وکیپیڈیا pnbwiki https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81 MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter میڈیا خاص گل بات ورتنوالا ورتن گل بات وکیپیڈیا ویونت گل بات فائل فائل گل بات میڈیا وکی میڈیاوکی گل بات سانچہ سانچہ گل بات ہتھونڈائی ہتھونڈائی گل بات گٹھ گٹھ گل بات TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول گل بات Event Event talk 0 352 690884 327882 2025-07-08T20:37:53Z Ziv 40019 ([[c:GR|GR]]) [[File:AppenzellRE-coat of arms.svg]] → [[File:Wappen Appenzell Ausserrhoden matt.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 690884 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#F8F4FF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>اپنزل آسررہوڈن<font>''' | |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- style="background: #FFFFFF; text-align: margin; 0.2em 0.1em 0.1em;" | style="width: 145px;" | [[Image:Swiss Canton Map AR.png|120px|center]] | style="width: 145px;" | [[Image:Wappen Appenzell Ausserrhoden matt.svg|100px]] |- | style="width: 145px;" | <center>'''سویٹزرلینڈ وچ'''<center> | style="width: 145px;" | <center>'''نشان'''<center> |- style="background: #ffffff; text-align: center;" |- |[[Image:Karte Kanton Appenzell Ausserrhoden.png|150px]] |- | راجکعر: || [[ہیریزاؤ]] |- | رقبہ: || 243 km² |- | لوک گنتی: || 52654 |- | بولی: || جرمن |- | سویٹزرلینڈ نال ملیا: || 1513 |- |} اپنزل آسررہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔ ==بارلے جوڑ== {{Commons|Appenzell Ausserrhoden|اپنزل بارلہ رہوڈز|position=left}} * [http://www.ar.ch سرکاری ویب سائٹ] * [http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ar.htm سرکاری] ==مورت نگری== <gallery> File:Herisau.jpg|Herisau File:Heiden-Kirchplatz.jpg|Heiden File:20051229S22 17.jpg|Gais </gallery> {{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}} [[Category:سویٹزرلینڈ]] [[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]] 6n3jrffh6fn8a7rxm4p38nxmrujkju0 0 353 690886 643695 2025-07-08T21:15:24Z Ziv 40019 ([[c:GR|GR]]) [[File:AppenzellRI-coat of arms.svg]] → [[File:Wappen Appenzell Innerrhoden matt.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 690886 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#F8F4FF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>اپنزلانرہوڈن<font>''' | |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- style="background: #FFFFFF; text-align: margin; 0.2em 0.1em 0.1em;" | style="width: 145px;" | [[Image:Swiss Canton Map AI.png|120px|center]] | style="width: 145px;" | [[Image:Wappen Appenzell Innerrhoden matt.svg|100px]] |- | style="width: 145px;" | <center>'''سویٹزرلینڈ وچ'''<center> | style="width: 145px;" | <center>'''نشان'''<center> |- style="background: #ffffff; text-align: center;" |- |[[Image:Karte Kanton Appenzell Innerrhoden.png|150px]] |- | راجکعر: || اپنزل |- | رقبہ: || 173 km² |- | لوک گنتی: || 15471 |- | بولی: || جرمن |- | سویٹزرلینڈ نال ملیا: || 1513 |- |} اپنزلانرہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔ ==بارلے جوڑ== {{Commons|Appenzell Innerrhoden|اپنزلانرہوڈن|position=left}} *[http://www.ai.ch/en/ سرکاری ویب سائٹ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071215075148/http://www.ai.ch/en/ |date=2007-12-15 }} *[http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ai.htm سرکاری] *[http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031003231552/http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php |date=2003-10-03 }} ==مورت نگری== <gallery> File:Falensee.jpg|Falensee File:Säntis03.jpg|Seealpsee File:Seealpsee from above.jpg|Seealpsee </gallery> {{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}} [[Category:سویٹزرلینڈ]] [[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]] 42m18n0ul320wdgcjklehjj5o8llg80 0 1240 690887 690801 2025-07-08T21:41:55Z Ziv 40019 ([[c:GR|GR]]) [[File:Valais-coat of arms.svg]] → [[File:Wappen Wallis matt.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 690887 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#EFDECD" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>سویٹزرلینڈ<font>''' | |- | style="background:#FFF8DC" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Switzerland<font>''' |- align="center" |- | style="background:white" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Schweizerische Eidgenossenschaft<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- style="background: #FFFFFF; text-align: margin; 0.2em 0.1em 0.1em;" | style="width: 145px;" | [[File:Flag of Switzerland (Pantone).svg|120px|center]] | style="width: 145px;" | [[File:Coat of Arms of Switzerland (Pantone).svg|100px]] |- | style="width: 145px;" | <center>'''چنڈا'''<center> | style="width: 145px;" | <center>'''نشان'''<center> |- style="background: #ffffff; text-align: center;" |- | راجگڑھ: || [[برن]] |- | [[تھاں]]: || 41,284 مربع کلومیٹر |- | لوک گنتی: || 7،952،600 |- | سرکاری بولیاں : || [[جرمن]] (63.7%)<br />[[فرانسیسی]] (20.4%)<br />[[اطالوی]] (6.5%)<br />[[رومانش بولی]](0.5%) |- | کرنسی: || [[سوئس فرانک]] |- | align="center" colspan="2" | [[File:Switzerland in Europe.svg|250px]] |- |} '''سویٹزرلینڈ''' خشکی نال کریا وشکارلے [[یورپ]] دا اک پہاڑی [[دیس]] اے۔ ایدی لوک گنتی 7.7 [[ملین]] تے تھاں 41285 مربع [[کلومیٹر]] اے۔ ایہ اک لوکراج اے۔ ایہ 26 انگاں نال جناں نوں [[کینٹن]] کیندے نے رلا کے بنیا اے۔ [[برن]] ایدا راجگڑھ تے [[باسل]] [[زیورچ]] تے [[جنیوا]] وڈے نگر نے۔ سویٹزرلینڈ [[دنیا]] دا اک امیر دیس اے۔ سویٹزرلینڈ دے اتلے پاسے [[جرمنی]] لیندے [[فرانس]], دکھن چ [[اٹلی]] تے چڑدے پاسے [[آسٹریا]] تے [[لیختنشٹاین]] نیں۔ جغرافیۓ نال ایہنوں تن پاسیاں وچ ونڈیاں جاسکدا اے: [[سوئس الپس]]، [[سوئس اچی تھاں]] تے [[جورا پہاڑ]]۔ سویٹزرلینڈ چ 4 [[بولیاں]] [[جرمن]] [[فرانسیسی]] [[اطالوی]] تے رومینس [[بولیاں]] جاندیاں نیں۔ سویٹزرلینڈ 1815 توں کسے نال نئیں لڑیا تے نیوٹرل اے تے 2002 وچ آکے [[یونائیٹڈ نیشنز]] دا سنگی بنیا۔ ایہدی پالیسی دنیا وج امن رکھن وج ہتھ ونڈائی کرنا اے تے ایس دے رلدے کماں وچ ایہ پیا ریا اے۔ ایہ یورپی یونین دا سنگی نئیں پر [[شنجن دیس]] ہے۔ سویٹزرلینڈ رتہ کراس دی جمن تھاں تے کئی دنیا دے وڈے اداریاں دے ایتھے دفتر نیں۔ سویٹزرلینڈ چار بولیاں تے رہتلی تھانواں جرمن، فرنچ، اطالوی تے رومانش نال رل کے بندا اے۔ سوئس پانویں لامت جرمن ہوون پر اوہ اپنا ویس اک بولی یا اک نسل دے مڈھ تے نہیں۔ پرانی سانجھی تریخ، لوکراج تے الپائنی نشان ایہدا مڈھ نیں۔ سوئس جٹ دا مڈھ اک اگست 1291 نوں رکھیا گیا تے ایہ تریخ ہر سال منایا جاندا اے۔ سویٹزرلینڈ دے [[چاکلیٹ]]، پنیر, بنکنگ، سیاسی پربندھ ، [[کعڑی|کعڑیاں]], [[وکٹورینوکس]] چاقو تے پعاڑاں لئی مشہور اے۔ == ناں == پنجابی وچ سویٹزرلینڈ دا ناں انگریزی وچوں آیا اے۔ انگریزی سویٹزر [[سوئس]] لئی 16ویں توں 19ویں صدی ے وشکار بولیا جاندا سی پر ہن نئیں۔ سویٹزر المانی جرمن شوائزر توں بنیا جیہڑا اک مڈھلی [[کینٹن]] [[شوائز]] دا واسی سی۔ ایس کینٹن دا سوئس تریخ وچ بڑا ناں اے تے ایس کینٹن توں فیر پورے دیس دا ایہ ناں 16ویں صدی دے مڈ وچ پیا۔ نواں لاطینی ناں ہیلویٹی جٹ اک پرانے گال قبیلے ہیلویٹی توں پیا جیہڑا سوئس اچی نیویں تھاں وچ وسدا سی۔ == تریخ == سویٹزرلینڈ وچ انساناں دے وسن دے نشان 1،50،000 ورے پرانے نیں۔ سب توں پرانی وائي بیجی والی بستی گاشلنگن دی تھاں تے 5300 م پ ورے پرانی اے۔ ایتھوں دے پہلے رہتلی قبیلے [[لویا ویلہ]] دے انت تے 450 م پ دے دوالے جھیل نواں شیٹل دے اتلے کنڈیاں تے پونگرے۔ ہیلوٹی قبیلہ سوئس قبیلیاں وچوں اگے ورواں سی، 58 م پ وچ [[جولیس سیزر]] دیاں فوجاں نے ایس نوں ہرایا۔ 15 م پ وچ [[الپس]] نوں [[رومی سلطنت]] وچ رلا لیا گیا۔ [[File:Avenches Aventicum 2004-12-30.jpg|thumb|left|150px]] چوتھی صدی توں لیندا سویٹزرلینڈ [[برگنڈی]] راج وچ سی۔ [[المنی]] جرمن قبیلہ 5ویں صدی وچ سوئس اچی نیویں تھاں وچ تے 8ویں صدی وچ سوئس وادیاں وچ وس جاندا اے۔ اینج اجدا سویٹزرلینڈ المانیہ تے برگنڈی وچ ونڈیا جاندا اے۔ 504 وچ المنی دی فرینک قبیلے ہتھوں ہار باجوں ایہ سارا تھاں فرینک سلطنت وچ آجاندا اے۔ اگلیاں صدیاں وچ ایہ فرینکاں تھلے ای لگیا ریندا اے۔ 1000 دے دوالے ایہنوں [[مقدس رومی سلطنت]] نال جوڑ دتا جاندا اے۔ 1291 ج [[اری]] [[شوائز]] تے [[انٹروالڈن]] دیاں کینٹناں نے اپن آپ نوں ازاد رکھن تے [[آسٹریا]] توں اپنے آپ نوں وکھرا کرن لئی اک جٹ بنایا۔ ایدے وچ کاروبار دی ازادی تے راہواں نوں کھلا رکھنا وی سی۔ ایہ اج دے سویٹزرلینڈ دا مڈ سی۔ 1315 چ ایس جث دی آسٹریا نال لڑائی ہوئی تے ایس جث نوں جت ہوئی۔ 1353 تک ایس جٹ نال [[گلارس]], [[زوگ]], [[لوسرن]], [[زیورچ (کینٹن)|زیورچ]] تے [[برن کینٹن]] رل چکے سن۔ ایس وادے نال جٹ دی طاقت تے دولت وچ وی وادا ہویا۔ 1460 تک سوئس جٹ رائن دے دکھن تے لیندے ول توں الپس تے جورا پہاڑاں تک دے تھاں دے مالک سن۔ سوئس جٹ تے سوئس کراے دے فوجی آسٹریا، برگنڈی تے سوابیا دے خلاف جتاں نے اوہناں نوں مقدس رومی سلطنت اندر کماں وچ ازاد کردتا سی۔ سوئس فوجیاں دی یورپ وچ مانتا سی۔ سوئس جٹ دی فوجی مانتا تے تھاں وچ وادے نوں روک 1515 وچ اٹلی وچ فرانس نال ماریگنانو دی لڑائی وچ ہار باجوں ہویا۔ [[الرخ زونگلی]] دی کج کینٹناں وچ اصلاح دے کم وچ اگے ودن نال 1529 تے 1531 وچ کینٹناں دی آپس وچ مذہبی لڑائیاں ہویاں۔ ایہناں اندر دیاں لڑائیاں دے سو سال مگروں 1648 دے لیندا فالیہ امن چ یورپ دے سارے دیساں نیں سوئٹزر لینڈ دی ازادی تے نیوٹرل ہون نوں منیا۔ 1653 وچ سوئس پینڈو شہراں دے خلاف اپنے حقاں لئی اٹھ کھلوندے نیں پر اوہناں نوں دبا دتا جاند اے۔ پر ایدے نال شہراں نوں وی پنڈاں دی حالت سمج وچ اندی اے۔ پروٹسٹنٹ تے کیتھولک کینٹناں وچ رپھر پیا ریندا اے۔ جیہڑا 1652 وج تے 1712 وچ لڑائی پھردا اے۔ 1798 چ انقلابی فرانسیسی سرکار نے سویٹزر لینڈ تے ہلہ بول دتا تے ایدے تے اپنا قنون لاگو کردتا۔ کینٹن راج مک گیا۔ سوٹزر لینڈ دی نویں سرکار جینوں ہیلویٹی لوکراج دا ناں دتا گیاسوئس لوکاں نوں چنگی ناں لگی پر اوہناں دی بغاوت نوں ملو زوری دبا دتا گیا سوئس لوکاں نے فرانس نال رل کے فرانس دے ویریاں نال لڑن توں وی ناں کردتی۔ نیپولین نے ایتھے اک نواں ٹانچہ کھڑا کرن دی کوشش کیتی۔ 1815 سوٹزر لینڈ فیر ازاد ہوگیا ویانا کانگرس نے سوٹزر لینڈ نوں ازاد تے نیوٹرل من لیا۔ سوٹزر لینڈ نال [[ویلائس]]، [[نواں شیٹل]] تے [[جینوا]] دے [[کینٹن]] آرلے تے ایس دے مگروں سوٹزر لینڈ دے بارڈر وچ کوئی تبدیلی نئیں ہوئی۔ 1847 چ ایتھے اک نکی سول وار ہوئی جینے سوئس لوکاں نوں اک جٹ ہون ول موڈدتا۔ سویٹزرلینڈ والیاں نے امریکی ادھارن تے اک وفاقی آئین بنایا جیدے وچ کینٹنان نوں چوکھے حق ملے سن۔ سوئس پارلیمنٹ دو انکاں نال رل کے بندی اے۔سوئس قنون نوں پلٹن لئی لوکاں دی پچھ ضروری اے۔ ناپ تول دا اک پربندھ لاگو ہویا تے 1850 وچ [[سوئس فرانک]] نوں سویٹزرلینڈ دی اکو کرنسی بنا دتا گیا۔ پہلی تے دوجی وڈی لڑائی توں سوٹزر لینڈ وکھرا ریا تے کسے دیس نے سویٹزرلینڈ تے ہلہ ناں بولیا۔ [[پہلی وڈی لڑائی]] وچ [[ولادیمیر لینن]] جینے روسی انقلاب دا مڈ رکھیا اوہ سویٹزرلینڈ وچ وے ریا سی۔ 1920 وچ سویٹزرلینڈ [[لیگ آف نیشنز]] دا سنگی تے بنیا پر ایس شرط تے جے اوہ کسے لڑائی چ نیں جاؤگا۔ دوجی وڈی لڑائی سویٹزرلینڈ چارے پاسیوں کیرے وچ سی۔ اوہدے تے کاروباری روکاں سن۔ جرمنی نے اوہدے تے ہلہ بولن دا سوچیا وی سی۔ ایتھے 300،000 دے نیڑے مہاجر آۓ جناں لئی رتہ کراس نے بڑا کم کیتا۔ سوئس ہوائی فوج نے مئی، جون، 1940 وچ [[لفتوفا]] دے 11 جہاز سٹے۔ 100 دے نیڑے اتحادی بمبار جہازاں دے چلان والیاں نوں بندی بنایا۔ 1944–45 وچ کج اتحادی جہازاں نے غلطی نال کج سوئس شہراں تے بمب سٹے۔لڑائی مگروں سویٹزرلینڈ نے تباہ ہوۓ یورپ نوں فیر اپنے پیراں تے کھڑا ہون لئی ہتھ ونڈائی کیتی۔ سوئس زنانیاں نوں ووٹ دا حق کینٹن وچ 1959 ج تے جٹ پدھر تے 1971 چ لبیا۔ 1963 چ سویٹزرلینڈ کونسل آف یورپ دا سنگی بنیا۔ 1979 وچ جورا دی کینٹن برن کولوں وکھری ہوئی۔ 1999 وچ رتھ ڈرائیفس پہلی سوئس سوانی سی جیہڑی صدر بنی۔ [[2002]] چ سویٹزرلینڈ [[یونائیٹڈ نیشنز]] دا سنگی بنیا۔ 2005 چ سویٹزرلینڈ [[شنجن دیس]] بنیا۔ سویٹزرلینڈ ایس کم وچ لگیا اے جے اوہدے تے یورپی یونین دے وشکار رپھڑ پان والے فرق ناں ہون۔ == [[بولی]] == [[File:Swiss languages 1.png|thumb|left|250px|سوئس بولیاں:پیلے وچ جرمن، جامنی فرانسیسی، ہری اطالوی، لال رومانش]] سویٹزرلینڈ دیاں 4 سرکاری بولیاں نیں: [[جرمن]]، [[فرانسیسی]]، [[اطالوی]] تے [[رومانش بولی|رومانش]]۔ 63.7%، (4.6 [[ملین]]) لوکاں دی پہلی بولی جرمن اے۔ جرمن بولن والے، دیس دے اتلے تے وشکارلے پاسیاں چ ریندے نیں۔20.4%، (1.5 ملین) لوکاں دی بولی [[فرانسیسی]] اے حیڑے دیس دے لیندے پاسے ریندے نیں۔ 6.5%،(5 [[لکھ]]) [[لوک]] [[اطالوی]] بولدے نیں تے اے [[دیس]] دے دکھن چ وسدے نیں۔0.5% لوک (35,000) [[رومانش بولی]] بولدے نیں جیڑے دیس دے دکھن چڑھدے ول اک کینٹن [[گراوبندن]] وچ ریندے نیں۔ بدیسی بولیاں وچ سرب کروشیائی بولن والیاں دی گنتی 2000 وچ 103,000 سی۔ [[البانوی]] بولن والے 95000 نیں۔ [[پرتگیزی]] 89,500 ، [[ہسپانوی]] 77,500 [[انگریزی]] 73,000 تے [[مقدونی]] بولن والے 61,300 نیں۔ 173,000 ہور بولیاں بولدے نیں۔ اینج 10٪ لوک اوہ بولیاں بولدے نین جیہڑیاں سرکاری منیاں نیں۔ == سائینس تے پڑھائی == [[File:Zürich - Universität Zürich IMG 1204.JPG|thumb|left|200px|[[زیورچ یونیورسٹی]]]] سویٹزرلیند دے سارے لوک پڑھے ہوے نیں۔ پڑھائی کینٹن دی زمےواری اے۔ 9 سال تک دی پڑھائی لازمی اے۔ پہلی یونیورسٹی 1460 وج [[باسل]] وچ بنی۔ سویٹزرلینڈ وج 12 یونیورسٹیاں نیں تے ایہ دنیا دیاں ودیا یونیورسٹیاں وچ گنیاں جاندیاں نیں۔ پیراسیلسس ایس کم وچ موڈی سی تے اوہدے باہجوں ای ایتھے دوائیاں تے کیمیا تے کم دی تکڑی نیو رکھی گئی۔ سائینس سویٹزرلینڈ دی مجبوری اے کیوں جے ایتھے لویا کولہ تے ہور دھااں ہے نہیں۔ سویٹزرلینڈ دے 27 لوکاں تے 9 اداریاں نوں نوبل انعام مل جکے نیں۔ البرٹ آئینسٹائن ایتھے ای کم کردا ریا اے۔ سویٹزرلینڈ نال جوڑ رکھن والے 113 لوکاں نون [[نوبل انعام]] دتا گیا اے۔ سویٹزرلینڈ وچ دفتر رکھن والے 9 اداریاں نوں وی نوبل انعام لبے نیں۔ جنیوا وچ ‌فزکس دی سب توں وڈی لباٹری سرن وی ہے۔ == [[لوک]] == سویٹزرلینڈ یورپ دے وشکار ایدیاں وڈیاں رہتلاں وچ وسریا اے جنہاں نے سوئس بولیاں تے رہتل تے رنگ پایا اے۔ ایتھے 7،952،600 لوک وسدے نیں<ref>Pressemitteilung: Provisorische Ergebnisse zur Bevölkerungsentwicklung der Schweiz im Jahr 2011, Bundesamt für Statistik, abgerufen am 26. April 2012à</ref> جنہاں وچوں 1،81400 یا 22٪ لوک بدیسی نیں تے ایتھے او کم کاج لئی آۓ نیں۔ سوئس لوکاں وچ جرمن سب توں چوکھے فیر فرانسیسی تے فیر اطالوی آندے نیں۔ بدیسی لوکاں وچ اطالوی سب توں وڈی ٹولی (17.3%) نال نیں۔ سویٹزرلینڈ دے بعوتے لوک [[سعائی]] نیں تے 43٪ لوک [[کیتھولک]] نیں۔ 35٪ [[پروٹسٹنٹ]] نیں۔ 4.5٪ [[مسلمان]] نیں تے 2٪ ارتھوڈکس نیں۔ سوئس سوانیاں دی اوسط عمر 84.6 تے جنیاں دی 80.2 اے۔ {|class="wikitable" |+ دس وڈے سوئس شہر ! نمبر ! ناں ! لوک گنتی |- | 1 | [[زیورچ]] | align=right | 372,047 |- | 2 | [[جنیوا]] | align=right | 191,803 |- | 3 | [[باسل]] | align=right | 169,536 |- | 4 | [[برن]] | align=right | 133,920 |- | 5 | [[لوزان]] | align=right | 127,821 |- | 6 | [[ونٹرتھر]] | align=right |101,203 |- | 7 | [[لوسرن]] | align=right | 77,491 |- | 8 | [[سینٹ گالن]] | align=right | 72,959 |- | 9 | [[لوگانو]] | align=right | 54,667 |- | 10 | بائل/بائنے | align=right | 51,203 |- |} == جغرافیہ == [[File:Matterhorn from Domhütte - 2.jpg|thumb|left|150px|[[میٹرہارن]]]] سویٹزرلینڈ یورپ دے وشکار تے الپس دے اتر وچ 41,284 مربع کلومیٹر (15,940 مربع کلومیٹر) تھاں تے پھیلیا ہویا اے جتھے 79 لکھ لوک وسدے نیں۔ اینج ایتھے اوسطن 190 لوک اک مربع کلومیٹر وچ وسدے نیں۔ تھلویں پہاڑی انگ وج تھوڑے لوک تے اتلے ادھ وچ چوکھے لوک وسدے نیں۔ سب توں وڈے [[کینٹن]] [[گراوبندن]] وچ جیہڑا [[الپس]] وچ اے 27 بندھ/مربع کلومیٹر نال لوک گنتی اے۔ سویٹزرلینڈ نوں تن وکھرے تھانواں وچ ونڈیا جاسکدا اے۔ سوئس الپس، سوئس اچا نیواں تھاں جورا پہاڑ۔ [[الپس]] اک اچا پہاڑی سلسہ اے جیہڑا دیس دے دکھن وشکار وچ اے تے دیس 60٪ حصہ ملیا ہویا اے۔ سوئس الپس دیاں اچیاں وادیاں وچ گلیشیر نیں جناں 1,063 مربع کلو میٹر تھاں ملیا ہویا اے۔ ایہناں وچوں کئی دریا نکلدے نیں جناں وچ [[دریائے رائن]]، [[ان]] [[دریائے رون]] تے [[ٹیسینو]] آندے نیں جیہڑے چار وکھریاں پاسے وکدے نیں۔ پانی دے ایہناں پربندھاں وچ وشکارلے تے لیندے یورپ دے پانی دے وڈے انگ نیں جناں وچ [[جھیل کونسٹانس]] جھیل جنیوا تے جھیل مگیوری آندیاں نیں۔ سویٹزرلینڈ وچ 1500 توں ود جھیلاں نیں جناں وچ یورپ دا 6% سجرا پانی اے۔ جھیلاں تے گلیشیر دیس دے 6% تھاں تے پھیلے ہوۓ نیں۔ [[File:Edelweiss Hoefats.jpg|thumb|left|150px|[[ایڈلوائیز]]]] سویٹزرلینڈ دیاں 100 دے نیڑے چوٹیاں 4000 میٹر (13,000 فٹ) کول نیں یا ایس توں اچیاں نیں۔ 4,634 [[میٹر]]/15203 فٹ اچائی نال [[مونٹے روزا]] [[دیس]] دی سب توں اچی چوٹی اے پر [[میٹرہارن]] (4,478 میٹر/14,692 فٹ) پر مشہور زیاد اے۔ دونویں [[پنائن الپس]] وچ [[ویلائس]] کینٹن وج نیں۔ لاؤتربرونن دی وادی توں اتے [[برنی الپس]] وچ 72 [[چھمبر|چھمبراں]] دے نال نال [[ینگفراؤ]] (4,158 میٹر، 13,642 فٹ) تے [[آیگر]] (3,970 میٹر، 13,025 فٹ) دیاں چوٹیاں دسدیاں نیں۔ ایناں دے دوالے دل کھچویاں وادیاں نیں۔ چڑھدے دکھن ول [[کینٹن]] [[گراوبندن]] وچ [[برنینا الپس]] وچ [[پز برنینا]] (4,049 میٹر، 13,284 فٹ) دی چوٹی دے نال کر کے انگاڈن دی سوہنی وادی اے۔ دیس دا اتلا انگ جینوں وشکارلا دیس وی کیندے نے دیس دے 60٪ لوک وسدے نیں۔ ایہ کھلا نیواں پہاڑی تھان اے جتھے کتے کتے جنگل، چراگاہواں، وائی بیجی والیاں پیلیاں تے آجڑیاں دے اجڑ دسدے نیں۔ ایسے تھاں وچ دیس دیاں وڈیاں جھیلاں تے وڈے شہر نیں۔ دیس دی سب تون وڈی جھیل، [[جھیل جنیوا]] ایتھے اے۔ [[دریائے رون]] ایدے وچ پانی کلدا وی اے تے کڈدا وی اے۔ [[سوئس نیشنل پارک]] سویٹزرلینڈ دا اکو [[نیشنل پارک]] اے۔ [[ایڈلوائیز]]، [[الپس]] دے پہاڑاں وچ اگن والا پھل اے۔ ایہ سویٹزرلینڈ دے قومی نشاناں وچوں اک اے۔ == جیالوجی == سویٹزرلینڈ دی زمینی بنتر پجھلے لکھاں وریاں توں چلدے یورپی تے افریقی پلیٹاں باہجون بنی اے۔ ایہ کم گلارس تریڑ تے ودھیا دسدا اے جیہڑی ہن دنیا دی اک ویکھن تھاں اے۔ جیالوجی دے حساب نال ایس دیس 5 انگاں وج ونڈیا ہویا اے: گرینائٹ نال بنیا ہویا [[الپس]]، لائم پتھر ول کھاندا جورا پہاڑ، جورا پہاڑ تے الپس دے وشکار کج پدرا تے کج پہاڑی ماجھی دیس، دکھن ول پو دریا دی وادی تے اتر ول رہائن دریا دی باسل ول وادی۔ سویٹزرلینڈ زلزلیاں لئی بھیڑا اے۔ ایتھے 6 رختر ناپ دا زلزلہ ہر 60 یا 100 ورے مگروں آسکدا اے۔ آخری 1946 وج آیا سی۔ ==جیندے== سویٹزرلینڈ وج جیوندیاں دیاں 40،000 ونڈاں نیں تے جنہاں وچوں 30،000 کیڑے نیں۔ ایہناں 40،000 وچوں صرف 9،500 ای لکھتاں وچ نیں۔ ایتھے 83 ددپلانے نیں۔ سویٹزرلینڈ دا 30٪ تھاں تے جنگل نے تے فر جیڑ دے رکھ ملدے نیں۔ جنگلاں دا کم برف دے طوفان نوں روکنا تے ہر توں بچانا اے۔ ایتھے دے 83 ددپلانویاں وجوں لامت جمگادڑ تے نکے جانور نیں۔ سارے وڈے شکاری جانور پجھے 100 وریاں وچ ایتھوں مک گۓ نیں۔ اک تکڑے جیون پربندھ لئی شکاریاں دی لوڑ ہوندی اے۔ ایس لئی لنکس نوں باہر توں لیا کے چھوڑیا گیا اے۔ بگیاڑ ایتھے اپنے آپ اٹلی تے فرانس توں آیا اے۔ کالا لومڑ چوکھا ویکھیا جاندا اے۔ لنکس نال ایتھے جنگلی بلیاں وی کتے کتے ہے نیں۔ لدھڑ 1990 وچ ایتھوں مک گۓ۔ آخری واری جھیل نیوجتال دے کنڈے تے ویکھیا گیا سی۔ وڈی وجہ ایتھوں پانی دا کندا ہونا تے جیدے باہجوں ایتھے مجھی گھٹ گئی تے فیر اوس تے پلن والے جانور وی مک گۓ۔ وسیاں تھانواں تے پتھری مارٹن ملدے نیں۔ اوہدا ساک چیڑ مارٹن وی کتے کتے دسدا اے پر او جندیاں توں دور ای ریندا اے۔ دو کھریاں وچوں کئی جیوں بائسن تے ایلک نیں مک گۓ نیں۔ کچھ مکیاں ونڈاں وچوں الپائنی آئبیکس نوں دوبارہ وسایا گیا اے تے ہن اتلے الپس دے پہاڑاں تے ملدا اے۔ تھلویں ولیس وچ. الپس دیاں اتلیاں تھانواں وچ کیوئس عام دسدا اے، لال ہرن ایس ویلے جورا دا سب توں وڈا ہرن اے۔ رو ہرن سب توں عام دسنوالا ہرن اے تے ایہ وشکارلے اتے تھلے تھاں تے جورا وج ملدا اے۔ سیکا ہرن وی ویکھیا جاسکدا اے۔ [[جنگلی سور]] وی اتلے سویٹزرلینڈ وچ کتے کتے ملدا اے۔ کتریاں وچوں بیور نوں دوبارہ وسایا گیا اے۔ سویٹزرلینڈ وچ کئی پنچھیاں دیاں ونڈاں نیں۔ سویٹزرلینڈ دیاں جھیلاں تے دریا پانی پنجھیاں دیاں ودھیا تھانواں نیں۔ ہر ورے سیال وچ بگلے کونجاں تے بطخاں ایتھے آندیان نیں۔ شکاری پنچھی جیویں لا تے باز ریندے نیں نیں تے سنہری شاہین نے پورے الپس وج اپنا ڈیرہ لایا اے۔ داڑھی والا گدھ 2007 وج ایتھے سوئس نیشنل پارک وچ ہے سی۔ سویٹزرلینڈ وچ الوواں دیاں 6 ونڈاں نیں۔ پرانے پہاڑی جنگلاں وچ [[چڑی ترکھان]] تے [[رس پنچھی]] ملدے نیں۔ شہراں دے پھیلن نال، اتلے پدھر دی وائی بیجی کرن تے چوکھا پھرن ٹرن ہون باہجوں پنجھیاں دیاں کئی ونڈاں مکن دے نیڑے نیں۔ کرلیاں وچوں کئی سپ وی ایتھے دھپ ے علاقیاں وچ ملدے نیں۔ اتلے پہاڑاں تے جورا وج وائپر وی جیندا اے۔ سب توں عام تے انزریلے سپ گھآ سپ تے ڈائس سپ نیں۔ دو پاسی جندڑیاں وی سویٹزرلینڈ وچ ملدیاں نیں۔ ڈڈو، مینڈک تے الپائنی نیوٹ عام نیں۔ پر رکھ ڈڈو، مڈوائف ٹوڈ تے کتے کتے ملدے نیں۔ الپائنی سلامنڈر سوئس الپس وچ عام دسدا اے۔ سویٹزرلینڈ وچ نیچر نوں بچانے دی پوری کوشش کیتی جا رئی اے۔ سوئس تھانواں، شہراں، پنڈاں، تریخی، رہتلی تے فطری تھانواں نوں بچان دی پوری کوشش کیتی جا رئی اے۔ سوئس قنون ایہناں کماں لئی بناۓ گۓ نیں۔ سرکار دے نال نال پرائیویٹ پربندھ وی ایس کم وچ ہتھ ونڈا رۓ نیں۔ بچان وج فطری ویہڑے، جانور، پنچھی تے بوٹے آندے نیں۔ == فوج == سوئس فوج وچ زمینی فوج تے ہوائی فوج آندیاں نیں۔ ہر سوئس نوں فوجی سکھلائی کرنی پیندی اے۔ پکے فوجی سارے فوجیاں دا 5٪ ہوندے نیں۔ 20 توں 34 ورے دے سو‏ئس لازمی فوجی سکھلائی وچوں لنکے ہوندے نیں۔ سویٹزرلینڈ دے لاگے سمندر ناں ہون باجوں ایدی کوئی سمندری فوج نئیں۔ لاگے دے دیساں نال جڑدیاں جھیلاں وچ فوجی کشتیاں پھردیاں نیں۔ سوئس لوک کسے ہور دیس دی فوج وچ نئیں جاسکدے، صرف [[ویٹیکن]] وچ سوئس فوج راکھی دا کم کردے نیں۔ سوئس فوجی پربندھ وچ ہر سوئس گھر وچ اسلحہ رکھدا اے۔ سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں ایہ کسے ہور دیس نال چگڑے وچ نئیں پیندا ناں ای کسے فوجی جٹ نال رلدا اے۔ کئی واری لوکاں کولوں ایہ پجھیا گیا جے فوج رکھی جاۓ یا ناں یا خرچہ تھوڑا کیتا جاۓ پر لوکاں نے برواری فوج رکھن تے ہندا خرچہ چلن تے ووٹ دتا۔ == مذہب == سویٹزرلینڈ دا کوئی سرکاری مذہب نیں پر زیادہ تر کینٹناں دے گرچے ہے نیں (سواۓ [[جینوا]] تے [[نواں شیٹل]] دے) جیہڑے یا پروٹسٹنٹ نین یا کیتھولک۔ ایہ گرجے تے یہودی عبادت تھانواں دا خرچہ سرکار دیندی اے جیہڑا ایہنے دے منن والیاں کولوں ٹیکساں راہین پورا کیتا جاندا اے۔ 2010 دی گنتی دسدی اے جے ایتھے سائی سب توں چوکھے نیں جیہڑے دو وڈے فرقیاں کیتھولک (38.8%) تے پروٹسٹنٹ (30.9%) وشکار ونڈے ہوے نیں۔ 1536 وج جان کیلون دے آن توں پہلان [[جنیوا]] پروٹسٹنٹ ہوگیا۔ بدیسی لوک [[اسلام]](4.5%) تے [[لیندا آرتھوڈکس چرچ]] (2%) ایتھے لیاۓ۔ ہندو (0.38%)، [[بدھ مت]] والے (0.29%), یہودی (0.25%) ، تے ہور (0.11%) نیں۔ 4.3% دا کوئی مذہب نئیں۔ == سیاست == [[File:Bundeshaus Bern 2009, Flooffy.jpg|thumb|left|200px|[[سوس جٹ کعر]]]] 1848 دا قنون نویں سویٹزرلینڈ دی نیو اے۔ ایہ دنیا دے پرانے فنوناں وجوں اک اے۔ سویٹزرلینڈ دی سب توں اتلی پدھر تے راج کرن والس تن انگ نیں: دو انگاں والی پارلیمنٹ (قنون بنانوالی)، فیڈرل کونسل (قنون نوں جلان والی)، تے فیڈرل کورٹ (قنون دسن والی)۔ سوئس پاریمنٹ دو انگاں نال جڑ کے بندی اے: کونسل آف سٹیٹس جیدے 46 سنگی ہوندے نیں دو ہر کینٹن وچوں تے اک ہر ادھی کینٹن وچوں۔ نیشنل کونسل جیدے 200 سنگی ہوندے نیں جیہڑے ہر کینٹن توں لوک کنتی دے ناّپ نال جنے جاندے نیں۔ دوناں انگاں دے سنگی 4 ورے لئی چنے جاندے نیں۔ سوئس قنون وچ ایہ گل وی رکھی گئی جے اگر لوڑ پوے تے پورے سوئس قنون نوں پلٹیا جاسکدا اے۔ 1874 وچ ایدے وچ تبدیلی کیتی گئی تے کاروبار، بچاؤ تے فنون سوئس سرکار دے ڈمے لاۓ گۓ۔ 1891 وچ تبدیلی کرکے سدے لوکراج دا نقطہ رلایا گیا۔ فیڈرل کونسل سوئس سرکار نوں چلان والی 7 بندیاں دی اک ٹولی اے. ایہناں 7اں وجون ای اک سال لئی صدر چنیا جاندا اے پر اوہدے کول کوئی خاص اختیار نئیں ہوندا۔ 1959 توں چار سیاسی پارٹیاں رل کے راج کر ریاں نیں۔ == دوجے دیساں نال ساک == سویٹزرلینڈ 1515 توں اک نیوٹرل دیس اے۔ ایہ دوجے دیساں نال فوجی سیاسی تے کاروباری جٹ نئیں بناندا ۔ ایدی نیوٹرل ہون دی سوچ نوں 1815 وچ ویانا کانگرس وچ وی منیا گیا۔ 2002 وچ سویٹزرلینڈ [[یونائیٹڈ نیشنز]] دا سنگی بنیا۔ سویٹزرلینڈ دے سارے دیساں نال سفارتی ساک نیں. سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں دوجے دیساں دے وشکار ایہ جور دی وی راہ اے۔ سویٹزرلینڈ [[یورپی یونین]] دا سنگی نئین تے 1990 سوئس لوک لکاتار ایدے برخلاف نیں۔ سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں دنیا دے کئی اداریاں دے دفتر ایتھے نیں۔ [[رتہ کراس]] دا دفتر ایتھے اے تے یونائیثڈ نیشنز دا نیویارک مکرون دوجا وڈا دفتر ایتھے اے۔ ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن (WHO) انٹرنیشنل لیبر آرگنائزیشن (ILO)، انٹرنیشنل ٹیلیکمیونیکیشن یونین (ITU)، یونائیٹڈ نیشنز ہائی کممشنر فار ریفیوجیز (UNHCR)، ورلڈ ٹریڈ آرکنائزیشن تے 200 توں ود ہور اداریاں دے دفتر ایتھے نیں۔ == انرجی، ٹانچہ تے محول == [[File:RhB Ge 4-4 III UNESCO Weltkulturerbe auf Landwasserviadukt.jpg|thumb|left|200px|[[لینڈ واسر پل]]]] پانی توں سویٹزرلینڈ دی 56% بجلی بندی اے۔ 39% نیوکلیائی طاقت نال تے 5٪ ہور ولاں نال تے ایدا ایہ فیدا جے ایتھوں دا بجلی پربندھ کاربن ڈائاکسائیڈ توں پاک اے۔ 25 مئی 2011 نون سوئس سرکار نے ایہ دس دتی جے اوہ اگدے دو تن دھاکیاں وچ نیوکلیائی لانٹ بند کردیویگی۔ پہلا نیوکلیائی 2019 تک بند ہوجاویگا۔ سوئس ریل 5,063 کلومیٹر (3,146 میل) لمی اے تے سلانہ 35 کروڑ مسافراں نوں چکدی اے۔ 2007 وچ ہر سوئس نے 2,103 کلومیٹر (1,307 میل) سفر کیتا۔ ریل پربندھ فیڈرل ریلوے چلاندی اے سوا‎ۓ گراؤبندن وچ جتھے رہیٹین ریلوے تنگ پثڑی تے 366 کلومیٹر (227 میل) تک ریل چلاندی اے۔ سوئس سڑکاں 1,638 کلومیٹر (1,018 میل) لمیاں نیں۔ زیورچ ہوائی اڈھ سب توں وڈہ اے تے ایتھے 2010 وچ ایتھے 2 کروڑ 28 لکھ مسافر چڑھے اترے۔ محول نوں صاف رکھن وچ سویٹزرلینڈ اگے ودے دیساں وچ سب توں اگے اے۔ ایہ کیوٹو پروٹوکول تے 1998 تے 2003 وچ دسخط کرن والے دیساں وچوں اک اے۔ ایتھے باہر کوڑا سٹن تے چیزاں نوں فیر کم وچ لیان دے قنون بڑے سخت نیں۔ == کم کاج == <div style="float: left; margin-right: 1em;"> {| class="wikitable zebra" width="560" |+ سوئس بپار (2011)<ref name="Bfai">[http://www.ahk.de/fileadmin/ahk_ahk/GTaI/schweiz.pdf ''Wirtschaftsdaten kompakt: Schweiz''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140102191602/http://www.ahk.de/fileadmin/ahk_ahk/GTaI/schweiz.pdf |date=2014-01-02 }} (PDF; 125&nbsp;kB), November 2011. Abgerufen am 29. Januar 2011.</ref> |- |- class="hintergrundfarbe6" ! align="center" colspan="2" width="280" | باہر گیا(٪) ! align="center" colspan="2" width="280" style="border-left: #aaa double;" | آیا (٪) |- ||[[File:Flag of Germany.svg|20px]] | align="right" | 20,1 | width="220" style="border-left: #aaa double;" | [[File:Flag of Germany.svg|20px]] | align="right" | 33,6 |- | [[File:Flag of USA.svg|20px]] | align="right" | 10,1 | style="border-left: #aaa double;" |[[File:Flag of Italy.svg|20px]] | align="right" | 10,9 |- | [[File:Flag of Italy.svg|20px]] | align="right" | 8,0 | style="border-left: #aaa double;" |[[File:Flag of France.svg|20px]] | align="right" | 8,9 |- | [[File:Flag of France.svg|20px]] | align="right" | 7,3 | style="border-left: #aaa double;" |[[File:Flag of Germany.svg|20px]] | align="right" | 4,7 |- | [[File:Flag of UK.svg|20px]] | align="right" | 4,2 | style="border-left: #aaa double;" |[[File:Flag of Netherlands.svg|20px]] | align="right" | 4,6 |- | [[File:Flag of China.svg|20px]] | align="right" | 3,7 | style="border-left: #aaa double;" | [[File:Flag of Austria.svg|20px]] | align="right" | 4,5 |- | [[File:Flag of Japan.svg|20px]] | align="right" | 3,3 | style="border-left: #aaa double;" | [[File:Flag of China.svg|20px]] | align="right" | 4,5 |- | [[File:Flag of Austria.svg|20px]] | align="right" | 3,0 | style="border-left: #aaa double;" | [[File:Flag of UK.svg|20px]] | align="right" | 3,3 |- | دوجے دیس | align="right" | 40,3 | style="border-left: #aaa double;" | دوجے دیس | align="right" | 25,0 |- | سارے یورپی یونینی دیس | align="right" | 56,9 | style="border-left: #aaa double;" |سارے یورپی یونینی دیس | align="right" | 79,9 |} <div style="clear:both;"></div> سویٹزرلینڈ دی پدھری ہوئی، امیر تے اگے ودویں ایکانومی اے۔ 2011 وچ ایدھی گنتی امیر دیساں وچ اتلی پدھر تے سی۔ جی ڈی پی ناپ نال ایہ دنیا دی 19ویں وڈی ایکانومی اے۔ ایہ دنیا وچ سمان باہر پیجن وچ 20ویں نمبر تے تے دیس وچ لیان وچ 18ویں نمبر تے ایہ۔ سوئس باہر جان والے سمان دا کیمیکلز (34%)، مشیناں/الیکٹروکس (20.9%), تے کڑیاں/اوزار (16.9%) نیں۔ بینک، انشورنس، پھرن ٹرن تے بدیسی ادارے سویٹزرلینڈ دی آمدنی دی راہواں نیں۔ == آن جان == سویٹزرلینڈ وچ ریلاں دا اک گھنا پربندھ اے۔ عام ناپ دی پٹڑی 3778 کلومیٹر لمی اے تے ساری بجلی تے چلدی اے۔ تنگ پٹڑی 1766 کلومیٹر لمی اے تے ایہدوں چوں 30 کلومیٹر (1.7 ٪) بجلی توں بغیر اے۔ 80٪ اے سی بجلی ت اے تے 20٪ ڈی سی بجلی تے اے۔ 3007 کلومیٹر لمی پٹڑی تے سوئس فیڈرل ریلوے ریل چلاندی اے۔ ایہ 30 کروڑ پاندھیاں نوں لیاندی لجاندی اے۔ ایہدے نال 49 کمپنیاں دیاں ریلاں وی ایتھے اپنیاں ٹریناں چلا ریآں نیں۔ 2007 وچ ہر سوئس نے 47 ٹریناں تے سفر کیتا تے 2103 کلومیٹر دا پینڈا کیتا تے سوئس لوکاں نوں دنیا وچ ریل سفر دے آگو پاندھی بنا دتا۔ ٹرین دے نال بس وی جلدی اے تے ہر تھاں تک سڑک وی جاندی اے۔ ایہھے دیاں سڑکاں دی لمبائی 71298 کلومیٹر اے تے 1758 کلومیٹر لمی موٹروے اے۔ سڑکاں تے ریلان دے ودھیا جال باہجوں 20٪ سوئس لوکاں نیں کوئی کار نہن رکھی تے شہر وچ 43٪ تک لوکاں کول کار نہیں۔ [[گراوبندن]] دی کینٹن وچ 1926 تک کار رکھن تے روک سی۔ سویٹزرلینڈ وچ تن وڈے ہوائی اڈے، 11 نکے ہوائی اڈے، 44 سادے اڈے نیں۔ زیورچ ہوائی اڈہ سب توں وڈا اے۔ سوئس ائیر وڈی ہوائی کمپنی اے جیہڑی دیس نوں باہر نال جوڑدی اے۔ سویٹزرلینڈ دریاۓ رلہا‏ئن تے بنے باسل دے نیڑے سمندری اڈے نال سمندر نال وی جڑیا ہویا اے۔ سوئس سمندری جھیلاں تے وی کشتیاں چلدیاں نیں۔ سویٹزرلینڈ وچ 62441 کلومیٹر لمے ہائیکنگ لئی پیدل رستے نیں۔ ایہناں وچوں 13880 پدھرے نیں تے 23090 پہاڑی رستے نیں۔ [[File:Swatch Once Again.jpg|thumb|left|150px|[[سواچ]]]] ==میوزیم== [[سوئس نیشنل میوزیم]] زیورچ وج اے اے تے دیس دا سب توں وڈا [[میوزیم]] اے۔ ایتھے دیس دی تریخ پرانے ویلے توں لے کے 21ویں صدی تک ودھیا ول نال دسی گئی اے۔ تریخی میوزیم برن دیس دا دوجا [[میوزیم]] اے جتھے 250,000 شیواں نمیش لئی رکھیاں ہویاں نیں۔ کنست میوزیم باسل دنیا دا اک پرانا تے سویٹزرلینڈ دا وڈا آرٹ میوزیم اے۔ 16ویں صدی وج امرباخ ٹبر کولوں ایہدی نیو پئی۔ کنستہاؤس زیورچ وچ البرٹو گیاکومیٹی تے ایڈورڈ منچ دے کماں دا وڈا کٹھ اے۔ فائن ارٹس میوزیم برن ایتھے دا سب توں پرانا میوزیم اے جتھے 8 صدیاں دا آرٹ پیا ہویا اے۔ باسل وچ ٹانچہ میزیم سائینس تے اک پرانا میوزیم اے۔ [[لوسرن]] وچ ٹرانسپورٹ میوزیم سب توں چوکھا ویکھیا جانوالا میوزیم اے۔ ایتھے کاراں بساں، ٹریناں، حہازاں دا اک وڈا اکٹھ اے۔ ونٹرتھر وچ ٹیکنوراما سویٹزرلینڈ دا سب توں وڈا سائینس دا گڑھ اے۔ جنیوا وچ کچ میوزیم دنیا بارے نیں۔ == سوئس کینٹن == سویٹزرلینڈ نوں 26 کینٹناں وچ ونڈیا گیا جے تے سوئس قنون وچ سارے برابر نیں۔ ہر [[کینٹن]] دا اپنا قنون اے تے بہت سارے دیساں نالوں اوہ زیادہ ازاد نیں۔ ہر کینٹن دی اپنی سرکار، اپنا قنون، اپنی پارلیمنٹ، تے اپنی عدالت اے۔ کینٹناں دے آپس وج تھاں تے لوک گنتی باجوں فرق وی نیں۔ لوک گنتی دا فرق 15,000 [[اپنزلانرہوڈن]] تے 1,253,500 [[زیورچ (کینٹن)|زیورچ]] تے تھاں دا فرق 37 مربع کلومیٹر [[باسل]] توں 7,105 مربع کلومیٹر [[گراوبندن]] تک دا اے۔ {| align="right" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999; background: -" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"|سوئس کینٹن |-style="background: #ddffdd" |- bgcolor="white" ! [[کینٹن]]<br /> ! [[تھاں]]<br /> ! لوک گنتی<br /> ! راجگڑھ<br /> ! بنی<br /> ! [[بولی]]<br /> |- |style="background:;" | [[File:Wappen Aargau matt.svg|20px]]{{·}}[[آرگاو]] | align="right" style="background:-;" | 413 | align="right" style="background:-;" | 581,562 | align="right" style="background:-;" | [[آراؤ]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Appenzell Innerrhoden matt.svg|20px]]{{·}}[[اپنزلانرہوڈن|اپنزل انرہوڈن]] | align="right" style="background:-;" | 173 | align="right" style="background:-;" | 15'688 | align="right" style="background:-;" | [[اپنسیل]] | align="right" style="background:;" | 1513 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Appenzell Ausserrhoden matt.svg|20px]]{{·}}[[اپنزل آسررہوڈن]] | align="right" style="background:-;" | 243 | align="right" style="background:-;" | 53,017 | align="right" style="background:-;" | [[ہیریزاؤ]] | align="right" style="background:;" | 1513 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Basel-Stadt matt.svg|20px]]{{·}}[[باسل]] | align="right" style="background:-;" | 37 | align="right" style="background:-;" | 192,581 | align="right" style="background:-;" | [[باسل]] | align="right" style="background:;" | 1513 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Coat of arms of Kanton Basel-Landschaft.svg|20px]]{{·}}[[باسل دیس]] | align="right" style="background:-;" | 518 | align="right" style="background:-;" | 269,145 | align="right" style="background:-;" | [[لیزٹال]] | align="right" style="background:;" | 1513 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:CHE Bern COA.svg|20px]]{{·}}[[برن کینٹن|برن]] | align="right" style="background:-;" | 5959 | align="right" style="background:-;" | 962,982 | align="right" style="background:-;" | [[برن]] | align="right" style="background:;" | 1553 | align="right" style="background:;" | جرمن/فرانسیسی |- |style="background:;" | [[File:Wappen Freiburg matt.svg|20px]]{{·}}[[فرائبورگ]] | align="right" style="background:-;" | 1671 | align="right" style="background:-;" | 278,493 | align="right" style="background:-;" | [[فریبرگ|فرائبورگ]] | align="right" style="background:;" |1481 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]]/فرانسیسی |- |style="background:;" | [[File:CHE Genève COA.svg|20px]]{{·}}[[جینوا]] | align="right" style="background:-;" | 282 | align="right" style="background:-;" | 187,697 | align="right" style="background:-;" | [[جنیوا]] | align="right" style="background:;" | 1815 | align="right" style="background:;" | [[فرانسیسی]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Glarus matt.svg|20px]]{{·}}[[گلارس]] | align="right" style="background:-;" | 685 | align="right" style="background:-;" | 38,608 | align="right" style="background:-;" | [[گلارس]] | align="right" style="background:;" | 1352 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:CHE Graubünden COA.svg|20px]]{{·}}[[گراوبندن]] | align="right" style="background:-;" | 7105 | align="right" style="background:-;" | 188,762 | align="right" style="background:-;" | [[چر]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Jura-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[جورا]] | align="right" style="background:-;" | 838 | align="right" style="background:-;" | 69,555 | align="right" style="background:-;" | [[دیلیمونت]] | align="right" style="background:;" | 1979 | align="right" style="background:;" | [[فرانسیسی]] |- |style="background:;" | [[File:Lucerne-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[لوسرن]] | align="right" style="background:-;" | 1493 | align="right" style="background:-;" | 363,475 | align="right" style="background:-;" | [[لوسرن]] | align="right" style="background:;" | 1332 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Neuchatel-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[نواں شیٹل]] | align="right" style="background:-;" | 803 | align="right" style="background:-;" | 169,782 | align="right" style="background:-;" | [[نواں شیٹل]] | align="right" style="background:;" | 1815 | align="right" style="background:;" | [[فرانسیسی]] |- |style="background:;" | [[File:Nidwald-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[نیدوالڈن]] | align="right" style="background:-;" | 276 | align="right" style="background:-;" | 40,287 | align="right" style="background:-;" | [[سٹانز]] | align="right" style="background:;" | 1291 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Obwald-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[اوبوالڈن]] | align="right" style="background:-;" | 491 | align="right" style="background:-;" | 33,997 | align="right" style="background:-;" | [[سرنین]] | align="right" style="background:;" | 1291 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Schaffhouse-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[شافہاوزن]] | align="right" style="background:-;" | 298 | align="right" style="background:-;" | 74,527 | align="right" style="background:-;" | [[شافہاوزن]] | align="right" style="background:;" | 1501 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:CHE Schwyz SZ COA.svg|20px]]{{·}}[[شوائز]] | align="right" style="background:-;" | 908 | align="right" style="background:-;" | 74,527 | align="right" style="background:-;" | [[شوائز شہر]] | align="right" style="background:;" | 1291 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Solothurn-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[سولوتھرن]] | align="right" style="background:-;" | 791 | align="right" style="background:-;" | 250,240 | align="right" style="background:-;" | [[سولوتھرن]] | align="right" style="background:;" | 1481 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Coat of arms of canton of St. Gallen.svg|20px]]{{·}}[[سینٹ گالن]] | align="right" style="background:-;" | 2026 | align="right" style="background:-;" | 465,937 | align="right" style="background:-;" | [[سولوتھرن]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Thurgovie-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[تھرگاو]] | align="right" style="background:-;" | 991 | align="right" style="background:-;" | 238,316 | align="right" style="background:-;" | [[فراؤئنفیلڈ]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Tessin-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[ٹیسینو]] | align="right" style="background:-;" | 991 | align="right" style="background:-;" | 328,580 | align="right" style="background:-;" | [[بیلنزونا]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[اطالوی]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Uri matt.svg|20px]]{{·}}[[اری]] | align="right" style="background:-;" | 1077 | align="right" style="background:-;" | 34,989 | align="right" style="background:-;" | [[الٹڈورف]] | align="right" style="background:;" | 1291 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Wappen Wallis matt.svg|20px]]{{·}}[[ویلائس]] | align="right" style="background:-;" | 5224 | align="right" style="background:-;" | 298,580 | align="right" style="background:-;" | [[سیؤن]] | align="right" style="background:;" | 1815 | align="right" style="background:;" | جرمن/فرانسیسی |- |style="background:;" | [[File:Wappen Waadt matt.svg|20px]]{{·}}[[واود]] | align="right" style="background:-;" | 3212 | align="right" style="background:-;" | 672,039 | align="right" style="background:-;" | [[لوزان]] | align="right" style="background:;" | 1803 | align="right" style="background:;" | [[فرانسیسی]] |- |style="background:;" | [[File:Zug-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[زوگ]] | align="right" style="background:-;" | 239 | align="right" style="background:-;" | 109,141 | align="right" style="background:-;" | [[زوگ]] | align="right" style="background:;" | 1352 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |style="background:;" | [[File:Zurich-coat of arms.svg|20px]]{{·}}[[زیورچ (کینٹن)|زیورچ]] | align="right" style="background:-;" | 1729 | align="right" style="background:-;" |1,307,567 | align="right" style="background:-;" | [[زیورچ]] | align="right" style="background:;" | 1351 | align="right" style="background:;" | [[جرمن]] |- |} ==سوئس لکھتاں== 1291 وچ جدوں سویٹزرلینڈ دا مڈ رکھیا گیا تے ساریاں موڈی کینٹاں جرمن بولن والیان سن تے لکھتاں وچ ایہ بولی ای ورتی گئی۔ 18ویں صدی وچ فرانسیسی دا فیشن ہوگیا۔ روسو،جرمین ڈی سٹائل، چارلس فردیننڈ راموز تے بلائٹس سنڈرارس فرانسیسی دے وڈے لکھاری نیں۔ یرمیاز گوتھیلف، گوٹفرائیڈ کیلر، میکس فرش، فریڈرش ڈرنمارٹ تے جوہانا سپائری وڈے جرمن لکھاری نیں۔ جوہانا سپائری دی ہائیڈی جواکآں لئی اک مشہور کتاب اے۔ = کھیڈاں = [[File:Allalinhorn 4027 2007 04 17.JPG|thumb|left|200px]] پہاڑاں تے برف تے کھیڈیاں جان والیاں کھیڈاں سویٹزرلینڈ وچ زیادہ کھیڈی دیاں نیں۔ برف تے تلکن دے پہلے جگ دے کھیڈ 1931 وـ مرین تے فیر سینث مورٹز وچ 1934 نوں ہوۓ۔ سینث مورٹز وچ ای پالے دے دوجے اولمپک کھیڈ 1928 وچ ہوۓ۔ فٹ بال تے برف ہاکی سویٹزرلینڈ وچ پسند کیتے جاندے نیں۔ سوئس جھیلاں ہوائی کشتیاں لئی ودیا تھانواں نے تے سوئس کھڈاری امریکہ کپ وی جت چکے نیں۔ ٹینس وچ مارٹینا ہنگس تے راجر فیڈرر وڈے ناں نیں۔ شونگن تے ہورنسن دیسی تے مشہور کھیڈاں نیں۔ == مورت نگری == <gallery> File:Matterhornnorth.jpg File:GlacierLandwasser.jpg </gallery> == ہور پڑہو == * [[آؤ|سویٹزرلینڈ دے پنڈ]] * [[سویٹزرلینڈ دے قلعے]] * [[سویٹزرلینڈ دے پعاڑاں دی لسٹ]] * [[ینگفراؤیوخ]] * [[ینگفراؤیوخ ریلوے سٹیشن]] == بارلے بوڑ == {{Commons|Switzerland|سویٹزرلینڈ|position=left}} * [http://www.admin.ch/ سوس سرکار] * [http://www.presence.ch/e/100/100.php سویٹزرلینڈ] * [http://www.swissworld.org/ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040626090054/http://www.swissworld.org/ |date=2004-06-26 }} * [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index.html ] == اتہ پتہ == {{reflist|2}} {{سویٹزرلینڈ دے شہر }} {{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}} {{یورپ دے دیس}} [[گٹھ:سویٹزرلینڈ]] [[گٹھ:یورپ]] 7zthlgygj71pgx4xkenea0jeczle8ek 0 2195 690888 328904 2025-07-08T21:41:57Z Ziv 40019 ([[c:GR|GR]]) [[File:Valais-coat of arms.svg]] → [[File:Wappen Wallis matt.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 690888 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#F8F4FF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>ویلائس<font>''' | |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- style="background: #FFFFFF; text-align: margin; 0.2em 0.1em 0.1em;" | style="width: 145px;" | [[File:Swiss Canton Map VS.png|120px|center]] | style="width: 145px;" | [[File:Wappen Wallis matt.svg|100px]] |- | style="width: 145px;" | <center>'''سویٹزرلینڈ وچ'''<center> | style="width: 145px;" | <center>'''نشان'''<center> |- style="background: #ffffff; text-align: center;" |- |[[File:Karte Kanton Wallis.png|150px]] |- | راجکعر: || [[سیؤن]] |- | رقبہ: || 5224 km² |- | لوک گنتی: || 298,580 |- | بولی: || جرمن/فرانسیسی |- | سویٹزرلینڈ نال ملیا: || 1815 |- |} ویلائس [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Valais|ویلائس|position=left}} * [http://www.vs.ch سرکاری ویب سائٹ] == مورت نگری == <gallery> File:ValaisAlps.jpg File:RiffelalpChapel.jpg File:Dix.jpg </gallery> {{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}} [[Category:سویٹزرلینڈ]] erz1nnlljzu4cwj15wkk6pe1iif3q0u 0 12531 690890 647506 2025-07-08T22:43:43Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690890 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="200px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>واصف علی واصف<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" |- |جم : || 15 جنوری 1929 [[خوشاب]]، [[پنجاب، پاکستان]] |- |مرن پو: || 18 جنوری 1993 [[پاکستان]] |- |کم : || [[اردو]] لکھاری' [[ادیب]], [[صوفی]], [[شاعر]] |- |گُݨ : || [[اردو]] [[لکھاری]]، [[شاعری]] |- |مشھور لکھتاں : || دل دریا سمندر |- |} '''واصف علی واصف''' [[پاکستان]] وچ [[اردو]] [[ادب]] دے جاݨے پچھاݨے لکھاری سی۔ اوہ اک استاد، شاعر تے صوفی وی سن۔ او اپنے مخصوص ادبی انداز تے لکھت وچ مشعور سن۔ اوناں نیں مختلف معاشرتی عنواناں تے نثری جملے لکھے۔ او پاکستان دے مشعور اخبار [[نوائے وقت]] وچ کالم وی لکھدے سن۔ اوناں دے لکھے ہوئے کالماں نوں اک کتاب دی شکل وی دتی گئے۔ او [[اردو]] تے [[پنجابی]] بولیاں چ [[شاعری]] کردے سی۔ [[لہور]] چ اپنی حیاتی دے اخیر لے دناں چ او کج مشعور ادبی لوکاں دی بیٹھک وچ سوال جواب کردے سی۔ بعد چ گفتگو دے ناں توں اوس بیٹھک دی آڈیو ریکارڈنگ وی شائع کیتی گئی۔ اوناں نے کل 35 کتاباں لکھیاں جیڑیاں صوفی ازم، روحانیت تے انسانیت توں متعلق اوناں دی سوچاں تے مشتمل نیں۔ ==جیون== واصف علی واصف 15 [[جنوری]] 1929 نوں [[ضلع خوشاب]] چ جمےا۔ اوہناں دے والد ملک محمد عارف اک استاد سن۔ واصف نے دینی تعلیم اپنے والد کولوں کعھر وچ تے پرائمری تعلیم خوشاب دے اک سکول توں حاصل کیتی۔ دسویں جماعت دا امتحان گورمنٹ ہائی سکول خوشاب توں 1944 وچ پاس کیتا تے فیر جھنگ چلے گئے۔ انٹرمیڈیٹ تے گریجوئیشن جھنگ توں پاس کر کے [[لہور]] ٹر گئے تے [[اسلامیہ کالج لہور|اسلامیہ کالج سول لائن]] وچ داخلا لیا۔ اوتھوں ریاضی وچ ماسٹر دی ڈگری لئی۔ ایس توں بعد [[گورنمنٹ کالج لہور]] توں [[انگریزی]] وچ ماسٹر کیتا۔ ==مزار== واصف علی واصف نے 18 جنوری 1993 نوں وفات پائی۔ اپنے صوفیانہ طرز حیاتی دی وجہ توں او حضرت واصف علی واصف دے ناں توں وی مشعور ہوئے۔ اوہناں دا مزار لہور دے مشعور چوک [[چوبرجی]] میانی صاحب چ واقع اے۔ ==بطور لکھاری== واصف علی واصف دی حیاتی دا وڈا حصا غور و فکر وچ مشغول رہیا۔ اوہناں دی زبان یا قلم توں نکلیا ہویا ہر لفظ اپنے اندر سو معنی رکھدا اے تے اوہناں دی لکھت پڑھن آلیاں لئی علم دے خزانے دی حیثیت رکھدی اے۔ اک لکھاری دی حیثیت توں او اپنے اندر بڑی خوبیاں دے مالک سن۔ اوناں دی اک وڈی خوبی اے وی سی کہ او اک وڈی یا ڈونگھی گل نوں بڑی اسانی نال بیان کردے سن۔ ==اک صوفی== واصف علی واصف اک صوفی تے درویش وی سن۔ اپنی اخیرلی حیاتی چ او کئی لوکاں لئی مرشد دی حیثیت رکھدے سن۔ او اپنے اندر علم دا بڑا وڈا خزانا رکھدے سن۔ [[قدرت اللہ شہاب]]، [[اشفاق احمد]] تے [[حنیف رامے]] اوہناں دے لیکچر سُݨیا کردے سی۔ == لکھتاں == *''شب چراغ'' (اردو شاعری) *''کرن کرن سورج'' *''دل دریا سمندر'' (مضامین) *''قطرہ قطرہ قلزم'' (مضامین) *''حرف حرف حقیقت'' *''پعرے پڑولے'' (پنجابی شاعری) *''بات سے بات '' *''شب راز'' *''گم نام ادیب'' (خطوط) *''مکالمہ '' (مکالمے، خطاب تے تعارف) *''ذکر حبیب ''(نعتیہ شاعری) *''دریچے'' *''گفتگو'' (سوال جواب سیریز- 25 حصے) *'' Ocean in Drop ''(قطرہ قطرہ قلزم دا انگریزی ترجما) *[http://www.brain.com.pk/~mrryk/books.html ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110911035644/http://www.brain.com.pk/~mrryk/books.html |date=2011-09-11 }} آن لائن پڑھو == ہور دیکھو == *[[اشفاق احمد]] * [[ممتاز مفتی]] * [[ابن انشاء]] *[[قدرت اللہ شہاب]] == باہرلے جوڑ == *[http://www.ramuzeadab.com/Media/Urdu/Audio/Books/Wasif%20Ali%20Wasif/Qatra%20Qatra%20Qulzam/Chapter%201.mp3 قطرہ قطرہ قلزم] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110715152817/http://www.ramuzeadab.com/Media/Urdu/Audio/Books/Wasif%20Ali%20Wasif/Qatra%20Qatra%20Qulzam/Chapter%201.mp3 |date=2011-07-15 }} *[http://wasifaliwasif.org/ لکھتاں] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110214143342/http://www.wasifaliwasif.org/ |date=2011-02-14 }} *[http://www.brain.com.pk/~mrryk/books.html لکھتاں] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110911035644/http://www.brain.com.pk/~mrryk/books.html |date=2011-09-11 }} *[http://www.wasifaliwasif.pk] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110131215156/http://www.wasifaliwasif.pk/ |date=2011-01-31 }} [[گٹھ:مشہور لوک]] [[گٹھ:اردو لکھاری]] [[گٹھ:پنجابی شخصیتاں]] [[گٹھ:اردو شاعر]] mibcwqt1w2b7oaxskennv8ypjkvf8b8 10 23660 690885 683020 2025-07-08T20:38:00Z CommonsDelinker 60 Removing [[:c:File:Coat_of_arms_of_Tula_Oblast.svg|Coat_of_arms_of_Tula_Oblast.svg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:The Squirrel Conspiracy|The Squirrel Conspiracy]] because: [[:c:COM:PCP|]] - every file from this user that I've checked ha 690885 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" style="font-size:98%;" align=center |+ align=center style="background:#BFD7FF"| '''روس دیاں وفاقی اکائیاں''' |- bgcolor="#efefef" !align="left"|کوڈ !align="left"|[[ناں]] !align="left"|[[راجگھر]](راجگھر نئیں تے وڈا [[شہر]]) !align="left"|جھنڈا !align="right"|نشان !align="right"|وفاقی ضلع !align="right"|اقتصادی علاقہ !align="right"|رقبہ (مربع [[کلومیٹر]]) |- <!--|-style="background:#f2f2f2; text-align:center;"--> |- style="height:50px;" |align="center"|01 |[[ادیگیا]] |[[مائیکوپ]] |align="center"|[[File:Flag of Adygea.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Adygea.svg|45x45px]] |تھلواں |اتلا قفقاز |align="right"|7,600 |align="right"|447,109 |- style="height:50px;" |align="center"|02 |[[باشکیرستان]] |[[اوفا]] |align="center"|[[File:Flag of Bashkortostan.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat_of_Arms_of_Bashkortostan.svg|45x45px]] |وولگا |یورال |align="right"|143,600 |align="right"|4,104,336 |- style="height:50px;" |align="center"|03 |[[بریاتیا]] |[[اولان اودے]] |align="center"|[[File:Flag of Buryatia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Buryatiya.svg|45x45px]] |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریا |align="right"|351,300 |align="right"|981,238 |- style="height:50px;" |align="center"|04 |[[التائی]] |[[گورنو التائیسک]] |align="center"|[[File:Flag of Altai Republic.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Altai Republic.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریا |align="right"|92,600 |align="right"|202,947 |- style="height:50px;" |align="center"|05 |[[داغستان]] |[[مخچقلعہ]] |align="center"|[[File:Flag of Dagestan.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Dagestan.svg|45x45px]] |[[اتلا قفقاز وفاقی ضلع]] |اتلا قفقاز |align="right"|50,300 |align="right"|2,576,531 |- style="height:50px;" |align="center"|06 |[[انگوشتیا]] |[[مگاس]]<br>(وڈا شہر: [[نزران]]) |align="center"|[[File:Flag of Ingushetia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Ingushetia.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|4,000 |align="right"|467,294 |- style="height:50px;" |align="center"|07 |[[کباردینو بلکاریہ]] |[[نالچک]] |align="center"|[[File:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Kabardino-Balkaria.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|12,500 |align="right"|901,494 |- style="height:50px;" |align="center"|08 |[[کلمیکیا]] |[[ایلستا]] |align="center"|[[File:Flag of Kalmykia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Kalmykia.svg|45x45px]] |تھلواں |وولگا |align="right"|76,100 |align="right"|292,410 |- style="height:50px;" |align="center"|09 |[[کراچاۓ چرکیسیا]] |[[چرکیسک]] |align="center"|[[File:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Karachay-Cherkessia.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|14,100 |align="right"|439,470 |- style="height:50px;" |align="center"|10 |[[کریلیا]] |[[پیتروزاوودسک]] |align="center"|[[File:Flag of Karelia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of the Republic of Karelia.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا |align="right"|172,400 |align="right"|716,281 |- style="height:50px;" |align="center"|11 |[[کومی]] |[[سیکتیوکار]] |align="center"|[[File:Flag of Komi.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of the Komi Republic.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا |align="right"|415,900 |align="right"|1,018,674 |- style="height:50px;" |align="center"|12 |[[ماری ایل]] |[[یوشکار اولا]] |align="center"|[[File:Flag of Mari El.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Mari El.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا وئیاتکا |align="right"|23,200 |align="right"|727,979 |- style="height:50px;" |align="center"|13 |[[موردوویا]] |[[سرانسک]] |align="center"|[[File:Flag of Mordovia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Mordovia.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا وئیاتکا |align="right"|26,200 |align="right"|888,766 |- style="height:50px;" |align="center"|14 |[[ساچا]] |[[یاکوتسک]] |align="center"|[[File:Flag of Sakha.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Sakha (Yakutia).svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|3,103,200 |align="right"|949,280 |- style="height:50px;" |align="center"|15 |[[اتلا اوسیتیا]] |[[ولادی قفقاز]] |align="center"|[[File:Flag of North Ossetia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Wapen Ossetien.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|8,000 |align="right"|710,275 |- style="height:50px;" |align="center"|16 |[[تاتارستان]] |[[قازان]] |align="center"|[[File:Flag of Tatarstan.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Tatarstan.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا |align="right"|68,000 |align="right"|3,779,265 |- style="height:50px;" |align="center"|17 |[[تووا]] |[[کیزل]] |align="center"|[[File:Flag of Tuva.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Tuva.svg|45x45px]] |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریائی |align="right"|170,500 |align="right"|305,510 |- style="height:50px;" |align="center"|18 |[[ادمرتیا]] |[[ایژیوسک]] |align="center"|[[File:Flag of Udmurtia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Udmurtia.svg|45x45px]] |وولگا |یورال |align="right"|42,100 |align="right"|1,570,316 |- style="height:50px;" |align="center"|19 |[[چاکاسیا]] |[[اباکان]] |align="center"|[[File:Flag of Khakassia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat_of_arms_of_Khakassia.svg|45x45px]] |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریائی |align="right"|61,900 |align="right"|546,072 |- style="height:50px;" |align="center"|20 |[[چیچنیا]] |[[گروزنی]] |align="center"|[[File:Flag of Chechen Republic since 2004.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Chechnya.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|15,300 |align="right"|1,103,686 |- style="height:50px;" |align="center"|21 |[[چوواشیا]] |[[چبکساری]] |align="center"|[[File:Flag of Chuvashia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Chuvashia.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا وئیاتکا |align="right"|18,300 |align="right"|1,313,754 |- style="height:50px;" |align="center"|22 |[[التائی]] |[[برنول]] |align="center"|[[File:Flag of Altai Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Altai Krai.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریائی |align="right"|169,100 |align="right"|2,607,426 |- style="height:50px;" |align="center"|92 |[[زابیکالسکی کرائی]] |[[چیتا (شہر)|چیتا]] |align="center"|[[File:Flag_of_Zabaykalsky_Krai.svg|45x45px]]<!--adopted on 1/21/9; identical to the old flag of Chita Oblast--> |align="center"|[[File:Coat of arms of Zabaykalsky Krai.svg|45x45px]]<!--adopted on 1/21/9; identical to the old coat of arms of Chita Oblast--> |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریائی |align="right"|431,500 |align="right"|1,155,346 |- style="height:50px;" |align="center"|91 |[[کمچاتکا کرائی]] |[[پیتروپاولووسک کمچاتسکی]] |align="center"|[[File:Flag of Kamchatka Krai.svg|border|45x45px]]<!--Please do not add the flag of Kamchatka Oblast as on its own it is not the official flag of Kamchatka Krai--> |align="center"|[[File:Coat of Arms of Kamchatka Krai.svg|45x45px]]<!--Please do not add the CoA of Kamchatka Oblast as on its own it is not the official CoA of Kamchatka Krai--> |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|472,300 |align="right"|358,801 |- style="height:50px;" |align="center"|23 |[[کراسنودر]] |[[کراسنودر]] |align="center"|[[File:Flag of Krasnodar Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Krasnodar Krai.svg|45x45px]] |تھلواں |اتلا قفقاز |align="right"|76,000 |align="right"|5,125,221 |- style="height:50px;" |align="center"|24 |[[کراسنویارسک کرائی]] |[[کراسنویارسک]] |align="center"|[[File:Flag of Krasnoyarsk Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Krasnoyarsk Krai.svg|45x45px]] |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریائی |align="right"|2,339,700 |align="right"|2,966,042 |- style="height:50px;" |align="center"|90 |[[پرم کرائی]] |[[پرم]] |align="center"|[[File:Flag of Perm Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Perm.svg|45x45px]] |وولگا |یورال |align="right"|160,600 |align="right"|2,819,421 |- style="height:50px;" |align="center"|25 |[[پریمورسکی کرائی]] |[[ولادی ووستوک]] |align="center"|[[File:Flag of Primorsky Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Primorsky Krai.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|165,900 |align="right"|2,071,210 |- style="height:50px;" |align="center"|26 |[[ستاوروپول کرائی]] |[[ستاوروپول]] |align="center"|[[File:Flag of Stavropol Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Stavropol Krai.svg|45x45px]] |اتلا قفقاز |اتلا قفقاز |align="right"|66,500 |align="right"|2,735,139 |- style="height:50px;" |align="center"|27 |[[خبارووسک کرائی]] |[[خبارووسک]] |align="center"|[[File:Flag of Khabarovsk Krai.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Khabarovsk Krai.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|788,600 |align="right"|1,436,570 |- style="height:50px;" |align="center"|28 |[[آمور اوبلاست]] |[[بلاگووشچینسک]] |align="center"|[[File:Flag of Amur Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Amur Oblast.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|363,700 |align="right"|902,844 |- style="height:50px;" |align="center"|29 |[[آرخینگیلسک اوبلاست]] |[[آرخینگیلسک]] |align="center"|[[File:Flag of Arkhangelsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Arkhangelsk oblast.svg|45x45px]] |اتلا لہدا |اتلا |align="right"|587,400 |align="right"|1,336,539 |- style="height:50px;" |align="center"|30 |[[استراخان اوبلاست]] |[[استراخان]] |align="center"|[[File:Flag of Astrakhan Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Astrakhan Oblast.svg|45x45px]] |تھلواں |وولگا |align="right"|44,100 |align="right"|1,005,276 |- style="height:50px;" |align="center"|31 |[[بلگورد اوبلاست]] |[[بلگورد]] |align="center"|[[File:Flag of Belgorod Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms Belgorod Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلی کالی بھوئیں |align="right"|27,100 |align="right"|1,511,620 |- style="height:50px;" |align="center"|32 |[[بریانسک اوبلاست]] |[[بریانسک]] |align="center"|[[File:Flag of Bryansk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Bryansk Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|34,900 |align="right"|1,378,941 |- style="height:50px;" |align="center"|33 |[[ولادیمیر اوبلاست]] |[[ولادیمیر]] |align="center"|[[File:Flag of Vladimirskaya Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Vladimiri Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|29,000 |align="right"|1,523,990 |- style="height:50px;" |align="center"|34 |[[وولگوگراد اوبلاست]] |[[وولگوگراد]] |align="center"|[[File:Flag of Volgograd Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Volgograd oblast.svg|45x45px]] |تھلواں |وولگا |align="right"|113,900 |align="right"|2,699,223 |- style="height:50px;" |align="center"|35 |[[وولوگدا اوبلاست]] |[[وولوگدا]]<br>(وڈا [[شہر]]: [[چریپوویتس]]) |align="center"|[[File:Flag of Vologda oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Vologda oblast.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا |align="right"|145,700 |align="right"|1,269,568 |- style="height:50px;" |align="center"|36 |[[وورونژ اوبلاست]] |[[وورونژ]] |align="center"|[[File:Flag of Voronezh Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Voronezh Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلی کالی بھوئیں |align="right"|52,400 |align="right"|2,378,803 |- style="height:50px;" |align="center"|37 |[[ایوونووو اوبلاست]] |[[ایوانووا]] |align="center"|[[File:Flag of Ivanovo Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Ivanovo Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|21,800 |align="right"|1,148,329 |- style="height:50px;" |align="center"|38 |[[ارکتسک اوبلاست]] |[[ارکتسک]] |align="center"|[[File:Flag of Irkutsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Irkutsk Oblast.svg|45x45px]] |سائبیریائی |چڑھدا سائبیریائی |align="right"|767,900 |align="right"|2,581,705 |- style="height:50px;" |align="center"|39 |[[کلینینگراد اوبلاست]] |[[کلینینگراد]] |align="center"|[[File:Flag of Kaliningrad Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Kaliningrad Oblast Coat of Arms 2006.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |کلینینگراد |align="right"|15,100 |align="right"|955,281 |- style="height:50px;" |align="center"|40 |[[کالوگا اوبلاست]] |[[کالوگا]] |align="center"|[[File:Flag of Kaluga Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Kaluga Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|29,900 |align="right"|1,041,641 |- style="height:50px;" |align="center"|42 |[[کیمیروو]] |[[کیمیرووو]]<br>(وڈا شہر: [[نوووکزنیتسک]]) |align="center"|[[File:Flag of Kemerovo oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Kemerovo Oblast.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریائی |align="right"|95,500 |align="right"|2,899,142 |- style="height:50px;" |align="center"|43 |[[کیروو اوبلاست]] |[[کیروو]] |align="center"|[[File:Flag of Kirov Region.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Kirov Region.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا وئیاتکا |align="right"|120,800 |align="right"|1,503,529 |- style="height:50px;" |align="center"|44 |[[کستراما اوبلاست]] |[[کستراما]] |align="center"|[[File:Flag of Kostroma Oblast (2000-06).svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Kostroma Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|60,100 |align="right"|736,641 |- style="height:50px;" |align="center"|45 |[[کرگان اوبلاست]] |[[کرگان]] |align="center"|[[File:Flag of Kurgan Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Kurgan Oblast.svg|45x45px]] |یورال |یورال |align="right"|71,000 |align="right"|1,019,532 |- style="height:50px;" |align="center"|46 |[[کورسک اوبلاست]] |[[کورسک]] |align="center"|[[File:Flag of Kursk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Kursk oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلی کالی بھوئیں |align="right"|29,800 |align="right"|1,235,091 |- style="height:50px;" |align="center"|47 |[[لینن گراد اوبلاست]] |وڈا شہر: [[گاتچینا]] |align="center"|[[File:Flag of Leningrad Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Leningrad Oblast.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا لہندا |align="right"|84,500 |align="right"|1,669,205 |- style="height:50px;" |align="center"|48 |[[لپیتسک اوبلاست]] |[[لپیتسک]] |align="center"|[[File:Flag of Lipetsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Lipetsk oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلی اکلی بھوئیں |align="right"|24,100 |align="right"|1,213,499 |- style="height:50px;" |align="center"|49 |[[ماگادان اوبلاست]] |[[ماگادان]] |align="center"|[[File:Flag of Magadan Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Magadan oblast.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|461,400 |align="right"|182,726 |- style="height:50px;" |align="center"|50 |[[ماسکو اوبلاست]] |وڈا شہر: [[بالاشیخا]] |align="center"|[[File:Flag of Moscow oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Moscow oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|45,900 |align="right"|6,618,538 |- style="height:50px;" |align="center"|51 |[[مرمنسک اوبلاست]] |[[مرمنسک]] |align="center"|[[File:Flag of Murmansk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Герб Мурманской области.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا |align="right"|144,900 |align="right"|892,534 |- style="height:50px;" |align="center"|52 |[[نیژنی نووگورد اوبلاست]] |[[نیژنی نوو گورد]] |align="center"|[[File:Flag of Nizhny Novgorod Region.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Nizhny Novgorod Region.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا وئیاتکا |align="right"|76,900 |align="right"|3,524,028 |- style="height:50px;" |align="center"|53 |[[نووگورد اوبلاست]] |[[ویلیکی نووگورد]] |align="center"|[[File:Flag of Novgorod Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Novgorod Oblast.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا لہندا |align="right"|55,300 |align="right"|694,355 |- style="height:50px;" |align="center"|54 |[[نوووسیبیرسک اوبلاست]] |[[نوووسیبیرسک]] |align="center"|[[File:Flag of Novosibirsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Novosibirsk oblast.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریائی |align="right"|178,200 |align="right"|2,692,251 |- style="height:50px;" |align="center"|55 |[[اومسک اوبلاست]] |[[اومسک]] |align="center"|[[File:Flag of Omsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Omsk Oblast.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریائی |align="right"|139,700 |align="right"|2,079,220 |- style="height:50px;" |align="center"|56 |[[اورنبرگ اوبلاست]] |[[اورنبرگ]] |align="center"|[[File:Flag of Orenburg Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Orenburg Oblast.svg|45x45px]] |وولگا |یورال |align="right"|124,000 |align="right"|2,179,551 |- style="height:50px;" |align="center"|57 |[[آریؤل اوبلاست]] |[[آریؤل]] |align="center"|[[File:Flag of Oryol Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Oryol Oblast (small).svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|24,700 |align="right"|860,262 |- style="height:50px;" |align="center"|58 |[[پینزا اوبلاست]] |[[پینزا]] |align="center"|[[File:Flag of Penza Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Penza Oblast (large).svg|45x45px]] |وولگا |وولگا |align="right"|43,200 |align="right"|1,452,941 |- style="height:50px;" |align="center"|60 |[[پسکوو اوبلاست]] |[[پسکوو]] |align="center"|[[File:Flag of Pskov Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Pskov Oblast.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا لہندا |align="right"|55,300 |align="right"|760,810 |- style="height:50px;" |align="center"|61 |[[رستوو اوبلاست]] |[[رستوو نا دون ]] |align="center"|[[File:Flag of Rostov Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Rostov Oblast.svg|45x45px]] |تھلواں |اتلا قفقاز |align="right"|100,800 |align="right"|4,404,013 |- style="height:50px;" |align="center"|62 |[[ریازان اوبلاست]] |[[ریازان]] |align="center"|[[File:Flag of Ryazan Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Ryazan Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|39,600 |align="right"|1,227,910 |- style="height:50px;" |align="center"|63 |[[سمارا اوبلاست]] |[[سمارا]] |align="center"|[[File:Flag of Samara Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Samara Oblast.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا |align="right"|53,600 |align="right"|3,239,737 |- style="height:50px;" |align="center"|64 |[[ساراتوو اوبلاست]] |[[ساراتوو]] |align="center"|[[File:Flag of Saratov Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Saratov oblast.svg|45x45px]] |وولگا |وولگا |align="right"|100,200 |align="right"|2,668,310 |- style="height:50px;" |align="center"|65 |[[سخالین اوبلاست]] |[[یوژنو سخالینسک]] |align="center"|[[File:Flag of Sakhalin Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Sakhalin Oblast Coat of Arms.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|87,100 |align="right"|546,695 |- style="height:50px;" |align="center"|66 |[[سوردلووسک اوبلاست]] |[[یکیرترنبرگ]] |align="center"|[[File:Flag of Sverdlovsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Sverdlovsk oblast.svg|45x45px]] |یورال |یورال |align="right"|194,800 |align="right"|4,486,214 |- style="height:50px;" |align="center"|67 |[[سمالنسک اوبلاست]] |[[سمالنسک]] |align="center"|[[File:Flag of Smolensk oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Smolensk oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|49,800 |align="right"|1,049,574 |- style="height:50px;" |align="center"|68 |[[تمبوو اوبلاست]] |[[تمبوو]] |align="center"|[[File:Flag of Tambov Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Tambov Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلی اکلی بھوئیں |align="right"|34,300 |align="right"|1,178,443 |- style="height:50px;" |align="center"|69 |[[تویر اوبلاست]] |[[تویر]] |align="center"|[[File:Flag of Tver Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Tver oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|84,100 |align="right"|1,471,459 |- style="height:50px;" |align="center"|70 |[[تومسک اوبلاست]] |[[تومسک]] |align="center"|[[File:Flag of Tomsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Tomsk Oblast, Russia.svg|45x45px]] |سائبیریائی |لہندا سائبیریائی |align="right"|316,900 |align="right"|1,046,039 |- style="height:50px;" |align="center"|71 |[[تولا اوبلاست]] |[[تولا (شہر)]] |align="center"|[[File:Flag of Tula Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"| |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|25,700 |align="right"|1,675,758 |- style="height:50px;" |align="center"|72 |[[تیومن اوبلاست]] |[[تیومن]] |align="center"|[[File:Flag of Tyumen Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Tyumen Oblast.svg|45x45px]] |یورال |لہندا سائبیریائی |align="right"|1,435,200 |align="right"|3,264,841 |- style="height:50px;" |align="center"|73 |[[الیانووسک اوبلاست]] |[[الیانووسک]] |align="center"|[[File:Флаг Ульяновской области (2013).svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Герб Ульяновской области (2013).svg|45x45px]] |وولگا |وولگا |align="right"|37,300 |align="right"|1,382,811 |- style="height:50px;" |align="center"|74 |[[چلیابنسک اوبلاست]] |[[خلیابنسک]] |align="center"|[[File:Flag of Chelyabinsk Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Chelyabinsk Oblast.svg|45x45px]] |یورال |یورال |align="right"|87,900 |align="right"|3,603,339 |- style="height:50px;" |align="center"|76 |[[یاروسلاول اوبلاست]] |[[یاروسلاول]] |align="center"|[[File:Flag of Yaroslavl Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Yaroslavl Oblast.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|36,400 |align="right"|1,367,398 |- style="height:50px;" |align="center"|77 |[[ماسکو]] |— |align="center"|[[File:Flag of Moscow, Russia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Moscow.svg|45x45px]] |وشکارلا |وشکارلا |align="right"|1,100 |align="right"|10,382,754 |- style="height:50px;" |align="center"|78 |[[سینٹ پیٹرزبرگ]] |— |align="center"|[[File:Flag of Saint Petersburg Russia.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا لہندا |align="right"|1,439 |align="right"|4,662,547 |- style="height:50px;" |align="center"|79 |[[یہودی خودمختار صوبہ]] |[[بروبیجان]] |align="center"|[[File:Flag of the Jewish Autonomous Oblast.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of the Jewish Autonomous Oblast.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|36,000 |align="right"|190,915 |- style="height:50px;" |align="center"|83 |[[نینتس خودمختار اوکروگ]] |[[ناریان مار]] |align="center"|[[File:Flag of Nenets Autonomous District.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Nenets Autonomous Okrug.svg|45x45px]] |اتلا لہندا |اتلا |align="right"|176,700 |align="right"|41,546 |- style="height:50px;" |align="center"|86 |[[خانتی مانسی خودمختار اوکروگ]] |[[خانسی مانسیسک]]<br>(وڈا شہر: [[سرگوت]]) |align="center"|[[File:Flag of Yugra.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of arms of Yugra (Khanty-Mansia).svg|45x45px]] |یورال |لہندا سائبیریا |align="right"|523,100 |align="right"|1,432,817 |- style="height:50px;" |align="center"|87 |[[چوکوتکا خودمختار اوکروگ]] |[[انادیر]] |align="center"|[[File:Flag of Chukotka.