آرگاو

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="pnb">
  <siteinfo>
    <sitename>وکیپیڈیا</sitename>
    <dbname>pnbwiki</dbname>
    <base>https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.9</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">میڈیا</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">گل بات</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ورتنوالا</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ورتن گل بات</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وکیپیڈیا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ویونت گل بات</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل گل بات</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">میڈیا وکی</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">میڈیاوکی گل بات</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچہ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچہ گل بات</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ہتھونڈائی</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ہتھونڈائی گل بات</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">گٹھ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">گٹھ گل بات</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڈیول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڈیول گل بات</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>آرگاو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40</id>
    <revision>
      <id>690908</id>
      <parentid>690776</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:31:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690908</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="361" sha1="f0ovozwerwgaer5bf4ne0zw5tbm9lgg" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
'''آرگاو''' [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Aargau|آرگاو|position=left}}
* [http://www.ag.ch/ سرکاری ویب سائیٹ]
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}


[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>f0ovozwerwgaer5bf4ne0zw5tbm9lgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سانچہ:سویٹزرلینڈ دے کینٹن</title>
    <ns>10</ns>
    <id>134</id>
    <revision>
      <id>690901</id>
      <parentid>392701</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:11:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690901</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1309" sha1="2e3irjep7ugw6px5efzccy782wn4e6y" xml:space="preserve">
{|
&lt;div class=&quot;NavFrame&quot; style=&quot;clear:both;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;NavHead&quot; style=&quot;background-color:#FFB7C5;&quot;&gt;[[Image:Flag of Switzerland.svg|25px]] '''[[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دے [[کینٹن|کینٹن]]'''&lt;/div&gt;
&lt;div class=&quot;NavContent&quot; style=&quot;font-size:1em; margin:0.5em;&quot;&gt;
{{·}}[[آرگاو|آرگاو]]{{·}}[[اپنزلانرہوڈن|اپنزلانرہوڈن]]{{·}}[[اپنزل بارلہ رہوڈز|اپنزل بارلہ رہوڈز]]{{·}}[[باسل |باسل ]]{{·}}[[باسل دیس|باسل دیس]]{{·}}[[برن کینٹن|برن]]{{·}}[[فرائبورگ|فرائبورگ]]{{·}}[[جینوا کینٹن|جینوا]]{{·}}[[گلارس|گلارس]]{{·}}[[گراوبندن|گراوبندن]]{{·}}[[جورا|جورا]]{{·}}[[لوسرن|لوسرن]]{{·}}[[نواں شیٹل|نواں شیٹل]]{{·}}[[نیدوالڈن|نیدوالڈن]]{{·}}[[اوبوالڈن|اوبوالڈن]]{{·}}[[شافہاوزن|شافہاوزن]]{{·}}[[شوائز|شوائز]]{{·}}[[سولوتھرن|سولوتھرن]]{{·}}[[سینٹ گالن|سینٹ گالن]]{{·}}[[تھرگاو|تھرگاو]]{{·}}[[ٹیسینو|ٹیسینو]]{{·}}[[اری|اری]]{{·}}[[ویلائس|ویلائس]]{{·}}[[واود|واود]]{{·}}[[زوگ|زوگ]]{{·}}[[زیورچ (کینٹن)|زیورچ]]
|}

&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>2e3irjep7ugw6px5efzccy782wn4e6y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اری</title>
    <ns>0</ns>
    <id>174</id>
    <revision>
      <id>690929</id>
      <parentid>690779</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:38:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="461" sha1="tm3hvzuor775wyqanjx40c60be14r72" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

اری [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
* [http://www.ur.ch سرکاری ویب سائٹ]
{{Commons|Canton of Uri|اری|position=left}}

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Lake near Sunnig Grat summit.JPG
File:Urseren.jpg
File:Uri Rotstock.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>tm3hvzuor775wyqanjx40c60be14r72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اوبوالڈن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>320</id>
    <revision>
      <id>690922</id>
      <parentid>326933</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:57:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="487" sha1="enpjr19w38oyqtz2nwe0vzs4w2ah62q" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

اوبوالڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Aargau|آرگاو|position=left}}

* [http://www.ow.ch/ سرکاری ویب سائٹ]

==مورت نگری==
&lt;gallery&gt;
File:Lungern.jpg
File:Sachseln-am-Sarnersee.jpg
File:Engelberg.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>enpjr19w38oyqtz2nwe0vzs4w2ah62q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اپنزل آسررہوڈن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>352</id>
    <revision>
      <id>690910</id>
      <parentid>690884</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:34:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690910</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="681" sha1="3zwcm0shcapnefvsg2js9ll1ijdcbk1" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
اپنزل آسررہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Appenzell Ausserrhoden|اپنزل بارلہ رہوڈز|position=left}}
* [http://www.ar.ch سرکاری ویب سائٹ] 
* [http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ar.htm سرکاری]


==مورت نگری==
&lt;gallery&gt;
File:Herisau.jpg|Herisau
File:Heiden-Kirchplatz.jpg|Heiden
File:20051229S22 17.jpg|Gais
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>3zwcm0shcapnefvsg2js9ll1ijdcbk1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اپنزلانرہوڈن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>353</id>
    <revision>
      <id>690900</id>
      <parentid>690886</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:10:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690900</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="951" sha1="gxjssuz83cii4juqh9xziq6y31lrovu" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

اپنزلانرہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Appenzell Innerrhoden|اپنزلانرہوڈن|position=left}}
*[http://www.ai.ch/en/ سرکاری ویب سائٹ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071215075148/http://www.ai.ch/en/ |date=2007-12-15 }} 
*[http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ai.htm سرکاری]
*[http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031003231552/http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php |date=2003-10-03 }} 


==مورت نگری==
&lt;gallery&gt;
File:Falensee.jpg|Falensee
File:Säntis03.jpg|Seealpsee
File:Seealpsee from above.jpg|Seealpsee
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>gxjssuz83cii4juqh9xziq6y31lrovu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690902</id>
      <parentid>690900</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:12:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690902</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1019" sha1="hr0qouootcgq8xkukvo42uvpyotsvxb" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
{{معلومات-دیس}}{{خانہ-معلومات-ملک/عربی}}
اپنزلانرہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Appenzell Innerrhoden|اپنزلانرہوڈن|position=left}}
*[http://www.ai.ch/en/ سرکاری ویب سائٹ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071215075148/http://www.ai.ch/en/ |date=2007-12-15 }} 
*[http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ai.htm سرکاری]
*[http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031003231552/http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php |date=2003-10-03 }} 


==مورت نگری==
&lt;gallery&gt;
File:Falensee.jpg|Falensee
File:Säntis03.jpg|Seealpsee
File:Seealpsee from above.jpg|Seealpsee
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>hr0qouootcgq8xkukvo42uvpyotsvxb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690907</id>
      <parentid>690902</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:30:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="951" sha1="gxjssuz83cii4juqh9xziq6y31lrovu" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

اپنزلانرہوڈن [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


==بارلے جوڑ==
{{Commons|Appenzell Innerrhoden|اپنزلانرہوڈن|position=left}}
*[http://www.ai.ch/en/ سرکاری ویب سائٹ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071215075148/http://www.ai.ch/en/ |date=2007-12-15 }} 
*[http://www.statistik.admin.ch/stat_ch/ber00/ekan_ai.htm سرکاری]
*[http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031003231552/http://www.saentisbahn.ch/pages/index.php |date=2003-10-03 }} 


==مورت نگری==
&lt;gallery&gt;
File:Falensee.jpg|Falensee
File:Säntis03.jpg|Seealpsee
File:Seealpsee from above.jpg|Seealpsee
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>gxjssuz83cii4juqh9xziq6y31lrovu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باسل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>470</id>
    <revision>
      <id>690911</id>
      <parentid>619175</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:35:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690911</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="845" sha1="45nrrzrpfxz6bsaxwmgdt2uwadr4m9y" xml:space="preserve">{{معلومات-شہر}}

باسل [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] تے شہر اے ۔


== باہرلے جوڑ ==

{{Commons|Basel-Stadt|باسل|position=left}}
* [http://www.mybasel.ch/ گائڈ] 
* [http://www.mybasel.ch/verkehr_stadtplan.cfm نقشا]
* [http://www.bs.ch سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:MZA Chrischona4 retouched.jpg
File:BaselTram.jpg
File:Rathaus Basel 2008.jpg
&lt;/gallery&gt;
&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;

{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے شہر]]
[[گٹھ:یورپی شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر]]
[[گٹھ:شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر تے قصبے]]
[[گٹھ:یورپ دے آباد تھاں]]
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے آباد تھاں]]
[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>45nrrzrpfxz6bsaxwmgdt2uwadr4m9y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باسل دیس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>471</id>
    <revision>
      <id>690912</id>
      <parentid>327045</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:35:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690912</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="315" sha1="k9pii8dutrvr2iaz0pszgqwtk6ah279" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
باسل دیس [[سویٹزرلینڈ|سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن|کینٹن]] اے۔


{{Commons|Basel-Landschaft|باسل دیس|position=left}}

{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>k9pii8dutrvr2iaz0pszgqwtk6ah279</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>برن کینٹن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>535</id>
    <revision>
      <id>690913</id>
      <parentid>685909</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:36:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690913</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="536" sha1="q9f1g7a2uno1veaqceqx63gi3lmju4a" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
برن کینٹن [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Bern|برن کینٹن|position=left}}
* [http://www.be.ch سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Lauterbrunnen Staubbach.jpg
File:Erlenbach Simmental.jpg
File:Bielersee.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>q9f1g7a2uno1veaqceqx63gi3lmju4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>تھرگاو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>747</id>
    <revision>
      <id>690927</id>
      <parentid>327935</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:00:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="476" sha1="c09i4bu0f3p7balbnv91hz5r7bfi9g1" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

تھرگاو [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
* [http://www.tg.ch سرکاری ویب سائٹ]
{{Commons|Thurgau|تھرگاو|position=left}}

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Thundorf Panorama.jpg
File:Schloss Altenklingen.JPG
File:StMargaretenKapelle.JPG
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>c09i4bu0f3p7balbnv91hz5r7bfi9g1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جورا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>823</id>
    <revision>
      <id>690918</id>
      <parentid>327307</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:51:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690918</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="476" sha1="egd2tw9grqwkxi4aervb3elu7afletg" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}


جورا [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Jura|جورا|position=left}}
* [http://www.jura.ch سرکاری ویب سائٹ]


== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Saint-Brais-Kirche.jpg
File:Picswiss JU-18-07.jpg
File:Porrentruy Rathaus.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>egd2tw9grqwkxi4aervb3elu7afletg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جینوا کینٹن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>862</id>
    <revision>
      <id>690915</id>
      <parentid>689589</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:37:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690915</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="527" sha1="tdkmge6rseu2logm0wpzh7mvms151wj" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

جینوا [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Geneva|جینوا|position=left}}
* [http://www.ge.ch سرکاری ویب سائٹ]


== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:JetD'Eau.jpg
File:Canton de Geneve.jpeg
File:Jean-Étienne Liotard 002.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>tdkmge6rseu2logm0wpzh7mvms151wj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زوگ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1097</id>
    <revision>
      <id>690931</id>
      <parentid>505856</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:42:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="489" sha1="tg7kvaaf3klp1zr6d6aecn2jy8mylwy" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

زوگ [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Zug|زوگ|position=left}}
* [http://www.zug.ch/ سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Lake Ägeri (Ägerisee) at Morgarten.jpg
File:Schloss Freudenberg.JPG
File:Dritte Tobelbruecke.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>tg7kvaaf3klp1zr6d6aecn2jy8mylwy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سولوتھرن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1230</id>
    <revision>
      <id>690925</id>
      <parentid>327594</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:59:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="515" sha1="mv44t1kakxs25jrogbqpu6q82i101fm" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
سولوتھرن [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==

{{Commons|Canton of Solothurn|سولوتھرن|position=left}}
* [http://www.so.ch/de/pub/home.htm سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Panorama biberist-rainbow.jpg
File:Panorama balmberg.jpg
File:Panorama solothurn.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>mv44t1kakxs25jrogbqpu6q82i101fm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سینٹ گالن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1294</id>
    <revision>
      <id>690926</id>
      <parentid>690317</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:59:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="815" sha1="7299xmvprl5gp3bv6lip2672hhlmyzy" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
'''سینٹ گالن''' [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


==سینٹ گلن دے پنڈ==
* [[بسکرخ]]
* [[آلٹ سینٹ یوہان]]

== بارلے جوڑ ==

* [http://www.sg.ch سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Gigerwaldsee.jpg
File:Weisstannental.jpg
File:Calfeisen.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے شہر]]
[[گٹھ:یورپی شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر]]
[[گٹھ:شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہراں دی لسٹ]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر تے قصبے]]
[[گٹھ:یورپ دے آباد تھاں]]
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے آباد تھاں]]
[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>7299xmvprl5gp3bv6lip2672hhlmyzy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شافہاوزن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1308</id>
    <revision>
      <id>690923</id>
      <parentid>500748</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:58:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690923</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="473" sha1="8ed9oewskin004swfzs2r15zu49z30u" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

شافہاوزن [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔

== بارلے جوڑ ==

{{Commons|Aargau|آرگاو|position=left}}

* [http://www.sh.ch/سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Dörflingen 203.JPG
File:Stein am Rhein - frescoes.jpg
File:Dörflingen 028.JPG
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[گٹھ:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>8ed9oewskin004swfzs2r15zu49z30u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شوائز</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1340</id>
    <revision>
      <id>690924</id>
      <parentid>690799</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:58:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="415" sha1="iru6d9ahb9bx6qf78o7r8750nujvwi9" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

شوائز [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==


* [http://www.sz.ch/سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Ibergeregg sea of fog.jpg
File:Kloster Einsiedeln Frontansicht.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>iru6d9ahb9bx6qf78o7r8750nujvwi9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فرائبورگ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1666</id>
    <revision>
      <id>690914</id>
      <parentid>690777</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:37:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690914</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="546" sha1="hfqlg7jobm2u5wngwhkifsqhnjmcyn2" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

فرائبورگ [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Fribourg|فرائبورگ|position=left}}

* [http://www.fr.ch سرکاری ویب سائٹ] 


== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Gibloux.jpg
File:Panorama-chateau-gruyeres-edit.JPG
File:Cantonfribourg05.JPG
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>hfqlg7jobm2u5wngwhkifsqhnjmcyn2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>لوسرن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1759</id>
    <revision>
      <id>690919</id>
      <parentid>472419</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:56:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690919</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="832" sha1="ekrwhnmn5wj2603qzag44zryielhkoa" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
لوسرن [[سویٹزرلینڈ]] دا [[اک]] [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Lucerne|لوسرن|position=left}}

* [http://www.lu.ch/ سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Vitznau-Rigibahn-Elektrische Motorwagen.JPG
File:Central Switzerland.jpg
File:Aebnistettenflue entlebuch 03.JPG
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے شہر]]
[[گٹھ:یورپی شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر]]
[[گٹھ:شہر]]
[[گٹھ:یورپ دے شہراں دی لسٹ]]
[[گٹھ:یورپ دے شہر تے قصبے]]
[[گٹھ:یورپ دے آباد تھاں]]
[[گٹھ:سویٹزرلینڈ دے آباد تھاں]]
[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>ekrwhnmn5wj2603qzag44zryielhkoa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نواں شیٹل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2069</id>
    <revision>
      <id>690920</id>
      <parentid>328538</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:56:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="496" sha1="2hfdd7h0863rgea4ifqiwi67anz243m" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

نواں شیٹل [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Neuchâtel|نواں شیٹل|position=left}}

* [http://www.ne.ch/ سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Picswiss NE-20-57.jpg
File:Picswiss NE-18-24.jpg
File:Picswiss NE-18-40.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>2hfdd7h0863rgea4ifqiwi67anz243m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نیدوالڈن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2098</id>
    <revision>
      <id>690921</id>
      <parentid>370335</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:57:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690921</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="433" sha1="39ftkeo94ejah1lfhq4vxzxir3mmqzm" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

نیدوالڈن [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==

* [http://www.nw.ch/ سرکاری ویب سائٹ]


== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Stanserhorn.jpg
File:Bannalpsee.jpg
File:ZB-ABe130007 Stansstad-2006-Sept.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>39ftkeo94ejah1lfhq4vxzxir3mmqzm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ویلائس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2195</id>
    <revision>
      <id>690930</id>
      <parentid>690888</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:39:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690930</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="446" sha1="hkxnyzvwdlvsr5h06i4uu2m3phach5j" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
ویلائس [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==

{{Commons|Valais|ویلائس|position=left}}
* [http://www.vs.ch سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:ValaisAlps.jpg
File:RiffelalpChapel.jpg
File:Dix.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>hkxnyzvwdlvsr5h06i4uu2m3phach5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ٹیسینو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2240</id>
    <revision>
      <id>690928</id>
      <parentid>328861</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:00:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690928</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" sha1="81x7p0o97dwghedpt3qprnlcj84lxc0" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

ٹیسینو [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Ticino|ٹیسینو|position=left}}
* [http://www.ti.ch سرکاری ویب سائٹ]
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Lake Lugano.jpg
File:Naret.jpg
File:Luzzone2.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>81x7p0o97dwghedpt3qprnlcj84lxc0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گراوبندن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2723</id>
    <revision>
      <id>690917</id>
      <parentid>662948</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:39:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690917</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="546" sha1="cxr2s98713ewfwcjpoijuqiyhobnye3" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}

گراوبندن [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Graubünden|گراوبندن|position=left}}

* [http://www.gr.ch/ سرکاری ویب سائٹ]
==حوالے==
{{حوالے}}
== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Swiss Grand Canyon.jpg
File:Sils.jpg
File:PizBernina3.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>cxr2s98713ewfwcjpoijuqiyhobnye3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گلارس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2744</id>
    <revision>
      <id>690916</id>
      <parentid>329181</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:38:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690916</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="558" sha1="dkigpfnn4sr1pbbi3bjq85vy6k6buke" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
{{معلومات-شہر}}
گلارس [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔


==حوالے==
{{حوالے}}
== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Glarus|گلارس|position=left}}

* [http://www.gl.ch/ سرکاری ویب سائٹ]


== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Braunwald Alps.jpg
File:Glarus Kloentalersee.jpg
File:Glarus Stadtkirche.jpg
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]
[[Category:سویٹزرلینڈ دے کینٹن]]</text>
      <sha1>dkigpfnn4sr1pbbi3bjq85vy6k6buke</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زیورچ (کینٹن)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6287</id>
    <revision>
      <id>690932</id>
      <parentid>331425</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T15:42:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="613" sha1="tlqgdad00b1yod0sfiqc4i0hucw4fed" xml:space="preserve">{{معلومات-شہر}}

زیورچ [[سویٹزرلینڈ]] دا اک [[کینٹن]] اے۔ ایدی لوک گنتی 1,344,866 اے۔ [[کینٹن]] سویٹزرلینڈ دے جڑھدے اتلے پاسے ول اے تے [[زیورچ]] ایدا گڑھ اے۔ 


== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Canton of Zurich|زیورچ|position=left}}
*[http://www.zh.ch سرکاری ویب سائٹ]

== مورت نگری ==
&lt;gallery&gt;
File:Tössschlucht Embrach.jpg
File:Hüttensee Panorama - 11.08.2001.jpg
File:ErlenbachZH Kirche.JPG
&lt;/gallery&gt;
{{سویٹزرلینڈ دے کینٹن}}

[[Category:سویٹزرلینڈ]]</text>
      <sha1>tlqgdad00b1yod0sfiqc4i0hucw4fed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اکالی دل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38684</id>
    <revision>
      <id>690936</id>
      <parentid>401788</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T23:13:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>28598</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>690936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2775" sha1="t8c1ddamcpl93n8b9rzyq3he934wm2q" xml:space="preserve">{{Infobox political party
|party_name = شرومنی اکالی دل
|party_logo= [[File:Akali dal logo.png|180px]] 
|colorcode = #FF9900
|President= [[سکھبیر سنگھ بادل]]
|Patron =[[پرکاش سنگھ بادل]]
|Key Leaders = 
|ppchairman = 
|loksabha_leader = 
|rajyasabha_leader = 
|foundation = 14 دسمبر 1920
|predecessor = 
|dissolution = 
|headquarters =بلاک #6، مدھ مارگ 28، &lt;br&gt; [[چنڈی گڑھ]] - 160019
|publication = 
|students = 
|youth = 
|women = 
|labour = 
|peasants = 
|ideology = 
|position = 
|international =
|colours = 
|position = 
|eci = 
|alliance = [[National Democratic Alliance (India)|National Democratic Alliance]]
|loksabha_seats = {{Infobox political party/seats|4|545|hex=#FF9900}}
|rajyasabha_seats = {{Infobox political party/seats|3|245|hex=#FF9900}}
|state_seats = {{Infobox political party/seats|56|117|hex=#FF9900}}
|symbol = تکڑی
|website = http://www.shiromaniakalidal.org.in
|country = [[بھارت]]
|flag = 
}}
'''شرومنی اکالی دل'''&lt;ref&gt;http://www.shiromaniakalidal.org.in/&lt;/ref&gt; [[اک]] [[سکھ]] دھرم دی بھارتی سیاسی پارٹی اے۔ ایہہ [[شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی]]&lt;ref&gt;http://www.sgpc.net/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303060103/http://www.sgpc.net/ |date=2021-03-03 }}&lt;/ref&gt; اتے [[دلی سکھ گرودوارہ پربندھک کمیٹی]] نوں کنٹرول کردا اے۔ ایہہ دنیاں دا سبھ توں وڈا اتے سبھ توں اثر رسوخ والا سکھ دل اے۔ اکالی دل دے مول مقصد سکھ مدعیاں نوں سیاسی آواز دینا اے اتے اسدا مننا ​​ہے کہ دھرم اتے راجنیتی اکٹھے چلدے نیں۔
==پارٹی پردھاناں دی سوچی==
#[[سرمکھ سنگھ جھبل]]
#[[بابا کھڑک سنگھ]]
#[[ماسٹر تارا سنگھ]]
#[[گوپال سنگھ قومی]]
#[[تارہ سنگھ تھیتھر]]
#[[تیجا سنگھ اکارپری]]
#[[بابو لابھ سنگھ]]
#[[ادھم سنگھ جی ناگوکے]]
#[[گیانی کرتار سنگھ]]
#[[پریتم سنگھ گودھراں]]
#[[حکم سنگھ]]
#[[سنت فتح سنگھ]]
#[[اچھرّ سنگھ]]
#[[بھپندر سنگھ]]
#[[موہن سنگھ تڑ]]
#[[جگدیو سنگھ تلونڈی]]
#[[سنت ہرچند سنگھ لوگووال]]
#[[سرجیت سنگھ برنالہ]]
#[[پرکاش سنگھ بادل]]
#[[سکھبیر سنگھ بادل]]

== بارلے جوڑ ==
{{Commons|Shiromani Akali Dal|اکالی دل|position=left}}
==حوالے==
&lt;references/&gt;

{{بھارت دیاں سیاسی جماعتاں}}

[[گٹھ:بھارت]]
[[گٹھ:سیاسی جماعتاں]]
[[گٹھ:بھارت دیاں سیاسی جماعتاں]]</text>
      <sha1>t8c1ddamcpl93n8b9rzyq3he934wm2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اولان‌ باتور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49829</id>
    <revision>
      <id>690947</id>
      <parentid>676816</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T09:05:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chongkian</username>
        <id>10637</id>
      </contributor>
      <comment>/* مورتاں */</comment>
      <origin>690947</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4760" sha1="ncc16cji6mdvjcyo86audv2qvxpzcy0" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =اولان‌ باتور&lt;br /&gt;Ulan Bator
|official_name =
|other_name =
|native_name = 
|native_name_lang = &lt;!-- Use ISO639 code, e.g. &quot;fr&quot; for French.
 If there is more than one native name, in different languages,
 enter those names using {{lang}}, instead --&gt;
|nickname = УБ (''UB''), Нийслэл (''capital''), Хот (''city'')
|settlement_type = [[بلدیہ]]&lt;!--such as Town, Village, City, Borough etc.--&gt;
|total_type = &lt;!-- to set a non-standard label for total area and population rows --&gt;
|motto =
|translit_lang1=سرکاری سیریلی
|translit_lang1_type=
|translit_lang1_info=Улаанбаатар
|translit_lang1_type1=نقل حرفی
|translit_lang1_info1=Ulaanbaatar

|translit_lang2=قدیم منگولیائی
|translit_lang2_type=
|translit_lang2_info={{MongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ}}
|translit_lang2_type1=نقل حرفی
|translit_lang2_info1=Ulaγanbaγatur
|motto =
|image_skyline = 
|imagesize = 320px
|
|image_caption = اولان‌ باتور 2012
|image_flag = 
|flag_size = 120px
|image_seal =
|seal_size =
|image_shield = Ulanbataar.svg
|shield_size = 120px
|image_map =
|mapsize =
|map_caption =
|image_map1 =
|mapsize1 =
|map_caption1 =
|pushpin_map = Mongolia&lt;!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --&gt;
|pushpin_label_position = bottom &lt;!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --&gt;
|pushpin_map_caption =منگولیا چ محل وقوع
|pushpin_mapsize =285
|coordinates_region = MN
|subdivision_type = دیس
|subdivision_name = {{جھنڈا|منگولیا}}
|subdivision_type1 =
|subdivision_name1 =
|subdivision_type2 =
|subdivision_name2 =
|subdivision_type3 =
|subdivision_name3 =
|subdivision_type4 =
|subdivision_name4 =
|government_type =
|leader_title =
|leader_name =
|leader_title1 = &lt;!-- for places with, say, both a mayor and a city manager --&gt;
|leader_name1 =Erdeniin Bat-Üül
|leader_title2 =
|leader_name2 =
|leader_title3 =
|leader_name3 =
|leader_title4 =
|leader_name4 =
|established_title =قیام [[Örgöö]]: ᠥᠭᠦᠭᠡ
|established_date = 1639
|established_title2 = موجودہ تھاں
|established_date2 = 1778
|established_title3 = اولان‌ باتور
|established_date3 = 1924
|area_magnitude =
|unit_pref = &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
|area_footnotes =
|area_total_km2 = 4704.4
|area_land_km2 =
|area_water_km2 =
|area_total_sq_mi = 1816.3
|area_land_sq_mi =
|area_water_sq_mi =
|area_water_percent =
|area_urban_km2 =
|area_urban_sq_mi =
|area_metro_km2 =
|area_metro_sq_mi =
|population_as_of = 2012-04-30
|population_footnotes =
|population_note =
|population_total = 1,221,000
|population_density_km2 = 259
|population_density_sq_mi = 672
|population_metro =
|population_density_metro_km2 =
|population_density_metro_sq_mi =
|population_urban =
|population_density_urban_km2 =
|population_density_urban_sq_mi =
|timezone = H
|utc_offset = +8
|timezone_DST =
|utc_offset_DST =
|latd=47 |latm=55 |lats= |latNS=N
|longd=106 |longm=55 |longs= |longEW=E
|elevation_footnotes = &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m = 1350
|elevation_ft = 4429
|postal_code_type = ڈاک کوڈ
|postal_code = 210 xxx
|area_code = +976 (0)11
|blank_name_sec1 = لائسنس پلیٹ
|blank_info_sec1 = УБ_ (_ variable)
|blank1_name_sec1 = [[آیزو 3166-2]]
|blank1_info_sec1 = MN-1
|website = [http://www.ulaanbaatar.mn/ اولان‌ باتور]
|footnotes =
}}

'''اولان‌ باتور''' ([[منگولیائی بولی]]: Улаанбаатар) (لفظی معنی: &quot;سرخ ہیرو&quot;) [[منگولیا]] دا [[دارالحکومت]] تے  سبتوں  وڈا [[شہر]] اے۔

==تریخ==
==رقبہ==
==آبادی==
==معیشت==
==مورتاں==
&lt;center&gt;
&lt;gallery&gt;
File:Two cloumns of Qianlong Emperor in Amgalan.jpg|
File:Dashchoilin Monastery.jpg|
File:GandanTemple.jpg|
File:UB-Gandan01.jpg|
File:Bogd Khan Green Palace 07.jpg|
File:Bogd Khan Palace 05.JPG|
File:The Fine Arts Zanabazar Museum.jpg|
File:Ulaanbaatar City Museum.jpg|
File:UB-Csojdzsin01.jpg|
File:UB-Geser-sum.JPG|
File:Holy Ttinity Church in Ulan Bator.jpg|
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

== حوالے==
{{حوالے}}
==باہرلے جوڑ==
{{Commonscat|Ulan Bator}}

{{ایشیائ دیساں دے دارالحکومت}}
{{ایشیائی دارالحکومتاں دی حظے دے لحاظ نال لسٹ}}
{{منگولیا دی پہلی پدھر دی ونڈ}}

[[گٹھ:منگولیا دی تھلویں ونڈ]]
[[گٹھ:منگولیا دے صوبے]]
[[گٹھ:منگولیا]]
[[گٹھ:منگولیا دے شہر]]
[[گٹھ:دارالحکومت]]
[[گٹھ:ایشیائی دارالحکومت]]
[[گٹھ:اولان‌ باتور]]</text>
      <sha1>ncc16cji6mdvjcyo86audv2qvxpzcy0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>خالصہ اخبار لہور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57089</id>
    <revision>
      <id>690945</id>
      <parentid>509711</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T06:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>28598</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>690945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2016" sha1="dyr6y7d08a13z3x3daj7ejb9sonyr8q" xml:space="preserve">'''خالصہ اخبار''' ([[گرمکھی]]:ਖ਼ਾਲਸਾ_ਅਖ਼ਬਾਰ)، [[لاہور]] توں چھپن والا اک ہفتہ وار [[گرمکھی]] [[پنجابی]] اخبار سی اتے ادوں بنی اک سکھ سوسائٹی، خالصہ دیوان، لاہور: دا ترجمان سی۔ خالصہ دیوان، [[امرتسر]] نال مت-بھید کارن لاہور دھڑا وکھ ہو گیا اتے 11 اپریل 1886 نوں اس نے اپنا علیحدہ ''خالصہ دیوان، لاہور'' جری کر لیا)۔ ایہہ [[گرمکھی لپی]] وچّ [[پنجابی بولی]] وچّ [[لاہور]] توں چھپدا سی۔ ایہہ 1886 توں 1905 تکّ چھپدا رہا۔&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=u_AMX5RI_YUC&amp;pg=PA72&amp;lpg=PA72&amp;dq=Khalsa+Akhbar+Lahore&amp;source=bl&amp;ots=bXhvsW2mB4&amp;sig=UNuez1IW7UhWJDL-WhDEKO5PZ3s&amp;hl=en&amp;ei=uN7YSpKfO5DqsQO0koCRBg&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=3&amp;ved=0CBIQ6AEwAjgK#v=onepage&amp;q=Khalsa%20Akhbar%20Lahore&amp;f=false Khalsa Akhbar, Lahore] ''Religion and Nationalism in India: the case of the Punjab'', by Harnik Deol. Routledge, 2000, p. 72. ISBN 0-415-20108-X.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.sikhcybermuseum.org.uk/history/SikhJournalism.htm Sikh Journalism:From 1800's to 1900's] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719174747/http://www.sikhcybermuseum.org.uk/history/SikhJournalism.htm |date=2011-07-19 }} sikhcybermuseum.org.uk.&lt;/ref&gt; ایہدی نیہہ اوریئینٹل کالج، لاہور وچّ پنجابی دے پروفیسر، بھائی گرمکھ سنگھ نے رکھی سی، جسنے لاہور وچّ خالصہ پریس وی لائی سی۔ جلد ہی ایہہ اخبار اک ودوان اتے شاعر،[[ گیانی دتّ سنگھ]] نے اپنے ہتھ لے لیا سی&lt;ref&gt;[http://www.dailyexcelsior.com/00june20/edit.htm History of Punjabi Journalism] By Harpreet Singh, ''[[Daily Excelsior]]'', 20 June 2000.&lt;/ref&gt;
==حوالے==
{{حوالے}}

[[گٹھ:اخبار]][[گٹھ:پنجابی اخبار]]</text>
      <sha1>dyr6y7d08a13z3x3daj7ejb9sonyr8q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سانچہ:خانہ معلومات شہر/عربی</title>
    <ns>10</ns>
    <id>78147</id>
    <revision>
      <id>690903</id>
      <parentid>679756</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:20:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690903</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22716" sha1="ez5hu96ulsv6l4ewdeygtwr07yefy4w" xml:space="preserve">{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=&lt;includeonly&gt;{{ص.م/فتح|rightbox=yes}}

{{ص.م/عنوان بأيقونة
   |{{{اسم|{{{name|{{{الاسم|{{{Name|{{{title|}}} }}}}}}}}}}}}
|33ccff
   |City icon for Wikipedia projectt.png
   | right=1
   |City icon (Noun Project).svg
   | left=1
 
}}
 

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2
|{{{اسم2|}}}
|
|
|
|خاصية = P1448
|langpref=
|قائمة=نعم
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;
|{{{type|{{{نوع|}}}}}}
|cddeff
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
|{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
|DefautAr.svg
|
|{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
   |{{{تعليق الصورة|}}}
   |{{{حجم الصورة|}}}
   |{{{بدل الصورة|}}}
| خاصية ={{#if:{{#property:P2716}}
|P2716|P18}}
}}
{{ص.م/صورة
|{{{صورة2|{{{image2|}}}}}}
   |{{{تعليق الصورة2|}}}
   |{{{حجم الصورة2|}}}
   |{{{بدل الصورة2|}}}
}}
{{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات
| صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}}
| تعليق1 ={{{تعليق علم|}}}
| عرض1 = {{{حجم علم|125}}}
| بديل1 = {{{بديل علم|}}}

| صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}}
| تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}}
| عرض2 = {{{حجم شعار|100}}}
| بديل2 =  {{{بديل شعار|}}}
| خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}}
|P41|P158}}
| خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}}
|P94|P154}}
| coslpan = 
| خلفية = 
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان اللقب|لقب}}}
|{{{اللقب|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 | منسوب بنام
 |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}}
 |خاصية =P138
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|نعرہ
|{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}}
|خاصية =P1451
|رقم = نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تاریخ تاسیس
|{{{تاريخ التأسيس|}}}
|خاصية =P571
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|استقرت
|{{{استقرت|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|بانی
|{{{بانی|{{{founder|}}}}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}

{{ص.م/عنوان فرعي
|انتظامی تقسیم
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ملک
|{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}}
|{{قيمة ويكي بيانات
|{{{البلد|}}}
|قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}}
|خاصية=P17
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت
|{{{العاصمة|}}}
|خاصية =P36
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت برائے
|{{{عاصمة لـ|}}}
|خاصية =P1376
|rank=best
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}}
|
|{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تقسیم اعلیٰ
|{{{التقسيم الأعلى|}}}
|خاصية =P131
|rank=best
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة|}}}
|{{{اسم المنطقة|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 5|}}}
|{{{اسم المنطقة 5|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 6|}}}
|{{{اسم المنطقة 6|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 7|}}}
|{{{اسم المنطقة 7|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 8|}}}
|{{{اسم المنطقة 8|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|سابق دارالحکومت
|{{{عاصمة سابقة لـ|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|حکام
|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|جغرافیائی خصوصیات
|{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]]
| {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}

| {{Coord
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
|display=inline
}}
| {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}}
}}
&lt;!--
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|دائرة العرض
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خط الطول
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
}}
 --&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|رقبہ
|{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}}
|قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}}
|خاصية =P2046
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • رتبہ
|{{{الرتبة|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|المساحة الحضرية
|{{{المساحة الحضرية|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خشکی
|{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تری
|{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|بلندی
|{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}}
|خاصية=P2044
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|اعلىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ادنىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}}
}}

{{{صناديق جغرافيا|}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|آبادی
|{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}
{{#switch:{{{التعداد السكاني|}}}
|no|لا=
|={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|کل آبادی
|خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}}
|rank=best
|نقطة=نعم
|تصفية=P459
}}
|#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تعداد آبادی
|{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد &lt;small&gt;(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})&lt;/small&gt; {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|کل آبادی
|{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[کثافتِ آبادی]]
|{{{الكثافة السكانية|}}}
|{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|&lt;small&gt;(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})&lt;/small&gt;}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • مرد
|{{{الذكور|}}}
|خاصية =P1540
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • عورتیں
|{{{الإناث|}}}
|خاصية =P1539
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • گھرانوں کی تعداد
|{{{عدد الأسر|}}}
|{{{عدد الأسر|}}}
|خاصية =P1538
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • تعداد مکانات
|{{{عدد المساكن|}}}
|{{{عدد المساكن|}}}
}}

{{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|مزید معلومات
|{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 |[[جڑواں شہر]]
 |{{{المدينة التوأم|}}}
 |خاصية =P190
 |قائمة شريطية=نعم
 |بداية ونهاية=نعم
 |تصنيف=[[گٹھ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|اوقات
|{{{التوقيت|}}}
|قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]])
|خاصية =P421
|rank=best
|تصفية=P1264
|فاصل سطر= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|گرمائی وقت
|{{{توقيت2|}}}
|{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}})
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[گرمائی وقت]]
|{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}
|{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}}  [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|سرکاری زبان
|{{{اللغة|{{{language|}}} }}}
|خاصية=P37
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|[[گاڑی نمبر پلیٹ]]
|{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}}
|خاصية =P395
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}}
|{{{الرمز البريدي|}}}
|خاصية =P281
|قائمة شريطية=نعم
|رقم = نعم
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}}
|{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}
|خاصية =P473
|رقم = نعم
}}
&lt;!-- الرمز الجغرافي--&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|جیو رمز
|{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}}
}}

&lt;!-- رمز الأيزو--&gt;
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
| [[آیزو 3166-2]]
| {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}
|خاصية =P300
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}
|{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}}
|{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات
|{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}
|{{{لون1|E1E1E1}}}
|تصنيف=[[گٹھ:اعزازات ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
|تصفية=P585
|تصفية1=P1346
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|باضابطہ ویب سائٹ
| {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}
|خاصية = P856
|وصلة كاملة= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|جیو رمز
|{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}}
|خاصية =P1566
|rank=best
|نوع=وصلة
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}}
|{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}}
|قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|خاصية=P935
|مراجع=لا
|واحد فقط=نعم
}}
|right
}}

{{ص.م/سطر اختياري
|{{مداخل على سطور
|{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}}
|{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}}
}}
}}

{{ص.م/فاصل اختياري
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
}}

{{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}}
 |1= {{{خريطة البلد|}}}

|2= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}}

|3= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
 |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}}
 |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}}
 |6={{{تضاريس|1}}}
 | علامة = 
 | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}&lt;!-- رقم فقط من دون بك أو px --&gt;
 | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}}
|خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}}
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{ملاحظات|}}}
}}

{{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }}
{{ص.م/غلق}}&lt;!--
 -- &gt;{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]}}}}&lt; !--
 --&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]]
 --&gt;{{#invoke:Check for unknown parameters|check
|template=خانہ معلومات شہر/عربی
|unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]]
|preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]]
|الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة
}}&lt;!--
 --&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{دستاویز}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ez5hu96ulsv6l4ewdeygtwr07yefy4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690904</id>
      <parentid>690903</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:23:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690904</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24138" sha1="3gmbjgqlh27e054m5tp2qo4it81thr4" xml:space="preserve">{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=&lt;includeonly&gt;{{ص.م/فتح|rightbox=yes}}

{{ص.م/عنوان بأيقونة
   |{{{اسم|{{{name|{{{الاسم|{{{Name|{{{title|}}} }}}}}}}}}}}}
|33ccff
   |City icon for Wikipedia projectt.png
   | right=1
   |City icon (Noun Project).svg
   | left=1
 
}}
 

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2
|{{{اسم2|}}}
|
|
|
|خاصية = P1448
|langpref=
|قائمة=نعم
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;
|{{{type|{{{نوع|}}}}}}
|cddeff
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
|{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
|DefautAr.svg
|
|{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
   |{{{تعليق الصورة|}}}
   |{{{حجم الصورة|}}}
   |{{{بدل الصورة|}}}
| خاصية ={{#if:{{#property:P2716}}
|P2716|P18}}
}}
{{ص.م/صورة
|{{{صورة2|{{{image2|}}}}}}
   |{{{تعليق الصورة2|}}}
   |{{{حجم الصورة2|}}}
   |{{{بدل الصورة2|}}}
}}
{{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات
| صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}}
| تعليق1 ={{{تعليق علم|}}}
| عرض1 = {{{حجم علم|125}}}
| بديل1 = {{{بديل علم|}}}

| صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}}
| تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}}
| عرض2 = {{{حجم شعار|100}}}
| بديل2 =  {{{بديل شعار|}}}
| خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}}
|P41|P158}}
| خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}}
|P94|P154}}
| coslpan = 
| خلفية = 
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان اللقب|لقب}}}
|{{{اللقب|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 | منسوب بنام
 |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}}
 |خاصية =P138
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|نعرہ
|{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}}
|خاصية =P1451
|رقم = نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تاریخ تاسیس
|{{{تاريخ التأسيس|}}}
|خاصية =P571
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|استقرت
|{{{استقرت|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|بانی
|{{{بانی|{{{founder|}}}}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}

{{ص.م/عنوان فرعي
|انتظامی تقسیم
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ملک
|{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}}
|{{قيمة ويكي بيانات
|{{{البلد|}}}
|قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}}
|خاصية=P17
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت
|{{{العاصمة|}}}
|خاصية =P36
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت برائے
|{{{عاصمة لـ|}}}
|خاصية =P1376
|rank=best
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}}
|
|{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تقسیم اعلیٰ
|{{{التقسيم الأعلى|}}}
|خاصية =P131
|rank=best
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة|}}}
|{{{اسم المنطقة|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 5|}}}
|{{{اسم المنطقة 5|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 6|}}}
|{{{اسم المنطقة 6|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 7|}}}
|{{{اسم المنطقة 7|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 8|}}}
|{{{اسم المنطقة 8|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|سابق دارالحکومت
|{{{عاصمة سابقة لـ|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|حکام
|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|جغرافیائی خصوصیات
|{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]]
| {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}

| {{Coord
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
|display=inline
}}
| {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}}
}}
&lt;!--
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|دائرة العرض
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خط الطول
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
}}
 --&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|رقبہ
|{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}}
|قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}}
|خاصية =P2046
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • رتبہ
|{{{الرتبة|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|المساحة الحضرية
|{{{المساحة الحضرية|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خشکی
|{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تری
|{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|بلندی
|{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}}
|خاصية=P2044
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|اعلىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ادنىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}}
}}

{{{صناديق جغرافيا|}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|آبادی
|{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}
{{#switch:{{{التعداد السكاني|}}}
|no|لا=
|={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|کل آبادی
|خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}}
|rank=best
|نقطة=نعم
|تصفية=P459
}}
|#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تعداد آبادی
|{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد &lt;small&gt;(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})&lt;/small&gt; {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|کل آبادی
|{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[کثافتِ آبادی]]
|{{{الكثافة السكانية|}}}
|{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|&lt;small&gt;(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})&lt;/small&gt;}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • مرد
|{{{الذكور|}}}
|خاصية =P1540
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • عورتیں
|{{{الإناث|}}}
|خاصية =P1539
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • گھرانوں کی تعداد
|{{{عدد الأسر|}}}
|{{{عدد الأسر|}}}
|خاصية =P1538
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • تعداد مکانات
|{{{عدد المساكن|}}}
|{{{عدد المساكن|}}}
}}

{{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|مزید معلومات
|{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 |[[جڑواں شہر]]
 |{{{المدينة التوأم|}}}
 |خاصية =P190
 |قائمة شريطية=نعم
 |بداية ونهاية=نعم
 |تصنيف=[[گٹھ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|اوقات
|{{{التوقيت|}}}
|قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]])
|خاصية =P421
|rank=best
|تصفية=P1264
|فاصل سطر= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|گرمائی وقت
|{{{توقيت2|}}}
|{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}})
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[گرمائی وقت]]
|{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}
|{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}}  [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|سرکاری زبان
|{{{اللغة|{{{language|}}} }}}
|خاصية=P37
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|[[گاڑی نمبر پلیٹ]]
|{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}}
|خاصية =P395
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}}
|{{{الرمز البريدي|}}}
|خاصية =P281
|قائمة شريطية=نعم
|رقم = نعم
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}}
|{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}
|خاصية =P473
|رقم = نعم
}}
&lt;!-- الرمز الجغرافي--&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|جیو رمز
|{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}}
}}

&lt;!-- رمز الأيزو--&gt;
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
| [[آیزو 3166-2]]
| {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}
|خاصية =P300
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}
|{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}}
|{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات
|{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}
|{{{لون1|E1E1E1}}}
|تصنيف=[[گٹھ:اعزازات ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
|تصفية=P585
|تصفية1=P1346
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|باضابطہ ویب سائٹ
| {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}
|خاصية = P856
|وصلة كاملة= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|جیو رمز
|{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}}
|خاصية =P1566
|rank=best
|نوع=وصلة
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}}
|{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}}
|قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|خاصية=P935
|مراجع=لا
|واحد فقط=نعم
}}
|right
}}

{{ص.م/سطر اختياري
|{{مداخل على سطور
|{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}}
|{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}}
}}
}}

{{ص.م/فاصل اختياري
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
|[[بین الاقوامی فون کوڈ]]
|{{{رمز الاتصال|}}}
|خاصية =P474
}}

{{ص.م/فاصل اختياري|{{{خريطة 3|}}}}}
{{ص.م/صورة
     | {{{خريطة 3|}}}
     | {{{تسمية الخريطة 3|}}}
     | 250
}}
{{ص.م/سطر
 |{{قيمة ويكي بيانات/خريطة|معرف ويكي بيانات= {{{معرف ويكي بيانات|}}}|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|}}} }}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري|ملاحظات|{{{ملاحظات|{{{ملاحظة 1|}}} }}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظات|}}}  }}
{{ص.م/سطر اختياري|&lt;small&gt;{{{ملاحظة 1|}}}&lt;/small&gt;  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}  }}
{{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}}
 |1= {{{خريطة البلد|}}}

|2= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}}

|3= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
 |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}}
 |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}}
 |6={{{تضاريس|1}}}
 | علامة = 
 | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}&lt;!-- رقم فقط من دون بك أو px --&gt;
 | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}}
|خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}}
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{ملاحظات|}}}
}}

{{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }}
{{ص.م/غلق}}&lt;!--
 -- &gt;{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]}}}}&lt; !--
 --&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]]
 --&gt;{{#invoke:Check for unknown parameters|check
|template=خانہ معلومات شہر/عربی
|unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]]
|preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]]
|الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة
}}&lt;!--
 --&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{دستاویز}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3gmbjgqlh27e054m5tp2qo4it81thr4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690905</id>
      <parentid>690904</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:25:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690905</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23700" sha1="du3taudno13zdqbou19jcsqw76dbp9x" xml:space="preserve">{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=&lt;includeonly&gt;{{ص.م/فتح|rightbox=yes}}

{{ص.م/عنوان بأيقونة
   |{{{اسم|{{{name|{{{الاسم|{{{Name|{{{title|}}} }}}}}}}}}}}}
|33ccff
   |City icon for Wikipedia projectt.png
   | right=1
   |City icon (Noun Project).svg
   | left=1
 
}}
 

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2
|{{{اسم2|}}}
|
|
|
|خاصية = P1448
|langpref=
|قائمة=نعم
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;
|{{{type|{{{نوع|}}}}}}
|cddeff
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
|{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
|DefautAr.svg
|
|{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
   |{{{تعليق الصورة|}}}
   |{{{حجم الصورة|}}}
   |{{{بدل الصورة|}}}
| خاصية ={{#if:{{#property:P2716}}
|P2716|P18}}
}}
{{ص.م/صورة
|{{{صورة2|{{{image2|}}}}}}
   |{{{تعليق الصورة2|}}}
   |{{{حجم الصورة2|}}}
   |{{{بدل الصورة2|}}}
}}
{{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات
| صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}}
| تعليق1 ={{{تعليق علم|}}}
| عرض1 = {{{حجم علم|125}}}
| بديل1 = {{{بديل علم|}}}

| صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}}
| تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}}
| عرض2 = {{{حجم شعار|100}}}
| بديل2 =  {{{بديل شعار|}}}
| خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}}
|P41|P158}}
| خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}}
|P94|P154}}
| coslpan = 
| خلفية = 
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان اللقب|لقب}}}
|{{{اللقب|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 | منسوب بنام
 |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}}
 |خاصية =P138
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|نعرہ
|{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}}
|خاصية =P1451
|رقم = نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تاریخ تاسیس
|{{{تاريخ التأسيس|}}}
|خاصية =P571
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|استقرت
|{{{استقرت|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|بانی
|{{{بانی|{{{founder|}}}}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}

{{ص.م/عنوان فرعي
|انتظامی تقسیم
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ملک
|{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}}
|{{قيمة ويكي بيانات
|{{{البلد|}}}
|قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}}
|خاصية=P17
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت
|{{{العاصمة|}}}
|خاصية =P36
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت برائے
|{{{عاصمة لـ|}}}
|خاصية =P1376
|rank=best
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}}
|
|{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تقسیم اعلیٰ
|{{{التقسيم الأعلى|}}}
|خاصية =P131
|rank=best
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة|}}}
|{{{اسم المنطقة|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 5|}}}
|{{{اسم المنطقة 5|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 6|}}}
|{{{اسم المنطقة 6|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 7|}}}
|{{{اسم المنطقة 7|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 8|}}}
|{{{اسم المنطقة 8|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|سابق دارالحکومت
|{{{عاصمة سابقة لـ|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|حکام
|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|جغرافیائی خصوصیات
|{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]]
| {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}

| {{Coord
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
|display=inline
}}
| {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}}
}}
&lt;!--
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|دائرة العرض
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خط الطول
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
}}
 --&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|رقبہ
|{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}}
|قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}}
|خاصية =P2046
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • رتبہ
|{{{الرتبة|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|المساحة الحضرية
|{{{المساحة الحضرية|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خشکی
|{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تری
|{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|بلندی
|{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}}
|خاصية=P2044
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|اعلىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ادنىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}}
}}

{{{صناديق جغرافيا|}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|آبادی
|{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}}
|{{{لون1|}}}
}}

 
{{#switch:{{{التعداد السكاني|}}}
|no|لا=
|={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|کل آبادی
|خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}}
|rank=best
|نقطة=نعم
|تصفية=P459
}}
|#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تعداد آبادی
|{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد &lt;small&gt;(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})&lt;/small&gt; {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|کل آبادی
|{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[کثافتِ آبادی]]
|{{{الكثافة السكانية|}}}
|{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|&lt;small&gt;(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})&lt;/small&gt;}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • مرد
|{{{الذكور|}}}
|خاصية =P1540
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • عورتیں
|{{{الإناث|}}}
|خاصية =P1539
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • گھرانوں کی تعداد
|{{{عدد الأسر|}}}
|{{{عدد الأسر|}}}
|خاصية =P1538
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • تعداد مکانات
|{{{عدد المساكن|}}}
|{{{عدد المساكن|}}}
}}

{{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|مزید معلومات
|{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 |[[جڑواں شہر]]
 |{{{المدينة التوأم|}}}
 |خاصية =P190
 |قائمة شريطية=نعم
 |بداية ونهاية=نعم
 |تصنيف=[[گٹھ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|اوقات
|{{{التوقيت|}}}
|قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]])
|خاصية =P421
|rank=best
|تصفية=P1264
|فاصل سطر= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|گرمائی وقت
|{{{توقيت2|}}}
|{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}})
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[گرمائی وقت]]
|{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}
|{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}}  [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|سرکاری زبان
|{{{اللغة|{{{language|}}} }}}
|خاصية=P37
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|[[گاڑی نمبر پلیٹ]]
|{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}}
|خاصية =P395
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}}
|{{{الرمز البريدي|}}}
|خاصية =P281
|قائمة شريطية=نعم
|رقم = نعم
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}}
|{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}
|خاصية =P473
|رقم = نعم
}}
&lt;!-- الرمز الجغرافي--&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|جیو رمز
|{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}}
}}

&lt;!-- رمز الأيزو--&gt;
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
| [[آیزو 3166-2]]
| {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}
|خاصية =P300
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}
|{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}}
|{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات
|{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}
|{{{لون1|E1E1E1}}}
|تصنيف=[[گٹھ:اعزازات ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
|تصفية=P585
|تصفية1=P1346
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|باضابطہ ویب سائٹ
| {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}
|خاصية = P856
|وصلة كاملة= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|جیو رمز
|{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}}
|خاصية =P1566
|rank=best
|نوع=وصلة
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}}
|{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}}
|قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|خاصية=P935
|مراجع=لا
|واحد فقط=نعم
}}
|right
}}

{{ص.م/سطر اختياري
|{{مداخل على سطور
|{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}}
|{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}}
}}
}}

{{ص.م/فاصل اختياري
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
|[[بین الاقوامی فون کوڈ]]
|{{{رمز الاتصال|}}}
|خاصية =P474
}}

{{ص.م/فاصل اختياري|{{{خريطة 3|}}}}}
{{ص.م/صورة
     | {{{خريطة 3|}}}
     | {{{تسمية الخريطة 3|}}}
     | 250
}}
{{ص.م/سطر
 |{{قيمة ويكي بيانات/خريطة|معرف ويكي بيانات= {{{معرف ويكي بيانات|}}}|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|}}} }}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري|ملاحظات|{{{ملاحظات|{{{ملاحظة 1|}}} }}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظات|}}}  }}
{{ص.م/سطر اختياري|&lt;small&gt;{{{ملاحظة 1|}}}&lt;/small&gt;  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}  }}
{{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}}
 |1= {{{خريطة البلد|}}}

|2= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}}

|3= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
 |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}}
 |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}}
 |6={{{تضاريس|1}}}
 | علامة = 
 | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}&lt;!-- رقم فقط من دون بك أو px --&gt;
 | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}}
|خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}}
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{ملاحظات|}}}
}}

{{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }}
{{ص.م/غلق}}&lt;!--
 -- &gt;{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]}}}}&lt; !--
 --&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]]
 --&gt;{{#invoke:Check for unknown parameters|check
|template=خانہ معلومات شہر/عربی
|unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]]
|preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]]
|الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة
}}&lt;!--
 --&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{دستاویز}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>du3taudno13zdqbou19jcsqw76dbp9x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690906</id>
      <parentid>690905</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690906</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23927" sha1="rcyxkogvqijlfxj6l52ygizu9fwwx66" xml:space="preserve">{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=&lt;includeonly&gt;{{ص.م/فتح|rightbox=yes}}

{{ص.م/عنوان بأيقونة
   |{{{اسم|{{{name|{{{الاسم|{{{Name|{{{title|}}} }}}}}}}}}}}}
|33ccff
   |City icon for Wikipedia projectt.png
   | right=1
   |City icon (Noun Project).svg
   | left=1
 
}}
 

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2
|{{{اسم2|}}}
|
|
|
|خاصية = P1448
|langpref=
|قائمة=نعم
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;
|{{{type|{{{نوع|}}}}}}
|cddeff
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
|{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
|DefautAr.svg
|
|{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
   |{{{تعليق الصورة|}}}
   |{{{حجم الصورة|}}}
   |{{{بدل الصورة|}}}
| خاصية ={{#if:{{#property:P2716}}
|P2716|P18}}
}}
{{ص.م/صورة
|{{{صورة2|{{{image2|}}}}}}
   |{{{تعليق الصورة2|}}}
   |{{{حجم الصورة2|}}}
   |{{{بدل الصورة2|}}}
}}
{{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات
| صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}}
| تعليق1 ={{{تعليق علم|}}}
| عرض1 = {{{حجم علم|125}}}
| بديل1 = {{{بديل علم|}}}

| صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}}
| تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}}
| عرض2 = {{{حجم شعار|100}}}
| بديل2 =  {{{بديل شعار|}}}
| خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}}
|P41|P158}}
| خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}}
|P94|P154}}
| coslpan = 
| خلفية = 
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان اللقب|لقب}}}
|{{{اللقب|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 | منسوب بنام
 |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}}
 |خاصية =P138
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|نعرہ
|{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}}
|خاصية =P1451
|رقم = نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تاریخ تاسیس
|{{{تاريخ التأسيس|}}}
|خاصية =P571
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|استقرت
|{{{استقرت|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|بانی
|{{{بانی|{{{founder|}}}}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}

{{ص.م/عنوان فرعي
|انتظامی تقسیم
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ملک
|{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}}
|{{قيمة ويكي بيانات
|{{{البلد|}}}
|قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}}
|خاصية=P17
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت
|{{{العاصمة|}}}
|خاصية =P36
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت برائے
|{{{عاصمة لـ|}}}
|خاصية =P1376
|rank=best
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}}
|
|{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تقسیم اعلیٰ
|{{{التقسيم الأعلى|}}}
|خاصية =P131
|rank=best
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة|}}}
|{{{اسم المنطقة|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 5|}}}
|{{{اسم المنطقة 5|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 6|}}}
|{{{اسم المنطقة 6|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 7|}}}
|{{{اسم المنطقة 7|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 8|}}}
|{{{اسم المنطقة 8|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|سابق دارالحکومت
|{{{عاصمة سابقة لـ|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|حکام
|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|جغرافیائی خصوصیات
|{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| {{{نوع المركز الإداري|المركز الإداري}}}
|
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| {{{قسم دارالحکومت|نوع دارالحکومت}}}|
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]]
| {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}

| {{Coord
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
|display=inline
}}
| {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}}
}}
&lt;!--
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|دائرة العرض
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خط الطول
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
}}
 --&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|رقبہ
|{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}}
|قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}}
|خاصية =P2046
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • رتبہ
|{{{الرتبة|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|المساحة الحضرية
|{{{المساحة الحضرية|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خشکی
|{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تری
|{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|بلندی
|{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}}
|خاصية=P2044
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|اعلىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ادنىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}}
}}

{{{صناديق جغرافيا|}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|آبادی
|{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}}
|{{{لون1|}}}
}}

 
{{#switch:{{{التعداد السكاني|}}}
|no|لا=
|={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|کل آبادی
|خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}}
|rank=best
|نقطة=نعم
|تصفية=P459
}}
|#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تعداد آبادی
|{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد &lt;small&gt;(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})&lt;/small&gt; {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|کل آبادی
|{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[کثافتِ آبادی]]
|{{{الكثافة السكانية|}}}
|{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|&lt;small&gt;(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})&lt;/small&gt;}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • مرد
|{{{الذكور|}}}
|خاصية =P1540
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • عورتیں
|{{{الإناث|}}}
|خاصية =P1539
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • گھرانوں کی تعداد
|{{{عدد الأسر|}}}
|{{{عدد الأسر|}}}
|خاصية =P1538
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • تعداد مکانات
|{{{عدد المساكن|}}}
|{{{عدد المساكن|}}}
}}

{{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|مزید معلومات
|{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 |[[جڑواں شہر]]
 |{{{المدينة التوأم|}}}
 |خاصية =P190
 |قائمة شريطية=نعم
 |بداية ونهاية=نعم
 |تصنيف=[[گٹھ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|اوقات
|{{{التوقيت|}}}
|قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]])
|خاصية =P421
|rank=best
|تصفية=P1264
|فاصل سطر= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|گرمائی وقت
|{{{توقيت2|}}}
|{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}})
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[گرمائی وقت]]
|{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}
|{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}}  [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|سرکاری زبان
|{{{اللغة|{{{language|}}} }}}
|خاصية=P37
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|[[گاڑی نمبر پلیٹ]]
|{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}}
|خاصية =P395
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}}
|{{{الرمز البريدي|}}}
|خاصية =P281
|قائمة شريطية=نعم
|رقم = نعم
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}}
|{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}
|خاصية =P473
|رقم = نعم
}}
&lt;!-- الرمز الجغرافي--&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|جیو رمز
|{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}}
}}

&lt;!-- رمز الأيزو--&gt;
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
| [[آیزو 3166-2]]
| {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}
|خاصية =P300
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}
|{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}}
|{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات
|{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}
|{{{لون1|E1E1E1}}}
|تصنيف=[[گٹھ:اعزازات ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
|تصفية=P585
|تصفية1=P1346
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|باضابطہ ویب سائٹ
| {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}
|خاصية = P856
|وصلة كاملة= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|جیو رمز
|{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}}
|خاصية =P1566
|rank=best
|نوع=وصلة
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}}
|{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}}
|قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|خاصية=P935
|مراجع=لا
|واحد فقط=نعم
}}
|right
}}

{{ص.م/سطر اختياري
|{{مداخل على سطور
|{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}}
|{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}}
}}
}}

{{ص.م/فاصل اختياري
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
|[[بین الاقوامی فون کوڈ]]
|{{{رمز الاتصال|}}}
|خاصية =P474
}}

{{ص.م/فاصل اختياري|{{{خريطة 3|}}}}}
{{ص.م/صورة
     | {{{خريطة 3|}}}
     | {{{تسمية الخريطة 3|}}}
     | 250
}}
{{ص.م/سطر
 |{{قيمة ويكي بيانات/خريطة|معرف ويكي بيانات= {{{معرف ويكي بيانات|}}}|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|}}} }}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري|ملاحظات|{{{ملاحظات|{{{ملاحظة 1|}}} }}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظات|}}}  }}
{{ص.م/سطر اختياري|&lt;small&gt;{{{ملاحظة 1|}}}&lt;/small&gt;  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}  }}
{{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}}
 |1= {{{خريطة البلد|}}}

|2= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}}

|3= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
 |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}}
 |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}}
 |6={{{تضاريس|1}}}
 | علامة = 
 | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}&lt;!-- رقم فقط من دون بك أو px --&gt;
 | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}}
|خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}}
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{ملاحظات|}}}
}}

{{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }}
{{ص.م/غلق}}&lt;!--
 -- &gt;{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]}}}}&lt; !--
 --&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]]
 --&gt;{{#invoke:Check for unknown parameters|check
|template=خانہ معلومات شہر/عربی
|unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]]
|preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]]
|الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة
}}&lt;!--
 --&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{دستاویز}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rcyxkogvqijlfxj6l52ygizu9fwwx66</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>690909</id>
      <parentid>690906</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T14:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abbas dhothar</username>
        <id>361</id>
      </contributor>
      <origin>690909</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25016" sha1="6a9tnuezcuxzb4z37fzs6ilbvsa2dpn" xml:space="preserve">{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$B=&lt;includeonly&gt;{{ص.م/فتح|rightbox=yes}}

{{ص.م/عنوان بأيقونة
   |{{{اسم|{{{name|{{{الاسم|{{{Name|{{{title|}}} }}}}}}}}}}}}
|33ccff
   |City icon for Wikipedia projectt.png
   | right=1
   |City icon (Noun Project).svg
   | left=1
 
}}
 

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري ويكي بيانات2
|{{{اسم2|}}}
|
|
|
|خاصية = P1448
|langpref=
|قائمة=نعم
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{اسم3|{{{name|}}}}}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{type|{{{نوع|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;
|{{{type|{{{نوع|}}}}}}
|cddeff
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
|{{#ifeq:{{تقليم|{{{صورة المدينة|}}}{{{صورة|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
|DefautAr.svg
|
|{{{صورة المدينة|}}}{{{تصویر|}}}{{{الصورة|}}}{{{image|}}}}}
   |{{{تعليق الصورة|}}}
   |{{{حجم الصورة|}}}
   |{{{بدل الصورة|}}}
| خاصية ={{#if:{{#property:P2716}}
|P2716|P18}}
}}
{{ص.م/صورة
|{{{صورة2|{{{image2|}}}}}}
   |{{{تعليق الصورة2|}}}
   |{{{حجم الصورة2|}}}
   |{{{بدل الصورة2|}}}
}}
{{ص.م/صورة مضاعفة ويكي بيانات
| صورة1 ={{{علم|{{{علم المدينة|}}}}}}
| تعليق1 ={{{تعليق علم|}}}
| عرض1 = {{{حجم علم|125}}}
| بديل1 = {{{بديل علم|}}}

| صورة2 ={{{ختم المدينة|{{{شعار|}}}}}}
| تعليق2 ={{{تعليق شعار|}}}
| عرض2 = {{{حجم شعار|100}}}
| بديل2 =  {{{بديل شعار|}}}
| خاصية1 ={{#if:{{#property:P41}}
|P41|P158}}
| خاصية2 ={{#if:{{#property:P94}}
|P94|P154}}
| coslpan = 
| خلفية = 
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان اللقب|لقب}}}
|{{{اللقب|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 | منسوب بنام
 |{{{سميت بأسم|{{{named_for|}}}}}}
 |خاصية =P138
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|نعرہ
|{{{الشعار|{{{شعار نصي|}}}}}}
|خاصية =P1451
|رقم = نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تاریخ تاسیس
|{{{تاريخ التأسيس|}}}
|خاصية =P571
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|استقرت
|{{{استقرت|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|بانی
|{{{بانی|{{{founder|}}}}}}
}}

{{ص.م/صورة ويكي بيانات
   |{{{خريطة المدينة|}}}
   | {{#if:{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{{تعليق على الخريطة|}}}|{{#if:{{{خريطة المدينة|}}}|جغرافیائی مقام|}}}}
   |{{{حجم الخريطة|200}}}
   |{{{بدل الخريطة|}}}
|خاصية = P242
|تعليق خاصية=نقشہ
|حجم صورة خاصية=200
|بادئة تصانيف=
|تصنيف غير=
}}

{{ص.م/عنوان فرعي
|انتظامی تقسیم
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ملک
|{{#if:{{{البلد|}}}{{#property:P17}}
|{{قيمة ويكي بيانات
|{{{البلد|}}}
|قيمة موجودة={{#if:{{{البلد|}}}|{{#ifموجود:سانچہ:{{{البلد|؟!؟}}}|{{ {{{البلد}}} }} |{{{البلد|}}}}}}}
|خاصية=P17
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|جغرافيا=نعم}}|GeoNames ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}{{#if:{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|{{ٹیگ|ref|{{قيمة ويكي بيانات/مرجع1|muarea=نعم}}|MusicBrainz area ID}}[[گٹھ:جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]|}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت
|{{{العاصمة|}}}
|خاصية =P36
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|دارالحکومت برائے
|{{{عاصمة لـ|}}}
|خاصية =P1376
|rank=best
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{#if:{{{اسم المنطقة|}}}{{{اسم المنطقة 2|}}}{{{اسم المنطقة2|}}}{{{اسم المنطقة 3|}}}{{{اسم المنطقة3|}}}{{{اسم المنطقة 4|}}}{{{اسم المنطقة4|}}}
|
|{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|تقسیم اعلیٰ
|{{{التقسيم الأعلى|}}}
|خاصية =P131
|rank=best
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة|}}}
|{{{اسم المنطقة|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 2|{{{نوع المنطقة2|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 2|{{{اسم المنطقة2|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 3|{{{نوع المنطقة3|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 3|{{{اسم المنطقة3|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 4|{{{نوع المنطقة4|}}} }}}
|{{{اسم المنطقة 4|{{{اسم المنطقة4|}}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 5|}}}
|{{{اسم المنطقة 5|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 6|}}}
|{{{اسم المنطقة 6|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 7|}}}
|{{{اسم المنطقة 7|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{نوع المنطقة 8|}}}
|{{{اسم المنطقة 8|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|قانون سازی
|{{{قانون سازی|{{{المجلس الأعلى|{{{المجلس الأدنى|}}} }}} }}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
| [[مقننہ]]
| {{{مقننہ|}}}
|خاصية=P194
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| &amp;nbsp;←&amp;nbsp;[[ایوان بالا]]
| {{{ایوان بالا|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| &amp;nbsp;←&amp;nbsp;[[ایوان زیرں]]
| {{{ایوان زیرں|}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
| قسم
| {{{قسم|}}}
|خاصية=P31
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
| نال بدلی
| {{{نال بدلی|}}}
|خاصية=P1366
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
| توں وکھ
| {{{توں وکھ|}}}
|خاصية=P1889
}}
{{ص.م/عنوان فرعي|قیام تے اقتدار}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري| {{{نوع السيادة|}}} | تاریخ| {{{ملاحظة السيادة|}}} }}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|سابق دارالحکومت
|{{{عاصمة سابقة لـ|}}}
}}
{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|حکام
|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|}}}}}}{{{اسم المسؤول|}}}{{{اسم المسؤول الثاني|}}}{{{اسم المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثالث|}}}{{{المسؤول الثاني|}}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الأعلى|{{{المسؤول الاعلى|المسؤول الأعلى}}}}}}|{{{اسم المسؤول|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثاني|المسؤول ثاني}}}|{{{اسم المسؤول الثاني|}}}}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري|{{{المسؤول الثالث|المسؤول ثالث}}}|{{{اسم المسؤول الثالث|}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|جغرافیائی خصوصیات
|{{{المساحة الكلية|}}}{{{مساحة الأرض|}}}{{{مساحة المياه|}}}{{{ارتفاع|}}}{{{إحداثيات|}}}{{{خط الطول|}}}{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}} }}} }}}{{#property:P2044}}{{#property:P2046}}
|{{{لون1|}}}

}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| {{{نوع المركز الإداري|المركز الإداري}}}
|
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
| {{{قسم دارالحکومت|نوع دارالحکومت}}}|
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[جغرافیائی متناسق نظام|متناسقات]]
| {{#if:{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}

| {{Coord
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
|display=inline
}}
| {{قيمة ويكي بيانات/احداثيات|{{{إحداثيات|}}} }}}}
}}
&lt;!--
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|دائرة العرض
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}} }}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خط الطول
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}} }}
}}
 --&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|رقبہ
|{{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}}
|قيمة موجودة = {{{المساحة الكلية|{{{المساحة الكلية كم|}}}}}} {{#if:{{{وحدة مساحة|}}}||{{کم2}}}}
|خاصية =P2046
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • رتبہ
|{{{الرتبة|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|المساحة الحضرية
|{{{المساحة الحضرية|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|خشکی
|{{{مساحة الأرض|}}}|{{{مساحة الأرض|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تری
|{{{مساحة المياه|}}}|{{{مساحة المياه|}}} {{#ifeq: {{{معطيات نسبية|}}} | نعم | % | {{كم2}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|بلندی
|{{{ارتفاع|{{{ارتفاع قدم|{{{ارتفاع متر|}}}}}}}}}
|خاصية=P2044
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|اعلىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{اقصى ارتفاع|{{{elevation_max_m|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|ادنىٰ&amp;nbsp;بلندی
|{{{أدنى انخفاض|{{{elevation_min_m|}}}}}}
}}

{{{صناديق جغرافيا|}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|آبادی
|{{{التعداد السكاني|}}}{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}{{{سنة التعداد|}}}{{{الكثافة السكانية|}}}{{{الذكور|}}}{{{الإناث|}}}{{{عدد الأسر|}}}{{{عدد المساكن|}}}{{{صناديق سكان|}}}{{#property:P1082}}
|{{{لون1|}}}
}}

 
{{#switch:{{{التعداد السكاني|}}}
|no|لا=
|={{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|کل آبادی
|خاصية ={{#if:{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}||P1082}}
|rank=best
|نقطة=نعم
|تصفية=P459
}}
|#default={{ص.م/سطر مختلط اختياري
|تعداد آبادی
|{{#if:{{{التعداد السكاني|}}}|{{{التعداد السكاني|}}} افراد &lt;small&gt;(اعداد و شمار {{{سنة التعداد|؟؟}}})&lt;/small&gt; {{{ملاحظة التعداد السكاني|}}}}}
}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|کل آبادی
|{{{إجمالي السكان|{{{اجمالي السكان|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[کثافتِ آبادی]]
|{{{الكثافة السكانية|}}}
|{{#if:{{{الكثافة السكانية|}}}|{{{الكثافة السكانية|}}} {{#if:{{{سنة الكثافة|}}}|&lt;small&gt;(سنہ {{{سنة الكثافة|}}})&lt;/small&gt;}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • مرد
|{{{الذكور|}}}
|خاصية =P1540
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • عورتیں
|{{{الإناث|}}}
|خاصية =P1539
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|&amp;nbsp; • گھرانوں کی تعداد
|{{{عدد الأسر|}}}
|{{{عدد الأسر|}}}
|خاصية =P1538
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|&amp;nbsp; • تعداد مکانات
|{{{عدد المساكن|}}}
|{{{عدد المساكن|}}}
}}

{{{صناديق أخرى|{{{صناديق سكان|}}}}}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري
|مزید معلومات
|{{{التوقيت|}}}{{{فرق التوقيت|}}}{{{توقيت2|}}}{{{فرق التوقيت2|}}}{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}{{{اللغة|{{{language|}}} }}}{{{registration_plate|{{{Kfz|{{{licence|{{{تسجيل المركبات|}}}}}} }}}}}}{{{الرمز البريدي|}}}{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}{{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}{{{موقع|}}}{{{الموقع|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}{{#property:P421}}{{#property:P281}}{{#property:P856}}
|{{{لون1|}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
 |[[جڑواں شہر]]
 |{{{المدينة التوأم|}}}
 |خاصية =P190
 |قائمة شريطية=نعم
 |بداية ونهاية=نعم
 |تصنيف=[[گٹھ:جڑواں شہر ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|اوقات
|{{{التوقيت|}}}
|قيمة موجودة = {{{التوقيت|}}} ({{{فرق التوقيت|}}} [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]])
|خاصية =P421
|rank=best
|تصفية=P1264
|فاصل سطر= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|گرمائی وقت
|{{{توقيت2|}}}
|{{{توقيت2|}}} ({{{فرق التوقيت2|}}})
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|[[گرمائی وقت]]
|{{{غرينتش توقيت صيفي|}}}
|{{{غرينتش توقيت صيفي|؟؟}}}  [[گرینوچ معیاری وقت|گرینوچ]]
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|سرکاری زبان
|{{{اللغة|{{{language|}}} }}}
|خاصية=P37
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|[[گاڑی نمبر پلیٹ]]
|{{{registration_plate|{{{گاڑی نمبر پلیٹ|{{{Kfz|{{{licence|}}} }}} }}} }}}
|خاصية =P395
|بداية ونهاية=نعم
|قائمة شريطية=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز البريدي|رمزِ ڈاک}}}
|{{{الرمز البريدي|}}}
|خاصية =P281
|قائمة شريطية=نعم
|رقم = نعم
|rank=best
|نقطة=نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|{{{تسمية الرمز الهاتفي|فون کوڈ}}}
|{{{الرمز الهاتفي|{{{area_code|}}}}}}
|خاصية =P473
|رقم = نعم
}}
&lt;!-- الرمز الجغرافي--&gt;

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|جیو رمز
|{{{الرمز الجغرافي|{{{geocode|}}}}}}
}}

&lt;!-- رمز الأيزو--&gt;
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
| [[آیزو 3166-2]]
| {{{أيزو 3166-2|{{{أيزو|}}}}}}
|خاصية =P300
|rank=best
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان|{{{blank_name|}}}}}}
|{{{معلومة|{{{blank_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان2|{{{blank1_name|}}}}}}
|{{{معلومة2|{{{blank1_info|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان3|{{{blank_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة3|{{{blank_info_sec1|}}}}}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري
|{{{عنوان4|{{{blank1_name_sec1|}}}}}}
|{{{معلومة4|{{{blank1_info_sec1|}}}}}}
}}

{{ص.م/سطر جوائز ويكي بيانات
|{{{جوائز|}}}{{{الجوائز|}}}{{{awards|}}}
|{{{لون1|E1E1E1}}}
|تصنيف=[[گٹھ:اعزازات ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]
|تصفية=P585
|تصفية1=P1346
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|باضابطہ ویب سائٹ
| {{{موقع|}}}{{{ویب سائٹ|}}}{{{الموقع الرسمي|}}}
|خاصية = P856
|وصلة كاملة= نعم
}}

{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2
|جیو رمز
|{{{GeoNames|{{{جيونيمز|}}} }}}
|خاصية =P1566
|rank=best
|نوع=وصلة
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{معرض كومنز|}}}{{#property:P935}}
|{{قيمة ويكي بيانات|{{{معرض كومنز|}}}
|قيمة موجودة={{شقيقة/سطر|commons|{{{معرض كومنز|}}}|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|pattern={{شقيقة/سطر|commons|$1|معرض صور {{نام_صفحہ}}}}
|خاصية=P935
|مراجع=لا
|واحد فقط=نعم
}}
|right
}}

{{ص.م/سطر اختياري
|{{مداخل على سطور
|{{{تضمين1|{{{embedded1|}}} }}}
|{{{تضمين2|{{{embedded2|}}} }}}
}}
}}

{{ص.م/فاصل اختياري
|{{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}} {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
}}
{{ص.م/سطر مختلط اختياري ويكي بيانات2|rank=best
|[[بین الاقوامی فون کوڈ]]
|{{{رمز الاتصال|}}}
|خاصية =P474
}}

{{ص.م/فاصل اختياري|{{{خريطة 3|}}}}}
{{ص.م/صورة
     | {{{خريطة 3|}}}
     | {{{تسمية الخريطة 3|}}}
     | 250
}}
{{ص.م/سطر
 |{{قيمة ويكي بيانات/خريطة|معرف ويكي بيانات= {{{معرف ويكي بيانات|}}}|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|}}} }}
}}

{{ص.م/عنوان فرعي اختياري|ملاحظات|{{{ملاحظات|{{{ملاحظة 1|}}} }}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظات|}}}  }}
{{ص.م/سطر اختياري|&lt;small&gt;{{{ملاحظة 1|}}}&lt;/small&gt;  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 2|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 3|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 4|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 5|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 6|}}}  }}
{{ص.م/فاصل اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}}}
{{ص.م/سطر اختياري|{{{ملاحظة 7|}}}  }}
{{ص.م/موقع جغرافي ويكي بيانات|تكبير الخريطة={{{تكبير الخريطة|5}}}
 |1= {{{خريطة البلد|}}}

|2= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{latd|{{{دائرة العرض|{{{خط العرض|{{{lat_d|}}}}}}}}}}}}
| m ={{{latm|{{{lat_m|}}}}}}
| s ={{{lats|{{{lat_s|}}}}}}
| NSEW ={{{latNS|{{{lat_NS|}}}}}}
}}

|3= {{معلومات مدينة/احداثيات
| d ={{{longd|{{{long_d|{{{خط الطول|}}}}}} }}}
| m ={{{longm|{{{long_m|}}}}}}
| s ={{{longs|{{{long_s|}}}}}}
| NSEW ={{{longEW|{{{long_EW|}}}}}}
}}
 |4= {{{اسم فوق الموقع|{{{الاسم الرسمي|{{نام_صفحہ}}}}}}}}
 |5= {{{عنوان تحت الخريطة|}}}
 |6={{{تضاريس|1}}}
 | علامة = 
 | حجم العلامة = {{{حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|}}}&lt;!-- رقم فقط من دون بك أو px --&gt;
 | عرض = {{{عرض خريطة البلد|280}}}
|خريطة بيانات={{{خريطة بيانات|}}}
}}
{{ص.م/سطر اختياري
|{{{ملاحظات|}}}
}}

{{ص.م/إشارة|{{#if:{{{إشارة|}}}|{{{إشارة|}}}|خانہ معلومات شہر/عربی}}|{{{خلفية|}}} }}
{{ص.م/غلق}}&lt;!--
 -- &gt;{{رئيسي آخر|{{#if:{{safesubst:#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown=1|preview=1}}||[[گٹھ:مقالات بها صناديق معلومات مملوءة كليا ویکی ڈیٹا تو‏ں ماخوذ]]}}}}&lt; !--
 --&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;!-- هذا النص تساں توليده تلقائياً بواسطة [[سانچہ:Parameters]]
 --&gt;{{#invoke:Check for unknown parameters|check
|template=خانہ معلومات شہر/عربی
|unknown=[[گٹھ:صفحات تستخدم قالب:معلومات مدينة مع وسائط غير معروفة|_VALUE_]]
|preview =الوسيط '''_VALUE_''' غير مدعوم في [[خانہ معلومات شہر/عربی]]
|الاسم الرسمي|خلفية|entete|كتابة|اسم2|اسم3|name|type|نوع|صورة المدينة|صورة|الصورة|image|تعليق الصورة|حجم الصورة|بدل الصورة|صورة2|image2|تعليق الصورة2|حجم الصورة2|بدل الصورة2|علم|علم المدينة|تعليق علم|حجم علم|بديل علم|ختم المدينة|شعار|تعليق شعار|حجم شعار|بديل شعار|عنوان اللقب|اللقب|سميت بأسم|named_for|الشعار|شعار نصي|تاريخ التأسيس|استقرت|مؤسس|founder|خريطة المدينة|تعليق على الخريطة|حجم الخريطة|بدل الخريطة|البلد|العاصمة|عاصمة لـ|اسم المنطقة|اسم المنطقة 2|اسم المنطقة2|اسم المنطقة 3|اسم المنطقة3|اسم المنطقة 4|اسم المنطقة4|التقسيم الأعلى|نوع المنطقة|نوع المنطقة 2|نوع المنطقة2|نوع المنطقة 3|نوع المنطقة3|نوع المنطقة 4|نوع المنطقة4|نوع المنطقة 5|خريطة بيانات|اسم المنطقة 5|نوع المنطقة 6|اسم المنطقة 6|نوع المنطقة 7|اسم المنطقة 7|نوع المنطقة 8|اسم المنطقة 8|عاصمة سابقة لـ|المسؤول الأعلى|المسؤول الاعلى|اسم المسؤول|اسم المسؤول الثاني|اسم المسؤول الثالث|المسؤول الثالث|المسؤول الثاني|المساحة الكلية|مساحة الأرض|مساحة المياه|ارتفاع|إحداثيات|خط الطول|دائرة العرض|خط العرض|lat_d|latd|latm|lat_m|lats|lat_s|latNS|lat_NS|longd|long_d|longm|long_m|longs|long_s|longEW|long_EW|المساحة الكلية كم|وحدة مساحة|الرتبة|المساحة الحضرية|معطيات نسبية|ارتفاع قدم|ارتفاع متر|اقصى ارتفاع|elevation_max_m|أدنى انخفاض|elevation_min_m|صناديق جغرافيا|التعداد السكاني|إجمالي السكان|اجمالي السكان|سنة التعداد|الكثافة السكانية|الذكور|الإناث|عدد الأسر|عدد المساكن|صناديق سكان|ملاحظة التعداد السكاني|صناديق أخرى|التوقيت|فرق التوقيت|توقيت2|فرق التوقيت2|غرينتش توقيت صيفي|اللغة|language|registration_plate|Kfz|licence|تسجيل المركبات|الرمز البريدي|الرمز الهاتفي|area_code|أيزو 3166-2|أيزو|عنوان|blank_name|معلومة|blank_info|جوائز|الجوائز|awards|موقع|الموقع|الموقع الرسمي|المدينة التوأم|تسمية الرمز البريدي|تسمية الرمز الهاتفي|الرمز الجغرافي|geocode|عنوان2|blank1_name|معلومة2|blank1_info|عنوان3|blank_name_sec1|معلومة3|blank_info_sec1|عنوان4|blank1_name_sec1|معلومة4|blank1_info_sec1|لون1|معرض كومنز|تضمين1|embedded1|تضمين2|embedded2|خريطة البلد|اسم فوق الموقع|عنوان تحت الخريطة|تضاريس|حجم الصورة المستعملة كعلامة على الموقع|عرض خريطة البلد|ملاحظات|إشارة|سنة الكثافة|تكبير الخريطة
}}&lt;!--
 --&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{دستاویز}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6a9tnuezcuxzb4z37fzs6ilbvsa2dpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرمن ایجادات تے دریافتاں دی لسٹ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90524</id>
    <revision>
      <id>690944</id>
      <parentid>690812</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T05:06:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>28598</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>690944</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="186665" sha1="dsbwvegl88gki3s7gr61cc993kdri2n" xml:space="preserve">{{Quote box|width=230px|align=left|bgcolor=#d6dbf7|title=|quote=&quot;اج جو دنیا اے ، چنگا تے برا ، اس دا [[جوہانس گٹین برگ| گٹین برگ]] دا مقروض ا‏‏ے۔ ہر چیز دا سراغ اس وسیلہ تو‏ں مل سکدا اے ، لیکن اسيں اسنو‏ں خراج عقیدت پیش کرنے دے پابند نيں ،… اس برے بدلے جو اس د‏ی زبردست ایجاد ہوئی ا‏‏ے۔ دے بارے وچ اک بار اس بھلائی د‏‏ی طرف تو‏ں ہزار بار ساایہ کیہ جاندا اے جس د‏‏ی مدد تو‏ں انسانیت د‏‏ی طرف تو‏ں احسان کيتا گیا ا‏‏ے۔ &quot;|source=امریکی مصنف [[مارک ٹوین]] (1835−1910)&lt;ref&gt;{{cite book |last=Childress |first=Diana |date=2008 |title=Johannes Gutenberg and the Printing Press |url=https://archive.org/details/johannesgutenber0000chil |url-access=registration |location=Minneapolis |publisher=Twenty-First Century Books |page=[https://archive.org/details/johannesgutenber0000chil/page/122 122] |isbn=978-0-7613-4024-9}}&lt;/ref&gt;}} '''جرمنی د‏‏ی ایجادات تے دریافتاں''' [[جرمنی|جرمنی وچ ]] یا بیرون ملک [[جرمنی]] دے کسی شخص (یا جرمنی وچ پیدا ہونے والا ، غیر جرمن والدین سمیت - یا بیرون ملک پیدا ہونے والے) دے ذریعہ جزوی طور اُتے یا مکمل طور اُتے ایجاد شدہ ، اختراع شدہ یا دریافت کردہ آئیڈیاز ، اشیاء ، عمل یا تکنیک ني‏‏‏‏ں۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اک جرمن والدین دے نال تے جو جرمنی وچ اپنی تعلیم یا کیریئر د‏‏ی اکثریت رکھدے سن )۔ اکثر اوقات ، پہلی بار دریافت ہونے والی چیزاں نو‏‏ں ایجادات وی کہیا جاندا اے تے بوہت سارے معاملات وچ ، دونے دے وچکار کوئی واضح لکیر موجود نئيں ا‏‏ے۔
[[فائل:Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg|سجے|thumb| جرمن نژاد [[البرٹ آئنسٹائن|البرٹ آئن اسٹائن]] ، دنیا دے مشہور ماہر فزکس ]]
جرمنی وچ بوہت سارے مشہور موجد ، ڈسکولرز تے انجینئراں دا گھر رہیا اے ، جنہاں وچ کارل وان لنڈے وی شامل نيں ، جنھاں نے جدید [[فریج|ریفریجریٹر]] تیار کيتا سی۔ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.sciencehistory.org/historical-profile/carl-von-linde|title=Carl von Linde|last=|first=|date=1 June 2016|website=Science History Institute|language=en|accessdate=14 October 2019}}&lt;/ref&gt; پال نپکو ، جس نے اپنی نپکو ڈسک تو‏ں [[ٹیلی ویژن|ٹیلیویژن دی]] بنیاد رکھی سی۔ &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/television-history-paul-nipkow-1991828|title=Television History – Paul Nipkow|last=Bellis|first=Mary|date=6 April 2017|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt; ہان گیگر ، گیجر کاؤنٹر دا خالق۔ تے کونراڈ زیوس ، جنہاں نے پہلا مکمل طور اُتے خودکار ڈیجیٹل [[کمپیوٹر]] ( زیڈ 3 ) تے پہلا تجارتی ڈیجیٹل کمپیوٹر ( زیڈ 4 ) بنایا۔ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|last=Bianchi|first=Luigi|title=The Great Electromechanical Computers|url=http://www.yorku.ca/lbianchi/sts3700b/lecture17a.html|publisher=[[York University]]|accessdate=17 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427102718/http://www.yorku.ca/lbianchi/sts3700b/lecture17a.html|archivedate=27 April 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|title=Birthing the Computer: From Relays to Vacuum Tubes|last=Kaisler|first=Stephen H.|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2016|isbn=978-1-4438-9631-3|location=|pages=13}}&lt;/ref&gt; اس طرح دے جرمن موجد ، انجینئر تے صنعتکار جداں کاؤنٹ فرڈینینڈ وان زپیلین ، &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.centennialofflight.gov/essay/Lighter_than_air/zeppelin/LTA8.htm|title=The Zeppelin|publisher=U.S. Centennial of Flight Commission|accessdate=7 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501132157/http://www.centennialofflight.gov/essay/Lighter_than_air/zeppelin/LTA8.htm|archivedate=1 May 2011}}&lt;/ref&gt; اوٹو لیلیینتھل ، گوٹلیب ڈیملر ، [[روڈلف ڈیزل|روڈولف ڈیزل]] ، ہوگو جنکرز تے [[کارل بنز|کارل بینز]] نے جدید آٹوموٹو تے ہوائی آوا جائی د‏‏ی ٹکنالوجی د‏‏ی تشکیل وچ مدد کيتی۔ [[ہوافضائی ہندسیات|ایرو اسپیس انجینئر]] ورنھر وون براون نے پہینی خلائی راکٹ پیینی مینڈے وچ تیار کيتا تے بعد وچ [[ناسا|ناسا دا]] ممتاز ممبر سی تے سنیچر وی مون راکٹ تیار کيتا۔ [[برقناطیسی ریڈی ایشن|برقی مقناطیسی تابکاری دے]] میدان وچ ہنرک روڈولف ہرٹز دا کم جدید ٹیلی مواصلات د‏‏ی ترقی دے لئی اہ‏م سی۔ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.itu.int/aboutitu/HistoricalFigures.html|title=Historical figures in telecommunications|publisher=International Telecommunication Union|date=14 January 2004|accessdate=27 March 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110425065237/http://www.itu.int/aboutitu/HistoricalFigures.html|archivedate=25 April 2011}}&lt;/ref&gt;

[[البرٹ آئنسٹائن|البرٹ آئن اسٹائن]] نے بالترتیب 1905 تے 1915 وچ روشنی تے کشش ثقل دے [[اضافیت مخصوصہ|لئےخصوصی رشتہ]] تے [[عمومی اضافیت|عمومی نسبت و]] نظریات نو‏‏ں متعارف کرایا۔ [[میکس پلینک|میکس پلانک]] دے نال ، اوہ [[قدری میکانیات|کوانٹم میکینکس دی]] تعارف وچ اہ‏م کردار ادا کردے رہے ، جس وچ [[ورنر ہیزنبرگ|ورنر ہائسنبرگ]] تے [[میکس بورن]] نے بعد وچ وڈی شراکت وچ حصہ لیا۔ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The New Penguin History of the World|last=Roberts|first=J. M.|publisher=Allen Lane|year=2002|isbn=978-0-7139-9611-1|page=1014}}&lt;/ref&gt; [[ولہیلم رونٹیگن|ولہیم رینٹجن]] نے [[ایکس شعاع|ایکس رے]] دریافت ک‏‏يتی‏‏اں ۔ [[اوٹو ہان|اوٹو ہن]] ریڈیو کیمسٹری دے شعبےآں وچ علمبردار سن تے انھاں نے [[جوہری انشقاق|جوہری]] حصہ دریافت کيتا سی ، جدو‏ں کہ فرڈینینڈ کوہن تے [[رابرٹ کوچ]] [[خردوبینی حیاتیات|مائکرو بایولوجی دے]] بانی سن ۔

جنگم نما [[مطبعہ|پرنٹنگ پریس]] 15 ويں صدی وچ جرمن لوہار [[یوہانس گوٹن برک|جوہانس گٹین برگ]] نے ایجاد د‏‏ی سی۔ 1997 وچ ، ٹائم لائف میگزین نے گٹین برگ د‏‏ی ایجاد نو‏‏ں دوسرے ہزار سالہ دے اہ‏م ترین انتخاب دے طور اُتے منتخب کيتا۔ &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.mainz.de/gutenberg/g2000.htm|title=Die Gutenbergstadt Mainz|last=|first=|date=10 March 2010|website=Gutenberg.de|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100310192514/http://www.mainz.de/gutenberg/g2000.htm|archivedate=2010-03-10|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt; 1998 وچ ، اے اینڈ ای نیٹ ورک نے گوٹن برگ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی &quot;سوانح حیات د‏‏ی ہزار سال&quot; گنت‏ی اُتے دوسرے ہزاریے دے سب تو‏ں بااثر شخص دے طور اُتے درجہ دتا۔ 

ذیل وچ ایجادات ، اختراعات یا دریافتاں د‏‏ی لسٹ اے جنہاں نو‏ں جرمن سمجھیا جاندا اے یا عام طور اُتے پہچانا جاندا ا‏‏ے۔

== اناٹومی ==
[[فائل:1PSO.png|thumb|100x100px| [[پیپسن|Pepsin]] pepstatin نال کمپلیکس وچ ]]
[[فائل:Alzheimer's disease brain comparison.jpg|کھبے|thumb|100x100px| اک عام عمر والے دماغ (کھبے) تے [[الزائمر]] (سجے) والے شخص دے دماغ دا موازنہ ]]

* 17 ويں صدی: وارسن ڈکٹ د‏‏ی پہلی وضاحت جوہان جارج ورسنگ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/2941.html|title=Johann Georg Wirsung|last=|first=|date=|website=www.whonamedit.com|accessdate=16 December 2019|تاريخ-الأرشيف=15 December 2008|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20081215115035/http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/2941.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 1720: ابراہیم ویٹر دے ذریعہ واٹر دے ایمپلا د‏‏ی دریافت &lt;ref name=&quot;vater&quot;&gt;''Dissertatio anatomica quo novum bilis dicetilicum circa orifucum ductus choledochi ut et valvulosam colli vesicæ felleæ constructionem ad disceptandum proponit'', 1720&lt;/ref&gt;
* 1745: لیبرکحن دے خفیہ اطلاعات د‏‏ی پہلی وضاحت جوہان ناتھنیل لیبرکحن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/2295.html|title=Johann Nathanael Lieberkühn|last=|first=|date=|website=www.whonamedit.com|accessdate=16 December 2019|تاريخ-الأرشيف=16 December 2019|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20191216234110/http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/2295.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 19 ويں صدی: لیوپولڈ آورباچ دے ذریعہ اوربچ دے عارضے د‏‏ی پہلی وضاحت &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/319.html|title=Leopold Auerbach|last=|first=|date=|website=www.whonamedit.com|accessdate=16 December 2019|تاريخ-الأرشيف=18 September 2016|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20160918001750/http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/319.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 19 ويں صدی: جارج میسیسنر دے ذریعہ مییسنر دے عارضہ د‏‏ی پہلی وضاحت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Meissner|first=G.|date=1857|title=Über die Nerven der Darmwand|url=}}&lt;/ref&gt;
* 19 ويں صدی: تھیوڈور شوان دے ذریعہ پردیی اعصابی نظام وچ شوان خلیاں د‏‏ی دریافت &lt;ref name=&quot;Karenberg&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|title=Neurological eponyms|last=Karenberg|first=Axel|date=26 October 2000|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-513366-0|editor-last=Koehler|editor-first=Peter J.|location=|pages=44–50|chapter=Chapter 7. The Schwann cell|access-date=16 December 2019|editor-last2=Bruyn|editor-first2=George W.|editor-last3=Pearce|editor-first3=John M. S.|chapter-url=https://books.google.com/books?id=7wBxcw_iClwC&amp;pg=PA44}}&lt;/ref&gt;
* 1836: تھیوڈور شوان دے ذریعہ [[پیپسن]] د‏‏ی دریافت تے مطالعہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A short history of biology|last=Asimov|first=Isaac|publisher=Greenwood Press|year=1980|isbn=978-0-313-22583-3|location=Westport, Connecticut|pages=95}}&lt;/ref&gt;
* 1840: [[پولیو|پولیوومیلائٹس]] ( ''ہائن میڈین بیماری'' ) دے بارے وچ پہلی میڈیکل رپورٹ ، تے اس بیماری نو‏‏ں کلینیکل ہستی دے طور اُتے تسلیم کرنے والی پہلی ، جیکوب ہائن
* 1852: جارج میسنر تے روڈولف ویگنر دے ذریعہ سپرش رسانی د‏‏ی پہلی تفصیل &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Meissner|first=G.|date=February 1852|title=Ueber das Vorhandensein bisher unbekannter eigenthümlicher Tastkörperchen (Corpuscula tactus) in den Gefühlswärzchen der mensclichen Haut und über die Endausbreitung sensitiver Nerven|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1868: پال لینگرہنس دے ذریعہ لنجرہنس سیل د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Langerhans|first=P.|date=1868|title=Ueber die Nerven der menschlichen Haut|url=https://zenodo.org/record/2319860}}&lt;/ref&gt;
* 1869: پال لینگرہنس دے ذریعہ لنجرہنس دے جزیراں د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Sakula|first=A.|date=July 1988|title=Paul Langerhans (1847–1888): a centenary tribute|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1875: فریڈرک سگمنڈ مرکل دے ذریعہ مرکل سیل د‏‏ی پہلی وضاحت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Merkel|first=F. S.|date=1875|title=Tastzellen und Tastkörperchen bei den Hausthieren und beim Menschen|url=https://zenodo.org/record/1607588}}&lt;/ref&gt;
* 1882: [[برلن]] وچ کارل لینجینبچ دے ذریعہ پہلا کامیاب کولیکسٹکٹومی &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Blumgart's surgery of the liver, biliary tract, and pancreas|last=Jarnagin|first=William R|last2=Belghiti|first2=J|last3=Blumgart|first3=LH|publisher=Elsevier Saunders|year=2012|isbn=978-1-4557-4606-4|edition=5th|pages=6}}&lt;/ref&gt;
* 1906: الیزیم الزھیر دے ذریعہ الزھائیمر [[الزائمر|کی بیماری]] د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Berchtold|first=N. C.|date=1998|title=Evolution in the conceptualization of dementia and Alzheimer's disease: Greco-Roman period to the 1960s|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1909: کوربینی بروڈمین دے ذریعہ بروڈمین دے علاقےآں د‏‏ی پہلی وضاحت &lt;ref&gt;Brodmann K. Vergleichende Lokalisationslehre der Grosshirnrinde. Leipzig : Johann Ambrosius Bart, 1909&lt;/ref&gt;
* 1977: گونٹھر وان ہیگنز دے ذریعہ پلاسٹینیشن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://bodyworlds.com/plastination/developments/|title=The Developments of Plastination|last=|first=|date=|website=Body Worlds|language=en-US|accessdate=16 December 2019}}&lt;/ref&gt;

== جانور ==
[[فائل:Carl Hagenbeck.jpg|کھبے|thumb|100x100px| ہیگن بیک اپنے شیراں دے نال]]

* 1907: Modern [[چڑیا گھر|zoo]] (''Tierpark Hagenbeck'') by Carl Hagenbeck in [[ہم برک|Hamburg]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Savages and Beasts: The Birth of the Modern Zoo (Animals, History, Culture)|last=Rothfels|first=Nigel|publisher=Johns Hopkins University Press|year=2008|isbn=978-0-8018-8975-2|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1916: Guide dog; the world's first training school, established by Dr. Gerhard Stalling in Oldenburg&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.igdf.org.uk/about-us/facts-and-figures/history-of-guide-dogs/|title=International Guide Dog Federation – History|last=|first=|date=|website=www.igdf.org.uk|accessdate=8 November 2019|archivedate=14 April 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200414142501/https://www.igdf.org.uk/about-us/facts-and-figures/history-of-guide-dogs/}}&lt;/ref&gt;

[[فائل:Archaeopteryx lithographica (Berlin specimen).jpg|کھبے|thumb|135x135px| برلن ''Archeopteryx'' نمونہ ''(اے siemensii)'']]