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Chukotka.svg|45x45px]] |مشرق بعید |مشرق بعید |align="right"|737,700 |align="right"|53,824 |- style="height:50px;" |align="center"|89 |[[یامالو نینتس خودمختار اوکروگ]] |[[سالیخرد]]<br>(وڈا شہر: [[نووی اورینگوئے]]) |align="center"|[[File:Flag of Yamal-Nenets Autonomous District.svg|border|45x45px]] |align="center"|[[File:Coat of Arms of Yamal Nenetsia.svg|45x45px]] |یورال |لہندا سائبیریائی |align="right"|750,300 |align="right"|507,006 |- | align=center colspan="8" style="background:#BFD7FF"| &nbsp; |} 0qklqflmrmemwk0s8zcg9h62y9eezba 0 27710 690897 668764 2025-07-09T06:51:37Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690897 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#E6E6FA" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>چمگادڑ<font>''' |- | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Big-eared-townsend-fledermaus.jpg|250px]] |- align="center" |- |[[جیون ٹولی بنانا|دیس]]: ||[[جنور]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|برادری]] : ||[[کورڈیٹ]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|ٹولی]] : || [[ددپلانے]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|پتی]] : || [[چمگادڑ]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|ٹبر]] : || 16 |- |[[جیون ٹولی بنانا|ونڈاں]] : || 1,240 |- | colspan="2" style="border-bottom: 1x solid #D3D3D3;" | [[File:Bat range.png|250px]] |-|- align="center" | style="background:white" align="center" width="130px" colspan=2 |<font size="1" color=black>[[دنیا]] تے چمچڑک دی پھرن تھاں کھٹے رنگ وچ۔<font> |- |} '''چمگادڑ''' [[دد]] پلان والی اے جیہڑی اڈ وی سکدی اے۔ ایدیاں بانواں دے دوالے پتلا ماس ہوندا اے جس باجوں ایہ اڈسکدی اے۔ ایدیاں 1,240 ونڈاں نیں تے ایہ دد پلان والیاں دا 20٪ بندیاں نیں۔ 70٪ چمگادڑاں کیڑے کھانیاں نیں۔ ریندیاں وچون چوکھیاں فروٹ کھانیاں نیں۔ کج جیویں مچھی کھانی چمگادڑ کیڑیاں توں ہور شیواں کھاندیان نیں۔ ویمپائر چمگادڑاں خون پینیاں نیں۔ [[ایکروڈون جوباٹس]] [[دنیا]] دی سب توں وڈی تے [[سور-نک چمگادڑ]] [[دنیا]] دی سب توں نکی چمگادڑ اے۔ چمگادڑ دی اڈن جھلی دوجی انگلی توں چلدی اے۔ انگوٹھا ویلہ ریندا اے تے نکا ہوندا اے ایہدے نال نوں وی ہوندا اے جیدے نال ایہ لٹکدا اے. چمگادڑاں نے پنجھیاں وانگوں اپنا وزن تھوڑا رکھن لئی کئی کم کیتے نیں۔ پوچھل دیاں ہڈیاں تیلے ورگیاں نیں تے بس اڈن جھلی نوں سہارا دین جوگیاں بے نیں۔ ایہناں نے اپنے دند تے نہیں گنواۓ پر سر نکے تے نک پھینے ہوندے نیں۔ ایہناں نوں اک رپھڑ اے جیہڑا پنجھیاں نوں نہیں. ایہ انڈے نہیں دیندیاں تے ایہناں نوں نیانے اندر ای سمبھالنے پیندے نیں۔ چمگادڑاں نوں ٹڈ وچ ای اپنا نیانا لے کے اڈنا پیندا اے ایس باہجوں ایہناں دا اک ای نیانا ہوندا اے۔ اپنی گنتی نوں ٹھیک رکھن لئی چمگادڑاں دا نیانا جمن ویلہ لمے چر تک ریندا اے تے نکے ناپ دیاں ہوندیاں ہویاں وی 20 ورے تک جی لیندیاں نیں۔ دن نوں پنچھیاں دا راج ہوندا اے تے ایس لئی ساریاں چمگادڑاں رات نوں اڈدیاں نیں۔ رات نوں راہ لبھن لئی اک ودھیا کھوج ویونت دی لوڑ اے۔ اڈدیاں ہویاں چمگادڑاں اپنے اگے آنوالیاں شیواں نوں جانن تے جانچن لئی کوک چھل دا ویونت ورتدیاں نیں۔ ایہ ریڈار ونگوں کم کردا اے۔ چمگادڑاں اپنے مونہ یا نک توں تیز کوک کڈدیاں نیں جیہڑی اگے آنوالی شے نال ٹکرا کے واپس آندی اے تے چمگادڑ نوں اگے آنوالی شے دا پتہ چل جاندا اے۔ چمگادڑ دی کوک بہت تیز ہوندی اے۔لامت چمگادڑاں اک کوک پیجن مگروں رکدیاں نیں تے جواب آن تے اگلی کوک کلدیاں نیں۔ چمگادڑ جنی کسی شے دے نیڑے ہوندی اے اوہناں ای کوک دا جواب چھیتی آندا اے۔ اگر چمگادڑ دے مونہ وچ شکار ہووے تے اوہ کوک چھل نہیں کڈ سکدی تے کج چر لئی اننی ہوسکدی اے ایس لئی کج چمگادڑاں مونہ دی تھاں نک وجوں کوک کڈدیاں نیں تے ایس لئی اوہناں دے نک ونسونے بنے ہوندے نیں تے نکے نکے میگافون لگدے نیں۔ مڑدی کوک نوں کن سندے نیں تے اینج دے ول دے بنے ہوندے نیں جیہڑی کوکاں نون سن سکن۔ کئی ونڈاں دیاں جمگادڑاں دے مونہ کوکاں والے انگاں نال لدے ہوندے نیں: وڈے کن تے نک تے پتے چنجاں۔ پرانیاں کہانیاں دی کوئی جڑیل وی ایڈی پیڑی نہیں لگدی ہویگی جناں ایہناں اوزاراں باہجوں چمگادڑاں دا مونہ۔ ہر جمگادڑ ٹبر دا اپنا نین نقشہ ہوندا اے۔ ہر جمگادڑ دی نویکلی کوک ہوندی اے تے تے اوہنون سنن لئی نویکلا ای پربندھ۔ ==ناں== پنجابی وچ ایس دد پلانے دا ناں چمگادڑ، چمگدڑ انپچاک، چمچڑی تے چمچڑک اے۔چمگادڑ نوں پنجابی وچ چمگادڑ یا چمگدڑ ایس لئی آکھیا جاندا اے جے ایہدی بوتھی گدڑ ورگی ہوندی اے تے ایہدے پر یا کھمب جنہان نال ایہ اڈدا اے چم دے ہوندے نیں۔ چمچڑک وی ایسی چڑی جیہنوں چم لگیا ہوے اڈن لئی کیا جاندا اے۔ ==پسار== اڈاری دے گن نے چمچڑک نوں دنیا دے وڈے تھاں تے پھیلے ددپلانے بنا دتا اے۔ انٹارکٹا، ارکٹک تے کج دورے دے جزیرے چھڈ کے ایہ ساری دنیا تے ملدا اے۔ وکھریاں ونڈاں سال دیاں وکھریاں رتاں وچ رہن لئی وکھرے تھاں چندیاں نیں۔ ایہ سمندری کنڈے توں لے کے جنگل تے روہی تک دے تھاں ہوسکدے نیں۔ پر ہر تھاں تے دو چیزاں پک نیں: دن گزارن دی تھاں جیویں غار، رکھاں دے مگورے, انسان دے بنا‎‎‏ۓ کوٹھے تے کھان پین دی تھاں۔ لامت چمگادڑاں رات دیاں شکاری نیں تے شام ویلے ای کھان پین لبن لئی اڈ پیندیاں نیں۔ پالے وچ یاں تے ایہ تھاں چھڈ کے گرم علاقیاں ول نکل جاندیاں نیں یا فیر پالا سوں کے لنگھا دیندیاں نیں۔ کئی غاراں وچ جالٹکدیاں نیں۔ ایہ بہت گھٹ مینہ وچ اڈدیاں نیں جے مینہ وج ایہنا دا کھان پین لبھن دا پربندھ کم نہیں کردا۔ چمگادڑاں دا آپسی ملن ورتن ایہناں دے ٹبراں وج وکھووکھ اے۔ کج کلیاں ای غاراں وج جیون لنگھادیندیاں نیں تے کجھ لکھاں دی گنتی گنتی وج کٹھیاں ریندیاں نیں۔ ایہ آپسی ملن ورتن لئی کئی وازاں کڈھدیاں نیں۔ کیڑے کھانیاں چمگادڑاں ساریاں چمگادڑاں دا 70٪ بندیان نیں۔ ریندیاں فروٹ تے جیندیان نیں تے تن خون پینیاں نیں۔ چمگادڑاں دے پتھری نشان ایہناں دیاں ہلکیاں ہڈیاں تے سکی زمین تے ہون باہجوں بہت گھٹ نیں۔ نرے 12٪ دے ٹوکرہ پدھر تک پتھری نشان ملے نیں۔ ایوسین ویلے دی اک چمگادڑ دے نشان 1960 وچ ملے۔ سب توں پرانے نشان 52 ملین ورے دے نیں تے جیہڑے 2003 وچ وائمنگ امریکہ توں ملے نیں۔ ==پر== چمچڑک دیان ہڈیاں دوجیاں دد پلانیاں توں چوڑے پاسے ولوں پتلیاں تے ہلکیاں ہوندیاں نیں تے ایہناں وچ لچک ہوندی اے۔ پر اتے کھل وچ بہت لچک ہوندی اے تے ایس باہجوں دوجے دد پلانیاں توں ود پھیل سکدے نیں۔ چمگادڑاں دے پر پنچھیاں دے پراں نالوں زیادھ پتلے تے زیادھ چنگا کم کردے نیں. ایہ نازک و واوا ہوندے نیں تے ایہناں وچ پھٹ یا کٹ اسانی نال لگدا اے پر چمگادڑ دے پر وچ ایہ گن ہے جے نکا چھوٹا کٹ آپ ٹھیک ہوجاندا اے۔ ایہناں دے پراں دے اتے چھون نوں مسوس کرنوالے مرکل ولگن لگے ہوندے نیں۔ ایہ ولگن انسنای انگلاں دے انت تے وی ہوندے نیں پر چمگادڑاں اتے تھوڑے فرق نال ہوندے نیں جے اوہناں تے ولگن دے وشکار وال وی ہوندا اے جیہڑا ایہنوں ہور مسوس کرنوالا بنادیندا اے تے ایہناں نال چمگادڑاں نوں ہوا بارے جانکاری ملدی اے تے ایہناں نال اوہ ہور ودھیا ول نال اپنے پراں نوں موڑ کے اڈدے نیں۔ اوہ چمگادڑ جیہڑے اپنے پراں نال شکار پھڑدے نیں اوہناں دے پراں تے ہور ونڈ دے مسوس کرنوالے ولگن لکے ہوندے نیں ==پاکستان وچ== چمگادڑاں پاکستان دے دد پلانیاں دا 28٪ بندیاں نیں تے اک حساب وچ پاکستان وچ ایہناں دیاں 52 ونڈاں نیں۔ ==ٹبر== * [[وڈیاں چمگادڑاں]]: 186 ونڈاں * [[چڑیل مونہی چمگادڑ]] 13 ونڈاں * [[پتہ نک چمگادڑ]] 192 ونڈاں * [[کٹ نکی چمگادڑ]] 116 ونڈاں * [[ازاد پوچھلی چمگادڑ]] 100 ونڈاں * [[رہینولوفیڈا]] 70 ونڈاں * [[سورنک چمگادڑ|کریسونائکٹریڈیا]] 1 ونڈ * [[تھیلی پر چمگادڑ]] 53 ونڈاں * [[چوآ پوچھل چمگادڑ]] 16 ونڈاں * [[نیوزیلینڈی چمگادڑاں]] 2 ونڈاں * [[رات چمگادڑ]] 2 ونڈاں * [[مڈغاسکری چمگادڑ]] 2 ونڈاں * [[نکا انگوٹھا]] 2 ونڈاں * [[پلیٹ پر چمگادڑ]] 3 ونڈاں * [[پدھری نک]] 350 ونڈاں * [[گول پتہ نک چمگادڑ]] 70 ونڈاں == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Bat|چمگادڑ|position=left}} *[http://www.bbc.co.uk/wales/nature/sites/species/mammals/bats.shtml/ BBC Wales Nature: Bat article] *[http://www.bats.org.uk/pages/about_bats.html UK Bat Conservation Trust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181015191909/http://www.bats.org.uk/pages/about_bats.html |date=2018-10-15 }} *[http://animaldiversity.ummz.umich.edu/chordata/mammalia/chiroptera.html University of Michigan Museum of Zoology] *[http://greenfield.fortunecity.com/wilderness/258/tarsier.htm/ چمگادڑاں تے ٹارسیر] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120415081946/http://greenfield.fortunecity.com/wilderness/258/tarsier.htm/ |date=2012-04-15 }} *[http://tolweb.org/tree?group=Chiroptera&contgroup=Eutheria جیون دا رکھ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200726154512/http://tolweb.org/tree?group=Chiroptera&contgroup=Eutheria |date=2020-07-26 }} *[http://www.fladdermus.net/thesis.htm Microbat Vision] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200129210527/http://www.fladdermus.net/thesis.htm |date=2020-01-29 }} *[http://www.amonline.net.au/bats/ آسٹریلیا دے چمگادڑ] *[http://www.batcon.org/index.php/all-about-bats.html Bat Conservation International (US)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140811104250/http://batcon.org/index.php/all-about-bats.html |date=2014-08-11 }} *[http://www.batconservation.org/drupal/about-bats Organization for Bat Conservation (US)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314191535/http://www.batconservation.org/drupal/about-bats |date=2012-03-14 }} *[http://vimeo.com/13548052 Evolution of cranial morphology in bats in relation to diet (by Divulgare)] * [http://prr.hec.gov.pk/Thesis/1279S.pdf ارشد جاوید ہوراں دی چمگادڑاں تے پی ایچ ڈی لکھت] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140704071501/http://prr.hec.gov.pk/Thesis/1279S.pdf |date=2014-07-04 }} * [http://www.academia.edu/3017159/A_key_to_the_bats_Mammalia_Chiroptera_of_South_Asia دکھنی ایشیاء دیاں چمگادڑاں] [[Category:چمگادڑ]] hhg2i8fmr8tzlxjm4r5kkzjit93m9vb 0 33710 690891 384006 2025-07-08T23:26:46Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690891 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background: #F7E7CE";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:#C9DC87" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>عام ٹوکان / وڈا ٹوکان<font>''' |- | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Ramphastos toco -Stadtgärtnerei Zürich - 20100919.jpg|250px]] |- align="center" |- |[[جیون ٹولی بنانا|دیس]]: || [[جنور]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|برادری]]: || [[کورڈیٹ]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|ٹولی]]: || [[پنچھی]] |- |[[جیون ٹولی بنانا|پتی]]: || [[لکڑ ٹک]] |- |[[ٹبر (جیون پڑھت)|ٹبر]] : ||[[ٹوکان]] |- |سائینسی ناں: ||Ramphastos toco |- |} '''وڈا ٹوکان''' یا عام ٹوکان، [[ٹوکان]] ٹبر دا سب توں وڈا [[پنچھی]] اے۔ ایہ [[ٹوکان]] ٹبر دا عام ملن والا تے سب توں زیادھ ویکھیا جانوالا ٹوکان اے۔ ایہ چڑھدے تے وشکارلے [[دکھنی امریکہ]] وچ ملدا اے تے چڑیا گھراں وچ عام رکھیا جاندا اے۔ ==وکھالہ== ایس ٹوکان دے پر تیز [[رنگ|رنگاں]] وچ نیں۔ پنڈا [[کالا]]، گاٹا، چھاتی تے اپرلے پچھلے پر چٹے نیں۔ [[اکھ|اکھاں]] دے دوالے کھل نیلی تے اوس دے دوالے کھٹے نیں۔ سب توں اہم کل ایہدی 15.8 توں 23 [[سینٹی میٹر]] (6.2 توں 9.1 انچ) لمی چنج اے۔ ایہ پیلے کھٹے رنگ دی ہوندی اے۔ اپنے مڈھ تے انت تے ایہدے تے [[کالا]] نشان ہوندا اے۔<ref name="Horne">''Toucans, Barbets and Honeyguides (Bird Families of the World)'' by Lester Short & Jennifer Horne. Oxford University Press (2001), ISBN 978-0198546665.</ref> [[چنج]] لگدی بھاری اے پر دوجے ٹوکاناں وانگوں وچوں کھوکھلی ہون باہجوں ہلکی ہوندی اے۔ ایہدی [[جیب]] وی اینی لمی ہوندی اے جنی کہ [[چنج]]۔ ٹوکان ٹبر وچ ایہ سب توں وڈا اے تے ایہدی لمبائی 55–65 [[سینٹی میٹر]] (22–26 [[انچ]]) ہوندی اے۔ ایہناں دا پنڈا جوکھ 500 توں 876 [[گرام]] ہوندا اے۔ نر دا مدرا جوکھ 723 گرام تے مادھ جیہڑی نکی ہوندی اے اوہدا مدرا جوکھ 576 گرام اے۔ جوکھ نوں چھڈ کے نر مادھ دے وشکار ہو کوئی وکھراپا نہیں دسدا۔ نکے بجے ہلکے رنگاں دے ہوندے نیں۔ {| style="margin:1em auto; padding:2px; border: 1px solid #BBB; text-align:center; font-size:90%" ! colspan="5" style="background:#E6E6FA" |عام ٹوکان |- | [[File:Ramphastos toco.jpg|160px]] | [[File:Ramphastos toco4.jpg|170px]] | [[File:Ramphastos toco 001.jpg|170px]] |- |} ==پسار== ایہدا اصل دیس دکھنی امریکہ اے تے ایتھے ایہ چڑھدے [[بولیویا]]، دکھن چڑھدے [[پیرو]]، اتری [[ارجنٹائن]]، چڑھدے تے وشکارلے پیراگوے تے [[برازیل]] وچ ملدا اے۔ ایہ دنیا دے چڑیا گھراں وج عام رکھیا جاندا اے۔ عام ٹوکان جنگلاں دے بجاۓ کھلے تھانواں تے جتھے کتے کتے رکھ ہون رہنا پسند کردا اے۔ ایہ نیویاں تھانواں دا پنجھی اے پر 1750 [[میٹر]] دی اچائی تے انڈیز دے پربت دھارے وچ وی ملدا اے۔ ایہ اک لمے چوڑے علافے دا واسی اے تے ایس لئی ایہدے مکن دا کوئی ڈر نہیں۔ ==کھان پین== ایہ فروٹ، کیڑے ڈڈو، کرلے، نکے پنچھی تے اوہناں دے انڈے بجے کھاجاندا اے۔لمی جنج ناں اوہ چیزاں وی پھڑ لیندا اے جیہڑیاں پوہنج توں باہر ہون۔ ایہدے نال اوہ فروٹ دی جھل لاندا اے تے شکاریاں نوں نساندا اے۔<ref name="kidsbiology">[http://www.kidsbiology.com/animals-for-children.php?animal=Toco%20Toucan KidsBiology.com - Ramphastos toco]</ref> ==ورتن== ایہ عام ویکھن وچ جوڑے یا نکیاں ٹولیاں وچ ریندا اے۔ آڈدیاں ایہ تیز پر مار کے یا فیر پر کھول کے ہوا اتے تلکدا اے۔ ایہ کوئی چنکے اڈن والے نیں بس جھالاں ما کے اک رکھ توں دوجے رکھ تے ٹر جاندے نیں۔ ایہناں دا آلنا کسے رکھ دے اتے کھڈ وچ ہوندا اے۔ ایہ زمینی کنڈیاں تے وی کھڈاں وچ ریندے ویکھے گۓ نیں۔ ایہ سلانہ بچے کڈدے نین تے مادھ 2 توں 4 تک آنڈے دیندی اے۔ آنڈیاں تے نر مادھ دونویں بیٹھدے نیں تے 17–18 دناں مگروں بجے نکل آندے نیں۔ ایہ پنچھی اپنے بجے دی جنگی سامبھ کردے نیں۔ لمی چنج ایہدی سہنپ اے تے گرمی کڈھن دا اک ول وی اے۔ چنج ایدی کل پدھر تھاں دا 30 توں 50٪ بندی اے۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Ramphastos toco|وڈا ٹوکان|position=left}} * [http://ibc.lynxeds.com/species/toco-toucan-ramphastos-toco وڈیو] * [http://www.bird-stamps.org/cspecies/10204100.htm ایس ٹوکان دیاں ٹکٹاں] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171228232523/http://www.bird-stamps.org/cspecies/10204100.htm |date=2017-12-28 }} ==اتہ پتہ== {{reflist|2}} [[Category:ٹوکان]] 90pkmpt0dh9fdvxaob8ncnkybq0j6dg 0 35468 690889 690755 2025-07-08T22:17:10Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 10 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690889 wikitext text/x-wiki {{خانۂ معلومات ملک |مقامی_نام = نیوزی لینڈ<br />New Zealand<br />Aotearoa |روايتی_لمبا_نام = نیوزی لینڈ |عمومی_نام = نیوزی لینڈ |پرچم_تصویر = Flag of New Zealand.svg |نشان_امتیاز_تصویر = Coat of arms of New Zealand.svg |نشان_امتیاز_قسم = قومی نشان |قومی_شعار = Onward<br /><center>(ودھدے چلو)</center> |نقشہ_تصویر = LocationNewZealand.png |قومی_ترانہ = God Defend New Zealand |دار_الحکومت = [[ویلنگٹن]] |latd = 41 |latm= 19 |latNS= جنوب |longd= 174 |longm= 46 |longEW= مشرق |عظیم_شہر = [[آکلینڈ]] |دفتری_زبانیں = [[انگریزی زبان|انگریزی]] |حکومت_قسم = آئینی ملوکیت |راہنما_خطاب = ملکہ<br />وزیرِ اعظم |راہنما_نام = ایلیزابیتھ دوم<br />ہیلن کلارک |خودمختاری_قسم = آزادی |تسلیم شدہ_واقعات = - تاریخِ آزادی |تسلیم شدہ_تواریخ = برطانیہ سے<br />26 ستمبر 1907ء |یویو_رکنیت_تاریخ = |رقبہ_مقدار = 270534 |رقبہ_ = 270534 |areami²= 104454 |رقبہ_درجہ = 75 |فیصد_پانی = 2.1 |آبادی_تخمینہ = 4,259,303 |آبادی_تخمینہ_سال = 2008 |آبادی_تخمینہ_درجہ = 122 |آبادی_مردم_شماری = 41432796 |آبادی_مردم_شماری_سال = 2006 |آبادی_کثافت = 14.9 |آبادی_کثافت_درجہ = 204 |population_densitymi² = 39 |جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_سال = 2007 |جی_ڈی_پی_پی_پی_پی = 112.6 ارب [[بین الاقوامی ڈالر]] |جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_درجہ = 58 واں |جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس = 27300 [[بین الاقوامی ڈالر]] |جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس_درجہ = 33 واں |ایچ_ڈی_آئی_سال = 2007 |ایچ_ڈی_آئی = 0.943 |ایچ_ڈی_آئی_درجہ = 19 |ایچ_ڈی_آئی_زمرہ = بلند |سکہ_ = نیوزی لینڈ کا ڈالر |سکہ_کوڈ = NZD |منطقۂ_وقت = |یو_ٹی_سی_تفریق = 12 |منطقۂ_وقت_ڈی_ایس_ٹی = مستعمل |یو_ٹی_سی_تفریق_ڈی_ایس_ٹی = 13 |cctld = [[nz.|۔nz]] |کالنگ_کوڈ = 64 }} نیوزی لینڈ جنوب مغربی [[بحر الکاہل]] د‏‏ی اک [[خود مختار ریاست]] ا‏‏ے۔ ایہ اک [[جزیرہ ملک]] اے ۔جغرافیائی حساب تو‏ں ایہ ملک دو وڈے زمینی ٹکڑےآں اُتے مشتمل اے ؛ [[شمالی جزیرہ]] تے [[جنوبی جزیرہ]]۔ انہاں دو مرکزی جزیراں دے علاوہ 600 ہور چھوٹے [[نیوزی لینڈ دے جزیرے|جزائر]] ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ [[بحیرہ تسمان]] وچ [[آسٹریلیا]] تو‏ں 2000 کلومیٹر (1200 میل) مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح [[ٹونگا]]، [[فجی]] تے [[نیو کیلیڈونیا]] دے [[بحر الکاحل دے جزیرے د‏‏ی لسٹ|بحر الکاحل دے جزیرےی علاقےآں]] تو‏ں 1000 کلومیٹر (600 میل) جنوب وچ اے ۔انساناں دے ذریعے آباد کیتے جانے والے جزیرے وچ نیوزی لینڈ دا مقام آخری ا‏‏ے۔ یعنی ایہ انہاں جزئر وچو‏ں اے جسنو‏ں انساناں نے سب تو‏ں آخری وچ آباد کيتا ا‏‏ے۔ انساناں د‏‏ی آبادی تو‏ں پہلے نیوزی لینڈ اک نا معلوم تنہا جزیرہ سی جو مختلف جانور، پیڑ پودےآں تے فنگی فنگس دا اک خوشنما علاقہ سی۔ ملک د‏‏ی مختلف النوع ٹوپوگرافی تے پہاڑ د‏‏ی نوکیلی چوٹیاں د‏‏ی ذمہ دار اوتھ‏ے موجود ٹیک ٹونک اپ لفٹ تے متعدد جوالہ مکھیاں ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دا [[راجگڑھ]] [[ویلنگٹن]] اے جدو‏ں کہ سب تو‏ں زیادہ آبادی والا شہر [[آکلینڈ]] ا‏‏ے۔ 1250ء تے 1200ء دے درمیان وچ اس جزیرہ وچ [[پالینیشیائی قوم| پولینیشین لوک]] آباد ہوئے تے اس دا ناں نیوزی لینڈ رکھیا۔ انہاں نے ایتھ‏ے [[ماؤری رہتل]] نو‏‏ں فروغ دتا۔ 1642ء وچ ولندیزی سیاح ابیل تسمن اوہ پہلا یورپی باشندہ سی جس نے نیوزی لینڈ د‏‏ی زمین اُتے قدم رکھیا۔ زمین اُتے قدم رکھیا۔ 1840ء وچ [[مملکت متحدہ]] دے نمائندےآں نے ماؤری سربراہاں دے نال ویٹنگی معاہدہ اُتے دستخط کیتے جس د‏‏ی رو تو‏ں نیوزی لینڈ برطانیہ دے زیر اختیار آگیا۔1841ء وچ نیوزی لینڈ [[سلطنت برطانیہ]] د‏‏ی اک کالونی بن گیا تے 1907ء وچ اسنو‏ں [[ڈومینین نیوزی لینڈ]] بنا دتا گیا؛ 1947ء وچ اسنو‏ں خود مختار ریاست نو‏‏ں درجہ مل گیا تے آزادی ملی مگر [[سربراہ ریاست]] برطانوی لوک ہی بنے رہ‏‏ے۔ فی الحال نیوزی لینڈ د‏‏ی آبادی دا سب تو‏ں وڈا حصہ یورپی نسل اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی کل تعداد 4.9 ملین ا‏‏ے۔ ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی اقلیت ماؤری قوم اے جو ہن ختم ہونے کےکگار اُتے ا‏‏ے۔ ماؤری دے بعد ہور اقلیتاں وچ ایشیائی قوم تے بحرالکاحل دے جزیراں دے لوک ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی سبھیاچار قدیم ماؤری تے جدید برطانوی آبادیات د‏‏ی دین ا‏‏ے۔ بعد وچ ہور علاقےآں دے پناہ گزیناں نے وی ایتھ‏ے د‏‏ی سبھیاچار پراپنا اثر ڈالیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی سرکاری زباناں وچ [[انگریزی زبان]]، [[ماوری زبان]] تے [[نیوزی لینڈ د‏‏ی اشارتی زبان]] شامل ا‏‏ے۔ البتہ انگریزی بولی دا غلبہ ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ اک [[ترقی یافتہ ملک]] ا‏‏ے۔ دنیا بھر د‏‏ی مختلف قومی کارکردگیاں دے موازناں وچ نیوزی لینڈ دا درجہ کافی بلند اے مثلاً معیار زندگی، صحت، تعلیم، [[شہری آزادیاں|شہری آزادیاں]] دا تحفظ تے [[اقتصادی آزادی]] وغیرہ۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ وچ وڈی اقتصادی تبدیلی آئی جس تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت تحفظ پسند تو‏ں تبدیل ہوئے ک‏ے آزاد تجارتی معیشت بن گئی۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت دا وڈا حصہ سروس سیکٹر ا‏‏ے۔ اس دے بعد صنعت نیوزی لینڈ وچ کھیت‏‏ی باڑی دا نمبر آندا ا‏‏ے۔ بین الاقوامی سیاحت نیوزی لینڈ د‏‏ی آمدنی دا اک اہ‏م ذریعہ ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی مقننہ اوتھ‏ے دا منتخب [[یک ایوانیت]] پارلیمان اے جدو‏ں کہ کابینہ سیاسی تے اختیارات د‏‏ی حامل ا‏‏ے۔ کابینہ د‏‏ی سربراہ [[وزیر اعظم نیوزی لینڈ]] ا‏‏ے۔ سربراہ ملک [[ایلزبتھ دوم]] ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی نمائندگی گورنر جنرل کردا اے ۔حکومت‏ی طور اُتے نیوزی لینڈ [[نیوزی لینڈ دے علاقے|علاقائی کونسل]] اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ [[نیوزی لینڈ دے علاقے|علاقائی کونسل]] اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ فیر انہاں وچ 67 چھوٹی چھوٹی علاقائی اتھارٹیاں ني‏‏‏‏ں۔ [[نیوزی لینڈ قلمرو]] وچ ڈوکیلاؤ (اک [[منحصر علاقہ]])؛ [[کک جزیرے]]، [[نیووے]]، [[راس انحصار]] وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ نیو وے اک خود مختار ریاست اے جس دا الحاق نیوزی لینڈ دے نال اے جدو‏ں کہ راس انحصار نیوزی [[انٹارکٹیکا دے علاقائی دعوے|انٹارکٹیکا]] دا اوہ علاقہ اے جس اُتے نیوزی لینڈ اپنا دعوی کردا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ [[دولت مشترکہ ملکاں]] دا رکن اے، ايس‏ے دے نال [[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]]، [[جنوب مشرقی ایشیائی اقوام د‏‏ی تنظیم]]، ایشیائی بحرالکاحلی اقتصادی تعاون تے جزیرے بحل الکاحلی فورم دا وی رکن ا‏‏ے۔ == اشتقاقیات == [[نیدرلینڈز]] دے سیاح ابیل تسمن نے 1642ء وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی دریافت کيت‏ی تے اسنو‏ں ''سٹیٹن لینڈ'' ناں دتا۔ چونکہ نیدرلینڈز د‏‏ی پارلیمان نو‏‏ں اٹیٹس جنرل کہندے نيں ايس‏ے لئی تسمن نے جزیرہ نو‏‏ں سٹیٹن لینڈ دا ناں دتا تے کہیا “یہ ممکن اے کہ اس جزیرہ نو‏‏ں سٹیٹن لینڈ وچ شامل ک‏ے لیا جائے مگر ایہ یقینی نئيں اے ۔“<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title= Human Development Report 2018|publisher=HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme|page=22 |accessdate=14 ستمبر 2018}}</ref> انہاں دا اشارہ شمالی امریکا تے جنوبی امریکا دے اسيں ناں ہونے د‏‏ی طرف سی۔ واضح ہوئے کہ جنوبی افریقا د‏‏ی دریافت جیکب لی مائرے نے 1616ء وچ د‏‏ی سی۔<ref>{{cite web|title=New Zealand Daylight Time Order 2007 (SR 2007/185)|url=http://www.legislation.govt.nz/regulation/public/2007/0185/latest/whole.html|publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office|accessdate=6 مارچ 2017|language=en-NZ|date=6 جولائ‏ی 2007}}</ref><ref>There is no official all-numeric date format for New Zealand, but government recommendations generally follow Australian date and time notation۔ See {{cite web |title=The Govt.nz style guide |url=https://www.govt.nz/about/about-this-website/style-and-design/the-govt-nz-style-guide/ |website=New Zealand Government |accessdate=7 مارچ 2019 |date=9 دسمبر 2016}}</ref> 1645ء وچ ڈچ [[نقشہ نگاری|نقشہ نگاراں]] نے جزیرہ دا ناں بدل ک‏ے نیدرلینڈز دے صوبہ [[زیلانت]] دے ناں اُتے ''نووا زیلینڈیا'' کر دتا۔<ref>{{cite web |url= http://gutenberg.net.au/ebooks06/0600611.txt |title= JOURNAL or DESCRIPTION By me ‘’Abel Jansz Tasman’’، Of a Voyage from ‘’Batavia’’ for making Discoveries of the ‘’Unknown South Land’’ in the year 1642. |accessdate= 26 مارچ 2018|first= Abel |last = Tasman|date= |year= |month= |work= |publisher= Project Gutenberg Australia|pages= |language= |quote=}}</ref><ref>{{cite web|first=John|last=Wilson|title=European discovery of New Zealand – Tasman's achievement|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/european-discovery-of-new-zealand/3|accessdate=24 جنوری 2011}}</ref> بعد وچ برطانوی سیاح [[جیمز کک]] نے اس ناں اُتے انگریزی رنگ چڑھاکر '''نیوزی لینڈ''' کر دتا۔<ref>{{cite web |url= http://nzetc.victoria.ac.nz//tm/scholarly/tei-Stout44-t2-body-d1-d1.html|title= The Pamphlet Collection of Sir Robert Stout:Volume 44. Chapter 1, Discovery and Settlement |author= John Bathgate|authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= |publisher= NZETC|pages= |language= |quote= He named the country Staaten Land, in honour of the States-General of Holland, in the belief that it was part of the great southern continent.|accessdate=17 اگست 2018}}</ref> نیوزی لینڈ دا موجودہ ماؤری زبانی ناں '''آوٹیورا''' (Aotearoa) {{IPAc-en|audio=En-nz-Aotearoa.ogg|}}) ا‏‏ے۔ اس دے معنی “طویل سفید بادلاں د‏‏ی زمین“ اے <ref>{{cite web| url=http://www.teara.govt.nz/en/european-discovery-of-new-zealand/3 |title=Tasman’s achievement |publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |date=ستمبر 2007 |accessdate=16 فروری 2008 |last=Wilson |first=John}}</ref> ایہ معلوم نئيں ہوئے سکیا اے کہ آیا ماؤری بولی دا ایہ ناں پورے نیوزی لینڈ دے لئی استعمال ہُندا تحا یا محض [[شمالی جزیرہ]] دے لئی۔<ref>{{cite book|last=Mackay|first=Duncan|year=1986|chapter=The Search For The Southern Land|editor-last=Fraser|editor-first= B|title=The New Zealand Book Of Events|location=Auckland|publisher=Reed Methuen|pages=52–54}}</ref> ابتدائی یورپیاں نے نقشہ وچ شمالی جزیرہ، وسطی جزیرہ تے جنوبی جزیرہ ناں رکھیا سی۔<ref>{{cite book|first=Thomas|last=Brunner|authorlink=Thomas Brunner|url=http://www.nzetc.org/tm/scholarly/BruJour-fig-BruJour_P001a.html|title=The Great Journey: an expedition to explore the interior of the Middle Island, New Zealand, 1846-8|publisher=[[شاہی جغرافیائی جمعیت]]|year=1851}}</ref> 1830ء تو‏ں نقشاں وچ دو وڈے جزیراں نو‏‏ں شمالی تے جنوبی جزیرہ کہیا جانے لگیا تے 1907ء وچ اس روایت نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا گیا۔<ref>{{cite web |url= http://nzetc.victoria.ac.nz//tm/scholarly/tei-Stout44-t2-body-d1-d1.html|title= The Pamphlet Collection of Sir Robert Stout:Volume 44. Chapter 1, Discovery and Settlement |author= John Bathgate|authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= |publisher= NZETC|pages= |language= |quote= He named the country Staaten Land, in honour of the States-General of Holland, in the belief that it was part of the great southern continent.|accessdate=17 اگست 2018}}</ref> 2009ء وچ نیوزی لینڈ جیوگرافک بورڈ نے دریافت کيتا کہ شمالی تے جنوبی جزیراں دے ناں کدی متعین نئيں کیتے گئے نيں البتہ 2013ء وچ باقاعدہ ناں دتا گیا۔ شمالی جزیرہ دا ناں ''ٹی آئی دا اے ماؤئی'' (Te Ika-a-Māui) تے جنوبی جزیرہ دا ناں ''ٹی وائی پونامو'' (Te Waipounamu) رکھیا گیا۔ دونے جزیراں دے آیا انگریزی یا ماؤری یا دونے اک نال استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ == تریخ == انساناں نے جنہاں زمین دے جنہاں خطےآں نو‏‏ں سب تو‏ں آخر وچ بسایا اے نیوزی لینڈ انہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ڈیفوریسٹیشن د‏‏ی ریڈیو کاربن تریخ نگاری دے ثبوت تے ماؤری آبادی دے مائیٹوکونڈرائل ڈی این اے <ref>{{Cite journal | last1 = Wilmshurst | first1 = J. M. | last2 = Hunt | first2 = T. L. | last3 = Lipo | first3 = C. P. | last4 = Anderson | first4 = A. J. | title = High-precision radiocarbon dating shows recent and rapid initial human colonization of East Polynesia | doi = 10.1073/pnas.1015876108 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | volume = 108 | issue = 5 | page = 1815 | year = 2010 | pmid = 21187404| pmc = 3033267| bibcode = 2011PNAS.۔108.1815W}}</ref> دے مطالعہ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ نیوزی لینڈ وچ پہلی آبادی 1250ء تا 1300ء دے دوران وچ پولینیشین دے لوکاں نے بسائی سی۔<ref>{{cite web|first=Malcolm|last=McKinnon|authorlink=Malcolm McKinnon|title=Place names – Naming the country and the main islands|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/place-names/1|accessdate=24 جنوری 2011}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=McGlone |first1=M.|last2=Wilmshurst |doi=10.1016/S1040-6182(98)00067-6|first2=J. M.|title=Dating initial Maori environmental impact in New Zealand|journal=Quaternary International|volume=59|pages=5–16|year=1999 |bibcode=1999QuInt.۔59.۔۔۔5M}}</ref> اس دے لئی انہاں نے بحر الکاحل دے جزیرے دا اک طویل سفر کيتا سی تے سفر در سفر دے بعد انہاں دا نزول نیوزی لینڈ وچ ہويا۔<ref>{{Cite journal|last1=Murray-McIntosh|first1=Rosalind P.|last2=Scrimshaw|first2= Brian J.|last3=Hatfield|first3=Peter J.|last4=Penny|first4=David|title=Testing migration patterns and estimating founding population size in Polynesia by using human mtDNA sequences |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=95|issue=15|pages=9047–52 |year=1998 |doi=10.1073/pnas.95.15.9047|bibcode = 1998PNAS.۔۔95.9047M |pmc=21200}}</ref> صدیاں اوہ اوتھ‏ے رہے تے انہاں د‏‏ی اک سبھیاچار بنی جسنو‏ں ماؤری سبھیاچار کہیا جاندا اے ۔ماؤری د‏‏ی کل آبادی دو ہويا۔<ref>{{Cite journal|last1=Murray-McIntosh|first1=Rosalind P.|last2=Scrimshaw|first2= Brian J.|last3=Hatfield|first3=Peter J.|last4=Penny|first4=David|title=Testing migration patterns and estimating founding population size in Polynesia by using human mtDNA sequences |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=95|issue=15|pages=9047–52 |year=1998 |doi=10.1073/pnas.95.15.9047|bibcode = 1998PNAS.۔۔95.9047M |pmc=21200}}</ref> صدیاں اوہ اوتھ‏ے رہے تے انہاں د‏‏ی اک سبھیاچار اوتھ‏ے بنی جسنو‏ں ماؤری سبھیاچار کہیا جاندا اے ۔ماؤری د‏‏ی کل آبادی دو گروہ آئی وی تے ہاپو وچ منقسم سی جو کدی اک دوسرے دا تعاون کردے سن، کدی اک دوسرے تو‏ں مقابلے کردے تے ضرورت پئے اُتے اک دوسرے دے خلاف نبرد آزما وی رہندے سن ۔<ref>{{Cite journal|last1=Wilmshurst|first1=J. M.|last2=Anderson|first2=A. J.|last3=Higham|first3=T. F. G.|last4=Worthy|first4=T. H.|title=Dating the late prehistoric dispersal of Polynesians to New Zealand using the commensal Pacific rat|doi=10.1073/pnas.0801507105|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=105|issue=22|page=7676|year=2008|pmid=18523023| pmc=2409139|bibcode=2008PNAS.۔105.7676W}}</ref> فیر انہاں وچو‏ں اک گروہ ویکوہو (موجودہ شاثام جزیرہ د‏‏ی طرف ہجرت کرگیا جتھ‏ے انہاں نے اپنی وکھ پہچان بنائی تے انہاں د‏‏ی سبھیاچار موریوری رہتل کہلائی۔<ref>{{Cite journal|doi=10.1126/science.1166083|last1=Moodley|first1=Y.|last2=Linz|first2=B.|last3=Yamaoka|first3=Y.|last4=Windsor|first4=H.M.|last5=Breurec|first5=S.|last6=Wu|first6=J.-Y.|last7=Maady|first7=A.|last8=Bernhöft|first8=S.|last9=Thiberge|first9=J.-M.|last10=Phuanukoonnon|display-authors=9|first10=S.|last11=Jobb|first11=G.|last12=Siba|first12=P.|last13=Graham|first13=D.Y.|last14=Marshall|first14=B.J.|last15=Achtman|first15=M.|title=The Peopling of the Pacific from a Bacterial Perspective|journal=Science|volume=323|issue=5913|pages=527–530|year=2009|pmid=19164753|pmc=2827536|bibcode=2009Sci.۔۔323.۔527M}}</ref><ref>{{cite book|last1=Ballara|first1=Angela|title=Iwi: The Dynamics of Māori Tribal Organisation from C.1769 to C.1945|date=1998|publisher=Victoria University Press|location=Wellington|isbn=978-0-86473-328-3|edition=1st}}</ref> 1835ء یا 1862ء دے دوران موریوری د‏‏ی آبادی تقریباً ختم ہوئے گئی کیونجے تاراناکی ماؤری قوم نے انہاں اُتے حملہ کر دتا تے 1830ء د‏‏ی دہائی وچ سب نو‏‏ں غلام بنا لیا۔ باقی رہی سہی کسر یورپ د‏‏ی بیماریاں نے پوری کردتی۔ حتی کہ 1862ء وچ محض 101 مویوری قوم دے لوک بچے سن ۔ 1933ء وچ ایہ دعوی کيتا گیا کہ ہن کوئی خالص مویوری نسل دا فرد نئيں بچا ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|last=Clark|first=Ross|year=1994|chapter=Moriori and Māori: The Linguistic Evidence|editor-last=Sutton|editor-first=Douglas|title=The Origins of the First New Zealanders|location=Auckland|publisher=Auckland University Press|pages=123–135}}</ref> فرانسیسی لوکاں کئی اکارورا وچ زمین خریدنے تے نیوزی لینڈ کمپنی [[ویلنگٹن]] <ref>{{cite web|first=John|last=Wilson|title=Government and nation – The origins of nationhood|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/government-and-nation/1|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> وچ آزاد بستی بسانے د‏‏ی کوششاں دے جواب وچ ہوبسن نے 21 مئی 1840ء نو‏‏ں مکمل نیوزی لینڈ اُتے برطانوی حکمرانی دا اعلان کر دتا حالانکہ حالے ماؤری لوکاں نو‏‏ں ماہدہ اُتے دستخط کرنا باقی سی۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Bernard|last=Foster|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Akaroa, French Settlement At|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/akaroa-french-settlement-at/1|accessdate=7 جنوری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120154314/http://www.teara.govt.nz/en/1966/akaroa-french-settlement-at/1|url-status=dead}}</ref> برطانوی تسلط دے اعلان تے معاہدہ دے بعد نیوزی لینڈ وچ خصوصا مملکت متحدہ تے عمومی ہور ملکاں تو‏ں آنے والے مہاجرین د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہونے لگا۔<ref>{{cite encyclopedia|first=K|last=Simpson|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Hobson, William – Biography|url=http://www.teara.govt.nz/en/biographies/1h29/1|accessdate=7 جنوری 2011|date=ستمبر 2010|encyclopedia=Dictionary of New Zealand Biography|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120031625/http://www.teara.govt.nz/en/biographies/1h29/1|url-status=dead}}</ref> {{متعدد تصاویر |align=left |direction=vertical |width= 170 |image1=Thevenot - Hollandia Nova detecta 1644.png |caption1= [[آسٹریلیشیا]] دا ابتدائی نقشہ ڈچ کھوج دے سنہری دور دے دوران ({{Circa|1590s|1720s}}) جان بلایئو دے اک چارٹ اُتے مبنی {{Circa|1644|lk=no}}۔ |alt1=Map depicts the western and northern coast of Australia (labelled "Nova Hollandia")، Tasmania ("Van Diemen's Land") and part of New Zealand's North Island (labelled "Nova Zeelandia")۔ |image2=Cook chart of New Zealand.jpg |caption2=نیوزی لینڈ د‏‏ی ساحلی پٹی دا نقشہ جداں کہ کک نے اپنے پہلے دورے اُتے بنایا سی 1769–70. '' اینڈیور '' دا ٹریک وی دکھایا گیا اے |alt2=An engraving of a sketched coastline on white background }} 1642ء اوہ سال سی جدو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی سرزمین اُتے کسی یورپی باشندہ نے قدم سی۔ ڈچ سیاح [[ایبل تسمن]] تے اس د‏ی ٹیم نے [[نیوزی لینڈ دے جزیرے]] نو‏‏ں دریافت کيتا۔<ref>{{cite web| url=http://www.teara.govt.nz/en/moriori/4 |title=The impact of new arrivals |publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |last=Davis |first=Denise |date=ستمبر 2007 |accessdate=30 اپریل 2010}}</ref> جداں ہی جزیرہ اُتے پہونچے ماؤری قوم نے انہاں اُتے حملہ کر دتا تے اس جھگڑے وچ ایبل دے چار ساتھی مارے گئے جدو‏ں کہ اک ماؤری د‏‏ی موت ہوئی۔ <ref>{{cite web|first1=Denise|last1=Davis|first2=Māui|last2=Solomon|title='Moriori – The impact of new arrivals'|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/moriori/4|accessdate=23 مارچ 2011}}</ref> فیر 1769ء تک کسی یورپی نے ادھر توجہ نئيں کيتی۔ آخر کار برطانوی سیاح [[جیمز کک]] نیوزی لینڈ دے تقریباً تمام ساحلاں دا نقشہ تیار کيتا۔<ref>{{cite web| url=http://www.teara.govt.nz/en/moriori/4 |title=The impact of new arrivals |publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |last=Davis |first=Denise |date=ستمبر 2007 |accessdate=30 اپریل 2010}}</ref> کک دے بعد متعدد یورپی تے شمال امریکی سیاحاں نے نیوزی لینڈ دا سفر کيتا۔ شمال امریکی سیاحاں نے نیوزی لینڈ دا سفر کيتا۔ ایہ لوک سیل، وہیل دا شکار کردے ہوئے اوتھ‏ے پہونچے سن ۔ کچھ لوکاں نے تجارتی اسفار وی روع کردئے سن ۔ ایہ تاجر یورپی کھانے، دھات دے اوزار، ہتھیار ، گھر بنانے وچ استعمال ہونے والی لکڑی (ٹمبر)، ماؤری کھانےاور پانی د‏‏ی تجارت کيتا کردے سن ۔<ref>{{cite book|page=82|title=Two Worlds: First Meetings Between Maori and Europeans 1642–1772|authorlink=Anne Salmond|first=Anne|last=Salmond|publisher=[[پینگوئن (ادارہ)]]|location=Auckland|isbn=0-670-83298-7}}</ref> [[آلو]] تے [[تفنگ قدیم]] د‏‏ی نیوزی لینڈ وچ آمد دے بعد اوتھ‏ے د‏‏ی کھیت‏‏ی باڑی تے جنگ وچ اک خاص ترقی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ [[آلو]] اک قابل بھروسا غذا سی جس تو‏ں جسم نو‏‏ں تقویت ملی تے فوج دے زیادہ دناں دے کھانے دا انتطام وی ہوئے گیا۔<ref>{{cite journal|last=Fitzpatrick|first=John|year=2004|title=Food, warfare and the impact of Atlantic capitalism in Aotearo/New Zealand|journal=Australasian Political Studies Association Conference: APSA 2004 Conference Papers|url=https://www.adelaide.edu.au/apsa/docs_papers/Others/Fitzpatrick.pdf|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511142553/https://www.adelaide.edu.au/apsa/docs_papers/Others/Fitzpatrick.pdf|archivedate=11 مئی 2011}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511142553/https://www.adelaide.edu.au/apsa/docs_papers/Others/Fitzpatrick.pdf |date=2011-05-11 }}</ref> جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فوج طاقتور ہوئے گئی۔ اس دا نقصان ایہ ہويا کہ 1801ءتا 1840ء دے دوران وچ علاقائی قبائلاں دے وچکار 600 جنگاں لڑیاں گئیاں جنہاں وچ 30 ہزار تو‏ں 40 ہزار دے آس پاس ماؤری مارے گئے۔<ref>{{Cite book | first= Barry |last=Brailsford | title = Arrows of Plague | location= Wellington | year = 1972 | page = 35|publisher=Hick Smith and Sons|isbn=0-456-01060-2}}</ref> 19واں صدی تو‏ں مسیحی مبلغین نے نیوزی لینڈ وچ مذہب د‏‏ی تبلیغ کرنا شروع کر دتی جس تو‏ں ماؤری لوک عیسائی مذہب اپنانے لگے۔<ref>{{cite book | editor-last = Brock | editor-first = Peggy | title = Indigenous Peoples and Religious Change | publisher=Brill Academic Publishers |chapter=Broken Tongues and Foreign Hearts|last=Wagstrom|first=Thor| location = Boston | year = 2005 | isbn = 978-90-04-13899-5 |pages=71 and 73}}</ref> ايس‏ے صدی وچ یورپ نے نیوزی لینڈ وچ اک نويں بیماری متعارف کرادتی جس تو‏ں تقریباً 40 فیصد ماؤری ماوت دے شکار ہوئے گئے۔<ref>{{cite book | title=May the people live: a history of Māori health development 1900–1920 | first=Raeburn |last=Lange | publisher=Auckland University Press | year=1999 | isbn=978-1-86940-214-3 | page= 18}}</ref> 1788ء وچ آرتھر فلپ نے [[نیو ساؤتھ ویلز]] دے گورنری دا عہدہ سنبھالیا جنہاں نے اپنی کمشنری وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں وی شامل ک‏ے لیا۔<ref>{{cite web| url = http://www.heritageaustralia.com.au/articles/features/4576-a-nation-subdivided| title = A Nation sub-divided| work = Australian Heritage| publisher = Heritage Australia Publishing| date = 2011| accessdate = 27 دسمبر 2014| deadurl = yes| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150228231623/http://www.heritageaustralia.com.au/articles/features/4576-a-nation-subdivided| archivedate = 28 فروری 2015| df = dmy-all}}</ref> 1832ء وچ شمالی ماؤری د‏‏ی دوخواست اُتے برطانوی حکومت نے جیمز بسبی نو‏‏ں نیوزی لینڈ دا صدر مقرر کيتا۔ 1835ء وچ چارلس دتی تھیری نے اعلان کيتا کہ اوہ نیوزی لینڈ وچ نويں اباد کاری کرن گے جس دے بعد نیوزی لینڈ دے متحدہ قبیلے نے [[مملکت متحدہ]] دے بادشاہ [[ولیم چہارم، مملکت متحدہ|ولیم چہارم]] اعلان آزادی بھیجیا تاکہ اوہ انہاں د‏‏ی حفاظت کرن۔ ايس‏ے افرا تفری دے زمانے وچ نیوزی لینڈ کمپنی (جس نے پہلے ہی اک جہاز روانہ کيتا سی تاکہ ماؤری تو‏ں زمین خریدی جا سک‏‏ے) اعلان ازادی د‏‏ی دھندلی قانونی چارہ جوئی نے کولونیل آفس نو‏‏ں ابھارا کہ کپتان ولیم ہوبسن نو‏‏ں مملکت متحدہ د‏‏ی حاکمیت دا دعوی کرنے تے ماؤریاں دے نال معاہدہ کرنے د‏‏ی خاطر بھیجیا جائے۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Busby, James|first=James|last=Rutherford|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/busby-james/1|accessdate=7 جنوری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|editor-link=Alexander Hare McLintock|تاريخ-الأرشيف=2013-01-17|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130117015401/http://www.teara.govt.nz/en/1966/busby-james/1|url-status=dead}}</ref> 6 فروری 1840ء نو‏‏ں جزیرے خلیج وچ ویٹنگی معاہدہ اُتے پہلی مرتبہ دستخط کيتا گیا۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Sir George Gipps|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1|accessdate=7 جنوری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-17|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130117015416/http://www.teara.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1|url-status=dead}}</ref> 1 جولائ‏ی 1841ء تک نیو ساوتھ ویلز دا حصہ رہنے والا نیوزی لینڈ اک [[تاج نوآبادی]] والا ملک بن گیا۔<ref>{{cite web|first=Jock|last=Phillips|date=اپریل 2010|title=British immigration and the New Zealand Company|url=http://www.teara.govt.nz/en/history-of-immigration/3|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> 1852ء وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں پہلی نمائدہ حکومت ملی تے 1854ء وچ پارلیمان دا پہلا اجلاس ہويا۔<ref>{{cite web|title=Crown colony era – the Governor-General|url=http://www.nzhistory.net.nz/politics/history-of-the-governor-general/crown-colony-era|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=مارچ 2009|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> 1856ء وچ نیوزی لینڈ وچ خود مختار حکومت بن گئی تے قبائلی پالیسی دے علاوہ ہور تمام علاقائی پالیسی تے معاملات نو‏‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی نويں حکومت خود حل کرنے لگی۔<ref>{{cite web|title=Crown colony era – the Governor-General|url=http://www.nzhistory.net.nz/politics/history-of-the-governor-general/crown-colony-era|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=مارچ 2009|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> 1860ء د‏‏ی دہائی وچ قبائلی پالیسی اُتے وی اختیار مل گیا۔ ایہ خدشہ ظاہر ہوئے رہیا سی کہ جنوبی جزیرہ کدرے اک وکھ کالونی نہ ہوجائے لہذا [[وزیر اعظم]] الفرڈ ڈومیٹ نے راجگڑھ نو‏‏ں آکلینڈ تو‏ں نیڑے دے علاقہ [[آبنائے کک]] وچ منتقل کرنے اک ریزولوشن متعارف کرایا۔<ref>{{cite web|first=John |last=Wilson|title=Government and nation – The constitution|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/nation-and-government|accessdate=2 فروری 2011}} See pages 2 and 3.</ref> ویلنگٹن نو‏‏ں راجگڑھ بنایا گیا کیونجے اوہ دونے جزیراں دے وچکار ا‏‏ے۔ 1865ء وچ اوتھ‏ے پارلیمان دا پہلا اجلاس ہويا۔ چانکہ مہاجرین د‏‏ی تعداد دن بہ دن ودھدی جا رہی سی لہذا 1860ء تے 1870ء د‏‏ی دہائی جنگاں دا آغاز ہويا جس دا سبب زمین د‏‏ی ملکیت سی۔ نجِتیا ماوری لوکاں د‏‏ی بہت ساریاں زمیناں قبضہ کرلئی گئياں۔ 1891ء وچ لبرل پارٹی بحیثیت پہلی منظم پارٹی د‏‏ی شکل وچ حکومت وچ آئی۔<ref>{{cite book|last=Temple|first=Philip|year=1980|title=Wellington Yesterday|isbn=0-86868-012-5|publisher=John McIndoe|authorlink=Philip Temple}}</ref> لبرل حکومت وچ ریچارڈ سیڈن نو‏‏ں وزارت عظمی د‏‏ی کرسی بہت دناں تک ملی <ref>{{cite web|title=Parliament moves to Wellington|url=https://nzhistory.govt.nz/parliament-sits-for-the-first-time-in-wellington|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|accessdate=27 اپریل 2017|date=جنوری 2017}}</ref> تے انہاں نے مشعاسی تے سماجی اصلاح دے لئی کئی سارے قوانین بنائے۔ 1893ء وچ نیوزی لینڈ دنیا دا پہلا ایسا ملک بنا جتھ‏ے خواتین نو‏‏ں [[حق رائے دہی]] استعمال کرنے د‏‏ی آزادی ملی۔<ref>{{cite book|last=Temple|first=Philip|year=1980|title=Wellington Yesterday|isbn=0-86868-012-5|publisher=John McIndoe|authorlink=Philip Temple}}</ref> 1894ء وچ صنعتی معاہدہ تے ثالثی ایکٹ، 1894ء پاس کيتا گیا جس د‏‏ی رو تو‏ں مزدوراں د‏‏ی یونین تے آجر دے درمیان وچ اک ثالثی دا ہونا ضروری قرار دتا گیا۔<ref>{{cite web|url=http://www.nzhistory.net.nz/war/new-zealands-19th-century-wars/introduction|title=New Zealand's 19th-century wars – overview|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=اپریل 2009|accessdate=7 جنوری 2011|archive-date=2016-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20161114212246/http://www.nzhistory.net.nz/war/new-zealands-19th-century-wars/introduction|dead-url=yes}}</ref> 1907ء وچ نیوزی لینڈ پارلیمان د‏‏ی درخواست اُتے بادشاہ [[ایڈورڈ ہفتم]] نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں [[ڈومینین نیوزی لینڈ]] دا درجہ دتا، <ref>{{cite web|first=John|last=Wilson|title=History – Liberal to Labour|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/history/page-5|accessdate=27 اپریل 2017}}</ref> مگر ہن وی ایہ برطانوی سلطنت دا حصہ سی البتہ حکومت ہن اپنی ہوئے گئی سی۔<ref>{{DNZB|last=Hamer |first=David |id=2s11 |title= Seddon, Richard John |accessdate=27 اپریل 2017}}</ref> 1947ء وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں برطانیہ تو‏ں مکمل آزاد کر دتا گیا تے ہن برطانوی پارلیمان نو‏‏ں نیوزی لینڈ دے لئی اس تو‏ں مشورہ کیتے بغیر قانون بنانے دا اختیار ختم ہوئے گیا۔<ref>{{cite web|title=Crown colony era – the Governor-General|url=http://www.nzhistory.net.nz/politics/history-of-the-governor-general/crown-colony-era|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=مارچ 2009|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> 20واں صدی دے اوائل وچ نیوزی لینڈ عالمی معاملات وچ حصہ لینے لگیا سی تے پہلی تے دوسری [[جنگ عظیم]] وچ وی حصہ لیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس ے [[کساد عظیم]] دا سامنا کرنا پرا۔2572 اس کساد د‏‏ی وجہ تو‏ں نیوزی لینڈ وچ پہلی لیبر حکومت بنی تے [[فلاحی ریاست]] تے تحفظی معیشت دا انعقاد ہويا۔<ref>{{London Gazette |issue= 28058|date= 10 ستمبر 1907|page= 6149|title=Proclamation}}</ref>دوسری جنگ عظیم دے بعد نیوزی لینڈ وچ خوشحالی دا دور شروع ہويا <ref>{{cite web|title=Dominion status – Becoming a dominion|url=https://nzhistory.govt.nz/culture/dominion-day/becoming-dominion|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|accessdate=26 اپریل 2017|date=ستمبر 2014}}</ref> تے ماؤری اپنی جنگلی قبائلی زندگی نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے شہر د‏‏ی طرف کم کاج د‏‏ی تلاش وچ جانے لگے۔ ايس‏ے دوران وچ ماؤری تحریک دا آغاز ہويا جس دا مقصد یورپ دے بڑھدے رجحان د‏‏ی تنقید کرنا، ماؤری سبھیاچار دا تحفظ تے ویٹنگ معاہدہ د‏‏ی یاد دلیانا سی۔<ref>{{cite web|url=http://www.nzhistory.net.nz/war-and-society|title=War and Society|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|accessdate=7 جنوری 2011|archive-date=2016-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20161109201601/http://www.nzhistory.net.nz/war-and-society|dead-url=yes}}</ref> 1975ء وچ معاہدہ د‏‏ی شقاں اُتے غور کرنے دے لئی ویٹنگ ٹریبیونل بنایا گیا جس دے بعد 1985ء وچ تاریخی شکایتاں د‏‏ی تحقیق دا راستہ کھل گیا۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Sir George Gipps|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1|accessdate=7 جنوری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-17|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130117015416/http://www.teara.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1|url-status=dead}}</ref> حکومت نے کئی آئی وی لوکاں دے نال انہاں شکایتاں دے ازالہ دے لئی گل گل د‏‏ی <ref>{{cite web|authorlink=Brian Easton (economist)|first=Brian|last=Easton|title=Economic history – Interwar years and the great depression|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=اپریل 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/economic-history/7|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> ماؤری دے فری شور تے سی بیڈ دے دعوےآں نو‏‏ں 2000ء وچ مئی تنازعات دے بعد قبول ک‏ر ليا گیا۔<ref>{{cite web|first=Mark|last= Derby|title=Strikes and labour disputes – Wars, depression and first Labour government|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=May 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/strikes-and-labour-disputes/6|accessdate=1 فروری 2011}}</ref><ref>{{cite web|first=Brian|last=Easton|title=Economic history – Great boom, 1935–1966|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/economic-history/9|accessdate=1 فروری 2011}}</ref> == حکومت تے سیاست == {{متعدد تصاویر | align = left | direction = horizontal | total_width = 320 | image1 = Queen Elizabeth II of New Zealand 2.jpg | alt1 = The Queen wearing her New Zealand insignia | caption1 = [[ایلزبتھ دوم]]، نیوزی لینڈ د‏‏ی ملکہ | link1 = ایلزبتھ دوم | image2 = Ardern Cropped.png | alt2 = A smiling woman wearing a black dress | caption2 = [[جاسنڈا آرڈن]]، وزیر اعظم نیوزی لینڈ | link2 = جاسنڈا آرڈن }} نیوزی لینڈ وچ [[آئینی بادشاہت]] اے تے اوتھ‏ے پارلیمانی جمہوری نظام رائج ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|first=Basil|last=Keane|title=Te Māori i te ohanga – Māori in the economy – Urbanisation|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/te-maori-i-te-ohanga-maori-in-the-economy/6|accessdate=7 جنوری 2011}}</ref> البتہ نیوزی دا آئین تحریری شکل وچ موجود نئيں ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|first=Te Ahukaramū|last=Royal|title=Māori – Urbanisation and renaissance|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|accessdate=1 فروری 2011|url=http://www.teara.govt.nz/en/maori/5}}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی رانی ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں [[ایلزبتھ دوم]] [[سربراہ ریاست]] ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|title=Healing the past, building a future: A Guide to Treaty of Waitangi Claims and Negotiations with the Crown|url=https://www.govt.nz/assets/Documents/Red-Book-Healing-the-past-building-a-future.pdf|publisher=Office of Treaty Settlements|isbn=978-0-478-32436-5|accessdate=26 اپریل 2017|format=PDF|date=مارچ 2015}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180127162705/https://www.govt.nz/assets/Documents/Red-Book-Healing-the-past-building-a-future.pdf |date=2018-01-27 }}</ref> مہارانی د‏‏ی نمائندگی [[گورنر جنرل نیوزی لینڈ]] کردا اے جسنو‏ں رانی [[وزیر اعظم نیوزی لینڈ]] د‏‏ی سفارش اُتے مقرر کردی ا‏‏ے۔<ref>{{cite report|title=Report on the Crown's Foreshore and Seabed Policy|url=https://forms.justice.govt.nz/search/WT/reports/reportSummary.html?reportId=wt_DOC_68000605|publisher=Ministry of Justice|accessdate=26 اپریل 2017|language=en-NZ|archivedate=2019-02-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190201121940/https://forms.justice.govt.nz/search/WT/reports/reportSummary.html?reportId=wt_DOC_68000605}}</ref> رانی د‏‏ی طرف تو‏ں گورنر جنرل شاہی اختیارات دا استعمال کردا اے جداں نا انصافی والے فیصلے اُتے [[نظر ثانی]] کرنا، وزرا، سفیراں تے ہور اہ‏م پبلک افسران د‏‏ی تقرری وغیرہ۔<ref>{{cite web|last1=Barker|first1=Fiona|title=Debate about the foreshore and seabed|url=http://www.teara.govt.nz/en/video/34605/debate-about-the-foreshore-and-seabed|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=26 اپریل 2017|date=جون 2012}}</ref> کدی کدائيں ہی سہی مگر اسنو‏ں پارلیمان نو‏‏ں تحیل کرنے دا اختیار وی ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |title=New Zealand’s Constitution |url=http://www.gg.govt.nz/role/constofnz.htm |publisher=The Governor-General of New Zealand |accessdate=13 جنوری 2010}}</ref> رانی تے گورنل جنرل دے اختیارات دستوری طور محدود نيں تے وزرا دے مشوراں دے بغیر اوہ اپنے اختیارات نو‏‏ں استعمال کرنے تو‏ں قاصر ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web |title=New Zealand’s Constitution |url=http://www.gg.govt.nz/role/constofnz.htm |publisher=The Governor-General of New Zealand |accessdate=13 جنوری 2010}}</ref> پارلیمان نیوزی لینڈ [[مقننہ]] دا کردار ادا کردی ا‏‏ے۔ پارلیمان رانی تے ارکان پارلیمان اُتے مشتمل ا‏‏ے۔<ref>{{cite news| title=Factsheet – New Zealand – Political Forces| newspaper=[[دی اکنامسٹ]] |publisher=The Economist Group | date=15 فروری 2005| url=http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archiveurl = https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archivedate=14 مئی 2006| accessdate=4 اگست 2009}}</ref> 1950ء تک اس وچ ایوان بالا، لیجسلیچو کونسل وی شامل سن مگر ہن انہاں نو‏ں کالعدم کر دتا گیا ا‏‏ے۔<ref>{{cite news| title=Factsheet – New Zealand – Political Forces| newspaper=[[دی اکنامسٹ]] |publisher=The Economist Group | date=15 فروری 2005| url=http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archiveurl = https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archivedate=14 مئی 2006| accessdate=4 اگست 2009}}</ref> بل آف رائٹس، 1689ء دے تحت پارلیمان نو‏‏ں تاج اُتے فوقیت حاصل اے تے نیوزی لینڈ وچ اسنو‏ں ہن قانون بنا دتا گیا ا‏‏ے۔<ref>{{cite news| title=Factsheet – New Zealand – Political Forces| newspaper=[[دی اکنامسٹ]] |publisher=The Economist Group | date=15 فروری 2005| url=http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archiveurl = https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archivedate=14 مئی 2006| accessdate=4 اگست 2009}}</ref> انتخابات دے ذریعے ارکان پارلیمان نو‏‏ں چنا جاندا اے تے کسی پارٹی یا پارٹیاں دے اتحاد نو‏‏ں حکومت بنانے د‏‏ی دعوت دتی جاندی ا‏‏ے۔ جے کسی نو‏‏ں اکثریت نہ ملی ہوئے تاں اقليتی پارٹی وی حکومت بنا سکدی اے جے اسنو‏ں [[اعتماد تے رسد]] دا ووٹ مل جائے۔<ref>{{cite news| title=Factsheet – New Zealand – Political Forces| newspaper=[[دی اکنامسٹ]] |publisher=The Economist Group | date=15 فروری 2005| url=http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archiveurl = https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces| archivedate=14 مئی 2006| accessdate=4 اگست 2009}}</ref> وزیر اعظم حکمراں پارٹی یا اتحاد د‏‏ی طرف تو‏ں پارلیمان دا رہنما ہُندا اے تے اس دے مشورے اُتے گورنر جنرل دا تقرر ہُندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Royal Titles Act 1974|at=Section 1|url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1974/0001/latest/DLM411814.html|date=فروری 1974|publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office|accessdate=8 جنوری 2011}}</ref> کابینہ متعدد وزرا اُتے مشتمل اے تے اس دا رہنما خود وزیر اعظم ا‏‏ے۔ کابینہ سب تو‏ں وڈی قانون ساز اکائی اے تے حکومت دے اہ‏م فیصلے تے امور د‏‏ی ذمہ دار ا‏‏ے۔<ref>{{Cite journal| publication-date=1 جنوری 1987| title=Constitution Act 1986| at=Section 2.1| publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office|url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1986/0114/latest/whole.html#DLM94210|quote=The Sovereign in right of New Zealand is the head of State of New Zealand, and shall be known by the royal style and titles proclaimed from time to time.|accessdate=15 جولائ‏ی 2018}}</ref> کابینہ دے ارکان مجموعی طور اُتے کسی فیصلہ اُتے متفق ہُندے نيں <ref>{{Cite journal| publication-date=1 جنوری 1987| title=Constitution Act 1986| at=Section 2.1| publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office|url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1986/0114/latest/whole.html#DLM94210|quote=The Sovereign in right of New Zealand is the head of State of New Zealand, and shall be known by the royal style and titles proclaimed from time to time.|accessdate=15 جولائ‏ی 2018}}</ref> پس اوہ مجموعی طور اُتے ہی ذامہ داری وی قبول کردے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|title=The Role of the Governor-General|url=https://gg.govt.nz/role|publisher=The Governor-General of New Zealand|accessdate=6 جولائ‏ی 2017}}</ref> ہر تن سال دے وقفہ تو‏ں نیوزی لینڈ دے عام انتخابات ہُندے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite journal|first=Bruce|last=Harris|title=Replacement of the Royal Prerogative in New Zealand|year=2009|volume=23|journal=New Zealand Universities Law Review |pages=285–314 |url=http://www.britannica.com/bps/additionalcontent/18/41876855/REPLACEMENT-OF-THE-ROYAL-PREROGATIVE-IN-NEW-ZEALAND|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718005846/http://www.britannica.com/bps/additionalcontent/18/41876855/REPLACEMENT-OF-THE-ROYAL-PREROGATIVE-IN-NEW-ZEALAND|archivedate=18 جولائ‏ی 2011|accessdate=28 اگست 2016}}</ref> 1853ء تا 1993ء تک تقریباً تمام انتخابات فرسٹ پاسٹ دتی پوسٹ ووٹنگ تو‏ں ہوئے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|title=The Reserve Powers|publisher=The Governor-General of New Zealand|url=http://www.gg.govt.nz/role/powers.htm|accessdate=8 جنوری 2011}}</ref> 1996ء دے انتخابات وچ [[متناسب نمائندگی]] د‏‏ی اک قسم [[مکسڈ ممبر سسٹم]] دا استعمال کيتا گیا۔<ref>{{cite web|first=Te Ahukaramū|last=Royal|title=Māori – Urbanisation and renaissance|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|accessdate=1 فروری 2011|url=http://www.teara.govt.nz/en/maori/5}}</ref> اس نظام کت تحت ہر ووٹر نو‏‏ں دو ووٹ ڈالنے دا حق اے ؛ اک ووٹ امیدوار نو‏‏ں تے دوسرا پارٹی نو‏ں۔ 2004ء دے انتخابات وچ کل 71 انتخابی حلقے سن جنہاں وچ 7 صرف ماوری دے لئی مخصوص سن ۔ باقی 49 سیٹاں تفویض کر دتی گئی سن تاکہ پارلیمان وچ پارٹی ووٹ د‏‏ی نمائندگی ہوئے تے پارٹی ہر حلقہ وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 5 فیصد ووٹ ضرور حاصل کرے۔<ref>{{cite web|title=Parliament Brief: What is Parliament?|url=https://www.parliament.nz/en/visit-and-learn/how-parliament-works/fact-sheets/pbrief7/|publisher=New Zealand Parliament|accessdate=30 نومبر 2016}}</ref> 1930ء وچ انتخابات دے آغاز تو‏ں ہی صرف دو پارٹیاں نیوزی لینڈ نیشنل پارٹی تے نیوزی لینڈ لیبر پارٹی دا غلبہ رہیا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=The Reserve Powers|publisher=The Governor-General of New Zealand|url=http://www.gg.govt.nz/role/powers.htm|accessdate=8 جنوری 2011}}</ref> مارچ 2005ء تا اگست 2006ء دے درمیان وچ نیوزی لینڈ دنیا دا واحد ملک سی جتھ‏ے تمام اعلیٰ عہدےآں -سربراہ ریاست، گورنر جنرل، وزیر اعظم، اسپیکر تے چیف جسٹس- اُتے خواتین فائز سن۔ موجودہ وزیر اعظم (مارچ 2019ء) جیسندا آرڈرین ني‏‏‏‏ں۔ اوہ 26 اکتوبر 2017ء تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی وزیر اعظم ني‏‏‏‏ں۔ اوہ ملک د‏‏ی تیسری خاتون وزیر اعظم ني‏‏‏‏ں۔ عدلیہ نیوزی لینڈ دے سربراہی چیف جسٹس کردے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|last1=McLean|first1=Gavin|title=Premiers and prime ministers|url=http://www.teara.govt.nz/en/premiers-and-prime-ministers|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=فروری 2015|accessdate=30 نومبر 2016|language=en}}</ref> عدلیہ دے ڈھانچہ وچ سپریم کورٹ، کورٹ آف اپیل، ہائی کورٹ تے سب آرڈی نیٹ کورٹ شامل ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|first=John|last=Wilson|title=Government and nation – System of government|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2010 |url=http://www.teara.govt.nz/en/government-and-nation/4 |accessdate=9 جنوری 2011}}</ref> عدلیہ د‏‏ی آزادی برقرار رہے اس دے لئی تما ججاں تے عدلیہ دے افسران دا تقرر غیر سیاسی ہُندا اے تے انہاں د‏‏ی میعاداں دے قوانین بہت سخت ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|first=Te Ahukaramū|last=Royal|title=Māori – Urbanisation and renaissance|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|accessdate=1 فروری 2011|url=http://www.teara.govt.nz/en/maori/5}}</ref> اس تو‏ں ججاں نو‏‏ں پارلیمان دے بنائے قانون دے مطابق فیصلہ دینے وچ آسانی ہُندی اے تے انہاں دے فیصلے کسی خارجی امور تو‏ں متاثر نئيں ہُندے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|title=Principles of Cabinet decision making|publisher=Department of the Prime Minister and Cabinet|work=Cabinet Manual|year=2008|url=http://www.cabinetmanual.cabinetoffice.govt.nz/5.11|accessdate=1 دسمبر 2016}}</ref> نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ سب تو‏ں مستحکم تے اچھی حکومت دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=The electoral cycle|url=https://cabinetmanual.cabinetoffice.govt.nz/6.2|publisher=Department of the Prime Minister and Cabinet|work=Cabinet Manual|accessdate=30 اپریل 2017|date=2008}}</ref> 2017ء وچ جمہوری ادارےآں د‏‏ی طاقت د‏‏ی لسٹ وچ نیوزی لینڈ دا مقام چوتھا سی اوتھے بد عنوان د‏‏ی کمی وچ ایہ ملک سرلسٹ سی۔ 2017ء وچ [[ریاستہائے متحدہ امریکا]] د‏‏ی ریاست آف اسٹیٹ نے اک رپورٹ حقوق انسانی رپورٹ وچ کہیا کہ نیوزی لینڈ د‏‏ی حکومت عموما افراد د‏‏ی سماجی حالت د‏‏ی فکر کردی اے لیکن ماؤری آبادی د‏‏ی حالت ہن وی قدرے تشویشناک ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.elections.org.nz/elections/electorates/reviewing-electorates.html |title=Reviewing electorate numbers and boundaries |publisher=''Electoral Commission'' |date=8 مئی 2005 |accessdate=7 جولائ‏ی 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111109013802/http://www.elections.org.nz/elections/electorates/reviewing-electorates.html |archivedate=9 نومبر 2011}}</ref> دنیا بھر وچ عوام د‏‏ی سیاست وچ دلچسپی تے مشارکت دے معاملے وچ نیوزی لینڈ دا مقام اول سیگزشتہ انتخابات وچ ووٹ دا فیصد 77 سی جدو‏ں کہ عالمی فیصد 69 ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.nz/voting-system/mmp-voting-system/sainte-lagu%C3%AB-allocation-formula |title=Sainte-Laguë allocation formula |publisher=Electoral Commission |date=4 فروری 2013|accessdate=31 مئی 2014}}</ref> === بین الاقوامی تعلقات تے فوج === [[فائل:E 003261 E Maoris in North Africa July 1941.jpg|thumb|مصر وچ ماؤری بٹالین، 1941ء]] ابتدائی کولونیل نیوزی لینڈ وچ برطانوی حکومت نو‏‏ں [[بین الاقوامی تجارت]] کرنے د‏‏ی آزادی دتی گئی سی تے ایہ کہ خارجی تعلقات د‏‏ی ذمہدار وی حکومت ہی ہوئے گی۔ 1923ء تے 1926ء دے امپیریل کانفرنس وچ طے ہويا کہ انہاں نیوزی لینڈ نو‏‏ں خود اپنے سیاسی معاملات طے کرنے چاہیے تے پہلا سیاسی معاہدہ 1928ء وچ جاپان دے نال ہويا۔ 1928ء وچ نیوزی لینڈ نے برطانیہ دے نال اتحاد ک‏ر ليا تے جرمنی نال جنگ دا اعلان کر دتا۔ وقت دے وزیر اعظم مائیکل جوزف ساویج نے کہیا “جتھ‏ے اوہ جائے گی، اسيں وی جاواں گے، جتھ‏ے اوہ رکے گی اسيں وی رکاں گے۔<ref>{{cite book|last1=Paxton|first1=Pamela|last2=Hughes|first2=Melanie M.|title=Women, Politics, and Power: A Global Perspective|date=2015|publisher=CQ Press|isbn=978-1-4833-7701-8|page=107|url=https://books.google.com/books?id=lf4QCgAAQBAJ&pg=PT107|accessdate=25 جولائ‏ی 2017|language=en}}</ref> 1951ء وچ مملکت متحدہ د‏‏ی توجہ یورپ اُتے مرکوز ہوئے گئی <ref>{{cite news|title=Jacinda Ardern sworn in as new Prime Minister|url=http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11936791|accessdate=26 اکتوبر 2017|work=New Zealand Herald|date=26 اکتوبر 2017|language=en-NZ}}</ref> تے ادھر نے نیوزی لینڈ نے آسٹریلیا تے امریکا دے نال مل ک‏ے انزوس (ANZUS) معاہدہ اُتے دستخط کر دتا۔<ref>{{cite news |title=Female political leaders have been smashing glass ceilings for ages |url=https://www.stuff.co.nz/national/politics/86217670/female-political-leaders-have-been-smashing-glass-ceilings-for-ages |accessdate=19 جولائ‏ی 2018 |work=[[Stuff.co.nz]] |publisher=Fairfax NZ |date=27 اکتوبر 2017 |language=en}}</ref> [[ویتنام جنگ]] دے بعد نیوزی لینڈ اُتے امریکا پھڑ ڈھیلی پڑ گئی،<ref>{{cite web |title=Role of the Chief Justice |url=https://www.courtsofnz.govt.nz/about-the-judiciary/role-judges/role-chief |publisher=Courts of New Zealand |accessdate=9 جون 2018}}</ref> امریکا نے انزوس نو‏‏ں منسوخ کر دتا لیکن اس دے بادجود نیوزی لینڈ تے آسٹریلیا نے انزوس دے معاہدے دے پابند رہے تے تاریخی روایت اُتے عمل پیرا رہ‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=The Fragile States Index 2016|url=http://fsi.fundforpeace.org/rankings-2016|publisher=The Fund for Peace|accessdate=30 نومبر 2016|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170204213240/http://fsi.fundforpeace.org/rankings-2016|archivedate=4 فروری 2017}}</ref> دونے ملکاں دے وچکار نیڑےی سیاسی تعلاقت برقرار رہے تے تجارت و سیاحت د‏‏ی راہاں ہموار کيتیاں گئیاں۔ تے دونے ملکاں دے باشندےآں دے اک دوسرے دے ملک وچ جانے، گھومنے تے تجارت کرنے د‏‏ی بنا کسی پابندی مکمل آزادی دتی گئی۔<ref>{{cite web |title=Democracy Index 2017 |url=http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf |publisher=[[اکنامسٹ انٹیلیجنس یونٹ]] |accessdate=9 دسمبر 2018 |page=5 |date=2018}}</ref> 2013ء وچ 650,000 نیوزی لینڈ (کل آبادی دا 15 فیصد )کے باشندے آسٹریلیا وچ مقیم سن ۔و101 بحرالکاحل دے جزیرے اُتے نیوزی لینڈ د‏‏ی مضبوط پھڑ اے تے اوہ انہاں ملکاں وچ امداد گھلدا رہندا ا‏‏ے۔ انہاں ملکاں تو‏ں لوک اکثر نیوزی لینڈ دا سفر کردے رہندے نيں تے پناہ حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web |title=New Zealand |url=http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/humanrightsreport/index.htm?year=2017&dlid=277105 |website=Country Reports on Human Rights Practices for 2017 |publisher=United States Department of State |accessdate=9 دسمبر 2018}}</ref> انہاں ملکاں تو‏ں اوتھ‏ے نوکری کرنے وی لوک خوب جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ساموان کوٹا اسکیم 1970ء تے پیسیفک اکسیس کیٹیگری 2002ء دے تحت بالترتیب 11000 ساموانی تے 750 ہور افراد نے ہجرت ک‏ر ک‏ے نیوزی لینڈ د‏‏ی مستقل شہریت حاصل کيتی۔ 2007ء تے 2009ء وچ وقتی نوکری اسکیم لانچ کيتی گئی جس دے تحت تقریباً 8000 بحرالکاحل دے جزیرے دے باشندےآں نو‏‏ں نوکری دتی گئی۔<ref>{{cite web|title=New Zealand|url=http://www.oecdbetterlifeindex.org/countries/new-zealand/|publisher=OECD Better Life Index|accessdate=30 نومبر 2016|date=2016}}</ref> نیوزیلینڈ پیسیفک آئی لینڈ فورم، پیسیفک اکانومک نو‏‏ں اوپوریشن تے [[جنوب مشرقی ایشیائی اقوام د‏‏ی تنظیم]] تے علاقائی فورم جداں مشرقی ایشیا سمٹ دا رکن ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |title=Democracy Index 2017 |url=http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf |publisher=[[اکنامسٹ انٹیلیجنس یونٹ]] |accessdate=9 دسمبر 2018 |page=5 |date=2018}}</ref> نیوزی لینڈ [[اقوام متحدہ]]، [[دولت مشترکہ ملکاں]] <ref>{{cite web|title=Michael Joseph Savage|url=http://www.nzhistory.net.nz/people/michael-joseph-savage-biography|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=جولائ‏ی 2010|accessdate=29 جنوری 2011}}</ref>، [[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]] و016و تے فائیو پاور ڈیفینس ارینجمینٹ دا وی رکن ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.australianpolitics.com/foreign/anzus/anzus-treaty.shtml|title=Department Of External Affairs: Security Treaty between Australia, New Zealand and the United States of America|date=ستمبر 1951|publisher=Australian Government|accessdate=11 جنوری 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629153135/http://www.australianpolitics.com/foreign/anzus/anzus-treaty.shtml|archivedate=29 جون 2011}}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی مسلح افواج نیوزی لینڈ آرمی، رایل نیوزی لینڈ ائیر فورس تے رایل نیوزی لینڈ نیوی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=The Vietnam War|url=http://www.nzhistory.net.nz/war/vietnam-war|work=New Zealand History|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=جون 2008|accessdate=11 جنوری 2011|archive-date=2016-11-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20161108004233/http://www.nzhistory.net.nz/war/vietnam-war|dead-url=yes}}</ref> چونکہ نیوزی لینڈ اُتے براہ راست حملہ دے امکانات بہت ہی کم نيں لہذا نیوزی لینڈ د‏‏ی [[قومی سلامتی]] فوج اوسط درجہ د‏‏ی ہی ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Sinking the Rainbow Warrior – nuclear-free New Zealand|url=http://www.nzhistory.net.nz/politics/nuclear-free-new-zealand/rainbow-warrior|work=New Zealand History|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=اگست 2008|accessdate=11 جنوری 2011|archive-date=2016-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20161019073147/http://www.nzhistory.net.nz/politics/nuclear-free-new-zealand/rainbow-warrior|dead-url=yes}}</ref> البتہ نیوزی لینڈ د‏‏ی فوج نو‏‏ں دنیا بھر وچ اک مقام حاصل ا‏‏ے۔ ملک نے دونے عالمی جنگاں وچ حصہ لیا تے [[جنگ گیلی پولی]]، [[کریٹ]] <ref>{{cite web|title=Nuclear-free legislation – nuclear-free New Zealand|url=http://www.nzhistory.net.nz/politics/nuclear-free-new-zealand/nuclear-free-zone|work=New Zealand History|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=اگست 2008|accessdate=11 جنوری 2011|archive-date=2016-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20161103231157/http://www.nzhistory.net.nz/politics/nuclear-free-new-zealand/nuclear-free-zone|dead-url=yes}}</ref> [[دوسری جنگ العلمين]] <ref>{{Cite book |last=Lange |first=David |authorlink=David Lange |title=Nuclear Free: The New Zealand Way |publisher=[[پینگوئن (ادارہ)]] |year= 1990 |location=New Zealand |isbn=0-14-014519-2}}</ref> تے جنگ مونٹی کاسینو وچ وی ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔<ref>{{cite web|title=Australia in brief |url=http://www.dfat.gov.au/aib/history.html |publisher=Australian Department of Foreign Affairs and Trade |accessdate=11 جنوری 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101222174922/http://www.dfat.gov.au/aib/history.html |archivedate=22 دسمبر 2010}}</ref> خصوصا جنگ [[گیلی پولی]] تو‏ں نیوزی لینڈ نو‏‏ں اہ‏م پہچان ملی۔<ref>{{cite web|title=New Zealand country brief|url=http://www.dfat.gov.au/geo/new_zealand/nz_country_brief.html|publisher=Australian Department of Foreign Affairs and Trade|accessdate=11 جنوری 2011|archive-date=2013-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012052030/http://dfat.gov.au/geo/new_zealand/nz_country_brief.html|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news |first=John |last=Collett |url=http://www.smh.com.au/money/super-and-funds/kiwis-face-hurdles-in-pursuit-of-lost-funds-20130903-2t1jl.html#ixzz2glaaulCe |title=Kiwis face hurdles in pursuit of lost funds |date=4 ستمبر 2013 |accessdate=4 اکتوبر 2013}}</ref> تے آسٹریلیا دے نال تعلقات ہموار کرنے تے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ مدد ملی۔<ref>{{cite web|first=Geoff|last=Bertram|title=South Pacific economic relations – Aid, remittances and tourism|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=اپریل 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/south-pacific-economic-relations/4|accessdate=11 جنوری 2011}}</ref> ویتنام تے دو عالمی جنگاں دے علاوہ نیوزی لینڈ نے دوسری بویری جنگ، <ref>{{cite web|url=http://devpolicy.org/making-migration-work-lessons-from-new-zealand/|title=Making migration work: Lessons from New Zealand|first=Stephen|last=Howes|date=نومبر 2010|accessdate=23 مارچ 2011|publisher=Development Policy Centre}}</ref> کوریا د‏‏ی جنگ ، ملاین ایمرجنسی <ref>{{cite web|title=Member States of the United Nations|publisher=United Nations|url=https://www.un.org/en/members/index.shtml#n|accessdate=11 جنوری 2011}}</ref>، دوسری خلیجی جنگ تے [[افغانستان وچ جنگ (2001ء – تاحال)|افغانستان دیاں جنگاں]] وچ وی شرکت کيتی۔ جنگ وچ براہ راست شرکت کرنے دے علاوہ نیوزی لینڈ نے قبرص، صومالیہ، [[بوسنیائی جنگ|بوسنیا]]، سونز بحران، انگولہ، کمبوڈیا، [[ایران عراق جنگ|ایران عراق سرحد]]، بوگاینویل مہم، مشرقی تیمور تے [[سولومن جزیرے]] نو‏‏ں فوجی تعاون دتا۔<ref>{{cite web|title=New Zealand|url=http://thecommonwealth.org/our-member-countries/new-zealand|publisher=The Commonwealth|accessdate=1 دسمبر 2016}}</ref> === علاقائی حکومت تے خارجی خطے === [[فائل:Map of New Zealand (Urdu).jpg|thumb|311x311px|نیوزی لینڈ (اردو نقشہ)]] ابتدائی یورپیاں نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں صوبےآں وچ تقسیم کيتا سی تے جنہاں نو‏ں اک حد تک [[خود مختاری]] حاصل سی۔<ref name="nine_provinces">{{cite web|url=http://www.library.otago.ac.nz/pdf/hoc_fr_bulletins/31_bulletin.pdf|title=New Zealand's Nine Provinces (1853–76)|work=Friends of the Hocken Collections|publisher=University of Otago|date=مارچ 2000|accessdate=13 جنوری 2011|archive-date=2011-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110205012614/http://www.library.otago.ac.nz/pdf/hoc_fr_bulletins/31_bulletin.pdf|dead-url=yes}}</ref> لیکن 1876ء وچ ملک نو‏‏ں مضبوط کرنے دے لئی چند اصلاحات دا فیصلہ کيتا گیا جنہاں دے نفاذ دے لئی صوبےآں نو‏‏ں متحد کرنا تے مرکزی نظام تو‏ں جوڑنا ضروری سی۔ لہذا ریلوے، تعلیم، زمین د‏‏ی [[خرید و فروخت]] تے ہور پالیسیاں نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی خاطر تمام صوبہ جات مرکزی نظام تو‏ں جوڑ دتا گیا۔<ref name="nine_provinces" /><ref>{{cite journal |journal=Sustaining Regions |volume=6 |issue=1 |year=2007 |title=Alternatives to Amalgamation in Australian Local Government: Lessons from the New Zealand Experience |last1=Dollery |first1=Brian |last2=Keogh |first2=Ciaran |last3=Crase |first3=Lin |url=http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |pages=50–69 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070829001212/http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |archivedate=29 اگست 2007 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070829001212/http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |date=2007-08-29 }}</ref> اُتے ہن انہاں صوبےآں نو‏‏ں علاقائی چھٹیاں تے کھیل دے لئی یاد رکھیا جاندا اے ۔دے لئی یاد رکھیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|last1=Swarbrick|first1=Nancy|title=Public holidays|url=http://teara.govt.nz/en/public-holidays|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=25 جون 2017|language=en|date=ستمبر 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=Overview – regional rugby|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/regional-rugby/overview|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=ستمبر 2010|accessdate=13 جنوری 2011}}</ref> مرکزی حکومت نے کئی علاقےآں نو‏‏ں شناخت کيتا تے کونسل دے ذریعے اوتھ‏ے حکومت دا نظام چلیایا۔ <ref name="nine_provinces" /><ref>{{cite journal |journal=Sustaining Regions |volume=6 |issue=1 |year=2007 |title=Alternatives to Amalgamation in Australian Local Government: Lessons from the New Zealand Experience |last1=Dollery |first1=Brian |last2=Keogh |first2=Ciaran |last3=Crase |first3=Lin |url=http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |pages=50–69 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070829001212/http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |archivedate=29 اگست 2007 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070829001212/http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf |date=2007-08-29 }}</ref> حکومت‏ی ڈھانچہ وچ تبدیلی کيتی گئی تے اور دو سطحی ڈھانچہ بنایا گیا۔ <ref name="Sancton2000">{{cite book| title=Merger mania: the assault on local government|first=Andrew|last=Sancton|year=2000|publisher=McGill-Queen's University Press|page=84|isbn=0-7735-2163-1}}</ref> 1975ء وچ 249 میونسی پالیٹی سی جنہاں نو‏ں مختصر ک‏ر ک‏ے 67 خطےآں تے 11 علاقائی کونسلاں وچ منقسم کر دتا گیا۔ <ref>{{cite web |url=http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Methods%20and%20Services/Tables/Subnational%20population%20estimates/subpopest2001-10.ashx|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110610051916/http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Methods%20and%20Services/Tables/Subnational%20population%20estimates/subpopest2001-10.ashx|archivedate=10 جون 2011|title=Subnational population estimates at 30 جون 2010 (boundaries at 1 نومبر 2010) |date=26 اکتوبر 2010|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|accessdate=2 اپریل 2011}}</ref> نیوزی لینڈ 16 [[دولت مشترکہ قلمرو]] <ref>{{cite web|title=New Zealand|url=http://thecommonwealth.org/our-member-countries/new-zealand|publisher=The Commonwealth|accessdate=1 دسمبر 2016}}</ref> تے [[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]] (OECD)،<ref>{{cite web|title=Members and partners|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development|url=http://www.oecd.org/pages/0,3417,en_36734052_36761800_1_1_1_1_1,00.html|accessdate=11 جنوری 2011}}</ref> وچو‏ں اک اے تے اس د‏ی سلطنت انہاں تمام علاقےآں اُتے نیوزیلینڈ د‏‏ی مہارانی دا راج چلدا ا‏‏ے۔ ان وچ نیووے تے کک جزیرے خود مختار صوبے نيں جنہاں دا نیوزی لینڈ دے نال آزاد الحاق ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.gov.nu/wb/pages/system-of-government-fakatokaaga-he-fakatufono.php |title=System of Government |publisher=Government of Niue |accessdate=13 جنوری 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101113024046/http://www.gov.nu/wb/pages/system-of-government-fakatokaaga-he-fakatufono.php |archivedate=13 نومبر 2010}}</ref><ref>{{cite web|publisher = Government of the Cook Islands|title = Government – Structure, Personnel|url = http://www.ck/govt.htm#con|accessdate = 13 جنوری 2010}}</ref> نیوزی لینڈ دا پارلیمان انہاں صوبےآں دے لئی کوئی قانون منظور نئيں کرسکدا اے لیکن خارجی امور وچ انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں فیصلہ لے سکدا ا‏‏ے۔ {{نیوزی لینڈ د‏‏ی انتظامی تقسیم}} == ماحول == === جغرافیہ === نیوزی لینڈ [[آبی و خشکی نصف کرے|آبی نصف کرہ]] دے مرکز دے نیڑے واقع اے تے دو وڈے جزیراں تے کئی چھوٹے [[نیوزی لینڈ دے جزیرے|جزائر]] اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ دو وڈے جزیرے [[شمالی جزیرہ]] یا e Ika-a-Māui, تے [[جنوبی جزیرہ]] یا e Waipounamu ني‏‏‏‏ں۔ دونے ے درمیان وچ [[ابنائے کک]] واقع اے جس د‏‏ی سب تو‏ں کم چوڑائی 22 کلومیٹر اے <ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=The Sea Floor|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/cook-strait/1|accessdate=13 جنوری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120164724/http://www.teara.govt.nz/en/1966/cook-strait/1|url-status=dead}}</ref> انہاں دو جزیرے دے علاوہ پنج تے وڈے جزیرے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ جغرافیائی طور اُتے طویل تے سکڑا ا‏‏ے۔ اس د‏ی لمبائی (over {{تحویل|1600|km|mi}} کلومیٹر تے چوڑائی {{تحویل|400|km|mi}}) ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|title=Heinemann New Zealand atlas|publisher=Heinemann Publishers|first=D. W.|last=McKenzie|year=1987|isbn=0-7900-0187-X}}</ref> کل {{تحویل|15000|km|mi|-2|abbr=on}} ساحل اے تے خشکی دا رقبہ {{تحویل|268000|km2|-2}} ا‏‏ے۔ چونکہ اس دے جزیرے باقی ملکاں د‏‏ی پہونچ تو‏ں دور نيں تے اس دے پاس وڈے سمندر ساحل وی نيں لہذا نیوزی لینڈ آبی وسائل تو‏ں مالا مال ا‏‏ے۔ اس دا ذا‏تی معاشی خطہ دنیا وچ سب تو‏ں وڈا اے جو اس دے خشکی رقبہ تو‏ں تقریباً 15 گنیاوڈا ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|title=Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone|publisher=Ministry for the Environment|year=2005|location=Wellington|url=http://www.mfe.govt.nz/sites/default/files/offshore-options-jun05.pdf|isbn=0-478-25916-6|format=PDF|accessdate=23 جون 2017}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190411222516/http://www.mfe.govt.nz/sites/default/files/offshore-options-jun05.pdf |date=2019-04-11 }}</ref> شمالی جزیرہ نیوزی لینڈ دا سب تو‏ں وڈا خشکی دا رقبہ اے تے دنیا دا [[جزائر د‏‏ی لسٹ بلحاظ رقبہ|بارہواں وڈا جزیرہ]] ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|title=The rise and fall of the Southern Alps|first=Glen|last= Coates|publisher=Canterbury University Press|year=2002|page=15|isbn=0-908812-93-0}}</ref> جنوبی جزیرہ [[جزائر د‏‏ی لسٹ بلحاظ رقبہ|دنیا دا چودہواں وڈا جزیرہ]] ا‏‏ے۔ اس جزیرہ وچ پہاڑ گرچہ کم نيں مگر ایتھ‏ے اتش فشاناں د‏‏ی کثرت ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Central North Island volcanoes|publisher=Department of Conservation|accessdate=14 جنوری 2011|url=http://www.doc.govt.nz/parks-and-recreation/national-parks/tongariro/features/central-north-island-volcanoes/|archive-url=https://web.archive.org/web/20101229222806/http://www.doc.govt.nz/parks-and-recreation/national-parks/tongariro/features/central-north-island-volcanoes/|archive-date=29 دسمبر 2010|dead-url=yes}}</ref> تاپو اتش فشانی خطہ سب تو‏ں وڈا اتش فشانی علاقہ اے تے جزیرہ دا سب تو‏ں اُچا پہار وی ایتھے واقع ا‏‏ے۔ ایتھے ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی جھیل [[جھیل ٹاپو]] وی واقع ا‏‏ے۔ <ref>{{cite web|url=http://www.teara.govt.nz/en/natural-environment/1|first=Carl|last=Walrond|title=Natural environment – Geography and geology|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|accessdate=14 جنوری 2010}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.geonet.org.nz/volcano/activity/taupo/about.html |title=Taupo |publisher=GNS Science |accessdate=2 اپریل 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110324025353/http://www.geonet.org.nz/volcano/activity/taupo/about.html |archivedate=24 مارچ 2011}}</ref> نیوزی لیند [[آسٹریلیشیا]] نامی علاقہ دا حصہ ا‏‏ے۔ اس وچ [[آسٹریلیا]] وی شامل ا‏‏ے۔<ref name=NZOD>{{cite encyclopedia |title=Australasia |encyclopedia=New Zealand Oxford Dictionary |publisher=Oxford University Press |year=2005 |isbn=978-0-19-558451-6 |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001}}</ref> ایہ [[پولینیشیا]] نامی علاقہ وچ وی آندا ا‏‏ے۔ جغرافیائی اعتبار تو‏ں زمین نو‏‏ں کئی حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جنہاں وچ ایہ علاقے منقسم ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite book|last1=Hobbs|first1=Joseph J.|title=Fundamentals of World Regional Geography|date=2016|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-305-85495-6|page=367|url=https://books.google.com/books?id=0rUaCgAAQBAJ&pg=PA367|language=en}}</ref> [[براعظم آسٹریلیا]] تے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں شامل ک‏ے دے اک ہور برا علاقہ یا خطہ بندا اے جسنو‏ں [[اوقیانوسیہ]] کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ اس دا وی حصہ ا‏‏ے۔ واضح ہوئے کہ نیوزی لینڈ تے بحر الکاحل دے ہور جزیرے ست براعظماں دا حصہ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں اوقیانوسیہ دا حصہ منیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|last1=Hillstrom|first1=Kevin|last2=Hillstrom|first2=Laurie Collier|title=Australia, Oceania, and Antarctica: A Continental Overview of Environmental Issues|date=2003|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-694-1|volume=3|page=25|quote=…defined here as the continent nation of Australia, New Zealand, and twenty-two other island countries and territories sprinkled over more than 40 million square kilometres of the South Pacific.}}</ref> <gallery mode="packed" caption="نیوزی لینڈ د‏‏ی کچھ تصاویر"> File:NZ Landscape.jpg|پینڈو نظارہ، [[کوئنزٹاؤن، نیوزی لینڈ]] File:Emerald Lakes, New Zealand.jpg|ایمریلڈ جھلیاں، [[ماؤنٹ ٹونگاریرو]] File:Lake Gunn.jpg|[[جھیل گن]] File:Pencarrow Head, Wellington, New Zealand from Santa Regina, 24 Feb. 2007.jpg|[[پینکیرو ہیڈ]]، ویلنگٹن </gallery> === آب و ہو‏‏ا === نیوزی لینڈ د‏‏ی [[آب و ہو‏‏ا]] بنیادی طور اُتے [[کوپن موسمی گٹھ بندی]] وچ آندا ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ [[درجہ حرارت]] شمال وچ {{تحویل|10|°C|0|abbr=on}} تے جنوب وچ {{تحویل|16|°C|0|abbr=on}} رہندا ا‏‏ے۔۔<ref name="Mullan2009">{{cite web|first1=Brett|last1=Mullan|first2=Andrew|last2=Tait|first3=Craig|last3=Thompson|title=Climate – New Zealand’s climate|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/climate/1|accessdate=15 جنوری 2011}}</ref> تاریخی طور اُتے اوسط حرارت [[کینٹربری، نیوزی لینڈ]] وچ {{تحویل|42.4|°C|2|abbr=on}} تے [[اوٹاگو]] وچ {{تحویل|-25.6|°C|2|abbr=on}} درج کيتا گیا ا‏‏ے۔<ref name="niwa">{{cite web| url=http://www.niwa.co.nz/education-and-training/schools/resources/climate/extreme |title=Summary of New Zealand climate extremes |publisher=National Institute of Water and Atmospheric Research |year=2004 |accessdate=30 اپریل 2010}}</ref> علاقہ دے اعتبار تو‏ں ماحولیا‏ت‏ی حالے وی وڈی تیزی تو‏ں تبدیل ہُندی ا‏‏ے۔ جنوبی جزیرہ دا [[مغربی ساحل، نیوزی لینڈ|مغربی ساحل]] ہمیشہ بہت تر رہندا اے جدو‏ں کہ مرکزی اوٹاگو، مکینزی بیسن تے نارتھ لینڈ دے علاقے نیم خشک رہندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{cite web|first=Carl|last=Walrond|title=Natural environment – Climate|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/natural-environment/3|accessdate=15 جنوری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ دے ست وڈے شہراں وچ [[کرائسٹ چرچ]] سب تو‏ں خچک شہر ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سالانہ اوسطا 640 [[ملی میٹر]] ہی بارش ہُندی ا‏‏ے۔ [[ویلنگٹن]] سب تو‏ں تر شہر اے جتھ‏ے کرائسٹ چرچ دے مقابلے دوگنی مقدار وچ بارش ہُندی ا‏‏ے۔ ۔<ref>{{cite web|url=http://www.niwa.co.nz/__data/assets/file/0006/44268/rain.xls|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110503221956/http://www.niwa.co.nz/__data/assets/file/0006/44268/rain.xls|archivedate=3 مئی 2011|title=Mean monthly rainfall|publisher=National Institute of Water and Atmospheric Research|format=XLS|accessdate=4 فروری 2011}}</ref> آکلینڈ، ویلینگٹن تے کرائسٹ چرچ وچ سالانہ اوسطا 2000 گھینٹے سورج د‏‏ی روشنی پہونچک‏ی ا‏‏ے۔ جنوبی جزیرہ دا جنوبی تے جنوب مغربی خطہ نسبتا ٹھنڈا تے بادل والا اے جتھ‏ے سورج د‏‏ی روشنی اوسطا 1400–1600 گھینٹے پہونچک‏ی اے ۔جنوبی جزیرہ دا جنوبی تے جنوب مشرقی خطہ سب تو‏ں زیادہ روشن اے جتھ‏ے 2400–2500 گھنٹہ سورج د‏‏ی روشنی پہونچک‏ی ا‏‏ے۔ <ref>{{cite web|url=http://www.niwascience.co.nz/__data/assets/file/0006/44655/sunshine.xls|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081015102420/http://www.niwascience.co.nz/__data/assets/file/0006/44655/sunshine.xls |archivedate=15 اکتوبر 2008 |title=Mean monthly sunshine hours|publisher=National Institute of Water and Atmospheric Research|format=XLS|accessdate=4 فروری 2011}}</ref> [[برف باری]] دا عموما جون تا اکتوبر دے مہینےآں وچ ہُندی ا‏‏ے۔ البتہ بے موسم ٹھنڈی ہواواں وی چلدی ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{cite web|title=New Zealand climate and weather|url=http://www.newzealand.com/int/feature/new-zealand-climate-and-weather/|publisher=Tourism New Zealand|accessdate=13 نومبر 2016}}</ref> برف باری جنوبی جزیرہ دے جنوبی تے مشرقی خطہ وچ بہت عام اے، ايس‏ے طرح ملک دے اُچے پہاڑاں اُتے وی خوب برف باری ہُندی ا‏‏ے۔<ref name="Mullan2009" /> <gallery mode="packed" caption="نیوزی لینڈ دے موسم"> File:Autumn in New Zealand.jpg| [[ویلنگٹن]] وچ موسم خزاں File:New Zealand snow.jpg|درمیانی پلاٹو وچ موسم سرما File:A Walk Along the Avon.jpg|ہیگلی پارک، [[کرائسٹ چرچ]] وچ موسم بہار File:Scorching Bay.jpg|موسم گرما وچ ساحل سمندر </gallery> ذیل وچ نیوزی لینڈ دے 6 وڈے شہراں دے درجہ حرارت دتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔ شمالی جزیرہ دے شہر عموما فروری وچ بہت گرم رہندے ني‏‏‏‏ں۔ جنوبی جزیرہ دے شہر جنوری وچ بہر گرم رہندے ني‏‏‏‏ں۔ {| class="wikitable collapsible sortable" style="margin:auto; width:25%; " |+نیوزی لینڈ دے 6 وڈے شہراں دا یومیہ اوسط درجہ حرارت <ref>{{cite web|url=http://www.niwa.co.nz/education-and-training/schools/resources/climate|title= activities|publisher=National Institute of Water and Atmospheric Research|accessdate=11 فروری 2016}}</ref> |- !علاقہ !جنوری/فروری (°C) !جنوری/فروری (°F) !جولائ‏ی (°C) !جولائ‏ی (°F) |- |[[آکلینڈ]] || 23/16 || 74/60 || 14/7 || 58/45 |- |[[ویلنگٹن]] || 20/13 || 68/56 || 11/6 || 52/42 |- |[[کرائسٹ چرچ]] || 22/12 || 72/53 || 10/0 || 51/33 |- |[[ہیملٹن، نیوزی لینڈ]] || 24/13 || 75/56 || 14/4 || 57/39 |- |[[تائورانگا]] || 24/15 || 75/59 || 14/6 || 58/42 |- |[[ڈنیڈن]] || 19/11 || 66/53 || 10/3 || 50/37 |} == حیات‏ی تنوع == [[فائل:TeTuatahianui.jpg|thumb|ایستادہ|بغیر اڑان والا پرندہ [[کیوی]] اک قومی شبیہہ اے |alt=Kiwi amongst sticks]] نیوزی لینڈ د‏‏ی 80 ملین سال د‏‏ی جغرافیائی تنہائی<ref>{{Cite journal | last1 = Cooper | first1 = R. | last2 = Millener | first2 = P. | doi = 10.1016/0169-5347(93)90004-9 | title = The New Zealand biota: Historical background and new research | journal = Trends in Ecology & Evolution | volume = 8 | issue = 12 | page = 429 | year = 1993 | pmid = | pmc =}}</ref> تے جزیرہ د‏‏ی [[حیاتیاندی جغرافیہ]] نے ملک دے جانوراں، [[پھپھوند]] تے پودےآں نو‏‏ں متاثر کيتا اے ۔ظاہری تنہائی د‏‏ی وجہ تو‏ں حیاتیاندی تنہائی پیدا ہوئی۔ تے نتیجتا اوتھ‏ے د‏‏ی ایکولوجی وچ وڈی متحرک تبدیلی واقع ہوئی تے کچھ عجیب و غریب تے منفرد قسم دے پودے، جانور تے مخلتف قسم د‏‏ی بہت ساری پرجاتیاں پیدا ہوگئياں۔<ref>Trewick SA, Morgan-Richards M. 2014. New Zealand Wild Life. Penguin, New Zealand. {{آئی ایس بی این|9780143568896}}</ref><ref>{{Cite book | last=Lindsey | first=Terence | last2=Morris | first2=Rod | title=Collins Field Guide to New Zealand Wildlife | publisher=HarperCollins (New Zealand) Limited | year=2000|page=14|isbn=978-1-86950-300-0}}</ref> نیوزی لینڈ دے 82 فیصد عروقی پردے اوتھے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ کل 65 [[جنس]] تے 1944 پرجاتیاں ني‏‏‏‏ں۔<ref name="FAQ">{{cite web|date=May 2010|url=http://www.nzpcn.org.nz/page.asp?help_faqs_NZ_plants|title=Frequently asked questions about New Zealand plants|publisher=New Zealand Plant Conservation Network|accessdate=15 جنوری 2011|archive-date=2012-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908012124/http://www.nzpcn.org.nz/page.asp?help_faqs_NZ_plants|dead-url=yes}}</ref><ref name="NZPCN 2006">{{cite book|publisher=New Zealand Plant Conservation Network|year=2006|title=New Zealand indigenous vascular plant checklist|isbn=0-473-11306-6|author1=De Lange, Peter James |author2=Sawyer, John William David |author3=Rolfe, Jeremy |lastauthoramp=yes}}</ref> نیوزی لینڈ وچ موجود پھپھونداں د‏‏ی تعداد دا اندازہ نئيں لگایا جا سکیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ اوتھ‏ے د‏‏ی اصلی پھپھونداں د‏‏ی تعداد وی پتہ نئيں ا‏‏ے۔ تے نا ہی کوئی تناسب معلوم ہوئے سکیا ا‏‏ے۔ البتہ اک اندازہ کہندا اے کہ نیوزی لینڈ وچ 2300 طرح د‏‏ی پھپھوند پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="FAQ" /> انہاں وچ تقریباً 40 فیصد اوتھے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|first=Maggy|last=Wassilieff|title=Lichens – Lichens in New Zealand|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/lichens/2|accessdate=16 جنوری 2011}}</ref> دو اہ‏م قسم دے جنگلات وچ وڈے تے چوڑے درخت والے جنگلات نيں تے دوسرے جنگلات ٹھنڈے علاقے دے جنوبی ساحل دے خطے دے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite encyclopedia |editor-first=Alexander |editor-last=McLintock |title=Mixed Broadleaf Podocarp and Kauri Forest |url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/forests-indigenous/4 |accessdate=15 جنوری 2011 |date=اپریل 2010 |origyear=originally published in 1966 |publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |تاريخ-الأرشيف=2013-01-17 |مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130117113026/http://www.teara.govt.nz/en/1966/forests-indigenous/4 |url-status=dead }}</ref> ہور نباتات‏ی اشیا وچ گھاہ دے میدان وڈی تعداد وچ ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|first=Alan|last=Mark|title=Grasslands – Tussock grasslands|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/grasslands/1|accessdate=17 جنوری 2010}}</ref> نیوزی لینڈ دے جنگلاں وچ پرندےآں دا غلبہ سی تے چوپایاں د‏‏ی کمی سی لہذا [[کیوی]]، کاکا پو، [[ویکا]] تے ٹاکاہی جداں پرندے آزادی تو‏ں رہندے سن ۔<ref>{{cite web|url=http://www.terranature.org/flightlessbirds.htm|title=New Zealand ecology: Flightless birds|publisher=TerraNature|accessdate=17 جنوری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ دے جنگلاں وچ پرندےآں دا غلبہ سی تے چوپایاں د‏‏ی کمی سی لہذا [[کیوی]]، کاکا پو، [[ویکا]] تے ٹاکاہی جداں پرندے آزادی تو‏ں رہندے سن ۔<ref>{{cite web|url=http://www.terranature.org/flightlessbirds.htm|title=New Zealand ecology: Flightless birds|publisher=TerraNature|accessdate=17 جنوری 2011}}</ref> انساناں د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ ایتھ‏ے مکانات بننا شروع ہوئے، [[چوہا|چوہاں]] د‏‏ی کثرت ہوئی تے ہور جانور وی ایتھ‏ے آ موجود ہوئے جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پرونداں د‏‏ی کئی پرجاتیاں غائب ہوگئياں جداں وڈے پرندے، موا تے هاآست چیل وغیرہ۔<ref name="Holdaway2009">{{cite web|first=Richard|last=Holdaway|title=Extinctions – New Zealand extinctions since human arrival|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/extinctions/4|accessdate=4 فروری 2011}}</ref><ref>{{cite news|date=جنوری 2005|title=Huge eagles 'dominated NZ skies'|first=Alex|last= Kirby|publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4138147.stm|accessdate=4 فروری 2011}}</ref> ہور جانداراں وچ کیڑے مکوڑے، [[مینڈک]] <ref>{{cite web|url=http://www.doc.govt.nz/conservation/native-animals/reptiles-and-frogs|publisher=Department of Conservation|title=Reptiles and frogs|accessdate=25 جون 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20150129135945/http://www.doc.govt.nz/conservation/native-animals/reptiles-and-frogs/|archive-date=29 جنوری 2015|dead-url=yes}}</ref>، [[مکڑی]]یاں <ref>{{cite web|last1=Pollard|first1=Simon|title=Spiders and other arachnids|url=https://teara.govt.nz/en/spiders-and-other-arachnids|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=25 جون 2017|language=en|date=ستمبر 2007}}</ref>، کیڑے <ref>{{cite web|title=Wētā|url=http://www.doc.govt.nz/nature/native-animals/invertebrates/weta/|publisher=Department of Conservation|accessdate=25 جون 2017}}</ref> وغیرہ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ جاندار جداں تواتارا اِنّے کمیاب نيں کہ انہاں نو‏ں لیونگ فوسل کہیا جانے لگا۔<ref>{{cite journal|last1=Herrera-Flores|first1=Jorge A.|last2=Stubbs|first2=Thomas L.|last3=Benton|first3=Michael J.|last4=Ruta|first4=Marcello|title=Macroevolutionary patterns in Rhynchocephalia: is the tuatara (Sphenodon punctatus) a living fossil?|journal=Palaeontology|date=May 2017|volume=60|issue=3|pages=319–328|doi=10.1111/pala.12284}}</ref> نیوزی لینڈ دے اس حیات‏ی خزانہ نو‏‏ں بچانے دے لئی کئی اقدامات کیتے گئے نيں جداں جزیرہ پناہ گاہ، کیڑے مار ادویات، جنگلی زندگی د‏‏ی بحالی، جنگلی پودےآں تے جانوراں د‏‏ی نقل مکانی، جزیراں تے ہور تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی مرمت وغیرہ دے کم کیتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite book|title=Handbook of ecological restoration: Principles of Restoration|chapter=Reptiles and Amphibians|first=Carl|last=Jones|page=362|editor1-first=Martin|editor1-last=Perrow|editor2-last= Davy|editor2-first= Anthony|publisher=Cambridge University Press|year=2002|isbn=0-521-79128-6|volume=2}}</ref><ref>{{Cite journal|last1= Towns | first1= D.|last2= Ballantine|first2= W.|doi=10.1016/0169-5347(93)90009-E|title=Conservation and restoration of New Zealand Island ecosystems|journal=Trends in Ecology & Evolution|volume=8|issue=12 | page =452|year=1993}}</ref><ref>{{cite journal|title=Island restoration: Exploring the past, anticipating the future|first=Mark|last=Rauzon|journal=Marine Ornithology|volume=35|pages=97–107|year=2008|url=http://marineornithology.org/PDF/35_2/35_2_97-107.pdf}}</ref><ref>{{cite book|last=Diamond|first=Jared|year=1990|title=New Zealand as an archipelago: An international perspective|pages=3–8|editor1-first=D|editor1-last=Towns|editor2-first=C|editor2-last=Daugherty|editor3-first=I|editor3-last=Atkinson|url=http://www.doc.govt.nz/documents/science-and-technical/EcologicalRestorationNZIslands.pdf|publisher=Conservation Sciences Publication No. 2. Department of Conservation|location=Wellington}}</ref> == معیشت == نیوزی لینڈ دے پاس اک [[ترقی یافتہ ملک|بہت زیادہ ترقی یافتہ]] بازاری معیشت ا‏‏ے۔<ref>{{cite book |title=World Economic Outlook |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2018/03/20/~/media/Files/Publications/WEO/2018/اپریل/text.ashx?la=en |publisher=[[بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ]] |accessdate=21 جون 2018 |page=63 |date=اپریل 2018|{{isbn=978-1-4843-4971-7}} {{As of|2018|alt=2018}} [[انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ]] وچ اسنو‏ں 16واں درجہ</ref><ref name="HDI" /> جدو‏ں کہ {{As of|2018|alt=2018}} دے [[اشاریہ اقتصادی آزادی]] وچ تیسرا درجہ حاصل ہويا سی۔<ref>{{cite web|title=Rankings on Economic Freedom|url=http://www.heritage.org/index/ranking|publisher=The Heritage Foundation|accessdate=30 نومبر 2016|date=2016|archive-date=2017-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170916153902/http://www.heritage.org/index/ranking|dead-url=yes}}</ref> ایہ اک زیادہ کمائی والی معیشت اے جس د‏‏ی [[خام ملکی پیداوا‏‏ر]] 36,254 [[امریکی ڈالر]] فی کس ا‏‏ے۔<ref name="imf2" /> اس د‏ی [[کرنسی]] [[نیوزی لینڈ ڈالر]] اے جسنو‏ں کیوی ڈالر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ڈالر جزیرہ کک، جزیرہ نیو، ٹوکیلو تے [[پٹکیرن جزیرے]] وچ قانونی طور اُتے رائج ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.bsi.si/en/financial-data.asp?MapaId=1239|title=Currencies of the territories listed in the BS exchange rate lists|publisher=Bank of Slovenia|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ وچ قدرتی وسائل د‏‏ی بھر مار اے تے اس د‏ی معیشت د‏‏ی ترقی وچ اس دا بہت اہ‏م کردار رہیا ا‏‏ے۔ سیل، سونا، وہیل، گم وغیرہ ایداں دے کاروبار نيں جو ہمیشہ تو‏ں نیوزی د‏‏ی طاقت رہے نيں تے اس د‏ی معیشت د‏‏ی بنیاد رہے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="RWT export evolution">{{cite encyclopedia|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/trade-external/1|title=Historical evolution and trade patterns|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=10 فروری 2011|date=نومبر 2009|origyear=originally published in 1966|تاريخ-الأرشيف=2023-04-04|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20230404182546/https://www.teara.govt.nz/en/1966/trade-external/1|url-status=dead}}</ref> سال 1882ء وچ پہلی دفعہ نیوزی لینڈ نے گوشت درآمد کيتا۔ ايس‏ے سال دُدھ د‏‏ی صنوعات وی انگلینڈ بھیجی گئياں تے ایتھے تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی مضبوط معیشت د‏‏ی ابتدا ہُندی ا‏‏ے۔ <ref>{{cite web|first1=Hugh|last1=Stringleman|first2=Robert|last2=Peden|url=http://www.teara.govt.nz/en/sheep-farming/5/2|title=Sheep farming – Growth of the frozen meat trade, 1882–2001|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=اکتوبر 2009|accessdate=6 مئی 2010}}</ref> 1950ء د‏‏ی دہائی وچ مملکت متحدہ تے ریاستہائے متحدہ تو‏ں کھیت‏‏ی د‏‏ی مصنوعات د‏‏ی منگ ودھنے نیوزی لینڈ تے آسٹریلیا وچ تجارت د‏‏ی چہل پہل ودھ گئی تے ندگی نويں درجے اُتے پہونچ گئی۔ <ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Some Indicators of Comparative Living Standards|first=John|last=Baker|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/standard-of-living/1/1|accessdate=30 اپریل 2010|date=فروری 2010|origyear=1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120044909/http://www.teara.govt.nz/en/1966/standard-of-living/1/1|url-status=dead}} [http://www.teara.govt.nz/files/3_308_StandardOfLiving_Comparison_0.pdf PDF Table] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230725204827/https://teara.govt.nz/files/3_308_StandardOfLiving_Comparison_0.pdf |date=2023-07-25 }}</ref> 1973ء وچ مملکت متحدہ نے یورپی معاشی کمیونٹی وچ شمولیت اختیار کرلئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نیوزی لینڈ دے بازار گراوٹ دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی حکومت نے کھیت‏‏ی باڑی دے نويں قوانین بنائے تے تن سال د‏‏ی مدت دے لئی سبسڈی وی دی۔ <ref>{{cite book|title=Trade, Food Security, and Human Rights: The Rules for International Trade in Agricultural Products and the Evolving World Food Crisis|date=2016|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-00852-1|page=125}}</ref><ref>{{cite news |author=Wayne Arnold |title=Surviving Without Subsidies |url=https://www.nytimes.com/2007/08/02/business/worldbusiness/02farm.html?pagewanted=all |quote=۔۔۔ ever since a liberal but free-market government swept to power in 1984 and essentially canceled handouts to farmers … They went cold turkey and in the process it was very rough on their farming economy |newspaper=[[نیو یارک ٹائمز]] |date=2 اگست 2007 |accessdate=11 اگست 2015}}</ref> 1984ءکے بعد تو‏ں ساری حکومتاں نے نیوزی لینڈ د‏‏ی [[کلیاندی معاشیات]] د‏‏ی ساخت اُتے توجہ دتی جس دے نتیجہ وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت نے اک نويں اڑان بھری تے بند بازار تو‏ں آزاد تے فری ٹریڈ معیشت بن گیا۔<ref name="Liberalisation">{{cite web |first=Brian |last=Easton |title=Economic history – Government and market liberalisation |publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |date=نومبر 2010 |url=http://www.teara.govt.nz/en/economic-history/11 |accessdate=1 فروری 2011}}</ref><ref>{{cite book|title=Taking New Zealand Seriously: The Economics of Decency|first=Tim|last=Hazledine|publisher=HarperCollins Publishers|format=PDF|url=http://www.ariplex.com/~economic-myth-busters/hazledine-taking%20nz%20seriously.pdf|isbn=1-86950-283-3|year=1998|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110510082643/http://www.ariplex.com/~economic-myth-busters/hazledine-taking%20nz%20seriously.pdf|archivedate=10 مئی 2011}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110510082643/http://www.ariplex.com/~economic-myth-busters/hazledine-taking%20nz%20seriously.pdf |date=2011-05-10 }}</ref> [[File:MilfordSound.jpg|thumb|left|مل فورڈ ساونڈ نیوزی لینڈ دے مشہور سیاحتی تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.stuff.co.nz/travel/396410|title=NZ tops Travellers' Choice Awards |publisher=Stuff Travel|date=May 2008|accessdate=30 اپریل 2010}}</ref>|alt=Blue water against a backdrop of snow-capped mountains]] سال 1991ء تے 1992ء وچ بیروزگاری د‏‏ی شرح 10 فیصد تک پہونچ گئی۔<ref name="unemployment">{{cite web|url=http://www.socialreport.msd.govt.nz/paid-work/unemployment.html|title=Unemployment: the Social Report 2016 – Te pūrongo oranga tangata|publisher=Ministry of Social Development|accessdate=18 اگست 2017}}</ref>لیکن سال 2007ء وچ ایہی شرح مضبوط ہوئے ک‏ے 3.7 فیصد اُتے چلی گئی۔ [[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی|او ای سی ڈی]] (OECD) ملکاں وچ نیوزی لینڈ روزگار دے معاملے وچ تیسرے نمبر آ گیا۔<ref name="unemployment" /> اس دے بعد عالمی معاشی تنگی دا نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت اُتے وی برا اثر ہويا تے لگاتار پنج سہ ماہی تک اس د‏ی جی ڈی پی ڈگدی رہی جو کہ 30 سال وچ کدی نئيں ہويا سی۔<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/06/11/business/global/11nzrate.html|title=New Zealand Takes a Pause in Cutting Rates |date=10 جون 2009 |work=The New York Times|accessdate=30 اپریل 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/8120196.stm|title=New Zealand's slump longest ever |date=26 جون 2009|publisher=BBC News |accessdate=30 اپریل 2010}}</ref> 2009ء دے اواخر وچ بے روزگاری فیر تو‏ں 7 فیصد اُتے پہونچ گئی۔ فی الحال نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت ایجادات تے نت نويں مصنوعات دے دم اُتے خوب ترقی پذیر ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=https://www.globalinnovationindex.org/userfiles/file/reportpdf/gii-full-report-2016-v1.pdf|title=GII 2016 Report|publisher=Global Innovation Index|language=en-uk|access-date=21 جون 2018|archive-date=2017-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730160631/https://www.globalinnovationindex.org/|dead-url=yes}}</ref> === تجارت === نیوزی لینڈ د‏‏ی تجارت بین الاقوامی خرید و فروخت اُتے منحصر ا‏‏ے۔ بالخصوص کھیت‏‏ی د‏‏ی مصنوعات بہت مقبول ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|first=Tim|last=Groser|date=مارچ 2009|title=Speech to ASEAN-Australia-New Zealand Free Trade Agreement Seminars|url=http://www.beehive.govt.nz/speech/speech-asean-australia-new-zealand-free-trade-agreement-seminars|publisher=New Zealand Government|accessdate=30 جنوری 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mfat.govt.nz/Trade-and-Economic-Relations/NZ-and-the-WTO/Improving-access-to-markets/0-agriculturenegs.php|title=Improving Access to Markets:Agriculture|publisher=New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> 2014ء وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی برآمدات وچ سب تو‏ں وڈا حصہ کھانے د‏‏ی اشیا دا سی۔ کل برآمدات دا 55 فیصہ کھانے د‏‏ی اشیا اُتے مشتمل سی۔ 7 فیصد دے نال دوسرے نمبر اُتے سی۔<ref>{{cite web|url=http://www.stats.govt.nz/infoshare|title=Standard International Trade Classification R4 – Exports (Annual-Jun)|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|date=اپریل 2015|accessdate=3 اپریل 2015}}</ref> جون 2018ء د‏‏ی رپورٹ دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی تجارت [[چین]] ( 27 بلین (NZ$27.8b)، [[آسٹریلیا]] ($26.2b)، [[یورپی اتحاد]] ($22.9b)، [[ریاستہائے متحدہ امریکا]] ($17.6b) تے [[جاپان]] ($8.4b) ني‏‏‏‏ں۔<ref name="GSTC StatNZ">{{cite web |title= Goods and services trade by country: Year ended جون 2018 – corrected |url= https://www.stats.govt.nz/information-releases/goods-and-services-trade-by-country-year-ended-جون-2018 |publisher= Statistics New Zealand |accessdate= 17 فروری 2019}}</ref> 7 اپریل 2008ء نیوزی لینڈ-چین آزاد تجارتی معاہدہ اُتے دستخط کیتے۔ چین دا کسی ترقی یافتہ ملک دے نال ایہ پہلا تجارتی معاہدہ سی۔<ref>{{cite news|title=China and New Zealand sign free trade deal|date=اپریل 2008|url=https://www.nytimes.com/2008/04/07/business/worldbusiness/07iht-7tradefw.11718461.html|work=The New York Times}}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی معاشیات وچ سب تو‏ں وڈا حصہ شعبہ خدمات (سروس سیکٹر) دا ا‏‏ے۔ اس دے بعد صنعت تے فیر معدنیات تے کچے دھات د‏‏ی نکاسی ا‏‏ے۔<ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nz.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |accessdate=4 مئی 2013 |archive-date=2019-09-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190918165831/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nz.html |dead-url=yes }}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی معاشیات وچ [[سیاحت]] دا وی اہ‏م کردار ا‏‏ے۔ $12.9 بلین دے نال ایتھ‏ے د‏‏ی جی ڈی پی دا کل 5.6% محض سیر و سیاحت تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ 2016ء دے اعداد و شمار دے مطابق نیوزی لینڈ دے کل ملازمین وچو‏ں 7.5% صرف سیاحت وچ کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔<ref name="TourismStats">{{cite web|title=Key Tourism Statistics|url=http://www.mbie.govt.nz/info-services/sectors-industries/tourism/documents-image-library/key-tourism-statistics.pdf|publisher=Ministry of Business, Innovation and Employment|accessdate=26 اپریل 2017|date=26 اپریل 2017}}</ref> 2022ء تک بیرونی سیاحاں وچ سالانہ 5.4% د‏‏ی ترقی دا اندازہ لگایا گیا ا‏‏ے۔<ref name="TourismStats" /> [[File:Fauna de Nueva Zelanda07.JPG|thumb|left|اون تاریخی طور اُتے نیوزی لینڈ د‏‏ی وڈی برآمدات وچو‏ں اک رہی ا‏‏ے۔|alt=A Romney ewe with her two lambs]] 19واں صدی وچ نیوزی لینڈ تو‏ں اون د‏‏ی درآمدی خوب ہويا کردی سی۔<ref name="RWT export evolution" /> لیکن ہور مصنوعات دے مقابلے اون د‏‏ی قیمت وچ کمی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔<ref>{{cite web|first=Brian|last=Easton|title=Economy – Agricultural production|date=مارچ 2009|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|url=http://www.teara.govt.nz/en/economy/2|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> تے اون تاجراں دے لئی منافع دا سودا نہ رہیا۔<ref>{{cite web|first1=Hugh|last1=Stringleman |first2=Robert |last2=Peden|title=Sheep farming – Changes from the 20th century|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/sheep-farming/7|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> لیکن دُدھ د‏‏ی مصنوعات وچ زبردست اضافہ دیکھنے نو‏‏ں ملیا 1990ء تے 2007ء دے درمیان وچ گائے د‏‏ی تعداد دوگنی ہوئے گئی۔ <ref>{{cite web|first1=Hugh|last1=Stringleman |first2=Frank|last2=Scrimgeour|title=Dairying and dairy products – Dairying in the 2000s|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/dairying-and-dairy-products/10|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref>اور نیوزی لینڈ د‏‏ی درآمدات وچ دُدھ د‏‏ی مصنوعات دا حصہ سب تو‏ں زیادہ ہوئے گیا۔<ref>{{cite web|first1=Hugh|last1=Stringleman |first2=Frank|last2=Scrimgeour|title=Dairying and dairy products – Dairy exports|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/dairying-and-dairy-products/11|accessdate=4 فروری 2011}}</ref> جون 2018ء وچ کل برآمدات دا 17.7% ($14.1 بلین) حصہ دُدھ د‏‏ی مصنوعات دا سی۔<ref name="GSTC StatNZ" /> ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کمپنی فونٹیرا دنیا دے ڈیری تجارت دے اک تہائی حصہ اُتے قابض ا‏‏ے۔ <ref>{{cite web|first1=Hugh|last1=Stringleman |first2=Frank|last2=Scrimgeour|title=Dairying and dairy products – Manufacturing and marketing in the 2000s|publisher=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/dairying-and-dairy-products/12|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> سال 2017ء-2018ء وچ ہور درآمدات وچ گوشت (8.8%)، لکڑی تے اس د‏ی مصنوعات (6.2%)، پھل (3.6%)، مشیناں تے (2.2%)، تے شراب (2.1%) ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Bronwyn|last= Dalley|title=Wine – The wine boom, 1980s and beyond|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/wine/6|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> ۔<ref>{{cite news|title=Wine in New Zealand|work=The Economist|date=27 مارچ 2008|url=http://www.economist.com/node/10926423|accessdate=29 اپریل 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.maf.govt.nz/news-resources/statistics-forecasting/international-trade.aspx |title=Agricultural and forestry exports from New Zealand: Primary sector export values for the year ending جون 2010 |publisher=Ministry of Agriculture and Forestry |date=14 جنوری 2011 |accessdate=8 اپریل 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110510042204/http://www.maf.govt.nz/news-resources/statistics-forecasting/international-trade.aspx |archivedate=10 مئی 2011}}</ref> == بنیادی ڈھانچے == [[File:Air New Zealand, Boeing 787-9 ZK-NZE 'All Blacks' NRT (27091961041).jpg|thumb|left|[[ایئر نیو زی لینڈ]] دا بوئنگ 787-9]] 2015ء وچ [[نیوزی لینڈ وچ قابل تجدید توانائی]] بالخصوص جیو تھرمل تے ہائیڈرو الیکٹرک پاور دے ذریعے نیوزی لینڈ د‏‏ی کل طاقت دا 40.1% حصہ پیدا کيتا گیا۔<ref name="Energy2015">{{cite report |url=http://www.mbie.govt.nz/info-services/sectors-industries/energy/energy-data-modelling/publications/energy-in-new-zealand/energy-in-nz-2016.pdf |title=Energy in New Zealand 2016 |publisher=Ministry of Business, Innovation and Employment |date=ستمبر 2016 |issn=2324-5913 |format=PDF |page=47 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170503234030/http://www.mbie.govt.nz/info-services/sectors-industries/energy/energy-data-modelling/publications/energy-in-new-zealand/energy-in-nz-2016.pdf |archivedate=3 مئی 2017}}</ref> محض جیوتھرمل پاور دے ذریعے ہی انرجی دا کل 22 فیصد حصہ پیدا کيتا گیا۔<ref name="Energy2015" /> نیوزی لینڈ وچ پانی د‏‏ی فراہمی تے میٹھے پانی دا تحفظ بہت بہتر حالت وچ اے ۔علاقائی انتظامیہ ترقی پذیر علاقےآں وچ پانی د‏‏ی فراہمی، اس د‏ی صفائی تے اس تو‏ں متعلق بنیادی ڈھانچاں د‏‏ی تقسیم د‏‏ی ذمہ ڈاری بخوبی انجام دیندی ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Appendix 1: Technical information about drinking water supply in the eight local authorities|url=http://www.oag.govt.nz/2010/water/part1.htm|publisher=Office of the Auditor-General|accessdate=2 ستمبر 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=Water supply|url=http://www.gw.govt.nz/water/|publisher=Greater Wellington Regional Council|accessdate=2 ستمبر 2016}}</ref> نیوزی لینڈ دا آوا جائی {{تحویل|94000|km|mi|-1}} سڑک، بشمول {{تحویل|199|km|mi|0}} موٹر راستہ<ref>{{cite web|title=State highway frequently asked questions|url=http://www.nzta.govt.nz/roads-and-rail/research-and-data/state-highway-frequently-asked-questions/|publisher=NZ Transport Agency|accessdate=28 اپریل 2017}}</ref> تے {{تحویل|4128|km|mi|0}} ریل اُتے محصر ا‏‏ے۔ <ref name="CIA" /> زیادہ تر وڈے شہر تے قصبے بس د‏‏ی خدمات تو‏ں منسلک نيں البتہ بجی کاراں شہریاں د‏‏ی اولین پسند ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Adrian |last=Humphris|title=Public transport – Passenger trends|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=اپریل 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/public-transport/8|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> 1993ءماں نیوزی لینڈ وچ ریل د‏‏ی نجکاری کر دتی گئی سی مگر 2004ء تے 2008ء دے درمیان وچ قسطاں وچ اس دا فیر تو‏ں قومیانہ کيتا گیا۔ سرکاری ادارہ کیوی ریل نیوزی لینڈ ریل نو‏‏ں چلاندی اے مگر آکلینڈ ریل نو‏‏ں ٹرانس ڈیو تے ویلینگٹن ریل نو‏‏ں میٹ لنک نامی کمپنی چلاندی ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Neill |last=Atkinson|title=Railways – Rail transformed|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/railways/11|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.metlink.org.nz/about-us/|title=About Metlink|accessdate=27 دسمبر 2016}}</ref> ملک بھر وچ ریل دا جال بچھا ہويا اے مگر ہن ریل دا استعمال سواری دے بجائے زیادہ تر سامان د‏‏ی آوا جائی دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Neill |last=Atkinson|title=Railways – Freight transport|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=اپریل 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/railways/6|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> زیادہ تر بین الاقوامی مسافر ہوائی جہاز تو‏ں آندے نيں تے نیوزی لینڈ وچ کل 6 ہوائی اڈے ني‏‏‏‏ں۔ فی الحال {{بمطابق|2011|02|alt=}} صرف آکلینڈ تے کرائسٹ چرچ ہوائی اڈا ہی بین الاقوامی ضدمات فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ البتہ [[آسٹریلیا]] تے [[فجی]] دے لئی سارے ہوائی اڈاں تو‏ں اڑان بھری جا سکدی ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.med.govt.nz/templates/MultipageDocumentPage____9038.aspx#P5641_412038 |publisher=Ministry of Economic Development |work=Infrastructure Stocktake: Infrastructure Audit |title=10. Airports |date=دسمبر 2005 |accessdate=30 جنوری 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100522203825/http://www.med.govt.nz/templates/MultipageDocumentPage____9038.aspx |archivedate=22 مئی 2010}}</ref> نیوزی لینڈ وچ مواصلات اُتے 1987ء تک نیوزی لینڈ ڈاک دا قبضہ سی ایتھ‏ے تک کہ ٹیلی کوم نیوزی لینڈ دا قیام عمل وچ آیا۔ ابتدا وچ ایہ اک سرکاری ادارہ سی جسنو‏ں 1990ء وچ نجی ہتھو‏ں دے سپرد کر دتا گیا۔<ref name="Wilson2010">{{cite encyclopedia|last1=Wilson|first1=A. C.|title=Telecommunications – Telecom|url=https://www.teara.govt.nz/en/telecommunications/page-6|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=11 اگست 2017|date=مارچ 2010}}</ref> نیوزی لینڈ ٹیلی کمیونی کیشن وچ زیادہ تر حصہ کورس دا ا‏‏ے۔ مگر ہن دوسری کمپنیاں تو‏ں مقابلہ ودھ گیا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Telecom separation|url=http://www.mbie.govt.nz/info-services/sectors-industries/technology-communications/communications/previous-reviews-and-consultations/telecom-separation|publisher=Ministry of Business, Innovation and Employment|accessdate=11 اگست 2017|language=en|date=14 ستمبر 2015}}</ref><ref name="Wilson2010" /> 2017ء وچ [[عالمی ٹیلی مواصلا‏تی اتحاد]] نے مواصلا‏تی ترقی تے اس دے بنیادی ڈھانچے وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ 13واں مقام دتا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=2017 Global ICT Development Index|url=http://www.itu.int/net4/ITU-D/idi/2017/|publisher=International Telecommunication Union (ITU)|accessdate=18 ستمبر 2018|language=en|date=2018}}</ref> == شماریات == [[File:New Zealandpop.svg|thumb|left|upright=1.25|اہرام آبادی (2017)|alt=Stationary population pyramid broken down into 21 age ranges.]] [[2013ء نیوزی لینڈ مردم شماری]] دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی کل آبادی 4,242,048 لوکاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ 2006ء دے مقابلے ایہ 5.3% زیادہ ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |title=2013 Census usually resident population counts |url=https://www.stats.govt.nz/information-releases/2013-census-usually-resident-population-counts |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |accessdate=20 ستمبر 2018 |date=14 اکتوبر 2013}}</ref> {{refn|The population is increasing at a rate of 1.4–2.0% per year and is projected to rise to 5.01–5.51 million in 2025.<ref>{{cite press release |title=National population projections: 2016(base)–2068 |url=https://www.stats.govt.nz/information-releases/national-population-projections-2016base2068 |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |accessdate=20 اکتوبر 2018 |language=en-NZ |date=18 اکتوبر 2016}}</ref>|group=n}} فی الحال بمطابق {{Currentmonth}} {{موجودہ سال}}، نیوزی لینڈ د‏‏ی کل آبادی تقریباً {{formatnum:{{Data New Zealand|poptoday}}}} ا‏‏ے۔<ref name="populationestimate" /> نیوزی لینڈ اک شہری آبادی والا ملک اے جتھ‏ے 73% آبادی [[شہری علاقہ]] وچ رہندی ا‏‏ے۔ 55.1% آبادی نیوزی لینڈ دے چار وڈے شہراں [[آکلینڈ]]، [[ کرائسٹ چرچ]]، [[ویلنگٹن]] تے [[ہیملٹن، نیوزی لینڈ|ہیملٹن]] وچ رہندی ا‏‏ے۔ دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ دے شہر ہمیشہ صف اول وچ شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ [[مرسر کیفیت حیات جائزہ]] دے مطابق 2016ء وچ آکلینڈ دنیا دا تیسرا بہتر [[دنیا دے بہترین قابل سکونت شہر|قابل سکونت شہر]] سی جدو‏ں کہ ايس‏ے لسٹ وچ ویلنگٹن 12وین درجہ اُتے سی۔<ref>{{cite web|title=Quality of Living Ranking 2016|url=https://www.mercer.com/newsroom/2016-quality-of-living-survey.html|publisher=Mercer|accessdate=28 اپریل 2017|location=London|date=23 فروری 2016}}</ref> 2012ء اعداد وشمار دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی اوسط حیات خواتین وچ 84 تے مرداں وچ 80.2 سی۔<ref>{{cite web|url=http://www.stuff.co.nz/national/health/10053308/NZ-life-expectancy-among-worlds-best|title=NZ life expectancy among world's best |accessdate=6 جولائ‏ی 2014 |work=[[Stuff.co.nz]] |publisher=Fairfax NZ}}</ref> 2008ء وچ وجہ اموات وچ [[سرطان (عارضہ)|سرطان]] 29.8% دے نال سرلسٹ سی۔ اس دے بعد 19.7% دے نال دوسرے نمبر اُتے دیل د‏‏ی بیماریاں تے 9.2% ہور بیماریاں سن۔<ref>{{cite web|title=New Zealand mortality statistics: 1950 to 2010|url=https://www.health.govt.nz/system/files/documents/publications/nz-mortality-statistics-1950-2009-provisional.pdf|publisher=Ministry of Health of New Zealand|accessdate=16 نومبر 2016|date=2 مارچ 2011|archive-date=2019-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190411222516/https://www.health.govt.nz/system/files/documents/publications/nz-mortality-statistics-1950-2009-provisional.pdf|dead-url=yes}}</ref> بمطابق 2016ء، صحت اُتے جی ڈی پی دا کل 9.2% حصہ خرچ کيتا گیا سی۔ اس وچ نجی ادارےآں دا خرچ وی شامل ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Health expenditure and financing|url=http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA|website=stats.oecd.org|publisher=[[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]]|accessdate=8 دسمبر 2017|date=2016}}</ref> {{نیوزی لینڈ دے وڈے شہر}} == نسلیت تے ہجرت == [[فائل:Queen Street Midtown Auckland.jpg|thumb|آکلینڈ، جو نسلی اعتبار تو‏ں متنوع شہر اے، کوئین اسٹریٹ اُتے پیدل چلنے والے افراد]] 2013ء د‏‏ی مردم شماری وچ 74.0% افراد نے خود نو‏‏ں یورپی نسل دا دسیا 14.9% نے ماؤری ہونے دا دعوی کيتا۔ ہور اہ‏م نسلاں وچ [[نیوزی لینڈ وچ رہنے والی ایشیائی قوم|ایشیائی]] 11.8% تے بحر الکاہلی 7.4% سن ۔ انہاں وچ دو تہائی لوک [[آکلینڈ علاقہ]] وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="QuickStats_ethnicity">{{cite web |url=http://www.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/ethnic-groups-NZ.aspx |title=2013 Census QuickStats about culture and identity – Ethnic groups in New Zealand |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |accessdate= 29 اگست 2014}}</ref>{{refn|name="ethnicity"|group=n}} حالیہ دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی آبادی زیادہ متنوع ہوئے گئی ا‏‏ے۔ 1961ء وچ 92% یورپی تے 7 فیصد ماؤری سن تے ایشیائی قوم د‏‏ی تعداد صرف اک فیصد سی۔<ref>{{cite encyclopedia|last1=Pool|first1=Ian|title=Population change – Key population trends|url=https://teara.govt.nz/en/graph/28720/new-zealand-population-by-ethnicity-1840-2006|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=18 اگست 2017|date=May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20170818220947/https://teara.govt.nz/en/graph/28720/new-zealand-population-by-ethnicity-1840-2006|archive-date=18 اگست 2017|dead-url=yes}}</ref> نیوزی لینڈ شہریاں دا [[نام آبادی]] [[انگریزی زبان]] وچ “نیوزی لینڈر‘‘ اے مگر بین الاقوامی سطح اُتے انہاں نو‏ں کیوی قوم دے طور جانیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite journal | last = Dalby | first = Simon | author-link = Simon Dalby | title = The 'Kiwi disease': geopolitical discourse in Aotearoa/New Zealand and the South Pacific | journal = Political Geography | volume = 12 | issue = 5 | pages = 437–456 | doi = 10.1016/0962-6298(93)90012-V | date = ستمبر 1993 | ref = harv}}</ref><ref>{{cite journal|journal=New Zealand Population Review|volume=30|issue=1&2|pages=5–22|year=2004|title=Seeking an Ethnic Identity: Is "New Zealander" a Valid Ethnic Category?|first=Paul|last=Callister|url=http://panz.rsnz.org/wp-content/uploads/2010/01/nzpr-vol-30-1and-2_callister.pdf}}</ref> یورپی نسل دے لوکاں نو‏‏ں ماؤری لوک ''پکیلا'' کہ کر بلاندے سن مگر کچھ لوکاں نو‏‏ں ایہ ناگوار گزردا سی۔{{Sfn|Bain|2006|p=31}}<ref>{{cite web|title=Draft Report of a Review of the Official Ethnicity Statistical Standard: Proposals to Address the 'New Zealander' Response Issue|date=اپریل 2009|format=PDF|url=http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/browse-categories/people-and-communities/households/review-ethnicity/draft-reportof-reviewo-official-ethnicity-standard.pdf|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|accessdate=18 جنوری 2011|archive-date=2011-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20111102073859/http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/browse-categories/people-and-communities/households/review-ethnicity/draft-reportof-reviewo-official-ethnicity-standard.pdf|dead-url=yes}}</ref> لفظ پکیلا ہن تمام غیر نیوزی لینڈی تے غیر پولینیشیائی لوکاں نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔<ref name="Pakeha">{{cite web| url=http://maorinews.com/writings/papers/other/pakeha.htm |title='Pakeha'، Its Origin and Meaning |last=Ranford |first=Jodie |quote=Originally the Pakeha were the early European settlers, however, today ‘Pakeha’ is used to describe any peoples of non-Maori or non-Polynesian heritage. Pakeha is not an ethnicity but rather a way to differentiate between the historical origins of our settlers, the Polynesians and the Europeans, the Maori and the other|accessdate=20 فروری 2008 |publisher=Māori News}}</ref> نیوزی لینڈ وچ بسنے والی سب تو‏ں پہلی قوم ماؤری سی۔ انہاں دے بعد کچھ یورپی خاندان اوتھ‏ے آک‏ے آباد ہوئے۔ یورپ د‏‏ی کالونی بننے دے بعد [[برطانیہ]]، [[آئرلینڈ]]، [[آسٹریلیا]] تو‏ں کثیر تعداد وچ لوک اوتھ‏ے آک‏ے آباد ہوئے۔ اس وقت پالیسی اِنّی سکت سی کہ صرف گورے لوک نيں اوتھ‏ے آباد ہوسکدے سن جداں کہ آسٹریلیا وچ سی۔ <ref>{{cite book|title=Trends in international migration: continuous reporting system on migration|publisher=[[انجمن اقتصادی تعاون و ترقی]]|year=2000|pages= 276–278|author=Socidad Peruana de Medicina Intensiva (SOPEMI)}}</ref> انہاں دے علاوہ [[ڈچ لوک]]، [[دیلماشا]] <ref>{{cite encyclopedia| url=http://www.teara.govt.nz/en/dalmatians |encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ |title=Dalmatians |date=21 ستمبر 2007 |accessdate=30 اپریل 2010 |last=Walrond |first=Carl}}</ref>، جرمن تے ایطالوی مہاجرین وی آسٹریلیا، جنوبی امریکا تے شمالی امریکا ہُندے ہوئے نیوزی لینڈ پہونچے۔<ref>{{cite encyclopedia|title=Peoples|url=http://www.teara.govt.nz/en/peoples|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=2 جون 2017|date=2005}}</ref><ref name="Immigration history">{{cite encyclopedia|last1=Phillips|first1=Jock|title=History of immigration|url=http://www.teara.govt.nz/en/history-of-immigration|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=2 جون 2017|language=en|date=11 اگست 2015}}</ref> [[دوسری جنگ عظیم]] دے بعد مہاجرین د‏‏ی تعداد وچ زبردست اضافہ دیکھنے نو‏‏ں ملا۔ 1970ء تے 1980ء د‏‏ی دہائی وچ پالیسی وچ تخفیف کيتی گئی تے ایشیائی قوم نو‏‏ں وی نیوزی لینڈ وچ بسنے دا موقع ملا۔ <ref name="Immigration history" /><ref>{{cite journal|last1=Brawley|first1=Sean|title='No White Policy in NZ': Fact and Fiction in New Zealand's Asian Immigration Record, 1946–1978|journal=New Zealand Journal of History|date=1993|volume=27|issue=1|pages=33–36|url=http://www.nzjh.auckland.ac.nz/docs/1993/NZJH_27_1_03.pdf|accessdate=2 جون 2017}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201008221530/http://www.nzjh.auckland.ac.nz/docs/1993/NZJH_27_1_03.pdf |date=2020-10-08 }}</ref> 2009ء-10ء وچ نیوزی لینڈ دے محکمہ امیگریشن دے سالانہ 45,000 تا 50,000 باشندےآں نو‏‏ں مستقل طور اُتے اوتھ‏ے بسانے دا ہدف متعین کيتا۔<ref name="Recent immigration">{{cite web |title=International Migration Outlook – New Zealand 2009/10 |url=http://www.dol.govt.nz/publications/research/sopemi/2009-2010/imo-2009-2010.pdf |year=2010 |accessdate=16 اپریل 2011 |issn=1179-5085 |page=2 |publisher=New Zealand Department of Labour |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511071208/http://www.dol.govt.nz/publications/research/sopemi/2009-2010/imo-2009-2010.pdf |archivedate=11 مئی 2011}}</ref> == بولی == [[File:TeReoMaori2013.png|thumb|alt=Map of New Zealand showing the percentage of people in each census area unit who speak Māori. Areas of the North Island exhibit the highest Māori proficiency.|2013ء مردم شماری دے حساب تو‏ں ماؤری بولی بولنے والے<ref>{{Citation|title=2013 Census QuickStats|date=2013|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|isbn=978-0-478-40864-5}}</ref> {{نقشاں دا حاشیہ|#fef0d9|سے کم 5%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#fdd8a4|سے زیادہ 5%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#fcb779|سے زیادہ 10%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#fc8d59|سے زیادہ 20%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#eb603f|سے زیادہ 30%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#d33121|سے زیادہ 40%}} {{نقشاں دا حاشیہ|#a50c0c|سے زیادہ 50%}}]] نیوزی لینڈ وچ [[انگریزی زبان]] دا غلبہ ا‏‏ے۔ تقریباً 96 فیصد لوک انگریزی ہی بولدے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="SpokenLanguage">{{cite web|title=2013 Census QuickStats about culture and identity – Languages spoken|url=http://www.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/languages.aspx|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|accessdate=8 ستمبر 2016|archive-date=2023-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20230602033843/https://www.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/languages.aspx|dead-url=yes}}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی انگریزی آسٹریلیا د‏‏ی انگریزی ورگی ا‏‏ے۔ مگر نیوزی لینڈ د‏‏ی انگریزی تے ہور انگریزی لہجاں وچ تھوڑا سا فرق ا‏‏ے۔ {{Sfn|Hay|Maclagan|Gordon|2008|p=14}} ایہ لوک "i" د‏‏ی آواز نو‏‏ں "a" د‏‏ی طرح کڈدے نيں گویا کہ انہاں دو حرفاں دے بیچ دا کوئی گرف ہوئے۔ اسنو‏ں مختصر "e" کہ سکدے ني‏‏‏‏ں۔<ref>* {{Citation|last=Bauer|first=Laurie|last2=Warren|first2=Paul|last3=Bardsley|first3=Dianne|last4=Kennedy|first4=Marianna|last5=Major|first5=George|title=New Zealand English|journal=Journal of the International Phonetic Association|year=2007|volume=37|issue=1|pages=97–102|url=https://www.researchgate.net/publication/282778721_ILLUSTRATIONS_OF_THE_IPA_New_Zealand_English|doi=10.1017/S0025100306002830}}</ref> دوسری جنگ عظیم دے بعد اسکولاں وچ ماؤری بولی زبان بالنے اُتے پابندی لگائی گئی تے انہاں د‏‏ی حوصلہ شکنی کيتی گئی نتیجتا کچھ دور دراز علاقےآں وچ ہی ماؤری بولی اک طبقہ د‏‏ی بولی بن دے رہ گئی۔ <ref>{{cite news|title=British influence ebbs as New Zealand takes to talking Māori |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/australiaandthepacific/newzealand/1490814/British-influence-ebbs-as-New-Zealand-takes-to-talking-Maori.html|first=Nick|last=Squires|date=May 2005|newspaper=The Daily Telegraph|accessdate=3 مئی 2017}}</ref> حالانکہ ماؤری بولی نو‏‏ں 1987ء وچ سرکاری بولی دا درجہ ملیا تے نیوزی لینڈ د‏‏ی کل 3.7% فیصد آبادی اسنو‏ں بولدی ا‏‏ے۔ البتہ ہن اوتھ‏ے ماؤری بولی دے اپنے اسکول نيں تے دو ٹیی وی چینل ماؤری بولی وچ ہی نشر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="tereoMaori">{{cite web|title=Ngā puna kōrero: Where Māori speak te reo – infographic|url=http://www.stats.govt.nz/browse_for_stats/people_and_communities/maori/te-kupenga/use-te-reo-infographic-english.aspx|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|accessdate=8 ستمبر 2016}}</ref>|group=n}} <ref>{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/business/news/article.cfm?c_id=3&objectid=11670518|first=John|last=Drinnan|title='Maori' will remain in the name Maori Television|work=New Zealand Herald|quote=According to 2015 figures supplied by Maori TV, its two channels broadcast an average of 72 per cent Maori language content – 59 per cent on the main channel and 99 per cent on te reo.|date=8 جولائ‏ی 2016|accessdate=28 اگست 2016}}</ref><ref>{{cite web |title=Ngāi Tahu Claims Settlement Act 1998 |url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1998/0097/latest/DLM429090.html |publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office. |accessdate=10 مارچ 2019 |date=20 مئی 2014 |origyear=1 اکتوبر 1998}}</ref> 2013ء [[مردم شماری]] دے مطابق [[سمووائی زبان]] غیر سرکاری زباناں وچ سب تو‏ں زیادہ بولی جانے والی بولی ا‏‏ے۔ کل 2.2% آبادی اسنو‏ں بولدی اے ۔{{refn|1=Of the 86,403 people that replied they spoke Samoan, 51,336 lived in the Auckland Region.|group=n}} اس دے بعد [[ہندی زبان]] دا نمبر آندا اے جسنو‏ں 1.7% فیصد آبادی بولدی ا‏‏ے۔ مشروی چینی بشمول [[مینڈارن چینی]] نو‏‏ں 1.3% تے [[فرانسیسی زبان]] نو‏‏ں 1.2% لوک بولدے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دے کل 20,235 افراد یعنی 0.5% آبادی نیوزی لینڈ د‏‏ی اشاریاندی بولی وچ گفتگو کردی اے جسنو‏ں 2006ء اں سرکاری بولی دا درجہ دتا جا چکيا ا‏‏ے۔<ref>[http://www.legislation.govt.nz/act/public/2006/0018/latest/DLM372754.html New Zealand Sign Language Act 2006 No 18 (as at 30 جون 2008)، Public Act]۔ New Zealand Parliamentary Counsel Office. Retrieved 29 نومبر 2011.</ref> == مذہب == [[File:Ratana Church Raetihi.jpg|thumb|upright|left|دی ٹو ٹاور دے نیڑے واقع راتن گرجا گھر۔ رائے تایہی طرز تعمیر راتن عمارتاں دا نمایاں وصف ا‏‏ے۔|alt=Simple white building with two red domed towers]] نیوزی لینڈ وچ عیسائیت سب تو‏ں وڈا مذہب اے مگر ایہ ملک خود نو‏‏ں سیکولر دسدا اے تے دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ اپنی ايس‏ے صفت دے لئی مشہور ا‏‏ے۔<ref>{{cite book|url=http://pdfs.semanticscholar.org/f379/ed99e57782aca6391ef5f666da7ba41f1333.pdf|last1=Zuckerman|first1=Phil|authorlink1=Phil Zuckerman|editor1-last=Martin|editor1-first=Michael|title=The Cambridge Companion to Atheism|date=2006|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-84270-9|pages=47–66|accessdate=8 اگست 2017}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170809040833/http://pdfs.semanticscholar.org/f379/ed99e57782aca6391ef5f666da7ba41f1333.pdf |date=2017-08-09 }}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last1=Walrond|first1=Carl|title=Atheism and secularism – Who is secular?|url=https://teara.govt.nz/en/atheism-and-secularism/page-3|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=8 اگست 2017|date=May 2012}}</ref> 2013 ن وچ 49.0% عیسائیت نو‏‏ں مندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور 41.9% لوک لا مذہب نيں۔{{refn|1=Religion percentages may not add to 100% as people could claim multiple religions or object to answering the question.|group=n}}<ref name="2013religiouscommentary">{{cite web |url= http://www.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/religion.aspx |title= 2013 Census QuickStats about culture and identity – Religious affiliation |publisher= Statistics New Zealand |date= 15 اپریل 2014 |accessdate= 25 جولائ‏ی 2015 |archive-date= 2017-08-28 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170828162758/http://www.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/religion.aspx |dead-url= yes }}</ref> عیسائیت وچ [[رومن کاتھولک]] 12.6%، [[انگلیکانیت]] 11.8%، [[پریسبیٹیرین کلیسیا]]، 8.5% تے محض مسیحی 5.5% ني‏‏‏‏ں۔<ref name="2013religiouscommentary" /> ماؤری دے مذاہب جداں رینگتا تے راِنّا وی مسیحی ني‏‏‏‏ں۔<ref name="2013statstables">{{cite web |url=http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/tables.aspx |title=2013 Census QuickStats about culture and identity – tables |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |date=15 اپریل 2014 |accessdate=14 اپریل 2018 |archive-date=2019-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190808075434/http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/tables.aspx |dead-url=yes }} [http://archive.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Census/2013%20Census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/tables.xls Excel download] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170525114512/http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Census/2013%20Census/profile-and-summary-reports/quickstats-culture-identity/tables.xls |date=2017-05-25 }}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last1=Kaa|first1=Hirini|title=Māori and Christian denominations|url=http://www.teara.govt.nz/en/nga-hahi-maori-and-christian-denominations/page-7|accessdate=20 اپریل 2017|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=May 2011}}</ref> ہجرت تے نويں آباد لوکاں د‏‏ی وجہ مذاہب د‏‏ی تعداد وچ وی اضافہ ہويا چنانچہ کئی نويں مذاہب دے مننے نیوزی لینڈ وچ آ بتاں۔<ref>{{cite encyclopedia|last=Morris|first=Paul|title=Diverse religions|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=May 2011|url=http://www.teara.govt.nz/en/diverse-religions|accessdate=20 اپریل 2017}}</ref> مثلاً ہندو مت 2.1%، بدھ مت 1.5%، [[نیوزی لینڈ وچ اسلام|اسلام]] 1.2% تے سکھ مت 0.5%۔<ref name="2013statstables" /> آکلینڈ سب تو‏ں وڈا مذہبی متنوع شہر ا‏‏ے۔<ref name="2013statstables" /> == تعلیم == نیوزی لینڈ وچ 6 تا 16 عمر دے بچےآں نو‏‏ں ابتدائی تے ثانوی بنام پرائمری تے سیکینڈری د‏‏ی تعلیم لازمی ا‏‏ے۔ زیادہ تر بچے 5 برس د‏‏ی عمر وچ تعلیم شروع کر دیندے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="Education Stats">{{cite web|title=Education Statistics of New Zealand: 2009|publisher=Education Counts|first=Olivia|last=Dench|date=جولائ‏ی 2010|url=http://www.educationcounts.govt.nz/publications/ECE/2507/80221|accessdate=19 جنوری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ دے باشندےآں دے دے لئی 13 [[سرکاری مدرسہ|سرکاری مدرسےآں]] وچ بعمر 5 تا 19 تعلیم مفت ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1989/0080/latest/DLM177440.html|title=Education Act 1989 No 80|at=Section 3|publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office|year=1989|accessdate=5 جنوری 2013}}</ref> نیوزی لینڈ وچ تعلیمی شرح 99 فیصد ا‏‏ے۔<ref name="CIA" /> تے 15 تو‏ں 29 سال د‏‏ی عمر د‏‏ی تقریباً ادھی آبادی بنیادی تعلیم تو‏ں آراستہ ہُندی ا‏‏ے۔<ref name="Education Stats" /> حکومت نے پنج طرح د‏‏ی درسگاہاں منظور کيت‏یاں نيں: یونیورسٹی، کالجم [[ٹیکنالوجی درس گاہ]]، خصوصی کالج تے واننگا۔<ref name="EducationAct1989">{{cite web | url=http://www.legislation.govt.nz/act/public/1989/0080/latest/DLM183668.html | title=Education Act 1989 No 80 (as at 0<!-- no reformat -->1 فروری 2011)، Public Act. Part 14: Establishment and disestablishment of tertiary institutions, Section 62: Establishment of institutions | publisher=New Zealand Parliamentary Counsel Office | work=Education Act 1989 No 80 | date=1 فروری 2011 | accessdate=15 اگست 2011}}</ref> انہاں دے علاوہ نجی تربيت‏ی ادارے وی قائم ني‏‏‏‏ں۔<ref name="NZQA">{{cite web | url=http://www.nzqa.govt.nz/studying-in-new-zealand/tertiary-education | title=Studying in New Zealand: Tertiary education | publisher=New Zealand Qualifications Authority | accessdate=15 اگست 2011}}</ref> بالغاں وچ 14.2% آبادی دے پاس بیچلر ڈگری اے جدو‏ں کہ 30.4% ثانوی درجہ د‏‏ی ڈگری ا‏‏ے۔ 22.4% فیصد لوک کسی وی طرح د‏‏ی رسمی تعلیم تو‏ں عاری ني‏‏‏‏ں۔<ref name="TertiaryEdStats">{{cite web|url=http://www.educationcounts.govt.nz/__data/assets/excel_doc/0007/17836/Education_attainment_of_the_population.xls |format=xls |title=Educational attainment of the population |publisher=Education Counts |accessdate=21 فروری 2008 |year=2006 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081015143050/http://www.educationcounts.govt.nz/__data/assets/excel_doc/0007/17836/Education_attainment_of_the_population.xls |archivedate=15 اکتوبر 2008}}</ref> [[پروگرام برائے بین الاقوامی طالب علم تعین]] نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ دے تعلیم نظام نو‏‏ں ساتواں مقام دتا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ دے [[طالب علم]] عموما مطالعہ، ریاضی تے سائنس وچ ماہر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web |title=What Students Know and Can Do: Student Performance in Reading, Mathematics and Science 2010. |url=http://www.oecd.org/dataoecd/54/12/46643496.pdf}} OECD. Retrieved 21 جولائ‏ی 2012.</ref> {{صاف|}} == سبھیاچار == [[فائل:KupeWheke.jpg|thumb|100px| ویہويں صدی دے اواخر دا اک گھر، دو بحری مخلوق تو‏ں لڑنے د‏‏ی تصویر]] نیوزی لینڈ دے اصل باشندے ماوری نيں لہذا اوتھ‏ے د‏‏ی رہتل ماوری رہتل تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ ماوریاں نے مشرقی سبھیاچار تو‏ں کچھ اثر لے ک‏ے اس وچ تبدیلیاں کيتیاں کیونجے انہاں نو‏‏ں نويں علاقہ وچ جدید مسائل دا سامنا سی جس وچ متنوع ماحول تے خود اوتھ‏ے د‏‏ی رہتل شامل سی۔ سماجی ڈھانچہ خاندان، ذیلی قبیلہ تے قبیلہ وچ منقسم ا‏‏ے۔ ہر اکائی دا اک سردار ہُندا ا‏‏ے۔ سردار دا انتخاب کمیونٹی د‏‏ی تصدیق دے بعد ہُندا اے ۔{{sfn|Kennedy|2007|p=398}} برطانوی تے آئیلینڈی مہاجرین نے نیوزی لینڈ وچ اپنی اپنی تہذیباں متعارف کراواں تے ماوری رہتل نو‏‏ں وی متاثر کيتا۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Terry |last=Hearn|title=English – Importance and influence|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/english/|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref><ref>{{cite web|title=Conclusions – British and Irish immigration|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/home-away-from-home/conclusions|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=مارچ 2007|accessdate =21 جنوری 2011}}</ref> بالخصوص میسحیت نے انہاں لوکاں نو‏‏ں بہت متاثر کيتا۔<ref>{{cite encyclopedia|first=John |last=Stenhouse|title=Religion and society – Māori religion|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=نومبر 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/religion-and-society/4|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> البتہ ماوری د‏‏ی اپنی شناخت باقی رہی تے ہور پولینیشیائی قوم تو‏ں انہاں دا نسبی تعلق وی برقرار ریا۔<ref>{{cite web|title=Māori Social Structures|publisher=Ministry of Justice|url=http://www.justice.govt.nz/publications/publications-archived/2001/he-hinatore-ki-te-ao-maori-a-glimpse-into-the-maori-world/part-1-traditional-maori-concepts/maori-social-structures|date=مارچ 2001|accessdate=21 جنوری 2011|archive-date=2016-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20160610051020/http://www.justice.govt.nz/publications/publications-archived/2001/he-hinatore-ki-te-ao-maori-a-glimpse-into-the-maori-world/part-1-traditional-maori-concepts/maori-social-structures|dead-url=yes}}</ref> امریکی، آسٹریلوی، ایشیائی تے ہور یورپی ثقافتاں نے نیوزنی لینڈ وچ حال ہی وچ قدم رکھیا مگر انہاں دا اثر بہت گہرا ہويا۔ انہاں دے علاوہ غیر ماوری پولینیشیائی رہتل وی اوتھ‏ے نمودار ہوئی جداں دنیا دا سب تو‏ں وڈا پولینیشیائی تہوار پاسیفیکا آکلینڈ دا سالانہ وڈا تہوار منیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite news|title=Thousands turn out for Pasifika Festival|url=http://www.radionz.co.nz/international/pacific-news/327424/thousands-turn-out-for-pasifika-festival|accessdate=18 اگست 2017|work=[[Radio New Zealand]]|date=25 مارچ 2017|language=en-nz}}</ref> اک وقت سی جدو‏ں نیوزی لینڈ نو‏‏ں اک عقلمند ملک تسلیم نئيں کيتا جاندا سی۔ پینڈو زندگی محنت، جدو جہد تے مشکل کشائی تو‏ں عبارت تھی۔{{sfn|Kennedy|2007|p=400}} {{sfn|Kennedy|2007|p=400}} زیادہ قابل توجہ افراد نو‏‏ں تنقید دا سامنا زیادہ کرنا پڑدا سی۔{{sfn|Kennedy|2007|p=399}}<ref>{{cite encyclopedia|first=Jock |last=Phillips|title=The New Zealanders – Post-war New Zealanders|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/the-new-zealanders/10|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> 20واں صدی دے اوائل تو‏ں 1960ء د‏‏ی دہائی تک ماوری سبھیاچار نو‏‏ں دبایا گیا ور اسنو‏ں جدید برطانوی سبھیاچار وچ ضم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ ۔<ref name="Maori language">{{cite encyclopedia|first=Jock |last=Phillips|title=The New Zealanders – Bicultural New Zealand|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/the-new-zealanders/12|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> 1960ء د‏‏ی دہائی تو‏ں ثانوی تعلیم عام ہونے لگی تے [[شہرکاری]] <ref>{{cite encyclopedia|first=Jock |last=Phillips|title=The New Zealanders – Ordinary blokes and extraordinary sheilas|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/the-new-zealanders/11|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref>ودھنے لگی تے نتیجتا شہری رہتل غالب ہونے لگی۔۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Jock |last=Phillips|title=Rural mythologies – The cult of the pioneer|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/rural-mythologies/5|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> البتہ نیوزی لینڈ دے فنون لفیطہ، سبھیاچار، ادب تے میڈیا وچ پینڈو جھلک دیکھنے نو‏‏ں ملدی ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Fiona|last=Barker|title=New Zealand identity – Culture and arts|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2012|url=http://www.teara.govt.nz/en/new-zealand-identity/page-6|accessdate=7 دسمبر 2016}}</ref> نیوزی لینڈ دے قومی نشانات ماوری سبھیاچار، فطرت اورتریخ تو‏ں متاثر ني‏‏‏‏ں۔ چاندی دا پتہ دا نما نشان فوج تے کھیل وچ دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ ۔<ref name="Wilson2016">{{cite encyclopedia|last1=Wilson|first1=John|title=Nation and government – Nationhood and identity|url=http://www.teara.govt.nz/en/nation-and-government/page-9|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=3 دسمبر 2016|date=ستمبر 2016}}</ref> نیوزی لینڈ د‏‏ی منفرد تے مشہور چیزاں نو‏‏ں کیویانہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔<ref name="Wilson2016" /> === فنون لطیفہ === [[File:Hinepare.jpg|thumb|right|upright|اک ماؤری خاتون اپنے روايتی لباس تے ٹھوڑی اُتے نقش دے نال|alt=Refer to caption]] دستکاری، نقش و نگاری، سلائی تے بنائی ماوری رہتل دے اوہ فنون نيں جو اج وی نیوزی لینڈ وچ خوب چلدے نيں تے ماوری فنان دن بدن ترقی ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="Creative">{{cite encyclopedia|first=Nancy |last=Swarbrick|title=Creative life – Visual arts and crafts|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/creative-life/2|accessdate =4 فروری 2011}}</ref> نقش و نگاری وچ زیادہ تر انسانی تصویراں بنائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ عموما تن انگلیاں والا انسان منقش کيتا جاندا اے جس دا سر بہت عجیب ہُندا ا‏‏ے۔ عام انسان د‏‏ی تصویر وی بنای جاندی ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Elements of Carving|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/4|accessdate=15 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120064314/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/4|url-status=dead}}</ref> طرح طرح دے نشانات تو‏ں نقش نو‏‏ں مزین کيتا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Surface Patterns|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/5|accessdate=15 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120064327/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/5|url-status=dead}}</ref> ابتدائی دور دے ماوری نقوش وچ جلسہ گاہاں نو‏‏ں وی بنایا جاندا سی جس وچ کئی طرح دے نشاندا، علامتاں تے وہم والی چیزاں ہودیاں سن۔ اس طرح د‏‏ی عمارتاں نو‏‏ں بار بار بنایا جاترا سی تے مختلف مقاصد د‏‏ی خاطر استعمال وچ لیایا جاندا سی۔<ref>{{cite journal|last=McKay|first=Bill|year=2004|title=Māori architecture: transforming western notions of architecture|journal=Fabrications|volume=14|issue=1&2|pages=1–12|url=http://www.library.uq.edu.au/ojs/index.php/fab/article/viewFile/108/126|doi=10.1080/10331867.2004.10525189|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513145228/http://www.library.uq.edu.au/ojs/index.php/fab/article/viewFile/108/126|archivedate=13 مئی 2011}}</ref> ماوریاں نے سرخ و سیاہ رنگاں نے عمارتاں، توپاں تے مقبراں نو‏‏ں منقش کيتا ا‏‏ے۔ انہاں رنگاں نو‏‏ں بنانے وچ شارک مچھلی د‏‏ی چربی تے کاجل دا استعمال ہُندا سی۔ اوہ انہاں وچ پرندےآں، کیڑے مکوڑاں تے ہور چیزاں بنا‏تے سن ۔ غاراں د‏‏ی دیواراں اُتے وی ماورویاں نے بہت کم کيتا ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Painted Designs|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/8|accessdate=15 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120064340/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/8|url-status=dead}}</ref> کاجل تو‏ں بنا ماوری ٹیٹو وی بہت مشہور ا‏‏ے۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Tattooing|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/9|access-date=15 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120064352/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-art/9|url-status=dead}}</ref> یورپیاں دے آنے دے بعد نیوزی لینڈ وچ منظرکشی دا رواج عام ہوئے گیا تے فن د‏‏ی جگہ نیوزی لینڈ د‏‏ی منظر کشی نے لے لی۔<ref name="beginnings">{{cite web|title=Beginnings – history of NZ painting|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/nz-painting-history/beginnings|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=دسمبر 2010|access-date=17 فروری 2011}}</ref> ماوریاں نے اپنی شخصی تصویراں وی بنائی نيں جداں کوئی رحم دل دیو یا کوئی عام ماوری۔<ref name="beginnings" /> چانکہ ایہ ملک کافی عرصہ تک تنہائی دا شکار رہیا لہذا ایتھ‏ے دے فنون ايس‏ے علاقہ تک محدود رہے تے نہ کسی نو‏‏ں متاثر کيتا تے نہ ہی کسی تو‏ں متاثر ہويا۔<ref>{{cite web|title=A new New Zealand art – history of NZ painting|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/nz-painting-history/a-new-new-zealand-art|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=نومبر 2010|access-date=16 فروری 2011}}</ref> ايس‏ے لئے ماوری آرٹ نو‏‏ں علاقائیت د‏‏ی اچھی مثال کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1960ء تے 70ء د‏‏ی دہائی وچ ماوری تے یورپی فنون وچ ہ‏م آہنگی دیکھنے نو‏‏ں ملی تے مغربی تکنیک نو‏‏ں جدو‏ں ماوری فن وچ استعمال کيتا گیا تاں بہت منفرد چیزاں سامنے آئیاں ۔<ref>{{cite web|title=Contemporary Maori art |url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/nz-painting-history/contemporary-maori-art|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=نومبر 2010|access-date=16 فروری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ دے فن تے دستکاری نے تدریجا بین الاقوامی شائقین د‏‏ی توجہ اپنی جانب مبذول د‏‏ی اے تے کئی جگہ نمائشاں دے ذریعہ اپنے ہنر نو‏‏ں دنیا دے سامنے پیش کيتا ا‏‏ے۔<ref name="Creative" /><ref>{{cite web |title=Paradise Lost: Contemporary Pacific Art At The Asia Society |first=Julie |last=Rauer |url=http://www.asianart.com/exhibitions/paradise/article.html |publisher=Asia Society and Museum |access-date=17 فروری 2011}}</ref> === ادب === انہاں نے بہت جلد لکھنا سیکھ لیا سی تے اسنو‏ں اپنے اظہار خیال دا ذریعہ بنا لیا تے نظم و نثر نو‏‏ں زیر تحریر لے آئے جنہاں وچ کہانیاں، قصائد وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Nancy |last=Swarbrick|title=Creative life – Writing and publishing|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/creative-life/6|accessdate=22 جنوری 2011}}</ref> د‏‏ی دہائی تک انگریزی ادب دا اوتھ‏ے کوئی خاص بول بالا نئيں سی مگر اس دے بعد جدو‏ں علاقائی پبلشراں نے اسنو‏ں قبول کرنا شروع کيتا تاں اسنو‏ں ہتھو‏ں ہتھ لیا گیا۔<ref>{{cite web|title=The making of New Zealand literature|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/literature-in-new-zealand-1930-1960|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=نومبر 2010|accessdate=22 جنوری 2011|archive-date=2016-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20161114212203/http://www.nzhistory.net.nz/culture/literature-in-new-zealand-1930-1960|dead-url=yes}}</ref> البتہ 1930ء د‏‏ی دہائی وچ اوتھ‏ے دے ادبا تے شاعر نیوزی لیڈ دے واقعات و تجربات نو‏‏ں ہی اپنی تخلیق دا موضوع بنایا کردے سن حالانکہ جدت پسندی دا تعارف اوتھ‏ے ہونے لگیا سی۔ اس دوران وچ تعلیمی میداناں وچ ادب نو‏‏ں بطور [[صحافت]] وی استعمال کيتا جانے لگا۔<ref>{{cite web|title=New directions in the 1930s – New Zealand literature|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/literature-1940-60/1930s|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=اگست 2008| فروری 2011}}</ref> جنگ عظیم وچ شراکت داری نے ادب نو‏‏ں متاثر کيتا تے نیوزی لینڈ دے ادبا نو‏‏ں اک نواں زاویہ ملیا جس تو‏ں ما بعد جنگ یونیورسٹیاں عالقائی ادب وچ ایہ موضوع سر چڑھ کر بولا۔<ref>{{cite web|title=The war and beyond – New Zealand literature|url=http://www.nzhistory.net.nz/culture/nz-literature/the-growth-of-publishing|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=نومبر 2007|accessdate=12 فروری 2011}}</ref> [[ڈنیڈن]] یونیسکو دا شہر ادب ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=28 cities join the UNESCO Creative Cities Network|url=http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/28_cities_join_the_unesco_creative_cities_network/back/9597/#۔VPojtC6RNiR|publisher=UNESCO|date=دسمبر 2014|accessdate=7 مارچ 2015}}</ref> === ذرائع ابلاغ تے انٹرٹینمینٹ === [[File:Hobbit holes reflected in water.jpg|thumb|right|alt=Hills with inset, round doors. Reflected in water.|ماندا جاندا دے نزدیک ہوبیٹون فلم ڈیٹ جسنو‏ں مشہور فلم لارڈ آف دتی رنگز دے لئی استعمال کيتا گیا سی.<ref>{{cite news|last1=Downes|first1=Siobhan|title=World famous in New Zealand: Hobbiton Movie Set|url=http://www.stuff.co.nz/travel/destinations/nz/87903487/world-famous-in-new-zealand-hobbiton-movie-set|accessdate=6 جولائ‏ی 2017|publisher=Stuff Travel|date=1 جنوری 2017}}</ref>]] نیوزی لینڈ د‏‏ی موسیقی [[بلوز موسیقی]]، [[جاز]]، راک اینڈ رول موسیقی تے [[ہپ ہاپ موسیقی]] دے بہت زیادہ متاثر اے تے انہاں وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی نمایاں خوبی نکھر کر سامنے آندی ا‏‏ے۔۔<ref name="music">{{cite encyclopedia|first=Nancy |last=Swarbrick|title=Creative life – Music|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/creative-life/7|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> ماوری اپنے نال جنوب مشرقی ایشیا تو‏ں مخصوص نغمے لے ک‏ے گئے سن تے برساں د‏‏ی علیحدگی نے انہاں وچ اک عجیب مگر دلکش تے منفرد آواز پیدا کر دتی سی۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Maori Music|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/1|accessdate=15 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=originally published in 1966|encyclopedia=|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2011-02-22|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20110222073701/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/1|url-status=dead}}</ref> آلات موسیقی وچ [[بانسری]] تے نرسنگے زیر استعمال سن ۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Musical Instruments|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/6|accessdate=16 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=1966|encyclopedia=|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2011-05-16|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20110516031248/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/6|url-status=dead}}</ref> جنگ یا خاص موقعاں اُتے اچشاراندی تے تنبایہی آلات دا استعمال کردے سن ۔<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Instruments Used for Non-musical Purposes|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/7|accessdate=16 فروری 2011|date=اپریل 2009|origyear=1966|encyclopedia=|publisher=انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|تاريخ-الأرشيف=2013-01-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130120031537/http://www.teara.govt.nz/en/1966/maori-music/7|url-status=dead}}</ref> نیوزی لینڈ وچ 1922ء وچ [[ریڈیو]] متعارف کرایا گیا۔<ref>{{cite encyclopedia|last1=Brian|first1=Pauling|title=Radio – The early years, 1921 to 1932|url=https://teara.govt.nz/en/radio/page-1|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=6 جولائ‏ی 2017|date=اکتوبر 2014}}</ref> 1960ء وچ حکومت نے ٹی وی دا آغاز کيتا۔<ref>{{cite web|title=New Zealand's first official TV broadcast|url=https://nzhistory.govt.nz/first-official-tv-broadcast|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|date=دسمبر 2016|accessdate=6 جولائ‏ی 2017}}</ref> 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ وچ ٹی وی تے ریڈیو وچ زبردست انقلاب دیکھنے نو‏‏ں ملیا تے انہاں د‏‏ی تعداد وچ کافی اضافہ ہويا۔<ref name="NZ TV">{{cite encyclopedia|first=Nancy |last=Swarbrick|title=Creative life – Film and broadcasting|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2010|url=http://www.teara.govt.nz/en/creative-life/5|accessdate=21 جنوری 2011}}</ref> نیوزی لینڈ دے ٹی وی وچ عموما امریکا، تے برطانیہ دے پروگرام نشر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ آسٹریلیا دے علاقائی پروگرام وی وڈی تعداد وچ دکھائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|last1=Horrocks|first1=Roger|title=A History of Television in New Zealand|url=https://www.nzonscreen.com/history|publisher=NZ On Screen|accessdate=13 ستمبر 2017|language=en}}</ref> 1970ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزیلینڈ وچ فلماں خوب بننے لگاں۔1978 ء وچ نیوزی لینڈ فلم کمیشن نے علاقائی فلم سازاں دا تعاون کرنا شروع کيتا تے کئی فلماں نے عالمی شہرت حاصل کيتی۔<ref name="NZ TV" /> مشہور فلماں وچ ''ہنٹ فار دتی وائلڈر پپل''، ''بوائے''، ''دی ورلدز فاسٹیسٹ انڈین'' وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔۔<ref>{{cite web |url=http://www.flicks.co.nz/blog/list/top-10-highest-grossing-new-zealand-movies-ever/|title=Top 10 Highest Grossing New Zealand Movies Ever|date=May 2016|publisher=Flicks.co.nz|accessdate=11 اگست 2017}}</ref>اور حکومت کیت‏‏ی مدد کيت‏ی وجہ تو‏ں [[فلم پروڈیوسر]] وڈی بجٹ د‏‏ی فلماں بنانے وچ کامیاب رہے سن جداں [[اوتار]]، [[دی لارڈ آف دتی رنگز (فلمی سلسلہ)|دی لارڈ آف دتی رنگز]]، [[دی لاسٹ سمورائی]] تے کنگ کانگ وغیرہ۔<ref>{{cite web|title=Production Guide: Locations |publisher=Film New Zealand |url=http://www.filmnz.com/production-guide/locations.html |accessdate=21 جنوری 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101107112931/http://www.filmnz.com/production-guide/locations.html |archivedate=7 نومبر 2010}}</ref> نیوزی لینڈ دے [[ذرائع ابلاغ]] اُتے چھوٹی کمپنیاں دا قبضہ اے جنہاں وچ اکثر غیر ملکيت‏یاں نيں۔ البتہ کچھ ٹیلی ویزن تے ریڈیو اسٹیشن حکومت کیت‏‏ی ملکیت وچ ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite report|last1=Myllylahti|first1=Merja|title=JMAD New Zealand Media Ownership Report 2016|url=http://www.aut.ac.nz/__data/assets/pdf_file/0019/704053/JMAD-Report-2016.pdf|pp=4–29|publisher=Auckland University of Technology|accessdate=11 اگست 2017|date=دسمبر 2016|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170521074651/http://www.aut.ac.nz/__data/assets/pdf_file/0019/704053/JMAD-Report-2016.pdf|archivedate=21 مئی 2017}}</ref> 1994ء تو‏ں نیوزی لینڈ دا [[فریڈم ہاؤس]] ملک دا سب تو‏ں ازاد میڈیا منیا جاندا رہیا ہئ۔ 2015ء وچ اسنو‏ں 15واں مقام ملیا سی۔<ref>{{cite web|title=Scores and Status Data 1980–2015|url=https://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTP2015%20Scores%20and%20Status%201980-2015.xls|work=Freedom of the Press 2015|publisher=Freedom House|accessdate=23 نومبر 2016}}</ref> === کھیل === [[File:Haka 2006.jpg|thumb|کھبے|alt=Rugby team wearing all black, facing the camera, knees bent, and facing toward a team wearing white|قومی رگبی ٹیم کھیل شروع ہونے تو‏ں پہلے ہاکا دا مظاہرہ کردی ہوئی۔]] نیوزی لینڈ دے زیادہ تر کھیل برطانیہ تو‏ں مستعار لئے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite encyclopedia|first=Terry|last= Hearn|title=English – Popular culture|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=مارچ 2009|url=http://www.teara.govt.nz/en/english/12|accessdate=22 جنوری 2012}}</ref> [[رگبی یونین|رگبی]] ملک دا [[قومی کھیل]] ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/web/nzstories.nsf/0/479c4ffcbb884149cc256b1f00001198?OpenDocument |title=Sport, Fitness and Leisure |year=2000 |work=New Zealand Official Yearbook |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |accessdate=21 جولائ‏ی 2008 |quote=Traditionally New Zealanders have excelled in rugby union, which is regarded as the national sport, and track and field athletics. |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110607011003/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/web/nzstories.nsf/0/479c4ffcbb884149cc256b1f00001198?OpenDocument |archivedate=7 جون 2011}}</ref> تے زیادہ تر لوکاں نو‏‏ں پسند آندا ا‏‏ے۔<ref name="Organised Sport">{{cite encyclopedia|first=Jock|last= Phillips|title=Sports and leisure – Organised sports|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=فروری 2011|url=http://www.teara.govt.nz/en/sports-and-leisure/4|accessdate=23 مارچ 2011}}</ref> [[گولف]]، نیٹ بال، [[ٹینس]] تے [[کرکٹ]] نیوزی لینڈ دے مشہور کھیلاں وچ شمار کيتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="Organised Sport" /><ref name="nzsssc" /> تقریباً 54 فیصد بچے اسکول وچ کھیل وچ حصہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔<ref name="nzsssc">{{Cite news |title= More and more students wear school sports colours |url= http://www.sportsground.co.nz/Article.asp?SiteID=19259&ArticleID=44316 |publisher= New Zealand Secondary School Sports Council |accessdate= 30 مارچ 2015}}</ref> 1880ء تے 1900ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی رگبی ٹیم نے بالترتیب آسٹریلیا تے برطانیہ وچ فتح پاکر عوام د‏‏ی دلچسپی وچ اضافہ کيتا۔<ref>{{cite book|title=Sport, Power And Society In New Zealand: Historical And Contemporary Perspectives|url=http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/ASSHSSH/ASSHSSH11.pdf|publisher=ASSH Studies In Sports History|date=جنوری 1999|editor-first=John|editor-last=Nauright|chapter=Rugby and the Forging of National Identity|first=Scott|last=Crawford|access-date=22 جنوری 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120119025021/http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/ASSHSSH/ASSHSSH11.pdf|archive-date=19 جنوری 2012|dead-url=yes|df=dmy-all}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120119025021/http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/ASSHSSH/ASSHSSH11.pdf |date=2012-01-19 }}</ref> ماوریاں نے رگبی وچ دلچسپی دکھادی تے ملک د‏‏ی ٹیم بین الاقوامی مقابلاں تو‏ں '''ہاکا''' ضرور کردی ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی [[رگبی یونین]]، رگبی لیگ، [[نیوزی لینڈ قومی کرکٹ ٹیم]]، [[سافٹ بال]] تے تیراکی د‏‏ی ٹیماں عالمی پیمانے کيت‏یاں نيں تے کسی وی حریف نو‏‏ں شکست دینے دا دم رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ نے [[گرمائی اولمپک کھیل]] وچ 1908ء تے 1912ء وچ آسٹریلیا دے نال حصہ لیا سی۔ 1920ء وچ اوہ تن تنہا میدان وچ اتری۔<ref>{{cite web|title=NZ's first Olympic century|url=https://nzhistory.govt.nz/culture/olympics/overview|publisher=وزارت سبھیاچار و ثقافتی ورثہ|accessdate=27 اپریل 2017|date=اگست 2016}}</ref> حالیہ دناں وچ کھیل وچ نیوزی لینڈ دے مختلف کھیل دے کھلاڑیاں وچ تمغاں دا انبار لگیا دتا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web |url= http://www.stats.govt.nz/browse_for_stats/population/estimates_and_projections/olympics.aspx |title=London 2012 Olympic Games: Medal strike rate – Final count (revised) |publisher=شماریات نیوزی لینڈ |date=14 اگست 2012 |accessdate=4 دسمبر 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=Rio 2016 Olympic Games: Medals per capita|url=http://www.stats.govt.nz/browse_for_stats/population/estimates_and_projections/olympics-2016.aspx|publisher=شماریات نیوزی لینڈ|accessdate=27 اپریل 2017|date=30 اگست 2016}}</ref> نیوزی لینڈ آل بلیک رگبی ٹیم ملک د‏‏ی سب تو‏ں کامیاب کھیل ٹیم اے تے عالمی کپ فاتح وی ا‏‏ے۔<ref>{{cite news|last=Fordyce |first=Tom |url=https://www.bbc.com/sport/0/rugby-union/15405316 |title=2011 Rugby World Cup final: New Zealand 8-7 France |work=BBC Sport |date=23 اکتوبر 2011 |accessdate=4 دسمبر 2013}}</ref> === پکوان === [[File:Hangi ingredients.jpg|thumb|کھبے|alt=Raw meat and vegetables|ہانگی پکانے دے اجزا]] نیوزی لینڈ دا [[قومی پکوان]] پیسیفک رم ا‏‏ے۔ اس وچ ماوری پکوان، نیوزی لینڈ وچ بسنے والے یورپ ، ایشیا تے پولینشیا دے پناہ گزیناں دے پکوان وی شامل ني‏‏‏‏ں۔<ref name="cuisine">{{cite web|title=New Zealand Cuisine|publisher=New Zealand Tourism Guide|date=جنوری 2016|url=http://www.tourism.net.nz/new-zealand/nz/cuisine-and-dining|accessdate=4 جنوری 2016}}</ref> نیوزی لینڈ نو‏‏ں زمین تے سمندر دونے تو‏ں کھانے د‏‏ی اشیا دستیاب ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر فصلاں تے ضرورت زندگی نو‏‏ں یورپ نے متعارف کرایا جداں مکا، آلو تے خنزیر وغیرہ۔۔<ref>{{cite encyclopedia|last1=Petrie|first1=Hazel|title=Kai Pākehā – introduced foods|url=https://teara.govt.nz/en/kai-pakeha-introduced-foods|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=27 جون 2017|date=نومبر 2008}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last1=Whaanga|first1=Mere|title=Mātaitai – shellfish gathering|url=https://teara.govt.nz/en/mataitai-shellfish-gathering/page-6|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=جون 2006|accessdate=27 جون 2017}}</ref> بہترین پکواناں وچ لامب، سالمون، [[کورا]]،<ref>{{cite encyclopedia|title=Story: Shellfish|url=http://www.teara.govt.nz/en/shellfish|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|accessdate=29 اگست 2016}}</ref> [[شکر قندی]] تے [[کیوی]] ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite encyclopedia|last1=Burton|first1=David|title=Cooking – Cooking methods|url=http://www.teara.govt.nz/en/cooking/page-2|encyclopedia=Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ|date=ستمبر 2013|accessdate=11 دسمبر 2016|language=en}}</ref><ref name="cuisine" /><!-- Second source references ingredients --> == لسٹ متعلقہ مضامین نیوزی لینڈ == * [[لسٹ متعلقہ مضامین نیوزی لینڈ]] == حوالے == {{حوالے|2}} {{نیوزی لینڈ دے موضوعات}} {{اوقیانوسیہ دے ملکاں تے خطے}} {{دولت مشترکہ}} {{پولینیشیا}} {{قطب جنوبی دے گردا گرد ملکاں تے سمندر پار علاقے}} {{ماوری}} {{جزائر بحر الکاہل فورم (پی آئی ایف)}} [[گٹھ:نیوزی لینڈ|نیوزی لینڈ]] [[گٹھ:1840ء وچ قائم ہونے والے ملکاں تے علاقے]] [[گٹھ:1907ء وچ قائم ہونے والے ملکاں تے علاقے]] [[گٹھ:آزاد خیال جمہوریتاں]] [[گٹھ:آئینی بادشاہتاں]] [[گٹھ:اقوام متحدہ دے رکن ملکاں]] [[گٹھ:انگریزی بولنے والے ملکاں تے علاقہ جات]] [[گٹھ:اوقیانوسی ملکاں]] [[گٹھ:بحر الکاہل دے مجمع الجزائر]] [[گٹھ:برطانیہ د‏‏ی سابقہ مستعمرات]] [[گٹھ:پولینیشیا]] [[گٹھ:جزیرہ ملکاں]] [[گٹھ:دولت مشترکہ دے رکن ملکاں]] [[گٹھ:زیلینڈیا (براعظم)]] [[گٹھ:آسٹریلیشیا وچ ملکاں]] [[گٹھ:پولینیشیا وچ ملکاں]] == وڈے شہر == * [[آکلینڈ]] * [[ولنگٹن]] * [[کرائسٹ چرچ]] * [[ہیملٹن]] * [[نیپیر-ہیسٹنگز]] * [[ٹورانگا]] {{Commons|New Zealand|نیوزی لینڈ|position=left}} {{نیوزی لینڈ دے ضلعے}} {{اوشیانا دے دیس}} [[Category:نیوزی لینڈ]] [[Category:اوشیانا دے دیس]] ggvnll0k5tm52tbf5pknecioq1n7yn1 0 51347 690898 684419 2025-07-09T11:38:54Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690898 wikitext text/x-wiki [[امریکہ دیاں ریاستاں|امریکی ریاست]] [[کولوراڈو]] دیاں271 میونسپلٹیاں نیں۔ <ref name=COmuniStatus>{{cite web | url = http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/municipalities.html | title = Active Colorado Municipalities | publisher = [[کولوراڈو|State of Colorado]], Department of Local Affairs | accessdate = May 11, 2011 | archive-date = December 12, 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20091212060308/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/municipalities.html | dead-url = yes }}</ref><ref name=COgovTypes>{{cite web | url = http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgtypes.html | title = Colorado Local Government by Type | publisher = [[کولوراڈو|State of Colorado]], Department of Local Affairs | date = February 27, 2007 | accessdate = May 11, 2011 | archive-date = February 2, 2007 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070202163726/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgtypes.html | dead-url = yes }}</ref> {|class="wikitable sortable" |+<big>'''The 271 Municipalities of the State of Colorado'''</big><br/><br/> !Place Name !Municipality !Incorporation Date !Government !County !class=unsortable|Map !Pop Rank !2014 Estimate !2010 Census !Change !Pop Density !Land Area !Water Area !Total Area !INCITS !WGS84 |- |[[Aguilar, Colorado|Aguilar]] |[http://www.aguilarco.us/ Town of Aguilar] |{{Tri1|1894-01-10|January 10, 1894}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aguilar.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083515/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aguilar.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center| {{Number table sorting|197}} | {{Change|invert=on|495|538}} |align=right|{{ntsh|112}}1262&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>487&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|218}}0.3923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0161&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|218}}0.3923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0161&nbsp;km⁻² |align=center|0800760 |align=right|{{Coord|37.403626|-104.655036|format=dms}} |- |[[Aguilar, Colorado|Aguilar]] |[http://www.aguilarco.us/ Town of Aguilar] |{{Tri1|1894-01-10|January 10, 1894}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aguilar.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083515/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aguilar.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|198}} |{{Change|invert=on|479|538}} |align=right|{{ntsh|112}}1262&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>487&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|218}}0.3923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0161&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|218}}0.3923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0161&nbsp;km⁻² |align=center|0800760 |align=right|{{Coord|37.403626|-104.655036|format=dms}} |- |[[اکرون، کولوراڈو]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=1 Town of Akron] |{{Tri1|1887-09-22|September 22, 1887}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[واشنگٹن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat>[[County seat|Seat]] of [[کاؤنٹی (ریاستہائے متحدہ)]] government.</ref> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Akron.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022907/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Akron.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|121}} |{{Change|invert=on|1694|1702}} |align=right|{{ntsh|190}}649&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>251&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|104}}2.6244&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.7973&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|104}}2.6244&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.7973&nbsp;km⁻² |align=center|0800925 |align=right|{{Coord|40.164382|-103.220685|format=dms}} |- |[[الاموسا، کولوراڈو]] |[http://www.cityofalamosa.org/ City of Alamosa] |{{Tri1|1878-08-12|August 12, 1878}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[الاموسا کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Alamosa.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041550/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Alamosa.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|48}} |{{Change|invert=on|9531|8780}} |align=right|{{ntsh|104}}1298&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>501&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|57}}7.3663&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.0788&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|32}}0.1244&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3222&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|57}}7.4908&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.4010&nbsp;km⁻² |align=center|0801090 |align=right|{{Coord|37.475041|-105.875314|format=dms}} |- |[[الما، کولوراڈو]] |[http://www.almafoundation.com/town.htm Town of Alma] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080131135043/http://www.almafoundation.com/town.htm |date=2008-01-31 }} |{{Tri1|1873-12-02|December 2, 1873}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پارک کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Alma.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083417/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Alma.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|221}} |{{Change|invert=on|275|270}} |align=right|{{ntsh|182}}742&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>286&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|223}}0.3600&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9325&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|110}}0.0019&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0049&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|223}}0.3619&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9374&nbsp;km⁻² |align=center|0801530 |align=right|{{Coord|39.285942|-106.066319|format=dms}} |- |[[Antonito, Colorado|Antonito]] |[http://www.colorado.com/Antonito.aspx Town of Antonito] |{{Tri1|1889-12-29|December 29, 1889}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کنیہوز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Antonito.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000148/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Antonito.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|163}} |{{Change|invert=on|775|781}} |align=right|{{ntsh|52}}1927&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>744&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|214}}0.4033&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0446&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|214}}0.4033&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0446&nbsp;km⁻² |align=center|0802355 |align=right|{{Coord|37.076605|-106.010222|format=dms}} |- |[[Arriba, Colorado|Arriba]] |[http://www.lincolncountyco.us/town_of_arriba.htm Town of Arriba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100610144319/http://www.lincolncountyco.us/town_of_arriba.htm |date=2010-06-10 }} |{{Tri1|1918-08-29|August 29, 1918}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لنکن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Arriba.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041602/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Arriba.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|237}} |{{Change|invert=on|194|193}} |align=right|{{ntsh|221}}427&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>165&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|210}}0.4401&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1398&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|210}}0.4401&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1398&nbsp;km⁻² |align=center|0803235 |align=right|{{Coord|39.284058|-103.273902|format=dms}} |- |[[آرواڈا، کولوراڈو]] |[http://arvada.org/ City of Arvada] |{{Tri1|1904-08-24|August 24, 1904}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Arvada.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041752/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Arvada.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|7}} |{{Change|invert=on|113574|106433}} |align=right|{{ntsh|19}}2914&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1125&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|9}}38.3316&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>99.2785&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|13}}0.6235&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.6149&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|9}}38.9551&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>100.8933&nbsp;km⁻² |align=center|0803455 |align=right|{{Coord|39.833728|-105.150306|format=dms}} |- |[[ایسپن، کولوراڈو]] |[http://www.aspenpitkin.com/ City of Aspen] |{{Tri1|1881-04-01|April 1, 1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[پٹکن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aspen.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041653/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aspen.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|59}} |{{Change|invert=on|6805|6658}} |align=right|{{ntsh|64}}1734&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>670&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|84}}3.8796&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.0481&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|84}}3.8796&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.0481&nbsp;km⁻² |align=center|0803620 |align=right|{{Coord|39.194951|-106.837002|format=dms}} |- |[[Ault, Colorado|Ault]] |[http://www.townofault.org/ Town of Ault] |{{Tri1|1904-04-11|April 11, 1904}}<ref name=Bergdorf>[[Ault, Colorado|Ault]] was incorporated in 1904 as [[Ault, Colorado|Bergdorf]].</ref> |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ault.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224416/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ault.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|123}} |{{Change|invert=on|1603|1519}} |align=right|{{ntsh|46}}1996&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>771&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|179}}0.7886&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.0426&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|180}}0.7886&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.0426&nbsp;km⁻² |align=center|0803950 |align=right|{{Coord|40.583454|-104.733962|format=dms}} |- |[[ارورا، کولوراڈو]] |[http://www.auroragov.org/ City of Aurora] |{{Tri1|1903-05-05|May 5, 1903}}<ref name=Fletcher>[[ارورا، کولوراڈو]] was incorporated in 1903 as [[ارورا، کولوراڈو]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aurora.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903150030/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Aurora.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|3}} |{{Change|invert=on|353108|325078}} |align=right|{{ntsh|35}}2248&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>868&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|2}}153.8290&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>398.4152&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|12}}0.6784&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.7570&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|3}}154.5074&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>400.1722&nbsp;km⁻² |align=center|0804000 |align=right|{{Coord|39.688002|-104.689740|format=dms}} |- |[[Avon, Colorado|Avon]] |[http://www.avon.org/ Town of Avon] |{{Tri1|1978-02-24|February 24, 1978}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Avon.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225053/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Avon.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|63}} |{{Change|invert=on|6447|6447}} |align=right|{{ntsh|169}}798&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>308&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|51}}8.0338&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.8075&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|48}}0.0720&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1866&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|51}}8.1059&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.9941&nbsp;km⁻² |align=center|0804110 |align=right|{{Coord|39.641797|-106.515877|format=dms}} |- |[[Basalt, Colorado|Basalt]] |[http://www.basalt.net/ Town of Basalt] |{{Tri1|1901-08-26|August 26, 1901}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[پٹکن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Basalt.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045207/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Basalt.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|86}} |{{Change|invert=on|3919|3857}} |align=right|{{ntsh|51}}1929&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>745&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|122}}1.9990&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.1774&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|92}}0.0078&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0203&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|123}}2.0068&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.1977&nbsp;km⁻² |align=center|0804935 |align=right|{{Coord|39.358174|-107.018557|format=dms}} |- |[[Bayfield, Colorado|Bayfield]] |[http://www.bayfieldgov.org/ Town of Bayfield] |{{Tri1|1906-08-18|August 18, 1906}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لا پلاٹا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bayfield.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304044126/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bayfield.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|102}} |{{Change|invert=on|2533|2333}} |align=right|{{ntsh|66}}1729&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>668&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|140}}1.4415&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7335&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|140}}1.4415&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7335&nbsp;km⁻² |align=center|0805265 |align=right|{{Coord|37.235248|-107.594814|format=dms}} |- |[[Bennett, Colorado|Bennett]] |[http://www.townofbennett.org/ Town of Bennett] |{{Tri1|1930-01-22|January 22, 1930}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bennett.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180130194015/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bennett.pdf |date=2018-01-30 }} |align=center|{{Number table sorting|103}} |{{Change|invert=on|2443|2308}} |align=right|{{ntsh|223}}416&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>161&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|68}}5.7934&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>15.0049&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|95}}0.0060&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0156&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|68}}5.7994&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>15.0205&nbsp;km⁻² |align=center|0806090 |align=right|{{Coord|39.745990|-104.442841|format=dms}} |- |[[Berthoud, Colorado|Berthoud]] |[http://berthoud.org/ Town of Berthoud] |{{Tri1|1888-08-28|August 28, 1888}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Berthoud.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041612/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Berthoud.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|70}} |{{Change|invert=on|5807|5105}} |align=right|{{ntsh|218}}448&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>173&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|35}}12.0289&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>31.1547&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|30}}0.1264&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3275&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|35}}12.1553&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>31.4822&nbsp;km⁻² |align=center|0806255 |align=right|{{Coord|40.284667|-104.965504|format=dms}} |- |[[Bethune, Colorado|Bethune]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=76 Town of Bethune] |{{Tri1|1926-06-10|June 10, 1926}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bethune.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042029/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bethune.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|232}} |{{Change|invert=on|240|237}} |align=right|{{ntsh|88}}1438&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>555&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|261}}0.1620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4196&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|261}}0.1620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4196&nbsp;km⁻² |align=center|0806530 |align=right|{{Coord|39.303822|-102.423414|format=dms}} |- |[[Black Hawk, Colorado|Black Hawk]] |[http://www.cityofblackhawk.org/ City of Black Hawk] |{{Tri1|1886-06-12|June 12, 1886}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گلپن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Black%20Hawk.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234554/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Black%20Hawk.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|250}} |{{Change|invert=on|126|118}} |align=right|{{ntsh|267}}62&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|124}}1.9449&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.0372&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|125}}1.9449&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.0372&nbsp;km⁻² |align=center|0807025 |align=right|{{Coord|39.801069|-105.489224|format=dms}} |- |[[Blanca, Colorado|Blanca]] |[http://www.fone.net/~blancaco/ Town of Blanca] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210082449/http://www.fone.net/~blancaco/ |date=2009-02-10 }} |{{Tri1|1910-05-18|May 18, 1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کوسٹیلا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Blanca.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083343/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Blanca.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|211}} |{{Change|invert=on|372|385}} |align=right|{{ntsh|251}}208&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>80&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|126}}1.7857&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.6250&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|128}}1.7857&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.6250&nbsp;km⁻² |align=center|0807190 |align=right|{{Coord|37.439281|-105.513526|format=dms}} |- |[[Blue River, Colorado|Blue River]]<ref name=Blue_River>[[Blue River, Colorado|Blue River]] is served by the [[بریکنریج، کولوراڈو]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.townofblueriver.com/ Town of Blue River] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120711200755/http://townofblueriver.com/ |date=2012-07-11 }} |{{Tri1|1964-99-99|1964}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Blue%20River.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022911/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Blue%20River.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|155}} |{{Change|invert=on|882|849}} |align=right|{{ntsh|233}}345&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>133&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|108}}2.5149&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.5136&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|37}}0.0996&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2579&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|105}}2.6145&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.7715&nbsp;km⁻² |align=center|0807410 |align=right|{{Coord|39.448494|-106.036774|format=dms}} |- |[[Bonanza, Colorado|Bonanza]]<ref name=Bonanza>[[Bonanza, Colorado|Bonanza]] is served by the [[Villa Grove, Colorado|Villa Grove]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.sangres.com/colorado/saguache/bonanza.htm Town of Bonanza] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160902204654/http://www.sangres.com/colorado/saguache/bonanza.htm |date=2016-09-02 }} |{{Tri1|1881-01-13|January 13, 1881}}<ref name=Bonanza_City>[[Bonanza, Colorado|Bonanza]] was incorporated in 1881 as [[Bonanza, Colorado|Bonanza City]].</ref> |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ساواچ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bonanza.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224030/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bonanza.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|270}} |{{Change|invert=on|16|16}} |align=right|{{ntsh|271}}37&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>14&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|211}}0.4365&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1306&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|211}}0.4365&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1306&nbsp;km⁻² |align=center|0807571 |align=right|{{Coord|38.296607|-106.141873|format=dms}} |- |[[Boone, Colorado|Boone]] |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_pueblo.html Town of Boone] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090923225150/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_pueblo.html |date=2009-09-23 }} |{{Tri1|1956-09-22|September 22, 1956}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پوابلو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Boone.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041741/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Boone.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|213}} |{{Change|invert=on|342|339}} |align=right|{{ntsh|152}}932&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>360&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|222}}0.3616&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9365&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|86}}0.0098&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0253&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|222}}0.3713&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9618&nbsp;km⁻² |align=center|0807795 |align=right|{{Coord|38.250445|-104.260792|format=dms}} |- |[[بولڈر، کولوراڈو]] |[http://www.bouldercolorado.gov/ City of Boulder] |{{Tri1|1871-11-04|November 4, 1871}}<ref name=Boulder_City>[[بولڈر، کولوراڈو]] was incorporated in 1871 as [[بولڈر، کولوراڈو]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Boulder.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304004127/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Boulder.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|11}} |{{Change|invert=on|105112|97385}} |align=right|{{ntsh|8}}4152&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1603&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|19}}24.8478&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>64.3556&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|9}}1.0187&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.6384&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|19}}25.8665&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>66.9940&nbsp;km⁻² |align=center|0807850 |align=right|{{Coord|40.027435|-105.251945|format=dms}} |- |[[Bow Mar, Colorado|Bow Mar]] |[http://www.bowmar.gov/ Town of Bow Mar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121021230455/http://www.bowmar.gov/ |date=2012-10-21 }} |{{Tri1|1958-08-99|August 1958}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bow%20Mar.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041638/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Bow%20Mar.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|151}} |{{Change|invert=on|921|866}} |align=right|{{ntsh|102}}1322&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>510&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|191}}0.6846&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.7732&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|27}}0.1511&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3913&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|177}}0.8357&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1645&nbsp;km⁻² |align=center|0808070 |align=right|{{Coord|39.626594|-105.050914|format=dms}} |- |[[برینسن، کولوراڈو]] |[http://www.sangres.com/colorado/lasanimas/branson.htm Town of Branson] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160329033915/http://www.sangres.com/colorado/lasanimas/branson.htm |date=2016-03-29 }} |{{Tri1|1921-03-26|March 26, 1921}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Branson.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233536/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Branson.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|262}} |{{Change|invert=on|67|74}} |align=right|{{ntsh|239}}282&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>109&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|244}}0.2448&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6340&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|246}}0.2448&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6340&nbsp;km⁻² |align=center|0808345 |align=right|{{Coord|37.015493|-103.883777|format=dms}} |- |[[بریکنریج، کولوراڈو]] |[http://www.townofbreckenridge.com/ Town of Breckenridge] |{{Tri1|1880-03-03|March 3, 1880}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Breckenridge.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304040659/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Breckenridge.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|79}} |{{Change|invert=on|4749|4540}} |align=right|{{ntsh|172}}775&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>299&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|67}}5.9946&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>15.5259&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|67}}5.9946&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>15.5259&nbsp;km⁻² |align=center|0808400 |align=right|{{Coord|39.499619|-106.043292|format=dms}} |- |[[برائٹن، کولوراڈو]] |[http://brightonco.gov/ City of Brighton] |{{Tri1|1887-09-01|September 1, 1887}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/><br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brighton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224423/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brighton.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|22}} |{{Change|invert=on|36765|33352}} |align=right|{{ntsh|69}}1720&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>664&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|23}}20.7614&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>53.7719&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|20}}0.3013&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7803&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|23}}21.0627&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>54.5522&nbsp;km⁻² |align=center|0808675 |align=right|{{Coord|39.964790|-104.796581|format=dms}} |- |[[Brookside, Colorado|Brookside]]<ref name=Brookside>[[Brookside, Colorado|Brookside]] is served by the [[کینن سٹی، کولوراڈو]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_fremont.html Town of Brookside] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090924004034/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_fremont.html |date=2009-09-24 }} |{{Tri1|1913-99-99|1913}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brookside.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903145933/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brookside.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|231}} |{{Change|invert=on|243|233}} |align=right|{{ntsh|211}}512&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>198&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|208}}0.4649&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2041&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|208}}0.4649&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2041&nbsp;km⁻² |align=center|0809115 |align=right|{{Coord|38.413543|-105.191060|format=dms}} |- |[[برومفیلڈ، کولوراڈو]] |[http://www.broomfield.org/ City and County of Broomfield] |{{Tri1|1961-06-06|June 6, 1961}}<ref name=Broomfield>The [[برومفیلڈ، کولوراڈو]] was [[consolidated city-county|consolidated]] on November 15, 2001.</ref> |[[#Consolidated city and county|consolidated city and county]] |[[برومفیلڈ، کولوراڈو]]<ref name=Broomfield2>As a [[#Consolidated city and county|consolidated city and county]], the [[برومفیلڈ، کولوراڈو|City and County of Broomfield]] is its own [[county seat]].</ref> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Broomfield.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303235315/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Broomfield.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|15}} |{{Change|invert=on|62138|55889}} |align=right|{{ntsh|57}}1802&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>696&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|14}}33.0031&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>85.4775&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|14}}0.5455&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4127&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|15}}33.5485&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>86.8903&nbsp;km⁻² |align=center|0809280 |align=right|{{Coord|39.953302|-105.052038|format=dms}} |- |[[Brush, Colorado|Brush]] |[http://www.brushcolo.com/ City of Brush] |{{Tri1|1884-11-24|November 24, 1884}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[مورگن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brush.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304052948/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Brush.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|71}} |{{Change|invert=on|5466|5463}} |align=right|{{ntsh|38}}2159&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>834&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|107}}2.5474&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.5978&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|108}}2.5474&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.5978&nbsp;km⁻² |align=center|0809555 |align=right|{{Coord|40.258136|-103.632160|format=dms}} |- |[[بیونا وسٹا، کولوراڈو|Buena Vista]] |[http://www.buenavistaco.gov/ Town of Buena Vista] |{{Tri1|1879-11-08|November 8, 1879}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[چافی کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Buena%20Vista.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041535/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Buena%20Vista.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|96}} |{{Change|invert=on|2734|2617}} |align=right|{{ntsh|171}}792&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>306&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|89}}3.4544&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.9469&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|117}}0.0008&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0022&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|89}}3.4553&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.9491&nbsp;km⁻² |align=center|0810105 |align=right|{{Coord|38.829332|-106.139515|format=dms}} |- |[[برلنگٹن، کولوراڈو]] |[http://www.burlingtoncolo.com/ City of Burlington] |{{Tri1|1888-01-12|January 12, 1888}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Burlington.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221635/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Burlington.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|85}} |{{Change|invert=on|4014|4254}} |align=right|{{ntsh|54}}1917&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>740&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|120}}2.0878&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.4073&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|121}}2.0878&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.4073&nbsp;km⁻² |align=center|0810600 |align=right|{{Coord|39.304491|-102.271463|format=dms}} |- |[[Calhan, Colorado|Calhan]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=81 Town of Calhan] |{{Tri1|1919-05-10|May 10, 1919}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Calhan.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041448/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Calhan.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|162}} |{{Change|invert=on|797|780}} |align=right|{{ntsh|155}}912&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>352&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|170}}0.8710&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2559&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|170}}0.8710&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2559&nbsp;km⁻² |align=center|0811260 |align=right|{{Coord|39.034438|-104.299139|format=dms}} |- |[[Campo, Colorado|Campo]] |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_baca.html Town of Campo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921144557/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_baca.html |date=2009-09-21 }} |{{Tri1|1950-03-06|March 6, 1950}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Campo.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224419/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Campo.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|256}} |{{Change|invert=on|105|109}} |align=right|{{ntsh|181}}742&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>286&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|263}}0.1443&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3737&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|263}}0.1443&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3737&nbsp;km⁻² |align=center|0811645 |align=right|{{Coord|37.104711|-102.578798|format=dms}} |- |[[کینن سٹی، کولوراڈو]] |[http://www.canoncity.org/ City of Cañon City] |{{Tri1|1872-04-03|April 3, 1872}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cañon%20City.pdf map] |align=center|{{Number table sorting|34}} |{{Change|invert=on|16337|16400}} |align=right|{{ntsh|103}}1304&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>504&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|34}}12.5117&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32.4051&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|84}}0.0122&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0315&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|34}}12.5238&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32.4366&nbsp;km⁻² |align=center|0811810 |align=right|{{Coord|38.441889|-105.220891|format=dms}} |- |[[کاربنڈیل، کولوراڈو]] |[http://www.carbondalegov.org/ Town of Carbondale] |{{Tri1|1888-04-26|April 26, 1888}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Carbondale.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045331/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Carbondale.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|61}} |{{Change|invert=on|6574|6427}} |align=right|{{ntsh|17}}3205&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1238&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|121}}2.0443&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.2947&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|122}}2.0443&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.2947&nbsp;km⁻² |align=center|0812045 |align=right|{{Coord|39.394616|-107.214475|format=dms}} |- |[[Castle Pines, Colorado|Castle Pines]] |[http://www.castlepinesgov.com/ City of Castle Pines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406084318/http://www.castlepinesgov.com/ |date=2016-04-06 }} |{{Tri1|2007-11-06|November 6, 2007}}<ref name=Castle_Pines_North>The [[Castle Pines, Colorado|City of Castle Pines North]] was incorporated on November 6, 2007. An election on November 2, 2010, changed the name to the [[Castle Pines, Colorado|City of Castle Pines]].</ref> |[[#Statutory city|statutory city]] |[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Castle%20Pines.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104212518/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Castle%20Pines.pdf |date=2013-11-04 }} |align=center|{{Number table sorting|46}} |{{Change|invert=on|10796|NA}} |align=right|{{ntsh|127}}1121&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>433&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|44}}9.5674&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.7793&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|45}}9.5674&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.7793&nbsp;km⁻² |align=center|0812387 |align=right|{{Coord|39.462512|-104.870620|format=dms}} |- |[[کیسل راک، کولوراڈو|Castle Rock]] |[http://www.townofcastlerock.org/ Town of Castle Rock] |{{Tri1|1881-05-17|May 17, 1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Castle%20Rock.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180430050124/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Castle%20Rock.pdf |date=2018-04-30 }} |align=center|{{Number table sorting|17}} |{{Change|invert=on|55747|48231}} |align=right|{{ntsh|82}}1567&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>605&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|13}}33.8639&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>87.7070&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|14}}33.8639&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>87.7070&nbsp;km⁻² |align=center|0812415 |align=right|{{Coord|39.376089|-104.853487|format=dms}} |- |[[Cedaredge, Colorado|Cedaredge]] |[http://cedaredgecolorado.com/town/ Town of Cedaredge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070812145207/http://cedaredgecolorado.com/town/ |date=2007-08-12 }} |{{Tri1|1907-05-02|May 2, 1907}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cedaredge.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041930/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cedaredge.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|111}} |{{Change|invert=on|2187|2253}} |align=right|{{ntsh|125}}1136&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>438&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|123}}1.9556&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.0650&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|124}}1.9556&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.0650&nbsp;km⁻² |align=center|0812635 |align=right|{{Coord|38.894137|-107.925498|format=dms}} |- |[[سینٹینیل، کولوراڈو]] |[http://www.centennialcolorado.com/ City of Centennial] |{{Tri1|2001-02-07|February 7, 2001}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Centennial.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224433/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Centennial.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|10}} |{{Change|invert=on|107201|100377}} |align=right|{{ntsh|9}}3672&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1418&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|16}}28.9014&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>74.8543&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|28}}0.1472&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3813&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|16}}29.0486&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>75.2356&nbsp;km⁻² |align=center|0812815 |align=right|{{Coord|39.590568|-104.869118|format=dms}} |- |[[سینٹر، کولوراڈو]] |[http://www.townofcenter.org/ Town of Center] |{{Tri1|1907-01-18|January 18, 1907}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ریو گرینڈے کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ساواچ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Center.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041635/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Center.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|109}} |{{Change|invert=on|2199|2230}} |align=right|{{ntsh|22}}2694&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1040&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|177}}0.8260&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1392&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|178}}0.8260&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1392&nbsp;km⁻² |align=center|0812855 |align=right|{{Coord|37.751351|-106.110195|format=dms}} |- |[[Central City, Colorado|Central City]] |[http://www.centralcitycolorado.us/ City of Central] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151018115739/http://www.centralcitycolorado.us/ |date=2015-10-18 }} |{{Tri1|1886-06-12|June 12, 1886}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گلپن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/><br/>[[کلئیر کریک کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Central%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041512/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Central%20City.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|170}} |{{Change|invert=on|724|663}} |align=right|{{ntsh|241}}280&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>108&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|110}}2.4493&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.3438&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|122}}0.0000&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0000&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|110}}2.4494&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.3438&nbsp;km⁻² |align=center|0812910 |align=right|{{Coord|39.795790|-105.514835|format=dms}} |- |[[Cheraw, Colorado|Cheraw]] |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_otero.html Town of Cheraw] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921113635/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_otero.html |date=2009-09-21 }} |{{Tri1|1917-04-17|April 17, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cheraw.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041612/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cheraw.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|230}} |{{Change|invert=on|249|252}} |align=right|{{ntsh|83}}1567&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>605&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|262}}0.1583&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4100&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|262}}0.1583&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4100&nbsp;km⁻² |align=center|0813460 |align=right|{{Coord|38.108104|-103.510926|format=dms}} |- |[[Cherry Hills Village, Colorado|Cherry Hills Village]] |[http://www.cherryhillsvillage.com/ City of Cherry Hills Village] |{{Tri1|1945-07-19|July 19, 1945}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cherry%20Hills%20Village.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083408/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cherry%20Hills%20Village.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|64}} |{{Change|invert=on|6423|5987}} |align=right|{{ntsh|142}}1018&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>393&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|65}}6.2038&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.0678&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|49}}0.0715&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1853&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|64}}6.2753&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.2531&nbsp;km⁻² |align=center|0813845 |align=right|{{Coord|39.637418|-104.947470|format=dms}} |- |[[Cheyenne Wells, Colorado|Cheyenne Wells]] |[http://www.townofcheyennewells.com/ Town of Cheyenne Wells] |{{Tri1|1890-05-14|May 14, 1890}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[شاین کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cheyenne%20Wells.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000144/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cheyenne%20Wells.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|159}} |{{Change|invert=on|860|846}} |align=right|{{ntsh|168}}814&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>314&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|157}}1.0696&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7702&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|158}}1.0696&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7702&nbsp;km⁻² |align=center|0814175 |align=right|{{Coord|38.819202|-102.352030|format=dms}} |- |[[Coal Creek, Fremont County, Colorado|Coal Creek]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=306 Town of Coal Creek] |{{Tri1|1882-02-11|February 11, 1882}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Coal%20Creek.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222242/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Coal%20Creek.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|214}} |{{Change|invert=on|339|343}} |align=right|{{ntsh|245}}266&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>103&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|147}}1.2719&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2942&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|147}}1.2719&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2942&nbsp;km⁻² |align=center|0815330 |align=right|{{Coord|38.362038|-105.141782|format=dms}} |- |[[Cokedale, Colorado|Cokedale]] |[http://www.sangres.com/colorado/lasanimas/cokedale.htm Town of Cokedale] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160329053150/http://www.sangres.com/colorado/lasanimas/cokedale.htm |date=2016-03-29 }} |{{Tri1|1948-03-15|March 15, 1948}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو|Las Animas County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cokedale.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304035511/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cokedale.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|251}} |{{Change|invert=on|119|129}} |align=right|{{ntsh|201}}581&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>224&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|254}}0.2049&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5308&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|255}}0.2049&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5308&nbsp;km⁻² |align=center|0815550 |align=right|{{Coord|37.144223|-104.621590|format=dms}} |- |[[Collbran, Colorado|Collbran]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=87 Town of Collbran] |{{Tri1|1908-07-22|July 22, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[میسا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Collbran.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083413/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Collbran.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|172}} |{{Change|invert=on|706|708}} |align=right|{{ntsh|118}}1184&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>457&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|195}}0.5912&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5312&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|195}}0.5912&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5312&nbsp;km⁻² |align=center|0815605 |align=right|{{Coord|39.240016|-107.963956|format=dms}} |- |[[کولاریڈو سپرنگس، کولاریڈو|Colorado Springs]] |[http://www.springsgov.com/ City of Colorado Springs] |{{Tri1|1886-06-19|June 19, 1886}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Colorado%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303235547/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Colorado%20Springs.