* 1825: ''Rhamphorhynchus'' طرف سموئیل سیمس وون Sömmerring &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Pterosaurs: Natural History, Evolution, Anatomy|last=Witton|first=Mark P.|publisher=Princeton University Press|year=2013|isbn=978-1-4008-4765-5|location=|pages=123}}&lt;/ref&gt;
* 1834: ''Plateosaurus'' نیڑے یوہان فریڈرک Engelhardt د‏‏ی طرف تو‏ں [[نورنبرگ|نیورمبرگ]] ، د‏‏ی طرف تو‏ں 1837 وچ بیان ہرمن وان میئر &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=von Meyer|first=C. E. H.|title=Mitteilung an Prof. Bronn (Plateosaurus engelhardti)|pages=316}}&lt;/ref&gt;
* 1856: نئیےنڈرتل 1 نزدیک [[ڈسلڈورف|ڈیزلڈارف]] &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=King|first=W.|title=The Reputed Fossil Man of the Neanderthal|pages=88–97}}&lt;/ref&gt;
* 1856–1857: پہلی وضاحت [[نینڈرتھل|نئیےنڈرتل]] د‏‏ی طرف جوہان کارل Fuhlrott تے ہرمین Schaaffhausen &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Drell|first=J. R. R.|title=Neanderthals: a history of interpretation|pages=1–24}}&lt;/ref&gt;
* 1860: ''اسٹارٹ'' [[شٹوٹگارٹ|گارٹ دے]] نیڑے ''سکریٹ'' فریڈرک جکوب وون ''کف کے'' ذریعہ ''ٹیراٹوسورس'' ، 1861 وچ ہرمن وان میئر دے ذریعہ بیان ہويا &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=von Meyer|first=C. E. H.|title=Reptilien aus dem Stubensandstein des oberen Keupers|pages=253–346}}&lt;/ref&gt;
* 1861: ''سولہوفین کے'' نیڑے ہرمن وان میئر دے ذریعہ آثار قدیمہ &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Meyer|first=Hermann von|title=Vogel-Federn und Palpipes priscus von Solenhofen}} ''&quot;Aus dem lithographischen Schiefer der Brüche von ''Solenhofen'' in ''Bayern'' ist mir in den beiden Gegenplatten eine auf der Ablösungs- oder Spaltungs-Fläche des Gesteins liegende Versteinerung mitgetheilt worden, die mit grosser Deutlichkeit eine Feder erkennen lässt, welche von den Vogel-Federn nicht zu unterscheiden ist.&quot;'' (From the lithographic slates of the faults of Solenhofen in Bavaria, there has been reported to me a fossil lying on the stone's surface of detachment or cleavage, in both opposing slabs, which can be recognized with great clarity [to be] a feather, which is indistinguishable from a bird's feather.)&lt;/ref&gt;
* 1868–1879: [[ٹرائے]] د‏‏ی طرف ہینرچ شلائیمان &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Schliemann's Ausgrabungen in Troja, Tiryns, Mykenae, Orchomenos, Ithaka im Lichte der heutigen Wissenschaft|last=Schuchhardt|first=Carl|publisher=F. A. Brockhaus|year=1891|isbn=|location=Leipzig|pages=}}&lt;/ref&gt;
* c 1900: گورڈیم از الفریڈ تے گوستااو کیرٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Gordion: Ergebnisse der Ausgrabung im Jahre 1900.|last=Körte|first=A.|last2=Körte|first2=G.|publisher=Verlag Georg Reimer|year=1904|isbn=|location=Berlin|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1906–1913: [[ہاتوسا|ہٹوسوہ]] از ہیوگو ونکلر &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Atlas of Vanishing Places: The lost worlds as they were and as they are today|last=Elborough|first=Travis|publisher=White Lion Publishing|year=2019|isbn=978-1-78131-895-9|location=|pages=19}}&lt;/ref&gt;
* 1908: ہیڈل [[ہائیڈل برک|برگ دے]] نیڑے ڈینیئل ہارٹمن تے اوٹو شوٹنسک کیذریعہ ''ہومو'' [[ہائیڈل برک|ہیڈیلبرجینس]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Der Unterkiefer des Homo heidelbergensis aus den Sanden von Mauer bei Heidelberg. Ein Beitrag zur Paläontologie des Menschen|last=Schoetensack|first=Otto|publisher=Verlag Wilhelm Engelmann|year=1908|isbn=|location=Leipzig|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1912: لوڈویگ بورچارڈ دے ذریعہ نیفیرٹیٹی ٹُٹ
* 1915: تفصیل ''Spinosaurus'' ، وڈا معلوم theropod د‏‏ی طرف ارنسٹ Stromer &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stromer|first=E.|title=Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 3. Das Original des Theropoden Spinosaurus aegyptiacus nov. gen., nov. spec|pages=1–32}}&lt;/ref&gt;
* 1925: ''Stomatosuchus'' ارنسٹ Stromer کر &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stromer|first=E.|title=Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 7. Stomatosuchus inermis Stromer, ein schwach bezahnter Krokodilier und 8. Ein Skelettrest des Pristiden Onchopristis numidus Haug sp|pages=1–22}}&lt;/ref&gt;
* 1931: تفصیل ''Carcharodontosaurus'' ارنسٹ Stromer کر &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stromer|first=E.|title=Wirbeltiere-Reste der Baharijestufe (unterestes Canoman). Ein Skelett-Rest von Carcharodontosaurus nov. gen|pages=1–23}}&lt;/ref&gt;
* 1932: ''ارنسٹروومر کے'' ذریعہ ایمزائسوسورس &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stromer|first=E.|title=Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltierreste der Baharîje-Stufe (unterstes Cenoman). 11. Sauropoda|pages=1–21}}&lt;/ref&gt;
* 1934: ''بہاریاسورس بذریعہ'' ارنسٹ اسٹومر &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stromer|first=E.|title=Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman).&quot; 13. Dinosauria|pages=1–79}}&lt;/ref&gt;
* 1991: [[اوٹزی|اٹزی بذریعہ]] ہیلمٹ تے ایریکا سائمن [[نورنبرگ|نیورمبرگ]]

== آرٹس ==
[[فائل:Bauhaus-Signet.svg|کھبے|thumb|100x100px| بوہاؤس دا نشان]]

* 15 ويں صدی: ہاؤس بوک ماسٹر د‏‏ی طرف تو‏ں ڈرائی پوائنٹ ، اک جنوبی جرمن آرٹسٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.widewalls.ch/drypoint-etching|title=Explaining the Drypoint Etching|last=|first=|date=|website=Widewalls|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1525: رے ٹریسنگ از [[البرشت ڈورر|البریچٹ ڈائر]] &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hofmann|first=Georg Rainer|date=May 1990|title=Who invented ray tracing?}}&lt;/ref&gt;
* 1642: Mezzotint طرف لڈوگ وون سیجن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.historyofinformation.com/detail.php?id=1258|title=Ludwig van Siegen Invents Mezzotint|last=|first=|date=|website=www.historyofinformation.com|accessdate=31 October 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1708: Meissen نے چینی مٹی دے برتن ، پہلا یورپی مشکل پیسٹ چینی مٹی دے برتن ، د‏‏ی طرف تو‏ں Ehrenfried والتھر وون Tschirnhaus وچ Meissen نے &lt;ref&gt;[https://arxiv.org/ftp/physics/papers/0601/0601111.pdf The Discovery of European Porcelain Technology] by C.M. Queiroz &amp; S. Agathopoulos, 2005.&lt;/ref&gt;
* 1810: تھیوری دا رنگ [[گوئٹے|بذریعہ جوہان ولف گینگ گوئٹے]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/stream/goethestheoryco01goetgoog#page/n6/mode/2up|title=Goethe's Theory of Colours: Translated from the German; with Notes by Charles Lock Eastlake, R.A., F.R.S|publisher=John Murray|year=1840|location=London|access-date=18 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161212075843/https://archive.org/stream/goethestheoryco01goetgoog#page/n6/mode/2up|archive-date=12 December 2016|url-status=dead|via=Internet Archive}}&lt;/ref&gt;
* ابتدائی 1900s: جدیدیت پسند تحریک [[اظہاریت|اظہار رائے]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.theartstory.org/movement/expressionism/|title=Expressionism Movement Overview|last=|first=|date=|website=The Art Story|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1919: باہاس طرف والٹر Gropius &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Encyclopedia of the City|last=Caves|first=R. W.|publisher=Routledge|year=2004|isbn=|location=|pages=319}}&lt;/ref&gt;

== فلکیات ==
[[فائل:Kepler-second-law.gif|thumb|100x100px| [[کیپلر قوانین برائے سیاروی حرکت|کیپلر دے دوسرے قانون دا بیان]] ]]
[[فائل:Neptune Voyager2 color calibrated.png|کھبے|thumb|101x101px| [[نیپچون]] ]]

* 1609–1619: کیہلر [[کیپلر قوانین برائے سیاروی حرکت|کے سیارےآں د‏‏ی حرکت دے قوانین]] [[کپلر|جوہانس کیپلر]] &lt;ref name=&quot;Holton&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=czaGZzR0XOUC&amp;pg=PA40|title=Physics, the Human Adventure: From Copernicus to Einstein and Beyond|last=Holton, Gerald James|last2=Brush, Stephen G.|date=2001|publisher=Rutgers University Press|isbn=978-0-8135-2908-0|edition=3rd paperback|location=Piscataway, NJ|pages=40–41|access-date=December 27, 2009}}&lt;/ref&gt;
* 1781: دا انکشاف [[یورینس]] ، اس دے وڈے چاند دے دو (کے نال وچ Titania تے اوبیرون )، جرمن نژاد طرف ولیم ہرشل &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.astroleague.org/al/obsclubs/herschel/fwhershs.html|title=Herschel Program – Friedrich Wilhelm Herschel|last=|first=|date=|website=www.astroleague.org|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1846: جوہن گالے دے ذریعہ [[نیپچون]] د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://solarviews.com/eng/neptune.htm|title=Neptune|last=Hamilton|first=Calvin J.|date=4 August 2001|website=Views of the Solar System|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1902: ڈسکوری دا کرہ طرف رچرڈ Assmann &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Der Wettermann – Leben und Werk Richard Aßmanns|last=Steinhagen|first=Hans|publisher=Findling|year=2005|isbn=978-3-933603-33-3|location=Neuenhagen|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1909: تھیوڈور ولف دے ذریعہ [[کوسمک ریز|کائنات‏‏ی کرن]] د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hörandel|first=J. R.|date=4 December 2012|title=Early Cosmic-Ray Work Published in German|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1916: کارل شوارزچائلڈ دے ذریعہ [[شوارزچائلڈ میٹرک|شوارزچلڈ میٹرک]] &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Schwarzschild|first=K.|date=1916|title=Über das Gravitationsfeld eines Massenpunktes nach der Einsteinschen Theorie|url=}}&lt;/ref&gt; تے شوارزچلڈ رداس &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Schwarzschild|first=K.|date=1916|title=Über das Gravitationsfeld einer Kugel aus inkompressibler Flussigkeit nach der Einsteinschen Theorie|url=}}&lt;/ref&gt;

== حیاتیات ، جینیاتیات تے میموری ==
[[فائل:Three cell growth types.svg|thumb|101x101px| [[خلیائی تقسیم|سیل ڈویژن دی]] تن قسماں ]]
[[فائل:Citric acid cycle with aconitate 2.svg|کھبے|thumb|100x100px| سائٹرک ایسڈ سائیکل دا جائزہ]]

* 1759: میسونفروس د‏‏ی تفصیل از کیسپار فریڈرک وولف &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility|last=Fritz|first=Marc A.|last2=Speroff|first2=Leon|publisher=Lippincott Williams &amp; Wilkins|year=2005|isbn=978-0-7817-4795-0|location=|pages=325}}&lt;/ref&gt;
* تو‏ں 1790s: Recapitulation نظریہ طرف یوہان فریڈرک Meckel تے کارل فریڈرک Kielmeyer &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Mayr|first=Ernst|title=Recapitulation Reinterpreted: The Somatic Program|pages=223–232}}&lt;/ref&gt;
* 1790s د‏‏ی دہائی دے آخر / 1800s دے اوائل وچ : اسيں Alexander بوڈسٹین سائنس از الیگزینڈر وان ہمبولٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Böhme|first=H.|title=Ästhetische Wissenschaft|pages=37–41}}&lt;/ref&gt;
* 1834: سکندر وان ہمبلڈٹ د‏‏ی ابتدائی دریافت دے بعد ، فرانز میئن دے ہمبولڈ پینگوئن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.macroevolution.net/humboldt-penguin.html|title=Humboldt Penguin – Online Biology Dictionary|last=McCarthy|first=Eugene M.|date=|website=www.macroevolution.net|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1835: [[خلیائی تقسیم|سیل ڈویژن]] از از ہیوگو وان محل &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Cell|last=Rogers|first=Kara|publisher=Britannica Educational Pub|year=2011|isbn=978-1-61530-314-4|location=|pages=172}}&lt;/ref&gt;
* 1835: ہیوگو وان محل دے ذریعہ [[انقسام|مائٹوسس]] د‏‏ی دریافت تے وضاحت &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Ueber die Vermehrung der Pflanzenzellen durch Theilung|last=von Mohl|first=Hugo|publisher=Fues|year=1835|isbn=|location=Tübingen|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1839: [[خلوی نظریہ|سیل نظریہ]] طرف تھیوڈور Schwann دے تے متیاہ جیکب Schleiden (سے شراکت دے نال روڈولف Virchow ) &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Introduction To Cytology|last=Sharp|first=L. W.|publisher=McGraw Hill Book Company Inc.|year=1921|isbn=|location=New York|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1840: فریڈرک لڈوگ ہینفیلڈ دے ذریعہ [[ہیموگلوبن]] د‏‏ی دریافت &lt;ref&gt;Hünefeld F.L. (1840). &quot;Die Chemismus in der thierischen Organization&quot;. Leipzig.&lt;/ref&gt;
* 1845: کارل ریکنباچ دے ذریعہ اوڈک فورس &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Shadow of Enlightenment: Optical and Political Transparency in France, 1789–1848|last=Levitt|first=Theresa|publisher=Oxford University Press|year=2009|isbn=978-0-19-954470-7|location=|pages=113}}&lt;/ref&gt;
* 1851: پودےآں د‏‏ی زندگی وچ عام اصول دے طور اُتے نسلاں دے ردوبدل د‏‏ی دریافت ولہیلم ہوفمیسٹر &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Svedelius|first=N.|title=Alternation of Generations in Relation to Reduction Division|pages=362–384}}&lt;/ref&gt;
* 1876: ڈسکوری تے د‏‏ی تفصیل [[انتصاف]] طرف آسکر Hertwig &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Genetics and Randomness|last=Ruvinsky|first=Anatoly|publisher=CRC Press|year=2009|isbn=978-1-4200-7887-9|location=|pages=93}}&lt;/ref&gt;
* 1880 د‏‏ی دہائی: [[رابرٹ کوچ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://broughttolife.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/people/robertkoch|title=Robert Koch (1843–1910)|website=broughttolife.sciencemuseum.org.uk|language=en|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt; ذریعہ [[جرثومیات|بیکٹیریا]]
* 19th صدی دے آخر: دے &quot;nuclein&quot; غیر پروٹین جزو وکھ تھلگ، د‏‏ی کیمیائی ساخت دا تعین کرنے nucleic ایسڈ ، تے بعد وچ اس دے پنج بنیادی تھلگ nucleobases طرف [[البرچٹ کوسل|Albrecht دے Kossel]]
* 1885: وکر بھُل تے سیکھنے وکر طرف ہرمن Ebbinghaus &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Über das Gedächtnis|last=Ebbinghaus|first=Hermann|publisher=Duncker &amp; Humblot|year=1885|isbn=|location=Leipzig|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1888: تھیوڈور بووری دے ذریعہ سینٹروسوم د‏‏ی تفصیل تے ناں دینا &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Zellen-Studien II: Die Befruchtung und Teilung des Eies von Ascaris megalocephala|last=Boveri|first=Theodor|publisher=Gustav Fischer Verlag|year=1888|isbn=|location=Jena|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1890: رچرڈ الٹیمن دے ذریعہ [[مائٹوکونڈریا|مائٹوکونڈرائن]] د‏‏ی تفصیل &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Die Elementarorganismen und ihre Beziehungen zu den Zellen|last=Altmann|first=Richard|publisher=Veit|year=1890|isbn=|location=Leipzig|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1892: اگست ویز مین تک ویس مین رکاوٹ تے جراثیم پلازم &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Das Keimplasma: eine Theorie der Vererbung|last=Weismann|first=August|publisher=Fischer|year=1892|isbn=|location=Jena|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1908: ہارڈی – وینبرگ اصول ولہیم وینبرگ &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Stern|first=Curt|title=Wilhelm Weinberg|pages=1–5}}&lt;/ref&gt;
* 1928: سیلمر آسچیم تے برنارڈ زونڈک دے ذریعہ حمل دا پہلا معتبر امتحان &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Iconographia Gyniatrica|last=Speert|first=Harold|publisher=F. A. Davis|year=1973|isbn=978-0-8036-8070-8|location=Philadelphia}}&lt;/ref&gt;
* 1928: مصنوعی [[کلوننگ]] د‏‏ی طرف حیاتیات دے [[ہنس سپیمین|ہنس Spemann]] تے Hilde د‏‏ی Mangold &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=De Robertis|first=EM|title=Spemann's organizer and self-regulation in amphibian embryos|pages=296–302}}&lt;/ref&gt;
* 1932: کرٹ ہینسیلیٹ تے [[ہنس ایڈلف کرب|ہنس ایڈولف کریب دے]] ذریعہ یوریا سائیکل &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Bailey|first=L. E.|last2=Ong|first2=S. D.|title=Krebs–Henseleit solution as a physiological buffer in perfused and superfused preparations|pages=171–175}}&lt;/ref&gt;
* 1937: ہنس ایڈولف کربس دے ذریعہ سائٹرک ایسڈ سائیکل &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Krebs|first=H. A.|last2=Johnson|first2=W. A.|title=Metabolism of ketonic acids in animal tissues|pages=645–660}}&lt;/ref&gt;
* 1974: پہلا جینیات‏ی طور اُتے تبدیل شدہ جانور (ماؤس) از روڈولف جینیش &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Jaenisch|first=R.|last2=Mintz|first2=B.|title=Simian Virus 40 DNA Sequences in DNA of Healthy Adult Mice Derived from Preimplantation Blastocysts Injected with Viral DNA|pages=1250–1254}}&lt;/ref&gt;

== کیمسٹری ==
[[فائل:276 Beta vulgaris L.jpg|thumb|156x156px| [[چقندر شکر|شوگر چوقبصور دا مثال]] ۔ اچارڈ د‏‏ی کھوجات چینی د‏‏ی جدید صنعت دا آغاز سی۔ ]]
[[فائل:Hamburg Museum 2010-1207-217.jpg|کھبے|thumb|198x198px| ڈبرینر دا لیمپ ، اکثر او lل لائٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں تعریف کيتا جاندا سی]]
[[فائل:Fritz Haber.png|کھبے|thumb|141x141px| کھاد پیدا کرنے وچ [[ہیبر دا طریقہ|ہیبر دا عمل]] بنیادی اے ]]
[[فائل:Szalka petriego.jpg|کھبے|thumb|100x100px| گلاس پیٹری ڈش دا تھلے ادھا حصہ]]
[[فائل:GSI, Darmstadt, Juli 2015 (4).JPG|کھبے|thumb|100x100px| جی ایس آئی د‏‏ی خطی [[ذرا‏‏تی مسرع|ذرہ سرعت]] ''UNILAC،'' جتھ‏ے [[ہاسیئم|hassium]] دریافت کيتا گیا سی ]]

* 1625: Glauber's salt by German-born Johann Rudolf Glauber&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Water which does not wet hands: The Alchemy of Michael Sendivogius|last=Szydlo|first=Zbigniew|publisher=Polish Academy of Sciences|year=1994|isbn=978-8386062454|location=London–Warsaw|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1669: Discovery of [[فاسفورس|phosphorus]] by Hennig Brand in [[ہم برک|Hamburg]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/phosphorus00beat/page/7|title=Phosphorus|last=Beatty|first=Richard|publisher=Marshall Cavendish|year=2000|isbn=0-7614-0946-7|location=|pages=[https://archive.org/details/phosphorus00beat/page/7 7]}}&lt;/ref&gt;
* 1706: Prussian blue by Heinrich Diesbach in [[برلن|Berlin]]&lt;ref name=&quot;Bartoll&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Jens Bartoll|title=The early use of prussian blue in paintings}}&lt;/ref&gt;
* 1724: Temperature scale [[فارنہائٹ|Fahrenheit]] by Daniel Gabriel Fahrenheit&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Modern Engineering Thermodynamics|last=Balmer|first=Robert T.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-12-374996-3|location=|pages=9}}&lt;/ref&gt;
* 1746: Basic theory of isolating [[جست|zinc]] by Andreas Marggraf&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Discovery of the Elements|last=Weeks|first=Mary Elvira|publisher=Journal of Chemical Education|year=1933|isbn=978-0-7661-3872-8|location=Easton, Pennsylvania|pages=21}}&lt;/ref&gt;
* c. 1770 – c. 1785: Identification of [[مولیبڈینم|molybdenum]], [[ٹنگسٹن|tungsten]], [[بیریئم|barium]] and [[کلورین|chlorine]] by Carl Wilhelm Scheele&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/molybdenum0000lepo/page/11|title=Molybdenum|last=Lepora|first=Nathan|publisher=Marshall Cavendish|year=2007|isbn=978-0-7614-2201-3|location=|pages=[https://archive.org/details/molybdenum0000lepo/page/11 11]}}&lt;/ref&gt;
* 1773 or earlier: discovery of [[آکسیجن|oxygen]] (although Joseph Priestley published his findings first) by Carl Wilhelm Scheele&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.rsc.org/periodic-table/element/8/oxygen|title=Oxygen|last=|first=|date=|website=www.rsc.org|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1789: Discovery of the elements [[یورینیئم|uranium]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl/page/476|title=Nature's Building Blocks: An A to Z Guide to the Elements|last=Emsley|first=John|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-19-850340-8|location=Oxford|pages=[https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl/page/476 476–482]}}&lt;/ref&gt; and zirconium&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/historyuseofoure00kreb/page/98|title=The History and Use of our Earth's Chemical Elements|last=Krebs|first=Robert E.|publisher=Greenwood Press|year=1998|isbn=978-0-313-30123-0|location=Westport, Connecticut|pages=[https://archive.org/details/historyuseofoure00kreb/page/98 98–100]}}&lt;/ref&gt; by Martin Heinrich Klaproth
* 1799: Production of sugar from [[چقندر شکر|sugar beets]], the beginning of the modern [[شکّر|sugar]] industry,&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Kent and Riegel's Handbook of Industrial Chemistry and Biotechnology|last=Kent|first=James A.|publisher=Springer|year=2007|isbn=978-0-387-27842-1|location=|pages=1658}}&lt;/ref&gt; by Franz Karl Achard, after foundations were laid by Andreas Marggraf&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://scihi.org/franz-achard-sugar-beet/|title=Franz Achard and the Sugar Beet Revolution|last=Sack|first=Harald|date=28 April 2016|website=SciHi Blog|language=en-US|accessdate=12 November 2019|تاريخ-الأرشيف=20 October 2020|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201020120905/http://scihi.org/franz-achard-sugar-beet/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 19th century: Eupione by Carl Reichenbach&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Dunglison's American medical library|last=Dunglison|first=Robley|publisher=A. Waldie|year=1838|isbn=|location=|pages=192}}&lt;/ref&gt;
* 1817: Discovery of [[کیڈمیئم|cadmium]] by Karl Samuel Leberecht Hermann and Friedrich Stromeyer&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hermann|first=C. S.|title=Noch ein schreiben über das neue Metall|pages=113–116}}&lt;/ref&gt;
* 1820s: Oechsle scale by Ferdinand Oechsle&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.geschichte-des-weines.de/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=425:oechsle-christian-ferdinand-1774-1852&amp;catid=45:persoenlichkeiten-a-z&amp;Itemid=83|title=Oechsle, Christian Ferdinand (1774–1852) (in German)|last=|first=|date=|website=Gesellschaft für Geschichte des Weines e.V.|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1823: Döbereiner's lamp, often hailed as the first lighter,&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hoffmann|first=Roald|title=Döbereiner's Feuerzeug|pages=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.historyofmatches.com/lighter-history/dobereiners-lamp/|title=Döbereiner's Lamp – History of the First Lighter|last=|first=|date=|website=www.historyofmatches.com|accessdate=4 December 2019}}&lt;/ref&gt; by Johann Wolfgang Döbereiner
* 1828: Discovery of creosote by Carl Reichenbach&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Schorlemmer|first=C.|title=The history of creosote, cedriret, and pittacal|pages=152–157}}&lt;/ref&gt;
* 1828, 1893: Isolation (1828) of [[نکوٹین|nicotine]] by Wilhelm Heinrich Posselt and Karl Ludwig Reimann.&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Henningfield|first=J. E.|title=Nicotine psychopharmacology research contributions to United States and global tobacco regulation: a look back and a look forward|pages=286–291}}&lt;/ref&gt; The structure (1893) of nicotine was later discovered by Adolf Pinner and Richard Wolffenstein&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Pinner|first=A.|title=Ueber Nicotin. Die Constitution des Alkaloïds|pages=292–305}}&lt;/ref&gt;
* 1828: Synthesis of urea by Friedrich Wöhler (''Wöhler synthesis'')&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Wöhler|first=F.|title=Ueber künstliche Bildung des Harnstoffs|pages=253–256}}&lt;/ref&gt;
* 1830: Creation of [[نالفین|paraffin wax]] by Carl Reichenbach
* 1832: Discovery of pittacal by Carl Reichenbach&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Elements of Chemistry: Including the Applications of the Science in the Arts|last=Graham|first=Thomas|publisher=Palala Press|year=2015|isbn=978-1-341-23798-0|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1834: Melamine by Justus von Liebig&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Handbook on Textile Auxiliaries, Dyes and Dye Intermediates Technology|last=|first=|publisher=National Institute of Industrial Research|year=2009|isbn=978-8178331225|location=|pages=82}}&lt;/ref&gt;
* 1834: Discovery of [[فینول|phenol]] by Friedlieb Ferdinand Runge
* 1836 (or 1837): Discovery of diatomaceous earth (''Kieselgur'' in German) by Peter Kasten on the northern slopes of the Haußelberg hill, in the Lüneburg Heath in North Germany&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.humboldt-foundation.de/kosmos/kultur/2001_002.htm|title=Deutschland – Wiege des Nobelpreis: Tourismus-Industrie und Forschung auf den Spuren Alfred Nobels|publisher=[[Alexander von Humboldt Foundation]]|date=December 17, 2001|accessdate=October 12, 2018|last=Klebs|first=Florian|language=German|archiveurl=https://web.archive.org/web/20021117030549/http://www.humboldt-foundation.de/kosmos/kultur/2001_002.htm|archivedate=November 17, 2002}}&lt;/ref&gt;
* 1838: [[ایندھنی خلیہ|Fuel cell]] by Christian Friedrich Schönbein&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Renewable Energy: Sustainable Energy Concepts for the Energy Change|last=Bührke|first=Thomas|last2=Wengenmayr|first2=Roland|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2013|isbn=978-3-527-67136-6|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1839: Discovery of [[اوزون|ozone]] by Christian Friedrich Schönbein&lt;ref name=&quot;ozo&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Rubin|first=Mordecai B.|year=2001|title=The History of Ozone: The Schönbein Period, 1839–1868|pages=40–56}}&lt;/ref&gt;
* 1839, 1930: Discovery of polystyrene by Eduard Simon, was made a commercial product by IG Farben in 1930&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/invention-of-polystyrene-and-styrofoam-1992332|title=The Long History of Polystyrene and Styrofoam|last=Bellis|first=Mary|date=24 January 2019|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=6 January 2020}}&lt;/ref&gt;
* c. 1840: Nitrogen-based fertiliser by Justus von Liebig,&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Industrial Revolution: History, Documents, and Key Questions|last=Horn|first=Jeff|publisher=ABC-CLIO|year=2016|isbn=978-1-61069-884-9|location=|pages=64}}&lt;/ref&gt; important innovations were later made by [[فرٹز ہیبر|Fritz Haber]] and [[کارل بوش|Carl Bosch]] (''[[ہیبر دا طریقہ|Haber process]]'') in the 1900s
* 1846: Discovery of guncotton by Christian Friedrich Schönbein&lt;ref&gt;Bown, Stephen R. (2005). [https://books.google.com/books?id=UrIKeYwjM5wC&amp;pg=PT147 A Most Damnable Invention: Dynamite, Nitrates, and the Making of the Modern World]. Macmillan. {{آئی ایس بی این|9781466817050}}.&lt;/ref&gt;
* 1850s: Siemens-Martin process by Carl Wilhelm Siemens&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Siemens|first=C. W.|title=On a regenerative gas furnace, as applied to glasshouses, puddling, heating, etc|pages=21–26}}&lt;/ref&gt;
* c. 1855: Bunsen burner by [[رابرٹ بنسن|Robert Bunsen]] and Peter Desaga&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Jensen|first=W. B.|title=The Origin of the Bunsen Burner|pages=518}}&lt;/ref&gt;
* 1855: [[لونی تخطیط|Chromatography]] by Friedlieb Ferdinand Runge&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Der Bildungstrieb der Stoffe, veranschaulicht in selbstständig gewachsenen Bilder|last=Runge|first=F. F.|publisher=self-published|year=1855|isbn=|location=Oranienburg, Germany|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1857: Siemens cycle by Carl Wilhelm Siemens&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=http://kryolab.fysik.lu.se/dokument/e_techn.html|title=Technical Information|last=|first=|date=|website=Kryolab|accessdate=17 December 2019|archivedate=30 October 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161030213642/http://kryolab.fysik.lu.se/dokument/e_techn.html}}&lt;/ref&gt;
* 1859: Pinacol coupling reaction by Wilhelm Rudolph Fittig&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Fittig|first=R.|title=Ueber einige Metamorphosen des Acetons der Essigsäure|pages=23–45}}&lt;/ref&gt;
* 1860–61: Discovery of [[سیزیئم|caesium]] and rubidium by [[رابرٹ بنسن|Robert Bunsen]] and Gustav Kirchhoff&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Kirchhoff|first=G.|title=Chemische Analyse durch Spectralbeobachtungen|pages=337–381}}&lt;/ref&gt;
* 1860: Erlenmeyer flask by Emil Erlenmeyer&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Erlenmeyer|first=E.|title=Zur chemischen und pharmazeutischen Technik|pages=21–22}}&lt;/ref&gt;
* 1863–64: Discovery of indium by Ferdinand Reich and Hieronymous Theodor Richter&lt;ref name=&quot;Venetskii&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Venetskii|first=S.|year=1971|title=Indium|pages=148–150}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Reich, F.|year=1864|title=Ueber das Indium|pages=480–485}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SchSch&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=k7x_2_KnupMC&amp;pg=PA1|title=Indium: Geology, Mineralogy, and Economics|last=Schwarz-Schampera|first=Ulrich|last2=Herzig, Peter M.|publisher=Springer|year=2002|isbn=978-3-540-43135-0}}&lt;/ref&gt;
* 1863: First synthesis of [[Trinitrotoluene]] (TNT) by Julius Wilbrand&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|year=1863|title=Notiz über Trinitrotoluol|pages=178–179|last=Wilbrand, J.}}&lt;/ref&gt;
* 1864: First synthesis of barbiturate by [[ایڈولف وان بایر|Adolf von Baeyer]], first marketed by Bayer under the name &quot;&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAw4&quot;&gt;Veronal&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;&quot; in 1903&lt;ref name=&quot;rzepa&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.ch.ic.ac.uk/rzepa/mim/drugs/html/barbiturate_text.htm|title=Barbiturates|last=|first=|date=|website=|accessdate=31 October 2007}}&lt;/ref&gt;
* 1865: Synthetic [[نیل (رنگ)|indigo dye]] by Adolf von Baeyer, first marketed by BASF in 1897&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.basf.com/global/en/who-we-are/history/joint_success/formula_for_success.html|title=Cooperative Research – Formula for Success|website=BASF|language=en-US|accessdate=31 January 2020}}&lt;/ref&gt;
* c. 1870: Brix unit by Adolf Brix&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=How Baking Works: Exploring the Fundamentals of Baking Science|last=Figoni|first=Paula I.|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2010|isbn=978-0-470-39267-6|location=|pages=174}}&lt;/ref&gt;
* 1872: Synthesis of polyvinyl chloride (PVC) by Eugen Baumann&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Baumann|first=E.|title=Ueber einige Vinylverbindungen|pages=308–322}}&lt;/ref&gt;
* 1877: Poly(methyl methacrylate) by Wilhelm Rudolph Fittig, was made a commercial product (''Plexiglas'') by Otto Röhm in 1933&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.world-of-plexiglas.com/en/the-history-of-plexiglas-this-is-how-it-came-about/|title=This is how PLEXIGLAS® came to be|last=|first=|date=|website=World of Plexiglas|language=en-US|accessdate=9 November 2019|archivedate=17 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190517082736/https://www.world-of-plexiglas.com/en/the-history-of-plexiglas-this-is-how-it-came-about/}}&lt;/ref&gt;
* 1882: Tollens' reagent by Bernhard Tollens&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Tollens|first=B.|title=Ueber ammon-alkalische Silberlösung als Reagens auf Aldehyd|pages=1635–1639}}&lt;/ref&gt;
* 1883: Claus process by Carl Friedrich Claus&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Steudel|first=R.|title=Carl Friedrich Claus (1827–1900) – inventor of the Claus Process for sulfur production from hydrogen sulfide|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1884: Paal–Knorr synthesis by Carl Paal and Ludwig Knorr&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Advances in Heterocyclic Chemistry|last=Katritzky|first=Alan R.|publisher=Academic Press|year=2013|isbn=978-0-12-420209-2|location=|pages=95}}&lt;/ref&gt;
* 1885–1886: Discovery of [[جرمانیئم|germanium]] by Clemens Winkler&lt;ref name=&quot;isolation&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|pages=210–211|title=Germanium, Ge, a New Nonmetal Element|first=Clemens|last=Winkler|year=1887}}&lt;/ref&gt;
* 1887: Petri dish by Julius Richard Petri
* 1888: Büchner flask and Büchner funnel by Ernst Büchner&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Jensen|first=William B.|title=The Origins of the Hirsch and Büchner Vacuum Filtration Funnels|pages=1283}}&lt;/ref&gt;
* 1895: Hampson–Linde cycle by Carl von Linde
* 1897: Galalith by Wilhelm Krische&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.ganoksin.com/article/galalith-jewelry-milk-stone/|title=Galalith – Jewelry Milk Stone|last=Trimborn|first=Christel|date=|website=Ganoksin|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1898: Polycarbonate by Alfred Einhorn, was made an commercial product by Hermann Schnell at Bayer in 1953 in Uerdingen&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.plasticshof.org/members/hermann-schnell/|title=Hermann Schnell|last=|first=|date=|website=Plastics Hall of Fame|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1898: Synthesis of polyethylene, the most common [[پلاسٹک|plastic]], by Hans von Pechmann&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=von Pechmann|first=H.|title=Ueber Diazomethan und Nitrosoacylamine|pages=2640–2646}}&lt;/ref&gt;
* 1898: First synthesis of purine by [[ہرمن امیل فشر|Emil Fischer]]. He had also coined the word in 1884.&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|title=The Nobel Prize in Chemistry 1902|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1902/fischer/biographical/|accessdate=26 August 2020|website=The Nobel Prize}}&lt;/ref&gt;
* Early 20th century: Schlenk flask by Wilhelm Schlenk&lt;ref&gt;[http://www.rsc.org/chemistryworld/Issues/2008/January/ClassicKitSchlenkApparatus.asp Royal Society of Chemistry :Classic Kit: Schlenk apparatus]&lt;/ref&gt;
* 1900s: [[ہیبر دا طریقہ|Haber process]] by [[کارل بوش|Carl Bosch]] and [[فرٹز ہیبر|Fritz Haber]]
* 1902: [[اوسوالڈ دا طریقہ|Ostwald process]] by [[ولہلم اوسٹوالڈ|Wilhelm Ostwald]]&lt;ref&gt;[https://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/032364247/publication/GB190208300A?q=pn%3DGB190208300 GB 190208300] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191217142130/https://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/032364247/publication/GB190208300A%3Fq%3Dpn%253DGB190208300 |date=2019-12-17 }}, [[ولہلم اوسٹوالڈ]], &quot;Improvements in and relating to the Manufacture of Nitric Acid and Oxides of Nitrogen&quot;, published December 18, 1902, issued February 26, 1903&lt;/ref&gt;
* 1903: First commercially successful decaffeination process by Ludwig Roselius (later of ''Café HAG''), after foundations were laid by Friedlieb Ferdinand Runge in 1820&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://coffeeconfidential.org/health/decaffeination/|title=Decaffeination 101: Four Ways to Decaffeinate Coffee|last=|first=|date=|website=Coffee Confidential|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1907: Thiele tube by Johannes Thiele&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Thiele|first=J.|title=Ein neuer Apparat zur Schmelzpunktsbestimmung|pages=996–997}}&lt;/ref&gt;
* 1913: Coal liquefaction (''Bergius process'') by [[فریڈرخ برجیاس|Friedrich Bergius]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1931/bergius-lecture.pdf|title=Chemical reactions under high pressure|last=Bergius|first=Friedrich|date=May 21, 1932|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2012-02-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PDN&quot;&gt;D. Valentin: Kohleverflüssigung – Chancen und Grenzen, Praxis der Naturwissenschaften, 1/58 (2009), S. 17–19.&lt;/ref&gt;
* 1913: Identification of [[پروٹیکٹینیم|protactinium]] by Oswald Helmuth Göhring&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/taleofseveneleme0000scer/page/67|title=A tale of seven elements|last=Scerri|first=Eric|publisher=Oxford University Press|year=2013|isbn=978-0-19-539131-2|location=Oxford|pages=[https://archive.org/details/taleofseveneleme0000scer/page/67 67–74]}}&lt;/ref&gt;
* 1925: Discovery of [[رہینیئم|rhenium]] by Otto Berg, Ida Noddack and Walter Noddack&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Noddack|first=W.|title=Die Ekamangane|pages=567–574}}&lt;/ref&gt;
* 1928: Diels–Alder reaction by [[کرٹ الڈر|Kurt Alder]] and [[اوٹوڈیلس|Otto Diels]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1950/summary/|title=The Nobel Prize in Chemistry 1950|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1929: Discovery of [[اڈینو سائن ٹرائی فاسفیٹ|adenosine triphosphate]] (ATP) by Karl Lohmann&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Lohmann|first=K.|title=Über die Pyrophosphatfraktion im Muskel|pages=624–625}}&lt;/ref&gt;
* 1929: Creation of styrene-butadiene (synthetic rubber) by Walter Bock&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.mcpolymers.com/library/the-difference-between-styrene-butadiene-rubber-and-styrene-butadiene-latex|title=The Difference between Styrene-Butadiene Rubber and Styrene-Butadiene Latex|last=|first=|date=15 December 2016|website=Mallard Creek Polymers|language=en-us|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1935: Karl Fischer titration by Karl Fischer&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Fischer|first=K.|title=Neues Verfahren zur maßanalytischen Bestimmung des Wassergehaltes von Flüssigkeiten und festen Körpern|pages=394–396}}&lt;/ref&gt;
* 1937: Creation of [[پولی یوریتھین|polyurethane]] by Otto Bayer at IG Farben in [[لیورکوزن|Leverkusen]]&lt;ref&gt;[https://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/007195048/publication/DE728981C?q=pn%3DDE728981 DE 728981] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191217142130/https://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/007195048/publication/DE728981C%3Fq%3Dpn%253DDE728981 |date=2019-12-17 }}, [[IG Farben]], published 1937&lt;/ref&gt;
* 1953: Ziegler–Natta catalyst by [[کارل زیگلر|Karl Ziegler]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1963/ziegler/biographical/|title=The Nobel Prize in Chemistry 1963|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1954: Wittig reaction by [[جارج وگ|Georg Wittig]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hoffmann|first=R. W.|title=Wittig and His Accomplishments: Still Relevant Beyond His 100th Birthday|pages=1411–1416}}&lt;/ref&gt;
* 1981–1996: Discovery and creation of [[بورئیم|bohrium]] by Peter Armbruster and Gottfried Münzenberg at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research in Darmstadt&lt;ref name=&quot;93TWG&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|title=Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements|year=1993|last=Barber, R. C.|pages=1757}}&lt;/ref&gt;
* 1982: Discovery and creation of [[میٹ نیریم|meitnerium]] at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research&lt;ref name=&quot;82Mu01&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|title=Observation of one correlated α-decay in the reaction &lt;sup&gt;58&lt;/sup&gt;Fe on &lt;sup&gt;209&lt;/sup&gt;Bi→&lt;sup&gt;267&lt;/sup&gt;109|year=1982|last=Münzenberg, G.|pages=89}}&lt;/ref&gt;
* 1984: Discovery and creation of [[ہاسیئم|hassium]] at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research
* 1994: Discovery and creation of [[ڈارمسٹادیئم|darmstadtium]] at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research&lt;ref name=&quot;95Ho01&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|title=On the discovery of the elements 110-112 (IUPAC Technical Report)|year=2001|last=Karol, P. J.}}&lt;/ref&gt;
* 1994: Discovery and creation of [[روٹجینیم|roentgenium]] at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research&lt;ref name=&quot;95Ho01bis&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|title=The new element 111|year=1995|last=Hofmann, S.|pages=281}}&lt;/ref&gt;
* 1996: Discovery and creation of copernicium at the GSI Helmholtz Centre for Heavy Ion Research&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hofmann|first=S.|title=The new element 112|pages=229–230}}&lt;/ref&gt;

== کپڑ‏ے ، کاسمیٹکس تے فیشن ==
[[فائل:Jeans.jpg|کھبے|thumb|149x149px| [[جینز|جینز دا]] اک جوڑا ]]

* 13ويں صدی: کپڑ‏ے بند کرنے یا بند کرنے دے لئی بٹن ہولز دے نال فنکشنل بٹن &lt;ref&gt;Lynn White: &quot;The Act of Invention: Causes, Contexts, Continuities and Consequences&quot;, ''Technology and Culture'', Vol. 3, No. 4 (Autumn, 1962), pp. 486–500 (497f. &amp; 500)&lt;/ref&gt;
* 18 ويں صدی یا اس تو‏ں پہلے: ڈرنڈل ، لیڈرہوسن تے ٹریچٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://people.howstuffworks.com/culture-traditions/national-traditions/german-tradition.htm|title=How German Traditions Work|last=|first=|date=25 July 2011|website=HowStuffWorks|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1709: یوحنا ماریا فارینا (جیوانی ماریا فارینا) از [[کولون (علاقہ)|کولون وچ ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.dw.com/en/original-eau-de-cologne-celebrates-300-years/a-4475632|title=Original eau de Cologne celebrates 300 years|last=Möderler|first=Catrin|date=13 July 2009|website=Deutsche Welle|language=en-GB|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1871–1873: جرمن نژاد لیوی اسٹراس دے ذریعہ [[جینز]] (روسی نژاد امریکی جیکب ڈیوس دے نال مل ک‏ے) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/theymadeamerica/whomade/strauss_hi.html|title=Who Made America? {{!}} Innovators {{!}} Levi Strauss|website=www.pbs.org|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;
* 1905: مستقل لہر جو لوکاں دے استعمال دے لئی موزاں سی ، جرمنی وچ پیدا ہونے والے کارل نیسلر دے ذریعہ &lt;ref&gt;[https://books.google.nl/books?as_pt=MAGAZINES&amp;id=50sEAAAAMBAJ&amp;q=nestler&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=nestler&amp;f=false A Revolutionist Dies]. ''LIFE Magazine''. Vol. 30 no. 6. Time Inc. Feb 5, 1951. p. 37. [[بین الاقوامی معیاری سلسلہ نمبر|ISSN]] [https://www.worldcat.org/title/life/oclc/67128145 0024-3019].&lt;/ref&gt;
* 1911: نیویا ، پہلی جدید کریم ، &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Cosmetic Creams: Development, Manufacture and Marketing of Effective Skin Care Products|last=Rähse|first=Wilfried|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2019|isbn=978-3-527-81243-1|pages=55–56}}&lt;/ref&gt; بذریعہ بیئرڈورف ای جی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.beiersdorf.com/about-us/our-history/milestones?rt=637122030563609994|title=Milestones|last=|first=|date=|website=Beiersdorf|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1960 د‏‏ی دہائی: کرسٹین شورامیک دے ذریعہ بی بی کریم &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://tmagazine.blogs.nytimes.com/2012/03/29/vain-glorious-bb-creams-are-here/|title=Vain Glorious {{!}} BB Creams Are Here!|last=Chang|first=Katie|date=29 March 2012|website=T Magazine|language=en-US|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;

== کمپیوٹنگ ==
[[فائل:Gottfried Wilhelm Leibniz, Bernhard Christoph Francke.jpg|کھبے|thumb|123x123px| [[گوٹفریڈ ویلہم لائبہور|گوٹ فریڈ لیبہور]] نے جدید [[ثنائی عددی نظام|بائنری ہندساں دا نظام بنایا]] ]]
[[فائل:Konrad Zuse (1992).jpg|کھبے|thumb|133x133px| کونراڈ زیوس نو‏‏ں (جدید) [[کمپیوٹر|کمپیوٹر دا]] موجد سمجھیا جاندا [[کمپیوٹر|ہے]] ]]

* 17 ويں صدی دے آخر وچ : [[گوٹفریڈ ویلہم لائبہور|گوٹ فریڈ ولہیلم لیبہور دے]] ذریعہ جدید [[ثنائی عددی نظام|بائنری عددی نظام]] &lt;ref&gt;Leibniz G., Explication de l'Arithmétique Binaire, Die Mathematische Schriften, ed. C. Gerhardt, Berlin 1879, vol.7, p.223; Engl. transl.&lt;/ref&gt;
* 1918–2323: آرتھر شیربیئس دے ذریعہ [[انیگما مشین|اینگما مشین]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Code Book: The Science of Secrecy from Ancient Egypt to Quantum Cryptography|last=Singh|first=Simon|publisher=Knopf Doubleday Publishing Group|year=2011|isbn=978-0-307-78784-2|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1920s کے: Hellschreiber (کے اگردوت میٹرکس پرنٹرز ڈاٹ اثر تے [[نسخۂ کامل|فیکس]] د‏‏ی طرف سے) روڈولف جہنم &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.cryptomuseum.com/manuf/hell/index.htm|title=HELL|website=www.cryptomuseum.com|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
* 1941: کونراڈ زیوس دے ذریعہ پہلا پروگرام قابل ، مکمل خودکار ڈیجیٹل [[کمپیوٹر]] ( زیڈ 3 )
* 1942–1945: پروگرامنگ ''لینگویج پلانکلکول'' ، کمپیوٹر دے لئی ڈیزائن کردہ پہلی اعلیٰ سطحی پروگرامنگ بولی ، &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Giloi|first=W. K.|title=Konrad Zuse's Plankalkül: The First High-Level &quot;non von Neumann&quot; Programming Language|pages=17–24}}&lt;/ref&gt; کونراڈ زیوز دے ذریعہ
* 1945: دنیا دا پہلا کمرشل [[کمپیوٹر|ڈیجیٹل کمپیوٹر]] ( زیڈ 4 ) بذریعہ کونراڈ زیوس &lt;ref name=&quot;:4&quot;/&gt;
* 1957: ٹیکنیکل یونیورسٹی میونخ دے کلاؤس سیمیلسن تے فریڈرک ایل بائوئر دے ذریعہ اسٹیک (تجریدی اعداد و شمار د‏‏ی قسم) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://people.idsia.ch/~juergen/bauer.html|title=Friedrich L. Bauer, inventor of the stack and of the term software engineering|last=|first=|date=|website=people.idsia.ch|accessdate=3 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1960 د‏‏ی دہائی: جیورجن ڈیتھلوف تے ہیلمٹ گریٹروپ دے ذریعہ اسمارٹ کارڈ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Java Card Technology for Smart Cards: Architecture and Programmer's Guide|last=Chen|first=Zhiqun|publisher=Addison-Wesley Professional|year=2000|isbn=978-0-201-70329-0|location=|pages=3–4}}&lt;/ref&gt;

== تعمیر ، فن تعمیر تے دکاناں ==
[[فائل:Wvs 1885.jpg|کھبے|thumb|119x119px| ورنر وان سیمنز نے پہلا برقی [[رافعہ|لفٹ]] ایجاد کيتا ]]
[[فائل:Electric-chainsaw.jpg|کھبے|thumb|100x100px| بجلی دا سلسلہ]]

* 1831–1834: وائر رسی از ولہیلم البرٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/12706/Wilhelm-Albert|title=Wilhelm Albert|publisher=[[انسائیکلوپیڈیا بریٹانیکا]]|accessdate=9 April 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=-x9NHOLSnNUC&amp;pg=PA388&amp;dq=wilhelm+albert+inventor+wire+rope#v=onepage&amp;q=wilhelm%20albert%20inventor%20wire%20rope&amp;f=false|title=Explorations in the History of Machines and Mechanisms|last=Koetsier,Teun|last2=Ceccarelli, Marc|date=2012|publisher=[[Springer Publishing]]|isbn=9789400741324|pages=388|access-date=9 April 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://atlantic-cable.com//Article/WireRope/Sayenga/wirerope4.htm|title=Modern History of Wire Rope|publisher=History of the Atlantic Cable &amp; Submarine Telegraphy (atlantic-cable.com)|accessdate=9 April 2014|last=Donald Sayenga}}&lt;/ref&gt;
* 1858: ہوفمین بٹا فریڈرک ہوفمین طرف &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Brickworks|last=Heeney|first=Gwen|publisher=A &amp; C Black Publishers Ltd|year=2003|isbn=978-0-8122-3782-5|location=|pages=35}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.lowtechmagazine.com/2009/10/hoffmann-kilns-brick-and-tile-production.html|title=Rings of fire: Hoffmann kilns|last=|first=|date=|website=LOW-TECH MAGAZINE|accessdate=2 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1880: دنیا د‏‏ی پہلی برقی [[رافعہ|لفٹ]] از ورنر وان سیمنز &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/history-of-the-elevator-1991600|title=The History of Elevators From Top to Bottom|last=Bellis|first=Mary|date=11 August 2019|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=11 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1895: [[شٹوٹگارٹ|اسٹٹ گارٹ]] وچ کارل تے ولہیل فین دے ذریعہ بجلی تو‏ں چلنے والے ہینڈ ڈرل &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Drilling in Extreme Environments: Penetration and Sampling on Earth and other Planets|last=Bar-Cohen|first=Yoseph|last2=Zacny|first2=Kris|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2009|isbn=978-3-527-62663-2|location=|pages=5}}&lt;/ref&gt;
* 1895: ہنس گولڈشمیڈٹ دے ذریعہ ایکزودھرمک ویلڈنگ دا عمل &lt;ref&gt;H. Goldschmidt, &quot;Verfahren zur Herstellung von Metallen oder Metalloiden oder Legierungen derselben&quot; (Process for the production of metals or metalloids or alloys of the same), Deutsche Reichs Patent no. 96317 (13 March 1895).&lt;/ref&gt;
* 1926–1927: پورٹ ایبل الیکٹرک ( کینسٹاٹ وچ 1926 وچ آندریاس اسٹھل دے ذریعہ ) تے پہلا پٹرول چینسا (1927 وچ ایمل لیپر دے ذریعہ)۔ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.waldwissen.net/lernen/forstgeschichte/wsl_geschichte_motorsaege/index_EN|title=The History of the Chainsaw|last=Thöny|first=Philip|date=12 December 2007|website=Waldwissen|language=English|accessdate=17 December 2019|تاريخ-الأرشيف=19 August 2012|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20120819043325/https://www.waldwissen.net/lernen/forstgeschichte/wsl_geschichte_motorsaege/index_EN|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; چینسوز دا پیش خیمہ 1830 دے آس پاس برنارڈ ہائن ( آسٹیوٹم ) نے بنایا سی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.husqvarna.com/nz/forest/product-focus/history-of-the-chainsaw-celebrating-60-years/|title=History of the Chainsaw – Celebrating 60 Years|last=|first=|date=|website=Husqvarna|language=en-NZ|accessdate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1927: میکس گیز تے فرٹز ہل دے ذریعہ کنکریٹ پمپ &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Cramer|first=Dietmar|title=Die Geschichte des Transportbetons (in German)|pages=13}}&lt;/ref&gt;
* 1930s: پارٹیکل بورڈ از منجانس میکس ہیمیلبر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.swrfernsehen.de/die-spanplatte-des-herrn-himmelheber/-/id=2798/did=6487590/nid=2798/1e855zd/index.html|title=Die Spanplatte des Herrn Himmelheber {{!}} SWR Fernsehen|last=|first=|date=9 June 2010|website=swr.online|language=de|accessdate=8 November 2019|archivedate=8 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210308124315/https://www.swrfernsehen.de/die-spanplatte-des-herrn-himmelheber/-/id=2798/did=6487590/nid=2798/1e855zd/index.html}}&lt;/ref&gt;
* 1954: اسٹین ہیم این ڈیر مر وچ ''ایکرمین + شمٹ ( FLEX-Elektrowerkzeuge GmbH ) کے'' زاویہ چک‏ی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.flex-tools.com/en/company/history/|title=History|last=|first=|date=|website=Flex|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.bauhandwerk.de/artikel/bhw_Von_der_Flex_zur_Giraffe_2265803.html|title=Von der Flex zur Giraffe Erfinder des Winkelschleifers bringen neuen Langhalsschleifer heraus|last=Schwarzmann|first=Thomas|date=2015|website=Bauhandwerk|language=de|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1958: آرتور فشر دے ذریعہ جدید (پلاسٹک) وال پلگ ( ''فشر وال پلگ'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.ft.com/content/56d4a526-efc5-11e3-bee7-00144feabdc0|title=Artur Fischer's plastic wall plug transforms construction industry|website=Financial Times|language=en-GB|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.epo.org/learning-events/european-inventor/finalists/2014/fischer.html|title=Artur Fischer (Germany)|last=Office|first=European Patent|website=www.epo.org|language=en|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;
* 1962: دنیا دا پہلا جنسی دکان د‏‏ی طرف انٹرنیٹ Beate Uhse AG وچ Flensburg &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Flying for her country: the American and Soviet women military pilots of World War II|last=Strebe|first=Amy Goodpaster|last2=Beckman|first2=Trish|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2007|isbn=978-0-275-99434-1|location=|pages=3}}&lt;/ref&gt;
* 1963–1967: [[ایسین|ایسن]] وچ کرپپ دا پہلا ہائیڈرولک توڑنے والا &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.khl.com/news/hydraulic-breakers-turn-50/88722.article|title=Hydraulic breakers turn 50|last=Sleight|first=Chris|date=1 October 2013|website=KHL|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1988–1990: دے تصور ''Passivhaus'' (غیر فعال گھر) معیاری وچ وولف Feist د‏‏ی طرف ڈارمسڈیڈٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://blog.passivehouse-international.org/first-passive-house-wolfgang-feist/|title=The first Passive House: Interview with Dr. Wolfgang Feist|last=|first=|date=19 October 2016|website=iPHA Blog|language=en-GB|accessdate=14 October 2019}}&lt;/ref&gt;