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|2}} |{{Change|invert=on|445830|416427}} |align=right|{{ntsh|34}}2257&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>872&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|1}}194.8701&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>504.7114&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|16}}0.3657&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9472&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|1}}195.2359&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>505.6585&nbsp;km⁻² |align=center|0816000 |align=right|{{Coord|38.867255|-104.760749|format=dms}} |- |[[Columbine Valley, Colorado|Columbine Valley]]<ref name=Columbine_Valley>[[Columbine Valley, Colorado|Columbine Valley]] is served by the [[لٹلٹن، کولوراڈو]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.columbinevalley.org/ Town of Columbine Valley] |{{Tri1|1959-07-02|July 2, 1959}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Columbine%20Valley.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022923/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Columbine%20Valley.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|133}} |{{Change|invert=on|1328|1256}} |align=right|{{ntsh|110}}1287&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>497&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|160}}1.0245&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.6534&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|80}}0.0144&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0372&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|161}}1.0388&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.6906&nbsp;km⁻² |align=center|0816385 |align=right|{{Coord|39.599580|-105.030771|format=dms}} |- |[[کامرس سٹی، کولوراڈو]] |[http://www.c3gov.com/ City of Commerce City] |{{Tri1|1952-12-18|December 18, 1952}}<ref name=Commerce_Town>[[کامرس سٹی، کولوراڈو]] was incorporated in 1952 as [[کامرس سٹی، کولوراڈو]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Commerce%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151321/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Commerce%20City.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|18}} |{{Change|invert=on|51762|45913}} |align=right|{{ntsh|89}}1426&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>551&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|11}}34.9113&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>90.4199&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|15}}0.4119&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0669&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|12}}35.3233&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>91.4868&nbsp;km⁻² |align=center|0816495 |align=right|{{Coord|39.882968|-104.795452|format=dms}} |- |[[کورٹیز، کولوراڈو]] |[http://www.cityofcortez.com/ City of Cortez] |{{Tri1|1902-11-10|November 10, 1902}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[مونٹزوما کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cortez.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022930/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cortez.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|52}} |{{Change|invert=on|8602|8482}} |align=right|{{ntsh|94}}1379&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>532&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|64}}6.2130&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.0916&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|69}}0.0272&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0704&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|65}}6.2402&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.1620&nbsp;km⁻² |align=center|0817375 |align=right|{{Coord|37.349783|-108.576687|format=dms}} |- |[[کریگ، کولوراڈو|Craig]] |[http://www.ci.craig.co.us/ City of Craig] |{{Tri1|1908-07-15|July 15, 1908}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[موفٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Craig.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041652/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Craig.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|50}} |{{Change|invert=on|8846|9464}} |align=right|{{ntsh|62}}1749&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>675&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|70}}5.1354&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>13.3007&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|70}}5.1354&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>13.3007&nbsp;km⁻² |align=center|0817760 |align=right|{{Coord|40.517034|-107.555674|format=dms}} |- |[[Crawford, Colorado|Crawford]] |[http://www.colorado.com/Crawford.aspx Town of Crawford] |{{Tri1|1910-12-19|December 19, 1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crawford.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022935/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crawford.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|205}} |{{Change|invert=on|411|431}} |align=right|{{ntsh|63}}1736&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>670&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|246}}0.2431&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6296&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|247}}0.2431&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6296&nbsp;km⁻² |align=center|0817925 |align=right|{{Coord|38.705183|-107.610061|format=dms}} |- |[[Creede, Colorado|Creede]] |[http://www.creede.com/ City of Creede]<ref name=Creede>The municipality of [[Creede, Colorado|Creede]] uses the official title [[Creede, Colorado|City of Creede]] despite its status as a [[#Statutory town|Colorado statutory town]].</ref> |{{Tri1|1892-05-19|May 19, 1892}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[منرل کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Creede.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180206131607/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Creede.pdf |date=2018-02-06 }} |align=center|{{Number table sorting|219}} |{{Change|invert=on|282|290}} |align=right|{{ntsh|237}}319&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>123&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|165}}0.9161&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3727&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|165}}0.9161&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3727&nbsp;km⁻² |align=center|0814765 |align=right|{{Coord|37.849102|-106.925415|format=dms}} |- |[[Crested Butte, Colorado|Crested Butte]] |[http://www.crestedbutte-co.gov/ Town of Crested Butte] |{{Tri1|1880-07-15|July 15, 1880}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گینیسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crested%20Butte.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234746/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crested%20Butte.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|125}} |{{Change|invert=on|1541|1487}} |align=right|{{ntsh|56}}1805&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>697&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|174}}0.8417&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1800&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|175}}0.8417&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1800&nbsp;km⁻² |align=center|0818310 |align=right|{{Coord|38.867736|-106.977266|format=dms}} |- |[[Crestone, Colorado|Crestone]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=225 Town of Crestone] |{{Tri1|1902-01-24|January 24, 1902}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ساواچ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crestone.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221040/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crestone.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|246}} |{{Change|invert=on|137|127}} |align=right|{{ntsh|231}}350&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>135&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|221}}0.3772&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9771&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|221}}0.3772&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9771&nbsp;km⁻² |align=center|0818420 |align=right|{{Coord|37.994497|-105.696273|format=dms}} |- |[[Cripple Creek, Colorado|Cripple Creek]] |[http://www.cripplecreekgov.com/ City of Cripple Creek] |{{Tri1|1892-06-09|June 9, 1892}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[ٹیلر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cripple%20Creek.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083426/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Cripple%20Creek.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|136}} |{{Change|invert=on|1172|1189}} |align=right|{{ntsh|177}}763&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>294&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|135}}1.5328&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.9699&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|136}}1.5328&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.9699&nbsp;km⁻² |align=center|0818530 |align=right|{{Coord|38.746149|-105.184042|format=dms}} |- |[[Crook, Colorado|Crook]] |[http://www.colorado.com/Crook.aspx Town of Crook] |{{Tri1|1918-09-23|September 23, 1918}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crook.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045118/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crook.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|254}} |{{Change|invert=on|109|110}} |align=right|{{ntsh|167}}815&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>315&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|264}}0.1338&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3464&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|264}}0.1338&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3464&nbsp;km⁻² |align=center|0818640 |align=right|{{Coord|40.858752|-102.801392|format=dms}} |- |[[Crowley, Colorado|Crowley]] |[http://www.colorado.com/Crowley.aspx Town of Crowley] |{{Tri1|1921-10-10|October 10, 1921}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کرولی کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crowley.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303232515/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Crowley.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|238}} |{{Change|invert=on|175|176}} |align=right|{{ntsh|179}}754&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>291&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|252}}0.2255&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5840&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|253}}0.2255&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5840&nbsp;km⁻² |align=center|0818750 |align=right|{{Coord|38.193506|-103.859744|format=dms}} |- |[[Dacono, Colorado|Dacono]] |[http://www.ci.dacono.co.us/ City of Dacono] |{{Tri1|1908-09-23|September 23, 1908}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dacono.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151326/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dacono.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|81}} |{{Change|invert=on|4544|4152}} |align=right|{{ntsh|206}}539&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>208&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|50}}8.1208&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>21.0328&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|89}}0.0091&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0235&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|50}}8.1299&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>21.0563&nbsp;km⁻² |align=center|0819080 |align=right|{{Coord|40.063521|-104.946804|format=dms}} |- |[[De Beque, Colorado|De Beque]] |[http://www.debeque.org/ Town of De Beque] |{{Tri1|1890-01-18|January 18, 1890}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[میسا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/De%20Beque.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001405/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/De%20Beque.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|195}} |{{Change|invert=on|496|504}} |align=right|{{ntsh|262}}115&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>45&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|78}}4.3012&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.1401&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|71}}0.0256&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0664&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|78}}4.3269&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.2065&nbsp;km⁻² |align=center|0819355 |align=right|{{Coord|39.275733|-108.193405|format=dms}} |- |[[Deer Trail, Colorado|Deer Trail]] |[http://www.deertrailcolorado.org/ Town of Deer Trail] |{{Tri1|1920-02-03|February 3, 1920}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Deer%20Trail.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151101/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Deer%20Trail.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|187}} |{{Change|invert=on|576|546}} |align=right|{{ntsh|208}}525&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>203&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|156}}1.0714&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7748&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|101}}0.0043&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0111&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|156}}1.0757&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7859&nbsp;km⁻² |align=center|0819630 |align=right|{{Coord|39.615892|-104.043007|format=dms}} |- |[[Del Norte, Colorado|Del Norte]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=91 Town of Del Norte] |{{Tri1|1895-11-15|November 15, 1895}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ریو گرینڈے کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Del%20Norte.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022946/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Del%20Norte.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|122}} |{{Change|invert=on|1629|1686}} |align=right|{{ntsh|79}}1643&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>634&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|161}}1.0075&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.6093&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|162}}1.0075&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.6093&nbsp;km⁻² |align=center|0819795 |align=right|{{Coord|37.678447|-106.353931|format=dms}} |- |[[ڈیلٹا، کولوراڈو]] |[http://www.delta-co.gov/ City of Delta] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071013152055/http://www.delta-co.gov/ |date=2007-10-13 }} |{{Tri1|1882-10-24|October 24, 1882}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو|Delta County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Delta.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001344/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Delta.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|51}} |{{Change|invert=on|8720|8915}} |align=right|{{ntsh|189}}664&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>256&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|30}}13.3451&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>34.5635&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|21}}0.2813&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7286&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|31}}13.6264&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>35.2922&nbsp;km⁻² |align=center|0819850 |align=right|{{Coord|38.757372|-108.087959|format=dms}} |- |[[ڈینور, کولوراڈو]] |[http://www.denvergov.org/ City and County of Denver] |{{Tri1|1859-12-03|December 3, 1859}}<ref name=Denver_1st>The [[Jefferson Territory|Provisional Government of the Territory of Jefferson]] granted a charter to the consolidated [[History of Denver|City of Denver, Auraria, and Highland]] on December 3, 1859. The [[Territory of Colorado]] reincorporated the city as [[History of Denver|Denver City]] on November 7, 1861. Later, the city's common name was shortened to [[History of Denver|Denver]].</ref><ref name=Denver>The [[History of Denver|City and County of Denver]] was [[consolidated city-county|consolidated]] on November 15, 1902.</ref> |[[#Consolidated city and county|consolidated city and county]] |[[ڈینور, کولوراڈو]]<ref name=Denver1>The [[ڈینور, کولوراڈو]] is the [[دار الحکومت]] of the [[کولوراڈو]].</ref><ref name=Denver2>As a [[#Consolidated city and county|consolidated city and county]], the [[ڈینور, کولوراڈو|City and County of Denver]] is its own [[county seat]].</ref> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Denver.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180807155729/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/DENVER.pdf |date=2018-08-07 }} |align=center|{{Number table sorting|1}} |{{Change|invert=on|663862|600158}} |align=right|{{ntsh|7}}4244&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1639&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|3}}153.0374&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>396.3650&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|2}}1.6249&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.2086&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|2}}154.6623&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>400.5735&nbsp;km⁻² |align=center|0820000 |align=right|{{Coord|39.761850|-104.881105|format=dms}} |- |[[Dillon, Colorado|Dillon]] |[http://www.townofdillon.com/ Town of Dillon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903044644/http://www.townofdillon.com/ |date=2011-09-03 }} |{{Tri1|1883-01-26|January 26, 1883}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dillon.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224427/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dillon.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|149}} |{{Change|invert=on|937|904}} |align=right|{{ntsh|199}}586&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>226&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|133}}1.5694&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.0648&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|10}}0.8587&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2241&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|111}}2.4281&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.2889&nbsp;km⁻² |align=center|0820440 |align=right|{{Coord|39.625881|-106.043728|format=dms}} |- |[[Dinosaur, Colorado|Dinosaur]] |[http://www.colorado.com/Dinosaur.aspx Town of Dinosaur] |{{Tri1|1947-12-18|December 18, 1947}}<ref name=Artesia>[[Dinosaur, Colorado|Dinosaur]] was incorporated in 1947 as [[Dinosaur, Colorado|Artesia]].</ref> |[[#Statutory town|statutory town]] |[[موفٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Moffat County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dinosaur.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222017/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dinosaur.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|216}} |{{Change|invert=on|312|339}} |align=right|{{ntsh|225}}407&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>157&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|180}}0.7847&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.0324&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|181}}0.7847&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.0324&nbsp;km⁻² |align=center|0820495 |align=right|{{Coord|40.240551|-109.008590|format=dms}} |- |[[Dolores, Colorado|Dolores]] |[http://www.townofdolores.com/ Town of Dolores] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160401235730/http://www.townofdolores.com/ |date=2016-04-01 }} |{{Tri1|1900-07-19|July 19, 1900}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مونٹزوما کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dolores.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041730/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dolores.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|148}} |{{Change|invert=on|948|936}} |align=right|{{ntsh|107}}1296&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>500&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|184}}0.7279&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8852&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|185}}0.7279&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8852&nbsp;km⁻² |align=center|0820770 |align=right|{{Coord|37.473990|-108.499824|format=dms}} |- |[[Dove Creek, Colorado|Dove Creek]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=94 Town of Dove Creek] |{{Tri1|1939-06-15|June 15, 1939}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ڈولوریس کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dove%20Creek.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180131023610/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Dove%20Creek.pdf |date=2018-01-31 }} |align=center|{{Number table sorting|174}} |{{Change|invert=on|703|735}} |align=right|{{ntsh|99}}1342&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>518&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|202}}0.5373&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3916&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|202}}0.5373&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3916&nbsp;km⁻² |align=center|0821265 |align=right|{{Coord|37.766665|-108.906297|format=dms}} |- |[[ڈورینگو، کولوراڈو|Durango]] |[http://www.durangogov.org/ City of Durango] |{{Tri1|1881-04-27|April 27, 1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لا پلاٹا کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Durango.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041745/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Durango.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|33}} |{{Change|invert=on|17834|16887}} |align=right|{{ntsh|81}}1586&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>612&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|38}}11.0712&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>28.6743&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|65}}0.0330&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0854&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|38}}11.1042&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>28.7597&nbsp;km⁻² |align=center|0822035 |align=right|{{Coord|37.273267|-107.871692|format=dms}} |- |[[Eads, Colorado|Eads]] |[http://www.kcedfonline.org/eads.htm Town of Eads] |{{Tri1|1916-01-29|January 29, 1916}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کآئیووا کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eads.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151121/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eads.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|185}} |{{Change|invert=on|599|609}} |align=right|{{ntsh|106}}1296&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>501&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|207}}0.4698&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2167&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|207}}0.4698&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2167&nbsp;km⁻² |align=center|0822145 |align=right|{{Coord|38.481346|-102.779776|format=dms}} |- |[[Eagle, Colorado|Eagle]] |[http://www.townofeagle.org/ Town of Eagle] |{{Tri1|1905-04-05|April 5, 1905}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eagle.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022952/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eagle.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|62}} |{{Change|invert=on|6572|6508}} |align=right|{{ntsh|90}}1420&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>548&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|76}}4.5927&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.8949&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|74}}0.0201&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0520&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|76}}4.6127&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.9469&nbsp;km⁻² |align=center|0822200 |align=right|{{Coord|39.634496|-106.816402|format=dms}} |- |[[Eaton, Colorado|Eaton]] |[http://www.eatonco.org/ Town of Eaton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160316071202/http://www.eatonco.org/ |date=2016-03-16 }} |{{Tri1|1892-12-05|December 5, 1892}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eaton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303235844/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eaton.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|78}} |{{Change|invert=on|4815|4365}} |align=right|{{ntsh|47}}1967&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>760&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|112}}2.3620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.1177&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|113}}2.3620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.1177&nbsp;km⁻² |align=center|0822860 |align=right|{{Coord|40.525181|-104.713308|format=dms}} |- |[[Eckley, Colorado|Eckley]] |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_yuma.html Town of Eckley] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921145036/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_yuma.html |date=2009-09-21 }} |{{Tri1|1920-06-16|June 16, 1920}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[یوما کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eckley.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221734/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Eckley.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|227}} |{{Change|invert=on|255|257}} |align=right|{{ntsh|205}}539&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>208&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|206}}0.4767&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2346&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|206}}0.4767&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.2346&nbsp;km⁻² |align=center|0823025 |align=right|{{Coord|40.112467|-102.488545|format=dms}} |- |[[Edgewater, Colorado|Edgewater]] |[http://www.edgewaterco.com/ City of Edgewater] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406164433/http://www.edgewaterco.com/ |date=2016-04-06 }} |{{Tri1|1904-11-05|November 5, 1904}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Edgewater.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041416/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Edgewater.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|76}} |{{Change|invert=on|5289|5170}} |align=right|{{ntsh|3}}7531&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2908&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|189}}0.6978&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8072&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|190}}0.6978&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8072&nbsp;km⁻² |align=center|0823135 |align=right|{{Coord|39.750820|-105.062615|format=dms}} |- |[[الزبتھ، کولوراڈو|Elizabeth]] |[http://www.townofelizabeth.org/ Town of Elizabeth] |{{Tri1|1890-10-09|October 9, 1890}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایلبرٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Elizabeth.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234143/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Elizabeth.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|130}} |{{Change|invert=on|1395|1358}} |align=right|{{ntsh|131}}1099&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>424&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|148}}1.2489&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2348&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|149}}1.2489&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2348&nbsp;km⁻² |align=center|0823740 |align=right|{{Coord|39.361015|-104.606172|format=dms}} |- |[[Empire, Colorado|Empire]] |[http://www.empirecoloradogov.com/ Town of Empire] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161005012514/http://www.empirecoloradogov.com/ |date=2016-10-05 }} |{{Tri1|1882-04-12|April 12, 1882}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کلئیر کریک کاؤنٹی، کولوراڈو|Clear Creek County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Empire.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041531/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Empire.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|218}} |{{Change|invert=on|283|282}} |align=right|{{ntsh|126}}1128&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>436&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|245}}0.2446&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6335&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|106}}0.0022&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0058&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|244}}0.2468&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6393&nbsp;km⁻² |align=center|0824620 |align=right|{{Coord|39.759710|-105.682813|format=dms}} |- |[[اینگلووڈ، کولوراڈو|Englewood]] |[http://www.ci.englewood.co.us/ City of Englewood] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080111060613/http://www.ci.englewood.co.us/ |date=2008-01-11 }} |{{Tri1|1903-05-09|May 9, 1903}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Englewood.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041659/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Englewood.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|23}} |{{Change|invert=on|32480|30255}} |align=right|{{ntsh|6}}4810&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1857&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|63}}6.5515&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.9684&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|41}}0.0878&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2274&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|62}}6.6393&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.1958&nbsp;km⁻² |align=center|0824785 |align=right|{{Coord|39.646505|-104.994001|format=dms}} |- |[[ایری، کولوراڈو|Erie]] |[http://www.erieco.gov/index.cfm Town of Erie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090323033446/http://www.erieco.gov/index.cfm |date=2009-03-23 }} |{{Tri1|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Erie.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224459/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Erie.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|28}} |{{Change|invert=on|20493|18135}} |align=right|{{ntsh|123}}1142&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>441&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|25}}17.2659&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>44.7185&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|31}}0.1263&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3271&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|25}}17.3922&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>45.0457&nbsp;km⁻² |align=center|0824950 |align=right|{{Coord|40.040351|-105.039365|format=dms}} |- |[[Estes Park, Colorado|Estes Park]] |[http://www.estesnet.com/ Town of Estes Park] |{{Tri1|1917-04-17|April 17, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Estes%20Park.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304022958/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Estes%20Park.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|66}} |{{Change|invert=on|6165|5858}} |align=right|{{ntsh|156}}908&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>351&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|61}}6.6998&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.3525&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|42}}0.0864&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2238&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|61}}6.7863&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.5764&nbsp;km⁻² |align=center|0825115 |align=right|{{Coord|40.377117|-105.525514|format=dms}} |- |[[ایونز، کولوراڈو|Evans]] |[http://www.cityofevans.org/ City of Evans] |{{Tri1|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Evans.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043213/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Evans.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|29}} |{{Change|invert=on|20473|18537}} |align=right|{{ntsh|48}}1964&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>758&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|40}}10.1524&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>26.2946&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|18}}0.3438&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8906&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|40}}10.4962&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>27.1851&nbsp;km⁻² |align=center|0825280 |align=right|{{Coord|40.350168|-104.748388|format=dms}} |- |[[فیئرپلے، کولوراڈو|Fairplay]] |[http://fairplayco.us/ Town of Fairplay] |{{Tri1|1872-11-15|November 15, 1872}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پارک کاؤنٹی، کولوراڈو|Park County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fairplay.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042218/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fairplay.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|175}} |{{Change|invert=on|679|679}} |align=right|{{ntsh|198}}587&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>227&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|152}}1.1445&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.9642&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|88}}0.0095&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0247&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|152}}1.1540&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.9889&nbsp;km⁻² |align=center|0825610 |align=right|{{Coord|39.223780|-105.994005|format=dms}} |- |[[فیڈرل ہائٹس، کولوراڈو]] |[http://www.ci.federal-heights.co.us/ City of Federal Heights] |{{Tri1|1940-05-19|May 19, 1940}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Federal%20Heights.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041829/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Federal%20Heights.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|42}} |{{Change|invert=on|12178|11467}} |align=right|{{ntsh|4}}6742&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2603&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|127}}1.7759&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.5995&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|108}}0.0021&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0055&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|129}}1.7780&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.6049&nbsp;km⁻² |align=center|0826270 |align=right|{{Coord|39.864590|-105.016341|format=dms}} |- |[[Firestone, Colorado|Firestone]] |[http://www.ci.firestone.co.us/ Town of Firestone] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150319115536/http://www.ci.firestone.co.us/ |date=2015-03-19 }} |{{Tri1|1908-10-08|October 8, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Firestone.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151146/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Firestone.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|43}} |{{Change|invert=on|11537|10147}} |align=right|{{ntsh|147}}979&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>378&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|36}}11.4095&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>29.5504&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|26}}0.1784&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4622&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|36}}11.5879&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>30.0126&nbsp;km⁻² |align=center|0826600 |align=right|{{Coord|40.149261|-104.961932|format=dms}} |- |[[Flagler, Colorado|Flagler]] |[http://www.flaglercolorado.com/ Town of Flagler] |{{Tri1|1916-11-02|November 2, 1916}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Flagler.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083347/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Flagler.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|189}} |{{Change|invert=on|561|561}} |align=right|{{ntsh|219}}444&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>171&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|146}}1.2768&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.3070&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|146}}1.2768&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.3070&nbsp;km⁻² |align=center|0826765 |align=right|{{Coord|39.295491|-103.076707|format=dms}} |- |[[Fleming, Colorado|Fleming]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=99 Town of Fleming] |{{Tri1|1917-05-05|May 5, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fleming.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903151126/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fleming.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{Number table sorting|207}} |{{Change|invert=on|399|408}} |align=right|{{ntsh|175}}768&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>297&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|204}}0.5205&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3482&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|204}}0.5205&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3482&nbsp;km⁻² |align=center|0826875 |align=right|{{Coord|40.681771|-102.839443|format=dms}} |- |[[فلورنس، کولوراڈو]] |[http://www.florenceco.govoffice2.com/ City of Florence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130401041006/http://www.florenceco.govoffice2.com/ |date=2013-04-01 }} |{{Tri1|1887-09-13|September 13, 1887}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Fremont County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Florence.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304003418/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Florence.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|88}} |{{Change|invert=on|3852|3881}} |align=right|{{ntsh|153}}923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>356&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|79}}4.1695&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.7990&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|102}}0.0037&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0097&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|79}}4.1732&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.8087&nbsp;km⁻² |align=center|0827040 |align=right|{{Coord|38.379826|-105.098107|format=dms}} |- |[[فورٹ کولنز، کولوراڈو]] |[http://www.fcgov.com/ City of Fort Collins] |{{Tri1|1883-02-12|February 12, 1883}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Collins.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002325/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Collins.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|4}} |{{Change|invert=on|156480|143986}} |align=right|{{ntsh|21}}2784&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1075&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|4}}54.6183&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>141.4607&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|5}}1.2242&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.1707&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|4}}55.8425&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>144.6314&nbsp;km⁻² |align=center|0827425 |align=right|{{Coord|40.548216|-105.064833|format=dms}} |- |[[Fort Lupton, Colorado|Fort Lupton]] |[http://www.fortlupton.org/ City of Fort Lupton] |{{Tri1|1890-01-15|January 15, 1890}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Lupton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041815/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Lupton.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|54}} |{{Change|invert=on|7783|7377}} |align=right|{{ntsh|146}}997&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>385&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|53}}7.7156&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.9833&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|62}}0.0373&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0965&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|55}}7.7529&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.0799&nbsp;km⁻² |align=center|0827700 |align=right|{{Coord|40.081503|-104.798544|format=dms}} |- |[[فورٹ مورگن، کولوراڈو]] |[http://www.cityoffortmorgan.com/ City of Fort Morgan] |{{Tri1|1887-06-15|June 15, 1887}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[مورگن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Morgan.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042210/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fort%20Morgan.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|44}} |{{Change|invert=on|11329|11315}} |align=right|{{ntsh|24}}2591&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1000&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|77}}4.4027&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.4030&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|51}}0.0689&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1785&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|77}}4.4716&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>11.5815&nbsp;km⁻² |align=center|0827810 |align=right|{{Coord|40.256029|-103.791319|format=dms}} |- |[[فاؤنٹین، کولوراڈو]] |[http://www.ci.fountain.co.us/ City of Fountain] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120517092747/http://www.ci.fountain.co.us/ |date=2012-05-17 }} |{{Tri1|1903-04-23|April 23, 1903}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fountain.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041422/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fountain.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|25}} |{{Change|invert=on|27631|25846}} |align=right|{{ntsh|129}}1113&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>430&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|20}}24.5017&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>63.4592&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|63}}0.0361&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0935&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|21}}24.5378&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>63.5527&nbsp;km⁻² |align=center|0827865 |align=right|{{Coord|38.699580|-104.699758|format=dms}} |- |[[Fowler, Colorado|Fowler]] |[http://www.fowlercolorado.com/ Town of Fowler] |{{Tri1|1900-08-25|August 25, 1900}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fowler.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041617/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fowler.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|138}} |{{Change|invert=on|1155|1182}} |align=right|{{ntsh|36}}2233&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>862&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|203}}0.5236&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3560&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|203}}0.5236&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3560&nbsp;km⁻² |align=center|0827975 |align=right|{{Coord|38.129631|-104.025673|format=dms}} |- |[[Foxfield, Colorado|Foxfield]] |[http://www.foxfieldco.us/ Town of Foxfield] |{{Tri1|1994-12-15|December 15, 1994}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Foxfield.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041844/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Foxfield.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|168}} |{{Change|invert=on|741|685}} |align=right|{{ntsh|202}}573&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>221&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|145}}1.2775&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.3087&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|145}}1.2775&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.3087&nbsp;km⁻² |align=center|0828105 |align=right|{{Coord|39.588405|-104.785823|format=dms}} |- |[[Fraser, Colorado|Fraser]] |[http://www.frasercolorado.com/ Town of Fraser] |{{Tri1|1953-06-15|June 15, 1953}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fraser.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221742/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fraser.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|137}} |{{Change|invert=on|1165|1224}} |align=right|{{ntsh|235}}329&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>127&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|87}}3.5064&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.0815&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|98}}0.0050&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0129&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|87}}3.5114&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.0944&nbsp;km⁻² |align=center|0828305 |align=right|{{Coord|39.923324|-105.805286|format=dms}} |- |[[فریڈرک، کولوراڈو|Frederick]] |[http://www.frederickco.gov/ Town of Frederick] |{{Tri1|1908-09-09|September 9, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Frederick.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224122/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Frederick.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|45}} |{{Change|invert=on|10927|8679}} |align=right|{{ntsh|183}}733&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>283&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|28}}13.9101&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>36.0270&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|29}}0.1333&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3453&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|28}}14.0434&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>36.3723&nbsp;km⁻² |align=center|0828360 |align=right|{{Coord|40.109362|-104.965251|format=dms}} |- |[[فریسکو، کولوراڈو]] |[http://www.townoffrisco.com/ Town of Frisco] |{{Tri1|1880-12-03|December 3, 1880}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Frisco.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083404/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Frisco.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|93}} |{{Change|invert=on|2914|2683}} |align=right|{{ntsh|74}}1674&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>646&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|129}}1.6851&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3645&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|35}}0.1022&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2648&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|127}}1.7874&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.6293&nbsp;km⁻² |align=center|0828690 |align=right|{{Coord|39.578482|-106.090973|format=dms}} |- |[[Fruita, Colorado|Fruita]] |[http://www.fruita.org/cityhome.htm City of Fruita] |{{Tri1|1894-04-18|April 18, 1894}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[میسا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fruita.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002055/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Fruita.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|40}} |{{Change|invert=on|12761|12646}} |align=right|{{ntsh|76}}1669&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>644&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|55}}7.6236&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.7450&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|24}}0.1859&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4814&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|54}}7.8094&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.2264&nbsp;km⁻² |align=center|0828745 |align=right|{{Coord|39.153960|-108.728196|format=dms}} |- |[[گارڈن سٹی، کولوراڈو]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=23 Town of Garden City] |{{Tri1|1936-09-14|September 14, 1936}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Garden%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222238/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Garden%20City.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|223}} |{{Change|invert=on|264|234}} |align=right|{{ntsh|31}}2321&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>896&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|266}}0.1129&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2924&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|266}}0.1129&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2924&nbsp;km⁻² |align=center|0829185 |align=right|{{Coord|40.394591|-104.689494|format=dms}} |- |[[Genoa, Colorado|Genoa]] |[http://www.genoacolorado.com/ Town of Genoa] |{{Tri1|1905-07-27|July 27, 1905}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لنکن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Genoa.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041557/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Genoa.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|245}} |{{Change|invert=on|140|139}} |align=right|{{ntsh|228}}386&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>149&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|224}}0.3576&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9262&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|224}}0.3576&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9262&nbsp;km⁻² |align=center|0829680 |align=right|{{Coord|39.278330|-103.498786|format=dms}} |- |[[جارج ٹاؤن، کولوراڈو]] |[http://www.town.georgetown.co.us/ Town of Georgetown] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120531032750/http://www.town.georgetown.co.us/ |date=2012-05-31 }} |{{Tri1|1868-01-10|January 10, 1868}} |[[#Territorial charter municipality|territorial charter municipality]] |[[کلئیر کریک کاؤنٹی، کولوراڈو|Clear Creek County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Georgetown.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221101/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Georgetown.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|142}} |{{Change|invert=on|1038|1034}} |align=right|{{ntsh|137}}1061&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>410&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|162}}0.9689&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.5094&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|36}}0.1013&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2624&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|157}}1.0702&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7718&nbsp;km⁻² |align=center|0829735 |align=right|{{Coord|39.721298|-105.694029|format=dms}} |- |[[Gilcrest, Colorado|Gilcrest]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=104 Town of Gilcrest] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010415211634/http://cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=104 |date=2001-04-15 }} |{{Tri1|1912-03-18|March 18, 1912}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gilcrest.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042054/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gilcrest.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|140}} |{{Change|invert=on|1080|1034}} |align=right|{{ntsh|101}}1323&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>511&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|178}}0.8110&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1004&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|179}}0.8110&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1004&nbsp;km⁻² |align=center|0829955 |align=right|{{Coord|40.284156|-104.782024|format=dms}} |- |[[Glendale, Colorado|Glendale]] |[http://www.glendale.co.us/ City of Glendale] |{{Tri1|1952-05-19|May 19, 1952}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Glendale.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041925/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Glendale.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|77}} |{{Change|invert=on|5115|4184}} |align=right|{{ntsh|2}}7821&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3020&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|197}}0.5769&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4943&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|107}}0.0022&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0057&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|197}}0.5792&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5000&nbsp;km⁻² |align=center|0830340 |align=right|{{Coord|39.702917|-104.936069|format=dms}} |- |[[گلینووڈ سپرنگز، کولوراڈو]] |[http://www.ci.glenwood-springs.co.us/ City of Glenwood Springs] |{{Tri1|1885-09-04|September 4, 1885}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Glenwood%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083431/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Glenwood%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|47}} |{{Change|invert=on|9840|9614}} |align=right|{{ntsh|65}}1731&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>668&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|69}}5.6828&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>14.7184&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|90}}0.0089&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0231&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|69}}5.6917&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>14.7415&nbsp;km⁻² |align=center|0830780 |align=right|{{Coord|39.550626|-107.324308|format=dms}} |- |[[گولڈن، کولوراڈو]] |[http://ci.golden.co.us/ City of Golden] |{{Tri1|1871-01-02|January 2, 1871}}<ref name=Golden_City>[[گولڈن، کولوراڈو]] was incorporated in 1871 as [[گولڈن، کولوراڈو]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Golden.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304053854/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Golden.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|30}} |{{Change|invert=on|20201|18867}} |align=right|{{ntsh|49}}1948&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>752&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|42}}9.9557&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>25.7852&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|38}}0.0968&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2507&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|42}}10.0525&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>26.0359&nbsp;km⁻² |align=center|0830835 |align=right|{{Coord|39.742483|-105.210561|format=dms}} |- |[[Granada, Colorado|Granada]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=281 Town of Granada] |{{Tri1|1887-07-25|July 25, 1887}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پراورز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Granada.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222948/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Granada.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|196}} |{{Change|invert=on|490|517}} |align=right|{{ntsh|185}}710&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>274&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|188}}0.7053&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8268&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|189}}0.7053&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8268&nbsp;km⁻² |align=center|0831550 |align=right|{{Coord|38.062975|-102.311707|format=dms}} |- |[[Granby, Colorado|Granby]] |[http://www.townofgranby.com/ Town of Granby] |{{Tri1|1905-12-11|December 11, 1905}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Granby.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023003/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Granby.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|117}} |{{Change|invert=on|1808|1864}} |align=right|{{ntsh|259}}138&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>53&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|31}}12.9832&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>33.6263&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|32}}12.9832&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>33.6263&nbsp;km⁻² |align=center|0831605 |align=right|{{Coord|40.036989|-105.900174|format=dms}} |- |[[گرینڈ جنکشن، کولوراڈو]] |[http://www.gjcity.org/ City of Grand Junction] |{{Tri1|1882-07-22|July 22, 1882}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[میسا کاؤنٹی، کولوراڈو|Mesa County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grand%20Junction.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042023/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grand%20Junction.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|16}} |{{Change|invert=on|60210|58566}} |align=right|{{ntsh|86}}1535&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>593&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|8}}38.9379&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>100.8486&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|17}}0.3545&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9181&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|8}}39.2924&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>101.7667&nbsp;km⁻² |align=center|0831660 |align=right|{{Coord|39.089062|-108.567452|format=dms}} |- |[[Grand Lake, Colorado|Grand Lake]] |[http://www.townofgrandlake.com/ Town of Grand Lake] |{{Tri1|1944-06-23|June 23, 1944}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grand%20Lake.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303235326/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grand%20Lake.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|200}} |{{Change|invert=on|466|471}} |align=right|{{ntsh|220}}435&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>168&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|159}}1.0490&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7170&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|118}}0.0005&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0013&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|160}}1.0495&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7183&nbsp;km⁻² |align=center|0831715 |align=right|{{Coord|40.246652|-105.825629|format=dms}} |- |[[گریلی، کولوراڈو]] |[http://greeleygov.com/ City of Greeley] |{{Tri1|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Greeley.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234208/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Greeley.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|12}} |{{Change|invert=on|98596|92889}} |align=right|{{ntsh|43}}2049&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>791&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|6}}47.1215&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>122.0442&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|33}}0.1225&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3172&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|6}}47.2440&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>122.3614&nbsp;km⁻² |align=center|0832155 |align=right|{{Coord|40.414034|-104.771043|format=dms}} |- |[[Green Mountain Falls, Colorado|Green Mountain Falls]] |[http://www.greenmountainfalls.org/towninfo.htm Town of Green Mountain Falls] |{{Tri1|1880-08-19|August 19, 1880}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]]<br/>[[ٹیلر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Green%20Mountain%20Falls.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180810175629/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/GREEN%20MOUNTAIN%20FALLS.pdf |date=2018-08-10 }} |align=center|{{Number table sorting|176}} |{{Change|invert=on|676|640}} |align=right|{{ntsh|193}}627&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>242&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|158}}1.0673&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7642&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|113}}0.0016&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0041&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|159}}1.0688&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7683&nbsp;km⁻² |align=center|0832650 |align=right|{{Coord|38.934954|-105.019713|format=dms}} |- |[[گرینووڈ گاؤں، کولوراڈو]] |[http://www.greenwoodvillage.com/ City of Greenwood Village] |{{Tri1|1950-09-19|September 19, 1950}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Greenwood%20Village.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083519/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Greenwood%20Village.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|35}} |{{Change|invert=on|15385|13925}} |align=right|{{ntsh|59}}1775&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>685&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|49}}8.2539&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>21.3776&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|83}}0.0124&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0321&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|49}}8.2663&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>21.4097&nbsp;km⁻² |align=center|0833035 |align=right|{{Coord|39.615934|-104.911688|format=dms}} |- |[[Grover, Colorado|Grover]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=290 Town of Grover] |{{Tri1|1916-10-06|October 6, 1916}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grover.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221312/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Grover.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|243}} |{{Change|invert=on|145|137}} |align=right|{{ntsh|250}}233&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>90&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|194}}0.5954&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5422&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|194}}0.5954&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5422&nbsp;km⁻² |align=center|0833310 |align=right|{{Coord|40.869111|-104.225932|format=dms}} |- |[[گینیسن، کولوراڈو]] |[http://www.cityofgunnison-co.gov/ City of Gunnison] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160312101449/http://www.cityofgunnison-co.gov/ |date=2016-03-12 }} |{{Tri1|1880-03-01|March 1, 1880}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گینیسن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gunnison.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221700/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gunnison.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|68}} |{{Change|invert=on|5973|5854}} |align=right|{{ntsh|91}}1413&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>545&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|80}}4.1570&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.7667&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|80}}4.1570&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.7667&nbsp;km⁻² |align=center|0833640 |align=right|{{Coord|38.545479|-106.922551|format=dms}} |- |[[Gypsum, Colorado|Gypsum]] |[http://www.townofgypsum.com/ Town of Gypsum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160322005311/http://www.townofgypsum.com/ |date=2016-03-22 }} |{{Tri1|1911-11-25|November 25, 1911}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gypsum.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225216/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Gypsum.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|60}} |{{Change|invert=on|6797|6477}} |align=right|{{ntsh|173}}771&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>298&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|48}}8.6514&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>22.4069&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|44}}0.0850&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2200&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|48}}8.7363&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>22.6270&nbsp;km⁻² |align=center|0833695 |align=right|{{Coord|39.639971|-106.911471|format=dms}} |- |[[Hartman, Colorado|Hartman]] |[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_prowers.html Town of Hartman] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921145613/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/lgov_prowers.html |date=2009-09-21 }} |{{Tri1|1910-05-14|May 14, 1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پراورز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hartman.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043948/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hartman.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|260}} |{{Change|invert=on|73|81}} |align=right|{{ntsh|242}}275&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>106&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|235}}0.2725&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7059&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|235}}0.2725&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7059&nbsp;km⁻² |align=center|0834520 |align=right|{{Coord|38.121118|-102.221652|format=dms}} |- |[[Haswell, Colorado|Haswell]] |[http://www.kcedfonline.org/haswell.htm Town of Haswell] |{{Tri1|1920-09-02|September 2, 1920}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کآئیووا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Haswell.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041656/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Haswell.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|261}} |{{Change|invert=on|68|68}} |align=right|{{ntsh|266}}81&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>31&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|172}}0.8520&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2067&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|172}}0.8520&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2067&nbsp;km⁻² |align=center|0834740 |align=right|{{Coord|38.452451|-103.164896|format=dms}} |- |[[Haxtun, Colorado|Haxtun]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=110 Town of Haxtun] |{{Tri1|1909-07-30|July 30, 1909}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فلپس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Haxtun.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223234/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Haxtun.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|150}} |{{Change|invert=on|933|946}} |align=right|{{ntsh|67}}1728&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>667&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|201}}0.5375&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3920&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|201}}0.5375&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3920&nbsp;km⁻² |align=center|0834960 |align=right|{{Coord|40.641520|-102.629539|format=dms}} |- |[[Hayden, Colorado|Hayden]] |[http://www.townofhayden.org/ Town of Hayden] |{{Tri1|1906-05-05|May 5, 1906}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[راوٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hayden.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083436/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hayden.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|116}} |{{Change|invert=on|1837|1810}} |align=right|{{ntsh|195}}599&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>231&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|99}}3.0047&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.7821&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|99}}3.0047&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.7821&nbsp;km⁻² |align=center|0835070 |align=right|{{Coord|40.485241|-107.242311|format=dms}} |- |[[Hillrose, Colorado|Hillrose]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=112 Town of Hillrose] |{{Tri1|1919-05-20|May 20, 1919}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مورگن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hillrose.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023008/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hillrose.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|229}} |{{Change|invert=on|250|264}} |align=right|{{ntsh|109}}1290&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>498&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|255}}0.1939&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5021&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|256}}0.1939&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5021&nbsp;km⁻² |align=center|0836610 |align=right|{{Coord|40.324654|-103.522175|format=dms}} |- |[[ہالی، کولوراڈو]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=113 Town of Holly] |{{Tri1|1903-09-04|September 4, 1903}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پراورز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Holly.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023014/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Holly.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|164}} |{{Change|invert=on|766|802}} |align=right|{{ntsh|135}}1075&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>415&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|185}}0.7252&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8784&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|115}}0.0010&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0026&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|186}}0.7263&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8810&nbsp;km⁻² |align=center|0837215 |align=right|{{Coord|38.055639|-102.124589|format=dms}} |- |[[Holyoke, Colorado|Holyoke]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=114 City of Holyoke] |{{Tri1|1888-05-31|May 31, 1888}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[فلپس کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Holyoke.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041942/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Holyoke.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|108}} |{{Change|invert=on|2263|2313}} |align=right|{{ntsh|150}}957&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>369&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|111}}2.3657&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.1272&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|94}}0.0070&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0180&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|112}}2.3727&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.1452&nbsp;km⁻² |align=center|0837270 |align=right|{{Coord|40.582094|-102.298414|format=dms}} |- |[[Hooper, Colorado|Hooper]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=254 Town of Hooper] |{{Tri1|1898-05-20|May 20, 1898}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[الاموسا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hooper.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041722/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hooper.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|257}} |{{Change|invert=on|103|103}} |align=right|{{ntsh|226}}401&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>155&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|241}}0.2520&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6527&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|241}}0.2520&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6527&nbsp;km⁻² |align=center|0837380 |align=right|{{Coord|37.745976|-105.877735|format=dms}} |- |[[Hot Sulphur Springs, Colorado|Hot Sulphur Springs]] |[http://www.HotSulphurSpringsCO.com Town of Hot Sulphur Springs] |{{Tri1|1903-04-01|April 1, 1903}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Grand County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hot%20Sulphur%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303230119/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hot%20Sulphur%20Springs.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|178}} |{{Change|invert=on|656|663}} |align=right|{{ntsh|161}}842&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>325&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|182}}0.7592&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9664&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|183}}0.7592&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9664&nbsp;km⁻² |align=center|0837600 |align=right|{{Coord|40.074834|-106.102486|format=dms}} |- |[[Hotchkiss, Colorado|Hotchkiss]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=116 Town of Hotchkiss] |{{Tri1|1901-03-14|March 14, 1901}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو|Delta County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hotchkiss.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041627/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hotchkiss.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|152}} |{{Change|invert=on|907|944}} |align=right|{{ntsh|145}}1007&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>389&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|166}}0.9125&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3635&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|166}}0.9125&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3635&nbsp;km⁻² |align=center|0837545 |align=right|{{Coord|38.799065|-107.713633|format=dms}} |- |[[Hudson, Colorado|Hudson]] |[http://www.hudsoncolorado.org/ Town of Hudson] |{{Tri1|1914-04-02|April 2, 1914}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hudson.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041645/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hudson.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|101}} |{{Change|invert=on|2569|2356}} |align=right|{{ntsh|212}}502&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>194&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|74}}4.7874&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.3994&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|75}}0.0200&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0519&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|74}}4.8075&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.4513&nbsp;km⁻² |align=center|0837820 |align=right|{{Coord|40.078388|-104.641005|format=dms}} |- |[[Hugo, Colorado|Hugo]] |[http://www.cityofhugoco.org/ Town of Hugo] |{{Tri1|1909-06-21|June 21, 1909}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لنکن کاؤنٹی، کولوراڈو|Lincoln County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hugo.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222536/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Hugo.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|169}} |{{Change|invert=on|731|730}} |align=right|{{ntsh|174}}769&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>297&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|163}}0.9390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.4319&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|163}}0.9390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.4319&nbsp;km⁻² |align=center|0837875 |align=right|{{Coord|39.135962|-103.473373|format=dms}} |- |[[Idaho Springs, Colorado|Idaho Springs]] |[http://www.idahospringsco.com/ City of Idaho Springs] |{{Tri1|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[کلئیر کریک کاؤنٹی، کولوراڈو|Clear Creek County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Idaho%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041824/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Idaho%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|120}} |{{Change|invert=on|1710|1717}} |align=right|{{ntsh|170}}795&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>307&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|119}}2.1198&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.4902&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|64}}0.0334&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0864&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|120}}2.1532&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.5767&nbsp;km⁻² |align=center|0838370 |align=right|{{Coord|39.748923|-105.504759|format=dms}} |- |[[Ignacio, Colorado|Ignacio]] |[http://www.townofignacio.com/ Town of Ignacio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111227061226/http://www.townofignacio.com/ |date=2011-12-27 }} |{{Tri1|1913-07-07|July 7, 1913}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لا پلاٹا کاؤنٹی، کولوراڈو|La Plata County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ignacio.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234547/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ignacio.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|171}} |{{Change|invert=on|721|697}} |align=right|{{ntsh|71}}1709&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>660&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|212}}0.4155&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0762&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|212}}0.4155&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0762&nbsp;km⁻² |align=center|0838535 |align=right|{{Coord|37.117729|-107.637460|format=dms}} |- |[[Iliff, Colorado|Iliff]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_logan.html Town of Iliff] |{{Tri1|1906-02-20|February 20, 1906}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Iliff.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023019/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Iliff.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|225}} |{{Change|invert=on|258|266}} |align=right|{{ntsh|141}}1018&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>393&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|240}}0.2524&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6537&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|240}}0.2524&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6537&nbsp;km⁻² |align=center|0838590 |align=right|{{Coord|40.758333|-103.066128|format=dms}} |- |[[جیمز ٹاون، کولوراڈو]] |[http://www.colorado.com/Jamestown.aspx Town of Jamestown] |{{Tri1|1883-06-22|June 22, 1883}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Jamestown.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225452/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Jamestown.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|224}} |{{Change|invert=on|262|274}} |align=right|{{ntsh|217}}454&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>175&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|193}}0.6236&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.6151&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|120}}0.0004&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0010&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|193}}0.6240&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.6161&nbsp;km⁻² |align=center|0839195 |align=right|{{Coord|40.117078|-105.389048|format=dms}} |- |[[Johnstown, Colorado|Johnstown]] |[http://www.townofjohnstown.com/ Town of Johnstown] |{{Tri1|1907-05-13|May 13, 1907}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Johnstown.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023023/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Johnstown.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{Number table sorting|38}} |{{Change|invert=on|13306|9887}} |align=right|{{ntsh|158}}876&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>338&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|29}}13.8030&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>35.7496&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|43}}0.0853&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2209&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|29}}13.8883&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>35.9705&nbsp;km⁻² |align=center|0839855 |align=right|{{Coord|40.389789|-104.969443|format=dms}} |- |[[Julesburg, Colorado|Julesburg]] |[http://www.townofjulesburg.com/ Town of Julesburg] |{{Tri1|1886-11-18|November 18, 1886}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سیڈجویک کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Julesburg.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222231/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Julesburg.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{Number table sorting|134}} |{{Change|invert=on|1211|1225}} |align=right|{{ntsh|165}}821&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>317&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|136}}1.4839&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.8432&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|137}}1.4839&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.8432&nbsp;km⁻² |align=center|0839965 |align=right|{{Coord|40.984988|-102.262580|format=dms}} |- |[[Keenesburg, Colorado|Keenesburg]] |[http://www.keenesburgco.org/whatsnewin.html Town of Keenesburg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071222094252/http://www.keenesburgco.org/whatsnewin.html |date=2007-12-22 }} |{{Tri1|1919-06-04|June 4, 1919}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Keenesburg.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225319/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Keenesburg.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|135}} |{{Change|invert=on|1191|1127}} |align=right|{{ntsh|207}}529&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>204&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|114}}2.2341&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.7862&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|68}}0.0279&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0724&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|116}}2.2620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.8586&nbsp;km⁻² |align=center|0840185 |align=right|{{coord|40.112932|-104.489163|format=dms}} |- |[[Kersey, Colorado|Kersey]] |[http://www.townofkersey.com/ Town of Kersey] |{{Tri1|1908-12-03|December 3, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kersey.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041824/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kersey.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|124}} |{{Change|invert=on|1560|1454}} |align=right|{{ntsh|111}}1266&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>489&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|151}}1.2082&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.1291&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|151}}1.2082&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.1291&nbsp;km⁻² |align=center|0840515 |align=right|{{coord|40.387430|-104.565866|format=dms}} |- |[[Kim, Colorado|Kim]] |[http://www.colorado.com/Kim.aspx Town of Kim] |{{Tri1|1910-99-99|1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو|Las Animas County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kim.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000948/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kim.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|262}} |{{Change|invert=on|67|74}} |align=right|{{ntsh|253}}182&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>70&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|220}}0.3787&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9809&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|220}}0.3787&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9809&nbsp;km⁻² |align=center|0840570 |align=right|{{coord|37.247062|-103.353411|format=dms}} |- |[[Kiowa, Colorado|Kiowa]] |[http://www.townofkiowa.com/ Town of Kiowa] |{{Tri1|1912-12-30|December 30, 1912}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایلبرٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Elbert County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kiowa.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224134/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kiowa.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|167}} |{{change|invert=on|742|723}} |align=right|{{ntsh|164}}824&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>318&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|168}}0.8845&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2908&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|109}}0.0021&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0054&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|168}}0.8866&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2963&nbsp;km⁻² |align=center|0840790 |align=right|{{coord|39.343530|-104.457176|format=dms}} |- |[[Kit Carson, Colorado|Kit Carson]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=294 Town of Kit Carson] |{{sort|1931-07-13|July 13, 1931}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[شاین کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kit%20Carson.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221020/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kit%20Carson.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|234}} |{{change|invert=on|235|233}} |align=right|{{ntsh|224}}407&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>157&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|196}}0.5841&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5128&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|196}}0.5841&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.5128&nbsp;km⁻² |align=center|0841010 |align=right|{{coord|38.762823|-102.795366|format=dms}} |- |[[Kremmling, Colorado|Kremmling]] |[http://www.townofkremmling.org/ Town of Kremmling] |{{sort|1904-05-14|May 14, 1904}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Grand County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kremmling.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304040047/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Kremmling.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|129}} |{{change|invert=on|1404|1444}} |align=right|{{ntsh|139}}1051&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>406&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|144}}1.3231&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.4269&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|144}}1.3231&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.4269&nbsp;km⁻² |align=center|0841560 |align=right|{{coord|40.056543|-106.378160|format=dms}} |- |[[La Jara, Colorado|La Jara]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=298 Town of La Jara] |{{sort|1910-11-11|November 11, 1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کنیہوز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Jara.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225745/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Jara.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|160}} |{{change|invert=on|817|818}} |align=right|{{ntsh|42}}2071&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>800&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|216}}0.3955&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0244&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|216}}0.3955&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0244&nbsp;km⁻² |align=center|0842055 |align=right|{{coord|37.273562|-105.959821|format=dms}} |- |[[لا جنتا، کولوراڈو]] |[http://www.ci.la-junta.co.us/ City of La Junta] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050612074142/http://www.ci.la-junta.co.us/ |date=2005-06-12 }} |{{sort|1881-04-23|April 23, 1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Junta.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903150830/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Junta.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{nts|58}} |{{change|invert=on|6964|7077}} |align=right|{{ntsh|29}}2347&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>906&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|98}}3.0159&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.8112&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|96}}0.0059&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0152&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|98}}3.0218&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.8265&nbsp;km⁻² |align=center|0842110 |align=right|{{coord|37.979414|-103.547336|format=dms}} |- |[[La Veta, Colorado|La Veta]] |[http://www.townoflaveta-co.gov/ Town of La Veta] |{{sort|1886-06-16|June 16, 1886}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ہوئیرفانو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Veta.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023029/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/La%20Veta.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|166}} |{{change|invert=on|758|800}} |align=right|{{ntsh|203}}560&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>216&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|142}}1.3665&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.5392&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|142}}1.3665&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.5392&nbsp;km⁻² |align=center|0844100 |align=right|{{coord|37.508562|-105.008487|format=dms}} |- |[[لافائیٹ، کولوراڈو|Lafayette]] |[http://www.cityoflafayette.com/ City of Lafayette] |{{sort|1890-01-06|January 6, 1890}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lafayette.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041829/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lafayette.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|26}} |{{change|invert=on|27081|24453}} |align=right|{{ntsh|20}}2874&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1110&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|46}}9.3201&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.1389&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|23}}0.2028&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5253&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|46}}9.5229&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.6642&nbsp;km⁻² |align=center|0841835 |align=right|{{coord|39.995268|-105.099620|format=dms}} |- |[[لیک سٹی، کولوراڈو]] |[http://www.townoflakecity.us/ Town of Lake City] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160818182003/http://www.townoflakecity.us/ |date=2016-08-18 }} |{{sort|1884-09-19|September 19, 1884}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ہنزڈیل کاؤنٹی، کولوراڈو|Hinsdale County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lake%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041735/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lake%20City.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|210}} |{{change|invert=on|378|408}} |align=right|{{ntsh|214}}471&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>182&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|176}}0.8321&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1551&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|87}}0.0097&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0250&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|174}}0.8417&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1801&nbsp;km⁻² |align=center|0842330 |align=right|{{coord|38.030504|-107.310176|format=dms}} |- |[[Lakeside, Colorado|Lakeside]]<ref name=Lakeside>[[Lakeside, Colorado|Lakeside]] is served by the [[ڈینور, کولوراڈو]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_jefferson.html Town of Lakeside] |{{sort|1907-11-25|November 25, 1907}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lakeside.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043106/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lakeside.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|271}} |{{change|invert=on|8|8}} |align=right|{{ntsh|269}}43&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|257}}0.1876&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4860&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|55}}0.0607&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1573&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|242}}0.2484&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6432&nbsp;km⁻² |align=center|0842495 |align=right|{{coord|39.779075|-105.057825|format=dms}} |- |[[لیک ووڈ، کولوراڈو]] |[http://www.ci.lakewood.co.us/ City of Lakewood] |{{sort|1969-06-24|June 24, 1969}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lakewood.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041710/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lakewood.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|5}} |{{change|invert=on|149643|142980}} |align=right|{{ntsh|13}}3434&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1326&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|7}}42.8725&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>111.0391&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|6}}1.1800&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.0563&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|7}}44.0525&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>114.0954&nbsp;km⁻² |align=center|0843000 |align=right|{{coord|39.698942|-105.117551|format=dms}} |- |[[لامار، کولوراڈو|Lamar]] |[http://www.ci.lamar.co.us/ City of Lamar] |{{sort|1886-12-05|December 5, 1886}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[پراورز کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lamar.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180215023615/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lamar.pdf |date=2018-02-15 }} |align=center|{{nts|55}} |{{change|invert=on|7608|7804}} |align=right|{{ntsh|85}}1546&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>597&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|71}}5.0305&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>13.0288&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|121}}0.0002&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0006&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|71}}5.0307&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>13.0294&nbsp;km⁻² |align=center|0843110 |align=right|{{coord|38.074729|-102.616682|format=dms}} |- |[[Larkspur, Colorado|Larkspur]] |[http://www.townoflarkspur.org/ Town of Larkspur] |{{sort|1979-99-99|1979}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Larkspur.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303232457/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Larkspur.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|236}} |{{change|invert=on|198|183}} |align=right|{{ntsh|261}}124&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>48&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|134}}1.5609&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.0426&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|134}}1.5609&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.0426&nbsp;km⁻² |align=center|0843550 |align=right|{{coord|39.229776|-104.885758|format=dms}} |- |[[Las Animas, Colorado|Las Animas]] |[http://bentcounty.org/las-animas-about/ City of Las Animas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110502071348/http://bentcounty.org/las-animas-about/ |date=2011-05-02 }} |{{sort|1886-05-15|May 15, 1886}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[بینٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Bent County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Las%20Animas.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041726/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Las%20Animas.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|110}} |{{change|invert=on|2198|2410}} |align=right|{{ntsh|93}}1390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>537&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|131}}1.6200&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.1957&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|58}}0.0459&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1188&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|133}}1.6658&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3145&nbsp;km⁻² |align=center|0843660 |align=right|{{coord|38.069668|-103.223229|format=dms}} |- |[[LaSalle, Colorado|LaSalle]] |[http://www.lasalletown.com/ Town of LaSalle] |{{sort|1910-99-99|1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/LaSalle.pdf map] |align=center|{{nts|113}} |{{change|invert=on|2047|1955}} |align=right|{{ntsh|37}}2231&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>861&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|167}}0.9101&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3572&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|167}}0.9101&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.3572&nbsp;km⁻² |align=center|0843605 |align=right|{{coord|40.348525|-104.705927|format=dms}} |- |[[لیڈویل، کولوراڈو|Leadville]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=275 City of Leadville] |{{sort|1878-02-18|February 18, 1878}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[لیک کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Leadville.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221051/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Leadville.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|99}} |{{change|invert=on|2595|2602}} |align=right|{{ntsh|30}}2339&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>903&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|154}}1.1029&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.8565&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|154}}1.1029&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.8565&nbsp;km⁻² |align=center|0844320 |align=right|{{coord|39.246693|-106.293509|format=dms}} |- |[[Limon, Colorado|Limon]] |[http://www.townoflimon.com/ Town of Limon] |{{sort|1909-11-18|November 18, 1909}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لنکن کاؤنٹی، کولوراڈو|Lincoln County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Limon.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304003752/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Limon.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|115}} |{{change|invert=on|1887|1880}} |align=right|{{ntsh|194}}609&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>235&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|97}}3.0516&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.9037&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|67}}0.0317&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0821&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|97}}3.0833&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.9858&nbsp;km⁻² |align=center|0844980 |align=right|{{coord|39.264844|-103.683757|format=dms}} |- |[[لٹلٹن، کولوراڈو|Littleton]] |[http://www.littletongov.org/ City of Littleton] |{{sort|1890-03-13|March 13, 1890}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]]<ref name=County_Seat/><br/>[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]]<br/>[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Littleton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304003618/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Littleton.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|20}} |{{change|invert=on|44669|41737}} |align=right|{{ntsh|12}}3476&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1342&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|32}}12.7355&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32.9849&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|7}}1.1279&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.9212&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|30}}13.8634&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>35.9061&nbsp;km⁻² |align=center|0845255 |align=right|{{coord|39.590375|-105.020084|format=dms}} |- |[[Lochbuie, Colorado|Lochbuie]] |[http://www.lochbuie.org/ Town of Lochbuie] |{{sort|1974-05-99|May 1974}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو|Adams County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lochbuie.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233944/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lochbuie.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|75}} |{{change|invert=on|5302|4726}} |align=right|{{ntsh|92}}1396&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>539&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|85}}3.7191&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.6325&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|72}}0.0230&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0595&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|85}}3.7421&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.6920&nbsp;km⁻² |align=center|0845530 |align=right|{{coord|40.010496|-104.724484|format=dms}} |- |[[Log Lane Village, Colorado|Log Lane Village]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=239 Town of Log Lane Village] |{{sort|1956-06-12|June 12, 1956}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مورگن کاؤنٹی، کولوراڈو|Morgan County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Log%20Lane%20Village.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083457/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Log%20Lane%20Village.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|156}} |{{change|invert=on|872|873}} |align=right|{{ntsh|18}}3173&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1225&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|234}}0.2739&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7093&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|234}}0.2739&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7093&nbsp;km⁻² |align=center|0845695 |align=right|{{coord|40.270230|-103.829382|format=dms}} |- |[[Lone Tree, Colorado|Lone Tree]] |[http://www.cityoflonetree.com/ City of Lone Tree] |{{sort|1995-11-99|November 1995}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lone%20Tree.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083510/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lone%20Tree.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|37}} |{{change|invert=on|13545|10218}} |align=right|{{ntsh|95}}1371&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>529&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|43}}9.6759&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>25.0604&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|43}}9.6759&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>25.0604&nbsp;km⁻² |align=center|0845955 |align=right|{{coord|39.530744|-104.871031|format=dms}} |- |[[لونگمونٹ، کولوراڈو]] |[http://www.ci.longmont.co.us/ City of Longmont] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501122528/http://www.ci.longmont.co.us/ |date=2011-05-01 }} |{{sort|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Longmont.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019072747/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Longmont.pdf |date=2019-10-19 }} |align=center|{{nts|13}} |{{change|invert=on|90237|86270}} |align=right|{{ntsh|15}}3299&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1274&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|18}}27.2550&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>70.5901&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|3}}1.4700&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.8074&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|17}}28.7250&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>74.3974&nbsp;km⁻² |align=center|0845970 |align=right|{{coord|40.169842|-105.099006|format=dms}} |- |[[لوئیزویل، کولوراڈو]] |[http://www.ci.louisville.co.us/ City of Louisville] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190616105028/http://www.ci.louisville.co.us/ |date=2019-06-16 }} |{{sort|1882-06-03|June 3, 1882}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Louisville.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041951/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Louisville.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|31}} |{{change|invert=on|20112|18376}} |align=right|{{ntsh|26}}2461&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>950&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|52}}7.9598&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.6158&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|34}}0.1140&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2952&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|52}}8.0738&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.9110&nbsp;km⁻² |align=center|0846355 |align=right|{{coord|39.969532|-105.143215|format=dms}} |- |[[لولینڈ، کولوراڈو]] |[http://www.ci.loveland.co.us/ City of Loveland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120514103507/http://www.ci.loveland.co.us/ |date=2012-05-14 }} |{{sort|1881-04-30|April 30, 1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو|Larimer County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Loveland.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303232433/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Loveland.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|14}} |{{change|invert=on|72651|66859}} |align=right|{{ntsh|40}}2102&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>812&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|12}}33.9341&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>87.8889&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|4}}1.4678&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.8017&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|11}}35.4019&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>91.6906&nbsp;km⁻² |align=center|0846465 |align=right|{{coord|40.416905|-105.063111|format=dms}} |- |[[Lyons, Colorado|Lyons]] |[http://www.townoflyons.com/ Town of Lyons] |{{sort|1891-04-10|April 10, 1891}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lyons.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042041/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Lyons.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|112}} |{{change|invert=on|2108|2033}} |align=right|{{ntsh|72}}1697&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>655&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|149}}1.2390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2090&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|78}}0.0163&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0423&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|148}}1.2554&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2514&nbsp;km⁻² |align=center|0847070 |align=right|{{coord|40.223050|-105.268665|format=dms}} |- |[[Manassa, Colorado|Manassa]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=217 Town of Manassa] |{{sort|1889-06-06|June 6, 1889}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کنیہوز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manassa.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223513/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manassa.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|145}} |{{change|invert=on|978|991}} |align=right|{{ntsh|138}}1052&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>406&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|164}}0.9312&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.4118&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|164}}0.9312&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.4118&nbsp;km⁻² |align=center|0848060 |align=right|{{coord|37.173841|-105.937275|format=dms}} |- |[[Mancos, Colorado|Mancos]] |[http://www.mancoscolorado.com/ Town of Mancos] |{{sort|1894-11-30|November 30, 1894}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مونٹزوما کاؤنٹی، کولوراڈو|Montezuma County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mancos.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225927/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mancos.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|132}} |{{change|invert=on|1377|1336}} |align=right|{{ntsh|39}}2132&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>823&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|192}}0.6383&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.6532&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|192}}0.6383&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.6532&nbsp;km⁻² |align=center|0848115 |align=right|{{coord|37.346597|-108.293856|format=dms}} |- |[[Manitou Springs, Colorado|Manitou Springs]] |[http://manitousprings-co.gov/ City of Manitou Springs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110225090800/http://manitousprings-co.gov/ |date=2011-02-25 }} |{{sort|1888-01-25|January 25, 1888}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manitou%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043039/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manitou%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|74}} |{{change|invert=on|5314|4992}} |align=right|{{ntsh|77}}1662&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>642&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|93}}3.1565&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.1753&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|94}}3.1565&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.1753&nbsp;km⁻² |align=center|0848445 |align=right|{{coord|38.857602|-104.912429|format=dms}} |- |[[Manzanola, Colorado|Manzanola]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=245 Town of Manzanola] |{{sort|1900-07-09|July 9, 1900}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو|Otero County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manzanola.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041807/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Manzanola.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|204}} |{{change|invert=on|425|434}} |align=right|{{ntsh|84}}1556&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>601&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|233}}0.2764&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7158&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|233}}0.2764&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7158&nbsp;km⁻² |align=center|0848500 |align=right|{{coord|38.108825|-103.866778|format=dms}} |- |[[Marble, Colorado|Marble]] |[http://www.townofmarble.org/ Town of Marble] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120323161657/http://www.townofmarble.org/ |date=2012-03-23 }} |{{sort|1899-99-99|1899}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گینیسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Marble.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041402/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Marble.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|248}} |{{change|invert=on|131|131}} |align=right|{{ntsh|234}}330&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>127&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|217}}0.3945&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0218&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|217}}0.3945&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0218&nbsp;km⁻² |align=center|0848555 |align=right|{{coord|39.071817|-107.190467|format=dms}} |- |[[Mead, Colorado|Mead]] |[http://mead-co.gov/ Town of Mead] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080213205920/http://mead-co.gov/ |date=2008-02-13 }} |{{sort|1908-03-17|March 17, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mead.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045419/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mead.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|84}} |{{change|invert=on|4104|3405}} |align=right|{{ntsh|229}}369&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>142&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|39}}10.8107&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>27.9996&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|45}}0.0847&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2194&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|39}}10.8954&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>28.2191&nbsp;km⁻² |align=center|0849600 |align=right|{{coord|40.226983|-104.988312|format=dms}} |- |[[Meeker, Colorado|Meeker]] |[http://www.townofmeeker.org/ Town of Meeker] |{{sort|1885-11-10|November 10, 1885}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ریو بلانکو کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Meeker.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304040054/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Meeker.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|105}} |{{change|invert=on|2429|2475}} |align=right|{{ntsh|184}}711&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>275&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|88}}3.5052&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.0785&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|88}}3.5052&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.0785&nbsp;km⁻² |align=center|0849875 |align=right|{{coord|40.049800|-107.895355|format=dms}} |- |[[Merino, Colorado|Merino]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=289 Town of Merino] |{{sort|1917-01-04|January 4, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو|Logan County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Merino.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002145/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Merino.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|219}} |{{change|invert=on|282|284}} |align=right|{{ntsh|78}}1650&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>637&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|259}}0.1673&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4332&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|259}}0.1673&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4332&nbsp;km⁻² |align=center|0850040 |align=right|{{coord|40.484825|-103.353616|format=dms}} |- |[[Milliken, Colorado|Milliken]] |[http://town.milliken.co.us/ Town of Milliken] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071224052759/http://town.milliken.co.us/ |date=2007-12-24 }} |{{sort|1910-10-01|October 1, 1910}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Milliken.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224034/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Milliken.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|67}} |{{change|invert=on|6091|5610}} |align=right|{{ntsh|215}}471&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>182&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|33}}12.5898&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32.6074&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|46}}0.0844&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2187&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|33}}12.6742&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32.8261&nbsp;km⁻² |align=center|0850480 |align=right|{{coord|40.310502|-104.858384|format=dms}} |- |[[Minturn, Colorado|Minturn]] |[http://www.minturn.org/ Town of Minturn] |{{sort|1904-11-23|November 23, 1904}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو|Eagle County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Minturn.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043612/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Minturn.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|143}} |{{change|invert=on|1035|1027}} |align=right|{{ntsh|260}}134&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>52&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|54}}7.6599&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.8389&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|25}}0.1804&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4672&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|53}}7.8402&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>20.3061&nbsp;km⁻² |align=center|0850920 |align=right|{{coord|39.535508|-106.381727|format=dms}} |- |[[Moffat, Colorado|Moffat]] |[http://www.moffatcolorado.org/index.html Town of Moffat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090831090346/http://www.moffatcolorado.org/index.html |date=2009-08-31 }} |{{sort|1911-04-20|April 20, 1911}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ساواچ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Moffat.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023035/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Moffat.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|252}} |{{change|invert=on|116|116}} |align=right|{{ntsh|265}}83&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>32&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|141}}1.4014&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.6296&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|141}}1.4014&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.6296&nbsp;km⁻² |align=center|0851250 |align=right|{{coord|38.001997|-105.905455|format=dms}} |- |[[Monte Vista, Colorado|Monte Vista]] |[http://www.ci.monte-vista.co.us/ City of Monte Vista] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080124121400/http://www.ci.monte-vista.co.us/ |date=2008-01-24 }} |{{sort|1886-09-27|September 27, 1886}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ریو گرینڈے کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Monte%20Vista.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041938/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Monte%20Vista.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|82}} |{{change|invert=on|4311|4444}} |align=right|{{ntsh|73}}1692&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>653&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|105}}2.5927&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.7150&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|76}}0.0179&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0465&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|106}}2.6106&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.7614&nbsp;km⁻² |align=center|0851635 |align=right|{{coord|37.578541|-106.150630|format=dms}} |- |[[Montezuma, Colorado|Montezuma]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_summit.html Town of Montezuma] |{{sort|1882-99-99|1882}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Montezuma.pdf map] |align=center|{{nts|262}} |{{change|invert=on|67|65}} |align=right|{{ntsh|163}}833&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>321&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|269}}0.0793&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2053&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|269}}0.0793&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2053&nbsp;km⁻² |align=center|0851690 |align=right|{{coord|39.581706|-105.868071|format=dms}} |- |[[مونٹروز، کولوراڈو|Montrose]] |[http://www.cityofmontrose.org/ City of Montrose] |{{sort|1882-05-01|May 1, 1882}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[مونٹروز کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Montrose.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054332/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Montrose.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|32}} |{{change|invert=on|19045|19132}} |align=right|{{ntsh|134}}1080&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>417&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|24}}17.6085&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>45.6058&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|24}}17.6085&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>45.6058&nbsp;km⁻² |align=center|0851745 |align=right|{{coord|38.469173|-107.860682|format=dms}} |- |[[Monument, Colorado|Monument]] |[http://www.townofmonument.net/ Town of Monument] |{{sort|1881-05-14|May 14, 1881}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Monument.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903145831/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Monument.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{nts|65}} |{{change|invert=on|6391|5530}} |align=right|{{ntsh|160}}861&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>333&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|60}}6.7534&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.4913&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|57}}0.0497&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1288&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|60}}6.8031&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.6200&nbsp;km⁻² |align=center|0851800 |align=right|{{coord|39.074698|-104.843906|format=dms}} |- |[[Morrison, Colorado|Morrison]] |[http://town.morrison.co.us/ Town of Morrison] |{{sort|1906-01-29|January 29, 1906}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Morrison.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304050250/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Morrison.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|203}} |{{change|invert=on|431|428}} |align=right|{{ntsh|252}}197&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>76&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|117}}2.1886&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.6683&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|103}}0.0035&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0089&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|118}}2.1920&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.6773&nbsp;km⁻² |align=center|0852075 |align=right|{{coord|39.625613|-105.207919|format=dms}} |- |[[Mount Crested Butte, Colorado|Mount Crested Butte]]<ref name=Mount_Crested_Butte>[[Mount Crested Butte, Colorado|Mount Crested Butte]] is served by the [[Crested Butte, Colorado|Crested Butte]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.mtcrestedbuttecolorado.us/ Town of Mount Crested Butte] |{{sort|1973-99-99|1973}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گینیسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Gunnison County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mount%20Crested%20Butte.pdf map] |align=center|{{nts|193}} |{{change|invert=on|522|507}} |align=right|{{ntsh|249}}233&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>90&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|116}}2.2187&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.7463&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|117}}2.2187&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.7463&nbsp;km⁻² |align=center|0852570 |align=right|{{coord|38.908453|-106.958673|format=dms}} |- |[[ماؤنٹین ویو، کولوراڈو]]<ref name=Mountain_View>[[ماؤنٹین ویو، کولوراڈو|Mountain View]] is served by the [[ڈینور, کولوراڈو|Denver]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.mountainviewco.org/ Town of Mountain View] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160110143822/http://www.mountainviewco.org/ |date=2016-01-10 }} |{{sort|1904-10-11|October 11, 1904}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mountain%20View.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043208/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mountain%20View.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|131}} |{{change|invert=on|1387|1320}} |align=right|{{ntsh|1}}14702&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5677&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|268}}0.0930&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2408&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|268}}0.0930&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2408&nbsp;km⁻² |align=center|0852350 |align=right|{{coord|39.774776|-105.056711|format=dms}} |- |[[Mountain Village, Colorado|Mountain Village]] |[http://www.mountain-village.co.us/ Town of Mountain Village] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080119143154/http://www.mountain-village.co.us/ |date=2008-01-19 }} |{{sort|1995-03-10|March 10, 1995}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سان میگیل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mountain%20Village.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001329/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Mountain%20Village.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|161}} |{{change|invert=on|809|801}} |align=right|{{ntsh|248}}238&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>92&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|91}}3.3783&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.7498&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|91}}3.3783&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.7498&nbsp;km⁻² |align=center|0852550 |align=right|{{coord|37.932377|-107.857854|format=dms}} |- |[[Naturita, Colorado|Naturita]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=285 Town of Naturita] |{{sort|1951-11-30|November 30, 1951}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مونٹروز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Naturita.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041454/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Naturita.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|191}} |{{change|invert=on|530|546}} |align=right|{{ntsh|176}}764&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>295&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|190}}0.6872&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.7798&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|191}}0.6872&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.7798&nbsp;km⁻² |align=center|0853120 |align=right|{{coord|38.218554|-108.568286|format=dms}} |- |[[Nederland, Colorado|Nederland]] |[http://www.town.nederland.co.us/ Town of Nederland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160315020318/http://www.town.nederland.co.us/ |date=2016-03-15 }} |{{sort|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nederland.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041518/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nederland.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|126}} |{{change|invert=on|1504|1445}} |align=right|{{ntsh|144}}1009&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>389&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|137}}1.4781&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.8283&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|50}}0.0694&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1797&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|135}}1.5475&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.0080&nbsp;km⁻² |align=center|0853175 |align=right|{{coord|39.963815|-105.505864|format=dms}} |- |[[New Castle, Colorado|New Castle]] |[http://www.newcastlecolorado.org/ Town of New Castle] |{{sort|1890-03-27|March 27, 1890}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/New%20Castle.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041731/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/New%20Castle.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|80}} |{{change|invert=on|4608|4518}} |align=right|{{ntsh|68}}1721&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>665&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|103}}2.6574&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.8826&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|66}}0.0325&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0842&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|103}}2.6899&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.9669&nbsp;km⁻² |align=center|0853395 |align=right|{{coord|39.578289|-107.526243|format=dms}} |- |[[نارتھگلین، کولوراڈو|Northglenn]] |[http://www.northglenn.org/ City of Northglenn] |{{sort|1969-04-19|April 19, 1969}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو|Adams County]]<br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Northglenn.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002200/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Northglenn.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|21}} |{{change|invert=on|38596|35789}} |align=right|{{ntsh|5}}5098&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1968&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|58}}7.3558&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.0514&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|40}}0.0923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2391&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|58}}7.4481&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.2905&nbsp;km⁻² |align=center|0854330 |align=right|{{coord|39.911166|-104.978840|format=dms}} |- |[[Norwood, Colorado|Norwood]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=140 Town of Norwood] |{{sort|1903-08-20|August 20, 1903}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سان میگیل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Norwood.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023047/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Norwood.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|190}} |{{change|invert=on|554|518}} |align=right|{{ntsh|55}}1869&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>722&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|232}}0.2900&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7511&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|232}}0.2900&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7511&nbsp;km⁻² |align=center|0854880 |align=right|{{coord|38.128846|-108.291711|format=dms}} |- |[[Nucla, Colorado|Nucla]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=190 Town of Nucla] |{{sort|1915-03-14|March 14, 1915}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مونٹروز کاؤنٹی، کولوراڈو|Montrose County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nucla.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041717/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nucla.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|173}} |{{change|invert=on|704|711}} |align=right|{{ntsh|149}}963&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>372&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|186}}0.7195&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8634&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|187}}0.7195&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8634&nbsp;km⁻² |align=center|0854935 |align=right|{{coord|38.266534|-108.548716|format=dms}} |- |[[Nunn, Colorado|Nunn]] |[http://www.nunncolorado.com/ Town of Nunn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150801212112/http://nunncolorado.com/ |date=2015-08-01 }} |{{sort|1908-03-28|March 28, 1908}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nunn.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000137/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Nunn.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|201}} |{{change|invert=on|440|416}} |align=right|{{ntsh|257}}140&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>54&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|95}}3.1165&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.0717&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|95}}3.1165&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.0717&nbsp;km⁻² |align=center|0855045 |align=right|{{coord|40.711917|-104.789804|format=dms}} |- |[[Oak Creek, Colorado|Oak Creek]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=243 Town of Oak Creek] |{{sort|1907-12-26|December 26, 1907}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[راوٹ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Oak%20Creek.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041634/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Oak%20Creek.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|154}} |{{change|invert=on|892|884}} |align=right|{{ntsh|25}}2545&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>983&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|225}}0.3442&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8916&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|225}}0.3442&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8916&nbsp;km⁻² |align=center|0855155 |align=right|{{coord|40.273991|-106.957083|format=dms}} |- |[[Olathe, Colorado|Olathe]] |[http://ci.olathe.co.us/ Town of Olathe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110813145317/http://ci.olathe.co.us/ |date=2011-08-13 }} |{{sort|1907-10-16|October 16, 1907}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مونٹروز کاؤنٹی، کولوراڈو|Montrose County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Olathe.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001908/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Olathe.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|118}} |{{change|invert=on|1804|1849}} |align=right|{{ntsh|114}}1247&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>482&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|139}}1.4509&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7579&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|139}}1.4509&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7579&nbsp;km⁻² |align=center|0855540 |align=right|{{coord|38.608319|-107.982841|format=dms}} |- |[[Olney Springs, Colorado|Olney Springs]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=40 Town of Olney Springs] |{{sort|1912-05-27|May 27, 1912}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کرولی کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Olney%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041607/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Olney%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|215}} |{{change|invert=on|334|345}} |align=right|{{ntsh|97}}1363&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>526&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|248}}0.2406&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6231&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|249}}0.2406&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6231&nbsp;km⁻² |align=center|0855705 |align=right|{{coord|38.166274|-103.944491|format=dms}} |- |[[Ophir, Colorado|Ophir]] |[http://www.town-ophir.co.gov/ Town of Ophir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080513061640/http://www.town-ophir.co.gov/ |date=2008-05-13 }} |{{sort|1881-99-99|1881}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سان میگیل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ophir.