== کھانا ==
[[فائل:Black Forest gateau.jpg|کھبے|thumb|100x100px| بلیک فارسٹ کیک]]
[[فائل:Currywurst-1.jpg|کھبے|thumb|100x100px| کریورسٹ]]
[[فائل:Oursons gélatine marché Rouffignac.jpg|کھبے|thumb|100x100px| گمی ریچھ سب تو‏ں پہلے ہریبو نے بنائے سن ]]
[[فائل:Bitburger Glass.JPG|کھبے|thumb|100x100px| بٹ برگر دا اک گلاس ، اک جرمن طرز دا پِلسنر ۔ پِلسنر د‏‏ی ایجاد بویرین جوزف گرول نے کيت‏ی سی ۔]]

* آلٹ بیئر
* [[وینیزویلا|وینزویلا وچ ]] ، جوہن گوٹلیب بینجمن سیگرٹ دے ذریعہ انگوسٹورا نے ، 1824 &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thespiritsbusiness.com/2016/10/angostura-a-brand-history/|title=Angostura: a brand history|last=Hayes|first=Annie|date=5 October 2016|website=The Spirits Business|accessdate=28 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* [[برلن]] ، 1895 وچ پہلا آٹومیٹ ریستوراں ( ''کوئزیانہ'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Savoring Gotham: A Food Lover's Companion to New York City|last=Smith|first=Andrew F.|publisher=Oxford University Press|year=2015|isbn=978-0-19-939702-0|location=|pages=24}}&lt;/ref&gt;
* بوموکین
* جدید [[بیئر]] - رین ہائٹسجبوٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.jeeh.it/articolo?urn=urn:abi:abi:RIV.JOU:1992;2.281&amp;ev=1|title=Technical Change in the Brewing Industry in Germany, the Low Countries and England in the Late Middle Ages|last=Unger|first=Richard W.|date=1992|website=www.jeeh.it|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.oldworld.ws/history-german-beer.html|title=History German Beer {{!}} Reinheitsgebot {{!}} Oktoberfest Beer|last=Kasko|first=Cyndie|website=www.oldworld.ws|language=en|accessdate=2018-01-18|archivedate=2018-01-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180123005336/http://www.oldworld.ws/history-german-beer.html}}&lt;/ref&gt; تے &quot;مشروبات [بیئر] نو‏‏ں اپنے اعلیٰ کمال تک پہچانیا&quot; &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=U.S. Business and Today's Germany: A Guide for Corporate Executives and Attorneys|last=Hart|first=James A.|publisher=Abc-Clio|year=1995|isbn=978-0-89930-839-5|location=|pages=220}}&lt;/ref&gt;
* برلنر (ڈونٹ)
* بیتسمین
* برلنر وائس
* بائینسٹٹیچ
* بلیک فارسٹ کیک
* Bock
* بریٹ ورسٹ
* براؤنشویگر
* Currywurst طرف ہرٹا Heuwer &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/news/spicy-sausage-that-is-worthy-of-a-shrine-in-berlin-1772530.html|title=Spicy sausage that is worthy of a shrine in Berlin|last=Paterson|first=Tony|date=15 August 2009|website=The Independent|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* ڈومنوسٹین بذریعہ ہربرٹ وینڈلر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.landwirtschaft.sachsen.de/landwirtschaft/14111.htm|title=Dresdner Dominosteine|date=2012-11-19|accessdate=2018-05-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121119070755/http://www.landwirtschaft.sachsen.de/landwirtschaft/14111.htm|archivedate=2012-11-19}}&lt;/ref&gt;
* ڈونواؤلے
* برلن ، 1972 وچ جدید ڈونر کباب سینڈویچ
* ڈارٹ مینڈر ایکسپورٹ
* [[فانٹا مشروب|فانٹا]]
* فرینکفرٹر کرینز
* فرینکفرٹر وورسٹین
* چپچپا ریچھ
* [[ہیمبرگر]] (&quot;بانی&quot; نامعلوم نئيں اے ، لیکن اس د‏ی اصل جرمن اے ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://time.com/4342423/national-hamburger-day-history-origins-inventor/|title=How the Hamburger Became an American Favorite|website=Time|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
* ہیمبرگ اسٹیک
* ہیج ہاگ سلائس ( ''کلٹر ہنڈ'' )
* ہیلس
* [[ہاٹ ڈاگ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.etymonline.com/word/frankfurter|title=frankfurter {{!}} Origin and meaning of frankfurter by Online Etymology Dictionary|website=www.etymonline.com|language=en|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
* Jägermeister
* Kölsch
* لیگر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|title=The History of Lager|url=http://www.beerexpert.co.uk/lager.html|last=Watson|first=Mike|date=30 September 2012|website=Beer Expert|accessdate=24 May 2020|تاريخ-الأرشيف=23 September 2020|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20200923120616/http://www.beerexpert.co.uk/Lager.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* لیبکوین
* مارسائٹ بذریعہ جوسٹس وان لیبیگ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Famous Brand Names and Their Origins|last=Martin|first=Kathy|publisher=Pen and Sword History|year=2017|isbn=978-1-78159-015-7|location=Barnsley|pages=21}}&lt;/ref&gt;
* مرزن
* گوشت دا عرق جوسٹس وان لیبیگ دے ذریعہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Justus von Liebig : the chemical gatekeeper|last=Brock|first=William H.|publisher=Cambridge University Press|year=1997|isbn=978-0-521-56224-9|location=Cambridge, U.K.|pages=218–219}}&lt;/ref&gt;
* اوباتڈا
* Parboiled چاول ''(Huzenlaub عمل)'' د‏‏ی طرف تو‏ں ایرک گستاو Huzenlaub &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Kik|first=M. C.|title=Manual for the Study of Food Habits|pages=61}}&lt;/ref&gt;
* پیسنسر از جوزف گرول &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://scandbrewrev.dk/User_files/fc1134618c56707fc9306a38b6e10739.pdf|title=On the Trail of Josef Groll – Rediscovering Authentic Bohemian Malt and Beer|last=Weyermann|first=Sabine|date=2012-04-06|accessdate=2018-04-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406153917/https://scandbrewrev.dk/User_files/fc1134618c56707fc9306a38b6e10739.pdf|archivedate=2012-04-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.bier-kultour.de/front_content.php?idcatart=8&amp;lang=1&amp;client=1&amp;theme=&amp;navpoint=boehmen|title=Josef Groll – Vater des Pils|date=2012-04-26|language=German|accessdate=2018-04-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426051832/http://www.bier-kultour.de/front_content.php?idcatart=8&amp;lang=1&amp;client=1&amp;theme=&amp;navpoint=boehmen|archivedate=2012-04-26}}&lt;/ref&gt;
* پنکل
* آلو دا ترکاریاں ( ''Kartoffelsalat'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.guampedia.com/potato-salad/#History|title=Potato Salad|website=www.guampedia.com|accessdate=10 February 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.foodtimeline.org/foodsalads.html#potato|title=The Food Timeline: salad|website=www.foodtimeline.org|accessdate=10 February 2019}}&lt;/ref&gt;
* پرٹزیل (اس د‏ی اصل متنازعہ اے ، لیکن جرمنی وچ پریٹجلز دے ابتدائی ریکارڈ سامنے آئے)
* پرنزریگنینٹورٹی
* پمپرنیکل
* ریڈلر
* Riesling د‏‏ی شراب &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Riesling Renaissance|last=Price|first=Freddy|publisher=Mitchell Beazley|year=2004|isbn=1-84000-777-X|location=|pages=16–18}}&lt;/ref&gt;
* رائی بیئر
* شمجین
* شوارزبیئر
* سٹرامر میکس
* چوری ہوئی
* اسٹریوسیلکوچن
* ٹیورسٹ
* تھورنگین ساسیج
* ٹوسٹ ہوائی
* ویلف دا کھیر
* گندم دا بیئر
* Zwieback
* زوئبلکچین

== تعلیم ، بولی تے طباعت ==
[[فائل:PrintMus 038.jpg|کھبے|thumb|126x126px| [[یوہانس گوٹن برک|گوٹن برگ]] پریس دوبارہ حاصل کيتی ]]
[[فائل:Senefelder.jpg|کھبے|thumb|133x133px| [[سنگی طباعت|لتھوگراف]] دے Alois Senefelder ]]

* 12 ويں صدی: لینگوا اگنوٹا ، پہلی مکمل طور اُتے [[مصنوعی زبان]] ، سینٹ ہلڈگارڈ دے ذریعہ بنجن ، OSB
* c 1440: [[یوہانس گوٹن برک|جوہانس گوٹن برگ دے]] ذریعہ متحرک قسم دے نال [[مطبعہ|پرنٹنگ پریس]] &lt;ref name=&quot;:3&quot;/&gt;
* 1605: ''اسٹارس'' [[اسٹراس برک|برگ]] وچ جوہن کیرولس ( [[مقدس رومی سلطنت|جرمن قوم د‏‏ی مقدس رومی سلطنت]] دا اک حصہ) دے ذریعہ پہلا [[اخبار]] ( ''ریلیشن الرٹ فورنیمین انڈ جینڈینکروارڈین ہسٹورین'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.wan-press.org/article6476.html|title=WAN – Newspapers: 400 Years Young!|date=2010-03-10|accessdate=2018-04-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100310235015/http://www.wan-press.org/article6476.html|archivedate=2010-03-10}}&lt;/ref&gt;
* 1774: دے عمل deinking طرف یوستس Claproth &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Göttsching|first=L.|date=2000|title=Recycled Fiber and Deinking|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1796: [[سنگی طباعت|لتھوگرافی]] طرف Alois Senefelder &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A History of Graphic Design|last=Meggs|first=Philip Baxter|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=1998|isbn=0-471-29198-6|location=|pages=146}}&lt;/ref&gt;
* ابتدائی انیہويں صدی: ہیلمڈسٹین ماڈل برائے اعلیٰ تعلیم ولہیم وان ہمبولٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Wilhelm von Humboldt|last=Berglar|first=Peter|publisher=Rowohlt|year=1970|isbn=978-3-499-50161-6|location=Reinbek|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1812–1858: جیکب تے ولہیلم گرائم دے ذریعہ گرم د‏‏ی پریاں د‏‏ی کہانیاں &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.neh.gov/humanities/2015/marchapril/feature/how-the-grimm-brothers-saved-the-fairy-tale|title=How the Grimm Brothers Saved the Fairy Tale|last=Zipes|first=Jack|date=2015|website=National Endowment for the Humanities (NEH)|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1830s: فریڈرک فریبل دے ذریعہ کنڈرگارٹن دا تصور &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/teachingyoungchi0002puck/page/45|title=Teaching Young Children: An Introduction to the Early Childhood Profession|last=Puckett|first=Margaret B.|last2=Diffily|first2=Deborah|publisher=Delmar Learning|year=2004|isbn=978-1-4018-2583-6|location=Clifton Park, NY|pages=[https://archive.org/details/teachingyoungchi0002puck/page/45 45–46]}}&lt;/ref&gt;
* 1844: فریڈرک گوٹلوب کیلر دے ذریعہ کاغذ سازی وچ لکڑی دا گودا عمل &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Wood Chemistry: Fundamentals and Applications|last=Sjöström|first=E.|publisher=Academic Press|year=1993|isbn=978-0-12-647481-7|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1879–80: [[مصنوعی زبان|تعمیر زبان]] ''[[ولاپوک زبان|ولاپوک]]'' طرف جوہان مارٹن Schleyer &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.omniglot.com/writing/volapuk.htm|title=Volapük language, alphabet and pronunciation|last=|first=|date=|website=www.omniglot.com|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1884–1886: لٹو ٹائپ مشین از اوٹمار مرجنٹیلر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.invent.org/inductees/ottmar-mergenthaler|title=Ottmar Mergenthaler|website=National Inventors Hall of Fame|language=en|accessdate=28 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* 1905: مورس کوڈ مصیبت دا اشارہ {{Overline|[[SOS]]}} {{Morse|dot|dot|dot|dash|dash|dash|dot|dot|dot}} ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ▄ ) &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015084596132&amp;view=1up&amp;seq=445|title=Regelung der Funkentelegraphie im Deutschen Reich|date=27 April 1905}} The three Morse sequences were: ''Ruhezeichen'' (Cease Sending) {{Morse|dash|dash|dash|dash|dash|dash}}, ''Notzeichen'' (Distress) {{Morse|dot|dot|dot|dash|dash|dash|dot|dot|dot}}, and ''Suchzeichen'' (Calling) {{Morse|dot|dot|dot|dash|dash|dash|dot}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=njp.32101050973294&amp;view=1up&amp;seq=116|title=German Regulations for the Control of Spark Telegraphy|date=5 May 1905}}&lt;/ref&gt;
* 1919: والڈورف تعلیم د‏‏ی طرف ایمل روآں گرنا تے روڈولف Steiner دتی ميں [[شٹوٹگارٹ|سٹٹگارٹ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=An Introduction to Steiner Education: The Waldorf School|last=Edmunds|first=Francis|publisher=Forest Row: Sophia Books|year=2004|isbn=978-1-85584-172-7|location=|pages=86}}&lt;/ref&gt;
* 1937–1951: جرمنی وچ پیدا ہونے والا الیگزینڈر گوڈ دے ذریعہ بین لسانیات &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Interlingua Institute: A History|last=Esterhill|first=Frank J.|publisher=Interlingua Institute|year=2000|isbn=978-0-917848-02-5|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;

== تفریح ، الیکٹرانکس تے میڈیا ==
[[فائل:Nipkow disk.svg|thumb|100x100px| نپکو ڈسک نے [[ٹیلی ویژن|ٹیلی ویژن دی]] بنیاد رکھی ]]
[[فائل:Oscilloscopic tube retusche.jpg|thumb|100x100px|جداں کہ اک [[آسلو سکوپ|آسٹولوسکوپ]] وچ پایا جاندا اے کیتھوڈ رے ٹیوب]]
[[فائل:SMS-mobile.jpg|کھبے|thumb|136x136px| اک موبائل فون اُتے دکھایا گیا اک [[ایس ایم ایس]] ]]

* c 1151: ''بنجن کے'' سینٹ ''ہلڈگارڈ'' ، او ایس بی دے ذریعہ قدیم ترین مشہور اخلاقی کھیل ( ''اورڈو ورٹٹم'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Potter|first=Robert|date=Fall 1986|title=The &quot;Ordo Virtutum&quot;: Ancestor of the English Moralities?}}&lt;/ref&gt;
* 1505: پیٹر ہنلن دے ذریعہ دنیا د‏‏ی پہلی (جیب) [[گھڑی|واچ]] ( ''1505 دیکھو'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.historyofwatch.com/clock-inventors/peter-henlein/|title=Peter Henlein – The Inventor of the Watch|website=www.historyofwatch.com|language=en|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://targetstudy.com/knowledge/invention/25/pocket-watch.html|title=Pocket watch invented by Peter Henlein in year 1504|last=|first=|date=|website=targetstudy.com|accessdate=18 January 2018}}&lt;/ref&gt;
* 1663: پہلا رسالہ ( ''ایربولیچ موناتس انٹرریڈونگین'' )
* 1885: نپکو ڈسک (ابتدائی [[ٹیلی ویژن]] وچ بنیادی جزو) از پول گوٹلیب نپکو &lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;
* 1895: پہلی [[فلم|حرکت پذیر]] سامعین نو‏‏ں پیش کيتی گئی [[فلم|تصویر]] ، تے اس طرح برلن وینٹر گارٹن تھیٹر وچ ایمل تے میکس سکلاڈانووسکی دے ذریعہ پہلا سنیما تخلیق کيتا گیا &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/oxfordhistoryofw00geof/page/14|title=The Oxford History of World Cinema|last=Nowell-Smith|first=Geoffrey|publisher=Oxford University Press|year=1996|isbn=978-0-19-874242-5|location=Oxford|pages=[https://archive.org/details/oxfordhistoryofw00geof/page/14 14]}}&lt;/ref&gt;
* 1897: کیتھوڈ رے ٹیوب (CRT) تے [[آسلو سکوپ|oscilloscope دے]] ذریعے [[کارل فرڈینڈ براون|فرڈیننڈ براؤن]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://oscopes.info/background/2265-oscilloscope-milestones|title=Oscilloscope History and Milestones|last=|first=|date=|website=oscopes.info|accessdate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1903: [[برلن|برلن دے]] البرٹ ہنسن دے ذریعہ پرنٹ شدہ سرکٹ بورڈ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://rostec.ru/en/news/4515084/|title=The printed circuit board is the base of modern electronics|last=|first=|date=24 November 2014|website=rostec.ru|accessdate=26 November 2019|archivedate=28 August 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190828061658/https://rostec.ru/en/news/4515084/}}&lt;/ref&gt;
* 1907: میکپل نیگور (اوہروپیکس) دے ایئر پلگ
* 1907: کبوتر فوٹو گرافی منجانب جولیس نیوبرونر
* 1920s: چھوٹے فارمیٹ کیمرا ( 35 ملی میٹر فارمیٹ ) از اوسکر بارنک
* 1928: [[ڈریسڈن]] وچ مقناطیسی ٹیپ ، بعد وچ AEG دے ذریعہ تیار تے تجارتی ہويا &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.electrospectivemusic.com/1928-magnetic-tape/|title=Electrospective Music {{!}} 1928 Magnetic tape|website=www.electrospectivemusic.com|language=en-US|accessdate=2018-05-20}}&lt;/ref&gt;
* 1930 د‏‏ی دہائی: ( بی ایس ایف ) (اس وقت کیمیائی دیوہیکل IG Farben دا حصہ) تے AEG دے ذریعہ سرکاری ریڈیو آر آر جی دے تعاون تو‏ں (جدید) ٹیپ ریکارڈر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://mixonline.com/TECnology-Hall-of-Fame/aeg-magnetophone-recorder-090106/|title=1935 AEG Magnetophon Tape Recorder|date=2013-02-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130208162634/http://mixonline.com/TECnology-Hall-of-Fame/aeg-magnetophone-recorder-090106/|archivedate=2013-02-08|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://history.sandiego.edu/gen/recording/tape.html|title=Magnetic Recording History Pictures|date=2008-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080509130422/http://history.sandiego.edu/gen/recording/tape.html|archivedate=2008-05-09|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
* 1934: Fernsehsender پال Nipkow وچ ''(ٹی وی اسٹیشن پال Nipkow)'' [[برلن]] ، پہلی عوامی [[مستقر بعیدنما|ٹیلی ویژن اسٹیشن]] نو‏‏ں دنیا وچ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.kalenderblatt.de/index.php?what=thmanu&amp;lang=de&amp;manu_id=1737&amp;sdt=20090322&amp;maca=de-podcast_kalenderblatt-1086-xml-mrss|title=22.3.1935: Erstes Fernsehprogramm der Welt|website=www.kalenderblatt.de|language=de|others=[[ڈوئچے ویلے]]|accessdate=2018-05-20}}&lt;/ref&gt;
* 1949: [[:de:Werner Jacobi (Erfinder)|ورنر جیکوبی]] ( [[سیمنز|سیمنز اے جی]] ) دے ذریعہ انٹیگریٹڈ سرکٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://integratedcircuithelp.com/invention.htm|title=Invention -The birth of the IC|website=integratedcircuithelp.com|language=en|accessdate=2018-05-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121011022241/http://integratedcircuithelp.com/invention.htm|archivedate=2012-10-11}}&lt;/ref&gt;
* 1961: فیز الٹرنٹنگ لائن (PAL) ، ینالاگ ٹیلی ویژن دے لئی رنگین انہاں نوںڈنگ نظام ، [[ہانوور|ہنوور]] وچ ٹیلیفونکن دے والٹر بروچ دے ذریعہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Satellite Television: Analogue and Digital Reception Techniques|last=Benoit|first=Herve|publisher=Butterworth-Heinemann|year=1999|isbn=978-0-340-74108-5|location=|pages=60}}&lt;/ref&gt;
* 1970: ولف گینگ ہیلفریچ (سوئس ماہر فزکس مارٹن اسکڈٹ دے نال ) دا بٹی ہوئی نیومیٹک فیلڈ اثر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.chemistryviews.org/details/ezine/3805321/Biophysics_Prize_Awarded_to_W__Helfrich_and_C__Bustamante.html|title=Biophysics Prize Awarded to W. Helfrich and C. Bustamante|website=www.chemistryviews.org|language=en|accessdate=2018-05-20}}&lt;/ref&gt;
* 1983: کنٹرولر ایریا نیٹ ورک (CAN بس) بذریعہ رابرٹ بوش GmbH &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.can-cia.org/can-knowledge/can/can-history/|title=History of CAN technology|website=CiA|accessdate=4 April 2020|archivedate=15 July 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180715123539/https://www.can-cia.org/can-knowledge/can/can-history/}}&lt;/ref&gt;
* 1984: فریڈیلم ہلبرینڈ دے ذریعہ [[ایس ایم ایس|مختصر میسج سروس]] ( ''ایس ایم ایس'' ) دا تصور
* 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل: ایم پی 3 کمپریشن الگورتھم (ایم پی 3 پلیئرز دے لئی بنیادی) بذریعہ Iia کارلینز برینڈن برگ ( فرینہوفر سوسائٹی ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://blogs.windows.com/devices/2013/01/29/eureka-people-how-karlheinz-brandenburg-invented-the-mp3/|title=Eureka People: How Karlheinz Brandenburg invented the MP3 – Microsoft Devices BlogMicrosoft Devices Blog|website=blogs.windows.com|language=en-US|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;
* 1990: جنگجوواں دے ذریعہ پہلی ریڈیو دے زیر کنٹرول کلائی گھڑی ( ''میگا 1'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.junghans.de/en/junghans-world/journey-through-time/1990.html|title=1990 – Uhrenfabrik Junghans|last=|first=|date=|website=www.junghans.de|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1991: [[میونخ]] وچ جیسک‏‏ے تے ڈیریئینٹ دے ذریعہ [[سبسکرائبر آئڈینٹیٹی ماڈیول|سم کارڈ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://home.bt.com/tech-gadgets/phones-tablets/who-invented-the-sim-card-country-11364282650384|title=Who invented the SIM card? Discover the origins of this miracle device|last=Svetlik|first=Joe|date=10 July 2018|website=BT|accessdate=31 October 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.mymemory.co.uk/blog/what-is-a-sim-card-understanding-the-basics/|title=What Is a Sim Card? Understanding the Basics|last=Durkin|first=Helen|date=18 April 2019|website=MyMemory|language=en-GB|accessdate=31 October 2019}}&lt;/ref&gt;
* 2005: جرمنی وچ پیدا ہونے والے [[جاوید کریم|جاوید کریم دے]] ذریعہ [[یوٹیوب]] ( [[اسٹیو چین|اسٹیو چن]] تے [[چاڈ ہرلی|چاڈ ہرلی دے]] نال مل ک‏ے) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://usatoday30.usatoday.com/tech/news/techinnovations/2005-11-21-video-websites_x.htm|title=Video websites pop up, invite postings|last=Graham|first=Jefferson|date=21 November 2005|website=USA Today|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;

== جغرافیہ ، ارضیات تے کان کنی ==
[[فائل:Pangaea continents.svg|کھبے|thumb|118x118px| [[پینجیا|Pangea]] دا نقشہ ]]

* 1812: فریڈرک محس دے ذریعہ [[موس پیمانہ|معدنیات د‏‏ی سختی دے محوس پیمانہ]] &lt;ref name=&quot;Brit&quot;&gt;Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 22 Feb. 2009 [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/387714/Mohs-hardness &quot;Mohs hardness.&quot;]&lt;/ref&gt;
* 1855: ولفگینگ فرانسز وان کوبییل دے ذریعہ اسٹوروسکوپ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Encyclopedia of Nineteenth-Century Photography|last=Hannavy|first=John|publisher=Routledge|year=2013|isbn=978-1-135-87326-4|location=|pages=1459}}&lt;/ref&gt;
* 1884: ولپن میر کیپین دے ذریعہ [[کوپن موسمی گٹھ بندی|کوپن د‏‏ی آب و ہو‏‏ا د‏‏ی درجہ بندی]] ۔ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/the-worlds-koppen-climates-4109230|title=What are the World's Major Climate Types?|last=Means|first=Tiffany|date=15 February 2019|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=6 January 2020}}&lt;/ref&gt; بعد وچ تبدیلیاں روڈولف گیگر نے کيت‏یاں سن (اس طرح بعض اوقات &quot;کوپن - جگر آب و ہو‏‏ا د‏‏ی درجہ بندی دے نظام&quot; دے طور اُتے پذیرائی دتی جاندی اے )۔
* 1912: الفریڈ ویگنر دے ذریعہ براعظمی بڑھوتری تے [[پینجیا|Pangea دے]] وجود د‏‏ی تیاری دا نظریہ &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Wegener|first=A.|title=Die Herausbildung der Grossformen der Erdrinde (Kontinente und Ozeane), auf geophysikalischer Grundlage|pages=185–195, 253–256, 305–309}}&lt;/ref&gt;
* 1933: والٹر کرسٹاللر دا مرکزی مقام نظریہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/penguindictionar0000good|title=The Penguin Dictionary of Human Geography|last=Goodall|first=Brian|publisher=Penguin|year=1987|isbn=978-0-14-051095-9|location=London|pages=|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;
* 1935: جرمنی وچ پیدا ہوئے بونو گٹین برگ ( چارلس فرانسس ریکٹر دے نال مل ک‏ے) ریکٹر طول البلد [[ریکٹر اسکیل|پیمانے]] &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Gutenberg|first=B.|title=Discussion: Magnitude and energy of earthquakes|pages=183–185}}&lt;/ref&gt;

== گھریلو تے دفتر دا سامان ==
[[فائل:Justus von Liebig NIH.jpg|کھبے|thumb|128x128px| جسٹس وان لیبیگ نے جدید [[آئینہ]] ایجاد کيتا ]]
[[فائل:Food into a refrigerator - 20111002.jpg|کھبے|thumb|100x100px| اک [[فریج|فرج]] وچ کھانا پینا ]]

* 19 ويں صدی: کارل ڈریس دے ذریعہ گوشت د‏‏ی چک‏ی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://meatgrinderhelp.com/when-was-the-meat-grinder-invented/|title=When Was The Meat Grinder Invented|date=10 July 2018|website=Meat Grinder Help|language=en-US|accessdate=23 June 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1835: جدید ( سلویریڈ شیشے ) [[آئینہ]] از از جسٹس وون لیبیگ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.livescience.com/34466-who-invented-mirror.html|title=Who Invented the Mirror?|last=Castro|first=Joseph|date=28 March 2013|website=livescience.com|language=en|accessdate=26 November 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.mirrorhistory.com/mirror-history/who-invented-mirror/|title=The Inventor of Mirror – Who Invented Mirror?|last=|first=|date=|website=www.mirrorhistory.com|accessdate=26 November 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Liebig|first=Justus|title=Ueber Versilberung und Vergoldung von Glas|pages=132–139}}&lt;/ref&gt;
* 1864: انگو وال پیپر بذریعہ ہیوگو ارفورٹ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Aus Papier: eine Kultur- und Wirtschaftsgeschichte der Papier verarbeitenden Industrie in Deutschland|last=Schmidt-Bachem|first=Heinz|publisher=Walter de Gruyter|year=2011|isbn=978-3-11-023607-1|location=|pages=722}}&lt;/ref&gt;
* 1870–1895: کارل وان لنڈے دے ذریعہ جدید [[فریج|ریفریجریٹر]] تے جدید فریج ۔ &lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Cryogenic Engineering, Revised and Expanded|last=Flynn|first=Thomas|publisher=CRC Press|year=2004|isbn=978-8126504985|pages=6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Practical Pyromaniac: Build Fire Tornadoes, One-Candlepower Engines, Great Balls of Fire, and More Incendiary Devices|last=Gurstelle|first=William|publisher=Chicago Review Press|year=2011|isbn=978-1-56976-710-8|location=Chicago|pages=115}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Science Year by Year: The Ultimate Visual Guide to the Discoveries That Changed the World|last=Winston|first=Robert|publisher=DK|year=2013|isbn=978-1-4093-1613-8|location=London|pages=215}}&lt;/ref&gt;
* 1886: [[بون]] وچ فریڈرک سوینیککن دے ذریعہ سوراخ دے کارٹون تے رنگ بائنڈر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/history-of-the-paper-punch-1992335|title=The History of the Paper Punch|last=Bellis|first=Mary|date=16 September 2018|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1886: میکا مائمر وچ انتون الریچ دے ذریعہ فولڈنگ حکمران &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.evangelisch.de/inhalte/125736/12-10-2015/das-mass-aller-dinge|title=Das Maß aller Dinge|last=Lisador|first=Charlotte|date=12 October 2015|website=www.evangelisch.de|language=de|accessdate=28 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* 1901: کمپنی بیئرسورڈ ای جی دے ذریعہ چپکنے والی ٹیپ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.beiersdorf.com/brands/brand-history/hansaplast?rt=637122157954304540|title=Revolutionary Wound Care|last=|first=|date=|website=Beiersdorf|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1907: (جدید) لانڈری ڈٹرجنٹ ( ''پرسیل'' ) بذریعہ ہنیل &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.hygieneforhealth.org.au/detergent.php|title=Back in time – History of Hygiene – Detergent|website=www.hygieneforhealth.org.au|accessdate=2018-05-20|archivedate=2018-03-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180331231357/http://www.hygieneforhealth.org.au/detergent.php}}&lt;/ref&gt;
* 1908: میلیٹا بینٹز دے ذریعہ کاغذی کافی دا فلٹر &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/history-of-how-we-make-coffee-1991478|title=This is the History of How We Brew Coffee|last=Bellis|first=Mary|date=7 April 2017|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=9 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1909: [[برلن]] وچ ولی ہابیل دے ذریعہ انڈے د‏‏ی سلےک‏ے &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.berliner-zeitung.de/heimatmuseum-zeigt-mehr-als-hundert-jahre-lichtenberger-industriegeschichte-der-eierschneider-war-ein-welterfolg-li.9203|title=Heimatmuseum zeigt mehr als hundert Jahre Lichtenberger Industriegeschichte: Der Eierschneider war ein Welterfolg|date=23 April 1997|website=Berliner Zeitung|language=de-DE|accessdate=28 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* 1929، 1949: پہلی مشین د‏‏ی پیداوا‏‏ر ٹی بیگ (1929) تے جدید ٹی بیگ (1949) د‏‏ی طرف تو‏ں ایڈولف Rambold تے Teekanne &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.teekanne.com/about-us/double-chamber-tea-bag/explore-the-history-of-the-tea-bag-packaging-machines/|title=TEEKANNE: Explore the History of the Tea Bag Packaging Machines|last=|first=|date=|website=www.teekanne.com|language=en-EN|accessdate=18 January 2018|archivedate=5 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201105082216/http://www.teekanne.com/about-us/double-chamber-tea-bag/explore-the-history-of-the-tea-bag-packaging-machines/}}&lt;/ref&gt;
* 1930 د‏‏ی دہائی: سیاہی مٹانے والا از پیلکن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.pelikan.com/pulse/Pulsar/en_US_INTL.CMS.displayCMS.118639./tintenkiller-historischer-ueberblick-lehrer-aktion-september-2003|title=Ink eradicators – Pelikan|last=|first=|date=|website=www.pelikan.com|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1941: Chemex Coffeemaker جرمن نژاد د‏‏ی طرف تو‏ں پیٹر Schlumbohm &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://lemelson.mit.edu/resources/peter-schlumbohm|title=Peter Schlumbohm|last=|first=|date=|website=lemelson.mit.edu|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1954: Wigomat ، بجلی تو‏ں پہلے ڈرپ کافی بنانے والا پہلا ادارہ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.goethe.de/ins/gb/lp/prj/mtg/typ/bun/en4922236.htminventors.about.com/od/cstartinventions/a/coffee.htm|title=Sixty years of the Federal Republic of Germany – a retrospective of everyday life|website=|accessdate=28 December 2012}}&lt;/ref&gt;
* 1969: ہنکل دے ذریعے گلو د‏‏ی چھڑی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.prittworld.ca/en/consumer/meta/header-navigation/about-pritt/pritt-history.html|title=Pritt History|last=|first=|date=18 March 2013|website=Pritt|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130318043734/http://www.prittworld.ca/en/consumer/meta/header-navigation/about-pritt/pritt-history.html|archivedate=2013-03-18|accessdate=17 December 2019}}&lt;/ref&gt;

== ریاضی ==
[[فائل:Venn A intersect B.svg|کھبے|thumb|100x100px| مثال دے طور اُتے دو سیٹاں دا چوراہا ( [[نظریۂ طاقم|سیٹ تھیوری]] ) ]]

* 1611: [[کپلر|جوہانس کیپلر دے]] ذریعہ کیپلر قیاس &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.keplersdiscovery.com/SixCornered.html|title=On the Six-Cornered Snowflake|last=|first=|date=|website=www.keplersdiscovery.com|accessdate=18 December 2019|archivedate=11 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201111212622/https://www.keplersdiscovery.com/SixCornered.html}}&lt;/ref&gt;
* 1623: میکیل [[حسابگر|کیلکولیٹر]] از ولہم سکارڈ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.computinghistory.org.uk/det/5921/Wilhelm-Schickard-invented-a-calculating-machine/|title=Wilhelm Schickard invented a calculating machine, - Computing History|website=www.computinghistory.org.uk|accessdate=25 February 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://metastudies.net/pmwiki/pmwiki.php?n=Site.TheModernEpochAndTheEmergenceOfTheModernCalculator|title=Things that Count – Early Evolution of the Modern Calculator|website=metastudies.net|accessdate=25 February 2019|archivedate=24 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210224015347/http://metastudies.net/pmwiki/pmwiki.php?n=Site.TheModernEpochAndTheEmergenceOfTheModernCalculator}}&lt;/ref&gt;
* ستارہويں صدی دے آخر وچ : [[احصا|کلکلس]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The History of the Calculus and its Conceptual Development|last=Boyer|first=Carl B.|publisher=Dover|year=1959|isbn=|location=New York|pages=|oclc=643872}}&lt;/ref&gt; تے لیبہور دا اشارہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A History of Mathematics / An Introduction|last=Katz|first=Victor J.|publisher=Addison Wesley Longman|year=1993|isbn=978-0-321-01618-8|location=|pages=}}&lt;/ref&gt; [[گوٹفریڈ ویلہم لائبہور|تحریر گوٹ فریڈ ولہیلم لیبہور]]
* 1673–1676: ott دے لئی لیبہور فارمولا π بذریعہ گوٹ فریڈ ولہیلم لیبہور &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The historical development of the calculus|last=Edwards|first=Charles Henry|publisher=Springer|year=1994|isbn=978-0-387-94313-8|location=|pages=247}}&lt;/ref&gt;
* 1675: گوٹ فرائڈ ولہیلم لیبنز دے ذریعہ انضمام د‏‏ی علامت &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://jeff560.tripod.com/calculus.html|title=Earliest Uses of Symbols of Calculus|last=Aldrich|first=John|date=|website=|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1795: [[کارل فریڈرک گاؤس|کارل فریڈرک گاؤس دے]] [[لکیری اقل مربعات|گھٹ تو‏ں گھٹ اسکوائر]] &lt;ref&gt;Oscar Sheynin, [http://sheynin.de/download/hist_stat.pdf ''History of Statistics''], Berlin: NG Verlag Berlin, 2012, p. 81.&lt;/ref&gt;
* c 1810: کارل فریڈرک گاؤس دے ذریعہ گاوسی دا خاتمہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Undergraduate Convexity: From Fourier and Motzkin to Kuhn and Tucker|last=Lauritzen|first=Niels|publisher=World Scientific Publishing Company|year=2013|isbn=978-9814452762|location=|pages=3}}&lt;/ref&gt;
* 1824: فریڈرک بیسل دے ذریعہ بیسل فنکشن نو‏‏ں عام بنانا &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Bessel|first=F.|title=Untersuchung des Theils der planetarischen Störungen|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1827: کارل فریڈرک گاؤس دے ذریعہ گاؤس دا نقشہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Disquisitiones generales circa superficies curvas|last=Gauss|first=Carl Friedrich|publisher=Typis Dieterichianis|year=1828|isbn=|location=Göttingen|pages=}}&lt;/ref&gt; تے گاوسی گھماؤ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Allgemeine Flächentheorie|last=Gauss|first=Carl Friedrich|publisher=W. Engelmann|year=1900|isbn=|location=Leipzig|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1837: [[تحلیلی نظریہ عدد|تجزیہ نمبر نظریہ]] از [[پیٹر ڈرچلٹ|پیٹر گوستاو لیجیون دیرچلیٹ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/introductiontoan00apos_0/page/7|title=Introduction to analytic number theory|last=Apostol|first=Tom M.|publisher=Springer-Verlag|year=1976|isbn=978-0-387-90163-3|location=New York-Heidelberg|pages=[https://archive.org/details/introductiontoan00apos_0/page/7 7]}}&lt;/ref&gt;
* c 1850: ریمن جیومیٹری از [[برنہارڈ ریمان|برنارڈ ریمن]]
* 1859: ریمن مفروضہ بذریعہ برنارڈ ریمن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.maths.tcd.ie/pub/HistMath/People/Riemann/Zeta/|title=Ueber die Anzahl der Primzahlen unter einer gegebenen Grösse.|last=|first=|date=|website=www.maths.tcd.ie|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1874: [[جورج کنٹور|جارج کینٹر دے]] ذریعہ کینٹور دا پہلا بے حساب ثبوت تے [[نظریۂ طاقم|سیٹ تھیوری]] &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Cantor|first=Georg|title=Ueber eine Eigenschaft des Inbegriffes aller reellen algebraischen Zahlen|pages=258–262}}&lt;/ref&gt;
* 1882: کلین بوتل از از فیلکس کلین &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://mathworld.wolfram.com/KleinBottle.html|title=Klein Bottle|last=Weisstein|first=Eric W.|date=|website=MathWorld|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1891: جارج کینٹور دے ذریعہ کینٹور د‏‏ی اختلافی دلیل تے کینٹور دا نظریہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=From Immanuel Kant to David Hilbert: A Source Book in the Foundations of Mathematics, Volume 2|last=Ewald|first=William B.|publisher=Oxford University Press|year=1996|isbn=0-19-850536-1|location=Oxford|pages=920–922}}&lt;/ref&gt;
* 1897: فیلکس برنسٹین تے ارنسٹ سکریڈر دے ذریعہ کینٹور ern برنسٹین – شروئڈر تھیوریم &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Proofs of the Cantor-Bernstein theorem. A mathematical excursion|last=Hinkis|first=Arie|publisher=Birkhäuser/Springer|year=2013|isbn=978-3-0348-0223-9|location=Heidelberg|pages=}}&lt;/ref&gt;
* c 1900: رنج – کوٹہ دے طریقے بذریعہ ولہیلم کوٹہ تے کارل رنج &lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Kutta|first=Martin|title=Beitrag zur näherungsweisen Integration totaler Differentialgleichungen|pages=435–453}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Runge|first=Carl David Tolmé|title=Über die numerische Auflösung von Differentialgleichungen|pages=167–178}}&lt;/ref&gt;
* 1900s: [[ڈیوڈ ہلبرٹ|ڈیوڈ ہلبرٹ دے]] ذریعہ ہلبرٹ د‏‏ی جگہ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Mathematical Methods in Physics|last=Brüning|first=Erwin|last2=Blanchard|first2=Philippe|publisher=Birkhäuser|year=2003|isbn=978-1-4612-6589-4|location=Boston, MA|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 20th صدی دے اوائل: Weyl تو‏ں Tensor طرف ہرمن Weyl &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=From Riemann to Differential Geometry and Relativity|last=Ji|first=Lizhen|last2=Papadopoulos|first2=Athanase|last3=Yamada|first3=Sumio|publisher=Springer|year=2017|isbn=978-3-319-60039-0|location=|pages=545}}&lt;/ref&gt;

== دواواں تے دواواں ==
[[فائل:Friedrich Wilhelm Adam Sertuerner.jpg|کھبے|thumb|100x100px| فریڈرک سیرترنر [[مورفین]] نو‏‏ں وکھ تھلگ کرنے والے پہلے شخص سن ]]
[[فائل:Cocaine lines 2.jpg|کھبے|thumb|100x100px| [[کوکین|کوکین دی]] لائناں انفلاشن دے لئی تیار نيں ]]
[[فائل:Contactlenzen Confortissimo.JPG|کھبے|thumb|100x100px| کانٹیکٹ لینس دا اک جوڑا]]
[[فائل:Aspirin1.jpg|کھبے|thumb|100x100px| [[ایسپرین]] د‏‏ی ایجاد بایر نے کيت‏ی سی ]]
[[فائل:BayerHeroin.png|کھبے|thumb|133x133px| بایر ہیروئن دے لئی اشتہار]]
[[فائل:1st-eeg.png|کھبے|thumb|100x100px| ہنس برگر نے 1924 وچ پہلی انسانی [[برقی دماغی تخطیط|ای ای جی]] ریکارڈنگ حاصل کيتی ]]

* 1796: [[ہومیوپیتھی|Homeopathy]] by Samuel Hahnemann&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Birth of Homeopathy out of the Spirit of Romanticism|last=Kuzniar|first=Alice A.|publisher=University of Toronto Press|year=2017|isbn=978-1-4875-2126-4|location=|pages=3}}&lt;/ref&gt;
* 1803–1827: First isolation of [[مورفین|morphine]] by Friedrich Sertürner in Paderborn; first marketed to the general public by Sertürner and Company in 1817 as a [[مسکن|pain medication]]; and the first commercial production began in 1827 in Darmstadt by Merck.&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=MtOiLVWBn8cC&amp;pg=PA20|title=Molecular, clinical and environmental toxicology|last=Andreas Luch|publisher=Springer|year=2009|isbn=978-3-7643-8335-0|page=20}}&lt;/ref&gt;
* 1832: First synthesis of chloral hydrate, the first hypnotic drug,&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Ullmann's Fine Chemicals|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2014|isbn=978-3-527-68359-8}}&lt;/ref&gt; by Justus von Liebig at the University of Giessen;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A History of Psychiatry: From the era of the asylum to the age of Prozac|last=Shorter|first=Edward|publisher=Wiley|year=1998|isbn=978-0-471-24531-5}}&lt;/ref&gt; Oscar Liebreich introduced the drug into medicine in 1869 and discovered its hypnotic and sedative qualities.
* 1840: Discovery and description of Graves-Basedow disease by Karl Adolph von Basedow&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=von Basedow|first=K. A.|title=Exophthalmus durch Hypertrophie des Zellgewebes in der Augenhöhle|pages=197–204; 220–228}}&lt;/ref&gt;
* 1847: Kymograph by Carl Ludwig&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Biographical Dictionary of the History of Technology|last=Day|first=Lance|last2=McNeil|first2=Ian|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-19399-3|location=|pages=775}}&lt;/ref&gt;
* 1850s: Microscopic [[امراضیات|pathology]] by Rudolf Virchow&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Reese|first=D. M.|title=Fundamentals--Rudolf Virchow and modern medicine|pages=105–108}}&lt;/ref&gt;
* 1850–51: Ophthalmoscope by Hermann von Helmholtz&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Keeler|first=Richard|title=The Ophthalmoscope in the Lifetime of Hermann von Helmholtz|pages=194–201}}&lt;/ref&gt;
* 1852: First complete blood count by Karl von Vierordt&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Verso|first=ML|title=The Evolution of Blood Counting Techniques|pages=149–58}}&lt;/ref&gt;
* 1854: Sphygmograph by Karl von Vierordt&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Advances in Biomedical Sensing, Measurements, Instrumentation and Systems|last=Lay-Ekuakille|first=Aimé|publisher=Springer|year=2009|isbn=978-3-642-05166-1|location=|pages=285}}&lt;/ref&gt;
* 1855: First synthesis of the [[کوکین|cocaine]] alkaloid by Friedrich Gaedcke;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=F. Gaedcke|year=1855|title=Ueber das Erythroxylin, dargestellt aus den Blättern des in Südamerika cultivirten Strauches Erythroxylon Coca|pages=141–150}}&lt;/ref&gt; development of an improved purification process by Albert Niemann in 1859–1860, who also coined the name &quot;cocaine&quot;.&lt;ref name=&quot;nie1860&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Niemann|first=Albert|year=1860|title=Ueber eine neue organische Base in den Cocablättern|pages=129–256}}&lt;/ref&gt; First commercial production of cocaine began in 1862 in Darmstadt by Merck.&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Shooting Up: A Short History of Drugs and War|last=Kamieński|first=Łukasz|publisher=Oxford University Press|year=2016|isbn=978-0-19-026347-8|location=Oxford|pages=93}}&lt;/ref&gt;
* 1882: Adhesive bandage (''Guttaperchapflastermulle'') by Paul Carl Beiersdorf
* 1882: Discovery of the ''Mycobacterium tuberculosis'' (MTB) bacteria which causes [[سل|tuberculosis]], by [[رابرٹ کوچ|Robert Koch]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.nobelprize.org/educational/medicine/tuberculosis/readmore.html|title=Robert Koch and Tuberculosis: Koch's Famous Lecture|last=|first=|date=2008|website=Nobel Foundation|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120702164212/http://www.nobelprize.org/educational/medicine/tuberculosis/readmore.html|archivedate=2012-07-02|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1884: Discovery of the pathogenic bacterium ''Corynebacterium diphtheriae'' which causes [[خناق|diphtheria]], by Edwin Klebs and Friedrich Löffler&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Garrison|first=F. H.|title=Edwin Klebs (1834–1913)|pages=920–921}}&lt;/ref&gt;
* 1884: Koch's postulates by Robert Koch and Friedrich Loeffler, based on earlier concepts described by Jakob Henle&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Evans|first=A. S.|title=Causation and disease: a chronological journey. The Thomas Parran Lecture|pages=249–58}}&lt;/ref&gt;
* 1884: Discovery of the ''vibrio cholerae'' bacteria which causes [[ہیضہ|cholera]], by Robert Koch&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Howard-Jones|first=N.|title=Robert Koch and the cholera vibrio: a centenary|pages=379–81}}&lt;/ref&gt;
* 1887: Amphetamine by Romanian-born Lazăr Edeleanu in [[برلن|Berlin]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Edeleano L|year=1887|title=Ueber einige Derivate der Phenylmethacrylsäure und der Phenylisobuttersäure|pages=616–622}}&lt;/ref&gt;
* 1887: Löffler's medium by Friedrich Loeffler&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Loeffler|first=F.|title=Darauf theilte Herr Loeffler in einem zweiten Vortrag die Ergebnisse seiner weiteren Untersuchungen uber die Diphtherie- Bacillen mit|pages=105–112}}&lt;/ref&gt;
* 1888: First successful afocal scleral glass contact lenses by Adolf Gaston Eugen Fick&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://broughttolife.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/people/adolfeugenfick|title=Adolf Eugen Fick (1852–1937)|last=|first=|date=|website=Science Museum|accessdate=18 December 2019|archivedate=16 February 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200216122203/http://broughttolife.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/people/adolfeugenfick}}&lt;/ref&gt;
* 1890: [[خناق|Diphtheria]] antitoxin by [[امیل وون بیرنگ|Emil von Behring]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1901/behring/lecture/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1897–1899: [[ایسپرین|Aspirin]] by Felix Hoffmann or Arthur Eichengrün at Bayer in Elberfeld&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/aspirinwarsmoney1991mann/page/27|title=The aspirin wars : money, medicine, and 100 years of rampant competition|last=Mann|first=C. C.|last2=Plummer|first2=M. L.|publisher=Knopf|year=1991|isbn=978-0-394-57894-1|location=New York|pages=[https://archive.org/details/aspirinwarsmoney1991mann/page/27 27]}}&lt;/ref&gt;
* 1897: Heroin by Felix Hoffmann at Bayer in Elberfeld&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.sciencehistory.org/historical-profile/felix-hoffmann|title=Felix Hoffmann|last=|first=|date=June 2016|website=Science History Institute|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1897: Protargol by Arthur Eichengrün.&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Vaupel|first=E.|title=Arthur Eichengrün—Tribute to a Forgotten Chemist, Entrepreneur, and German Jew|pages=3344–3355}}&lt;/ref&gt;
* 1897: Discovery of the cause of [[منہ کھر (بیماری)|foot-and-mouth disease]] (''Aphthovirus'') by Friedrich Loeffler&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Brown|first=F.|title=The history of research in foot-and-mouth disease|pages=3–7}}&lt;/ref&gt;
* 1907–1910: First synthesis of arsphenamine, the first [[ضد حیوی|antibiotic]],&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://microbiologysociety.org/members-outreach-resources/outreach-resources/antibiotics-unearthed/antibiotics-and-antibiotic-resistance/the-history-of-antibiotics.html|title=The history of antibiotics|website=Microbiology Society|accessdate=31 January 2020|archivedate=16 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200916073702/https://microbiologysociety.org/members-outreach-resources/outreach-resources/antibiotics-unearthed/antibiotics-and-antibiotic-resistance/the-history-of-antibiotics.html}}&lt;/ref&gt; by [[پاول اہرلچ|Paul Ehrlich]] and Alfred Bertheim.&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Williams|first=K. J.|title=The introduction of 'chemotherapy' using arsphenamine – the first magic bullet|pages=343–8}}&lt;/ref&gt; In 1910 marketed by Hoechst under the name ''Salvarsan''.&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Frith|first=John|title=Arsenic – the &quot;Poison of Kings&quot; and the &quot;Saviour of Syphilis&quot;}}&lt;/ref&gt;
* 1908–1911: Creation of dihydrocodeine&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.drugbank.ca/drugs/DB01551|title=Dihydrocodeine|last=|first=|date=|website=www.drugbank.ca|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1909, 1929: First intrauterine device (IUD) by Richard Richter (of Waldenburg, then part of Germany; in 1909), and the first ring (''Gräfenberg's ring'', 1929) used by a significant number of women by Ernst Gräfenberg.&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|title=Pioneers of the intrauterine device|last=Thiery|first=M.|pages=15–23}}&lt;/ref&gt;
* 1909: Labello by Dr. Oscar Troplowitz&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://int.labello.com/about-labello/history|title=History – More Than 100 Years of Lip Care|last=|first=|date=|website=Labello|accessdate=18 December 2019|تاريخ-الأرشيف=23 August 2019|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20190823185920/https://int.labello.com/about-labello/history|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 1912–1916: Modern [[کنڈوم|condom]] by Julius Fromm in Berlin&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Humble Little Condom: A History|last=Collier|first=Aine|publisher=Prometheus Books|year=2007|isbn=978-1-59102-556-6|location=Amherst, NY}}&lt;/ref&gt;
* 1912: MDMA by Merck chemist Anton Köllisch&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/invention-of-mdma-ecstasy-4079861|title=The History, Patent, and Uses of MDMA|website=ThoughtCo|accessdate=10 February 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1914: Development and creation of oxymorphone&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=ZwPIjKg0XukC&amp;pg=PA123&amp;lpg=PA123&amp;dq=oxymorphone+1914+germany#v=onepage&amp;q=oxymorphone%201914%20germany&amp;f=false|title=The Essence of Analgesia and Analgesics|last=Sinatra|first=Raymond|publisher=Cambridge University Press; 1 edition|year=2010|isbn=978-0-521-14450-6|location=MA, USA|pages=123}}&lt;/ref&gt;
* 1916: Creation of oxycodone by Martin Freund and Edmund Speyer at the University of Frankfurt
* 1920–1924: First synthesis of hydrocodone by Carl Mannich and Helene Löwenheim in 1920,&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Mannich, C.|year=1920|title=Ueber zwei neue Reduktionsprodukte des Kodeins|pages=295–316}}&lt;/ref&gt; first marketed by former German drug development company Knoll as ''Dicodid'' in 1924.&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Youth Substance Abuse: A Reference Handbook|last=Newton|first=David E.|publisher=ABC-CLIO|year=2016|isbn=978-1-4408-3983-2|location=|pages=42}}&lt;/ref&gt;
* 1922: Discovery and creation of desomorphine by Knoll
* 1923: Creation of hydromorphone (''Dilaudid'') by Knoll&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Felden|first=L.|title=Comparative Clinical Effects of Hydromorphone and Morphine|pages=319–328}}&lt;/ref&gt;
* 1924: First human [[برقی دماغی تخطیط|Electroencephalography]] (EEG) recording by Hans Berger. Berger also discovered alpha waves
* 1929: Cardiac catheterization by [[ورنر فورس مین|Werner Forssmann]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=West|first=J. B.|title=The beginnings of cardiac catheterization and the resulting impact on pulmonary medicine|pages=L651–L658}}&lt;/ref&gt;
* 1932: Prontosil by Josef Klarer and Fritz Mietzsch at Bayer&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The First Miracle Drugs|last=Lesch|first=John E.|publisher=Oxford University Press|year=2006|isbn=978-0-19-518775-5|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1937–1939: Creation of methadone by Max Bockmühl and Gustav Ehrhart of IG Farben
* 1939: Intramedullary rod by Gerhard Küntscher&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Applied Orthopaedic Biomechanics|last=|first=|publisher=BI Publications Pvt Ltd|year=2008|isbn=9788172253097|location=|pages=85}}&lt;/ref&gt;
* 1943: Luria–Delbrück experiment by [[میکس ڈیلبرگ|Max Delbrück]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1969/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1969|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1953: Echocardiography by Carl Hellmuth Hertz (with Swedish physician Inge Edler)&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|title=The origin of echocardiography: A Tribute to Inge Edler|pages=431–438|first=Siddharth|last=Singh}}&lt;/ref&gt;
* 1961: Combined oral contraceptive pill by Schering AG&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.fundinguniverse.com/company-histories/schering-ag-history/|title=History of Schering AG – FundingUniverse|website=www.fundinguniverse.com|language=en|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.referenceforbusiness.com/history2/39/SCHERING-A-G.html|title=SCHERING A.G. - Company Profile, Information, Business Description, History, Background Information on SCHERING A.G.|website=www.referenceforbusiness.com|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
* 1997: C-Leg by Ottobock&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.ottobock.com/en/press/media-information/media-information-c-leg/|title=C-Leg lower limb prosthesis|last=|first=|date=|website=Ottobock|language=en-GB|accessdate=18 December 2019|archivedate=18 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191218091625/https://www.ottobock.com/en/press/media-information/media-information-c-leg/}}&lt;/ref&gt;
* 2007: Small incision lenticule extraction (SMILE) by Walter Sekundo and Marcus Blum

== فوجی تے (کیمیائی) ہتھیار ==
[[فائل:Bundesarchiv Bild 183-R22888, Westfront, Flammenwerfer.jpg|کھبے|thumb|100x100px| پہلی جنگ عظیم (1917) دے دوران جرمن شعلہ فشاں]]
[[فائل:Bergmann MP18.1.JPG|کھبے|thumb|100x100px| ایم پی 18]]
[[فائل:Wehrmacht-einheitskanister.jpg|کھبے|thumb|100x100px| جیریکین]]
[[فائل:Fusée V2.jpg|کھبے|thumb|140x140px| وی 2 راکٹ د‏‏ی نقل]]

== موسیقی دے آلات ==
[[فائل:Yamaha Bass tuba YFB-822.tif|کھبے|thumb|162x162px| ٹوبا]]
[[فائل:Emile Berliner with phonograph.jpg|کھبے|thumb|100x100px| ایمیل برلنر اپنے ڈسک ریکارڈ گراموفون دے نال]]

== فزکس تے سائنسی آلات ==
[[فائل:Heinrich Rudolf Hertz.jpg|کھبے|thumb|116x116px| ہائنرچ ہرٹز نے اپنی دریافتاں تو‏ں جدید [[ٹیلی مواصلات|ٹیلی مواصلات دی]] بنیاد رکھی ]]
[[فائل:First medical X-ray by Wilhelm Röntgen of his wife Anna Bertha Ludwig's hand - 18951222.jpg|کھبے|thumb|146x146px| پہلا &quot;میڈیکل&quot; [[ایکس شعاع|ایکس رے]] ، [[ولہیلم رونٹیگن|ولہیلم رینٹجن]] (1895) دے ذریعہ ]]
[[فائل:Max Planck (1858-1947).jpg|کھبے|thumb|140x140px| [[میکس پلینک|میکس پلانک]] [[قدری میکانیات|کوانٹم تھیوری دا]] باپ سمجھیا جاندا [[قدری میکانیات|ہے]] ]]
[[فائل:Relativity3 Walk of Ideas Berlin.JPG|کھبے|thumb|100x100px| [[البرٹ آئنسٹائن|آئن اسٹائن دے]] مجسمہ 1905 &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwCbU&quot;&gt;E&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; &lt;nowiki&gt;&lt;span typeof=&quot;mw:Entity&quot; id=&quot;mwCbY&quot;&gt;&amp;&lt;/nowiki&gt;nbsp;&lt;nowiki&gt;&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt; = &lt;nowiki&gt;&lt;span typeof=&quot;mw:Entity&quot; id=&quot;mwCbc&quot;&gt;&amp;&lt;/nowiki&gt;nbsp;&lt;nowiki&gt;&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt; 2006 واک آف آئیڈیا ، [[برلن]] وچ &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwCbg&quot;&gt;ایم سی&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; &lt;nowiki&gt;&lt;sup id=&quot;mwCbk&quot;&gt;2&lt;/sup&gt;&lt;/nowiki&gt; فارمولہ ]]
[[فائل:Geiger counter.jpg|کھبے|thumb|100x100px| گیجر-مولر کاؤنٹر]]
[[فائل:Ernst Ruska Electron Microscope - Deutsches Museum - Munich-edit.jpg|کھبے|thumb|172x172px| الیکٹران مائکروسکوپ جسنو‏ں [[ارنسٹ رسکیا|ارنسٹ روسکیا]] نے 1933 وچ تعمیر کيتا سی۔ اس د‏ی پہلی پروٹو ٹائپ دے دو سال بعد ]]
[[فائل:Nuclear fission.svg|کھبے|thumb|156x156px| حوصلہ افزائی [[جوہری انشقاق|جوہری فیوژن]] رد عمل ]]

* 1512, 1576: Theodolite by Gregorius Reisch and Martin Waldseemüller (1512),&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Scientific Instruments of the Seventeenth and Eighteenth Centuries and Their Makers|last=Daumas|first=Maurice|publisher=Portman Books|year=1989|isbn=978-0-7134-0727-3|location=London|pages=}}&lt;/ref&gt; although the first &quot;true&quot; version was created by Erasmus Habermehl (1576)
* 1608: [[دوربین|Telescope]] by German-born Hans Lippershey&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/hans-lippershey-3072382|title=A Profile of Hans Lippershey: Optician and Telescope Maker|last=Greene|first=Nick|date=3 July 2019|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1650: First vacuum pump by Otto von Guericke
* 1654: Magdeburg hemispheres by Otto von Guericke
* 1663: First electrostatic generator by Otto von Guericke&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Draw the Lightning Down: Benjamin Franklin and Electrical Technology in the Age of Enlightenment|last=Schiffer|first=Michael Brian|publisher=University of California Press|year=2006|isbn=978-0-520-24829-8|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1745: Leyden jar (''Kleistian jar'') by Ewald Georg von Kleist&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/electricityinev04housgoog|title=Electricity in Every-day Life|last=Edwin J. Houston|publisher=P. F. Collier &amp; Son|year=1905|page=[https://archive.org/details/electricityinev04housgoog/page/n97 71]|quote=jar von Kleist.}}&lt;/ref&gt;
* 1777: Discovery of Lichtenberg figures by Georg Christoph Lichtenberg&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.aps.org/publications/apsnews/201211/physicshistory.cfm|title=November 1777: Discovery of Lichtenberg Figures|last=Chodos|first=Alan|date=November 2012|website=American Physical Society|language=en|accessdate=28 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* 1801: Discovery of [[بالائے بنفشی|ultraviolet]] by Johann Wilhelm Ritter&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Frercks|first=Jan|title=Reception and discovery: the nature of Johann Wilhelm Ritter's invisible rays|pages=143–156}}&lt;/ref&gt;
* 1813: [[قانون گاس|Gauss's law]] by [[کارل فریڈرک گاؤس|Carl Friedrich Gauss]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=0TxeAAAAcAAJ&amp;pg=PA3|title=Theoria attractionis corporum sphaeroidicorum ellipticorum homogeneorum methodo nova tractata|last=Gauss|first=Carl Friedrich|year=1877|language=Latin|author-link=Carl Friedrich Gauss}} (Gauss, ''Werke'', vol. V, p. 1). Gauss mentions [[آئزک نیوٹن|Newton]]'s ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' [https://archive.org/stream/newtonspmathema00newtrich#page/n243/mode/2up proposition XCI] regarding finding the force exerted by a sphere on a point anywhere along an axis passing through the sphere.&lt;/ref&gt;
* 1814: Discovery of Fraunhofer lines by Joseph von Fraunhofer&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Fundamentals of Optics (4th ed.)|last=Jenkins|first=Francis A.|last2=White|first2=Harvey E.|publisher=McGraw-Hill|year=1981|isbn=978-0-07-256191-3|location=|pages=18}}&lt;/ref&gt;
* 1817: Ackermann steering geometry by Georg Lankensperger in [[میونخ|Munich]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Advances in Mechanism and Machine Science|last=Uhl|first=Tadeusz|publisher=Springer|year=2019|isbn=978-3-030-20131-9|location=|pages=1142}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.wolfgang-pfaller.de/landespa.htm|title=Einige Beispiele für deutsche Landespatente im 19. Jahrhundert|last=|first=|date=|website=www.wolfgang-pfaller.de|language=de|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1817 or earlier: [[گردش نما|Gyroscope]] by Johann Gottlieb Friedrich von Bohnenberger in Tübingen&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Wagner|first=Jorg|title=The Bohnenberger machine|pages=107–114}}&lt;/ref&gt;
* 1820: [[گلون پیما|Galvanometer]] by Johann Schweigger in Halle&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Telecommunications Illustrated Dictionary|last=Petersen|first=J.K.|publisher=CRC Press|year=2002|isbn=978-0-8493-1173-4|location=|pages=830}}&lt;/ref&gt;
* 1827: [[قانون اوہم|Ohm's law]] by [[جارج اوہم|Georg Ohm]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.ohm-hochschule.de/bib/textarchiv/Ohm.Die_galvanische_Kette.pdf|title=Die galvanische Kette, mathematisch bearbeitet|last=Ohm|first=G. S.|date=1827|website=Ohm Hochschule|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090326094110/http://www.ohm-hochschule.de/bib/textarchiv/Ohm.Die_galvanische_Kette.pdf|archivedate=2009-03-26|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1833: [[میگنیٹو میٹر|Magnetometer]] by [[کارل فریڈرک گاؤس|Carl Friedrich Gauss]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Earth Sciences: Notable Research and Discoveries|last=Kirkland|first=Kyle|publisher=Facts on File|year=2010|isbn=978-0-8160-7442-6|location=|pages=53}}&lt;/ref&gt;
* 1845: Kirchhoff's circuit laws by Gustav Kirchhoff
* 1850: Formulation of the first and [[حرحرکیات دا دوسرا قانون|second law of thermodynamics]] by Rudolf Clausius&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Clausius|first=R.|title=Ueber die bewegende Kraft der Wärme und die Gesetze, welche sich daraus für die Wärmelehre selbst ableiten lassen|pages=368–397, 500–524}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Clausius|first=R.|title=Über eine veränderte Form des Zweiten Hauptsatzes der mechanischen Wärmetheorien|pages=481–506}}&lt;/ref&gt;
* 1852: First experimental investigation of the Magnus effect by Heinrich Gustav Magnus&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Magnus|first=G.|title=Über die Abweichung der Geschosse, und: Über eine abfallende Erscheinung bei rotierenden Körpern|pages=1–29}}&lt;/ref&gt;
* 1857: Geissler tube by Heinrich Geißler&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.crtsite.com/Heinrich-Geissler.html|title=Heinrich Geissler|last=|first=|date=|website=www.crtsite.com|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1959: Helmholtz resonance by Hermann von Helmholtz&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://acoustics.mpiwg-berlin.mpg.de/contributor-essays/variations-theme-movement-acoustic-resonators-through-multiple-contexts|title=Variations on a Theme: The Movement of Acoustic Resonators through Multiple Contexts|last=Pantalony|first=David|date=|website=acoustics.mpiwg-berlin.mpg.de|accessdate=11 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1859: Spectrometer by [[رابرٹ بنسن|Robert Bunsen]] and Gustav Kirchhoff&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://astro-canada.ca/les_spectrometres-spectrometers-eng|title=Spectrometers {{!}} Instruments|website=Canada under the stars|accessdate=7 May 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1861: First [[فون|telephone transmitter]] by Johann Philipp Reis;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/telephoneitsseve0000coel_y7q3/page/16|title=The Telephone and Its Several Inventors: A History|last=Coe|first=Lewis|publisher=McFarland|year=2006|isbn=978-0-7864-2609-6|location=|pages=[https://archive.org/details/telephoneitsseve0000coel_y7q3/page/16 16–24]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|title=Nineteenth-century Scientific Instruments|last=Turner|first=Gerard L'Estrange|last2=Weston|first2=Margaret|publisher=University of California Press|year=1983|isbn=978-0-520-05160-7|location=|pages=140}}&lt;/ref&gt; he also coined the term &quot;[[فون|telephone]]&quot;
* 1864–1875: [[نابذہ|Centrifuge]] by brothers Alexander and Antonin Prandtl from Munich
* 1865: Concept of entropy by Rudolf Clausius&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Clausius|first=R.|title=Über verschiedene, für die Anwendung bequeme Formen der Hauptgleichungen der mechanischen Wärmetheorie|pages=353–400}}&lt;/ref&gt;
* 1869: First observation of cathode rays by Johann Wilhelm Hittorf and Julius Plücker
* 1870: Virial theorem by Rudolf Clausius&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Clausius|first=R.|title=Ueber einen auf die Wärme anwendbaren mechanischen Satz|pages=124–130}}&lt;/ref&gt;
* 1874: Refractometer by Ernst Abbe&lt;ref name=&quot;AbbeSella&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Sella, Andrea|title=Abbé's refractometer}}&lt;/ref&gt;
* 1883: First accurate electricity meter (''Pendelzähler'') by Hermann Aron&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A Practical Guide to Energy Management of Facilities and Utilities|last=Energywise Consortium|publisher=Smithers Rapra Technology|year=2011|isbn=978-1-84735-598-0|location=|pages=79}}&lt;/ref&gt;
* 1886: Discovery of anode rays by Eugen Goldstein&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/measuringmassfro0000unse/page/4|title=Measuring mass: from positive rays to proteins|last=Grayson|first=Michael A.|publisher=Chemical Heritage Press|year=2002|isbn=0-941901-31-9|location=Philadelphia|pages=[https://archive.org/details/measuringmassfro0000unse/page/4 4]}}&lt;/ref&gt;
* 1887: Discoveries of [[برقناطیسی ریڈی ایشن|electromagnetic radiation]], [[ضیا برقی اثر|photoelectric effect]] and [[ریڈیائی لہر|radio waves]] by Heinrich Hertz&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/heinrich-hertz-4181970|title=Heinrich Hertz Proved Existence of Electromagnetic Waves|last=Petersen|first=Carolyn Collins|date=4 January 2019|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1887: First parabolic antenna by Heinrich Hertz&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Antenna Theory and Design, 3rd Ed|last=Stutzman|first=Warren L.|last2=Thiele|first2=Gary A.|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2012|isbn=978-0-470-57664-9|location=|pages=391–392}}&lt;/ref&gt;
* 1893–1896: Wien approximation (1896)&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Wien|first=W.|title=On the division of energy in the emission-spectrum of a black body|pages=214–220}}&lt;/ref&gt; and Wien's displacement law (1893)&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Historical Development of Quantum Theory|last=Mehra|first=J.|last2=Rechenberg|first2=H.|publisher=Springer-Verlag|year=1982|isbn=978-0-387-90642-3|location=New York City|pages=}}&lt;/ref&gt; by [[ویلیم وین|Wilhelm Wien]]
* 1895: Discovery of [[ایکس شعاع|X-rays]] by [[ولہیلم رونٹیگن|Wilhelm Röntgen]] in [[ووتزبرگ|Würzburg]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://science.nasa.gov/ems/11_xrays|title=X-Rays {{!}} Science Mission Directorate|last=|first=|date=|website=NASA|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1897: Nernst lamp by [[والتھر نرنسٹ|Walther Nernst]] in Göttingen&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://edisontechcenter.org/NernstLamps.html|title=The Nernst Lamp – How it works and history|last=|first=|date=|website=edisontechcenter.org|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1900: Drude model by Paul Drude&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Drude|first=P.|title=Zur Elektronentheorie der Metalle|pages=566–613}}&lt;/ref&gt;
* 1900: [[پلانک دا مستقلہ|Planck constant]] and Planck's law by [[میکس پلینک|Max Planck]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.aps.org/publications/apsnews/200210/history.cfm|title=October 1900: Planck's Formula for Black Body Radiation|last=|first=|date=|website=APS Physics|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070910081338/http://www.aps.org/publications/apsnews/200210/history.cfm|archivedate=2007-09-10|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1900–1930: [[قدری میکانیات|Quantum mechanics]] by i.a. Max Planck and [[ورنر ہیزنبرگ|Werner Heisenberg]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.history.com/this-day-in-history/the-birth-of-quantum-theory|title=The birth of quantum theory|last=|first=|date=14 December 2018|website=HISTORY|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1901: Modern pyrometer by Ludwig Holborn and Ferdinand Kurlbaum&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Instruments of Science: An Historical Encyclopedia|last=Bud|first=Robert|last2=Warner|first2=Deborah Jean|publisher=Taylor and Francis|year=1998|isbn=0-8153-1561-9|location=|pages=499}}&lt;/ref&gt;
* 1904: Boundary layer theory by Ludwig Prandtl&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Anderson|first=J. D.|title=Ludwig Prandtl's Boundary Layer|pages=42–48}}&lt;/ref&gt;
* 1904: First [[ریڈار|radar]] system by Christian Hülsmeyer (''Telemobiloscope'')&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.radarworld.org/huelsmeyer.html|title=Christian Huelsmeyer, the inventor|website=www.radarworld.org|accessdate=10 February 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1905: Mass–energy equivalence (''E''&amp;nbsp;=&amp;nbsp;''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;)&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Einstein|first=A.|title=Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig?|pages=639–643}}&lt;/ref&gt; and [[اضافیت مخصوصہ|special relativity]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Einstein|first=A.|title=Zur Elektrodynamik bewegter Körper|pages=891–921}}&lt;/ref&gt; by [[البرٹ آئنسٹائن|Albert Einstein]]
* 1905: Rubens' tube by Heinrich Rubens&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Gee|first=Kent L.|title=The Rubens tube|pages=025003}}&lt;/ref&gt;
* 1906–1912: Third law of thermodynamics (''Nernst's theorem'') by [[والتھر نرنسٹ|Walther Nernst]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.livescience.com/50942-third-law-thermodynamics.html|title=What is the Third Law of Thermodynamics?|last=Lucas|first=Jim|date=22 May 2015|website=Live Science|accessdate=31 October 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1913: Echo sounding by Alexander Behm&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=3Al4uqB66KUC&amp;pg=SA3-PA61&amp;lpg=SA3-PA61&amp;dq=alexander+behm+echo+sounding#v=onepage&amp;q=alexander%20behm%20echo%20sounding&amp;f=false|title=Radio Propagation Measurement and Channel Modelling|last=Salous, Sana|publisher=[[John Wiley &amp; Sons]]|year=2013|isbn=978-1-118-50232-7|pages=424}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=RFMQd__GtSMC&amp;dq=alexander+behm+inventor+echo+sounding|title=Sciences of Geodesy – I: Advances and Future Directions|last=Xu, Guochang|publisher=[[Springer Publishing]]|year=2010|isbn=978-3-642-11741-1|pages=281}}&lt;/ref&gt;
* 1913: Discovery of the Stark effect by [[جوہنس سٹارک|Johannes Stark]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100528574|title=Stark effect|last=|first=|date=|website=Oxford Reference|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1915: Noether's theorem by Emmy Noether&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Noether|first=E.|title=Invariante Variationsprobleme|pages=235–257}}&lt;/ref&gt;
* 1916: [[عمومی اضافیت|General relativity]] by Albert Einstein&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Einstein|first=A.|title=Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie|pages=769–822}}&lt;/ref&gt;
* 1917: [[لیزر|Laser]]'s theoretical foundation by Albert Einstein&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Einstein|first=A.|title=Zur Quantentheorie der Strahlung|pages=121–128}}&lt;/ref&gt;
* 1919: Discovery of the Barkhausen effect by Heinrich Barkhausen&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Biographical Encyclopedia of Scientists, 3rd Ed|last=Daintith|first=John|publisher=CRC Press|year=2008|isbn=978-1-4200-7271-6|location=|pages=46}}&lt;/ref&gt;
* 1919: Betz's law by Albert Betz
* 1920s: (Modern) hand-held metal detector by German-born Gerhard Fischer
* 1921: Discovery of nuclear isomerism by [[اوٹو ہان|Otto Hahn]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hahn|first=O.|title=Über ein neues radioaktives Zerfallsprodukt im Uran|pages=84}}&lt;/ref&gt;
* 1921–22: Stern–Gerlach experiment by [[اوٹو سٹرن|Otto Stern]] and Walther Gerlach&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Gerlach|first=W.|title=Der experimentelle Nachweis der Richtungsquantelung im Magnetfeld|pages=349–352}}&lt;/ref&gt;
* 1924: Description of coincidence method by [[والٹتھر بوتھ|Walther Bothe]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1954/bothe/lecture/|title=The Nobel Prize in Physics 1954|last=|first=|date=|website=Nobel Foundation|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1924–25: Bose–Einstein statistics, Bose–Einstein condensate and [[بوسون|Boson]] by Albert Einstein&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.livescience.com/54667-bose-einstein-condensate.html|title=States of Matter: Bose-Einstein Condensate|last=Emspak|first=Jesse|date=3 August 2018|website=Live Science|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1927: Free electron model by Arnold Sommerfeld&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Sommerfeld|first=A.|title=Zur Elektronentheorie der Metalle auf Grund der Fermischen Statistik|pages=1–32}}&lt;/ref&gt;
* 1927: Uncertainty principle by Werner Heisenberg&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Heisenberg|first=W.|title=Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik|pages=172–198}}&lt;/ref&gt;
* 1928: Geiger–Müller counter by Hans Geiger and Walther Müller&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Geiger|first=H.|title=Elektronenzählrohr zur Messung schwächster Aktivitäten [Electron counting tube for measurement of weakest radioactivities]|pages=617–618}}&lt;/ref&gt;
* 1931: Electron microscope by [[ارنسٹ رسکیا|Ernst Ruska]] and Max Knoll&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1986/perspectives/|title=Life through a Lens|last=|first=|date=|website=NobelPrize.org|language=en-US|accessdate=15 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1933: Discovery of the Meissner effect by Walther Meissner and Robert Ochsenfeld&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.britannica.com/science/Meissner-effect|title=Meissner effect {{!}} physics|last=|first=|date=|website=Encyclopedia Britannica|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1937–39: CNO cycle (Bethe–Weizsäcker process) by Carl von Weizsäcker and German-born [[ہنس بیتھ|Hans Bethe]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/themes/understanding-the-process|title=Understanding the Process|last=|first=|date=|website=NobelPrize.org|language=en-US|accessdate=7 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1937: Scanning electron microscope (SEM) by Manfred von Ardenne&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=McMullan|first=D.|title=Von Ardenne and the scanning electron microscope|pages=283–288}}&lt;/ref&gt;
* 1938: Discovery of [[جوہری انشقاق|nuclear fission]] by Otto Hahn and Fritz Straßmann in [[برلن|Berlin]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1944/summary/|title=The Nobel Prize in Chemistry 1944|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Heavy Water and the Wartime Race for Nuclear Energy|last=Dahl|first=Per F.|publisher=CRC Press|year=1999|isbn=978-0-7503-0633-1|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1949: Development of the nuclear shell model by [[ماریہ جیوپرٹ مئیر|Maria Goeppert-Mayer]] and [[جے ہنس ڈی ہنسن|J. Hans D. Jensen]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1963/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1963|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1950s: Quadrupole ion trap by [[ولف گینگ پاول|Wolfgang Paul]]
* 1958: Discovery of the Mössbauer effect by [[روڈولف موسباور|Rudolf Mössbauer]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1961/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1961|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1959: Penning trap by [[ہنس جیورج ڈیہلمٹ|Hans Georg Dehmelt]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1989/dehmelt/biographical/|title=The Nobel Prize in Physics 1989|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1961: Bark scale by Eberhard Zwicker&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Zwicker|first=E.|title=Subdivision of the audible frequency range into critical bands|pages=248}}&lt;/ref&gt;
* 1963: Proposition of heterojunction by [[ہربرٹ کروئمر|Herbert Kroemer]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2000/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 2000|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1980: Quantum Hall effect by [[کلاوس ون کلٹزنگ|Klaus von Klitzing]]&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Lindley|first=David|title=Focus: Landmarks—Accidental Discovery Leads to Calibration Standard|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1980s: Atomic force microscope and the scanning tunneling microscope by [[گرڈ بنگ|Gerd Binnig]]&lt;ref name=&quot;Binnig&quot;&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Binnig|first=G.|year=1986|title=Scanning tunneling microscopy|pages=355–69}}&lt;/ref&gt;
* 1988: Discovery of giant magnetoresistance by [[پیٹر گرون برک|Peter Grünberg]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2007/index.html|title=The Nobel Prize in Physics 2007|last=|first=|date=August 2011|website=Nobel Prize|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110805062614/http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2007/index.html|archivedate=2011-08-05|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1994: STED microscopy by [[سٹیفین ہیل|Stefan Hell]] and Jan Wichmann&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Hell|first=S. W.|title=Breaking the diffraction resolution limit by stimulated emission: Stimulated-emission-depletion fluorescence microscopy|pages=780–782}}&lt;/ref&gt;
* 1998: Frequency comb by [[تھیوڈر ڈبلیو ہائنچ|Theodor W. Hänsch]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2005/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 2005|last=|first=|date=|website=Nobel Prize|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;

== سوشیالوجی ، فلسفہ تے سیاست ==
[[فائل:Marx and Engels.jpg|کھبے|thumb|100x100px| [[کارل مارکس]] (کھبے) تے [[فریڈرک اینگلز]] (سجے) ]]
[[فائل:Bundesarchiv Bild 146-2005-0057, Otto von Bismarck.jpg|کھبے|thumb|149x149px| [[اوتو فون بسمارک|اوٹو وان بسمارک]] نے دنیا بھر وچ پہلی جدید [[فلاحی ریاست|فلاحی ریاست تشکیل دی]] ]]

* 18 ويں صدی دے آخر وچ : جرمن آئیڈیل ازم از [[امانوئل کانٹ|ایمانوئیل کانٹ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=German Idealism: The Struggle Against Subjectivism, 1781–1801|last=Beiser|first=Frederick C.|publisher=Harvard University Press|year=2002|isbn=978-0-674-02717-6|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 19 ويں صدی: [[مارکسیت|مارکسزم]] ، [[اشتمالیت|کمیونزم]] تے [[اشتراکیت|سوشلزم دی]] بنیاد ، &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Communist Manifesto: a road map to history's most important political document|last=Gasper|first=Phillip|date=October 2005|publisher=Haymarket Books|isbn=978-1-931859-25-7|page=24|quote=As the nineteenth century progressed, &quot;socialist&quot; came to signify not only concern with the social question, but opposition to capitalism and support for some form of social ownership.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Anthony Giddens 1994, p. 71&quot;&gt;Anthony Giddens. ''Beyond Left and Right: The Future of Radical Politics''. 1998 edition. Cambridge, England, UK: Polity Press, 1994, 1998. p. 71.&lt;/ref&gt; [[کارل مارکس]] تے [[فریڈرک اینگلز]] &lt;ref&gt;Marx, K. and Engels, F. (1848). ''[https://www.marxists.org/archive/marx/works/1848/communist-manifesto/index.htm The Communist Manifesto]'' (on marxists.org)&lt;/ref&gt;
* 1852: ساکسونی وچ فرانز ہرمن شلوز - ڈیلٹزچ دے ذریعہ کریڈٹ یونین ، بعد وچ فریڈرک ولہیلم رائفائزن نے ہور تیار کيتا &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The credit union movement: Origins and development, 1850–1980|last=Moody|first=J. Carroll|publisher=Kendall/Hunt Pub. Co|year=1984|isbn=978-0-8403-3218-9|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 19 ويں صدی دے آخر وچ : [[میکس ویبر|میکس ویبر دے]] ذریعہ ورسٹین &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.historylearningsite.co.uk/anti_positivism.htm|title=Anti Positivism|last=|first=|date=3 April 2012|website=History Learning Site|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120403001519/http://www.historylearningsite.co.uk/anti_positivism.htm|archivedate=2012-04-03|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1879: [[لائپزش|لیپزگ]] وچ ولیہم وانڈٹ د‏‏ی تجربا‏تی نفسیات &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/wilhelm-wundt/|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|last=Kim|first=Alan|date=2016|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Fall 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/50psychologyclas0000butl/page/2|title=50 Psychology Classics: Who We Are, How We Think, What We Do|last=Butler-Bowdon|first=Tom|publisher=Nicholas Brealey Publishing|year=2006|isbn=978-1-85788-386-2|location=|pages=[https://archive.org/details/50psychologyclas0000butl/page/2 2]}}&lt;/ref&gt;
* 1880 د‏‏ی دہائی: [[جرمن سلطنت]] (1871 181918) سیاستدان [[اوتو فون بسمارک|اوٹو وان بسمارک دے]] تحت دنیا د‏‏ی پہلی جدید [[فلاحی ریاست]] بن گئ ، &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=UQL3AQAAQBAJ&amp;pg=PA38|title=Comparative Welfare State Politics: Development, Opportunities, and Reform|last=Kersbergen|first=Kees van|last2=Vis|first2=Barbara|publisher=Cambridge UP|year=2013|isbn=978-1-107-65247-7|page=38}}&lt;/ref&gt; جدو‏ں انہاں نے مثال دے طور اُتے مندرجہ ذیل چیزاں نو‏‏ں عملی جامہ پہنایا:
** ہیلتھ انشورنس ( ''کرانکنورسیشرونگ)'' 1883 وچ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.ssa.gov/history/ottob.html|title=Social Security History|website=www.ssa.gov|language=en|accessdate=2018-01-18}}&lt;/ref&gt;
** 1884 وچ حادثے د‏‏ی انشورینس د‏‏ی ( ''غیر فالسچارنگ)''
** 1889 وچ پنشن انشورنس ( ''گیسیٹزلیچ رینٹینورسریچنگ)''
* 1897: ''سائنسی - انسان دوست کمیٹی'' ، تریخ وچ [[ایل جی بی ٹی]] حقوق د‏‏ی پہلی تنظیم ، &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/readersguidetole0000unse/page/251|title=Reader's Guide to Lesbian and Gay Studies|last=Murphy|first=Timothy|publisher=Routledge|year=2000|isbn=978-1-57958-142-8|location=|pages=[https://archive.org/details/readersguidetole0000unse/page/251 251]}}&lt;/ref&gt; جس د‏‏ی تشکیل [[برلن]] وچ میگنس ہرشفیلڈ نے کيتی۔
* 1916: جرمنی د‏‏ی سلطنت [[گرمائی وقت|دن وچ روشنی د‏‏ی بچت دے وقت (DST)]] نو‏‏ں نافذ کرنے والا دنیا دا پہلا ملک بن گیا &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.timeanddate.com/time/europe/daylight-saving-history.html|title=History of DST in Europe|last=|first=|date=|website=www.timeanddate.com|language=en|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1930s: فرینکفرٹ اسکول &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Critical Theory Selected Essays|last=Horkheimer|first=Max|publisher=Continuum Pub|year=1982|isbn=|location=New York|pages=244}}&lt;/ref&gt; ذریعہ تنقیدی نظریہ
* 1966: نجی کاپی کرنے والی لیوی (جسنو‏ں خالی میڈیا ٹیکس یا عائد وی کہیا جاندا اے ) &lt;ref&gt;[[عالمی تنظیم برائے حقوق دانش]], [http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/copyright/1037/wipo_pub_1037_2013.pdf International Survey on Private Copying – Law &amp; Practice 2013] (23rd ed.) p.4: &quot;A levy was first introduced in Germany in 1966.&quot;&lt;/ref&gt;
* 1978: بلیو فرشتہ ( ''ڈیر بلیو اینجیل'' ) سند ، دنیا دا پہلا ماحولیا‏ت‏ی

== مذہب ، اخلاقیات تے تہوار ==
[[فائل:Martin Luther by Cranach-restoration.jpg|کھبے|thumb|108x108px| [[مارٹن لوتھر]] ]]
[[فائل:Governor's Living Room.jpg|کھبے|thumb|100x100px| [[شجرہ کرسمس|کرسمس دے درخت]] ]]

* 1434: [[ڈریسڈن]] وچ دنیا د‏‏ی پہلی حقیقی کرسمس مارکیٹ ( ''اسٹرائیلزمارکٹ'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.german-way.com/history-and-culture/holidays-and-celebrations/christmas/christmas-markets-in-germany/|title=Christmas Markets in Germany and Europe|last=|first=|date=|website=The German Way &amp; More|accessdate=10 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1517: [[مارٹن لوتھر|مارٹن لوتھر دے]] ذریعہ [[پروٹسٹنٹ مسیحیت|پروٹسٹینٹ ازم]] تے [[لوتھریت|لوتھرانیزم]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thegospelcoalition.org/article/9-things-know-lutheranism/|title=9 Things You Should Know About Lutheranism|last=Carter|first=Joe|date=2 November 2017|website=The Gospel Coalition|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 16 ويں صدی: [[شجرہ کرسمس|کرسمس دا]] جدید [[شجرہ کرسمس|درخت]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.history.com/topics/christmas/history-of-christmas-trees|title=History of Christmas Trees – Christmas – HISTORY.com|website=HISTORY.com|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;
* 17 ويں صدی: ایسٹر بنی &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Wondrous Innocence and Modern American Children's Culture|last=Cross|first=Gary|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-534813-2|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* c 1610: tinsel دے ميں [[نورنبرگ|نیورمبرگ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.christmascarnivals.com/christmas-history/christmas-history-tinsel.html|title=Christmas History Tinsel|last=|first=|date=|website=Christmas Carnivals|accessdate=18 December 2019|تاريخ-الأرشيف=25 February 2021|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210225043212/http://www.christmascarnivals.com/christmas-history/christmas-history-tinsel.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 1776: [[الومناندی|Illuminati دی]] طرف آدم Weishaupt &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.nationalgeographic.com/history/magazine/2016/07-08/profile-adam-weishaupt-illuminati-secret-society/|title=Meet the Man Who Started the Illuminati|last=Hernández|first=Isabel|date=1 November 2016|website=History Magazine|language=en|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1810: ''اوکٹوبرفیسٹ'' ، [[میونخ]] وچ دنیا دا سب تو‏ں وڈا ''ووکسفیسٹ'' ، &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://usatoday30.usatoday.com/travel/destinations/2007-09-05-oktoberfest-local-tips_N.htm|title=How to enjoy Oktoberfest like a local|last=Wolfe|first=Karin|date=5 September 2007|website=USA Today|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1839: جوہن ہنریچ وائچرن دے ذریعہ ایڈونٹ د‏‏ی چادر چڑھائی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.ndr.de/geschichte/Adventskranz-Geschichte-und-Bedeutung-der-vier-Kerzen,adventskranz1289.html|title=Adventskranz: Geschichte und Bedeutung der vier Kerzen|last=|first=|date=|website=NDR|language=de|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* c 1850: جرمن [[لوتھریت|لوتھرنس دے]] ذریعہ ایڈونٹ کیلنڈر ؛ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Twelve Blessings of Christmas|last=Mills|first=T. J.|publisher=Thomas Nelson Inc|year=2010|isbn=978-0-529-12431-9|location=|pages=54}}&lt;/ref&gt; جدید ورژن میونخ تو‏ں گیرارڈ لینگ (1881–1974) نے تخلیق کيتا سی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.weihnachtsmuseum.de/en/die-ausstellung/advent/adventskalender|title=Advent calendars|last=|first=|date=|website=Deutsches Weihnachtsmuseum|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;

* c 1790: جوہن کرسٹوف فریڈرک گوٹسموتس دے ذریعہ بیلنس بیم &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Gymnastics book|last=Dinoso|first=Clarita P.|publisher=Rex Book Store|year=2002|isbn=9712306291|location=Manila|pages=1–2}}&lt;/ref&gt;
* c 1810: فریڈرک لوڈویگ جان د‏‏ی افقی بار ، متوازی سلاخاں ، کڑے تے والٹ اپریٹس جنہاں نو‏ں اکثر &quot;جدید [[جمناسٹک|جمناسٹکس دے]] والد&quot; کہیا جاندا اے &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Gymnastics|last=Mcintosh|first=J. S.|publisher=Mason Crest|year=2010|isbn=978-1-4222-1734-4|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.scholastic.com/teachers/articles/teaching-content/history-gymnastics-ancient-greece-modern-times/|title=A History of Gymnastics: From Ancient Greece to Modern Times {{!}} Scholastic|last=Strauss|first=Michael|date=|website=www.scholastic.com|accessdate=4 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.insidesport.com.au/news/friedrich-jahn-invented-gymnastics-apparatus-422812|title=Friedrich Jahn invented gymnastics' apparatus|last=Drane|first=Robert|date=16 March 2016|website=Inside Sport|accessdate=4 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1901: یوجین سینڈو دے ذریعہ جدید باڈی بلڈنگ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.bodybuilding.com/fun/drobson61.htm|title=A History Lesson In Bodybuilding|last=Robson|first=David|date=16 July 2019|website=Bodybuilding.com|language=en|accessdate=11 November 2019|archivedate=23 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423123443/https://www.bodybuilding.com/fun/drobson61.htm}}&lt;/ref&gt;
* 1906: شٹزند ، اک کتے دا کھیل جو کتے د‏‏ی ٹریکنگ د‏‏ی جانچ کردا اے &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://partner-hund.de/info-rat/sport-spiel/hundesport-von-a-bis-z/schutzhundesport|title=Schutzhundesport|last=|first=|date=|website=partner-hund.de|language=de|accessdate=8 November 2019|archivedate=20 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200920013931/https://partner-hund.de/info-rat/sport-spiel/hundesport-von-a-bis-z/schutzhundesport}}&lt;/ref&gt;
* c 1910: ورنر رٹبرگر دے ذریعہ فگر اسکیٹنگ وچ لوپ جمپ &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/historicaldictio0000hine/page/150|title=Historical Dictionary of Figure Skating|last=Hines|first=James R.|publisher=Scarecrow Press|year=2011|isbn=978-0-8108-6859-5|location=Lanham, Maryland|pages=[https://archive.org/details/historicaldictio0000hine/page/150 150]}}&lt;/ref&gt;
* 1917–1919: [[برلن]] وچ میکس ہیسر ، کارل شیلینز ، تے ایریک کونہی دے ذریعہ [[ہینڈ بال]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.bchandball.ca/index.php/about/whatisteamhandball/history-of-handball|title=Origins of Handball|website=www.bchandball.ca|language=en-gb|accessdate=2018-01-18|archivedate=2018-01-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180118204745/http://www.bchandball.ca/index.php/about/whatisteamhandball/history-of-handball}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.handball09.com/the-history-of-handball/|title=The history of handball|website=www.handball09.com|language=en|accessdate=2018-01-18|archivedate=2018-01-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180122023420/http://www.handball09.com/the-history-of-handball/}}&lt;/ref&gt;
* 1920: گلائڈنگ از آسکر ارسینس &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|title=History of Gliding|url=https://www.cugc.org.uk/about-gliding/history-gliding/|accessdate=19 August 2020|website=Cambridge University Gliding Club|archivedate=24 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201024093351/https://www.cugc.org.uk/about-gliding/history-gliding/}}&lt;/ref&gt;
* 1925: پہلو جمناسٹک از اوٹو فیک نے سکناؤ ڈیر برینڈ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.deutschlandfunk.de/rhoenraderfinder-otto-feick-patent-fuer-zwei-reifen-und.871.de.html?dram:article_id=336201|title=Rhönraderfinder Otto Feick – Patent für zwei Reifen und sechs Sprossen [Patent For Two Hoops and Six Cross-bars]|last=Jaedicke|first=Thomas|date=8 November 2015|website=Deutschlandfunk|language=de-DE|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1936: برلن وچ کارل ڈیم تے الفریڈ شِف دے ذریعہ اولمپک مشعل ریلے د‏‏ی روایت &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.nytimes.com/2004/08/14/sports/olympics/14torch.html?ex=1207972800&amp;en=732b3844bc19c839&amp;ei=5070|title=Hitler's Berlin Games Helped Make Some Emblems Popular|last=|first=|date=14 August 2004|website=The New York Times|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090424114315/http://www.nytimes.com/2004/08/14/sports/olympics/14torch.html?ex=1207972800&amp;en=732b3844bc19c839&amp;ei=5070|archivedate=2009-04-24|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1946: گول بال بذریعہ سیپ رینڈل
* 1948: جرمنی وچ پیدا ہونے والے لڈوگ گٹ مین دے ذریعہ پیرا [[پیرالمپک کھیل|اولمپک کھیل]] &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3NVTMSLr2ZT9XSFQzYYbcwf/ludwig-guttman-and-the-first-paralympic-games|title=The Best of Men – Ludwig Guttman and the First Paralympic Games – BBC Two|website=BBC|language=en-GB|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.theguardian.com/healthcare-network/2012/sep/10/homage-founder-paralympics|title=A sincere and heartfelt homage to the founder of the Paralympics|last=Vinegar|first=Dick|date=2012-09-10|website=the Guardian|language=en|accessdate=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;
* 1954: ایڈولف ( [[ایڈیڈاس|اڈیڈاس]] ) یا روڈولف ڈسلر ( پوما ) دے ذریعہ سکرو انہاں اسٹڈ والے جدید فٹ بال دے جوندے &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.fourfourtwo.com/us/features/history-soccer-boots-cleats-nike-adidas-puma-evolution|title=From Super Atom to Flyknit: The history of the modern soccer boot|last=Newcomb|first=Tim|date=29 September 2017|website=FourFourTwo|language=en-US|accessdate=18 December 2019|archivedate=4 April 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200404182514/https://www.fourfourtwo.com/us/features/history-soccer-boots-cleats-nike-adidas-puma-evolution}}&lt;/ref&gt;
* 1961: [[کولون (علاقہ)|کولون]] وچ لڈ وِگ وان بیرسُودہ دے ذریعہ پانی دے اندر رگبی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.cmas.org/underwater-rugby|title=Underwater Rugby|last=|first=|date=|website=www.cmas.org|language=en|accessdate=20 May 2018|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203055720/https://www.cmas.org/underwater-rugby}}&lt;/ref&gt;
* 1963: جوزف قیصر دے ذریعہ گھاہ اسکیئنگ &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.theskijournal.com/exclusive/grassholes/|title=Grassholes|last=Monthei|first=Amanda|date=|website=The Ski Journal|language=en-US|accessdate=10 November 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.svz.de/deutschland-welt/junge-zeitung/kinderseite/auf-skiern-die-bergwiese-hinab-id4218246.html|title=Auf Skiern die Bergwiese hinab|last=Kuska|first=Sylvia|date=6 July 2012|website=svz|accessdate=10 November 2019|archivedate=10 November 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191110201336/https://www.svz.de/deutschland-welt/junge-zeitung/kinderseite/auf-skiern-die-bergwiese-hinab-id4218246.html}}&lt;/ref&gt;
* 1970: کارل والڈ دے ذریعہ فٹ بال وچ [[پینلٹی شوٹ آؤٹ (ایسوسی ایشن فٹ بال)|پینلٹی شوٹ آؤٹ]] &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Why Is Soccer Played Eleven Against Eleven?: Everything You Need to Know About Soccer|last=Wernicke|first=Luciano|publisher=Meyer &amp; Meyer Sport|year=2018|isbn=978-1-78255-137-9|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1989: [[ڈسلڈورف]] وچ بین الاقوامی پیرا اولمپک کمیٹی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.paralympic.org/ipc-25-year-anniversary/history|title=25 years IPC – history|last=|first=|date=2014|website=International Paralympic Committee|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1993: Jugger وچ [[ہائیڈل برک|ہائڈلبرگ]]
* 2000: ڈوئچے ٹورن ویگن ماسٹرز (ڈی ٹی ایم) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.racecar-engineering.com/articles/touringcar/172003/dtm-at-close-quarters.html|title=DTM {{!}} Touring Car|last=Collins|first=Sam|date=3 January 2008|website=Racecar Engineering|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080314104059/http://www.racecar-engineering.com/articles/touringcar/172003/dtm-at-close-quarters.html|archivedate=2008-03-14|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 2001: برلن وچ بل برانڈز دے ذریعہ اسپیڈ بیڈمنٹن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.morgenpost.de/sport/berlin-sport/article117148871/Speed-Badminton-ein-Sport-den-es-ohne-Berliner-nicht-gaebe.html|title=Speed Badminton – ein Sport, den es ohne Berliner nicht gäbe|last=Wenck|first=Dietmar|date=15 June 2013|website=Berliner Morgenpost|language=de-DE|accessdate=3 November 2019}}&lt;/ref&gt;

== سیاحت تے تفریح ==
[[فائل:Prinzessin Victoria Luise LOC det.4a15439.jpg|thumb|100x100px| ''پرنزیسن وکٹوریہ لوئس'']]

* 1882: اسٹراڈکورب از ولہیم بارٹل مین روسٹاک &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.dpma.de/english/our_office/publications/milestones/derstrandkorb/index.html|title=The Strandkorb|last=|first=|date=|website=Deutsches Patent- und Markenamt|language=en|accessdate=18 December 2019|archivedate=27 March 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200327093015/https://www.dpma.de/english/our_office/publications/milestones/derstrandkorb/index.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.google.com/doodles/wilhelm-bartelmanns-172nd-birthday?hl=de|title=172. Geburtstag von Wilhelm Bartelmann|last=|first=|date=7 October 2017|website=Google|language=de|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1891: پہلا مقصد تو‏ں بنایا کروز جہاز ( ''پرنزیسن وکٹوریہ لوئس'' ) از البرٹ بالن &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thevintagenews.com/2016/10/21/the-beginnings-of-leisure-cruising-and-the-first-cruise-ships-in-the-world/|title=The beginnings of leisure cruising and the first cruise ships in the world|last=Docevski|first=Boban|date=21 October 2016|website=The Vintage News|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 20 واں صدی دے اوائل: جویلیٹ پائلٹس دے ذریعہ پیلیٹس &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/pilatesreturntol00jose|title=Pilates' Return to Life through Contrology|last=Pilates|first=Joseph|publisher=Presentation Dynamics LLC|year=1998|isbn=978-0-9614937-9-0|location=|pages=|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;
* 1911: Carabiner دے اوٹو &quot;ریمبو&quot; ہرزوگ د‏‏ی طرف چڑھنے دے لئی &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://blog.mtnspirit.org/2011/07/02/a-history-of-the-carbiner/|title=A History of the Carabiner|publisher=Mountain Spirit Institute|accessdate=2013-01-07}}&lt;/ref&gt;
* 1920 د‏‏ی دہائی: جوہانس ہینرچ شلٹز دے ذریعہ آٹجینک تربیت &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Pathways to Illness, Pathways to Health|last=McGrady|first=Angele|last2=Moss|first2=Donald|publisher=Springer Science &amp; Business Media|year=2013|isbn=978-1-4419-1379-1|location=|pages=224–25}}&lt;/ref&gt;