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041859/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ophir.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|240}} |{{change|invert=on|167|159}} |align=right|{{ntsh|151}}932&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>360&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|258}}0.1759&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4555&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|258}}0.1759&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4555&nbsp;km⁻² |align=center|0855870 |align=right|{{coord|37.856840|-107.829023|format=dms}} |- |[[Orchard City, Colorado|Orchard City]] |[http://www.orchardcityco.org/ Town of Orchard City] |{{sort|1912-05-25|May 25, 1912}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو|Delta County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Orchard%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221338/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Orchard%20City.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|91}} |{{change|invert=on|3025|3119}} |align=right|{{ntsh|244}}268&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>104&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|37}}11.4068&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>29.5435&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|93}}0.0072&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0186&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|37}}11.4140&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>29.5621&nbsp;km⁻² |align=center|0855980 |align=right|{{coord|38.814059|-107.967542|format=dms}} |- |[[Ordway, Colorado|Ordway]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=206 Town of Ordway] |{{sort|1900-09-04|September 4, 1900}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کرولی کاؤنٹی، کولوراڈو|Crowley County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ordway.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041644/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ordway.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|141}} |{{change|invert=on|1059|1080}} |align=right|{{ntsh|98}}1346&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>520&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|181}}0.7714&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9980&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|182}}0.7714&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9980&nbsp;km⁻² |align=center|0856145 |align=right|{{coord|38.220898|-103.756679|format=dms}} |- |[[Otis, Colorado|Otis]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=143 Town of Otis] |{{sort|1917-03-27|March 27, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[واشنگٹن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Otis.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042007/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Otis.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|199}} |{{change|invert=on|468|475}} |align=right|{{ntsh|122}}1145&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>442&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|213}}0.4130&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0697&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|213}}0.4130&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0697&nbsp;km⁻² |align=center|0856365 |align=right|{{coord|40.150129|-102.962138|format=dms}} |- |[[Ouray, Colorado|Ouray]] |[http://www.ci.ouray.co.us/ City of Ouray] |{{sort|1884-03-24|March 24, 1884}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[اوریے کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ouray.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041639/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ouray.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|144}} |{{change|invert=on|1021|1000}} |align=right|{{ntsh|120}}1150&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>444&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|169}}0.8809&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2816&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|169}}0.8809&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2816&nbsp;km⁻² |align=center|0856420 |align=right|{{coord|38.027430|-107.673580|format=dms}} |- |[[Ovid, Colorado|Ovid]] |[http://www.ovidcolorado.com/ Town of Ovid] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929012129/http://www.ovidcolorado.com/ |date=2007-09-29 }} |{{sort|1925-12-21|December 21, 1925}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سیڈجویک کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ovid.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045323/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ovid.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|217}} |{{change|invert=on|308|318}} |align=right|{{ntsh|50}}1938&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>748&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|260}}0.1620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4197&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|260}}0.1620&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4197&nbsp;km⁻² |align=center|0856475 |align=right|{{coord|40.960564|-102.388352|format=dms}} |- |[[Pagosa Springs, Colorado|Pagosa Springs]] |[http://www.townofpagosasprings.com/ Town of Pagosa Springs] |{{sort|1891-03-18|March 18, 1891}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آرچولیٹا کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pagosa%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041706/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pagosa%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|119}} |{{change|invert=on|1743|1727}} |align=right|{{ntsh|230}}353&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>136&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|72}}4.8708&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.6154&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|70}}0.0261&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0675&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|72}}4.8969&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.6829&nbsp;km⁻² |align=center|0856860 |align=right|{{coord|37.263604|-107.003530|format=dms}} |- |[[Palisade, Colorado|Palisade]] |[http://www.townofpalisade.org/ Town of Palisade] |{{sort|1904-04-04|April 4, 1904}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[میسا کاؤنٹی، کولوراڈو|Mesa County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Palisade.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042011/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Palisade.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|97}} |{{change|invert=on|2645|2692}} |align=right|{{ntsh|27}}2436&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>941&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|155}}1.0807&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7991&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|97}}0.0055&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0143&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|155}}1.0863&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.8134&nbsp;km⁻² |align=center|0856970 |align=right|{{coord|39.107404|-108.359087|format=dms}} |- |[[Palmer Lake, Colorado|Palmer Lake]] |[http://www.ci.palmer-lake.co.us/ Town of Palmer Lake] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050607075623/http://www.ci.palmer-lake.co.us/ |date=2005-06-07 }} |{{sort|1889-03-12|March 12, 1889}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Palmer%20Lake.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222842/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Palmer%20Lake.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|100}} |{{change|invert=on|2579|2420}} |align=right|{{ntsh|166}}821&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>317&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|96}}3.0922&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.0088&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|73}}0.0216&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0560&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|96}}3.1138&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.0647&nbsp;km⁻² |align=center|0857025 |align=right|{{coord|39.113465|-104.899806|format=dms}} |- |[[Paoli, Colorado|Paoli]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_phillips.html Town of Paoli] |{{sort|1930-08-06|August 6, 1930}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فلپس کاؤنٹی، کولوراڈو|Phillips County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Paoli.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023052/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Paoli.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|269}} |{{change|invert=on|33|34}} |align=right|{{ntsh|263}}111&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>43&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|230}}0.3052&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7905&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|230}}0.3052&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7905&nbsp;km⁻² |align=center|0857245 |align=right|{{coord|40.612871|-102.472061|format=dms}} |- |[[Paonia, Colorado|Paonia]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=42 Town of Paonia] |{{sort|1902-09-03|September 3, 1902}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ڈیلٹا کاؤنٹی، کولوراڈو|Delta County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Paonia.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042257/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Paonia.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|127}} |{{change|invert=on|1413|1451}} |align=right|{{ntsh|75}}1671&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>645&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|171}}0.8584&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2231&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|171}}0.8584&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.2231&nbsp;km⁻² |align=center|0857300 |align=right|{{coord|38.869824|-107.591433|format=dms}} |- |[[Parachute, Colorado|Parachute]] |[http://www.parachutecolorado.com/ Town of Parachute] |{{sort|1908-04-01|April 1, 1908}}<ref name=Grand_Valley>[[Parachute, Colorado|Parachute]] was incorporated in 1908 as [[Parachute, Colorado|Grand Valley]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Parachute.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042626/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Parachute.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|139}} |{{change|invert=on|1098|1085}} |align=right|{{ntsh|187}}682&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>263&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|132}}1.6081&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.1649&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|54}}0.0618&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1601&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|132}}1.6699&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3250&nbsp;km⁻² |align=center|0857400 |align=right|{{coord|39.450047|-108.055481|format=dms}} |- |[[پارکر، کولوراڈو]] |[http://www.parkeronline.org/ Town of Parker] |{{sort|1981-05-99|May 1981}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈگلس کاؤنٹی، کولوراڈو|Douglas County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Parker.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160312072357/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Parker.pdf |date=2016-03-12 }} |align=center|{{nts|19}} |{{change|invert=on|49857|45297}} |align=right|{{ntsh|33}}2295&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>886&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|22}}21.1821&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>54.8613&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|91}}0.0080&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0208&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|22}}21.1901&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>54.8821&nbsp;km⁻² |align=center|0857630 |align=right|{{coord|39.504167|-104.773173|format=dms}} |- |[[Peetz, Colorado|Peetz]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=148 Town of Peetz] |{{sort|1917-05-17|May 17, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو|Logan County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Peetz.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903150510/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Peetz.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{nts|233}} |{{change|invert=on|237|238}} |align=right|{{ntsh|116}}1196&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>462&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|256}}0.1914&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4958&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|257}}0.1914&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.4958&nbsp;km⁻² |align=center|0858235 |align=right|{{coord|40.962046|-103.114231|format=dms}} |- |[[Pierce, Colorado|Pierce]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=149 Town of Pierce] |{{sort|1918-08-30|August 30, 1918}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pierce.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041622/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pierce.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|157}} |{{change|invert=on|871|834}} |align=right|{{ntsh|140}}1031&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>398&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|175}}0.8390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1730&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|176}}0.8390&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1730&nbsp;km⁻² |align=center|0859005 |align=right|{{coord|40.633499|-104.755178|format=dms}} |- |[[Pitkin, Colorado|Pitkin]] |[http://www.pitkincolorado.com/ Town of Pitkin] |{{sort|1880-04-05|April 5, 1880}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[گینیسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Gunnison County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pitkin.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043943/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pitkin.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|262}} |{{change|invert=on|67|66}} |align=right|{{ntsh|247}}248&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>96&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|237}}0.2700&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6992&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|237}}0.2700&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6992&nbsp;km⁻² |align=center|0859830 |align=right|{{coord|38.608612|-106.516466|format=dms}} |- |[[پلیٹویل، کولوراڈو]] |[http://www.plattevillegov.org/ Town of Platteville] |{{sort|1887-01-01|January 1, 1887}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Platteville.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304053034/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Platteville.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|98}} |{{change|invert=on|2608|2485}} |align=right|{{ntsh|157}}894&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>345&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|101}}2.8731&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.4413&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|85}}0.0103&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0266&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|101}}2.8834&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.4680&nbsp;km⁻² |align=center|0860160 |align=right|{{coord|40.216683|-104.824077|format=dms}} |- |[[Poncha Springs, Colorado|Poncha Springs]] |[http://www.ponchaspringscolorado.us/ Town of Poncha Springs] |{{sort|1880-12-16|December 16, 1880}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[چافی کاؤنٹی، کولوراڈو|Chaffee County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Poncha%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304050925/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Poncha%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|165}} |{{change|invert=on|764|737}} |align=right|{{ntsh|240}}281&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>109&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|102}}2.7146&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.0307&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|102}}2.7146&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.0307&nbsp;km⁻² |align=center|0860600 |align=right|{{coord|38.518844|-106.072576|format=dms}} |- |[[Pritchett, Colorado|Pritchett]] |[http://www.sangres.com/colorado/baca/pritchett.htm Town of Pritchett] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924094027/http://www.sangres.com/colorado/baca/pritchett.htm |date=2015-09-24 }} |{{sort|1923-99-99|1923}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pritchett.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303235719/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pritchett.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|247}} |{{change|invert=on|136|140}} |align=right|{{ntsh|197}}588&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>227&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|251}}0.2330&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6036&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|252}}0.2330&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6036&nbsp;km⁻² |align=center|0861315 |align=right|{{coord|37.370009|-102.858749|format=dms}} |- |[[پوابلو، کولوراڈو]] |[http://www.pueblo.us/ City of Pueblo] |{{sort|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[پوابلو کاؤنٹی، کولوراڈو|Pueblo County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pueblo.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160312121456/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Pueblo.pdf |date=2016-03-12 }} |align=center|{{nts|9}} |{{change|invert=on|108423|106595}} |align=right|{{ntsh|44}}2020&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>780&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|5}}53.5917&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>138.8020&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|11}}0.7852&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.0337&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|5}}54.3770&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>140.8357&nbsp;km⁻² |align=center|0862000 |align=right|{{coord|38.269934|-104.612294|format=dms}} |- |[[Ramah, Colorado|Ramah]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=227 Town of Ramah] |{{sort|1927-07-18|July 18, 1927}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایل پاسو کاؤنٹی، کولوراڈو|El Paso County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ramah.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001059/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ramah.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|249}} |{{change|invert=on|127|123}} |align=right|{{ntsh|210}}517&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>200&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|243}}0.2454&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6356&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|245}}0.2454&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6356&nbsp;km⁻² |align=center|0862660 |align=right|{{coord|39.122238|-104.167334|format=dms}} |- |[[Rangely, Colorado|Rangely]] |[http://www.rangely.com/ Town of Rangely] |{{sort|1946-08-27|August 27, 1946}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ریو بلانکو کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rangely.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041603/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rangely.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|104}} |{{change|invert=on|2430|2365}} |align=right|{{ntsh|200}}586&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>226&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|81}}4.1505&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.7496&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|81}}4.1505&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.7496&nbsp;km⁻² |align=center|0862880 |align=right|{{coord|40.095177|-108.756740|format=dms}} |- |[[Raymer, Colorado|Raymer]]<ref name=Raymer>[[Raymer, Colorado|Raymer]] is served by the [[New Raymer, Colorado|New Raymer]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_weld.html Town of Raymer] |{{sort|1919-99-99|1919}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Raymer.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041810/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Raymer.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|258}} |{{change|invert=on|102|96}} |align=right|{{ntsh|258}}139&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>54&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|187}}0.7188&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8616&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|188}}0.7188&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.8616&nbsp;km⁻² |align=center|0863045 |align=right|{{coord|40.607758|-103.844329|format=dms}} |- |[[Red Cliff, Colorado|Red Cliff]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=283 Town of Red Cliff] |{{sort|1880-12-18|December 18, 1880}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو|Eagle County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Red%20Cliff.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041934/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Red%20Cliff.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|222}} |{{change|invert=on|270|267}} |align=right|{{ntsh|128}}1120&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>433&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|249}}0.2348&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6080&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|250}}0.2348&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6080&nbsp;km⁻² |align=center|0863265 |align=right|{{coord|39.509143|-106.370030|format=dms}} |- |[[Rico, Colorado|Rico]] |[http://www.ricocolorado.org/gov/frame_gov.html Town of Rico] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160308195759/http://www.ricocolorado.org/gov/frame_gov.html |date=2016-03-08 }} |{{sort|1880-02-25|February 25, 1880}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ڈولوریس کاؤنٹی، کولوراڈو|Dolores County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rico.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041524/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rico.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|226}} |{{change|invert=on|256|265}} |align=right|{{ntsh|232}}346&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>134&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|183}}0.7567&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9599&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|184}}0.7567&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.9599&nbsp;km⁻² |align=center|0864090 |align=right|{{coord|37.688569|-108.031434|format=dms}} |- |[[Ridgway, Colorado|Ridgway]] |[http://www.town.ridgway.co.us/ Town of Ridgway] |{{sort|1891-04-02|April 2, 1891}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[اوریے کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ridgway.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083338/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ridgway.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|147}} |{{change|invert=on|953|924}} |align=right|{{ntsh|227}}399&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>154&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|113}}2.3350&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.0475&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|114}}2.3350&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.0475&nbsp;km⁻² |align=center|0864200 |align=right|{{coord|38.159128|-107.753111|format=dms}} |- |[[Rifle, Colorado|Rifle]] |[http://www.rifleco.org/ City of Rifle] |{{sort|1905-08-18|August 18, 1905}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Garfield County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rifle.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041819/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rifle.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|49}} |{{change|invert=on|9488|9172}} |align=right|{{ntsh|96}}1367&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>528&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|59}}6.9404&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.9755&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|53}}0.0629&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1628&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|59}}7.0033&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>18.1384&nbsp;km⁻² |align=center|0864255 |align=right|{{coord|39.537565|-107.770345|format=dms}} |- |[[Rockvale, Colorado|Rockvale]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=156 Town of Rockvale] |{{sort|1886-09-30|September 30, 1886}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Fremont County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rockvale.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233239/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rockvale.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|194}} |{{change|invert=on|498|487}} |align=right|{{ntsh|246}}260&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>101&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|125}}1.9169&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.9648&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|126}}1.9169&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.9648&nbsp;km⁻² |align=center|0864970 |align=right|{{coord|38.364713|-105.164779|format=dms}} |- |[[Rocky Ford, Colorado|Rocky Ford]] |[http://www.rockyfordcolo.com/ City of Rocky Ford] |{{sort|1887-08-19|August 19, 1887}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو|Otero County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rocky%20Ford.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002734/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rocky%20Ford.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|87}} |{{change|invert=on|3873|3957}} |align=right|{{ntsh|28}}2355&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>909&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|130}}1.6608&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3014&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|81}}0.0140&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0362&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|131}}1.6748&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3376&nbsp;km⁻² |align=center|0865190 |align=right|{{coord|38.050212|-103.722672|format=dms}} |- |[[Romeo, Colorado|Romeo]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=222 Town of Romeo] |{{sort|1923-09-04|September 4, 1923}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کنیہوز کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Romeo.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041440/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Romeo.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|208}} |{{change|invert=on|394|404}} |align=right|{{ntsh|70}}1715&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>662&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|250}}0.2332&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6041&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|251}}0.2332&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6041&nbsp;km⁻² |align=center|0865740 |align=right|{{coord|37.171819|-105.985414|format=dms}} |- |[[Rye, Colorado|Rye]] |[http://www.colorado.com/Rye.aspx Town of Rye] |{{sort|1937-11-22|November 22, 1937}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پوابلو کاؤنٹی، کولوراڈو|Pueblo County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rye.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000652/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Rye.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|241}} |{{change|invert=on|154|153}} |align=right|{{ntsh|80}}1588&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>613&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|267}}0.0951&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2462&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|267}}0.0951&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2462&nbsp;km⁻² |align=center|0866895 |align=right|{{coord|37.921281|-104.932135|format=dms}} |- |[[سگاچے، کولوراڈو]]<ref name=Saguache>Saguache is {{IPAc-en|s|ə|ˈ|w|ɒ|tʃ}}. This name comes from a [[Ute language]] word meaning "sand dunes". The [[ہسپانوی زبان]] version of this name is usually spelled ''Saguache'', while the [[انگریزی زبان]] version is usually spelled ''Sawatch''.</ref> |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=158 Town of Saguache]<ref name=Saguache/> |{{sort|1891-08-13|August 13, 1891}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ساواچ کاؤنٹی، کولوراڈو|Saguache County]]<ref name=County_Seat/><ref name=Saguache/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Saguache.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233743/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Saguache.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|197}} |{{change|invert=on|480|485}} |align=right|{{ntsh|115}}1215&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>469&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|215}}0.3985&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0321&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|215}}0.3985&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.0321&nbsp;km⁻² |align=center|0867005 |align=right|{{coord|38.086247|-106.140876|format=dms}} |- |[[سالیڈا، کولوراڈو|Salida]] |[http://www.cityofsalida.com/ City of Salida] |{{sort|1891-03-23|March 23, 1891}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[چافی کاؤنٹی، کولوراڈو|Chaffee County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Salida.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042811/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Salida.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|72}} |{{change|invert=on|5406|5236}} |align=right|{{ntsh|41}}2094&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>809&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|106}}2.5829&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.6896&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|107}}2.5829&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.6896&nbsp;km⁻² |align=center|0867280 |align=right|{{coord|38.530275|-105.998784|format=dms}} |- |[[San Luis, Colorado|San Luis]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=160 Town of San Luis] |{{sort|1885-99-99|1885}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کوسٹیلا کاؤنٹی، کولوراڈو|Costilla County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/San%20Luis.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304003217/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/San%20Luis.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|182}} |{{change|invert=on|622|629}} |align=right|{{ntsh|130}}1108&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>428&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|200}}0.5595&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4490&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|200}}0.5595&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4490&nbsp;km⁻² |align=center|0868105 |align=right|{{coord|37.202341|-105.422469|format=dms}} |- |[[Sanford, Colorado|Sanford]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_conejos.html Town of Sanford] |{{sort|1907-04-09|April 9, 1907}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[کنیہوز کاؤنٹی، کولوراڈو|Conejos County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sanford.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042955/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sanford.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|158}} |{{change|invert=on|870|879}} |align=right|{{ntsh|196}}594&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>229&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|138}}1.4645&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7931&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|138}}1.4645&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.7931&nbsp;km⁻² |align=center|0867830 |align=right|{{coord|37.257425|-105.900741|format=dms}} |- |[[Sawpit, Colorado|Sawpit]]<ref name=Sawpit>[[Sawpit, Colorado|Sawpit]] is served by the [[Placerville, Colorado|Placerville]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_san_miguel.html Town of Sawpit] |{{sort|1896-99-99|1896}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سان میگیل کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sawpit.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042940/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sawpit.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|267}} |{{change|invert=on|42|40}} |align=right|{{ntsh|100}}1333&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>515&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|271}}0.0307&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0796&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|271}}0.0307&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0796&nbsp;km⁻² |align=center|0868655 |align=right|{{coord|37.994621|-108.001189|format=dms}} |- |[[Sedgwick, Colorado|Sedgwick]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=271 Town of Sedgwick] |{{sort|1918-01-28|January 28, 1918}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سیڈجویک کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sedgwick.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042920/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sedgwick.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|243}} |{{change|invert=on|145|146}} |align=right|{{ntsh|222}}425&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>164&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|228}}0.3338&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8647&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|228}}0.3338&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8647&nbsp;km⁻² |align=center|0868930 |align=right|{{coord|40.935068|-102.525674|format=dms}} |- |[[Seibert, Colorado|Seibert]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=161 Town of Seibert] |{{sort|1917-06-21|June 21, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Seibert.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222953/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Seibert.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|235}} |{{change|invert=on|218|181}} |align=right|{{ntsh|209}}525&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>203&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|226}}0.3428&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8880&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|226}}0.3428&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8880&nbsp;km⁻² |align=center|0869040 |align=right|{{coord|39.297967|-102.869524|format=dms}} |- |[[Severance, Colorado|Severance]] |[http://www.townofseverance.org/ Town of Severance] |{{sort|1920-11-20|November 20, 1920}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Severance.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304003406/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Severance.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|90}} |{{change|invert=on|3525|3165}} |align=right|{{ntsh|204}}555&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>214&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|66}}6.1160&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>15.8404&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|39}}0.0963&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2495&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|66}}6.2123&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>16.0899&nbsp;km⁻² |align=center|0869150 |align=right|{{coord|40.539441|-104.870121|format=dms}} |- |[[Sheridan, Colorado|Sheridan]] |[http://www.ci.sheridan.co.us/ City of Sheridan] |{{sort|1890-04-01|April 1, 1890}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[آریپاہو کاؤنٹی، کولوراڈو|Arapahoe County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sheridan.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041727/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sheridan.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|69}} |{{change|invert=on|5949|5664}} |align=right|{{ntsh|23}}2644&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1021&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|115}}2.2220&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.7549&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|52}}0.0665&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1723&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|115}}2.2885&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.9273&nbsp;km⁻² |align=center|0869700 |align=right|{{coord|39.647757|-105.017457|format=dms}} |- |[[Sheridan Lake, Colorado|Sheridan Lake]] |[http://www.kcedfonline.org/sheridanlake.htm Town of Sheridan Lake] |{{sort|1951-06-11|June 11, 1951}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کآئیووا کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sheridan%20Lake.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041711/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sheridan%20Lake.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|259}} |{{change|invert=on|88|88}} |align=right|{{ntsh|238}}284&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>110&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|229}}0.3171&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8212&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|229}}0.3171&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8212&nbsp;km⁻² |align=center|0869645 |align=right|{{coord|38.466677|-102.294142|format=dms}} |- |[[Silt, Colorado|Silt]] |[http://www.townofsilt.org/ Town of Silt] |{{sort|1915-05-19|May 19, 1915}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گارفیلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Garfield County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silt.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000728/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silt.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|92}} |{{change|invert=on|3007|2930}} |align=right|{{ntsh|60}}1762&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>680&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|128}}1.6915&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.3809&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|59}}0.0456&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1181&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|130}}1.7371&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>4.4990&nbsp;km⁻² |align=center|0870195 |align=right|{{coord|39.547648|-107.654073|format=dms}} |- |[[Silver Cliff, Colorado|Silver Cliff]] |[http://silvercliffco.com/ Town of Silver Cliff] |{{sort|1879-02-10|February 10, 1879}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کیسٹر کاؤنٹی، کولوراڈو|Custer County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silver%20Cliff.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041508/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silver%20Cliff.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|186}} |{{change|invert=on|584|587}} |align=right|{{ntsh|270}}37&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>14&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|27}}15.4639&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>40.0514&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|111}}0.0017&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0044&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|27}}15.4656&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>40.0558&nbsp;km⁻² |align=center|0870250 |align=right|{{coord|38.129203|-105.399189|format=dms}} |- |[[Silver Plume, Colorado|Silver Plume]] |[http://www.townofsilverplume.org/ Town of Silver Plume] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120615180352/http://www.townofsilverplume.org/ |date=2012-06-15 }} |{{sort|1880-09-24|September 24, 1880}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کلئیر کریک کاؤنٹی، کولوراڈو|Clear Creek County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silver%20Plume.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041648/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silver%20Plume.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|239}} |{{change|invert=on|172|170}} |align=right|{{ntsh|191}}642&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>248&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|239}}0.2586&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6697&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|105}}0.0026&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0068&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|239}}0.2612&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6765&nbsp;km⁻² |align=center|0870360 |align=right|{{coord|39.695445|-105.726666|format=dms}} |- |[[Silverthorne, Colorado|Silverthorne]] |[http://www.silverthorne.org/ Town of Silverthorne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160129154446/http://www.silverthorne.org/ |date=2016-01-29 }} |{{sort|1967-09-05|September 5, 1967}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سمٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Summit County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silverthorne.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023103/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silverthorne.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|83}} |{{change|invert=on|4271|3887}} |align=right|{{ntsh|143}}1012&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>391&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|82}}3.9738&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.2920&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|56}}0.0568&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1472&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|82}}4.0306&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.4392&nbsp;km⁻² |align=center|0870525 |align=right|{{coord|39.654012|-106.092443|format=dms}} |- |[[Silverton, Colorado|Silverton]] |[http://www.silverton.co.us/ Town of Silverton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200913023446/http://www.silverton.co.us/ |date=2020-09-13 }} |{{sort|1885-11-15|November 15, 1885}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[سان خوان کاؤنٹی، کولوراڈو|San Juan County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silverton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041411/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Silverton.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|179}} |{{change|invert=on|655|637}} |align=right|{{ntsh|180}}742&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>287&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|173}}0.8474&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1947&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|173}}0.8474&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.1947&nbsp;km⁻² |align=center|0870580 |align=right|{{coord|37.811092|-107.664643|format=dms}} |- |[[Simla, Colorado|Simla]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=46 Town of Simla] |{{sort|1913-01-15|January 15, 1913}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ایلبرٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Elbert County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Simla.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903150547/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Simla.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{nts|181}} |{{change|invert=on|627|618}} |align=right|{{ntsh|132}}1099&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>424&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|199}}0.5677&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4703&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|199}}0.5677&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4703&nbsp;km⁻² |align=center|0870635 |align=right|{{coord|39.141051|-104.081754|format=dms}} |- |[[Snowmass Village, Colorado|Snowmass Village]] |[http://www.tosv.com/ Town of Snowmass Village] |{{sort|1977-99-99|1977}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[پٹکن کاؤنٹی، کولوراڈو|Pitkin County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Snowmass%20Village.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223837/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Snowmass%20Village.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|94}} |{{change|invert=on|2898|2826}} |align=right|{{ntsh|264}}105&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>40&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|17}}27.3167&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>70.7498&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|47}}0.0820&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.2123&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|18}}27.3986&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>70.9621&nbsp;km⁻² |align=center|0871755 |align=right|{{coord|39.216872|-106.943974|format=dms}} |- |[[South Fork, Colorado|South Fork]] |[http://www.southfork.org/community/government.php Town of South Fork] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100803042517/http://www.southfork.org/community/government.php |date=2010-08-03 }} |{{sort|1992-05-19|May 19, 1992}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[ریو گرینڈے کاؤنٹی، کولوراڈو|Rio Grande County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/South%20Fork.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083357/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/South%20Fork.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|212}} |{{change|invert=on|364|386}} |align=right|{{ntsh|256}}150&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>58&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|109}}2.4754&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.4112&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|116}}0.0009&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0023&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|109}}2.4763&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>6.4136&nbsp;km⁻² |align=center|0872395 |align=right|{{coord|37.669186|-106.642851|format=dms}} |- |[[Springfield, Colorado|Springfield]] |[http://www.springfieldcolorado.com/ Town of Springfield] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406224452/http://www.springfieldcolorado.com/ |date=2016-04-06 }} |{{sort|1889-01-16|January 16, 1889}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Springfield.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000336/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Springfield.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|128}} |{{change|invert=on|1405|1451}} |align=right|{{ntsh|113}}1260&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>486&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|153}}1.1263&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.9172&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|153}}1.1263&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.9172&nbsp;km⁻² |align=center|0873330 |align=right|{{coord|37.404915|-102.618898|format=dms}} |- |[[Starkville, Colorado|Starkville]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_las_animas.html Town of Starkville] |{{sort|1954-03-02|March 2, 1954}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو|Las Animas County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Starkville.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304035958/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Starkville.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|266}} |{{change|invert=on|53|59}} |align=right|{{ntsh|178}}755&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>291&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|270}}0.0729&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1888&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|270}}0.0729&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1888&nbsp;km⁻² |align=center|0873715 |align=right|{{coord|37.116820|-104.523298|format=dms}} |- |[[سٹیمبوٹ سپرنگز، کولوراڈو|Steamboat Springs]] |[http://steamboatsprings.net/ City of Steamboat Springs] |{{sort|1900-07-19|July 19, 1900}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[راوٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Routt County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Steamboat%20Springs.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041638/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Steamboat%20Springs.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|41}} |{{change|invert=on|12260|12088}} |align=right|{{ntsh|117}}1192&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>460&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|41}}10.1468&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>26.2800&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|82}}0.0129&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0334&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|41}}10.1597&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>26.3134&nbsp;km⁻² |align=center|0873825 |align=right|{{coord|40.475587|-106.822935|format=dms}} |- |[[سٹرلنگ، کولوراڈو]] |[http://www.sterlingcolo.com/ City of Sterling] |{{sort|1884-12-03|December 3, 1884}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لوگن کاؤنٹی، کولوراڈو|Logan County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sterling.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041622/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sterling.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|36}} |{{change|invert=on|14629|14777}} |align=right|{{ntsh|53}}1923&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>743&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|56}}7.6098&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.7092&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|56}}7.6098&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>19.7092&nbsp;km⁻² |align=center|0873935 |align=right|{{coord|40.620706|-103.191867|format=dms}} |- |[[Stratton, Colorado|Stratton]] |[http://www.strattoncolorado.com/ Town of Stratton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010720092629/http://www.strattoncolorado.com/ |date=2001-07-20 }} |{{sort|1917-04-15|April 15, 1917}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Kit Carson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Stratton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041810/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Stratton.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|177}} |{{change|invert=on|663|658}} |align=right|{{ntsh|108}}1293&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>499&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|205}}0.5137&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3305&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|205}}0.5137&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.3305&nbsp;km⁻² |align=center|0874485 |align=right|{{coord|39.302883|-102.603473|format=dms}} |- |[[Sugar City, Colorado|Sugar City]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=297 Town of Sugar City] |{{sort|1900-07-02|July 2, 1900}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کرولی کاؤنٹی، کولوراڈو|Crowley County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sugar%20City.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045510/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Sugar%20City.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|228}} |{{change|invert=on|253|258}} |align=right|{{ntsh|192}}637&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>246&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|219}}0.3849&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9968&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|219}}0.3849&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.9968&nbsp;km⁻² |align=center|0874815 |align=right|{{coord|38.232773|-103.663312|format=dms}} |- |[[سپیریئر، کولوراڈو]] |[http://www.townofsuperior.com/ Town of Superior] |{{sort|1904-06-10|June 10, 1904}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو]]<br/>[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Superior.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023107/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Superior.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|39}} |{{change|invert=on|12855|12483}} |align=right|{{ntsh|16}}3240&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1251&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|83}}3.9705&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.2835&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|60}}0.0406&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1052&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|83}}4.0111&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>10.3887&nbsp;km⁻² |align=center|0875640 |align=right|{{coord|39.931190|-105.159085|format=dms}} |- |[[Swink, Colorado|Swink]] |[http://www.swinkcolorado.com/ Town of Swink] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090529053023/http://www.swinkcolorado.com/ |date=2009-05-29 }} |{{sort|1906-06-06|June 6, 1906}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[اوٹیرو کاؤنٹی، کولوراڈو|Otero County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Swink.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041755/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Swink.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|183}} |{{change|invert=on|602|617}} |align=right|{{ntsh|32}}2307&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>891&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|238}}0.2644&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6847&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|238}}0.2644&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6847&nbsp;km⁻² |align=center|0875970 |align=right|{{coord|38.014148|-103.628163|format=dms}} |- |[[Telluride, Colorado|Telluride]] |[http://www.telluride-co.gov/ Town of Telluride] |{{sort|1887-02-10|February 10, 1887}}<ref name=Columbia>[[Telluride, Colorado|Telluride]] was incorporated in 1887 as [[Telluride, Colorado#History|Columbia]].</ref> |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[سان میگیل کاؤنٹی، کولوراڈو|San Miguel County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Telluride.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042033/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Telluride.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|107}} |{{change|invert=on|2369|2325}} |align=right|{{ntsh|136}}1062&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>410&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|118}}2.1832&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.6545&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|119}}2.1832&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.6545&nbsp;km⁻² |align=center|0876795 |align=right|{{coord|37.939664|-107.817888|format=dms}} |- |[[تھورن ٹن، کولوراڈو|Thornton]] |[http://www.cityofthornton.net/ City of Thornton] |{{sort|1956-06-12|June 12, 1956}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو|Adams County]]<br/>[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Thornton.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224119/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Thornton.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|6}} |{{change|invert=on|130307|118772}} |align=right|{{ntsh|10}}3628&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1401&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|10}}35.1056&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>90.9232&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|8}}1.0541&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>2.7300&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|10}}36.1597&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>93.6532&nbsp;km⁻² |align=center|0877290 |align=right|{{coord|39.919420|-104.942808|format=dms}} |- |[[Timnath, Colorado|Timnath]] |[http://www.timnathcolorado.org/ Town of Timnath] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021024093514/http://www.timnathcolorado.org/ |date=2002-10-24 }} |{{sort|1920-07-06|July 6, 1920}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو|Larimer County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Timnath.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041947/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Timnath.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|114}} |{{change|invert=on|1983|625}} |align=right|{{ntsh|236}}320&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>124&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|73}}4.8220&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.4890&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|77}}0.0168&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0435&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|73}}4.8388&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.5325&nbsp;km⁻² |align=center|0877510 |align=right|{{coord|40.533090|-104.961193|format=dms}} |- |[[ٹرینیڈاڈ، کولوراڈو|Trinidad]] |[http://www.historictrinidad.com/city/ City of Trinidad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111002155601/http://www.historictrinidad.com/city/ |date=2011-10-02 }} |{{sort|1879-12-30|December 30, 1879}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[لاس انیماس کاؤنٹی، کولوراڈو|Las Animas County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Trinidad.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304054527/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Trinidad.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|53}} |{{change|invert=on|8193|9096}} |align=right|{{ntsh|154}}913&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>352&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|47}}9.2756&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.0238&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|119}}0.0004&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0010&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|47}}9.2760&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.0248&nbsp;km⁻² |align=center|0878610 |align=right|{{coord|37.173157|-104.490326|format=dms}} |- |[[Two Buttes, Colorado|Two Buttes]] |[http://www.colorado.com/TwoButtes.aspx Town of Two Buttes] |{{sort|1911-10-19|October 19, 1911}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو|Baca County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Two%20Buttes.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041803/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Two%20Buttes.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|267}} |{{change|invert=on|42|43}} |align=right|{{ntsh|255}}169&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>65&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|242}}0.2480&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6422&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|243}}0.2480&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6422&nbsp;km⁻² |align=center|0879270 |align=right|{{coord|37.560664|-102.396556|format=dms}} |- |[[ویل، کولوراڈو]] |[http://www.vailgov.com/ Town of Vail] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111026064921/http://www.vailgov.com/ |date=2011-10-26 }} |{{sort|1966-99-99|1966}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایگل کاؤنٹی، کولوراڈو|Eagle County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vail.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041627/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vail.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|73}} |{{change|invert=on|5328|5305}} |align=right|{{ntsh|124}}1137&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>439&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|75}}4.6711&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.0981&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|79}}0.0154&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0400&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|75}}4.6865&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>12.1381&nbsp;km⁻² |align=center|0880040 |align=right|{{coord|39.637527|-106.364526|format=dms}} |- |[[Victor, Colorado|Victor]] |[http://www.victorcolorado.com/cityofvictor.htm City of Victor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121030091929/http://www.victorcolorado.com/cityofvictor.htm |date=2012-10-30 }} |{{sort|1894-07-16|July 16, 1894}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[ٹیلر کاؤنٹی، کولوراڈو]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Victor.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304035256/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Victor.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|206}} |{{change|invert=on|400|397}} |align=right|{{ntsh|87}}1458&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>563&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|236}}0.2701&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6997&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|236}}0.2701&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6997&nbsp;km⁻² |align=center|0880865 |align=right|{{coord|38.709004|-105.141855|format=dms}} |- |[[Vilas, Colorado|Vilas]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_baca.html Town of Vilas] |{{sort|1888-06-25|June 25, 1888}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو|Baca County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vilas.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041854/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vilas.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|253}} |{{change|invert=on|110|114}} |align=right|{{ntsh|159}}876&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>338&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|265}}0.1278&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3311&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|265}}0.1278&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.3311&nbsp;km⁻² |align=center|0881030 |align=right|{{coord|37.373664|-102.447416|format=dms}} |- |[[Vona, Colorado|Vona]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_kit_carson.html Town of Vona] |{{sort|1919-08-09|August 9, 1919}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کٹ کارسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Kit Carson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vona.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042639/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Vona.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|255}} |{{change|invert=on|107|106}} |align=right|{{ntsh|213}}488&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>188&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|253}}0.2213&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5732&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|254}}0.2213&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.5732&nbsp;km⁻² |align=center|0881690 |align=right|{{coord|39.302119|-102.743352|format=dms}} |- |[[Walden, Colorado|Walden]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=230 Town of Walden] |{{sort|1890-12-02|December 2, 1890}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[جیکسن کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walden.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041649/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walden.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|184}} |{{change|invert=on|601|608}} |align=right|{{ntsh|61}}1760&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>680&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|227}}0.3352&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8683&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|227}}0.3352&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8683&nbsp;km⁻² |align=center|0882130 |align=right|{{coord|40.731584|-106.281336|format=dms}} |- |[[Walsenburg, Colorado|Walsenburg]] |[http://www.cityofwalsenburg.com/ City of Walsenburg] |{{sort|1873-06-16|June 16, 1873}} |[[#Statutory city|statutory city]] |[[ہوئیرفانو کاؤنٹی، کولوراڈو|Huerfano County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walsenburg.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023113/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walsenburg.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|95}} |{{change|invert=on|2896|3068}} |align=right|{{ntsh|148}}979&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>378&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|100}}2.9898&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.7435&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|100}}2.9898&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>7.7435&nbsp;km⁻² |align=center|0882350 |align=right|{{coord|37.630598|-104.781719|format=dms}} |- |[[Walsh, Colorado|Walsh]] |[http://www.dola.colorado.gov/dlg/local_governments/lgov_baca.html Town of Walsh] |{{sort|1928-07-19|July 19, 1928}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[بیکا کاؤنٹی، کولوراڈو|Baca County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walsh.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224446/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Walsh.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|192}} |{{change|invert=on|524|546}} |align=right|{{ntsh|119}}1178&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>455&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|209}}0.4473&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1584&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|209}}0.4473&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.1584&nbsp;km⁻² |align=center|0882460 |align=right|{{coord|37.386107|-102.279933|format=dms}} |- |[[وارڈ، کولوراڈو|Ward]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=226 Town of Ward] |{{sort|1896-06-09|June 9, 1896}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[بولڈر کاؤنٹی، کولوراڈو|Boulder County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ward.