== کھلونے تے کھیل ==
[[فائل:Nachbildung 55PB Steiff Museum Giengen.jpg|thumb|142x142px| اک نقل Steiff ''55PB'' دے ماڈل]]
[[فائل:Magnavox-Odyssey-Console-Set.jpg|thumb|100x100px| ''میگناووکس اوڈیسی'']]

* c 1780: شیفکوف کارڈ گیم &lt;ref&gt;Karl Ferdinand Hommel: [https://books.google.de/books?id=bxdBAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;source=gbs_atb#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''Rhapsodia quaestionum in foro quotidie obunientum,''] Vol. 3, Bayreuth, 1782, p. 115.&lt;/ref&gt;
* c 1810: [[الٹنبورگ|الٹینبرگ]] وچ اسکیٹ کارڈ گیم &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.pagat.com/schafkopf/skat.html|title=Skat|last=|first=|date=|website=Pagat|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1890: پلازیلین از فرانز کولب &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.kolb-technology.com/en/about/history.html|title=History|last=|first=|date=|website=Kolb Technology|accessdate=18 December 2019|archivedate=10 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191210085529/http://www.kolb-technology.com/en/about/history.html}}&lt;/ref&gt;
* 1892: چینی چیکرس بذریعہ راوینس برگر &lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Encyclopedia of Play in Today′s Society|last=Carlisle|first=Rodney P.|publisher=SAGE Publications|year=2009|isbn=978-1-4129-6670-2|location=|pages=137}}&lt;/ref&gt;
* 1902: ٹیڈی بیر ( ''55 PB'' ) از رچرڈ اسٹیف
* 1907–08: جوزف فریڈرک شمٹ دے ذریعہ مینش اäرگیر ڈِچ نِچ بورڈ کھیل &lt;ref&gt;Schwarz, Helmut (2007). &quot;''[https://www.deutsche-biographie.de/gnd139623558.html#ndbcontent Schmidt, Josef Friedrich]''&quot; (in German)''.'' ''[[Neue Deutsche Biographie]]'' (NDB). Berlin: Duncker &amp; Humblot. '''23''': 187.&lt;/ref&gt;
* 1964: آرچر فشر دے ذریعہ فشرر ٹیکنک &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.fischer.group/en/press/press-releases/fischer-group-of-companies/zum-tode-von-prof-artur-fischer|title=On the Death of Prof. Artur Fischer|last=|first=|date=28 January 2016|website=fischer|language=en|accessdate=18 December 2019|archivedate=18 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191218212217/https://www.fischer.group/en/press/press-releases/fischer-group-of-companies/zum-tode-von-prof-artur-fischer}}&lt;/ref&gt;
* 1972: جرمنی وچ پیدا ہونے والے رالف ایچ بیئر دے ذریعہ گھر دا پہلا ویڈیو کنسول ( ''میگناووکس اوڈیسی'' ) &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.ralphbaer.com/how_video_games.htm|title=How Video Games invaded the Home TV Set|last=Baer|first=Ralph|date=|website=|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1974: ہنس بیک دے ذریعہ پلے موبایل
* 1995: کلاؤن ٹیوبر دے ذریعہ کیٹان دے آبادکار &lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.catan.com/about-us/catan-gmbh|title=Catan|last=|first=|date=|website=Catan GmbH|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;

== آوا جائی ==
[[فائل:Draisine1817.jpg|thumb|142x142px| 1817 دا اصلی ''لاؤفماسین'' ؛ پہلا سائیکل]]
[[فائل:1885Benz.jpg|thumb|100x100px| ''بینز پیٹنٹ - موٹر ویگن'']]
[[فائل:Daimler Reitwagen.JPG|thumb|100x100px| مرسڈیز بینز میوزیم وچ ''ریٹ ویگن کی'' اک نقل]]
[[فائل:Lilienthal in flight.jpg|thumb|100x100px| اوٹو لیلیینتھل اپنے گلائڈراں وچو‏ں اک د‏‏ی جانچ کررہیا اے (1895)]]
[[فائل:DMG-Lastwagen von 1896.jpg|thumb|100x100px| ''ڈیملر موٹر لاسٹ ویگن'' دنیا دا پہلا ٹرک سی]]

* 1655: First self-propelled wheelchair by Stephan Farffler&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.mentalfloss.com/article/20768/who-invented-wheelchair|title=Who Invented the Wheelchair?|last=|first=|date=2 February 2009|website=www.mentalfloss.com|language=en|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1817: The first [[سائیکل|bicycle]] (dandy horse, or ''Laufmaschine'' in German) by Baron Karl von Drais&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.bicyclehistory.net/bicycle-history/dandy-horse/|title=Dandy Horse – Invented by Baron Karl Drais|website=www.bicyclehistory.net|language=en|accessdate=2018-04-22}}&lt;/ref&gt;
* 1817: Tachometer by Diedrich Uhlhorn&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://viaretro.com/2019/11/the-tachometer/|title=The Tachometer|last=Navntoft|first=Søren|date=5 November 2019|website=ViaRETRO|language=en-GB|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Die große Chronik-Weltgeschichte: Neuordnung Europas und Restauration : [1793 – 1849]|last=Wienecke-Janz|first=Detlef|publisher=Wissen Media Verlag|year=2008|isbn=978-3-577-09072-8|location=|pages=198}}&lt;/ref&gt;
* 1834: First practical rotary [[برقی محرک|electric motor]] by Moritz von Jacobi&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.eti.kit.edu/english/1382.php|title=Jacobi's first real electric motor|last=Doppelbauer|first=Martin|date=1 August 2018|website=www.eti.kit.edu|language=en-gb|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1838: First electric boat by Moritz von Jacobi&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://ethw.org/Electric_Boats|title=Electric Boats|last=|first=|date=|website=ethw.org|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1876: Otto engine, the first modern [[اندرونی احتراقی انجن|internal combustion engine]],&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/nicolaus-otto-engine-design-4072867|title=Nicolaus Otto: Inventor of the Gas Motor Engine|last=Bellis|first=Mary|date=18 June 2018|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt; by [[نیکولاوس آٹو|Nicolaus Otto]]
* 1879–1881: First [[برقی ریلوے انجن|electric locomotive]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Contact Lines for Electric Railways: Planning, Design, Implementation, Maintenance|last=Kiessling|first=Friedrich|last2=Puschmann|first2=Rainer|last3=Schmieder|first3=Axel|last4=Schneider|first4=Egid|publisher=John Wiley &amp; Sons|year=2018|isbn=978-3-89578-961-8|pages=131–32}}&lt;/ref&gt; and [[ٹرام|electric tramway]] (''Gross-Lichterfelde Tramway'') by Siemens &amp;amp;amp; Halske&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.lrta.org/mrthistory.html|title=History of Light Rail — LRTA|last=Taplin|first=Michael|website=www.lrta.org|accessdate=2018-04-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160825170136/http://www.lrta.org/mrthistory.html|archivedate=2016-08-25}}&lt;/ref&gt;
* 1882: Trolleybus (''Electromote'') by Werner von Siemens&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Encyclopedia of the Industrial Revolution in World History Volume 1-3|last=Hendrickson III|first=Kenneth E.|publisher=Rowman &amp; Littlefield Publishers|year=2014|isbn=978-0-8108-8887-6|location=|pages=1020–21}}&lt;/ref&gt;
* 1885: First [[کار|automobile]] (''Benz Patent-Motorwagen'') by [[کارل بنز|Karl Benz]] in [[مانہایم|Mannheim]]&lt;ref name=&quot;stein&quot;&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Automobile Book|last=Ralph Stein|publisher=Paul Hamlyn Ltd|year=1967}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.rac.co.uk/drive/features/who-invented-the-car/|title=Who invented the car – the story behind Karl Benz {{!}} RAC Drive|website=www.rac.co.uk|language=en|accessdate=2018-04-22}}&lt;/ref&gt;
* 1885, 1894: First [[موٹر سائیکل|motorcycle]] (''Daimler Reitwagen'') by Gottlieb Daimler and Wilhelm Maybach.&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Classic motorcycles|last=Gardiner|first=Mark|publisher=MetroBooks|year=1997|isbn=1-56799-460-1|location=|pages=16}}&lt;/ref&gt; The motorcycle of Hildebrand &amp;amp;amp; Wolfmüller from 1894 (created by Heinrich and Wilhelm Hildebrand, and Alois Wolfmüller) was the first machine to be called a &quot;motorcycle&quot; and the world's first production motorcycle.&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The encyclopedia of the motorcycle|last=Wilson|first=Hugo|publisher=Dorling Kindersley|year=1995|isbn=0-7513-0206-6|location=London, UK|pages=82}}&lt;/ref&gt;
* 1886: First automobile on four wheels, by Gottlieb Daimler&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.daimler.com/company/tradition/company-history/1886-1920.html|title=Beginnings of the automobile: the predecessor companies (1886–1920)|last=|first=|date=|website=Daimler|language=en|accessdate=11 November 2019|تاريخ-الأرشيف=22 January 2022|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220122171521/https://www.daimler.com/company/tradition/company-history/1886-1920.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* 1886: Motorboat by Lürssen, in commission of Gottlieb Daimler and Wilhelm Maybach, in [[بریمین|Bremen]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.superyachtworld.com/news/125-year-anniversary-of-worlds-first-motorboat-1610|title=125 year anniversary of world's first motorboat|last=Edwardson|first=Mike|date=16 November 2011|website=SuperYacht World|language=en-US|accessdate=11 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1888: Driver's license by Karl Benz
* 1888: The world's first filling station was the city pharmacy in Wiesloch&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.bertha-benz.de/indexen.php?sub=2&amp;col=b&amp;inhalt=pers_erstetankst|title=Bertha Benz Memorial Route|last=|first=|date=|website=www.bertha-benz.de|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1888: ''Flocken Elektrowagen'', regarded by some as the first real [[برقی گڈی|electric car]],&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.theverge.com/2018/8/15/17685634/germany-car-industry-battery-cells|title=Germany's car industry can't build its own battery cells|last=Kerler|first=Wolfgang|date=15 August 2018|website=The Verge|language=en|accessdate=12 November 2019}}&lt;/ref&gt; by Andreas Flocken in Coburg
* 1889: V engine by Gottlieb Daimler and Wilhelm Maybach&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.topspeed.com/cars/engine-s-history-ar11139.html|archiveurl=https://archive.today/20200127174925/https://www.topspeed.com/cars/engine-s-history-ar11139.html|archivedate=27 January 2020|title=V ENGINES|last=|first=|date=|website=www.topspeed.com|accessdate=11 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1891: Taximeter by Friedrich Wilhelm Gustav Bruhn
* 1893: [[ڈیزل انجن|Diesel engine]], [[ڈیزل (ایندھن)|diesel fuel]] and biodiesel by [[روڈلف ڈیزل|Rudolf Diesel]] in Augsburg&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://z.co.nz/about-z/news/sustainability-news/remembering-rudolf-diesel-inventor-of-the-diesel-engine-biofuels-enthusiast/|title=Remembering Rudolf Diesel: inventor of the diesel engine; biofuels enthusiast|last=|first=|date=9 August 2016|website=Z Energy|language=en|accessdate=18 December 2019|archivedate=11 August 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200811220630/https://z.co.nz/about-z/news/sustainability-news/remembering-rudolf-diesel-inventor-of-the-diesel-engine-biofuels-enthusiast/}}&lt;/ref&gt;
* 1893: ''Lilienthal Normalsegelapparat'', the first [[طیارہ|aeroplane]] to be serially produced,&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://arts.eu/blog/otto-lilienthal-a-precursor-of-powered-human-flight|title=Otto Lilienthal – a precursor of powered human flight|last=|first=|date=|website=ARTS|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://invention.psychology.msstate.edu/inventors/i/Lilienthal/Lilienthal.html|title=Otto Lilienthal|last=|first=|date=|website=|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt; by Otto Lilienthal
* 1893: Zeppelin, the first rigid airship,&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.invent.org/inductees/ferdinand-von-zeppelin|title=NIHF Inductee Ferdinand von Zeppelin Invented the Rigid Airship|website=National Inventors Hall of Fame|language=en|accessdate=6 March 2020}}&lt;/ref&gt; by Ferdinand von Zeppelin
* 1895: Internal combustion engine [[بس|bus]] by Daimler&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=World History of the Automobile|last=Eckermann|first=Erik|publisher=Society of Automotive Engineers|year=2001|isbn=978-0-7680-0800-5|location=|pages=67–68}}&lt;/ref&gt;
* 1896: Modern truck (''Daimler Motor-Lastwagen'') by Gottlieb Daimler
* 1897: Flat engine by Karl Benz
* 1897: Internal combustion engine [[ٹیکسی|taxicab]] by Gottlieb Daimler&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/hailing-history-of-the-taxi-1992541|title=All About the Ubiquitous Taxi Cab|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=23 June 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1901: ''Mercedes 35 hp'', regarded by some as the first ''real'' modern automobile,&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://auto.howstuffworks.com/1901-mercedes-35-hp.htm|title=1901 Mercedes 35 HP|last=|first=|date=6 December 2007|website=HowStuffWorks|language=en|accessdate=11 November 2019|archivedate=12 August 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200812090235/https://auto.howstuffworks.com/1901-mercedes-35-hp.htm}}&lt;/ref&gt; by Paul Daimler and Wilhelm Maybach. The car also had the world's first drum brakes.&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://knowhow.napaonline.com/whats-up-with-those-old-drum-brakes/|title=What's Up With Those Old Drum Brakes?|last=Hagerty|first=Mike|date=6 August 2019|website=NAPA Know How Blog|language=en-US|accessdate=4 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1902, 1934: Concept of [[علناطیس (مقالہ ثانی)|maglev]] by Alfred Zehden (1902) and Hermann Kemper (1934).&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A History of Linear Electric Motors|last=Laithwaite|first=Eric Robert|publisher=Palgrave Macmillan|year=1986|isbn=978-0-333-39928-6|location=|pages=125}}&lt;/ref&gt;
* 1902: First high voltage spark plug by Gottlob Honold&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=1000 Inventions and Discoveries|last=Bridgman|first=Roger|publisher=DK Publishing (Dorling Kindersley)|year=2014|isbn=978-1-4093-5070-5|location=|pages=174}}&lt;/ref&gt;
* 1902: First practical [[رفتار پیما|speedometer]] by Otto Schultze&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://w1.siemens.com/press/en/pp_cc/2005/04_apr/sosep200501_10_(special200504)_1264810.htm|title=Speedometer|last=|first=|date=26 April 2005|website=Siemens|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090228112741/http://w1.siemens.com/press/en/pp_cc/2005/04_apr/sosep200501_10_(special200504)_1264810.htm|archivedate=2009-02-28|accessdate=11 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Who Really Made Your Car?: Restructuring and Geographic Change in the Auto Industry|last=Klier|first=Thomas H.|last2=Rubenstein|first2=James M.|publisher=W.E. Upjohn Institute|year=2008|isbn=978-0-88099-333-3|location=|pages=348–350}}&lt;/ref&gt;
* 1906: Gyrocompass by Hermann Anschütz-Kaempfe&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=The Anschutz Gyro-Compass and Gyroscope Engineering|last=|first=|publisher=Watchmaker Publishing|year=2003|isbn=978-1-929148-12-7|location=|pages=7–24}}&lt;/ref&gt;
* 1909, 1912: The world's first passenger [[ایئرلائن|airline]]; DELAG in [[فرینکفرٹ|Frankfurt]] (1909).&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.airships.net/delag-passenger-zeppelins/|title=DELAG: The World's First Airline|last=|first=|date=|website=Airships.net|language=en-US|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt; The company also employed the first flight attendant, Heinrich Kubis (1912).&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.airships.net/blog/worlds-first-flight-attendant/|title=The World's First Flight Attendant: Heinrich Kubis, 1912|last=Grossman|first=Dan|date=9 July 2010|website=Airships.net|language=en-US|accessdate=8 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1912: The world's first [[ڈیزل ریلوے انجن|diesel locomotive]] by Gesellschaft für Thermo-Lokomotiven Diesel-Klose-Sulzer GmbH from Munich&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.deutsche-biographie.de/sfz42993.html|title=Klose, Adolph|last=Fischer|first=Walther|date=1979|website=Deutsche Biographie|language=de|accessdate=4 April 2020}}&lt;/ref&gt; and Borsig from Berlin&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Deutsche Eisenbahnfahrzeuge von 1838 Bis Heute|last=Rossberg|first=Ralf|publisher=Springer-Verlag|year=2013|isbn=978-3-642-95770-3|pages=82–83|language=German}}&lt;/ref&gt;
* 1915: The world's first all-metal aircraft (''Junkers J 1'') by Junkers &amp;amp;amp; Co&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.asp?aircraft_id=1703|title=Junkers J1|last=|first=|date=31 July 2019|website=www.militaryfactory.com|language=en-US|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1916: Gasoline direct injection (GDI) by Junkers &amp; Co&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Ottomotor mit Direkteinspritzung und Direkteinblasung: Ottokraftstoffe, Erdgas, Methan, Wasserstoff|last=van Basshuysen|first=Richard|publisher=Springer|year=2017|isbn=978-3-658-12215-7|location=Wiesbaden|pages=7–9}}&lt;/ref&gt;
* 1928: First rocket-powered aircraft (''Lippisch Ente'') by Alexander Lippisch
* 1935: Swept wing by Adolf Busemann&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=A History of Aerodynamics|last=Anderson|first=John D. Jr.|publisher=McGraw Hill|year=1997|isbn=|location=New York|pages=424}}&lt;/ref&gt;
* 1936: The first operational and practical [[ہیلی کاپٹر|helicopter]] (''Focke-Wulf Fw 61''), by Focke-Achgelis&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.airvectors.net/avheli_1.html|title=European Helicopter Pioneers|website=www.airvectors.net|accessdate=20 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* 1939: First [[ہوائیہ|aircraft]] with a turbojet (''Heinkel He 178''), and the first practical jet aircraft, by Hans von Ohain&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.aviation-history.com/heinkel/he178.html|title=Heinkel He 178|last=|first=|date=|website=www.aviation-history.com|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1943: Krueger flap by Werner Krüger&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Lexikon der Luftfahrt|last=Klußmann|first=Niels|last2=Malik|first2=Arnim|publisher=Springer Berlin Heidelberg|year=2011|isbn=978-3-642-22500-0|location=|pages=}}&lt;/ref&gt;
* 1951: Airbag by Walter Linderer&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.thoughtco.com/history-of-airbags-1991232|title=Who Invented Airbags?|last=|first=|date=|website=ThoughtCo|language=en|accessdate=11 November 2019}}&lt;/ref&gt;
* 1957: [[وانکیل انجن|Wankel engine]] by Felix Wankel&lt;ref&gt;{{حوالہ رسالہ|last=Sherman|first=Don|date=February 2008|title=The Rotary Club|url=}}&lt;/ref&gt;
* 1960s: Defogger by Heinz Kunert&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://www.motorjournalist.de/namen-und-nachrichten/personalia/detailansicht-personalia.html?tx_aspresse_pi1%5Bitem%5D=135|title=VdM-Kollege Dr. Heinz Kunert gestorben|last=Kupfer|first=Erich|date=29 October 2013|website=Motor Journalist|language=de|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029190945/http://www.motorjournalist.de/namen-und-nachrichten/personalia/detailansicht-personalia.html?tx_aspresse_pi1%5Bitem%5D=135|archivedate=2013-10-29|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;
* Late 1960s: Oxygen sensor by Robert Bosch GmbH&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=High-Temperature Solid Oxide Fuel Cells for the 21st Century: Fundamentals, Design and Applications|last=Kendall|first=Kevin|last2=Kendall|first2=Michaela|publisher=Academic Press|year=2015|isbn=978-0-12-410453-2|location=|pages=330}}&lt;/ref&gt;
* 1973: Spoiler on road cars by [[پورشے|Porsche]]&lt;ref&gt;{{حوالہ کتاب|title=Porsche 911 Performance Handbook|last=Anderson|first=Bruce|publisher=MotorBooks/MBI Publishing|year=1997|isbn=0-7603-0033-X|location=|pages=16}}&lt;/ref&gt;
* 1995: Electronic stability control (ESC) by Robert Bosch GmbH and [[مرسڈیز بنز|Mercedes-Benz]]&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=https://www.automobil-industrie.vogel.de/40-jahre-abs-urahn-des-autonomen-fahrens-a-681184/|title=40 Jahre ABS: Urahn des autonomen Fahrens|last=Waschbusch|first=Lisa Marie|date=29 January 2018|website=www.automobil-industrie.vogel.de|language=de|accessdate=18 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالہ ویب|url=http://motordialog.de/twd_esp/|title=&quot;Die Entwickler des ESP&quot; Anton van Zanten und Armin Müller bei MD.TAGE WIE DIESER|last=|first=|date=June 2015|website=MOTORDIALOG|language=de-DE|accessdate=18 December 2019|archivedate=26 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210226084339/http://motordialog.de/twd_esp/}}&lt;/ref&gt;

== ہور ویکھو ==

* [[جرمن موجد تے دریافت کرنے والے]]
* [[جرمن کیمیا داناں د‏‏ی لسٹ]]
* [[جرمن ریاضی داناں د‏‏ی لسٹ]]
* [[جرمن فزکس داناں د‏‏ی لسٹ]]
* [[جرمن سائنسداناں د‏‏ی لسٹ]]
* [[جرمنی وچ سائنس تے ٹکنالوجی]]

== حوالے ==

[[گٹھ:جرمنی د‏‏ی تریخ متعلقہ فہرستاں]]
[[گٹھ:جرمن ایجادات]]</text>
      <sha1>dsbwvegl88gki3s7gr61cc993kdri2n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>تکفیر گناہ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98290</id>
    <revision>
      <id>690937</id>
      <parentid>690810</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T04:06:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>28598</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>690937</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20844" sha1="k4uh9qb7velnjsadz1fonpwkok85czh" xml:space="preserve">{{معاد (عمودی)}}
'''تکفیر گناہ''' [[قیامت]] دے دن نیک کماں دے ثواب د‏‏ی وجہ تو‏ں [[گناہ|گناہاں]] یا انہاں دے اثرات دے محو ہونے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [[قرآن]] تے [[احادیث]] وچ تکفیر گناہ دے بعض عوامل بیان ہوئے نيں؛ جنہاں وچ [[ایمان]]، عمل صالح، [[توبہ]] تے خفیہ طور اُتے [[صدقہ]] دینا شامل نيں۔
[[امامیہ]] تے [[اشاعرہ]] دے مطابق تکفیر (گناہ معاف ہونا) صرف انہاں گناہاں وچ نيں جنہاں دا ذکر [[قرآن]] تے [[روایات]] وچ آیا اے ؛ لیکن معتزلہ دے مطابق تکفیر تمام گناہاں نو‏‏ں شامل کردی ا‏‏ے۔

امامیہ [[کلام اسلامی|متکلمین]] معتزلہ دے نظرئے نو‏‏ں بعض قرآنی آیات دے منافی سمجھدے نيں جنہاں وچ [[اللہ تعالی]] نے نیک کماں دا اجر تے برے کماں د‏‏ی سزا نو‏‏ں وکھ تو‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔

== لغوی تے اصطلاحی معنی ==
تکفیر لغت وچ مخفی کرنے تے ڈھانپنے دے معنی وچ ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;راغب، مفردات، ۱{{lang|ur|۴}}۱۲ق، ص{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۱{{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt;اسی لئے جو اللہ تعالی د‏‏ی نعمتاں دا انکار کردا اے اسنو‏ں [[کافر]] کہیا جاندا ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;راغب، مفردات، ۱{{lang|ur|۴}}۱۲ق، ص{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۱{{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt; [[علم کلام]] د‏‏ی اصطلاح وچ تکفیر دا معنی نیک کماں دے ثواب دے ذریعے گناہاں د‏‏ی سزا دا محو ہونا ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئے تکفیر [[احباط]] دے مقابلے وچ اے جو گناہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں نیک اعمال محو ہونے دے معنی وچ ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۸ش، ص۵۵۳؛ قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۲.&lt;/ref&gt;

البتہ مسلماناں نو‏‏ں کفر د‏‏ی نسبت دینے دے لئی وی تکفیر استعمال ہُندا اے جسنو‏ں [[اہل قبلہ د‏‏ی تکفیر]] کہیا جاندا ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;محمود عبدالرحمان عبدالمنعم، معجم المصطلحات و اللفظاں الفقہیۃ، ذیل «تکفیر»، ۱۹۹۹ء۔&lt;/ref&gt;

=== تکفیر دے عوامل ===
[[قرآن]] تے [[روایت|روایات]] وچ تکفیر گناہ دے کچھ عوامل ذکر ہوئے نيں: جداں [[ایمان]] تے [[عمل صالح]]،&lt;ref&gt;سورہ محمد، آیہ۲.&lt;/ref&gt; [[توبہ]]،&lt;ref&gt;سورہ تحریم، آیہ ۸.&lt;/ref&gt; [[گناہان کبیرہ]] تو‏ں اجتناب&lt;ref&gt;سورہ نساء، آیہ {{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt; [[صدقہ|خفیہ صدقہ دینا]]، [[جہاد]]&lt;ref&gt;آل عمران، ص۱۹۵.&lt;/ref&gt; تے [[عبادت]]&lt;ref&gt;سورہ نوح، آیات۳-{{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt;کو تکفیر گناہ دے عوامل کہیا گیا اے جنہاں تو‏ں گناہ محو ہُندے نيں۔ ايس‏ے طرح روایات وچ [[شفاعت]]،&lt;ref&gt;مجلسی، بحار الانوار، ۱{{lang|ur|۴}}۰۳ق، ج۸، ص۳{{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt; [[زیارت امام حسینؑ]]،&lt;ref&gt;ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵٦ش، ص۱۲٦.&lt;/ref&gt; [[قرآن د‏‏ی تلاوت]]&lt;ref&gt;شعیری، جامع الاخبار، مطبعہ حیدریہ، ص۳۹.&lt;/ref&gt; تے [[نماز شب]] پڑھنے کو&lt;ref&gt;عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۱٦۲.&lt;/ref&gt; گناہ معاف کرنے دے عوامل قرار دتے گئے نيں۔

== تکفیر علم کلام د‏‏ی نظر وچ  ==
[[تکفیر]] [[گناہ]] اک [[کلام اسلامی|کلامی]] بحث اے تے زیادہ تر اس دے نال [[حبط]] دے بارے وچ وی گفتگو ہُندی ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۲-{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}.&lt;/ref&gt;[[متکلمین|اسلامی متکلمین]] نے تکفیر گناہ د‏‏ی بحث نو‏‏ں احباط،&lt;ref&gt;ایجی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۳۰۹.&lt;/ref&gt; احباط و تکفیر،&lt;ref&gt;قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۲-{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}.&lt;/ref&gt; تَحابُط اَعمال&lt;ref&gt;حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱{{lang|ur|۴}}۱۲ق، ج۲، ص{{lang|ur|۴}}۲.&lt;/ref&gt;اور [[ثواب]] تے [[عقاب|عِقاب]] دا باہمی اجتماع &lt;ref&gt;ملاحظہ کرن: ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱{{lang|ur|۴}}۰٦ق، ص۱٦{{lang|ur|۴}}.&lt;/ref&gt; جداں عناوین دے ذیل وچ بحث کيتی ا‏‏ے۔ بعض [[شیعہ]] تے [[اہل سنت]] علما نے اسنو‏ں [[معاد]]&lt;ref&gt;ایجی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۲۸۹-۳۰۹.&lt;/ref&gt; تے [[معتزلہ]] نے وعد تے [[وعید]]&lt;ref&gt;قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۲-{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}.&lt;/ref&gt; دے مسئلے وچ وی اس اُتے گفتگو د‏‏ی ا‏‏ے۔

تمام اسلامی متکلمین اس گل اُتے متفق نيں کہ جے کوئی [[کافر]] [[مسلما‏ن]] ہوجائے تاں کفر د‏‏ی سزا تے کفر د‏‏ی حالت وچ انجام دتے جانے والے گناہاں د‏‏ی سزا معاف ہُندی اے ؛&lt;ref&gt;ملاحظہ کرن: شبر، حق الیقین، ۱{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|۴}}ق، ص۵۵۱.&lt;/ref&gt; لیکن اوہ گناہ جو مسلما‏ن تو‏ں سرزد ہُندے نيں اس بارے وچ اختلاف پایا جاندا اے:

* معتزلہ تمام گناہ معاف ہونے دے قائل نيں تے انہاں دا عقیدہ اے کہ نیک عمل دے ذریعے ہر گناہ مٹ جاندا اے &lt;ref&gt;شبر، حق‌الیقین، ۱{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|۴}}ق، ص۵۵۰.&lt;/ref&gt; تے کہیا گیا اے کہ اس عقیدے د‏‏ی بنیادی وجہ ایہ اے کہ معتزلہ متکلمین اچھے کماں دے لئی ثواب تے گناہاں دے لئی عقاب دا تذکرہ کرنے دے بعد اس مشکل تو‏ں دوچار ہوگئے کہ جے کسی کم وچ ثواب تے عقاب دونے ہاں تاں اک ہی وقت وچ اک شخص ثواب تے عقاب دونے دا مستحق ہوئے گا تے اسنو‏ں ناممکن سمجھدے سن ۔&lt;ref&gt;«احباط و تکفیر»، ص۵۹.&lt;/ref&gt;اسی لئے [[احباط]] تے تکفیر دا نظرئہ پیش کيتا۔ &lt;ref&gt;قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۲، {{lang|ur|۴}}۲۳.&lt;/ref&gt;

* [[شیعہ]] تے [[اشاعرہ]]&lt;ref&gt;ملاحظہ کری: ایجی، شرح‌المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۳۰۹.&lt;/ref&gt;احباط نو‏‏ں پورے طور اُتے نئيں مندے نيں تے کہندے نيں: نیک کم صرف انہاں گناہاں نو‏‏ں پاک کرسکدے نيں جنہاں دے بارے وچ قرآن یا روایات وچ تذکرہ ہويا ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;شبر، حق الیقین، ۱{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|۴}}ق، ص۵{{lang|ur|۴}}۹.&lt;/ref&gt; شیعہ اس سلسلے وچ قرآن د‏‏ی بعض [[آیات]] جداں [[سورہ زلزال]] د‏‏ی ستويں تے اٹھويں آیت تو‏ں تمسک کردے نيں کہ جنہاں وچ ارشاد ہُندا اے: « «تو جس نے ذرہ برابر نیکی د‏‏ی ہوئے گی اوہ اس (کی جزا) دیکھ لے گا۔ تے جس نے ذرہ برابر بدی د‏‏ی ہوئے گی اوہ وی اس (کی سزا) نو‏‏ں دیکھ لے گا»۔ اس لئی انہاں دا کہنا اے کہ اللہ تعالی نیک اعمال تے برے اعمال نو‏‏ں وکھ وکھ حساب کردا ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;طباطبایی، المیزان، ۱{{lang|ur|۴}}۱{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}ق، ج۲، ص۱{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۰.&lt;/ref&gt;

== گناہ یا اس دا عقاب محو ہونا ==
تکفیر گناہ محو ہونے نو‏‏ں کہندے نيں یا اس د‏ی سزا ختم ہونے نو‏‏ں کہندے نيں اس بارے وچ اختلاف نظر پایا جاندا اے ؛ کہیا جاندا اے کہ معتزلہ دے بزرگانہاں وچو‏ں ابوعلی جُبّائی دا کہنا اے کہ تکفیر تو‏ں گناہ محو ہُندے نيں، لیکن اس دا بیٹا ابوہاشم جبائی کہندا اے کہ سزا محو ہُندی ا‏‏ے۔&lt;ref&gt;قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسہ، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ق، ص{{lang|ur|۴}}۲۵-{{lang|ur|۴}}۲٦.&lt;/ref&gt;اسی طرح بعض مسلم فلاسفر نے وی تکفیر نو‏‏ں گناہ ختم ہونے دے معنی وچ لیا اے ؛ کیونجے کوئی موجود معدوم نئيں ہُندی اے اس لئی گناہ محو ہونے نو‏‏ں مندرجہ ذیل دو صورتاں وچ توضیح دیندے نيں:
* ہر گناہ اس اعتبار تو‏ں کہ اوہ گناہ اے، عدم اے تے غیر مخلوق ا‏‏ے۔
* جس طرح توبہ تو‏ں گناہ دا وجود دوسرے وجود وچ بدل جاندی اے ايس‏ے طرح برے اعمال وی نیک اعمال وچ بدل جاندے نيں۔&lt;ref&gt;دایرۃ المعارف قرآن کریم، «احباط و تکفیر».&lt;/ref&gt;

== متعلقہ مضامین ==
* [[گناہ]]

== حوالے ==
{{حوالے2}}
== مآخذ ==
* ابن قولویہ، جعفر بن محمد، کامل الزایارت، تصحیح: عبدالحسین امینی، نجف، دار المرتضویہ، ۱۳۵٦شمسی ہجری
* ابن میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم، مکتبۃ آیۃ اللہ المرعشی النجفی، ۱{{lang|ur|۴}}۰٦ھ۔
* ایجی- میرسید شریف، شرح المواقف، تصحیح: بدرالدین نعسانی، قم، الشریف الرضی (افست قم)، ۱۳۲۵ھ۔
* حمصی رازی، سدید الدین، المنقذ من التقلید، قم، مؤسسۃ النشر الاسلامی، ۱{{lang|ur|۴}}۱۲ھ۔
* شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعہ حیدریہ، بی‌تا.
* راغب اصفہانی، حسین بن محمد، مفردات لفظاں القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، سوریہ-لبنان، دارالعلم -الدارالشامیہ، ۱{{lang|ur|۴}}۱۲ھ۔
* قاضی عبدالجبار و قوام الدین مانکدیم، شرح الاصول الخمسہ، تعلیق: احمد بن حسین ابی‌ہاشم، بیروت، داراحیاء العربی، ۱{{lang|ur|۴}}۲۲ھ۔
* گروہ دانشنامہ کلام اسلامی، «[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23975 احباط و تکفیر]»، در مجلہ تخصصی کلام اسلامی، شمارہ ۳۹، پاییز ۱۳۸۰شمسی ہجری
* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبۃ النشر الاسلامی، ۱{{lang|ur|۴}}۱{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}ھ۔
* عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تصحیح: سید ہاشم رسولی محلات‏‏ی، تہران، المطبعہ العلمیہ، ۱۳۸۰ھ۔
* محمدی گیلانی، تکملۃ شوارق الالہام، قم، مکتبۃ الاعلام الاسلامی، ۱{{lang|ur|۴}}۲۱ھ۔
* محمود عبدالرحمان عبدالمنعم، معجم المصطلحات و اللفظاں الفقہیۃ، قاہرہ، ۱۹۹۹ء۔
* شبر، سید عبداللہ، حق الیقین فی معرفۃ اصول الدین، قم، انوار الہدی، ۱{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|۴}}ھ۔
* دایرۃ المعارف قرآن کریم، «[http://www.webcitation.org/6tFvQZzmq احباط و تکفیر]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201201094351/https://www.webcitation.org/6tFvQZzmq |date=2020-12-01 }}» بایگانی شدہ از [http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm#_ftn12 نسخہ اصلی در شہریور ۱۳۹٦شمسی ہجری] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm#_ftn12 |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171030084548/http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/25.htm |date=2017-10-30 }}
* جعفری، یعقوب، [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/247606 آشنایی با چند اصطلاح قرآنی]، «مکت‏‏ب اسلام»، شمارہ ۱۰۰، سال ۳۳.
* محمدی، علی، شرح کشف المراد، قم،‌ دار الفکر، ۱۳{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۸شمسی ہجری
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱{{lang|ur|۴}}۰۳ھ۔
{{قیامت}}

&lt;onlyinclude&gt;{{درجہ بندی
 | لنک = &lt;!-- مفقود، نامکمل، مکمل --&gt;مکمل
 | گٹھ = &lt;!-- مفقود، نامکمل ، مکمل --&gt;مکمل
 | خانہ معلومات = &lt;!-- ضرورت نئيں، مفقود، موجود --&gt;
 | تصویر = &lt;!-- ضرورت نئيں، مفقود، موجود --&gt;
 | سانچہ = &lt;!-- مفقود، موجود --&gt;موجود
 | حوالہ جاندی اصول د‏‏ی رعایت= &lt;!-- مفقود، موجود --&gt;موجود
 | کاپی = &lt;!-- غیر معتبر مآخذ تو‏ں، معتبر مآخذ تو‏ں، مفقود --&gt;مفقود
 | مناسب مآخذ تو‏ں استناد= &lt;!-- مفقود، نامکمل ، مکمل --&gt;مکمل
 | جانبداری= &lt;!-- موجود، مفقود --&gt;مفقود
 | علاقائی تقاضاں تو‏ں مماثلت = &lt;!-- نامکمل، مکمل --&gt;
 | سلاست = &lt;!-- موجود، مفقود --&gt;موجود
 | جامعیت = &lt;!-- مفقود، موجود --&gt;موجود
 | غیرمربوط مطلب= &lt;!-- موجود، مفقود --&gt;مفقود
 | خوب ٹھہرنے د‏‏ی تریخ=&lt;!-- {{subst:#time:xij xiF xiY}} --&gt;
 | منتخب ٹھہرنے د‏‏ی تریخ =&lt;!-- {{subst:#time:xij xiF xiY}} --&gt;
 | وضاحت = }}&lt;/onlyinclude&gt;

 
[[گٹھ:کلامی اصطلاحات]]
[[گٹھ:اسلامی عقائد]]</text>
      <sha1>k4uh9qb7velnjsadz1fonpwkok85czh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کینیڈا دی 100 وڈی بلدیات دی فہرست بلحاظ آبادی</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116171</id>
    <revision>
      <id>690935</id>
      <parentid>612638</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T22:08:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Northwest</username>
        <id>26465</id>
      </contributor>
      <origin>690935</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18388" sha1="1g6rs4bdpz7jfn3d7glvsjsalnat5fa" xml:space="preserve">یہ '''لسٹ کینیڈا د‏‏ی 100 وڈی بلدیات بلحاظ آبادی''' (List of the 100 largest municipalities in Canada by population) اے جس د‏‏ی معلومات [[2011ء]] د‏‏ی [[مردم شماری]] دے مطابق نيں۔&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&amp;T=301&amp;S=3&amp;O=D|title=Population and dwelling counts, for Canada and census subdivisions (municipalities), 2011 and 2006 censuses|publisher=[[Statistics Canada]]|date=8 فروری 2012|accessdate=2012-02-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107044920/https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&amp;T=301&amp;S=3&amp;O=D|archivedate=2019-01-07|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== لسٹ ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!درجہ
!مردم شماری ذیلی تقسیم
!صوبہ
!قسم
!زمینی رقبہ&lt;br /&gt;(کلومیٹر&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, 2011)
!آبادی 2011
!آبادی 2006
!آبادی 2001
!آبادی 1996
!تبدیلی&amp;nbsp; &amp;nbsp;% 2006–2011
!تندیلی&amp;nbsp; &amp;nbsp;% 1996–2011
|-
|1
|[[ٹورانٹو]]
|[[انٹاریو]]
|شہر
|630.21
|2,615,060
|2,503,281
|2,481,494
|2,385,421
|4.5
|9.6
|-
|2
|[[مانٹریال]]
|[[کیوبیک]]
|[[ویل]]
|365.13
|1,649,519
|1,620,693
|1,583,590
|1,547,030
|1.8
|6.6
|-
|3
|[[کیلگری]]
|[[البرٹا]]
|شہر
|825.29
|1,096,833
|988,193
|879,003
|768,082
|10.9
|42.7
|-
|4
|[[اوٹاوا]]
|اونٹاریو
|شہر
|2,790.22
|883,391
|812,129
|774,072
|721,136
|8.8
|22.5
|-
|5
|[[ایڈمنٹن]]
|البرٹا
|شہر
|684.37
|812,201
|730,372
|666,104
|616,306
|11.2
|31.8
|-
|6
|[[مسس ساگا]]
|اونٹاریو
|شہر
|292.40
|713,443
|668,549
|612,000
|544,382
|6.7
|31.1
|-
|7
|[[ونی پیگ]]
|[[مانیٹوبا]]
|شہر
|464.08
|663,617
|633,451
|619,544
|618,477
|4.8
|7.3
|-
|8
|[[وینکوور]]
|[[برٹش کولمبیا]]
|شہر
|114.97
|603,502
|578,041
|545,671
|514,008
|4.4
|17.3
|-
|9
|[[برامپٹن، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|266.34
|523,911
|433,806
|325,428
|268,251
|20.8
|95.1
|-
|10
|[[ہیملٹن، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|1,117.23
|519,949
|504,559
|490,268
|467,799
|3.1
|11.1
|-
|11
|[[کیوبک شہر]]
|کیوبیک
|ویل
|454.10
|516,622
|491,142
|476,330
|467,728
|5.2
|10.5
|-
|12
|[[سرے، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|316.41
|468,251
|394,976
|347,820
|304,477
|18.6
|53.9
|-
|13
|[[لاویل، کیوبیک|Laval]]
|کیوبیک
|ویل
|247.09
|401,553
|368,709
|343,005
|330,393
|8.9
|21.5
|-
|14
|[[ہیلی فیکس (نووا سکوشیا)]]
|[[نووا سکوشیا]]
|[[علاقائی بلدیہ]]
|5,490.28
|390,096
|372,679
|359,111
|342,851
|4.7
|14.1
|-
|15
|[[لندن، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|420.57
|366,151
|352,395
|336,539
|325,669
|3.9
|12.6
|-
|16
|[[مارکھم، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|212.58
|301,709
|261,573
|208,615
|173,383
|15.3
|74.0
|-
|17
|[[وان، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|273.52
|288,301
|238,866
|182,022
|132,549
|20.7
|118.2
|-
|18
|[[گیتینؤ]]
|کیوبیک
|ویل
|342.98
|265,349
|242,124
|226,696
|217,591
|9.6
|22.1
|-
|19
|[[Longueuil]]
|کیوبیک
|ویل
|115.59
|231,409
|229,330
|225,761
|225,722
|0.9
|2.7
|-
|20
|[[برنابے]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|90.61
|223,218
|202,799
|193,954
|179,209
|10.1
|24.6
|-
|21
|[[ساسکاٹون]]
|[[ساسکچیوان]]
|شہر
|209.56
|222,189
|202,340
|196,861
|193,653
|9.8
|15.0
|-
|22
|[[کچنر، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|136.79
|219,153
|204,668
|190,399
|178,420
|7.1
|22.3
|-
|23
|[[ونڈسر، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|146.32
|210,891
|216,473
|209,218
|197,694
| −2.6
|6.6
|-
|24
|[[ریجینا، ساسکچیوان]]
|ساسکچیوان
|شہر
|145.45
|193,100
|179,246
|178,225
|180,404
|7.7
|7.2
|-
|25
|[[رچمنڈ، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|129.27
|190,473
|174,461
|164,345
|148,867
|9.2
|28.4
|-
|26
|[[Richmond Hill, Ontario|رچمنڈ ہل]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|100.95
|185,541
|162,704
|132,030
|101,725
|14.0
|83.1
|-
|27
|[[Oakville, Ontario|Oakville]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|138.88
|182,520
|165,613
|144,738
|128,405
|10.2
|42.2
|-
|28
|[[برلنگٹن، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|185.66
|175,779
|164,415
|150,836
|136,976
|6.9
|28.7
|-
|29
|[[گریٹر سڈبری]]
|اونٹاریو
|شہر
|3,227.38
|160,274
|157,857
|155,219
|165,336
|1.5
| −3.2
|-
|30
|[[شیربروک]]
|کیوبیک
|ویل
|353.49
|154,601
|147,427
|138,785
|136,883
|4.9
|13.2
|-
|31
|[[اوشاوا]]
|اونٹاریو
|شہر
|145.68
|149,607
|141,590
|139,051
|134,464
|5.7
|11.1
|-
|32
|[[سگینے، کیوبک]]
|کیوبیک
|ویل
|1,126.48
|144,746
|143,692
|147,133
|152,811
|0.7
| −5.2
|-
|33
|[[لیوس، کیوبیک|Lévis]]
|کیوبیک
|ویل
|449.31
|138,769
|130,006
|121,999
|103,750
|6.7
|33.9
|-
|34
|[[باری، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|77.39
|135,711
|128,430
|103,710
|79,191
|5.7
|70.9
|-
|35
|[[ایبٹس فورڈ، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|375.55
|133,497
|123,864
|115,494
|105,403
|7.4
|26.7
|-
|36
|[[سینٹ کیتھرائنز]]
|اونٹاریو
|شہر
|96.11
|131,400
|131,989
|129,170
|130,926
| −0.4
|0.4
|-
|37
|[[ترو-ریویائر]]
|کیوبیک
|ویل
|288.90
|131,338
|126,323
|122,395
|124,417
|4.0
|5.6
|-
|38
|[[کیمبرج، انٹاریو|Cambridge]]
|اونٹاریو
|شہر
|113.00
|126,748
|120,371
|110,372
|101,429
|5.3
|24.6
|-
|39
|[[کوکوئٹلم]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|122.30
|126,456
|114,565
|112,890
|101,820
|10.4
|24.8
|-
|40
|[[کنگسٹن، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|451.17
|123,363
|117,207
|114,195
|112,605
|5.3
|9.8
|-
|41
|[[ویٹبی، انٹاریو|Whitby]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|146.53
|122,022
|111,184
|87,413
|73,794
|9.7
|64.9
|-
|42
|[[گویلف]]
|اونٹاریو
|شہر
|87.20
|121,688
|114,943
|106,170
|95,821
|5.9
|26.1
|-
|43
|[[کیلوونا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|211.62
|117,312
|106,707
|96,288
|89,442
|9.6
|31.5
|-
|44
|[[سانچ، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|[[ضلع بلدیہ]]
|103.78
|109,752
|108,265
|103,654
|101,388
|1.4
|7.9
|-
|45
|[[Ajax, Ontario|Ajax]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|67.07
|109,600
|90,167
|73,753
|64,430
|21.6
|70.3
|-
|46
|[[تھنڈربے، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|328.24
|108,359
|109,140
|109,016
|113,662
| −0.7
| −4.4
|-
|47
|[[Terrebonne, Quebec|Terrebonne]]
|کیوبیک
|ویل
|154.74
|106,322
|94,703
|80,536
|75,116
|12.3
|41.3
|-
|48
|[[سینٹ جانز، نیوفنلینڈ تے لیبراڈار]]
|[[نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبراڈور]]
|شہر
|446.04
|106,172
|100,646
|99,182
|101,936
|5.5
|4.0
|-
|49
|[[لینگلی، برٹش کولمبیا (ضلع میونسپلٹی)]]
|برٹش کولمبیا
|ضلع بلدیہ
|308.03
|104,177
|93,726
|86,896
|80,179
|11.2
|30.0
|-
|50
|[[چیٹم-کینٹ، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|بلدیہ
|2,458.09
|103,671
|108,177
|107,341
|109,950
| −4.2
| −5.8
|-
|51
|[[Delta, British Columbia|Delta]]
|برٹش کولمبیا
|ضلع بلدیہ
|180.11
|99,863
|96,723
|96,950
|95,411
|3.3
|4.7
|-
|52
|[[واٹرلو، انٹاریو|Waterloo]]
|اونٹاریو
|شہر
|64.02
|98,780
|97,475
|86,543
|77,949
|1.3
|26.7
|-
|53
|[[کیپ بریٹن علاقائی بلدیہ|Cape Breton]]
|نووا سکوشیا
|علاقائی بلدیہ
|2,433.35
|97,398
|102,250
|105,968
|114,733
| −4.7
| −15.2
|-
|54
|[[برانٹفورڈ]]
|اونٹاریو
|شہر
|72.47
|93,650
|90,192
|86,417
|86,417
|3.8
|8.4
|-
|55
|[[Strathcona County]]
|البرٹا
|[[Specialized municipalities of Alberta|خصوصی بلدیہ]]
|1,180.56
|92,490
|82,511
|71,986
|64,176
|12.1
|44.1
|-
|56
|[[سینٹ-ژاں -سر-ریچلیو]]
|کیوبیک
|ویل
|225.78
|92,394
|87,492
|79,600
|76,461
|5.6
|20.8
|-
|57
|[[ریڈ ڈئیر، البرٹا]]
|البرٹا
|شہر
|104.29
|90,564
|82,772
|67,829
|60,080
|8.9
|50.7
|-
|58
|[[Pickering, Ontario|Pickering]]
|اونٹاریو
|شہر
|231.59
|88,721
|87,838
|87,139
|78,989
|1.0
|12.3
|-
|59
|[[کاملوپس]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|299.23
|85,678
|80,376
|77,281
|76,394
|6.6
|12.2
|-
|60
|[[کلیرنگٹن]]
|اونٹاریو
|بلدیہ
|611.30
|84,548
|77,820
|69,834
|60,615
|8.6
|39.5
|-
|61
|[[North Vancouver (district municipality)|North Vancouver]]
|برٹش کولمبیا
|ضلع بلدیہ
|160.76
|84,412
|82,562
|82,310
|80,418
|2.2
|5.0
|-
|62
|[[Milton, Ontario|Milton]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|363.22
|84,362
|53,939
|31,471
|32,104
|56.5
|162.8
|-
|63
|[[ننائیمو]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|91.30
|83,810
|78,692
|73,000
|70,130
|6.5
|18.0
|-
|64
|[[لیتھ برج (البرٹا)]]
|البرٹا
|شہر
|122.36
|83,517
|74,637
|67,374
|63,053
|11.8
|32.5
|-
|65
|[[نیاگرا فالز، انٹاریو|Niagara Falls]]
|اونٹاریو
|شہر
|209.71
|82,997
|82,184
|78,815
|76,917
|1.0
|7.9
|-
|66
|[[Repentigny, Quebec|Repentigny]]
|کیوبیک
|ویل
|61.79
|82,000
|76,237
|72,218
|70,677
|7.6
|16.0
|-
|67
|[[وکٹوریا، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|19.47
|80,017
|78,057
|74,125
|73,405
|2.5
|9.0
|-
|68
|[[Newmarket, Ontario|Newmarket]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|38.33
|79,978
|74,295
|65,788
|57,125
|7.6
|40.0
|-
|69
|[[Brossard]]
|کیوبیک
|ویل
|45.20
|79,273
|71,154
|65,026
|65,927
|11.4
|20.2
|-
|70
|[[پیٹربرو، انٹاریو|Peterborough]]
|اونٹاریو
|شہر
|63.80
|78,698
|74,898
|71,446
|69,742
|4.4
|12.8
|-
|71
|[[چیلیویک]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|261.50
|77,936
|69,217
|62,567
|60,186
|12.6
|29.5
|-
|72
|[[Maple Ridge, British Columbia|Maple Ridge]]
|برٹش کولمبیا
|ضلع بلدیہ
|266.78
|76,052
|68,949
|63,169
|56,173
|10.3
|35.4
|-
|73
|[[سو سینت ماری، انٹاریو|Sault Ste. Marie]]
|اونٹاریو
|شہر
|223.26
|75,141
|74,948
|74,566
|80,054
|0.3
| −6.3
|-
|74
|[[کاورتھا لیکس]]
|اونٹاریو
|شہر
|3,083.06
|73,214
|74,561
|69,179
|67,926
| −1.8
|7.8
|-
|75
|[[سارنیہ]]
|اونٹاریو
|شہر
|164.71
|72,366
|71,419
|70,876
|72,738
|1.3
| −0.5
|-
|76
|[[پرنس جارج، برٹش کولمبیا]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|318.26
|71,974
|70,981
|72,406
|75,510
|1.4
| −4.7
|-
|77
|[[ڈرمونڈویل]]
|کیوبیک
|ویل
|246.85
|71,852
|67,392
|63,029
|58,588
|6.6
|22.6
|-
|78
|[[سینٹ جان، نیو برنسوک]]
|[[نیو برنزویک]]
|شہر
|315.82
|70,063
|68,043
|69,661
|72,494
|3.0
| -3.4
|-
|79
|[[مانکٹن]]
|نیو برنزویک
|شہر
|141.17
|69,074
|64,128
|61,046
|59,313
|7.7
|16.5
|-
|80
|[[سینٹ-جیروم، کیوبک]]
|کیوبیک
|ویل
|90.52
|68,456
|63,729
|59,614
|59,533
|7.4
|15.0
|-
|81
|[[نیو ویسٹ منسٹر]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|15.63
|65,976
|58,549
|54,656
|49,350
|12.7
|33.7
|-
|82
|[[Regional Municipality of Wood Buffalo|Wood Buffalo]]
|البرٹا
|خصوصی بلدیہ
|63,637.47
|65,565
|51,496
|41,445
|35,213
|27.3
|86.2
|-
|83
|[[گرینبی، کیوبیک|Granby]]
|کیوبیک
|ویل
|152.72
|63,433
|47,637
|44,121
|43,316
|6.8
|46.4
|-
|84
|[[Norfolk County, Ontario|Norfolk County]]
|اونٹاریو
|شہر
|1,607.60
|63,175
|62,563
|60,847
|60,534
|1.0
|4.4
|-
|85
|[[سینٹ البرٹ، البرٹا]]
|البرٹا
|شہر
|48.27
|61,466
|57,719
|53,081
|46,888
|6.4
|31.1
|-
|86
|[[میڈیسن ہیٹ]]
|البرٹا
|شہر
|112.01
|60,005
|56,997
|51,249
|46,783
|5.3
|28.3
|-
|87
|[[کیلڈون]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|688.15
|59,460
|57,050
|50,605
|39,893
|4.2
|49.1
|-
|88
|[[Halton Hills, Ontario|Halton Hills]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|276.25
|59,008
|55,289
|48,184
|42,390
|6.7
|39.2
|-
|89
|[[Port Coquitlam]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|29.17
|56,342
|52,687
|51,257
|46,682
|6.9
|20.7
|-
|90
|[[فریڈریکٹن (نیو برنزوک)]]
|نیو برنزویک
|شہر
|131.67
|56,224
|50,535
|47,580
|46,507
|11.3
|20.9
|-
|91
|[[گرینڈ پریری (البرٹا)]]
|البرٹا
|شہر
|72.80
|55,032
|47,076
|36,983
|31,353
|16.8
|75.5
|-
|92
|[[نارتھ بے، انٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|319.05
|53,651
|53,966
|52,771
|54,332
| −0.6
| −1.2
|-
|93
|[[Blainville, Quebec|Blainville]]
|کیوبیک
|ویل
|55.10
|53,510
|46,493
|36,029
|29,603
|15.1
|80.8
|-
|94
|[[سینٹ-حیاکنٹھے، کیوبک]]
|کیوبیک
|ویل
|188.69
|53,236
|51,616
|50,394
|50,027
|3.1
|6.4
|-
|95
|[[ارورا، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|ٹاؤن
|49.78
|53,203
|47,629
|40,167
|34,857
|11.7
|52.6
|-
|96
|[[ویلینڈ]]
|اونٹاریو
|شہر
|81.09
|50,631
|50,331
|48,402
|48,411
|0.6
|4.6
|-
|97
|[[Shawinigan]]
|کیوبیک
|ویل
|733.48
|50,060
|51,904
|52,040
|56,721
|−3.6
|−11.7
|-
|98
|[[Dollard-des-Ormeaux]]
|کیوبیک
|ویل
|15.10
|49,637
|48,930
|48,206
|47,826
|1.4
|3.8
|-
|99
|[[بیلول، اونٹاریو]]
|اونٹاریو
|شہر
|247.21
|49,454
|48,821
|46,029
|46,195
|1.3
|7.1
|-
|100
|[[نارتھ وینکوور (شہر)]]
|برٹش کولمبیا
|شہر
|11.83
|48,196
|45,165
|44,303
|41,475
|6.7
|16.2
|}

== تصاویر ==

{{Gallery
|title=
|width=240
|height=160
|align=center
|File:Toronto skyline toronto islands b.JPG|alt1=Toronto|1. [[ٹورانٹو]], [[انٹاریو]]
|File:Montreal skyline September 2013.jpg|alt2=Montreal|2. [[مانٹریال]], [[کیوبیک]]
|File:Calgary Skyline 2015 2.png|alt3=Calgary|3. [[کیلگری]], [[البرٹا]]
|File:Downtown ottawa night.jpg|alt4=Ottawa|4. [[اوٹاوا]], [[انٹاریو]]
|File:Downtown-Skyline-Edmonton-Alberta-Canada-02-2.jpg|alt5=Edmonton|5. [[ایڈمنٹن]], [[البرٹا]]
|File:Mississauga skyline from Pearson.jpg|alt6=Mississauga|6. [[مسس ساگا]], [[انٹاریو]]
|File:Downtownwinnipeg.jpg|alt7=Winnipeg|7. [[ونی پیگ]], [[مانیٹوبا]]
|File:Vancouver ib.jpg|alt8=Vancouver|8. [[وینکوور]], [[برٹش کولمبیا]]
|File:Brampton Dominion Building.jpg|alt9=Brampton|9. [[برامپٹن، انٹاریو]], [[انٹاریو]]
|File:HamiltonOntarioSkylineC.JPG|alt10=Hamilton|10. [[ہیملٹن، انٹاریو]]
|File:Québec-City-Skyline.jpg|alt11=Quebec City|11. [[کیوبک شہر]], [[کیوبیک]]
|File:Surrey Central (2025).jpg|alt12=Surrey|12. [[سرے، برٹش کولمبیا]]
|File:Laval City Hall (edited).jpg|alt13=Laval|13. [[لاویل، کیوبیک]]
|File:Halifax Canada Day 2007.jpg|alt14=Halifax|14. [[ہیلی فیکس (نووا سکوشیا)]]
|File:London, Ontario, Canada- The Forest City from above.jpg|alt15=London|15. [[لندن، اونٹاریو]]
|File:MarkhamCivicCenter10-DLighting.jpg|alt16=Markham|16. [[مارکھم، انٹاریو]]
|File:View from the top of Behemoth (Canada's Wonderland).jpg|alt17=Vaughan|17. [[وان، انٹاریو]], [[انٹاریو]]
|File:Hull sunset.jpg|alt18=Gatineau|18. [[گیتینؤ]], [[کیوبیک]]
|File:Longueuil 2011.jpg|alt19=Longueuil|19. [[Longueuil]], [[کیوبیک]]
|File:Burnaby highrises across Deer Lake.JPG|alt20=Burnaby|20. [[برنابے]], [[برٹش کولمبیا]]
|File:Saskatoon Skyline Night.jpg|alt21=Saskatoon|21. [[ساسکاٹون]], [[ساسکچیوان]]
|File:Arial photo of downtown Kitchener Ontario.JPG|alt22=Kitchener|22. [[کچنر, انٹاریو]]
|File:Windsor Ontario skyline.jpg|alt23=Windsor|23. [[ونڈسر، انٹاریو]]
|File:Buildings in Downtown Regina as seen from Victoria Park.jpg|alt24=Regina|24. [[ریجینا، ساسکچیوان]]
|File:Richmond BC Skyline.jpg|alt25=Richmond|25. [[رچمنڈ، برٹش کولمبیا]]
|File:RichmondHillCentre7.jpg|alt26=Richmond Hill|26. [[Richmond Hill, Ontario]]
|File:Oakville-Ontario-Downtown.JPG|alt27=Oakville|27. [[Oakville, Ontario]]
|File:Burlington, Ontario City Hall.jpg|alt28=Burlington|28. [[برلنگٹن، اونٹاریو]]
|File:Sudbury downtown.JPG|alt29=Greater Sudbury|29. [[گریٹر سڈبری]], [[انٹاریو]]
|File:Rue Wellington Nord.jpg|alt30=Sherbrooke|30. [[شیربروک]], [[کیوبیک]]
|File:Oshawa ON.JPG|alt31=Oshawa|31. [[اوشاوا]], [[انٹاریو]]
|File:Chicoutimi - Centre-ville Est.jpg|alt32=Saguenay|32. [[سگینے، کیوبک]]
|File:Lévis.jpg|alt33=Lévis|33. [[لیوس، کیوبیک]]
|File:BARRIE.jpg|alt34=Barrie|34. [[باری، اونٹاریو]], [[انٹاریو]]
|File:Downtownabbotsford.JPG|alt35=Abbotsford|35. [[ایبٹس فورڈ، برٹش کولمبیا]]
|File:St Catharines Low Level Lot.jpg|alt36=St. Catharines|36. [[سینٹ کیتھرائنز]], [[انٹاریو]]
|File:Pano Trois-Rivieres.jpg|alt37=Trois-Rivières|37. [[ترو-ریویائر]], [[کیوبیک]]
|File:Galt Public Library Cambridge Ontario 2012.jpg|alt38=Cambridge|38. [[کیمبرج، انٹاریو]]
|File:Coquitlam Town Centre Area.jpg|alt39=Coquitlam|39. [[کوکوئٹلم]], [[برٹش کولمبیا]]
|File:KingstonSkyline2009.JPG|alt40=Kingston|40. [[کنگسٹن، اونٹاریو]]
|File:Whitby harbour.jpg|alt41=Whitby|41. [[ویٹبی، انٹاریو]]
|File:Guelph Downtown DJS.jpg|alt42=Guelph|42. [[گویلف]], [[انٹاریو]]
|File:Kelowna Skyline.jpg|alt43=Kelowna|43. [[کیلوونا]], [[برٹش کولمبیا]]
|File:Cadborobay2.jpg|alt44=Saanich|44. [[سانچ، برٹش کولمبیا]]
|File:Ajax ON.JPG|alt45=Ajax|45. [[Ajax, Ontario]]
|File:Thunder Bay skyline.JPG|alt46=Thunder Bay|46. [[تھنڈربے، انٹاریو]], [[انٹاریو]]
|File:Terrebonne-Ecluse des Moulins.jpg|alt47=Terrebonne|47. [[Terrebonne, Quebec]]
|File:City of St. John%27s.jpg|alt48=St. John's|48. [[سینٹ جانز، نیوفنلینڈ تے لیبراڈار]]
|File:Langley Township City Hall (2010).jpg|alt49=Langley|49. [[لینگلی، برٹش کولمبیا (ضلع میونسپلٹی)]]
|File:Chatham ON 1.JPG|alt50=Chatham-Kent|50. [[چیٹم-کینٹ، انٹاریو]], [[انٹاریو]]
}}

== حوالے ==
 {{حوالے}}


[[گٹھ:کینیڈا]]
[[گٹھ:کینیڈا دے شہر]]
[[گٹھ:آبادیات کینیڈا]]
[[گٹھ:لسٹ شہر بلحاظ آبادی]]</text>
      <sha1>1g6rs4bdpz7jfn3d7glvsjsalnat5fa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جمہوریہ ہند دی تریخ (1947 تا حال)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>124444</id>
    <revision>
      <id>690933</id>
      <parentid>644817</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T16:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JayCubby</username>
        <id>41315</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:1971 Instrument of Surrender.jpg]] → [[File:1971 Instrument of Surrender WaPo.jpg]] Full res and uncropped</comment>
      <origin>690933</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111894" sha1="k8894k94necp2awe5as24j384novf0l" xml:space="preserve">{{خانہ-معلومات-ملک/عربی}}آزاد [[بھارت]] دا اتہاس ادوں شروع ہویا جدوں دیس ۱۵ اگست ۱۹۴۷ نوں برطانوی دولت مشترکہ دے اندر اکّ آزاد دیس بن گیا۔ [[برطانیہ|بریٹیش]] ولوں سدھے انتظامیہ، جو ۱۸۵۸ وچ شروع ہویا، نے [[برصغیر|اپ براعظم]] دے اکّ سیاسی اتے معاشی ایکیکرن نوں متأثر کیتا۔ جدوں ۱۹۴۷ وچ [[برطانوی راج]] دا انت ہویا، تاں اپ-براعظم نوں مذہبی بنیاد تے دو وکھ-وکھ دیساں وچ ونڈیا 
[[تصویر:PM Nehru addresses the nation from the Red Fort on 15 August 1947.jpg|thumb|[[جواہر لال نہرو]] ۱۴ اگست ۱۹۴۷ نوں [[لال قلعہ|لال قلعے]] تے مخاطب کردے ہوئے]]
گیا-بھارت، [[ہندو دھرم|ہندواں]] دی بہو گنتی والا، اتے [[پاکستان]]، [[مسلمان|مسلماناں]] دی بہو گنتی والا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2015-06-12 |title=India {{!}} history - geography {{!}} Britannica.com |url=https://www.britannica.com/place/India |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2015-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150612010541/https://www.britannica.com/place/India |dead-url= }}&lt;/ref&gt; برطانوی بھارت دے شمال مغرب اتے مشرق دے مسلم بہو-گنتی نوں [[بھارت دی ونڈ]] ولوں، پاکستان دے ڈومینیئن وچ وکھ کیتا گیا سی۔ ونڈ کارن بھارت اتے پاکستان وچکار ۱۰ ملیان توں ودھ لوکاں دی آبادی دا تبادلہ ہویا اتے لگبھگ ۱۰ لکھ لوکاں دی موت ہو گئی۔ [[بھارتی قومی کانگرس]] دے لیڈر [[جواہر لال نہرو]] بھارت دے پہلے [[وزیراعظم (بھارت)|وزیراعظم]] بنے، پر [[بھارت دا آزادی سنگرام|آزادی سنگرام]] نال سبھ توں ودھ جڑے لیڈر، [[مہاتما گاندھی]] نے کوئی عہدہ قبول نہیں کیتا۔ ۱۹۵۰ وچ اپنائے گئے [[بھارت دا آئین|سنویدھان]] نے بھارت نوں ترتیب وار سنگھی اتے راج پدھر 'تے،  اکّ لوکتنتری لوکراج بنایا۔ ادوں توں بھارت وچ [[جمہوریت]] قائم اے۔

دیس نے مذہبی تشدد، نکسلواد، [[اتواد]] اتے علاقائی وکھوادی شورش دا ساہمنا کیتا اے۔ بھارت دے [[چین]] دے نال انسلجھے علاقائی اختلاف ہن جو ۱۹۶۲ اتے ۱۹۶۷ وچ [[بھارت-چین جنگ|لڑائی]] وچ ودھے، اتے پاکستان نال جسدے نتیجے وجوں ۱۹۴۷, [[بھارت-پاکستان لڑائی (۱۹۶۵)|۱۹۶۵]], [[بھارت-پاکستان لڑائی (۱۹۷۱)|۱۹۷۱]] اتے [[کارگل جنگ|۱۹۹۹]] وچ لڑائی ہویا۔ بھارت شیت لڑائی وچ نرپکھّ سی، اتے غیر-گٹھجوڑ وچ اکّ لیڈر سی۔  حالانکہ، اسنے ۱۹۷۱ توں [[سوویت یونین]] نال ڈھلا گٹھجوڑ بنایا، جدوں پاکستان دا [[متحدہ راج امریکہ|متحدہ راج]] اتے [[چین|پیپلز ریپبلک آف چین]] نال گٹھجوڑ سی۔

بھارت اکّ ایٹمی-ہتھیار والا دیس اے، جس نے ۱۹۷۴ وچ اپنا پہلا ایٹمی تجربہ کیتا سی، اس توں بعد ۱۹۹۸ وچ پنج ہور تجربہ کیتے گئے سن۔ ۱۹۵۰ توں ۱۹۸۰ دے دہاکے تک، بھارت نے [[سماج واد|سماج وادی]]-متاثر پالیسیاں دا پالن کیتا۔ معیشت مکمل نیم، سرکھیاواد اتے عوامی مالکی ولوں متأثر سی، جس نال مکمل بدعنوانی اتے ہولی معاشی ترقی ہویا۔ ۱۹۹۱ توں شروع ہو کے، بھارت وچ معاشی اداریکرن نے ڈرجزم معاشی نظام دی پالنا کرن دے باو جود بھارت نوں تیزی نال ودھن والی معیشت وچ بدل دتا اے۔

اپنے شروعاتی سالاں وچ اکّ مقابلتاً جدوجہد کرن والے دیس ہون توں، بھارت دا لوکراج اکّ تیزی نال ودھ رہی G20 پرمکھ معیشت وجوں ابھریا اے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Metcalf, Barbara D.; Metcalf, Thomas R. (2012), A Concise History of Modern India, Cambridge University Press, pp. 265–266}}&lt;/ref&gt; بھارت نوں کئی وار اسدی وڈی اتے ودھدی معیشت، فوجی اتے آبادی دے مدنظر اکّ مہان طاقت اتے اکّ ممکنہ وڈی طاقت وجوں جانیا جاندا اے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Malik, Mohan (2011). China and India: Great Power Rivals. United States: FirstForumPress.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2006-03-28 |title=India: Asia's Other Superpower Breaks Out - Newsweek: World News - MSNBC.com |url=http://msnbc.msn.com/id/11571348/site/newsweek/ |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2006-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060328182554/http://msnbc.msn.com/id/11571348/site/newsweek/ |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

== ۱۹۴۷-۱۹۵۰ ==
''مکھ صفحہ: [[بھارت دا راج]]''

آزاد بھارت دے پہلے سال گڑبڑ والیاں واقعے نال چنھت کیتے گئے سن-پاکستان دے نال آبادی دا اکّ وڈا ادلا-بدلی، ۱۹۴۷ دی بھارت-پاکستانی جنگ اتے اکّ [[متحدہ دیس]] بناؤن لئی ۵۰۰ توں ودھ ریاستاں دا ایکیکرن۔ [[ولبھبھائی پٹیل]]، جواہر لال نہرو اتے مہاتما گاندھی نے وی ایہہ یقینی بنایا کہ آزاد بھارت دا آئین [[دھرم نرپکھّ راج|دھرم نرپکھّ]] ہووےگا۔

=== بھارت دی ونڈ ===
''مکھ صفحہ: [[بھارت دی ونڈ]]''

بھارت دی ونڈ نوں انڈین انڈیپینڈینس ایکٹ ۱۹۴۷ وچ درسایا گیا سی۔ اسنے [[دکھنی ایشیا]] وچ بریٹیش راج نوں بھنگ کیتا اتے دو آزاد راجاں دی سرجنا کیتی: بھارت اتے پاکستان۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Khan, Yasmin (2017) [2007], The Great Partition: The Making of India and Pakistan (2 ed.), New Haven and London: Yale University Press, p. 1 South Asians learned that the British Indian empire would be partitioned on 3 June 1947. They heard about it on the radio, from relations and friends, by reading newspapers and, later, through government pamphlets. Among a population of almost four hundred million, where the vast majority live in the countryside, ploughing the land as landless peasants or sharecroppers, it is hardly surprising that many thousands, perhaps hundreds of thousands, did not hear the news for many weeks afterwards. For some, the butchery and forced relocation of the summer months of 1947 may have been the first that they knew about the creation of the two new states rising from the fragmentary and terminally weakened British empire in India}}&lt;/ref&gt; سیاسی سرحداں دی تبدیلی وچ خاص طور 'تے برطانوی ہند دے دو صوبیاں، [[بنگال]] اتے [[پنجاب]] دی ونڈ شامل اے۔ ایہناں صوبےآں وچ بہو گنتی مسلم ضلعے پاکستان نوں اتے بہو گنتی غیر-مسلم بھارت نوں دتے گئے سن۔ ونڈیاں گئیاں ہور جائیداداں وچ [[بریٹیش بھارتی فوج|بریٹیش انڈین آرمی]]، رائل انڈین نیوی، رائل انڈین ایئر فورس، [[بھارتی سول سیوا (برطانوی ہند)|انڈین سول سروس]]، ریلوے اتے مرکزی خزانہ شامل سن۔ ترتیب وار ۱۴ اتے ۱۵ اگست ۱۹۴۷ دی ادھی رات نوں سوے-حکمرانی والے آزاد پاکستان اتے بھارت قانونی طور 'تے ہوند وچ آئے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Chatterji, Joya; Washbrook, David (2013), &quot;Introduction: Concepts and Questions&quot;, in Chatterji, Joya; Washbrook, David (eds.), Routledge Handbook of the South Asian Diaspora, London and New York: Routledge,|quote=Joya Chatterji describes how the partition of the British Indian empire into the new nation states of India and Pakistan produced new diaspora on a vast, and hitherto unprecedented, scale, but hints that the sheer magnitude of refugee movements in South Asia after 1947 must be understood in the context of pre-existing migratory flows within the partitioned regions (see also Chatterji 2013). She also demonstrates that the new national states of India and Pakistan were quickly drawn into trying to stem this migration. As they put into place laws designed to restrict the return of partition emigrants, this produced new dilemmas for both new nations in their treatment of 'overseas Indians'; and many of them lost their right to return to their places of origin in the subcontinent, and also their claims to full citizenship in host countries.}}&lt;/ref&gt;
[[File:The_first_Cabinet_of_independent_India.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_first_Cabinet_of_independent_India.jpg|right|thumb|250x250px|آزد بھارت دی پہلی کیبنٹ]]
ونڈ کارن وڈے پدھر 'تے جانی نقصان ہویا اتے دو راجاں وچکار بے مثال پرواس ہویا۔ پرواس جلدی اتے تھوڑی جہی چیتاونی دے نال ہویا سی۔ ایہہ منیا جاندا اے کہ ۱۴ ملیان اتے ۱۸ ملیان دے وچکار لوک چلے گئے، اتے شاید ہور وی. ونڈ دے ویلے دوران زیادہ موت در عام طور 'تے لگبھگ ۱۰ لکھ ہون دا اندازا اے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Dyson, Tim (2018), A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day, Oxford University Press, p. 189|quote=The sudden refugee flows related to Partition may at the time have been unsurpassed in modern world history. It is likely that at least 14–18 million people moved. Previous assessments of the mortality associated with Partition have varied between 200,000 and 1 million. The first figure, attributed to Mountbatten (the last Viceroy) smacks of a number that—conveniently from an official perspective—minimises the loss of life. However, the figure of 1 million may also be too low. The data, however, do not allow for a firmer judgement.}}&lt;/ref&gt; ونڈ دے پرتشدد سبھاء نے بھارت اتے پاکستان وچکار دشمنی اتے شکّ دا ماحول پیدا کیتا جو اج تک اوہناں دے تعلقاں نوں متأثر کردا اے۔

[[مغربی پنجاب]]، شمال مغربی سرحدی صوبے، [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]]، مشرقی بنگال اتے [[سندھ]] وچ رہن والے اندازاً ۳٫۵ ملیان ہندو، سکھ اتے مسلم پاکستان وچ غلبے اتے دمن دے ڈروں بھارت چلے گئے۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2009-10-28 |title=Pakistan - MSN Encarta |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761560851_9/Pakistan.html |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2009-10-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091028203105/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761560851_9/Pakistan.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; سمپردائک تشدد نے اندازاً ۱۰ لکھ ہندواں، مسلماناں اتے سکھاں دی جان لے لئی، اتے پنجاب اتے بنگال دیاں سرحداں اتے [[کولکاتہ|کلکتہ]]، [[دلی]] اتے [[لاہور|لاہور]] دے شہراں دے نال-نال دوواں راجاں نوں گمبھیرتا نال استھر کر دتا۔ بھارتی اتے پاکستانی لیڈراں دے شراکت دار یتناں اتے خاص کرکے کلکتہ وچ مرن ورت رکھن والے بھارتی آزادی سنگرام دے آگوُ موہنداس گاندھی دے یتناں صدقہ تشدد ستمبر دے شروع وچ بند ہو گئی سی۔ بعد وچ دلی وچ لوکاں نوں شانت کرن اتے اپنی جان نوں خطرے دے باو جود امن 'تے زور دین لئی۔ دوواں سرکاراں نے آؤن والے اتے چھڈن والے پناہ گیراں لئی وڈے راحت کینپاں دا اساری کیتا، اتے بھارتی فوج نوں وڈے پدھر 'تے انسانی مدد حاصل کرن لئی لامبند کیتا گیا۔

۳۰ جنوری ۱۹۴۸ نوں موہنداس گاندھی دی قتل [[نتھورام گوڈسے]] ولوں کیتی گئی سی، جس نے اس نوں ونڈ لئی ذمہ وار ٹھہرایا سی اتے الزام لگایا سی کہ موہنداس گاندھی مسلماناں نوں خوش کر رہے سن۔ شمشانگھاٹ تک جلوس دی پالنا کرن اتے آخری شردھانجلی دین لئی ۱۰ لکھ توں ودھ لوک دلی دیاں سڑکاں 'تے آ گئے۔

۱۹۴۹ وچ، مسلم اہلکاراں ولوں فرقو تشدد، ڈراؤن-دھمکاؤن اتے دمن دے کارن، بھارت نے مغربی بنگال اتے مشرقی پاکستان توں ہور راجاں وچ لگبھگ ۱۰ لکھ ہندو پناہ گیر درج کیتے۔ پناہ گیراں دی دردشا نے ہندواں اتے بھارتی قوم پرستاں نوں ناراض کیتا، اتے پناہ گیر آبادی نے بھارتی راجاں دے سروتاں نوں ختم کر دتا، جو اوہناں نوں جذب کرن وچ اسمرتھّ سن۔ جنگ نوں ردّ نہ کردے ہوئے، وزیراعظم نہرو اتے سردار پٹیل نے [[لیاقت علی خان]] نوں دلی وچ گل بات لئی سدا دتا۔ حالانکہ بہت سارے بھارتیاں نے اس نوں تشٹیکرن قرار دتا، نہرو نے لیاقت علی خان نال اکّ سمجھوتے 'تے دستخط کیتے جس نے دوواں دیساں نوں گھٹ گنتیاں دی سرکھیا اتے گھٹ گنتی کمیشن بناؤن دا وعدہ کیتا۔ حالانکہ اصول دا خلاف کردے ہوئے، پٹیل نے امن دی خاطر اس سمجھوتے دی حمایت کرن دا فیصلہ کیتا، اتے مغربی بنگال اتے پورے بھارت توں حمایت حاصل کرن اتے سمجھوتے دے پربندھاں نوں لاگوُ کرن وچ اہم کردار نبھائی۔ خان اتے نہرو نے اکّ وپاری سمجھوتے 'تے وی دستخط کیتے، اتے دولے وواداں نوں شانتیپورن ڈھنگاں راہیں حل کرن لئی پرعزم کیتا۔ ہولی-ہولی، فوجیڑے ہزاراں ہندو مشرقی پاکستان واپس پرت گئے، پر تعلقاں وچ پگھلنا بہتا چر نہیں چل سکیا، مکھ طور 'تے کشمیر اختلاف دے کارن۔

=== ریاستی راجاں دا رلیواں ===
جولائی ۱۹۴۶ وچ، جواہر لال نہرو نے واضع طور 'تے دیکھیا کہ کوئی وی ریاست آزاد بھارت دی فوج دے خلاف فوجی طور 'تے جت نہیں سکدی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Menon, Shivshankar (20 April 2021). India and Asian Geopolitics: The Past, Present. Brookings Institution Press. p. 34.}}&lt;/ref&gt; جنوری ۱۹۴۷ وچ، نہرو نے کیہا کہ آزاد بھارت راجیاں دے برہم اختیار نوں قبول نہیں کریگا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Lumby, E. W. R. 1954. The Transfer of Power in India, 1945–1947. London: George Allen &amp; Unwin. p. 228}}&lt;/ref&gt;
[[تصویر:Sardar patel (cropped).jpg|thumb|سردار ولبھ بھائی پٹیل]]
مئی ۱۹۴۷ وچ، اسنے اعلان کیتی کہ آئین سبھا وچ شامل ہون توں انکار کرن والے کسے وی ریاست نوں دشمن راج منیا جاوے گا۔ برطانوی ہند وچ ۱۷ صوبہ سن، جو کہ ۵۶۵ ریاستاں دے نال موجود سن۔ ریاستاں دے شہزادےآں نوں، حالانکہ، جاں تاں آزاد رہن جاں پنجاب اتے بنگال وچوں کسے وی راج وچ شامل ہون دا اختیار دتا گیا سی۔ اس طرحاں بھارت دے لیڈراں نوں مکھ زمین  وچ کھنڈے ہوئے آزاد راجاں اتے راجاں دے نال اکّ کھنڈت دیس دی وراثت دی سمبھاونا دا ساہمنا کرنا پیا۔ سردار ولبھبھائی پٹیل دی اگوائی ہیٹھ، بھارت دی نویں سرکار نے مرکزی سرکار اتے آئین دی پرمکھتا نوں یقینی بناؤن لئی فوجی کاروائی دے آپشن  دے حمایت نال سیاسی گل بات نوں لاگوُ کیتا۔ سردار پٹیل اتے وی.پی. مینن نے بھارت نال جڑیاں ریاستاں دے حکمراناں نوں بھارت وچ شامل ہون لئی منا لیا۔ ریاستاں دے حکمراناں دے بہت سارے اختیار اتے خاص اختیار، خاص کرکے اوہناں دیاں نجی جائیداداں اتے نجی پرس، اوہناں نوں منن لئی مناؤن دی گارنٹی دتی گئی سی۔ اوہناں وچوں کجھ نوں راجپرمکھّ (گورنر) اتے اپراجپرمکھ (ڈپٹی گورنر) ولین کیتے راجاں دا بنایا گیا سی۔ سوراشرا، [[پٹیالہ اتے مشرقی پنجاب سٹیٹس یونین (پیپسو)|پیپسو]]، وندھ پردیش اتے [[مدھ بھارت]] مربعے وہارک انتظامی راج بناؤن لئی بہت ساریاں چھوٹیاں ریاستاں نوں ملا دتا گیا سی۔ کجھ ریاستاں جویں کہ [[ترپرا]] اتے [[منی پور  |منی پور  ]] نوں بعد وچ ۱۹۴۹ وچ شامل کیتا۔ [[جوناگڑھ ریاست|جوناگڑھ]] (مسلم نواب والا ہندو-بہگنتی راج)- دسمبر ۱۹۴۷ دی اکّ رائشماری دے نتیجے وجوں بھارت وچ رلیویں لئی ۹۹٪ ووٹ نال بھارت وچ ملایا گیا۔

[[حیدرآباد]] (مسلم نظام والا ہندو-بہگنتی راج) وچ پٹیل نے ۱۳ توں ۲۹ ستمبر ۱۹۴۸ درمیان گل بات دی ناکامی دے بعد بھارتی فوج نوں نظام دی سرکار نوں کوڈ-نام اوپریشن پولو دے تحت برخاست کرن دا حکم دتا اتے اگلے سال بھارت وچ ملا لیا گیا۔

[[جموں اتے کشمیر]] راج (اکّ ہندو راجے والا اکّ مسلم بہو گنتی والا راج) اپ-براعظم دے دور اتر وچ تیزی نال اختلاف دا اکّ سروت بن گیا جو ۱۹۴۷ توں ۱۹۴۹ تک چلی پہلی بھارت-پاکستان جنگ وچ شروع ہویا۔ انت وچ، اکّ متحدہ دیس-نگرانی جنگ بندی 'تے رضا مندی بنی سی جس نال بھارت نے ووادت علاقہ دے دو-تہائی حصے 'تے قبضہ کر لیا سی۔ جواہر لال نہرو نے شروع وچ ماؤنٹبیٹن دے تجویز نال رضا مندی جتائی کہ دشمنی ختم ہندے ہی پورے راج وچ رائشماری کروائی جاوے، اتے ۱ جنوری ۱۹۴۹ نوں دوواں دھراں ولوں متحدہ دیس-پریوجت جنگ بندی لئی رضا مندی دتی گئی۔ ۱۹۵۴ وچ، جدوں پاکستان نوں متحدہ راج توں ہتھیار ملنے شروع ہوئے، نہرو نے اپنا حمایت واپس لے لیا۔ بھارتی آئین ۲۶ جنوری ۱۹۵۰ نوں کشمیر وچ راج لئی خاص دھاراواں نال لاگوُ ہویا سی۔

=== آئین ===
''مکھ صفحہ: [[بھارت دا آئین]]''

بھارت دے آئین نوں ۲۶ نومبر ۱۹۴۹ نوں آئین سبھا ولوں اپنایا گیا سی اتے ۲۶ جنوری ۱۹۵۰ نوں لاگوُ ہویا سی۔ آئین نے [[بھارت سرکار ایکٹ ۱۹۳۵]] نوں دیس دے بنیادی چلاون دستاویز وجوں بدل دتا، اتے بھارت دا ڈومینیئن بھارت دا لوکراج بن گیا۔ آئینی خودمختیاری نوں یقینی بناؤن لئی، اس دے پروڈیؤسراں نے دھارا ۳۹۵ وچ بریٹیش پارلیمنٹ دے پرانے ایکٹاں نوں ردّ کر دتا۔ آئین بھارت نوں اکّ [[خود مختاری]] سنپنّ، سماج وادی، [[دھرم نرپکھتا|دھرم نرپکھّ]]،[۲۹] اتے [[جمہوریت|جمہوری]] لوکراج اعلان کردا اے، اس دے شہریاں نوں نیاں، برابری اتے آزادی دا بھروسہ دندا اے، اتے بھائیچارک سانجھ نوں مُتحرک کرن لئی یتن کردا اے۔ آئین دے لاگوُ ہون توں بعد اس وچ ۱۰۰ توں ودھ سہولتں ہوئیاں ہن۔ بھارت ۲۶ جنوری نوں [[جمہوریہ دن (بھارت)|جمہوریہ دن]] وجوں مناؤندا اے۔

=== بھارت-پاکستان جنگ (۱۹۴۷-۱۹۴۸) ===
''مکھ صفحہ: [[بھارت-پاکستان جنگ (۱۹۴۷-۱۹۴۸)]]''

۱۹۴۷-۱۹۴۸ دی بھارت-پاکستان جنگ ۱۹۴۷ توں ۱۹۴۸ تک کشمیر اتے جموں دی ریاست نوں لے کے بھارت اتے پاکستان وچکار لڑی گئی سی۔ ایہہ دو نویں آزاد دیساں وچکار لڑیاں گئیاں چار بھارت-پاکستان جنگاں وچوں پہلی سی۔ پاکستان نے آزادی توں کجھ ہفتیاں بعد کشمیر نوں سرکھیت کرن دی کوشش وچ، وزیرستان توں قبائلی لشکر (ملشیا) شروع کرکے،لڑائی شروع کر دتا۔ متحدہ دیس دی وچولگی نال ۵ جنوری ۱۹۴۹ نوں جنگ بندی ہوئی۔ جنگ وچ بھارتی نقصان کل ۱٬۱۰۴ مارے گئے اتے ۳٬۱۵۴ زخمی ہوئے؛ پاکستانی، لگبھگ ۶٬۰۰۰ مارے گئے اتے ۱۴٬۰۰۰ زخمی ہوئے۔ نرپکھّ ملانکن دسدے ہن کہ بھارت نے جت حاصل کیتی کیونکہ اس نے بہو گنتی لڑے ہوئے علاقہ دی سپھلتاپوروک رکھیا کیتی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Kulke, Hermann; Rothermund, Dietmar (2004). A History of India (Fourth ed.). Routledge. p. 324. The Indian army defended Kashmir against Pakistani aggression.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=New Zealand Defence Quarterly, Issues 24–29. New Zealand. Ministry of Defence. 1999. India won, and gained two-thirds of Kashmir, which it successfully held against another Pakistani invasion in 1965.}}&lt;/ref&gt;

== حکومت اتے سیاست ==

=== نہرو حکومت ===
نہرو نوں جدید بھارتی راج دا موڈھی منیا جا سکدا اے۔ پاریکھ نے اس دا سہرا نہرو ولوں بھارت لئی تیار کیتے قومی فلسفہ نوں دتا۔ اس دے لئی، آدھنکیکرن قومی فلسفہ سی، جسدے ستّ ٹیچے سن: قومی ایکتا، پارلیمانی جمہوریت، ادیوگیکرن، سماج واد، سائنسی سبھاء دا ترقی، اتے غیر-تنظیم۔ پاریکھ دی رائے وچ، اس دے نتیجے وجوں فلسفے اتے پالیسیاں نے سماج دے اکّ وڈے حصے نوں لابھ پہنچایا جویں کہ عوامی علاقہ دے مزدوراں، صنعتی گھرانیاں اتے مدھ اتے اچّ کسانی۔ حالانکہ، ایہہ شہری اتے پینڈو غریباں، بے روزگاراں نوں لابھ جاں مطمعن کرن وچ ناکام رہا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Parekh, Bhiku (1991). &quot;Nehru and the National Philosophy of India&quot;. Economic and Political Weekly. 26 (5–12 Jan 1991): 35–48.}}&lt;/ref&gt; ۱۹۵۰ وچ ولبھبھائی پٹیل دی موت نے نہرو نوں اکلے باقی بچے پرتیک قومی لیڈر دے روپ وچ چھڈّ دتا، اتے جلدی ہی حالت اجیہی بن گئی کہ نہرو بناں کسے رکاوٹ دے بھارت لئی اپنے نظریہ نوں لاگوُ کر سکے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Tan Chung, ed. (1998). Across The Himalayan Gap. Gyan Publishing House. p. 506.}}&lt;/ref&gt;

نہرو نے [[آیات]] پرتیستھاپت ادیوگیکرن 'تے مشتمل معاشی پالیسیاں نوں لاگوُ کیتا اتے اکّ [[مشرت مطلب انتظام|مشرت معیشت]] دی وکالت کیتی جتھے سرکار ولوں ریگولیٹ عوامی علاقہ، نجی علاقہ دے نال سہِ-موجود ہووےگا۔ اوہ مندا سی کہ بنیادی اتے بھاری صنعت دی قیام بھارتی معیشت دے ترقی اتے آدھنکیکرن لئی ضروری سی۔ اس لئی، سرکار نے مکھ طور 'تے عوامی علاقہ دے پرمکھ صنعتاں-[[اسپات|سٹیل]]، [[لوہا]]، [[کولا]]، اتے [[بجلی]]،وچ سبسڈیاں اتے سرکھیاوادی پالیسیاں دے نال اوہناں دے ترقی نوں مُتحرک کردے ہوئے سرمایہ کاری نوں ڈاریکٹ کیتا۔ نہرو نے ۱۹۵۷ اتے ۱۹۶۲ وچ ہور چون جتاں لئی کانگرس دی اگوائی کیتی۔ اپنے کارجکال دوران، بھارتی پارلیمنٹ نے مکمل سدھار پاس کیتے جیہناں نے ہندو سماج وچ عورتاں دے قانونی حقاں وچ وادھا کیتا اتے جاتی وتکرا اتے چھوت-چھات خلاف قانون بنائے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Som, Reba (February 1994). &quot;Jawaharlal Nehru and the Hindu Code: A Victory of Symbol over Substance?&quot;. Modern Asian Studies. 28 (1): 165–194.}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Forbes, Geraldine; Geraldine Hancock Forbes; Gordon Johnson (1999). Women in Modern India. Cambridge University Press. p. 115}}&lt;/ref&gt;نہرو نے بھارت دے بچیاں نوں [[بھارت وچ مڈھلی سکھیا|پرائمری سکھیا]] نوں پورا کرن لئی داخل کرن لئی اکّ مضبوط پہل قدمی دی وکالت کیتی، اتے دیس بھر وچ ہزاراں سکول، کالج اتے انت سکھن دیاں ادارےآں، جویں کہ انڈین انسٹیچیوٹ آف ٹیکنالوجی، دی قیام کیتی گئی سی۔ نہرو نے بھارت دی معیشت لئی اکّ سماج وادی ماڈل دی وکالت کیتی۔ بھارت دی آزادی حاصل کرن توں بعد، سکیم دا اکّ رسمی ماڈل اپنایا گیا سی، اتے اس دے مطابق [[سکیم کمیشن (بھارت)|سکیم کمیشن]]، وزیراعظم نوں سدھے طور 'تے رپورٹ کردا سی، دی قیام ۱۹۵۰ وچ کیتی گئی سی، جس دے چیئرمین نہرو سن۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Sony Pellissery and Sam Geall &quot;Five Year Plans&quot; in Encyclopedia of Sustainability, Vol. 7 pp. 156–160}}&lt;/ref&gt; کمیشن نوں معاشی ترقی لئی پنج-سالا سکیماں تیار کرن دا کم سونپیا گیا سی جو سوویت ماڈل ولوں کیندریکرت اتے ایکیکرت قومی معاشی پروگراماں دے بنیاد 'تے تیار کیتیاں گئیاں سن۔ اکّ مکمل عوامی کم اتے ادیوگیکرن دی مہم دے نتیجے وجوں وڈے ڈیماں، سنچائی نہراں، سڑکاں، تھرمل اتے ہائیڈروئلیکٹرک پاور سٹیشناں اتے ہور بہت کجھ دا اساری ہویا۔

=== راج مڑقیام ===
''مکھ صفحہ: [[راج مڑقیام ایکٹ ۱۹۵۶]]''

۱۹۵۲ وچ آندھرا راج دی منگ لئی شریراملُ دے مرن ورت، اتے نتیجے وجوں ہوئی موت نے بھارتی سنگھ دے اکّ وڈے پنر روپ نوں جم دتا۔ نہرو نے راج مڑقیام کمیشن نامزد کیتا، جس دیاں سفارشاں 'تے ۱۹۵۶ وچ راج مڑقیام ایکٹ پاس کیتا گیا سی۔ پرانے راجاں نوں بھنگ کر دتا گیا سی اتے سانجھے لسانی اتے نسلی جن آبادی دی طرز 'تے نویں راج بنائے گئے سن۔ [[کیرل|کیرلا]] اتے [[چینئی|مدراس]] راج دے [[تیلگو بولی|تیلگو]] بولن والے کھیتراں دے وکھ ہون نے [[تمل ناڈو|تاملناڈو]] دے اکّ خاص طور 'تے [[تمل بولی|تامل]]-بھاشی راج دی سرجنا نوں اہل بنایا۔ ۱ مئی ۱۹۶۰ نوں، [[مہاراشٹر]] اتے [[گجرات]] راجاں نوں دوبھاشی بمبئی راج توں باہر بنایا گیا سی، اتے ۱ نومبر ۱۹۶۶ نوں، وڈے پنجاب راج نوں چھوٹے، [[پنجابی بولی|پنجابی]] بولن والے پنجاب اتے [[ہریانوی بولی|ہریانوی]] بولن والے [[ہریانہ]] راجاں وچ ونڈیا گیا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Constitution (Seventh Amendment) Act, 1956{{!}} National Portal of India |url=https://www.india.gov.in/my-government/constitution-india/amendments/constitution-india-seventh-amendment-act-1956 |access-date=2023-06-08 |website=www.india.gov.in}}&lt;/ref&gt;

=== بہو-پارٹی نظام دا ترقی ===
آزادی توں پہلاں دے بھارت وچ، مکھ پارٹیاں کانگرس اتے [[آل انڈیا مسلم لیگ|مسلم لیگ]] سن۔ اس ویلے دوران محدود جاں علاقائی اپیل دے نال ہندو مہاسبھا، جسٹس پارٹی، اکالی دل، کمیونسٹ پارٹی آدی ورگیاں ہور بہت ساریاں پارٹیاں وی سن۔ ونڈ کارن مسلم لیگ دے ٹٹن نال، کانگرس پارٹی ۱۹۵۰ دے دہاکے دوران بھارتی سیاست 'تے حاوی ہون دے یوگ ہو گئی۔ ایہہ ۶۰ اتے ۷۰ دے دہاکے دوران ٹٹن لگی۔ اس ویلے دوران بہت ساریاں نویاں پارٹیاں دا تشکیل ہویا۔ ایہناں وچ سابقہ کانگرس ولوں قائم کیتیاں گئیاں پارٹیاں وی شامل سن۔ لیڈراں جویں کہ [[آزاد پارٹی]]، کئی سماج وادی جھکاء والیاں پارٹیاں، اتے ہندو قوم پرست آرئیسئیس دی سیاسی بانہہ [[بھارتی جن سنگھ]]۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Swain, P. C. (2008). DYNAMICS OF THE INDIAN PARTY SYSTEM : THE EMERGENCE OF COMPETITIVE MULTI PARTY COALITIONS. The Indian Journal of Political Science, 69(1), 59–70.}}&lt;/ref&gt;

۴ جون ۱۹۵۹ نوں، کانگرس دے [[ناگپور]] سیشن توں تھوڑی دیر بعد، [[سی. راجاگوپالچاری|سی. راجگوپالاچاری]]، نویں قائم فورم آف فری اینٹرپرائیز (FFE) دے مراری ویدیا اتے مینو مسانی، اکّ کلاسیکل اداروادی اتے  سماج وادی جھکاء والے نہرو دا نقاد، نے مدراس وچ اکّ میٹنگ وچ نویں آزاد پارٹی دے تشکیل دا اعلان کیتا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Ramachandra Guha (31 March 2011). Makers of Modern India. Harvard University Press.}}&lt;/ref&gt; بعد وچ، عین.جی. رنگا، [[کے ایم منشی|کے.ایم. منشی]]، فیلڈ مارشل کے.ایم. کریئپا اتے پٹیالہ دے مہاراجہ اس یتن وچ شامل ہوئے۔ راجگوپالاچاری، مسانی اتے رنگا نے کوشش کیتی پر [[جیپرکاش نرائن|جیپرکاش نارائن]] نوں شامل کرن وچ ناکام رہے۔ کانگرس مخالف مورچہ بناؤن لئی راجگوپالاچاری دے یتناں نے [[دراوڑ منیتر کڑگم|دروڑ منیتر کڑگم]] دے اپنے سابقہ مخالف [[سی عین انادرائی|سی.عین. انادرائی]] نال رابطہ کیتا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Srinivas, Mysore Narasimhachar (1995). Social change in modern India. Orient Blackswan. p. 111.}}&lt;/ref&gt; ۱۹۵۰ویاں دے اخیر اتے ۱۹۶۰ویاں دے شروع وچ، انادرائی راجگوپالاچاری دے نیڑے ودھیا اتے ۱۹۶۲ دیاں مدراس صوبائی اسمبلی چوناں لئی آزاد پارٹی نال گٹھجوڑ دی منگ کیتی۔ حالانکہ آزاد پارٹی اتے دروڑ منیتر کڑگم (ڈیئیمکے) وچکار کدے-کدائیں چون سمجھوتے ہوئے سن، راجگوپالاچاری کمیونسٹاں نال موجودہ گٹھجوڑ دے کارن ڈیئیمکے نال رسمی گٹھجوڑ 'تے غیر-پرعزم رہے جیہناں توں اوہ ڈردے سن۔ آزاد پارٹی نے مدراس راج صوبائی اسمبلی چوناں وچ ۹۴ سیٹاں 'تے چون لڑی اتے چھ جتن دے نال-نال ۱۹۶۲ دیاں لوک سبھا چوناں وچ ۱۸ پارلیمانی سیٹاں جتیاں۔&lt;ref&gt;{{Cite web |title=GENERAL ELECTIONS, 1962 |url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/SE_1962/StatRep_Madras_1962.pdf |access-date=2023-06-08 |archive-date=2010-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101007003737/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/SE_1962/StatRep_Madras_1962.pdf |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

=== ودیش پالیسی اتے فوجی ٹکراء ===
نہرو دی ودیش پالیسی گٹّ علیحدہ تحریک دی انسپائریشن سی، جس دا بھارت شریک بانی سی۔ نہرو نے متحدہ راج امریکہ اتے سوویت یونین دوواں نال دوستانہ تعلق بنائے رکھے، اتے چین دے لوک لوکراج نوں دیساں دے عالمی بھائیچارے وچ شامل ہون لئی مُتحرک کیتا۔ ۱۹۵۶ وچ، جدوں [[سویز نہر|سئیز نہر]] کمپنی نوں [[مصر]] دی سرکار ولوں ضبط کر لیا گیا سی، اکّ قومانتری کانفرنس نے مصر دے خلاف کاروائی کرن لئی ۱۸-۴ نال ووٹ دتی۔ بھارت، [[انڈونیشیا]]، [[سری لنکا|سری لنکا]] اتے سوویت یونین دے نال مصر دے چار سپوٹراں وچوں اکّ سی۔ بھارت نے فلسطین دی ونڈ اتے ۱۹۵۶ وچ [[ازرائل|عزرائیل]]، یونائیٹڈ کنگڈم اتے [[فرانس|فرانس]] ولوں [[سینائی ٹاپونما|سنائی]] اتے حملے دا خلاف کیتا سی، پر [[تبت]] اتے چین دے سدھے کنٹرول دا خلاف نہیں کیتا، اتے [[ہنگری]] وچ اکّ جمہوریت پکھی تحریک نوں دباؤن دا خلاف کیتا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Anthony James Joes (18 August 2006). Resisting Rebellion: The History and Politics of Counterinsurgency. University Press of Kentucky. pp. 82–}}&lt;/ref&gt; سوویت یونین. حالانکہ نہرو نے بھارت لئی ایٹمی اچھاواں توں انکار کر دتا، [[کینیڈا]] اتے فرانس نے بجلی لئی ایٹمی پاور سٹیشناں دے ترقی وچ بھارت دی مدد کیتی۔ بھارت نے ۱۹۶۰ وچ پاکستان نال ستّ دریاواں دے پانیاں دے پانیاں دی صحیح ورتوں لئی سمجھوتہ وی کیتا سی۔ نہرو نے ۱۹۵۳ وچ پاکستان دا دورہ کیتا سی، پر پاکستان وچ سیاسی اتھل-پتھل کارن، کشمیر اختلاف 'تے کوئی اگے نہیں ودھیا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Robert Sherrod (19 January 1963). &quot;Nehru: The Great Awakening&quot;. The Saturday Evening Post. 236 (2): 60–67.}}&lt;/ref&gt; ۱۹۶۵ دی بھارت-پاکستان جنگ وچ، پاکستانی فوجاں ولوں کشمیر وچ بھارت-پاکستان دی سرحد پار کرکے بھارت-ریگولیٹ کشمیر وچ گھسپیٹھ کرن دیاں کوششاں توں بعد، بھارت نے قومانتری سرحد پار کرکے پاکستان 'تے سارے مورچیاں 'تے حملہ کیتا۔