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223013/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Ward.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|241}} |{{change|invert=on|154|150}} |align=right|{{ntsh|243}}270&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>104&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|198}}0.5731&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4844&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|114}}0.0014&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0035&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|198}}0.5745&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1.4879&nbsp;km⁻² |align=center|0882735 |align=right|{{coord|40.073201|-105.515621|format=dms}} |- |[[Wellington, Colorado|Wellington]] |[http://www.townofwellington.com/ Town of Wellington] |{{sort|1905-11-10|November 10, 1905}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو|Larimer County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wellington.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221706/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wellington.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|57}} |{{change|invert=on|7185|6289}} |align=right|{{ntsh|45}}1999&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>772&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|92}}3.3645&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.7140&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|99}}0.0047&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0123&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|92}}3.3693&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.7263&nbsp;km⁻² |align=center|0883230 |align=right|{{coord|40.699366|-105.005825|format=dms}} |- |[[Westcliffe, Colorado|Westcliffe]] |[http://www.townofwestcliffe.com/ Town of Westcliffe] |{{sort|1887-11-21|November 21, 1887}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[کیسٹر کاؤنٹی، کولوراڈو|Custer County]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Westcliffe.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304043406/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Westcliffe.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|188}} |{{change|invert=on|572|568}} |align=right|{{ntsh|216}}457&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>177&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|150}}1.2351&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.1990&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|112}}0.0016&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0042&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|150}}1.2367&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.2032&nbsp;km⁻² |align=center|0883450 |align=right|{{coord|38.134203|-105.465306|format=dms}} |- |[[ویسٹ منسٹر، کولوراڈو|Westminster]] |[http://www.ci.westminster.co.us/ City of Westminster] |{{sort|1911-05-24|May 24, 1911}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ایڈمز کاؤنٹی، کولوراڈو|Adams County]]<br/>[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Westminster.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041909/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Westminster.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|8}} |{{change|invert=on|112090|106114}} |align=right|{{ntsh|11}}3502&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1352&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|15}}31.6761&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>82.0407&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|1}}2.2765&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>5.8961&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|13}}33.9526&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>87.9368&nbsp;km⁻² |align=center|0883835 |align=right|{{coord|39.882190|-105.064426|format=dms}} |- |[[ویٹ ریج، کولوراڈو|Wheat Ridge]] |[http://www.ci.wheatridge.co.us/ City of Wheat Ridge] |{{sort|1969-08-20|August 20, 1969}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[جیفرسن کاؤنٹی، کولوراڈو|Jefferson County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wheat%20Ridge.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223849/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wheat%20Ridge.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|24}} |{{change|invert=on|31034|30166}} |align=right|{{ntsh|14}}3301&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>1274&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|45}}9.3671&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.2606&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|22}}0.2458&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6367&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|44}}9.6129&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>24.8974&nbsp;km⁻² |align=center|0884440 |align=right|{{coord|39.772675|-105.104801|format=dms}} |- |[[Wiggins, Colorado|Wiggins]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=64 Town of Wiggins] |{{sort|1974-10-11|October 11, 1974}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[مورگن کاؤنٹی، کولوراڈو|Morgan County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wiggins.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045424/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wiggins.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|153}} |{{change|invert=on|895|893}} |align=right|{{ntsh|188}}678&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>262&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|143}}1.3265&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.4355&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|100}}0.0044&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0113&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|143}}1.3308&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>3.4468&nbsp;km⁻² |align=center|0884770 |align=right|{{coord|40.226588|-104.073498|format=dms}} |- |[[Wiley, Colorado|Wiley]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=242 Town of Wiley] |{{sort|1909-01-28|January 28, 1909}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[پراورز کاؤنٹی، کولوراڈو|Prowers County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wiley.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903150627/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wiley.pdf |date=2014-09-03 }} |align=center|{{nts|209}} |{{change|invert=on|387|405}} |align=right|{{ntsh|105}}1298&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>501&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|231}}0.3051&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7902&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|231}}0.3051&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.7902&nbsp;km⁻² |align=center|0885045 |align=right|{{coord|38.155356|-102.719248|format=dms}} |- |[[ویلمزبرگ، کولوراڈو|Williamsburg]]<ref name=Williamsburg>[[ویلمزبرگ، کولوراڈو|Williamsburg]] is served by the [[فلورنس، کولوراڈو]] [[United States Postal Service|Post Office]].</ref> |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=280 Town of Williamsburg] |{{sort|1888-04-07|April 7, 1888}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[فریمونٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Fremont County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Williamsburg.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303224452/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Williamsburg.pdf |date=2016-03-03 }} |align=center|{{nts|180}} |{{change|invert=on|653|662}} |align=right|{{ntsh|254}}181&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>70&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|86}}3.5678&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.2405&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|86}}3.5678&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>9.2405&nbsp;km⁻² |align=center|0885155 |align=right|{{coord|38.383984|-105.171179|format=dms}} |- |[[ونڈسر، کولوراڈو|Windsor]] |[http://www.ci.windsor.co.us/ Town of Windsor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19981203125339/http://www.ci.windsor.co.us/ |date=1998-12-03 }} |{{sort|1890-04-15|April 15, 1890}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ویلڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Weld County]]<br/>[[لیمیمر کاؤنٹی، کولوراڈو|Larimer County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Windsor.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083352/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Windsor.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|27}} |{{change|invert=on|21106|18644}} |align=right|{{ntsh|162}}836&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>323&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|21}}24.4316&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>63.2776&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|19}}0.3185&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.8248&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|20}}24.7501&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>64.1025&nbsp;km⁻² |align=center|0885485 |align=right|{{coord|40.477555|-104.916800|format=dms}} |- |[[Winter Park, Colorado|Winter Park]] |[http://www.winterparkgov.com/ Town of Winter Park] |{{sort|1979-09-01|September 1, 1979}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[گرینڈ کاؤنٹی، کولوراڈو|Grand County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Winter%20Park.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304000941/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Winter%20Park.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|146}} |{{change|invert=on|955|999}} |align=right|{{ntsh|268}}57&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>22&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|26}}16.5337&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>42.8221&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|26}}16.5337&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>42.8221&nbsp;km⁻² |align=center|0885705 |align=right|{{coord|39.877821|-105.782813|format=dms}} |- |[[ووڈلینڈ پارک، کولوراڈو]] |[http://www.city-woodlandpark.org/ City of Woodland Park] |{{sort|1891-06-06|June 6, 1891}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[ٹیلر کاؤنٹی، کولوراڈو|Teller County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Woodland%20Park.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002801/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Woodland%20Park.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|56}} |{{change|invert=on|7194|7200}} |align=right|{{ntsh|133}}1083&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>418&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|62}}6.6065&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.1108&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|63}}6.6065&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>17.1108&nbsp;km⁻² |align=center|0886090 |align=right|{{coord|38.998706|-105.059533|format=dms}} |- |[[Wray, Colorado|Wray]] |[http://www.wrayco.net/ City of Wray] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120419220115/http://www.wrayco.net/ |date=2012-04-19 }} |{{sort|1906-06-22|June 22, 1906}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[یوما کاؤنٹی، کولوراڈو]]<ref name=County_Seat/> |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wray.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304050245/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Wray.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|106}} |{{change|invert=on|2400|2342}} |align=right|{{ntsh|186}}695&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>268&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|90}}3.4376&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.9034&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|104}}0.0029&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.0075&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|90}}3.4405&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.9109&nbsp;km⁻² |align=center|0886310 |align=right|{{coord|40.079953|-102.228622|format=dms}} |- |[[یامپا، کولوراڈو]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=68 Town of Yampa] |{{sort|1907-02-25|February 25, 1907}} |[[#Statutory town|statutory town]] |[[راوٹ کاؤنٹی، کولوراڈو|Routt County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Yampa.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304002105/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Yampa.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|202}} |{{change|invert=on|436|429}} |align=right|{{ntsh|58}}1782&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>688&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|247}}0.2408&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6235&nbsp;km⁻² |align=center|{{ntsh|123}}none |align=right|{{ntsh|248}}0.2408&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.6235&nbsp;km⁻² |align=center|0886475 |align=right|{{coord|40.152996|-106.908496|format=dms}} |- |[[یوما، کولوراڈو|Yuma]] |[http://www.cmca.gen.co.us/Municipality.cfm?MunicipalityID=220 City of Yuma] |{{sort|1887-03-24|March 24, 1887}} |[[#Home rule municipality|home rule municipality]] |[[یوما کاؤنٹی، کولوراڈو|Yuma County]] |[http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Yuma.pdf map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083447/http://dtdapps.coloradodot.info/staticdata/Downloads/CityMaps/Yuma.pdf |date=2016-03-04 }} |align=center|{{nts|89}} |{{change|invert=on|3606|3524}} |align=right|{{ntsh|121}}1147&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>443&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|94}}3.1181&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.0760&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|61}}0.0387&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>0.1002&nbsp;km⁻² |align=right|{{ntsh|93}}3.1568&nbsp;mi⁻²&nbsp;<br/>8.1761&nbsp;km⁻² |align=center|0886750 |align=right|{{coord|40.124400|-102.717612|format=dms}} |} == بیرونی روابط == *[http://www.colorado.gov/ State of Colorado] **[http://www.dola.state.co.us/ Colorado Department of Local Affairs] ***[http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/municipalities.html Active Colorado municipalities] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091212060308/http://www.dola.state.co.us/dlg/local_governments/municipalities.html |date=2009-12-12 }} ***[http://www.colorado.gov/dpa/doit/archives/muninc.html Colorado municipal incorporations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101202030057/http://www.colorado.gov/dpa/doit/archives/muninc.html |date=2010-12-02 }} **[http://www.dot.state.co.us/ Colorado Department of Transportation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070612125743/http://www.dot.state.co.us/ |date=2007-06-12 }} ***[http://www.dot.state.co.us/App_DTD_DataAccess/Maps/index.cfm?fuseaction=MapsMain&MenuType=Maps CDOT maps] *[http://www.cml.org/ Colorado Municipal League] *[http://www.cmca.gen.co.us/ Colorado Municipal Clerks Association] *[http://www.usa.gov/ United States Government] **[http://www.census.gov/ United States Census Bureau] ***[http://2010.census.gov/2010census/ United States Census 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100320084325/http://2010.census.gov/2010census/ |date=2010-03-20 }} ***[http://www.census.gov/popest/estimates.php United States population estimates] ***[http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?url=http%3A%2F%2Ftigerweb.geo.census.gov%2Farcgis%2Frest%2Fservices%2FCensus2010%2FState_County%2FMapServer&source=sd ArcGIS Map with main cities and counties] ***[http://www.census.gov/cgi-bin/gazetteer U.S. Gazetteer] ***[http://factfinder.census.gov/ American Factfinder] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080521160844/http://factfinder.census.gov./ |date=2008-05-21 }} **[http://www.doi.gov/ U.S. Department of the Interior] ***[http://www.usgs.gov/ U.S. Geological Survey] ****[http://geonames.usgs.gov/pls/gnispublic/ Geographic Names Information System query] ***[http://www.nationalatlas.gov/ National Atlas of the United States of America] *[http://www.usps.com/ U.S. Postal Service] **[http://zip4.usps.com/zip4/citytown.jsp ZIP Code lookup] *[http://wikimapia.org/#lat=39.05&lon=-105.53&z=7&l=0&m=a Wikimapia map of Colorado] == حوالے == {{حوالے}} {{کولوراڈو}} {{امریکہ دے شہر اں دی بلحاظ ریاست لسٹ}} [[گٹھ:امریکہ دے شہراں بلحاظ آبادی لسٹ]] [[گٹھ:امریکہ دے شہر]] [[گٹھ:شہر]] [[گٹھ:شمالی امریکہ دے شہر]] [[گٹھ:شمالی امریکہ دے شہراں دی لسٹ]] [[گٹھ:امریکین دے شہراں دی لسٹ]] [[گٹھ:امریکین دے شہر]] [[گٹھ:شمالی امریکہ دے آباد تھاں]] [[گٹھ:امریکہ دے آباد تھاں]] [[گٹھ:کولوراڈو دے قصبے]] [[گٹھ:امریکہ دے شہر اں دی بلحاظ ریاست لسٹ]] [[گٹھ:کولوراڈو دے شہر]] hhrsa51xvjw15rilqxdelwk0f5p94hq 0 62806 690883 681400 2025-07-08T20:12:40Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690883 wikitext text/x-wiki {{گیانسندوک جیونی | نام = ڈاکٹر۔ نرندر دابولکر | چتر = NarendraDabholkar.jpg | چتر_سرخی = نرندر دابولکر | چتر_اکار = | پورا_نام =ڈاکٹر۔ نرندر دابولکر | جم_تاریخ =1 نومبر، 1945 | جم_تھاں = | موت_تاریخ =20 اگست 2013 | موت_تھاں =[[پونا]] | موت_دا_کارن =قتل | راشٹریئتا =بھارتی | پیشہ =سماج نوں اندھ یعقین توں باہر کڈھنا | پچھانے_کم =اندھ-یعقیناں خلاف بل سال 2005 وچ [[مہاراشٹر]] صوبائی اسمبلی وچ پاس | جیون_ساتھی =شیلا<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=Times of India|date=21 اگست 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref> | بچے =مکتا اتے حمید | دھرم =انسانیت | سیاست = | ایہہ_وی_ویکھو = | دستخط = | ویبسائیٹ ={{URL|antisuperstition.org}} | پرویشدوار = | ہور_پرویشدوار = }} '''ڈاکٹر۔ '''نرندر دابولکر'''''' دا جم (1 نومبر، 1945-20 اگست 2013) [[مہاراشٹر]] وکھے ہویا۔ [[مہاراشٹر]] دے اُگھے ترقی پسند آگوُ سن۔ اوہ [[اندھ عقیدت نرمولن سمتی]] دے بانی اتے پردھان سن اتے مراٹھی ساہت جگت دی جانی-پچھانی شخصیت سن۔ اوہناں نے اک درجن توں ودھ کتاباں لکھیاں ہن۔ اوہ پیشے وجوں ایم بی بی ایس ڈاکٹر سن۔ اوہناں نے معراج دے میڈیکل کالج<ref name=DNAParanjpe>{{cite news|title=Narendra Dabholkar: A rationalist to the core|url=http://www.dnaindia.com/pune/1877283/report-narendra-dabholkar-a-rationalist-to-the-core|accessdate=21 اگست 2013|newspaper=DNA|date=20 اگست 2013,|author=Shailendra Paranjpe}}</ref> توں ایم۔بی۔ بی۔ ایس۔ دی ڈگری حاصل کیتی۔ ڈاکٹری دی نوکری کردیاں سماجی تانے-بانے وچ نابرابری اتے دھرم دی آڑ وچ لوکاں دا کیتا جاندا استحصال اس نوں برا لگدا سی۔ سماجی برابری لئی اوہناں بابا آدھو دے ‘اک پنڈ-اکڈ کھوہ’ ناں دی تحریک توں اپنے-اپنے نوں سماجی کماں نال جوڑیا۔ سن 1982 توں اوہناں دھرم دے نام تے کیتے جاندے اڈمبراں، اتے اکھوتی چمتکاراں دا گورکھ دھندا کرن والے اکھوتی بابیاں، تانترکاں، غیبی طاقتاں دے نام تے لوکاں نوں لٹن والے دھرم گروآں دی اصلیت جگّ-ظاہر کرن لئی میدان ملّ لیا۔ == مڈھلا جیون == ڈاکٹر۔ نرندر دابولکر دا جم 1 نومبر 1945 نوں اچیوت اتے تارابائی دے گھر ہویا۔ اوہ دس بھین بھراواں وچوں سبھ توں چھوٹے سن اتے سبھ توں وڈا بھائی، مرحوم سکھیاشعورت، [[گاندھیواد]]ی اتے [[سماج واد]]ی [[دیودتّ دابھولکر]] سن۔<ref name="Sakal-2010">{{cite news |title=ترکخالص وچارانچا مورتمنت آوشکار: پرورتن چلولیتیل وچارونت شکشک |author=Chinchkar Dilip Kumar |url=|newspaper=[[Sakal]] |location = Mumbai |language=[[Marathi language|Marathi]] |date=2010-12-19 |page=9}}</ref> اوہناں نے نیو انگلش سکول [[ستارا]] اتے ولنگٹن کالج [[سنگلی]] توں پڑھائی کیتی اتے ایم بی بی ایس دی ڈگری معراج میڈیکل کالج توں کیتی۔<ref name=DNAParanjpe/> شیلا نال شادی توں اوہناں دے مکتا اتے حمید دابھولکر دو بچے ہن۔<ref name="TOI Jadhav">{{cite news|title=Doctor who fought to stamp out superstition|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Doctor-who-fought-to-stamp-out-superstition/articleshow/21945021.cms|newspaper=Times of India|date=21 اگست 2013|author=Radheshyam Jadhav}}</ref> اوہ [[شیواجی یونیورسٹی]] [[کبڈی]] ٹیم دا کیپٹن سی۔ اسنے اک کبڈی ٹورنامینٹ وچ [[بنگلہ دیش]] دے نال میچ وچ بھارتی ٹیم دی کپتانی کیتی سی۔ اسنے کبڈی لئی مہاراشٹر سرکار دا شو چھترپتی یوا اوارڈ حاصل کیتا۔<ref name=DNAParanjpe /><ref name="Founder">{{cite web|url=http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97|title=Founder:Dr. Narendra Dabholkar|publisher=Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti|access-date=2017-08-20|archive-date=2015-10-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20151027170459/http://www.antisuperstition.org/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=97}}</ref> == ہفتہ واری اخبار سادھنا (دیانتداری) == اس کم دے نال-نال اوہناں سائنسی فکر دے پسار لئی مراٹھی دی ہفتہ واری اخبار دیانتداری دی ادارت وی سمبھالی۔ اس سفر دی شروعات توں ہی اوہ اپنی منزل ول ثابت قدمیں ترے۔ == وچار == زندگی دا اوہ روپ ہی نوینیاں پیڑاں پاؤن دے اہل ہندا اے جس دے آمورت اچے-سچے ہون۔ زندگی دے اسے سنگھرشمئی روپ دا نام سی ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر،<ref name="Sakal-2010"/> جس نے اگیانتا دا ہنیرا مٹاؤن لئی اپنی زندگی داء تے لگا دتی۔ اندھعقیدت نرمولن سمتی مہانراشٹر دے پردھان ڈاکٹر۔ ڈابولکر صرف بھارت دے ہی نہیں بلکہ دنیاں بھر دیاں ترکشیل، مانووادی، لوک ہتو جتھیبندیاں دا اک جانیا-پچھانیا نام سی۔ لوکائی نوں اندھ-وشواساں اتے اگیانتا دے چکرویو ’چوں کڈھ کے بھرم-مکت سماج سرجنا اس دا عہد سی۔ اپنے اسے آمورت دی تکمیل ہی اس دا ‘سکھ-چین’ سی، جس لئی اوہ دن-رات قلم چلاؤندا، تقریراں کردا، بحث-مباحثیاں وچ حصہ لیندا تے چمتکاراں دا دمبھ ننگا کرن لئی دور-دراڈے پنڈاں، گلیاں، شہراں تے مہانگراں وچ لوکاں دے رو-ب-رو ہندا رہا۔ == [[اندھعقیدت نرمولن سمتی]] == سن1989 وچ [[مہاراشٹر]] وچ ‘[[اندھعقیدت نرمولن سمتی]]’ دی قیام کر کے اوہناں اندھ-وشواساں تے اگیانتا خلاف جدوجہد نوں عوامی مہم دا روپ دتا۔ اوہناں دا مننا سی کہ ‘دھرم دی آڑ وچ، دھرم دے نام تے، غیر- سائنسی تے ویلا وہا چکیاں رسماں انسانی جیون دی آزادی دے راہ وچ روڑا ہن۔ ایہناں نوں ہٹا کے ہی برابری تے خوش حالی لیاندی جا سکدی اے۔’ سماج ’چوں چھوت-چھات دے خاتمے لئی اوہناں دلتاں دی برابری لئی کیتے جاندے جدوجہداں وچ وی حصہ لیا۔ مانووادی کارجاں اتے ترکشیل سنگٹھناں دیاں سرگرمیاں وچ ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر موہری رول نبھاؤندے سن۔ اوہناں اگیانتا خلاف کیتے جدوجہد دوران 15 سالاں وچ لگپگ 10 ہزار استاداں نوں سکھئت کیتا۔ ‘سائنس بودھ واہنی’ نام دی اک چلدی-پھردی لیبارٹری مہاراشٹر دے پنڈاں وچ گھمائی تے لوکاں نوں کراماتاں پچھے کم کردے سائنس بارے دسیا۔ == کتاباں == اوہ عورتاں دی ترقی اتے برابری دے وی حامی سن۔ عورتاں نوں سکھئت کرن لئی کم کردی ارارہ ‘پرورتن’ وچ وی اوہناں موہری رول نبھایا تے ویاہاں اپر کیتے جاندے بے لوڑے خرچیاں خلاف وی آواز اٹھائی۔ اوہناں مراٹھی وچ 12 کتاباں لکھیاں تے مراٹھی ساہت دے نامور ساہتکار بنے۔ == مہانراشٹر صوبائی اسمبلی وچ اندھ-وشواساں خلاف بل == اوہناں دی پہل قدمی نال اندھ-وشواساں خلاف بل سال 2003 وچ [[مہاراشٹر]] صوبائی اسمبلی وچ پیش ہویا سی۔ سال 2005 وچ نام بدل کے نواں بل لیاندا گیا، جو کجھ تبدیلیاں توں بعد پاس ہو گیا۔ ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر دھرم دے نام تے بھولے-بھالے لوکاں تے کیتے جاندے تشدد دے سخت خلاف سن۔ == سائنسی سوچ == ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر سائنسی وچاراں نوں پرنائے ہوئے آگوُ سن۔ سماج نوں اگیانتا اتے اندھ-وشواساں توں مکت کرنا اوہناں دا آمورت سی۔ ماحول نوں بچاؤن لئی اوہناں ایہہ آکھدیاں مورتی وسرجن دا خلاف کیتا کہ پانی وچ تاریاں جاندیاں دیوی-دیوتیاں دیاں مورتیاں اپر لگے رسائنک رنگ پانی نوں دوشت کر کے سمندری جیو-جنتوآں تے انسانی جاناں نال کھیڈدے ہن۔ اوہ نڈر ہو کے اپنی گل لوکاں ساہمنے رکھدے سن۔ == موت == اوہناں نوں شروعاتی دور وچ ہی فرقو سنگٹھناں ولوں دھمکیاں ملن لگ گئیاں سن پر اوہناں کدے ایہناں دی پرواہ نہیں سی کیتی۔ سماج وچ سائنسی فکر دی رشنائی کر راے اس سہرد آگوُ نوں 20 اگست 2013 نوں پونا وکھے دن-دہاڑے گولیاں مار کے مار کر دتا گیا سی۔ اگیانتا خلاف چانن دا پسار کر راے ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر دے قاتل بناں شکّ اوہی لوک ہن جہڑے دھرم دے برقعے ہیٹھ اندھ-وشواساں تے اگیانتا دا وپار کردے ہن۔ بھاویں اوہناں ساڈے کولوں ڈاکٹر۔ نریندر ڈابولکر نوں جسمانی روپ وچ کھوہ لیا اے پر اوہناں دے بول اج وی فضا وچ ہن۔ سائنسی فکر دے چانن دا چھٹا دینا ہی اوہناں نوں سچی شردھانجلی ہوویگی۔<ref name="Founder"/> == حوالے == {{حوالے}} == ہور == * [http://antisuperstition.org/ Narendra Dabholkar's Antisuperstition.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141216190708/http://antisuperstition.org/ |date=2014-12-16 }} * [http://www.nytimes.com/2013/08/25/world/asia/battling-superstition-indian-paid-with-his-life.html?pagewanted=all&_r=0 Battling Superstition, Indian Paid With His Life] [[گٹھ:بھارتی لوک]] [[گٹھ:ترقی پسند تحریک]] [[گٹھ:بھارت]] decbytohw7htvkf6p7l4x4xujiyrzcm 0 78795 690893 673270 2025-07-09T03:08:44Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690893 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات اداکار}} '''پران کرشن سکند''' (12 فروری 1920 – 12 جولائ‏ی 2013)، پران دا پورا ناں پران کشن سکند سی ۔ زیادہ تر صرف '''پران'''کے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں۔ اک بھارتی اداکار نيں۔ جو [[بالی وڈ|ہندی سنیما]]  د‏‏ی فلماں وچ عموماً منفی کرداراں وچ 1940 د‏‏ی دہائی تو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی تک نظر آندے رہے نيں۔ ۔<ref>{{Cite book|last=[[گلزار|Gulzar]], [[Govind Nihalani]], Saibal Chatterjee|author=[[گلزار|Gulzar]], [[Govind Nihalani]], Saibal Chatterjee|year=2003|title=Encyclopaedia of Hindi Cinema|url=http://books.google.com.my/books?id=8y8vN9A14nkC&printsec=frontcover&dq=Encyclopaedia+of+Hindi+cinema&hl=en&sa=X&ei=VZ1rUbz5Bon4rQeywIGYBw&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=Pran&f=false|page=605|publisher=Encyclopædia Britannica (India) Pvt. Ltd.|isbn=8179910660|ISBN=8179910660|access-date=15 April 2013|accessdate=15 April 2013| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226145803/https://books.google.com.my/books?id=8y8vN9A14nkC&printsec=frontcover&dq=Encyclopaedia+of+Hindi+cinema&hl=en&sa=X&ei=VZ1rUbz5Bon4rQeywIGYBw | archivedate = 26 دسمبر 2018}}</ref> وہ 1940 تا 1947 د‏‏ی فلماں وچ بطور ہیرو، 1942 تا 1991کی فلماں وچ بطور ویلن تے 1948 تا 2007 د‏‏ی بعض فلماں وچ بطور معاون اداکار آئے۔  وہ بولی وڈ دے ایداں بُرے آدمیاں (ولنز) وچ شامل سن جنہاں نے بہ طور ولین اس انڈسٹری اُتے اپنا سکہ ایسا جمایا کہ ساری دنیا وچ دھوم مچادت‏ی۔ انہاں دا چہرہ، اکھاں تے چلنے دا انداز دیکھ دے بعض فلم بین تاں انہاں تو‏ں ڈرتے سن ۔ انہاں دا انداز اک خطرنا‏‏ک ولین والا سی ۔ پران 12فروری 1920کو پیدا ہوئے سن تے نمونیے د‏‏ی بیماری وچ مبتلا ہوکے 12 جولائ‏ی2013ء نو‏‏ں 93 سال د‏‏ی عمر وچ ممبئی، مہاراشٹر وچ دنیا تو‏ں رخصت ہو گئے۔ <ref>{{حوالہ خبر/متروک | ناں =روزنامہ ایکسپریس | عنوان =ہندی سنیما دا اک بے مثال بُرا آدمی پران | ربط =https://www.express.pk/story/821939/ | اخبار =روزنامہ ایکسپریس| تاریخ =21، مئی 2017ء}}</ref> == ابتدائی زندگی تے تعلیم == اداکار پران 12 فروری1920کو پرانی دہلی دے اک علاقے بلی ماران دے اک دولت مند پنجابی گھرانے وچ پیدا ہوئے سن ۔  <ref name="of">{{حوالہ ویب|url=http://www.pransikand.com/aboutpran.html|title=Pran – The legend of Hindi cinema – About Pran|accessdate=15 April 2013|archivedate=25 May 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170525140041/http://www.pransikand.com/aboutpran.html}}</ref>  انہاں دے والد کیول کرشن سکند اک سول انجینئر سن تے سرکاری ٹھیکے لیا کردے سن ۔ انہاں د‏‏ی ماں دا ناں رامیشوری سی ۔ <ref name="bol">{{Cite book|last=Dawar, Ramesh|author=Dawar, Ramesh|year=2006|title=Bollywood: Yesterday – Today – Tomorrow''|url=https://books.google.com/books?id=TO6Fmi8FraUC&pg=RA1-PA89&dq=Pran+Sikand&as_brr=0|page=89|publisher=Star Publications|isbn=1-905863-01-2|ISBN=1-905863-01-2|access-date=15 April 2013|accessdate=15 April 2013| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226145804/https://books.google.com/books?id=TO6Fmi8FraUC&pg=RA1-PA89&dq=Pran+Sikand&as_brr=0 | archivedate = 26 دسمبر 2018}}</ref>  تعلیم دے شعبے وچ پران نے وڈی صلاحیتاں دا مظاہرہ کیتا، اوہ بچپن تو‏ں ہی میتھس (ریاضی) وچ ماہر سن تے اس سبجیکٹ وچ خاص مہارت رکھدے سن ۔ انہاں دے والد اکثر ملازمت دے سلسلے وچ گھر تو‏ں باہر رہندے سن ۔ اس لئی پران نو‏‏ں متعدد جگہاں تو‏ں تعلیم حاصل کرنی پئی جنہاں وچ دہرہ دون، کپورتھلہ، میرٹھ تے اناؤ (یوپی) شامل نيں۔ رام پور دے حامد اسکول تو‏ں تعلیم مکمل کرنے دے بعد اوہ دہلی وچ بہ طور پروفیشنل فوٹوگرافر کم کرنے لگے سن ۔ بعد وچ انہاں نے شملہ دا سفر کیتا تے اوتھ‏ے رام لیلا دے میلے وچ سیندا دا کردار وی نبھایا سی ۔ == کیریئر == === ابتدائی کیریئر (1940–1947) === پران نے 1942سے1946کے دوران لاہور وچ لگ بھگ 22 فلماں وچ کم کیتا سی جنہاں وچو‏ں 18فلماں 1947تک ریلیز ہوگئياں۔ بعد وچ انڈیا پاکستان دے تقسیم دے باعث پران دے کیریر نو‏‏ں وقتی طور اُتے بریک لگیا، فیر اوہ لاہور تو‏ں بمبئی چلے گئے تے جتھ‏ے انہاں نے حصول معاش دے لئی وی کافی جدوجہد د‏‏ی تے اپنے قدم جمانے دے لئی وی بہت کچھ کم کیتے، انہاں نے اک ہوٹل وچ وی کم کیتا، فیر 1948ماں انہاں نو‏ں اداکاری دا موقع مل گیا۔ بمبئی د‏‏ی فلم نگری وچ انہاں نو‏ں کم دا موقع ایداں ملیا کہ سعادت حسن منٹو تے اداکار شیام د‏‏ی مدد تو‏ں انہاں نو‏ں ’’ضدی‘‘ فلم وچ کم کرنے دا موقع مل گیا، جس وچ لیڈنگ رول دیوآنند تے کامنی کوشل نے کیتے سن ۔ اس فلم دے ذریعے بمبئی وچ پران دے کیریئر دا باقاعدہ آغاز ہويا۔ پہلے انہاں د‏‏ی فلم ضدی تے فیر وڈی بہن نے وی کم یابی حاصل کيتی۔ ایتھے تو‏ں انہاں نے اپنے نويں دور دا آغاز کیتا جس وچ اوہ اک بہت وڈے ولین بن کے منظرعام اُتے آنے والے سن ۔ پران نے بہ طور ولین اک خاص اسٹائل اپنایا سی، اوہ سگریٹ نوشی کردے ہوئے منہ تو‏ں دھوئاں دے مرغولے نکالتے سن ۔ یہ اسٹائل بہت مقبول ہويا۔ بعد وچ انہاں نے دلیپ کمار، دیوآنند تے راج کپور دے نال وی بہ طور ولین اپنی اداکارنہ صلاحیتاں دے جوہر دکھائے تے ہر فلم وچ اسی طرح سگریٹ دے مرغولے چھڈدے ہوئے دکھادی دیے۔ دلیپ کمار د‏‏ی فلماں، آزاد، دیوداس، مدھومتی، دل دتا درد لیا، رام تے شیام تے آدمی وچ پران د‏‏ی منفی اداکاری بہت زیادہ پسند کيتی گئی۔ اس وچ کوئی شک نئيں کہ اپنی فلماں وچ زیادہ تر پران نے منفی رول کیتے، مگر اک حیرت انگیز گل ایہ سی کہ اوہ اپنے اندر دے ولین نو‏‏ں جس طرح فلم بیناں دے سامنے پیش کردے سن، اوہدی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں بہت شہرت وی ملی تے مقبولیت بھی۔ بعد وچ پرانے ہیروز د‏‏ی جگہ نويں ہیروز آنے لگے، مگر پران انہاں دے نال وی برابر کم کردے رہ‏‏ے۔ پران نے مزاحیہ رول وی کیتے، خاص طور تو‏ں کشور کمار تے محمود دے نال انہاں د‏‏ی فلماں نے وڈی کم یابی حاصل کيتی۔ محمود دے نال انہاں نے ’’سادھو تے شیطان‘‘، لکھاں وچ ایک‘‘ تے کشور کمار دے نال ’’چھم چھما چھم‘‘ وچ اپنی مزاحیہ اداکاری دے جوہر دکھائے۔ 1969تے 1982کے دوران سب تو‏ں زیادہ معاوضہ لینے والے اداکار سن ۔  پران 1940-47کے درمیان اک فلمی ہیرو دے طور اُتے جلوہ گر ہوئے سن تے اسی دور وچ انہاں نے فلمی ولین دے کردار وی نبھائے، لیکن بہ طور فلمی ہیرو اوہ کم یاب ثابت نئيں ہو سک‏‏ے۔ شاید انہاں دا انداز، انہاں دا چہر ایسا نئيں سی جس تو‏ں اوہ فلمی ہیرو لگدے۔ اوہ 1940کے عشرے تو‏ں لے ک‏ے 1990کے عشرے تک ہندی سنیما دے ولین بنے رہے تے اس حیثیت وچ انہاں نے دھوم مچادی سی کہ انہاں د‏‏ی شکل دیکھ دے فلم بین تے خاص طور تو‏ں خواتین انہاں تو‏ں بہت خوف کھاندی سن۔ اوہ اک بہت وڈے کیریکٹر ایکٹر وی سن ۔ سپورٹنگ ایکٹر: 1948سے لے ک‏ے 2007کی مدت دے دوران پران نے سپورٹنگ ایکٹر دے کردار وی وڈی خوبی تو‏ں نبھائے۔ پران دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ اک طویل تے بے مثال کیریر دے مالک سن، انہاں نے اپنی پوری زندگی وچ 350سے زیادہ فلماں وچ کم کیتا سی ۔ تے اوہ وی اک تو‏ں ودھ دے اک فلماں سن جنہاں نو‏ں اس دور وچ بے پناہ مقبولیت حاصل ہوئی سی۔ === پران د‏‏ی مقبول فلماں  === پران نے سب تو‏ں پہلے خاندان (1942)نامی فلم وچ لیڈنگ رول کیتا، اسی طرح انہاں نے پلپلی صاحب(1954) وچ تے اس دے بعد ہلاکو (1956) وچ وی نمایاں کردار ادا کرکے خود نو‏‏ں اک ورسٹائل اداکار دے طور اُتے منوالیا سی ۔ 1958 وچ آنے والی فلم ’’مدھومتی‘‘ وچ پران نے اپنی اداکارانہ صلاحیتاں دا لوہا منوایا۔ اس فلم دے ہیرو دلیپ کمار سن تے ہیروئن وجیندی مالا سن۔ یہ اپنے دور د‏‏ی بے پناہ مقبول فلم ثابت ہوئی سی، اس دے علاوہ انہاں نے 1960 وچ جس دیش وچ گنگا بہندی اے (راج کپور) 1967ماں اپکار، 1965ماں شہید، 1970ماں پورب تے پچھم، 1967ماں رام تے شیام، 1969 وچ آنسو بن گئے پھُل، 1970ماں جانی میرا ناں،1972 وچ وکٹوریہ نمبر 203، 1972ماں بے ایمان، 1973ماں زنجیر، 1978 وچ ڈان، 1977ماں امر اکبر انتھونی تے 1984ماں دنیا جیس متعدد مشہور و معروف فلماں وچ کم کرکے اپنی فن کاری دے جوہر وی دکھائے۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ اوہ فلماں سن جنہاں نو‏ں پران نے اپنی اداکاری تو‏ں لازوال بنادتا۔ انہاں فلماں وچ انہاں دے بُرے آدمی دے کردار نو‏‏ں وی بہت پسند کیتا گیا تے اچھے آدمی دے کردار نو‏‏ں بھی۔ انہاں نے دونے طرح دے رولز تو‏ں اپنے کرداراں نو‏‏ں جان بخش دتی سی۔ ایہ انہاں دے فن د‏‏ی خاص گل سی کہ اوہ ہر کردار وچ جان ڈال دیندے سن ۔ == ذا‏تی زندگی ==  پران نے 1945ماں شکلا اہلووالیا نال شادی د‏‏ی سی۔ انہاں دے دو بیٹے اروند تے سنیل تے اک بیٹی پنکی ا‏‏ے۔ ماضی دا ایہ شان دار اداکار اج ساڈے درمیان نئيں اے، مگر اج وی اوہدی گھن گرج بولی وڈ دے پرداں اُتے دکھادی دیندی ا‏‏ے۔ 1998ء وچ پران نو‏‏ں 78سال د‏‏ی عمر وچ ہارٹ اٹیک ہويا جس دے بعد انہاں نے فلماں وچ کم کرنا چھڈ دتا۔ لیکن امیتابھ بچن دے اصرار اُتے 1996ماں انہاں نے ’’تیرے میرے سپنے‘‘ تے 1997ء وچ ’’مرتیوداتا‘‘ وچ کم کیتا۔ انہاں فلماں وچ پران نے امیتابھ بچن نو‏‏ں سہارا دینے دے لئی کم کیتا سی، کیو‏ں کہ اس دور وچ امیتابھ بچن اپنی زندگی دے مشکل ترین دور تو‏ں گزر رہے سن ۔ اداکار پران نے ہندی سنیما نو‏‏ں اپنی زندگی دے پورے چھ عشرے دتے سن، اس فلم نگری وچ انہاں دا وڈا احترام کیتا جاندا سی ۔ بعد وچ لوگاں نے پران نو‏‏ں ’’پران صاحب‘‘ کہنا شروع کے دتا سی ۔ اداکار تے ولن پران 12جولائ‏ی 2013کو طویل عرصہ تک نمونیہ د‏‏ی جان لیوا بیماری وچ مبتلا رہنے دے بعد 93 سال د‏‏ی عمر وچ انتقال کے گئے۔<ref>{{حوالہ ویب|url=http://zeenews.india.com/news/nation/veteran-actor-pran-passes-away-at-93_861881.html|title=Veteran actor passes away at 93|accessdate=12 July 2013|publisher=Zee News}}</ref> پران د‏‏ی موت کیتا گیا سی وڈے پیمانے سیاست داناں تے انہاں دے ساتھی فنکاراں نے اظہارِ تعزیت کیتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Bollywood/Politicians-film-fraternity-condole-Pran-s-death/Article1-1091591.aspx|title=Politicians, film fraternity condole Pran's death|date=12 July 2013|accessdate=13 July 2013|publisher=''Hindustan Times''|location=New Delhi|archivedate=13 July 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130713221340/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Bollywood/Politicians-film-fraternity-condole-Pran-s-death/Article1-1091591.aspx}}</ref> وزیر اعظم [[منموہن سنگھ]] نے انہاں د‏‏ی موت اُتے تعزیت د‏‏ی تے انہاں نو‏ں  "اک آئکن" کہیا .<ref>{{حوالہ ویب|url=http://zeenews.india.com/news/nation/pran-was-an-icon-prime-minister_861901.html|title=Pran was an icon: Prime Minister|date=12 July 2013|accessdate=13 July 2013|publisher=''Zee News''|location=New Delhi}}</ref> اداکار [[امیتابھ بچن]] نے ٹویٹ اُتے اپنے جذبات دا اظہار کیتا تے انہاں نو‏ں فلم انڈسٹری دے اک "شاندار ستون" تو‏ں تشبیہ دت‏ی۔ <ref name="Mourn">{{حوالہ ویب|url=http://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/bollywood-mourns-death-of-beloved-pran-sahab_138904.htm|title=Bollywood mourns death of beloved Pran 'sahab'|date=12 July 2013|accessdate=13 July 2013|publisher=''Zee News''}}</ref> == ایوارڈز تے اعزازات == اداکار پران نے اپنے کیریئر دے دوران متعدد ایوارڈز وصول کیتے۔ انہاں نے 1967, 1969تے 1972ء وچ فلم فیئر ایوارڈز حاصل کیتے۔ 1997ماں انہاں نو‏ں فلم فیئر لائف ٹائم اچیومنٹ ایوارڈ وی دتا گیا۔ 2000 وچ اداکار پران نو‏‏ں اسٹارڈسٹ نے ’’ولین آف دتی ملینیم ‘‘ دا ایوارڈ وی دتا سی جو بلاشبہہ انہاں د‏‏ی فن کارانہ صلاحیتاں دا اعتراف سی ۔2001 وچ آرٹس دے لئی انہاں د‏‏ی بے مثال خدمات دا اعتراف کردے ہوئے انہاں نو‏ں انڈیا دے پدم بھوشن ایوارڈ تو‏ں وی نوازیا گیا سی ۔ 2013ماں پران نو‏‏ں دادا صاحب پھالکے ایوارڈ وی دتا گیا جو سنیما تے فلماں دے لئی انڈین حکومت دا سب تو‏ں وڈا قومی ایوارڈ ا‏‏ے۔ 2010ماں انہاں نو‏ں سی این این د‏‏ی 25 بہترین تے آل ٹائم ایشیائی اداکاراں د‏‏ی فہرست وچ وی شامل کیتا گیا۔ === شہری اعزاز === * 2001 – [[پدم بھوشن]]، بھارت د‏‏ی تیسری سب تو‏ں زیادہ سویلین ایوارڈ تو‏ں بھارت د‏‏ی حکومت ا‏‏ے۔<ref>[http://www.rediff.com/news/2001/jan/25josy.htm Lata, Bismillah Khan get Bharat Ratnas] Rediff, 25 January 2001.</ref> === قومی فلم ایوارڈ === * 2013 – [[دادا صاحب پھالکے ایوارڈ|دادا صاحب پھالکے  ایوارڈ]]  برائے لائف ٹائم اچیومنٹ۔<ref>{{Cite news|newspaper=Times of India|work=Times of India|title=Actor Pran to receive this year's Dadasaheb Phalke Award|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/Actor-Pran-to-receive-this-years-Dadasaheb-Phalke-Award/articleshow/19512494.cms|accessdate=12 April 2013| archive-url = http://web.archive.org/web/20181226145811/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/Actor-Pran-to-receive-this-years-Dadasaheb-Phalke-Award/articleshow/19512494.cms | archive-date = 26 December 2018}}</ref> === فلم فئیر  ایوارڈ === * <div style="direction: ltr;">1967 –   فلم فئیر بہترین معاون اداکار دا ایوارڈ برائے فلم  اُپکار</div><ref name="PranWebsite_awards">{{حوالہ ویب|url=http://www.pransikand.com/awards.html|title=PRAN – Awards|accessdate=12 April 2013|archivedate=24 June 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130624022231/http://www.pransikand.com/awards.html}}</ref> * 1969 – فلم فئیر بہترین معاون اداکار دے ایوارڈ برائے فلم آنسو بن گئے پھُل * 1972 – فلم فئیر بہترین معاون اداکار دے ایوارڈ برائے فلم بے ایمان * 1997 – فلم فئیر لائف ٹائم اچیومنٹ ایوارڈ === بنگال فلم جرنلسٹ ایسوسی ایشن ایوارڈ === * 1961 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون اداکار برائے فلم : ''جس دیش وچ گنگا بہندا اے ''<ref>[http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196225.htm 1962:25th Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1961] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100107012222/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196225.htm |date=2010-01-07 }} [[:en:BFJA Awards|BFJA Awards]] website.</ref> * 1966 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون  اداکار برائے فلم : ''شہید''<ref>[http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196730.htm 1967:30th Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1966] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100106143248/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196730.htm |date=2010-01-06 }} [[:en:BFJA Awards|BFJA Awards]] website.</ref> * 1973 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون اداکار برائے فلم: ''زنجیر''<ref>[http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/197437.htm 1974: 37th Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1973] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080422070342/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/197437.htm |date=2008-04-22 }} [[:en:BFJA Awards|BFJA Awards]] website.</ref> === ہور ایوارڈز تے پہچان === [[فائل:Chhagan Bhujbal and Pran at the Dada Saheb Phalke Academy Awards, 2010.jpg|thumb|2010ء وچ پران اس وقت دے نائب وزیر اعلیٰ مہاراشٹر  چھگن بھوجبال (کبھے)  کی  جانب تو‏ں  [[دادا صاحب پھالکے ایوارڈ]]  وصول کردے ہوئے ۔ ]] * 1972–73 – Chitrlok Cine Circle [[احمد آباد (بھارت)|Ahmedabad]]: "Best Character Artiste Award". * 1975–76 – Bombay Film Award: Most Versatile Actor. * 1977–78 – Bombay Film Award: Most Versatile Actor. * 1978 – North Bombay Jaycees: Best Character Actor. * 1984 – "Extra Ordinary Special Award as Wizard of Acting" by Bombay Film Award. * 1984 – Filmgoers Award: Reigning "Abhinay Samrat". * 1985 – Kala Bhushan Award presented by [[پنجابی لوگ|Punjabi]] Kala Sangam. * 1987 – North Bombay Jaycees: Outstanding Performance of Decade. * "Viyayshree Award" presented for enriching Human Life and Outstanding Attainments India Int. Friendship Society). * "Ars Gratia Artis" for excellence in emotive Art. * 1990 – Kala Rattan Award presented by [[پنجابی لوگ|Punjabi]] Kal Sangam for 50 glorious Years. * 1990 – [[پنجاب، بھارت|Punjab]] Association: an Award for 50 years in the Industry. * 1990 – [[ساؤتھ ہال|Southall]] Lion's Club London: "In recognition of Invaluable Services to Charity at the Celebration of Golden Jubilee of his services tot Film Industry. * 1991 – Cinegoers Award: "Abhinay Samrat Golden Jubilee Award". * 1992 – Outstanding contribution to Indian Film Industry, Indian Motion Pictures Producers' Association. * 2000 – Star Screen Lifetime Achievement Award * 2000 – Zee Cine Award for Lifetime Achievement<ref name="kis">[http://www.rediff.com/entertai/2000/apr/05pran.htm .]</ref> * 2000 – "Villain of the Millennium" by Stardust Award. * 2004 – Lifetime Achievement Award instituted by the [[مہاراشٹر|Maharashtra]] Government.<ref name="tri">[http://www.tribuneindia.com/2004/20040725/spectrum/main6.htm A lifetime of villainy] Prerana Trehan, [[:en:The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]], 25 July 2004.</ref> * 2010 – Phalke Icon and Legendary Cine Versatile Cine Star Award by Dadasaheb Phalke Academy.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mid-day.com/entertainment/2010/may/010410-dadasaheb-phalke-awards.htm|title=Aamir, Dev Anand, Pran honoured|date=1 May 2010|accessdate=13 April 2013|website=Mid Day|location=Mumbai}}</ref> == منتخب فلماں == ; 1940s{{Columns-list|3|* ''[[Yamla Jat]]'' (1940) * ''[[خاندان (1942ء فلم)|Khandan]]'' (1942) * ''[[Ziddi (1948 film)|Ziddi]]'' (1948) * ''[[Barsaat Ki Ek Raat]]'' (1948) * ''[[Bari Behen]]'' (1949) * ''[[Aparadhi (1949 film)|Aparadhi]] (1949)}} ; 1950s{{Columns-list|3|* ''[[Sheesh Mahal (1950 film)|Sheesh Mahal]]'' (1950) * ''[[Bahar (film)|Bahar]]'' (1951) * ''[[Biraj Bahu]]'' (1954) * ''[[Azaad (1955 film)|Azaad]]'' (1955) * ''[[Kundan (1955 film)|Kundan]]'' (1955) * ''[[Munimji]]'' (1955) * ''[[Chori Chori]]'' (1955) * ''[[Halaku (film)|Halaku]]'' (1956) * ''[[دیوداس (1955ء فلم)]]'' (1956) * ''[[Tumsa Nahin Dekha (1957 film)|Tumsa Nahin Dekha]]'' (1957) * ''[[Madhumati]]'' (1958)}} ; 1960s{{Columns-list|3|* ''[[Chhalia]]'' (1960) * ''[[Jis Desh Men Ganga Behti Hai]]'' (1960) * ''[[Jab Pyar Kisi Se Hota Hai]]'' (1961) * ''[[Dil Tera Diwana]]'' (1962) * ''[[Half Ticket]]'' (1962) * ''[[Phir Wohi Dil Laya Hoon]]'' (1963) * ''[[Mere Mehboob]]'' (1963) * ''[[Kashmir Ki Kali]]'' (1964) * ''[[Rajkumar (1964 film)|Rajkumar]]'' (1964) * ''[[Mere Sanam]]'' (1965) * ''[[Shaheed (1965 film)|Shaheed]]'' (1965) * ''[[Gumnaam]]'' (1965) * ''[[Do Badan]]'' (1966) * ''[[Dil Diya Dard Liya]]'' (1966) * ''[[Love in Tokyo]]'' (1966) * ''[[An Evening in Paris]]'' (1967) * ''[[Patthar Ke Sanam]]'' (1967) * ''[[Ram Aur Shyam]]'' (1967) * ''[[Milan (1967 film)|Milan]]'' (1967) * ''[[Upkar]]'' (1967) * ''[[Safar (film)|Safar]]'' (1968) * ''[[Brahmachari (Hindi film)|Brahmchari]]'' (1968) * ''[[Anjaana]]'' (1969) * ''[[Tum Se Achcha Kaun Hai]]'' (1969) * ''[[Pyar Hi Pyar]]'' (1969)}} ; 1970s{{Columns-list|3|* ''[[Ganwaar]]'' (1970) * ''[[Tum Haseen Main Jawaan]]'' (1970) * ''[[Gopi]]'' (1970) * ''[[Heer Raanjha]]'' (1970) * ''[[Humjoli]]'' (1970) * ''[[Johny Mera Naam]]'' (1970) * ''[[Purab Aur Paschim]]'' (1970) * ''[[Guddi (1971 film)|Guddi]]'' (1971) * ''[[Naya Zamana (1971 film)|Naya Zamana]]'' (1971) * ''[[Ek Bechara]]'' (1972) * ''[[Parichay (film)|Parichay]]'' (1972) * ''[[Victoria No. 203]]'' (1972) * ''[[Jangal Mein Mangal]]'' (1972) * ''[[Zanjeer (1973 film)|Zanjeer]]'' (1973) * ''[[Bobby (1973 film)|Bobby]]'' (1973) * ''[[Jugnu]]'' (1973) * ''[[غدر (نکسل قائد)]]'' (1973) * ''[[Jheel Ke Us Paar]]'' (1973) * ''[[Majboor (1974 film)|Majboor]]'' (1974) * ''[[Zehreela Insaan]]'' (1974) * ''[[Sanyasi (1975 film)|Sanyasi]]'' (1975) * ''[[Dus Numbri]]'' (1976) * ''[[Dharam Veer (1977 film)|Dharam Veer]]'' (1977) * ''[[Amar Akbar Anthony]]'' (1977) * ''[[ڈان (1978ء فلم)|Don]]'' (1978) * ''[[Des Pardes (1978 film)|Des Pardes]]'' (1978) * ''[[Chor Ho To Aisa]]'' (1978) * ''[[Ganga Ki Saugandh]]'' (1978) * ''[[Vishwanath (1978 film)|Vishwanath]]'' (1978)}} ; 1980s{{Columns-list|3|* ''[[Aap Ke Deewane]]'' (1980) * ''[[Dostana (1980 film)|Dostana]]'' (1980) * ''[[Karz (film)|Karz]]'' (1980) * ''[[Kaalia]]'' (1981) * ''[[Naseeb (1981 film)|Naseeb]]'' (1981) * ''[[Nastik (1983 film)|Nastik]]'' (1983) * ''[[Andha Kanoon]]'' (1983) * ''[[Naukar Biwi Ka]]'' (1983) * ''[[Souten]]'' (1983) * ''[[سوہنی ماہیوال]]'' (1984) * ''[[Insaaf Kaun Karega]]'' (1984) * ''[[Raaj Tilak (1984 film)|Raaj Tilak]]'' (1984) * ''[[Sharaabi]]'' (1984) * ''[[Bewafai]]'' (1985) * ''[[Dosti Dushmani]]'' (1986) * ''[[Paap Ki Duniya]]'' (1988) * ''[[Shukriyaa (1988 film)|Shukriyaa]]'' (1988) * ''[[Shahenshah (1988 film)|Shahenshah]]'' (1988) * ''[[Toofan (1989 film)|Toofan]]'' (1989)}} ; 1990s{{Columns-list|3|* ''[[Sanam Bewafa]]'' (1990) * ''[[Isi Ka Naam Zindagi]]'' (1992) * ''[[1942: A Love Story]]'' (1994) * ''[[Tere Mere Sapne (1996 film)|Tere Mere Sapne]]'' (1996) * ''[[Mrityudata]]'' (1997)}} == حوالے == {{حوالے|2}} == باہرلے جوڑ == * [http://www.pransikand.com/ پران – ہندی سنیما دے لیجنڈ– سرکاری ویب سائٹ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190510221622/http://www.pransikand.com/ |date=2019-05-10 }} * {{آئی ایم ڈی بی ناں|id=0695199|name=Pran}} * [http://www.rediff.com/entertai/2000/apr/05pran.htm پران دے نال انٹرویو] وچ Rediff.com * [http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-facts-you-did-not-know-about-pran/20120416.htm پران دے بارے وچ 92 حقائق آپ کومعلوم نئيں سی ] {{فلم فیئر اعزاز برائے بہترین معاون اداکار}} [[گٹھ:1920 دے جم]] [[گٹھ:2013 دیاں موتاں]] [[گٹھ:بھارتی مرد فلمی اداکار]] [[گٹھ:پدم بھوشن وصول کنندگان]] [[گٹھ:پنجابی شخصیتاں]] [[گٹھ:دادا صاحب پھالکے اعزاز یافتگان]] [[گٹھ:دہلی دے مرد اداکار]] [[گٹھ:علوم و فنون وچ پدما بھوشن اعزاز وصول کردہ شخصیتاں]] [[گٹھ:فلم فیئر حاصل زیست اعزاز یافتگان]] [[گٹھ:ممبئی دے مرد اداکار]] [[گٹھ:ہندکو شخصیتاں]] [[گٹھ:ہندی سنیما دے مرد اداکار]] o06hp0izgmo4stobcioc0yipwwufftb 0 92420 690892 681540 2025-07-09T03:01:38Z 2.48.123.71 added [[Category:فصل]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 690892 wikitext text/x-wiki =واحد= '''واحد''' {{انگریزی نام|Singular}} اک شخص یا [[اک]] چیز نو‏‏ں [[واحد]] کہیا جاندا ا‏‏ے، یا واحد اوہ اسم ہُندا اے جو اک شخص یا چیز نو‏‏ں ظاہر کرے، مثلن [[کتاب]]، منڈا، [[مسیت]]، [[استاد]]، [[فوج]]، [[بلی]]، [[درخت]]، [[کرسی]]، وغیرہ۔ =جمع= '''جمع''' {{انگریزی نام|Plural}} اک تو‏ں زیادہ شخصاں یا چیزاں نو‏‏ں جمع کہیا جاندا اے، یا [[جمع]] اوہ اسم ہُندا اے جو اک توں زیادا شخصاں یا چیزاں نو‏‏ں ظاہر کرے، مثلن کتاباں، مُنڈے، [[مسیت|مسیتاں]]، [[استاد|استاداں]]، فوجاں، بلیاں، درختاں، کرسیاں وغیرہ۔ == جمع دیاں قِسماں == جمع د‏‏یاں چار قِسماں نيں # جمع سالم # جمع مکسر # جمع الجمع # اسم جمع === جمع سالم === واحد تو‏ں جمع بنا‏ؤندے وقت اس گل دا خیال رکھیا جاندا اے کہ جے واحد اسم دے [[اکھر|اکھراں]] وچ کِسے وی قسم د‏‏ی کوئی تبدیلی نہ ہووے تاں اس صورت وچ اوہدے آخر وچ کچھ [[اکھر|اکھراں]] دا وادھا ک‏رک‏ے اوہنو‏ں جمع بݨالیا جاوے تاں جمع د‏‏ی اس صورت نو‏‏ں جمع سالم کہندے نيں، مثلن حاضر تو‏ں حاضرین، ناظر تو‏ں ناظرین، [[استاد]] تو‏ں استاداں، احسان تو‏ں احسانات، اکابر تو‏ں اکابرین، خط توں خطوط، فن توں فنون، شک توں شکوک، حق توں حقوق، چک توں چکوک وغیرہ۔ === جمع مکسر === جمع مکسر اس جمع نو‏‏ں کہندے نيں جس وچ واحد تو‏ں جمع بنا‏تے وقت واحد اسم دے حروف د‏‏ی صورت یا ترتیب بدل جاندی اے یا واحد دے بعض [[اکھر]] حذف ہو جاندے نيں مثلاً [[علم]] تو‏ں علوم، [[شیطان]] تو‏ں شیاطین، [[شعر]] تو‏ں اشعار، [[کتاب]] تو‏ں کتب، سطر تو‏ں سطور وغیرہ === جمع الجمع === عربی دے بعض ایداں دے [[لفظ|لفظاں]] ہُندے نيں جنہاں دی جمع بݨا ک‏ے دوبارہ فیر جمع بݨا لئی جاندی اے ۔ جمع د‏‏ی ایسی صورت نو‏‏ں جمع الجمع کہیا جاندا اے مثلن رسم تو‏ں رسوم جمع بندی اے تے فیر رسومات جمع الجمع بݨدی اے ، ايس‏ے طرح جوہر تو‏ں جواہر جمع بݨدی اے تے فیر جواہرات جمع الجمع بݨدی ا‏‏ے تے وجہ توں وجوہ جمع بݨدی اے فیر وجوہ توں وجوہات جمع الجمع بݨا لئی جاندی اے۔ ; جمع الجمع د‏‏یاں مثالاں {| class="wikitable" |- ! واحد !! جمع!! جمع الجمع !! واحد !! جمع !! جمع الجمع |- | [[خبر]] || [[اخبار]] || [[اخبارات]] || وجہ || وجوہ || وجوہات |- | [[لقب]] || [[القاب]] || القابات || رسم || رسوم || رسومات |- | [[جوہر]] || [[جواہر]] || [[جواہرات]] || اسم|| اسماء || اسامی |- | عجیب || عجائب || عجائبات || لازم || لوازم || لوازمات |- | عارضہ || عوارض || عوارضات || رکن || ارکان || اراکین |- | حادثہ ||حوادث || حوادثات || [[رقم]] || رقوم || رقومات |- | [[اکبر]] || اکابر || اکابرین || [[دوا]] || [[ادویہ]] || [[ادویات]] |} === اسم جمع === بعض اوقات کوئی اسم ایسا ہُندا اے کہ اوہ بظاہرتو واحد معلوم ہُندا اے لیکن اوہ معنی جمع دے دیندا اے ایداں دے [[اسم]] نو‏‏ں اسم جمع کہندے نيں جداں [[قوم]]، دستہ، [[فوج]]، گچھا، [[جماعت]] وغیرہ ; اسم جمع د‏‏یاں مثالاں {| class="wikitable" | [[انجمن]] || انبوہ || [[پنچایت]] || [[دل]] || انبار || ٹیم || ٹولی || بنڈل |- | جھنڈ || بیڑا || پارٹی || بقچہ || پلٹن || [[جماعت]] || خرمن || دستہ |- | جمعیت || [[درجن]] || خلقت || اکٹھ || ڈار || ڈھیر || سپاہ || ریوڑ |- | کارواں || قطار || [[سلسلہ]] || [[فوج]] || [[فریق]] || قافلہ || سوسائٹی || طائفہ |- | غول || [[سینکڑہ]] || [[کمپنی]] || گٹھا || گچھا || گلدستہ || گلہ || [[لشکر]] |- | [[مجلس]] || مجمع || محفل || ہجوم || [[یونین]] || [[رسالہ]] || [[بھیڑ]] || ذخیرہ |} == واحد تو‏ں جمع بݨاؤݨ دا قاعدہ == === مذکر اسماں دے لئی === # جے اسم دے آخر وچ ”ا“ ”یا“ ”ہ“ ہوئے تاں ایسی صورت وچ اسنو‏ں یائے مجہول ”ے“ تو‏ں بدل لیندے نيں جداں گھوڑا تو‏ں گھوڑے، [[کتا]] تو‏ں کتے، بندہ تو‏ں بندے، [[لڑکا]] تو‏ں لڑکے، [[پردہ]] تو‏ں پردے، [[اژدہا]] تو‏ں اژدہے وغیرا۔ # جے اسم دے آخر وچ ”اں“ ہوئے تاں فیر اس صورت وچ ”ئیں“ تو‏ں بدل دتا جاندا اے جداں دھواں تو‏ں دھوئيں، رئواں تو‏ں روئاں، کنواں تو‏ں کنوئاں وغیرہ # جنہاں اسماں دے آخر وچ مندرجہ بالا علامتاں وچو‏ں کوئی علا مت نئيں پائی جاندی تاں انہاں دے واحد جمع د‏‏ی صورت یکساں رہندی اے جداں [[درخت]] [[ہرا]] ہوئے گیا، درخت ہرے ہوئے گئے، [[شہر]] آباد ہوئے گیا، شہرآباد ہوئے گئے، [[ڈاکو]] ماریا گیا، ڈاکو مارے گئے وغیرہ۔ البتہ مجرور یا مفعول ہونے د‏‏ی صورت وچ درخت د‏‏ی جمع درختاں تے شہر د‏‏ی جمع شہراں وی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ # بعض صورتاں وچ [[کنواں]] جمع کنوئاں تے کنوئاں، دھواں د‏‏ی جمع دھواواں تے دھوئاں تے گائاں د‏‏ی جمع گائواں ہُندی ا‏‏ے۔ === مونث اسماں دے لئی === # جے اسم دے آخر وچ ”یا“ ہوئے تاں ایسی صورت وچ صرف نون غنہ”ں“ تے جے یائے معروف”ی“ ہوئے تاں ”اں“ دا وادھا کردیندے نيں جداں چڑیا تو‏ں چڑیاں،کہانی تو‏ں کہانیاں، لڑکی تو‏ں لڑکیاں، گڑیا تو‏ں گڑیاں وغیرہ # جے اسم دے آخر وچ ”ن“ ہوئے تاں ”یں“ تے اگر”وائو“ یا الف ہوئے تو”ئیں“ دا وادھا کردے نيں مثلاً دلھن تو‏ں دلھناں، پڑوسن تو‏ں پڑوسناں، آرزو تو‏ں آرزوئاں، دوا تو‏ں دواواں، خوشبو تو‏ں خوشبوئاں، گھٹا تو‏ں گھٹاواں وغیرہ # بعض اسماں دے آخر وچ ”یں“ دا وادھا کردینے تو‏ں جمع بن جاندی اے جداں کتاب تو‏ں کتاباں، خبر تو‏ں خبراں، میز تو‏ں میزاں، عورت تو‏ں عورتاں، [[بھینس]] تو‏ں بھینساں، گائے تو‏ں گاواں، بھیڑ تو‏ں بھیڑاں وغیرہ == واحد تے جمع د‏‏یاں مثالاں == {| class="wikitable" |- ! واحد !! جمع !! واحد !! جمع !! واحد !! جمع !! واحد !! جمع !! واحد !! جمع !! واحد !! جمع |- | اصل || اُصول || [[آلہ]] || [[آلات]] || [[اشارہ]]|| [[اشارات]] || اجر|| اجور || [[اسم]] || اسما || [[اشتہار]] || [[اشتہارات]] |- | [[افق]] || آفاق || [[اکبر]] || اکابر || ابد || آباد || [[امارت]] || امارات || [[افسر]] || افسران || آفت || آفات |- | اخ || [[اخوان]] || [[ادب]] || آداب || [[آیت]] || [[آیات]] || [[امام]] || ائمہ || [[الم]] || آلام || اہل || آہالی |- | اسلوب || اسالیب || [[امت]] || امم || آخر || اواخر || [[اب]] || آباء || اثر || آثار || اجنبی || اجانب |- | [[ادیب]] || ادباَ || [[احسان]] || احسانات || ارذل|| اراذل || [[استاد]] || استاداں || [[افغان]] || افاغنہ || اقتباس || اقتباست |- | [[اقلیم]] || [[اقالیم]] || اقنوم || اقانیم || اَمر(حکم) || اوامر || [[امیر]] || امراَ || اول || اوائل || [[بخار]]|| بخارات |- | بصر || ابصار || [[بیت]] (گھر) || [[بیوت]] || بصیرت || بصائر || برکت || برکات || باب || ابواب || ب رہان || براہین |- | [[بحر]] || ابحار، بحور || بدن || [[ابدان]] || [[بستان]] || بساتین || [[برج]] || بروج || بیت (شعر) || ابیات || [[تصویر]] || تصاویر |- | [[تقریر]] || تقاریر || تاجر || تجار || تجویز || تجاویز || تعبیر || تعبیرات || [[تدبیر]] || تدابیر || تحفہ || تحائف |- | [[تشریح]] || تشریحات || توقع || توقعات || [[تریخ]] || تواریخ || تفصیل || تفاصیل || [[تجربہ]] || [[تجربات]] || [[تفسیر]] || تفاسیر |- | [[تبرک]] || تبرکات || [[تجلی]] || تجلیات || [[تحقیق]] || تحقیقات || تخمینہ || تخمینات || [[ترجمہ]] || تراجم || ترکیب || تراکیب |- | تصریح || تصریحات || تصنیف || لکھتاں || تصور|| تصورات || تکلیف || تکالیف || تلمیذ || تلامذہ || تمثیل || تماثیل |- | توجیہ || توجیحات || [[تنبیہ]] || تنبیہات || ثقہ || ثقات || ثمر || اثمار || [[ثابت]] || ثوابت || جاہل || جہلا، جہال |- | جواب || جوابات || [[جذبہ]] || [[جذبات]] || [[جسم]] || [[اجسام]] || [[جرم]] || [[اجرام]] || جرم || جرائم || جوہر || جواہر |- | [[جن]] || [[جنات]] || جماد || جمادات || جزو || اجزا || [[جہت]] || جہات || [[جبل]] || جبال || جد || اجداد |- | جریدہ || [[جریدے]] || [[جنس]] || [[اجناس]] || جید || جیاد || حاضر|| حاضرین || [[حکمت]] || حِکم || [[حد]] || [[حدود]] |- | حرکت || [[حرکات]] || حوراَ || [[حور]] || [[حدیث]] || [[احادیث]] || [[حال]] || احوال || حاجت || حاجات || حق || حقوق |- | حضرت || حضرات || حادثہ || حادثات || حاکم || حکا‏م || [[حقیقت]] || حقائق || حبیب || احباب || [[حرف]] || [[حروف]] |- | [[حکیم]] || [[حکما]] || حاجی || [[حجاج]] || [[حافظ]] || حفاظ || حالت || حالات || [[حجاب]] || حجابات || حُر || احرار |- | [[حس]] || حواس || [[حشرہ]] || [[حشرات]] || [[حکایت]] || حکایات || حکم || احکا‏م || [[حیوان]] || [[حیوانات]] || خطرہ || خطرات |- | خدمت || [[خدمات]] || [[خنزیر]] || خنازیر || خطا || خطایا || خاطر|| خواطر || خیمہ || [[خیام]] || خلق || خلائق |- | خلف || اخلاف || خاتون || خواتین || خرچ || اخراجات || خصلت || خصائل || [[خادم]] || خدام || [[خبر]] || [[اخبار]] |- | خزینہ || خزائن || [[خط]] || [[خطوط]] || [[خطبہ]] || خطبات || خطیب || خطباَ || خلق || [[اخلاق]] || [[خلیفہ]] || [[خلفاء]] |- | خواہش || خواہشات || [[خیال]] || خیالات || [[دوا]] || [[ادویہ]] || [[درجہ]] || درجات || دیہہ || دیہات || داعی || داعیان |- | دہر || دہور || [[دین]] || ادیان || دار || ادیار|| [[دقیقہ]] || دقائق || [[دعویٰ]] || دعاوی || [[دکان]] || دکانات |- | دفتر || دفاتر || دیوان || دواوین || [[دولت]] || دول || [[دائرہ]] || دوائر || دَبر || ادبار || [[دستور]] || دساتیر |- | [[دعا]] || ادعیہ || دفینہ || دفائن || دلیل || دلائل || [[دور]] || [[ادوار]] || [[دین]] || دیون || [[دینار]] || دنانیر |- | [[ذہن]] || اذہان || [[ذرہ]] || [[ذرات]] || [[ذکر]] || اذکار || ذخیرہ || ذخائر || ذریعہ || ذرائع || ذکی || اذکیہ |- | [[رسالہ]] || رسالے || [[رقم]] || رقوم || [[رب]] || ارباب || راکب || رکاب || [[روایت]] || روایات || روضہ || [[ریاض]] |- | [[رفیق]] || رفقاَ || رائے || آراَ || رایہ || رایات || رسم || رسوم، رسومات || رعیت || رعایا || رکن || ارکان |- | [[رسول]] || رُسل || ریح || ریاح || رقعہ || رقعات || رمز|| رموز || [[روح]] || ارواح || رئیس || روساَ |- | [[زائر]] || زائرین || زوج || ازواج || ودھ || زوائد || [[زمانہ]] || ازمنہ || سن || [[اسنان]] || سبب || اسباب |- | [[سر]] || اسرار || سلاح || [[اسلحہ]] || [[سلطان]] || سلاطین || سابق || سوابق || ساکن || ساکنان || سعی || مساعی |- | [[سند]] || [[اسناد]] || سیف || سیوف || سانحہ || سانحات || [[سلسلہ]] || سلاسل || [[سنت]] || سنن || سبق || اسباق |- | [[سورت]] || [[سور]] || [[سجدہ]] || سجود || [[سفیر]]|| سفراَ || [[سید]] || [[سادات]] || [[ساحل]] || سواحل || [[سیرت]] || سیر |- | سد || سدود || سفر || اسفار || [[سلف]] || اسلاف || سطر || سطور || [[سفینہ]] || سفن || [[شعر]] || اشعار |- | [[شیطان]] || شیاطین || [[شخص]] || لوک || شریف || شرفا || [[شکل]] || اشکال || شریر || اشرار || شک || شکوک |- | [[شراب]] || اشرابہ || [[شہید]] || شہدا || شر || [[شرور]] || شبہ || شبہات || شریک || شرکا || [[شاعر]] || شاعر |- | شجر || اشجار || شعاع || اشعہ || شغل || اشغال || شفقت || شفقات || [[شے]] || [[اشیا]] || صلہ || اصلہ |- | [[صبح]] || اصباح || صورت || [[صور]] || [[صوم]] || صیام || [[صحابی]] || [[صحابہ]] || صالح || صالحین || [[صنم]] || اصنام |- | صفت || صفات || [[صنف]] || اصناف || صدمہ || صدمات || [[صوت]] || اصوات || صف || صفوف || [[صاحب]] || اصحاب |- | [[صانع]] || صناع || [[صنعت]] || صنائع || [[ضلع]] || [[ضلعے]] || [[ضد]] || اضداد || [[ضرب المثل]] || ضرب المثال || ضرر || اضرار |- | ضمیر || ضمائر || [[طبیب]] || [[اطبا]] || طالبہ || طالبات || طبق || اطباق || طلسم || طلسمات || طائفہ || [[طوائف]] |- | [[طفل]] || [[اطفال]] || طالب || [[طلبہ]] || [[طالب]] || طالب علماں || طرف || اطرف || [[طائر]] || [[طیور]] || [[طبقہ]] || [[طبقات]] |- | طبیعت || طبائع || [[طعام]] || اطعمہ || ظاہر|| ظواہر || ظلمت || ظلمات || ظلم || مظالم || ظن || ظنون |- | [[ظرف]] || ظروف || عام || [[عوام]] || عارضہ || عوارض || عرق || عروق || عازم || عازمین || [[عامل]] || عمال |- | عابد || عباد || [[عمل]] || اعمال || عاقل || عقلا || [[عاشق]] || [[عشاق]] || عجیب || عجائب || [[عالم]] || عالمین، عوالم |- | عدو || اعدا || [[عالم]] || [[علما]] || عارف || عارفین || عزیز || اعزہ || عادت || عادات || [[عبادت]] || عبادات |- | عبد || عباد، [[عبید]] || [[عدد]] || [[اعداد]] || عرضی || عرائض || [[علم]] || علوم || [[عقل]] || عقول || عقیدہ || عقائد |- | عزم || عزائم || عطا || عطایاَ || عہد || عہود || [[عین]] || [[عیون]] || عسکر || عساکر || [[عمر]] || اعمار |- | [[عضو]] || اعضاَ || [[عنصر]] || [[عناصر]] || عطیہ || عطیات || [[علم]] || اعلام || [[علت]] || علل || [[عید]] || اعیاد |- | عندلیب || عنادل || عنایت || عنایات || عیب || عیوب || [[عمارت]] || [[عمارتاں]] || عنکبوت || عناکب || [[غذا]] || اغذیہ |- | غنیمت || غنائم || [[غم]] || غموم || غرض || اغراض || [[غنی]] || اغنیاَ || غیر || اغیار || غیب || غیوب |- | غائب || غائبین || غیم || غیوم || غلط، غلطی || اغلاط || [[غزل]] || غزلیات || غریب || غرباَ || [[فرد]] || افراد |- | فائدہ || فائدے || فضل || فضول || [[فاضل]] || فضلا || [[فعل]] || افعال || فصیح || فصحاَ || [[فوج]] || افواج |- | فاتح || فاتحین || فکر || افکار || فیض || فیوض || فرمان || فرامین || [[فقیر]] || فقراَ || [[فتنہ]] || فتن |- | فاصلہ || فواصل || [[فلک]] || افلاک || فساد || فسادات || فقرہ || فقرات || [[فن]] || [[فنون]] || [[فرعون]] || [[فراعنہ]] |- | [[آگاہی]] || افہام || [[فقیہ]] || [[فقہا]] || فریضہ || فرائض || [[فتح]] || فتوح || فتویٰ ||فتاویٰ || فضلہ || فضلات |- | [[قرینہ]] || قرائن || قطرہ || قطرات || قائدہ || [[قواعد]] || قدم || [[اقدام]] || [[قوم]] || اقوام || [[قاری]] || قارئین |- | [[قبر]] || قبور || قندیل || قنادیل || قسم || قسماں || قید || قیود || [[قصیدہ]] || [[قصائد]] || [[قطر]] || اقطار |- | قدیم || قدما || [[قلب]] || قلوب || [[قصہ]] || [[قصص]] || [[قوت]] || قوٰی || [[قافیہ]] || قوافی || [[قصبہ]] || قصبات |- | [[قاضی]] || قضاۃ || [[قبیلہ]] || [[قبیلے]] || نیڑے || اقربا || [[قانون]] || قوانین || قسط || اقساط || قصر || [[قصور]] |- | قطب || اقطاب || [[قطعہ]] || قطعات || قول || اقوال || [[کتاب]] || [[کتب]] || [[کافر]] || کفار || کوکب || [[کواکب]] |- | [[کاتب]] || کاتبین || [[کسر]] || کسور || کبیرہ || کبار || کبیرہ || کبائر || [[کاغذ]] || [[کاغذات]] || [[کرامت]] || کرامات |- | [[کلمہ]] || کلمات || کمال || کمالات || کیفیت || کیفیات || لطیفہ || [[لطائف]] || [[لون]] || الوان || لذت || لذات |- | [[لفظ]] || [[لفظاں]] || لازمہ || لوازم || لطف || الطاف || لذیذ|| لذائذ || [[لباس]] || البسہ || [[لمحہ]] || لمحات |- | [[لقب]] || [[القاب]] || [[لغت]] || [[لغات]] || [[لسان]] || السنہ || [[لوح]] || [[الواح]] || محنت || محن || مبلغ || مبلغین |- | [[مثل]] || امثال || منتظم || منتظمین || مخزن || مخازن || مال || اموال || [[مذہب]] || [[مذاہب]] || [[مسجد]] || [[مسیتاں]] |- | مجاہد || مجاہدین || محفل || محافل || مرحلہ || مراحل || [[مائع]] || مائعات || مثال || امثلہ || [[مرثیہ]] || مراثی |- | [[محاورہ]] || [[محاورات]] || [[مشرق]] || مشارق || معنی || [[معانی]] || ملت || ملل || منظر || مناظر || موقد || مواقد |- | [[محل]] || [[محلات]] || [[مائع]] || موائع || [[مدرسہ]] || مدرسین || [[مترجم]] || مترجمین || مجمع || مجامع || مدیر || مدیران |- | [[متعلم]] || متعلمین || [[مسکن]] || مساکن || مظہر || مظاہر || [[مصدر]] || مصادر || [[معبد]] || معابد || مخرج || مخارج |- | [[محقق]] || [[محققاں]] || [[مطلب]] || مطالب || [[منارہ]] || منائر || مشغلہ || مشاغل || [[مدرسہ]] || مدارس || مقبرہ || مقابر |- | مضمر || مضمرات || [[موج]] || امواج || [[منزل]] || منازل || مبلغ || مبالغ || مبلغ || مبلغین || [[مرض]] || [[امراض]] |- | [[محدث]] || محدثین || [[مقالہ]] || مقالات || [[مقام]] || تھ‏‏اںو‏اں || [[موت]] || [[اموات]] || [[ملحد]] || ملاحدہ || [[مجلس]] || مجالس |- | مطبع || مطابع || [[مکان]] || مکانات || مدبر || مدبرین || [[مدینہ]] || [[مدائن]] || مراسلہ || مراسلات || مرتبہ || مراتب |- | مسکین || مساکین || [[معجزہ]] || معجزات || ممبر || ارکان || مسئلہ || مسائل || مفہوم || مفاہیم || موضع || مواضع |- | مقابلہ || مقابلے || [[منبر]] || منابر || مصلحت || مصالح || مطالبہ || مطالبات || منظوم || منظومات || مشہور || مشاہیر |- | [[معلم]] || معلمین || منتظم || منتظمین || ملک || [[ملائکہ]] || ملک || [[املاک]] || [[ملک]] || [[ملکاں]] || ملک || ملوک |- | مشکل || مشکلات || مصع || مصائع || موقع || مواقع || [[معاملہ]] || معاملات || مصاحب || مصاحبین || [[مقدار]] || مقادیر |- | معدن || [[معدنیات]] || [[معدن]] || معادن || معقول || معقولات || مقصد|| مقاصد || [[مضمون]] || مضامین || [[مومن]] || مومنین |- | مکت‏‏ب || مکاتب || [[مکتوب]] || مکاتیب || ملبوس || ملبوست || ممکن || ممکنات || [[منظم]] || منظمین || [[منصب]] || مناصب |- | منعفت || [[منافع]] || منقول || منقولات || [[موضوع]] || موضوعات || [[مصنوع]] || مصنوعات || مطبوعہ || مطبوعات || مصیبت || مصائب |- | [[نفس]] || نفوس || ناظر || ناظرین || نسب || انساب || نقش || نقوش || ناصح || ناصحین || نتیجہ || [[نتائج]] |- | نادر || [[نوادر]] || نعمت || نعم || [[نبات]] || [[نباتات]] || [[نغمہ]] || نغمات || ناصر || [[انصار]] || [[نبی]] || [[انبیاء]] |- | [[نیت]] || نیات || [[نوع]] || [[انواع]] || نصحیت || نصائح ||[[نفس]] || انفاس || [[نور]] || انور || نجم || [[نجوم]] |- | ندیم || نِدما || نظیر || نظائر || نظر || انظار || نسخہ || نسخہ جات || نقطہ || نقاط || [[نکتہ]] || نکات |- | وحشی || وحوش || [[وزیر]] || وزراَ || [[واسطہ]] || وسائط || واقع || [[واقعات]] || ورق || اوراق || [[ولی]] || [[اولیاء]] |- | وجہ || وجوہ ||وفد|| وفود || وصف || اوصاف || [[ولایت]] || ولایات || ورد || اوراد || [[وقف]] || [[اوقاف]] |- | وطن || اوطان || وہم || [[اوہام]] || [[وزن]] || اوزان || [[وقت]] || اوقات || [[وصیت]] || وصایا || ولد || [[اولاد]] |- | [[وسیلہ]] || [[وسائل]] || وضع || اوضاع || [[وظیفہ]] || وظائف || [[وکیل]] || وکلا || ہدف || اہداف || ہدایت || ہدایات |- | ہمت || ہمم || ہدیہ || ہدایا || [[ہندو]] || ہنود || [[ہرم]] || [[اہرام]] || یتیم || یتامیٰ || یوم || ایام |} == حوالے == {{حوالے|2}} [[گٹھ:پنجابی گریمر]] [[گٹھ:لسانیات]] [[گٹھ:بولی علم]] [[گٹھ:بولی پڑھت]] [[گٹھ:گریمر]] [[گٹھ:فصل]] fsjjjydrgt0hlzmdcmz7o7rd2kh6h1k 0 141187 690882 690769 2025-07-08T16:06:45Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690882 wikitext text/x-wiki {{مقبرہ}}{{خانہ معلومات مسجد/عربی | image = Қутайба ибн Муслим зиёратгоҳи.jpg }} '''مزار قتیبہ بن مسلم باہلی''' ایہ مزار مشہور فاتح قتیبہ بن مسلم دا مدفن اے، جو وادی فرغانہ، ازبکستان وچ واقع ا‏‏ے۔<ref>{{حوالہ ویب |یوآرایل= http://www.discover-syria.com/bank/41 | عنوان = ضريح قتيبة بن مسلم - أوزبكستان |ویب گاہ= www.discover-syria.com |تریخ رسائی= |آرکائیو یوآرایل= https://web.archive.org/web/20181018030430/http://www.discover-syria.com:80/bank/41 |آرکائیو تریخ= 18 أكتوبر 2018 }}</ref> == مقام == قتیبہ بن مسلم دا مزار ازبکستان دے وادی فرغانہ وچ ، اندیجان شہر تو‏ں 28 کلومیٹر جنوب مشرق وچ واقع "باختاکور" پنڈ دے "جالاکودوق" محلے وچ واقع اے، جو قرغیزستان د‏‏ی سرحد دے نیڑے تے چین دے بالکل نیڑے ا‏‏ے۔ ایہ اک سادہ اسلامی طرز د‏‏ی عمارت اے جس اُتے اک گنبد بنیا ہویا اے تے اس دے تھلے ازبکستان دے اس عظیم فاتح دا مزار موجود ا‏‏ے۔<ref>دليل جمهورية أوزبكستان السياحي ، الصادر عن السفارة الأوزبكية في مصر لسنة 1988</ref> === سلیمان بن عبد الملک تو‏ں اختلاف تے قتیبہ بن مسلم د‏‏ی شہادت === قتیبہ بن مسلم، حجاج بن یوسف دے قریبی جرنیلاں وچو‏ں سن تے اوہ جاݨدے سن کہ سلیمان بن عبد الملک، حجاج تو‏ں شدید نفرت رکھدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں سلیمان خلیفہ بنا تاں قتیبہ نو‏‏ں اندیشہ ہويا کہ سلیمان اس تو‏ں انتقام لے گا، کیونجے قتیبہ نے اُس وقت ولید بن عبد الملک د‏‏ی حمایت کيتی سی جدو‏ں اس نے سلیمان نو‏‏ں ولی عہد دے عہدے تو‏ں ہٹانا چاہیا۔ اسی بھَو تو‏ں قتیبہ نے سلیمان دے خلاف بغاوت دا ارادہ کيتا تے اسنو‏ں تن خطوط بھیجے: # . پہلا خط خلافت د‏‏ی مبارکباد تے اپنی سابقہ وفاداری دا ذکر کردا اے، نال ہی درخواست کردا اے کہ جے خراسان تو‏ں نہ ہٹایا جائے تاں اوہ وفادار رہے گا؛ # . دوسرا خط اپنی فتوحات تے اثر و رسوخ دا ذکر کردا اے تے خبردار کردا اے کہ جے سلیمان نے یزید بن مہلب نو‏‏ں خراسان دا والی بنایا تاں اوہ اسنو‏ں خلافت تو‏ں خلع کر دے گا؛ # . تیسرا خط خالص بغاوت دا اعلان سی۔ قتیبہ نے ایہ خطوط اک قابلِ اعتماد شخص دے نال سلیمان دے پاس بھیجے تے تاکید د‏‏ی کہ جے سلیمان پہلا خط پڑھ کر یزید نو‏‏ں دے دے تاں دوسرا خط تے جے دوسرا وی دے دے تاں تیسرا خط وی دے دینا۔ سلیمان نے تِناں خطوط پڑھے تے تیسرا خط پڑھنے اُتے اس دا چہرہ متغیر ہو گیا۔ پ‏ر اس نے قتیبہ د‏‏ی برطرفی د‏‏ی بجائے، اس دے قاصد نو‏‏ں بلیا ک‏ے عہدنامہ خراسان د‏‏ی ولایت دا دے دتا۔ مگر قتیبہ جلد بازی کر بیٹھیا۔ اس نے اپنے اہلِ خاندان تے وفادار سپاہیاں دے نال بغاوت د‏‏ی تیاری شروع کر دتی، مگر اس د‏ی تحریک ناکا‏م ہوئی تے اوہ 96 ہجری (715ء) وچ سلیمان دے کارندےآں دے ہتھو‏ں اک تیر تو‏ں شہید ہويا۔ اس دے بعد اک شخص "وکیع التمیمی" نے اس دا سر قلم ک‏ر ک‏ے سلیمان دے دربار وچ بھیج دتا۔<ref name="ReferenceA" /> === متبادل روایت === بعض مؤرخین دے مطابق، قتیبہ نے بغاوت نئيں کيت‏‏ی، بلکہ اوہ کچھ سازشی افراد د‏‏ی چالاں دا شکار ہويا۔ اک ہور روایت دے مطابق، قتیبہ بن مسلم نے دراصل سلیمان دے بعد خلیفہ عمر بن عبد العزیز دے دور تک زندگی پائی، کیونجے سمرقند د‏‏ی تاریخی عدالت‏ی سماعت – جس وچ قتیبہ اُتے حملے تے فتح دے طریقے اُتے اعتراض کيتا گیا – عمر بن عبد العزیز دے دور وچ ہوئی، جس دے نتیجے وچ اہلِ سمرقند مسلما‏ن ہو گئے۔ === رثاء و اثر قتیبہ بن مسلم === احمد بن زینی دحلان نے الفتوحات الإسلامية (ج 1، ص 199) وچ اک شخص دا قول نقل کیا: "تم نے قتیبہ نو‏‏ں قتل کر دتا، اللہ د‏‏ی قسم! جے اوہ اسيں وچو‏ں ہُندا تے طبعی موت مردا، تاں اسيں اسنو‏ں تابوت وچ رکھدے تے اس دے ذریعے بارش د‏‏ی دعا منگدے تے فتوحات د‏‏ی تمنا کردے۔" اسی کتاب (ص 231) وچ اے کہ امیر فرغانہ د‏‏ی والدہ، ویہہ سال بعد قتیبہ د‏‏ی شہادت دے بعد صلح دے لئی نصر بن سیار دے پاس آئیاں ۔ اوتھ‏ے قتیبہ دا پُتر، الحجاج بن قتیبہ موجود سی۔ انھاں نے کہیا: "اے عربو! قتیبہ نے تواڈے لئی ایہ سب علاقے مسخر کيتے تے ایہ اس دا پُتر اے، تسيں اسنو‏ں اپنے تو‏ں تھلے بٹھاندے ہو؟ اس دا حق اے کہ اوہ اس مجلس وچ اُتے بیٹھے تے تسيں تھلے۔" فیر انھاں نے صلح کيت‏‏‏ی تے واپس چلی گئياں۔ ابن جمانہ الباہلی نے قتیبہ نو‏‏ں ایويں رثا کیا: {{اقتباس| وَإِنَّ لَنَا قَبْرَيْنِ قَبْرَ بَلَنْجَرَ <br /> وَقَبْرًا بِصِينِسْتَانَ يَا لَكَ مِنْ قَبْرِ <br /> فَذَاكَ الَّذِي بِالصِّينِ عَمَّتْ فُتُوحُهُ <br /> وَهَذَا الَّذِي يُسْقَى بِهِ سُبُلُ الْقَطْرِ |ابن جمانة الباهلی، رثاء قتیبہ بن مسلم }} ترجمہ: ساڈے دو قبراں نيں: اک بلنجر (آرمینیا) وچ تے اک چینستان (قریبِ چین) وچ ، کيتا ہی شاندار قبراں! پہلا اوہ اے جس د‏‏ی فتوحات چین تک پھیلاں تے دوسرا اوہ اے جس دے باعث بارشاں برستی نيں۔ بلنجر د‏‏ی قبر، آرمینیا دے فاتح سلیمان بن ربیعہ الباہلی د‏‏ی اے تے چینستان د‏‏ی قبر، قتیبہ بن مسلم د‏‏ی جو فرغانہ (اوزبکستان) وچ واقع ا‏‏ے۔<ref name="ReferenceA">رحلة إلى أوزبكستان.. قلب آسيا النابض بالأعراق والثقافات، عمار السنجري، البيان الإماراتية ، التاريخ: 29 ديسمبر 2006 {{حوالہ ویب|یوآرایل=https://al-mostafa.info/data/arabic/depot3/gap.php?file=i003061.pdf |عنوان=نسخة مؤرشفة |تریخ رسائی=12 فبراير 2018 |آرکائیو تریخ=18 أغسطس 2020 |آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20200818144710/https://al-mostafa.info/data/arabic/depot3/gap.php?file=i003061.pdf |یوآرایل د‏‏ی کیفیت=bot: unknown}}</ref> === اثر و مقام === قتیبہ بن مسلم انہاں عظیم فاتحین وچو‏ں سن جنہاں دے ہتھو‏ں وسطی ایشیا دے اوہ تمام علاقے فتح ہوئے، جو اج آزاد اسلامی ریاستاں نيں۔ انہاں د‏‏ی فتوحات چین د‏‏ی سرحد تک پہنچیاں تے انہاں د‏‏ی بدولت انہاں علاقےآں وچ اسلام پھیلیا۔<ref>جمال الكيلاني: ضريح الفاتح قتيبة بن مسلم - جريدة الاتحاد 1-4-2017 .</ref> === انہاں دا مزار === قتیبہ دا مزار اج وی ازبکستان دے مشرقی علاقے وادی فرغانہ وچ ، اندیجان دے نیڑے موجود اے، جو چین د‏‏ی سرحد تو‏ں کچھ ہی فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔<ref name="ReferenceA" /><ref>ابن شاكر ، الوافي بالوفيات ، ج15،ص 194</ref> == باہرلے جوڑ == * [https://web.archive.org/web/20080703180913/http://www.alittihad.ae/details.php?id=24549 مؤرخ: ضريح الفاتح قتيبة بن مسلم] - جريدة الاتحاد 1-4-2017 . * [https://www.youtube.com/watch?v=-qnw7wgRn7g هنا: ضريح الفاتح قتيبة بن مسلم] - د.جمال الدين الكيلاني - فديو اليوم السابغ 3-4-2017 . * [http://tashrif.uz/qutayba-ibn-muslim-maqbarasi/ ضريح الفاتح قتيبة بن مسلم]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171001214722/http://tashrif.uz/qutayba-ibn-muslim-maqbarasi/ |date=2017-10-01 }} - د.جمال الكيلاني - موقع أوزبكي 3-4-2017 . == حوالے == {{حوالے}} {{عرب مسیتاں}} [[گٹھ:سمرقند وچ عمارتاں و ساخات]] [[گٹھ:عربی طرز تعمیر]] [[گٹھ:ازبکستان وچ مقبرے]] [[گٹھ:مقابر]] p7y55xprl1xw46w8s0aep2jnq7hoinf 3 141217 690894 2025-07-09T04:45:47Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690894 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۹ جولائی ۲۰۲۵ (PKT) r5bvvpdbqhnk1zo1uw54efzfkowjo6o 3 141218 690895 2025-07-09T04:45:57Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690895 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۹ جولائی ۲۰۲۵ (PKT) r5bvvpdbqhnk1zo1uw54efzfkowjo6o 3 141219 690896 2025-07-09T04:46:07Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690896 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۶, ۹ جولائی ۲۰۲۵ (PKT) fevine6a9tx0yugzvxxzvj7zd8o8xrg 3 141220 690899 2025-07-09T11:44:16Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690899 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۶:۴۴, ۹ جولائی ۲۰۲۵ (PKT) rrlh47wtymladwc60u6hao2b1va60zs