{{Gallery|File:1965 war.jpg|چوتھی سکھ ریجیمینٹ دے بھارتی فوج دے اہلکاراں نے ۱۹۶۵ دی بھارت-پاکستان جنگ دوران برکی دی لڑائی جتن توں بعد، لاہور، پاکستان وچ اکّ پولیس سٹیشن اتے قبضہ کر لیا|File:Canberra.pr9.takeoff.arp.jpg|بھارتی ہوائی فوج نے اپریشن وجے (۱۹۶۱) دوران پرتگالی ہتھیاربند بلاندے خلاف ۲۰ چھوٹے اتے ہلکے بھار والے کینبرا بمبار دی ورتوں کیتی، جس نال گوآ دا قبضہ ہو گیا۔|File:China India western border 88.jpg|اکسائی چن، ۱۹۸۸ سمیت چین-بھارت سرحد دے مغربی سیکٹر وچ ووادت علاقہ|align=center|width=180|lines=۴}}۱۹۶۱ وچ، شانتیپوروک حوالے لئی لگاتار پٹیشناں توں بعد، بھارت نے بھارت دے مغربی ساحل 'تے [[گوآ]] دی پرتگالی بستی 'تے حملہ کرکے اس نوں اپنے نال ملا لیا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Praval, Major K.C. (2009). Indian Army after Independence. New Delhi: Lancer. p. 214.}}&lt;/ref&gt; ۱۹۶۲ وچ چین اتے بھارت [[ہمالیہ]] وچ سرحد اتے مختصر چین-بھارت لڑائی وچ شامل ہوئے۔ ایہہ جنگ بھارتیاں لئی پوری طرحاں ہارن والی سی اتے ہتھیاراں دے اساری اتے متحدہ راج امریکہ نال تعلقاں وچ سدھار 'تے مڑ مرتکز ہوئی۔ چین نے ووادگرست چینی دکھنی تبت اتے بھارتی شمال مشرقی سرحدی ایجنسی دے ووادت علاقہ توں پچھے ہٹ گیا سی جس نوں اسنے لڑائی دوران پار کیتا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2017-07-13 |title=India - War with China |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/war/indo-prc_1962.htm |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2017-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713235919/http://www.globalsecurity.org/military/world/war/indo-prc_1962.htm |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

== ۱۹۶۰ دا دہاکا (نہرو توں بعد) ==
[[File:Indira_Gandhi_in_1967.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Indira_Gandhi_in_1967.jpg|right|thumb|اندرا گاندھی]]
۲۷ مئی ۱۹۶۴ نوں جواہر لال نہرو دی موت ہو گئی اتے [[لال بہادر کلاسیکل|لال بہادر کلاسیکل]] وزیراعظم بنے۔ ۱۹۶۵ وچ، بھارت اتے پاکستان اکّ وار پھر کشمیر نوں لے کے جنگ وچ چلے گئے، پر بناں کسے مقررہ نتیجے جاں کشمیر دی سیما وچ تبدیلی کیتے۔ تاشقند سمجھوتہ سوویت سرکار دی وچولگی وچ ہویا سی پر دستخط دی رسم توں بعد رات نوں کلاسیکل دی موت ہو گئی۔ اکّ لیڈرشپ چون دے نتیجے وجوں [[اندرا گاندھی]]، نہرو دی دھی، جو اطلاع اتے نشریاتی وزیر وجوں سیوا نبھا رہی سی، نوں تیجے وزیراعظم وجوں قائم کیتا گیا۔ اسنے سجے-پکھی لیڈر [[مورارجی دیسائی]] نوں ہرایا۔ کانگرس پارٹی نے ۱۹۶۷ دیاں چوناں وچ وستواں دیاں ودھدیاں قیمتاں، بے روزگاری، معاشی کھڑمالیات اتے غذا سنکٹ دے کارن مکمل نراشا دے کارن گھٹ اکثریت حاصل کیتا۔ اندرا گاندھی نے روپئے دے ملّ وچ گراوٹ لئی رضا مندی دین توں بعد بھارتی کاروباراں اتے کھپتکاراں لئی بہت مشکلاں پیدا ہوئیاں سن اتے سیاسی وواداں کارن متحدہ راج توں کنک دی درامد گھٹ گئی سی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Kapila, Raj; Uma Kapila (2004). Understanding India's Economic Reforms. Academic Foundation. p. 126}}&lt;/ref&gt;

مورارجی دیسائی نے گاندھی دی سرکار وچ اپ وزیراعظم اتے مالیات وزیر دے روپ وچ داخلہ کیتا اتے سینئر کانگرسی سیاستداناں نال مل کے گاندھی دے اختیار نوں محدود کرن دی کوشش کیتی۔ پر اپنے سیاسی صلاح کار پی.عین. ہکسر دی صلاح دے بعد، گاندھی نے سماج وادی پالیسیاں ول اکّ وڈا بدلاء کرکے اپنی اپیل نوں مڑ سرجیت کیتا۔ اسنے سپھلتاپوروک سابقہ بھارتی رائلٹی لئی پریوی پرس گارنٹی نوں ختم کر دتا، اتے بھارت دے بینکاں دے قومیانہ نوں لے کے پارٹی دے درجیبندی دے خلاف اکّ وڈا حملہ کیتا۔ حالانکہ دیسائی اتے بھارت دے وپاری بھائیچارے ولوں خلاف کیتا گیا سی، پر ایہہ پالیسی جنتا وچ مشہور سی۔ جدوں کانگرس دے سیاستداناں نے گاندھی دی کانگرس دی میمبر شپ نوں معطل کرکے گاندھی نوں باہر کرن دی کوشش کیتی، تاں گاندھی نوں پارلیمنٹ دے میمبراں دی وڈی گنتی وچ اپنی کانگرس (آر) وچ جان نال طاقت دتی گئی۔ بھارتی آزادی سنگرام دا گڑھ، انڈین نیشنل کانگرس، ۱۹۶۹ وچ وکھ ہو گئی سی۔ گاندھی نے تھوڑی جہی اکثریت نال حکمرانی کرنا جاری رکھیا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Rosser, J. Barkley; Marina V. Rosser (2004). Comparative Economics in Transforming the World Economy. MIT Press. pp. 468–470.}}&lt;/ref&gt;

== ۱۹۷۰-۸۰ ==
۱۹۷۱ وچ، اندرا گاندھی اتے اسدی کانگرس (آر) بھاری اکثریت نال اقتدار وچ واپس آئی۔ بینکاں دا قومیانہ کیتا گیا، اتے ہور بہت ساریاں سماج وادی معاشی اتے صنعتی پالیسیاں لاگوُ کیتیاں گئیاں۔ بھارت نے بنگلہ دیس دی آزادی دی لڑائی وچ دخل دتا، پاکستان دے بنگالی ادھ وچ اکّ گھریلو لڑائی ہو رہا سی، جدوں لکھاں پناہ گیر پاکستانی فوج دے ظلماں توں بھجّ گئے سن۔ اس جھڑپ دے نتیجے وجوں مشرقی پاکستان دی آزادی ہوئی، جس نوں بنگلہ دیس وجوں جانیا جاندا اے۔ متحدہ راج امریکہ نال تعلق تنائپورن ہو گئے، اتے بھارت نے سوویت سنگھ نال ۲۰ سالاں دی دوستی دی سندھی 'تے دستخط کیتے - پہلی وار غیر-گٹھجوڑ توں واضع طور 'تے توڑیا۔ ۱۹۷۴ وچ، بھارت نے پوکھرن دے نیڑے راجستھان دے ریگستان وچ اپنے پہلے ایٹمی ہتھیار دا تجربہ کیتا۔

=== سکم دا رلیواں ===
۱۹۷۳ وچ، [[سکم]] دے راج وچ شاہی مخالف دنگے ہوئے۔ ۱۹۷۵ وچ، سکم دے وزیراعظم نے بھارتی پارلیمنٹ وچ سکم نوں بھارت دا راج بنن دی اپیل کیتی۔ اسے سال اپریل وچ، بھارتی فوج نے [[گنگٹوک]] شہر اتے قبضہ کر لیا۔ اس توں بعد، اکّ رائیشماری کروائی گئی جس وچ ۹۷٫۵ فیصد ووٹراں نے راجشاہی نوں ختم کرن دی حمایت کیتا، بھارت نال سنگھ نوں بااثر ڈھنگ نال پروانگی دتی۔ ۱۶ مئی ۱۹۷۵ نوں، سکم بھارتی سنگھ دا ۲۲واں راج بن گیا، اتے راجشاہی نوں ختم کر دتا گیا۔ نویں راج نوں شامل کرن دے یوگ بناؤن لئی، بھارتی پارلیمنٹ نے بھارتی آئین وچ سودھ کیتی۔ پہلاں، ۳۵ویں سودھ نے شرطاں دا اکّ سیٹ طے کیتا جس نے سکم نوں &quot;ایسوسیئیٹ سٹیٹ&quot; بنا دتا، اکّ خاص عہدہ کسے ہور راج ولوں نہیں ورتیا جاندا۔ اکّ مہینے بعد، ۳۶ویں سودھ نے ۳۵ویں سودھ نوں ردّ کر دتا، اتے سکم نوں آئین دی پہلی انوسوچی وچ اپنا نام جوڑدے ہوئے، اکّ پورا راج بنا دتا۔

=== شمال مشرقی راجاں دا تشکیل ===
شمال مشرقی بھارت وچ، [[آسام]] راج نوں ۱۹۷۰ وچ اس ویلے آسام دیاں سرحداں دے اندر کئی راجاں وچ ونڈیا گیا سی۔ ۱۹۶۳ وچ، ناغہ پہاڑی ضلع [[ناگالینڈ]] دے نام ہیٹھ بھارت دا ۱۶واں راج بن گیا۔ ٹیونسانگ دا کجھ حصہ ناگالینڈ وچ شامل کیتا گیا۔ ۱۹۷۰ وچ، [[میگھالیہ]] پٹھار دے خاصی، جینتیا اتے گارو لوکاں دیاں منگاں دے جواب وچ، خاصی پہاڑیاں، جینتیا پہاڑیاں اتے گارو پہاڑیاں نوں گلے لگاؤن والے ضلعے آسام دے اندر اکّ خودمختیاری راج وچ بنائے گئے سن؛ ۱۹۷۲ وچ ایہہ میگھالیہ دے نام ہیٹھ اکّ وکھرا راج بن گیا۔ ۱۹۷۲ وچ، [[اروناچل پردیش]] (شمال مشرقی سرحدی ایجنسی) اتے [[مزورم]] (دکھن وچ مزو پہاڑیاں توں) نوں مرکز شاست پردیشاں وجوں آسام توں وکھ کیتا گیا سی؛ دوویں ۱۹۸۶ وچ راج بن گئے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Bhubaneswar Bhattacharyya (1995). The troubled border: some facts about boundary disputes between Assam-Nagaland, Assam-Arunachal Pradesh, Assam-Meghalaya, and Assam-Mizoram. Lawyer's Book Stall.}}&lt;/ref&gt;

=== ہری انقلاب اتے ددھ انقلاب ===
{{multiple image|align=right|caption_align=center|image1=Punjab Monsoon.jpg|width1=180|caption1=پنجاب بھارت دی ہری انقلاب دی اگوائی کیتی|image2=Amul Plant at Anand.jpg|width2=272|caption2=امول دا آنند، گجرات وکھے ڈیری پلانٹ، ۱۹۷۰ دے دہاکے وچ آپریشن پھلڈّ دوران شروع کیتا گیا}}۱۹۷۰ دے دہاکے دے شروع وچ بھارت دی آبادی ۵۰۰ ملیان دے انکڑے نوں پار کر گئی سی، پر [[ہری انقلاب]] دے کارن کھیتی باڑی پیداواری صلاحیت وچ بہت سدھار دے نال اس دے لمبے ویلے توں چل رہے غذا سنکٹ نوں حل کیتا گیا سی۔ سرکار نے جدید کھیتی سند، جینرک بیجاں دیاں نویاں قسماں، اتے کساناں نوں مالی مدد وچ وادھا کیتا جس نال [[کنک]]، [[چاول]] اتے [[مکی]] ورگیاں خوراکی فصلاں دے نال-نال [[کپاہ]]، [[چاہ]]، [[تمباکو]] اتے [[کوفی]] ورگیاں وپاری فصلاں دی پیداوار وچ وادھا ہویا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=&quot;The Green Revolution in India&quot;. U.S. Library of Congress (released in public domain). Library of Congress Country Studies.}}&lt;/ref&gt; ودھی ہوئی کھیتی پیداواری صلاحیت بھارت-گنگا دے میدانی راجاں اتے پنجاب وچ پھیلی۔

اوپریشن پھلڈّ دے تحت، سرکار نے ددھ دے پیداوار نوں مُتحرک کیتا، جس وچ بہت وادھا ہویا، اتے پورے بھارت وچ پشوآں دے پالن وچ سدھار ہویا۔ اسنے بھارت نوں دو دہاکیاں توں غذا درامد ختم کردے ہوئے اپنی آبادی دا ڈھڈّ بھرن وچ آتم-انحصار بنن دے یوگ بنایا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Singh, Katar (1999). Rural Development: Principles, Policies and Management. New Delhi: SAGE. p. 201.}}&lt;/ref&gt;

=== بنگلہ دیس دا اساری ===
[[File:1971 Instrument of Surrender WaPo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:1971 Instrument of Surrender WaPo.jpg|right|thumb|بنگلہ دیس دے اساری دی تریخی تصویر]]
بھارتی فوج دی اگوائی جنرل [[جگجیت سنگھ اروڑا]] اتے پاکستان فوج دی اگوائی جرنل امیر عبد اﷲ خان نیازی کر رہے سن تے بھارتی فوج نے چوترپھا حملہ کر کے پاکستانی فوج دیاں کئیاں بٹالیئناں نوں تباہ کر دتا۔ [[بھارتی ہوائی فوج]] اتے [[سمندری فوج]] نے پاکستانی ہوائی تے سمندری فوج نوں تباہ کر دتا۔ بھارتی فوج نے دو ہفتیاں توں وی گھٹ ویلے وچ [[ڈھاکا]] ’تے قبضہ کر لیا۔ پاکستانی مشرقی فوج دے مکھی لیفٹینینٹ جنرل امیر عبد اﷲ خان نیازی نے ہتھیار سٹن دا فیصلہ کر لیا۔ جنرل نیازی اتے جنرل اروڑا نے سمجھوتے ’تے دستخط کیتے۔ آتم سمرپن کرن دے دستویز ’تے دستخط ڈھاکا دے رمنا ریس کورس میدان وچ ۱۶ دسمبر ۱۹۷۱ نوں کیتے گئے سن۔ । ۱۶ دسمبر نوں بھارتی فوج نے پاکستان دے خلاف تریخی جت درج کرائی سی اتے بنگلہ دیس اکّ وکھرے دیس وجوں ہوند وچ آیا۔

=== ایمرجینسی ===
۱۹۷۰ دے دہاکے دے پہلے ادھ وچ بھارت نوں ۱۹۷۳ دے تیل سنکٹ کارن مہنگائی دا ساہمنا کرنا پیا جس دے نتیجے وجوں تیل دی درامد دی لاگت وچ کافی وادھا ہویا، بنگلہ دیس لڑائی اتے پناہ گیراں دے بحالی دی لاگت، اتے دیس دے کجھ حصیاں وچ سوکے کارن غذا دی کمی ہو گئی۔ .مہنگائی کارن پیدا ہوئیاں معاشی اتے سماجی سمسیاواں، اتے نال ہی اندرا گاندھی اتے اسدی سرکار دے خلاف بدعنوانی دے الزاماں نے ۱۹۷۳-۷۴ دوران بھارت بھر وچ ودھدی سیاسی بے چینی پیدا کیتی۔ اس وچ ۱۹۷۴ وچ ریلوے ہڑتال، [[نکسلی-ماؤوادی بغاوت|ماؤوادی نکسلی تحریک]]، بہار دے طالب علم تحریک، مہاراشٹر وچ یونائیٹڈ وومینز اینٹی-پرائیس رائیز فرنٹ اتے گجرات وچ نوَ اساری تحریک شامل سن۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Political Economy of Indian Development in the 20th Century: India's Road to Freedom and GrowthG.S. Bhalla,The Indian Economic Journal 2001 48:3, 1-23}}&lt;/ref&gt; راج نرائن متحدہ سوشلسٹ پارٹی دے امیدوار سن اتے [[رائیبریلی لوک سبھا حلقہ|رائے بریلی]] توں ۱۹۷۱ دیاں لوک سبھا چوناں وچ اندرا دے مخالف سن۔حالانکہ اس نوں ۱۹۷۱ دیاں چوناں وچ اس توں ہار دا ساہمنا کرنا پیا سی، اس نے اندرا گاندھی 'تے بھرشٹ چون عملاں دا الزام لگایا اتے اس خلاف چون پٹیشن دائر کیتی۔ چار سال بعد ۱۲ جون ۱۹۷۵ نوں الہٰ آباد ہائی کورٹ نے اپنا فیصلہ سنایا اتے اندرا گاندھی نوں چون ادیشاں لئی سرکاری مشینری دی درورتوں کرن دا قصوروار پایا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=G. G. Mirchandani (2003). 320 Million Judges. Abhinav Publications. p. 236}}&lt;/ref&gt; مخالف پارٹیاں نے اس دے ترنت استعفے دی منگ نوں لے کے دیس ویاپی ہڑتالاں اتے خلاف مظاہرہ کیتے۔ جےَ پرکاش نرائن دی اگوائی وچ وکھ-وکھ سیاسی پارٹیاں گاندھی دی تاناشاہی دا خلاف کرن لئی اکجٹّ ہو گئیاں۔ 

۲۵ جون ۱۹۷۵ نوں، گاندھی نے صدر [[پھخرودین علی احمد|پھکھرودین علی احمد]] نوں آئین دے تحت ایمرجینسی دی اعلان کرن دی صلاح دتی، جس نے مرکز سرکار نوں دیس وچ قانون اتے انتظام دی رکھیا لئی مکمل طاقتاں گرہن کرن دی اجازت دتی۔ قانون اتے انتظام دے وگڑن اتے قومی سرکھیا لئی خطرے نوں اس دے پرائمری کارناں وجوں سمجھاؤندے ہوئے، گاندھی نے کئی شہری ستنترتاواں نوں معطل کر دتا اتے قومی اتے راج پدھر 'تے چوناں ملتوی کر دتیاں۔ بھارتی راجاں وچ غیر-کانگرسی سرکاراں نوں برخاست کر دتا گیا سی، اتے لگبھگ ۱٬۰۰۰ مخالف سیاسی لیڈراں اتے کارکناں نوں قید کیتا گیا سی۔[۱۱۳] سرکار نے لازمی جم کنٹرول دا اکّ ووادپورن پروگرام وی پیش کیتا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Tarlo, Emma (2000). Das, Veena; et al. (eds.). Violence and subjectivity. Berkeley: University of California Press. p. 266}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Gwatkin, Davidson R. &quot;Political will and family planning: the implications of India's emergency experience.&quot; Population and Development Review (1979): 29-59.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Tarlo, Emma (2001). Unsettling memories : narratives of the emergency in Delhi. Berkeley: University of California Press. pp. 38–39}}&lt;/ref&gt; ہڑتالاں اتے عوامی خلاف ہر روپ وچ غیر قانونی سن۔ 

بھارت دی معیشت نوں ہڑتالاں اتے سیاسی وگاڑ دے انت دا فائدہ ہویا۔ بھارت نے اکّ ۲۰-پوآئنٹ پروگرام دی اعلان کیتی جس نے کھیتی باڑی اتے صنعتی پیداوار وچ وادھا کیتا، قومی ترقی، پیداواری صلاحیت اتے نوکریاں وچ وادھا کیتا۔ پر سرکار دے کئی انگاں اتے کئی کانگرسی سیاستداناں 'تے بدعنوانی اتے تاناشاہی دے الزام لگے۔ پولیس اہلکاراں 'تے بے گناہ لوکاں نوں گرفتار کرن اتے تسیہے دین دے الزام لگائے گئے سن۔ اندرا دے اس ویلے دے ۲۹ سال دے بیٹے، اتے انئدھکارت سیاسی صلاح کار، [[سنجے گاندھی]] 'تے گھور ودھیکیاں کرن دا الزام لگایا گیا سی-سنجے نوں جن آبادی دے وادھے نوں کنٹرول کرن دی پہل قدمی دے حصے وجوں مرداں دی زبردستی نسبندی اتے عورتاں دی نسبندی کرن لئی ذمہ وار ٹھہرایا گیا سی، اتے ترکمین گیٹ دے نیڑے دلی وچ جھگیاں نوں ڈھاہن لئی، جس نال فوجیڑے لوک مارے گئے جاں زخمی ہوئے، اتے بہت سارے ہور بے گھر ہو گئے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Gwatkin, Davidson R. &quot;Political will and family planning: the implications of India's emergency experience.&quot; Population and Development Review (1979): 29-59.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2015-06-28 |title=Tragedy at Turkman Gate: Witnesses recount horror of Emergency |url=https://www.hindustantimes.com/india/tragedy-at-turkman-gate-witnesses-recount-horror-of-emergency/story-UD6kxHbROYSBMlDbjQLYpJ.html |access-date=2023-06-08 |website=Hindustan Times |language=en}}&lt;/ref&gt;

=== جنتا پارٹی دا دور ===
[[File:Morarji_Desai_1978.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Morarji_Desai_1978.jpg|thumb|مورارجی دیسائی، پہلے غیر-کانگرسی وزیراعظم]]
اندرا گاندھی دی کانگرس پارٹی نے ۱۹۷۷ وچ عام چوناں کرواؤن دا سدا دتا سی، جس وچ مخالف پارٹیاں دے ایکیکرن کارن جنتا پارٹی دے ہتھوں اکّ شرم ناک چون ہار دا ساہمنا کرنا پیا سی۔ مورارجی دیسائی بھارت دے پہلے غیر-کانگرسی وزیراعظم بنے۔ دیسائی انتظامیہ نے ایمرجینسی-یگ دے بدسلوکی دی جانچ لئی ٹربیونل قائم کیتے، اتے شاہ کمیشن دی رپورٹ توں بعد اندرا اتے سنجے گاندھی نوں گرفتار کر لیا گیا۔

۱۹۷۹ وچ، گٹھجوڑ ٹٹ گیا اتے [[چودھری چرن سنگھ]] نے انترم سرکار بنائی۔ جنتا پارٹی اپنی آپسی لڑائی، اتے بھارت دیاں گمبھیر معاشی اتے سماجی سمسیاواں نوں حل کرن لئی لیڈرشپ دی کمی دے کارن بہت زیادہ لوکپری ہو گئی سی۔

== ۱۹۸۰-۹۰ ==
''مکھ واقعے: [[۱۹۸۴ سکھ مخالف دنگے]]، [[بھپال گیس کانڈ]]، [[سیاچن بکھیڑا]]''

جنوری ۱۹۸۰ وچ اندرا گاندھی اکّ وڈی اکثریت نال اقتدار وچ واپس آئی۔ پر سرکار مطابق پنجاب وچ بغاوت دے ابھار کارن بھارت دی سرکھیا نوں خطرے وچ پے گئی۔ آسام وچ، مول پنڈ واسیاں اتے بنگلہ دیس توں آئے پناہ گیراں دے نال-نال بھارت دے ہور حصیاں توں وسن والیاں وچکار فرقو تشدد دیاں بہت ساریاں واقعے ہوئیاں۔ جدوں بھارتی بلاں نے ساکہ نیلا تارا شروع کیتا، [[امرتسر]] وچ [[ہرمندر صاحب]]، سکھاں دے سبھ توں مقدس استھان تے چھاپا ماریا تاں عام شہریاں دیاں ہوئیاں موتاں اتے اکال تخت دی عمارت نوں ہوئے نقصان نے تناء نوں ودھا دتا۔ سرکار نے سخت پولیس کاروائیاں دی ورتوں کیتی، پر اس دے نتیجے وجوں شہری آزادی دی درورتوں دے کئی داعوے ہوئے۔ 

۳۱ اکتوبر ۱۹۸۴ نوں، وزیراعظم دے اپنے سکھ انگ رکھئکاں نے اسدی قتل کر دتی، اتے ۱۹۸۴ وچ دلی اتے پنجاب دے کجھ حصیاں وچ سکھ مخالف دنگے بھڑک گئے، جس نال بھیانک لٹمار، اگزنی اتے عصمت دری دے نال ہزاراں سکھاں دی موت ہو گئی۔ سرکاری جانچ اج تک کارناں دا پتہ لگاؤن اتے دوشیاں نوں سزا دین وچ ناکام رہی اے، پر لوک رائے نے دلی وچ سکھاں 'تے حملیاں لئی سدھے طور 'تے کانگرسی لیڈراں نوں ذمہ وار ٹھہرایا اے۔

=== راجیو گاندھی انتظامیہ ===
کانگرس پارٹی نے اندرا دے وڈے پتر [[راجیو گاندھی]] نوں اگلے وزیراعظم وجوں چنیا۔ راجیو صرف ۱۹۸۲ وچ پارلیمنٹ لئی چنے گئے سن، اتے ۴۰ سال دی عمر وچ، سبھ توں گھٹ عمر دے قومی سیاسی لیڈر اتے وزیراعظم سن۔ پر اسدی جوانی اتے تجربیکار کیریئر سیاستداناں دی ایوگتا اتے بدعنوانی توں تھکے ہوئے شہریاں دیاں نظراں وچ اکّ سمپتی سی جو دیس دیاں لمبے ویلے توں چل رہیاں سمسیاواں نوں حل کرن لئی نویاں پالیسیاں اتے نویں شروعات دی تلاش کر رہے سن۔ پارلیمنٹ نوں بھنگ کر دتا گیا سی، اتے راجیو نے اپنی ماں دی قتل 'تے ہمدردی دی ووٹ حاصل کرکے، کانگرس پارٹی نوں اتہاس دے سبھ توں وڈے اکثریت (۴۱۵ توں ودھ سیٹاں) تک پہنچایا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2012-10-23 |title=BBC ON THIS DAY {{!}} 29 {{!}} 1984: Rajiv Gandhi wins landslide election victory |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/29/newsid_3314000/3314987.stm |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2012-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121023215109/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/29/newsid_3314000/3314987.stm |dead-url= }}&lt;/ref&gt; راجیو گاندھی نے سدھاراں دی اکّ لڑی شروع کیتی: غیرملکی مدرا، سفر، غیرملکی سرمایہ کاری اتے آیات 'تے سرکاری پابندیاں کافی گھٹ گئیاں۔ اس نے نجی کاروباراں نوں سرکاری نوکرشاہی دے دخل توں بناں سروتاں دی ورتوں کرن اتے وپاری وستواں دا پیداوار کرن دی اجازت دتی، اتے غیرملکی سرمایہ کاری دی آمد نے بھارت دے قومی بھنڈار وچ وادھا کیتا۔ وزیراعظم ہون دے ناطے، راجیو نے متحدہ راج امریکہ نال تعلقاں نوں عام لئی اپنی ماں دی مثال توں توڑیا، جس نال معاشی مدد اتے سائنسی تعاون ودھیا۔ راجیو دے سائنس اتے تکنالوجی نوں مُتحرک کرن دے نتیجے وجوں دورسنچار صنعت اتے بھارت دے خلاء پروگرام دا اکّ وڈا پھلار ہویا، اتے سافٹویئر صنعت اتے اطلاع تکنالوجی علاقہ نوں جم دتا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Unequal Effects of Liberalization: Evidence from Dismantling the License Raj in India |url=http://www.princeton.edu/~reddings/pubpapers/ABRZ_AER_Sept2008.pdf |access-date=2023-06-08 |archive-date=2018-03-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180301135358/http://www.princeton.edu/~reddings/pubpapers/ABRZ_AER_Sept2008.pdf |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

دسمبر ۱۹۸۴ وچ، مرکزی بھارتی شہر [[بھوپال]] وچ [[یونین کاربائیڈ]] کیڑے مار دوائیاں دے پلانٹ وچ گیس لیک ہو گئی۔ ہزاراں موتاں اتے ہزاراں لوک اپاہج ہو گئے۔ بھارت نے ۱۹۸۷ وچ سری لنکا سرکار نال اکّ سمجھوتہ کیتا اتے لٹے دی اگوائی وچ سری لنکا دے نسلی جدوجہد وچ امن محافظ مہم لئی فوجاں دی تعیناتی کرن لئی سہمت ہو گیا۔ راجیو نے سمجھوتے نوں لاگوُ کرن اتے تمل ودروہیاں نوں ہتھیاربند کرن لئی بھارتی فوجاں بھیجیاں، پر بھارتی امن سرکھیا بل، تشدد دے پھیلن وچ الجھ گیا، آخرکار خود تأمل باغیاں نال لڑدا ہویا، اتے شری دے حملے دا نشانہ بن گیا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Satinder Sharma; Indra Sharma. Rajiv Gandhi: An Annotated Bibliography, 1944–1982. University of Michigan. p. 65.}}&lt;/ref&gt; ویپی سنگھ نے ۱۹۹۰ وچ آئیپیکیئیپھ نوں واپس لے لیا، پر ہزاراں بھارتی فوجیاں دی موت ہو گئی سی۔ سماج وادی پالیسیاں توں راجیو دا وچھوڑا جنتا نوں چنگی طرحاں نہیں بیٹھدا، جیہناں نوں نوینتاواں دا کوئی لابھ نہیں ہویا۔ بے روزگاری اکّ گمبھیر مسئلہ سی، اتے بھارت دی ودھدی آبادی نے گھٹدے سروتاں لئی لگاتار ودھدیاں لوڑاں نوں جوڑیا۔ اکّ ایماندار سیاستدان وجوں راجیو گاندھی دا عکس (اسنوں پریس ولوں &quot;مسٹر کلین&quot; کیہا جاندا سی) ادوں گندھلا ہو گیا جدوں [[بوپھورس گھٹالا]] ساہمنے آیا، ایہہ خلاصہ ہویا کہ سینئر سرکاری اہلکاراں نے اکّ سویڈش توپ پروڈیؤسر ولوں رکھیا ٹھیکیاں لئی رشوت لئی سی۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2004-02-06 |title=BBC NEWS {{!}} World {{!}} South Asia {{!}} Rajiv Gandhi cleared over bribery |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3458319.stm |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206102131/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3458319.stm |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

=== جنتا دل ===
۱۹۸۹ وچ عام چوناں وچ اقتدار سابقہ مالیات اتے رکھیا وزیر جنتا دل دے [[وی. پی. سنگھ|ویپی سنگھ]] نوں ملی۔ سنگھ نوں [[مالیات وزارت (بھارت)|مالیات وزارت]] توں [[رکھیا وزارت (بھارت)|رکھیا وزارت]] وچ تبدیل کر دتا گیا سی کیونکہ اس نے کجھ گھٹالے اجاگر کیتے سن جیہناں نے کانگرس لیڈرشپ نوں بے چین کر دتا سی۔ سنگھ نے پھر بوپھورس سکینڈل دا پردہ فاش کیتا، اتے پارٹی اتے دفتر توں برخاست کر دتا گیا۔ سدھار اتے صاف-ستھری سرکار لئی اکّ مشہور لیڈر بن کے، سنگھ نے جنتا دل گٹھجوڑ نوں اکثریت تک پہنچایا۔ اس نوں بھاجپا اتے کھبیپکھی پارٹیاں نے باہروں حمایت دتا سی۔ وزیراعظم بن کے، سنگھ نے ماضی دے زخماں نوں بھرن لئی ہرمندر صاحب دی اکّ اہم سفر کیتی۔ اسنے نیویں جاتی دے ہندواں لئی راکھوینکرن وچ کوٹا ودھاؤن لئی منڈل کمیشن دی رپورٹ لاگوُ کیتی۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2018-12-26 |title=Mandal vs Mandir {{!}} Opinion News, The Indian Express |url=https://indianexpress.com/article/opinion/columns/mandal-vs-mandir/ |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2018-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226123738/https://indianexpress.com/article/opinion/columns/mandal-vs-mandir/ |dead-url= }}&lt;/ref&gt; اوہناں دی سرکار ادوں ڈگّ گئی جدوں سنگھ نے بہار دے وزیر اعلیٰ [[لالو پرساد یادو]] دی سرکار دے نال، [[لال کرشن اڈوانی|اڈوانی]] نوں سمستیپر وچ گرفتار کر لیا اتے ۲۳ اکتوبر ۱۹۹۰ نوں ایودھیا وچ [[بابری مسجد]] والی تھاں جان والی رام رتھّ سفر نوں روک دتا۔ [[بھارتی جنتا پارٹی]] نے اپنا حمایت واپس لے لیا۔ جس کارن اوہ ۷ نومبر ۱۹۹۰ نوں پارلیمانی بھروسے دی ووٹ گوا بیٹھے۔ [[چندرشیکھر سنگھ|چندر شیکھر]] نے راجیو دی کانگرس ولوں حمایت حاصل جنتا دل (سماج وادی) بناؤن لئی وکھ کیتا۔ ایہہ نویں سرکار وی کجھ مہینیاں وچ ہی ڈھیہہ گئی، جدوں کانگرس نے اپنا حمایت واپس لے لیا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2018-07-11 |title=India's Cabinet Falls as Premier Loses Confidence Vote, by 142-346, and Quits - The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1990/11/08/world/india-s-cabinet-falls-as-premier-loses-confidence-vote-by-142-346-and-quits.html |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2018-07-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711200750/https://www.nytimes.com/1990/11/08/world/india-s-cabinet-falls-as-premier-loses-confidence-vote-by-142-346-and-quits.html |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

== ۱۹۹۰-۲۰۰۰ ==
جموں اتے کشمیر دے اوس ویلے دے وزیر اعلیٰ [[فاروق عبداللہ|فاروق عبداللہ]] (سابقہ وزیر اعلیٰ [[شیخ عبداللہ]] دے پتر) نے ۱۹۸۷ دیاں چوناں لئی ستادھاری کانگرس پارٹی نال گٹھجوڑ دا اعلان کیتا سی پر، چوناں وچ کتھت طور 'تے اس دے حق وچ دھاندلی کیتی گئی سی۔ جو جموں اتے کشمیر وچ ہتھیاربند سخت گیر شورش دے ابھار دا کارن بن گیا۔ بھارت نے لگاتار ایہناں گروہاں نوں لوجسٹکل مدد، ہتھیار، بھرتی اتے سکھلائی حاصل کرن لئی پاکستان نوں قصوروار ٹھہراؤن دی حالت نوں قائم رکھیا اے۔ &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Aditya Sinha, Farooq Abdullah, Kashmir's Prodigal Son: A Biography (UBS Publishers' Distributors, 1996).}}&lt;/ref&gt;

کشمیر وچ اتوادیاں نے کتھت طور 'تے مقامی کشمیری پنڈتاں نوں تسیہے دتے اتے اوہناں نوں مار دتا، اوہناں نوں وڈی گنتی وچ کشمیر چھڈن لئی مجبور کیتا۔

۲۱ مئی ۱۹۹۱ نوں، جدوں سابقہ وزیراعظم راجیو گاندھی نے کانگرس (اندرا) دی طرفوں تاملناڈو وچ پرچار کیتا، تاں لبریشن ٹائیگرز آف تأمل ایلم (ایلٹیٹیئی) دی اکّ عورت آتمگھاتی حملہ آور نے جھک کے اپنی پیٹی وچ بمب رکھ کے اس دی اتے کئیاں دی قتل کر دتی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Neena Gopal, The Assassination of Rajiv Gandhi (Penguin Random House India, 2017).}}&lt;/ref&gt; چوناں وچ، کانگرس (اندرا) نے ۲۴۴ پارلیمانی سیٹاں جتیاں اتے اکّ گٹھجوڑ بنایا، [[پی وی نرسما راؤ|پی.وی. نرسمہا راؤ]] دی اگوائی وچ اقتدار وچ واپسی کیتی۔ اس کانگرس دی اگوائی والی سرکار، جس نے پورے پنج سالاں دی معیاد پوری کیتی، نے معاشی اداریکرن اتے سدھاراں دی اکّ ہولی-ہولی عمل شروع کیتی، جس نے بھارتی مطلب چارے نوں عالمی وپار اتے سرمایہ کاری لئی کھولھ دتا۔ بھارت دی گھریلو سیاست نے وی نواں روپ دھاریا، کیونکہ ذات، نسل اتے نسل دے روایتی گٹھجوڑ نے چھوٹیاں، علاقائی-مشتمل سیاسی پارٹیاں دی بہتات نوں راہ دتا۔

پر دسمبر ۱۹۹۲ وچ ایودھیا وچ رام جم زمین  اختلاف دے دوران ہندو کٹڑپنتھیاں ولوں [[بابری مسجد دی ڈھہائی|بابری مسجد ڈھاہے جان]] توں بعد، ہندواں اتے مسلماناں وچکار فرقو تشدد نال بھارت ہلّ گیا سی جس وچ ۱۰٬۰۰۰ توں ودھ لوک مارے گئے سن۔۱۹۹۶ دی بسنت وچ راؤ دی اگوائی والی سرکار دے آخری مہینیاں وچ کئی وڈے سیاسی بدعنوانی گھٹالیاں دے اثر سن، جیہناں نے کانگرس پارٹی دے اتہاس وچ اس ویلے دے سبھ توں ماڑے چون مظاہرہ وچ یوگدان پایا جدوں ہندو قوم پرست دل بھارتی جنتا پارٹی سبھ توں وڈی سنگل پارٹی دے روپ وچ ابھریا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Ramachandra Guha, India After Gandhi (2011) pp 614, 663.}}&lt;/ref&gt;

=== معاشی سدھار ===
[[تصویر:Official Portrait of the Prime Minister Dr. Manmohan Singh.jpg|thumb|ڈاکٹر. من موہن سنگھ]]
اوس ویلے دے وزیراعظم پی.وی. نرسمہا راؤ اتے اوہناں دے اوس ویلے دے مالیات وزیر [[من موہن سنگھ|ڈاکٹر. من موہن سنگھ]] ولوں شروع کیتیاں پالیسیاں دے تحت، بھارت دی معیشت دا تیزی نال وستار ہویا۔ معاشی سدھار بھگتان سنتلن سنکٹ دی پرتیکریا سن۔ راؤ انتظامیہ نے وڈیاں، اکشل اتے گھاٹے وچ چل رہیاں سرکاری کارپوریشناں دا نجیکرن شروع کیتا۔ سرکار نے اکّ ترقی پسند بجٹ دی کوشش کیتی سی جو سدھاراں نوں مُتحرک کردا سی، پر ۱۹۹۷ دے ایشیائی مالی سنکٹ اتے سیاسی استھرتا نے معاشی کھڑمالیات پیدا کر دتی سی۔ [[اٹل بہاری باجپائی|واجپائی]] انتظامیہ نے نجیکرن، ٹیکساں وچ کٹمالی، گھاٹے اتے قرضیاں نوں گھٹاؤن دے مقصد نال اکّ ٹھوس مالی پالیسی اتے عوامی کماں لئی پہلکدمیاں نوں جاری رکھیا۔ بنگلور، حیدرآباد، [[پونے|پنے]]، اتے [[احمدآباد]] مربعے شہر پرمکھ اتے معاشی اہمیت وچ ودھے اتے غیرملکی سرمایہ کاری اتے فرماں لئی ودھ رہے صنعتاں اتے منزلاں دے مرکز بن گئے۔ دیس دے کئی حصیاں وچ صنعتاں نوں مُتحرک کرن لئی خاص معاشی زوناں-ٹیکس سہولتاں، ودھیا کمیونیکیشن بنیادی ڈھانچہ، گھٹ ریگولیشن بناؤن ورگیاں رننیتیاں دا لابھ ہویا۔

سائنسی کھیتراں وچ چنگی طرحاں پڑھے-لکھے اتے ہنرمند پیشیوراں دی اکّ ابھر رہی پیڑھی نے بھارتی مطلب چارے نوں اگے ودھاؤنا شروع کیتا، کیونکہ اطلاع تکنالوجی صنعت نے کمپیوٹراں دے پرسار نال پورے بھارت وچ قبضہ کر لیا۔ نویاں تکنیکاں نے لگبھگ ہر قسم دے صنعت وچ سرگرمی دی مہارت وچ وادھا کیتا۔ غیرملکی سرمایہ کاری اتے بھارت دے لیبر بازاراں وچ نوکریاں دی آؤٹسورسنگ نے بھارت دے معاشی ترقی نوں ہور ودھایا۔ پورے بھارت وچ اکّ وڈا مدھ مربع پیدا ہویا، جس نے منگ وچ وادھا کیتا، اتے اس طرحاں کھپتکار وستاں دی اکّ وڈا گٹھ دا پیداوار کیتا۔ بے روزگاری لگاتار گھٹ رہی سی، اتے غریبی لگبھگ ۲۲٪ تک ڈگّ گئی۔ کل گھریلو اتپاد دی وادھا در ۷٪ توں ودھ ہو گئی۔

=== گٹھجوڑ دا یگ ===
[[File:Ab_vajpayee.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ab_vajpayee.jpg|thumb|اٹل بہاری واجپائی]]
بھارتی جنتا پارٹی (بھاجپا) مئی ۱۹۹۶ دیاں قومی چوناں توں لوک سبھا وچ سبھ توں وڈی پارٹی وجوں ابھری۔ وزیراعظم اٹل بہاری واجپائی دے ماتحت، بھاجپا گٹھجوڑ ۱۳ دن اقتدار وچ رہا۔ چوناں دے اکّ ہور دور توں بچن دیاں ساریاں سیاسی پارٹیاں دے نال، جنتا دل دی اگوائی وچ اکّ ۱۴-پارٹی گٹھجوڑ نے یونائیٹڈ فرنٹ وجوں جانی جاندی سرکار بناؤن لئی ابھریا۔ [[کرناٹک]] دے سابقہ وزیر اعلیٰ [[ایچ.ڈی دیوَ گوڑا|ایچ ڈی دیوگوڑا]] دی اگوائی والی متحدہ مورچے دی سرکار اکّ سال توں وی گھٹ ویلے تک چلی۔ کانگرس پارٹی دے لیڈر نے مارچ ۱۹۹۷ وچ حمایت واپس لے لیا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Shaila Seshia, &quot;Divide and rule in Indian party politics: The rise of the Bharatiya Janata Party.&quot; Asian Survey 38.11 (1998): 1036–1050}}&lt;/ref&gt; [[اندر کمار گجرال]] نے ۱۶-پارٹی یونائیٹڈ فرنٹ گٹھجوڑ دے وزیراعظم لئی سربسمتی نال دیوگوڑا دی تھاں لے لئی۔ نومبر ۱۹۹۷ وچ، کانگرس پارٹی نے مڑ متحدہ مورچے توں حمایت واپس لے لیا۔ فروری ۱۹۹۸ وچ ہوئیاں نویاں چوناں وچ بھاجپا نوں پارلیمنٹ وچ سبھ توں ودھ سیٹاں (۱۸۲) ملیاں، پر ایہہ اکثریت توں بہت گھٹ سی۔ ۲۰ مارچ ۱۹۹۸ نوں، صدر نے بھاجپا دی اگوائی والی گٹھجوڑ سرکار دا افتتاح کیتا، واجپائی نے دوبارہ وزیراعظم وجوں سیوا کیتی۔ ۱۱ اتے ۱۳ مئی ۱۹۹۸ نوں، اس سرکار نے پنج زیر زمین ایٹمی ہتھیاراں دے پریکھناں دی لڑی دا انعقاد کیتا، جس نوں گروہی طور 'تے پوکھرن-۲ وجوں جانیا جاندا اے - جس کارن پاکستان نے اسے سال اپنے خود دے تجربہ کیتے۔ بھارت دے ایٹمی پریکھناں نے متحدہ راج دے صدر [[بل کلنٹن]] اتے [[جاپان|جاپان]] نوں ۱۹۹۴ دے ایٹمی پرسار روکتھام ایکٹ دے مطابق بھارت 'تے معاشی پابندیاں لگاؤن لئی راغب کیتا۔

۱۹۹۹ دے شروعاتی مہینیاں وچ، وزیراعظم واجپائی نے پاکستان دی اکّ تریخی بسّ سفر کیتی اتے پاکستان دے وزیراعظم [[نواز شریف]] نال ملاقات کیتی، دولے لاہور امن اعلان پتر 'تے دستخط کیتے۔ اپریل ۱۹۹۹ وچ، بھارتی جنتا پارٹی (بھاجپا) دی اگوائی والی گٹھجوڑ سرکار ٹٹ گئی، جس نال ستمبر وچ نویاں چوناں ہوئیاں۔ مئی اتے جون ۱۹۹۹ وچ، بھارت نے کشمیر وچ کارگل لڑائی دے نتیجے وجوں اتوادی گھسپیٹھ دی اکّ وسیع مہم دی شروعات کیتی۔ بھارتی بلاں نے پاکستان سمرتھت گھسپیٹھیاں نوں مار مکایا اتے اچّ-اچائی والے لڑائی وچ اہم سرحدی چوکیاں اتے مڑ قبضہ کر لیا۔ کارگل جدوجہد دے کامیاب سٹے توں بعد حاصل کیتی مشہوری 'تے ودھدے ہوئے، نیشنل ڈیموکریٹک الائنس - بھاجپا دی اگوائی والے اکّ نویں گٹھجوڑ نے اکتوبر ۱۹۹۹ وچ واجپائی دے وزیراعظم وجوں سرکار بناؤن لئی اکثریت حاصل کیتا۔ سال ۲۰۰۰ دے انت وچ اڑیسہ وچ اکّ [[چکروات]] دے نال گھٹو گھٹ ۱۰٬۰۰۰ لوکاں دی موت ہو گئی۔

== ۲۰۱۰-۲۰۲۰ ==
مئی ۲۰۰۰ وچ، بھارت دی آبادی ۱ بلیئن توں ودھ گئی۔ متحدہ راج دے صدر بل کلنٹن نے دوواں دیساں وچکار تعلقاں نوں عام لئی بھارت دا اکّ اہم دورہ کیتا۔ جنوری وچ، گجرات راج وچ وڈے بھوچال نے گھٹو-گھٹ ۳۰٬۰۰۰ لوکاں دی جان لے لئی۔ وزیراعظم واجپائی نے ۲۰۰۱ دے مدھ وچ دو سالاں توں ودھ ویلے وچ پاکستان اتے بھارت وچکار پہلے سکھر کانفرنس وچ پاکستان دے صدر [[پرویز مشرف]] نال ملاقات کیتی سی۔ پر کشمیر علاقہ نوں لے کے متبھیداں دے کارن ایہہ میٹنگ بناں کسے کامیابی جاں اتھوں تک کہ اکّ سانجھے بیان دے بناں ناکام رہی۔

تن نویں راج - [[چھتیسگڑھ]]، [[جھارکھنڈ]] اتے [[اتراکھنڈ]] (اصل وچ اترانچل) نومبر ۲۰۰۰ وچ بنائے گئے۔ قومی جمہوری گٹھجوڑ سرکار دی بھروسییوگتا بہت سارے سیاسی گھٹالیاں (جویں کہ رکھیا وزیر جارج پھرنانڈس 'تے رشوت لین دے الزام) دے نال-نال خفیہ ناکامیاں دیاں رپورٹاں دے نال-نال کارگل گھسپیٹھ دا پتہ نہ لگن کارن، اتے اس دی ڈریکٹ ناکامی ولوں پرتیکول طور 'تے متأثر ہویا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Bedi, Rahul (16 March 2001). &quot;Defence minister resigns in Indian bribery scandal&quot;. The Daily Telegraph. London}}&lt;/ref&gt; پاکستانی صدر نال گل بات کیتی۔۱۱ ستمبر دے حملیاں توں بعد، متحدہ راج امریکہ نے ۱۹۹۸ وچ بھارت اتے پاکستان دے خلاف لگائیاں پابندیاں نوں ہٹا دتا۔ اس قدم نوں اتواد خلاف جنگ لئی اوہناں دے حمایت دے انعام وجوں دیکھیا گیا۔ کنٹرول لکیر دے نال پاکستانی فوجی چوکیاں 'تے بھاری بھارتی گولیباری اتے اس توں بعد دے گھاتک بھارتی پارلیمنٹ حملے اتے ۲۰۰۱-۰۲ دے بھارت-پاکستان رکاوٹ دے کارن بھارت اتے پاکستان وچکار اکّ اگامی جنگ دا تناء پھر ودھ گیا۔

۲۰۰۲ وچ گجرات دے گودھرا وچ ایودھیا توں پرت رہے ۵۹ ہندو عقیدت منداں دی ریل گڈی وچ اگّ لگن کارن موت ہو گئی سی۔ اس نے [[۲۰۰۲ دی گجرات تشدد|۲۰۰۲ دے گجرات دنگیاں]] دی شروعات کیتی، جس وچ ۷۹۰ مسلمان اتے ۲۵۴ ہندو مارے گئے اتے ۲۲۳ لوک لاپتا دسے گئے۔

۲۰۰۳ دے دوران، بھارت دی تیزی نال معاشی ترقی، سیاسی استحکام، اتے پاکستان دے نال اکّ مڑ سرجیتی امن پہل قدمی نے سرکار دی مشہوری وچ وادھا کیتا۔ بھارت اتے پاکستان سدھے ہوائی رابطہ نوں مڑ شروع کرن اتے اوورپھلائیٹاں دی اجازت دین لئی سہمت ہوئے، اتے بھارت سرکار اتے مدھم کشمیر دے وکھوادیاں وچکار اکّ زمینی میٹنگ ہوئی۔

=== کانگرس دی واپسی ===
جنوری ۲۰۰۴ وچ وزیراعظم واجپائی نے لوک سبھا اتے عام چوناں نوں جلدی بھنگ کرن دی سفارش کیتی۔ [[متحدہ ترقی پسند گٹھجوڑ]] (یو پی اے) نامک کانگرس پارٹی دی اگوائی والے گٹھجوڑ نے مئی ۲۰۰۴ وچ ہوئیاں چوناں وچ جت حاصل کیتی۔ سابقہ وزیراعظم راجیو گاندھی دی بیواہ، کانگرس پردھان [[سونیا گاندھی]] دے عہدہ سنبھالن توں انکار کرن توں بعد من موہن سنگھ وزیراعظم بنے۔ کانگرس پارٹی توں علاوہ، یو پی اے دے ہور میمبراں وچ سماج وادی اتے علاقائی پارٹیاں شامل سن۔ گٹھجوڑ نوں بھارت دیاں کمیونسٹ پارٹیاں دا باہری حمایت حاصل سی۔ من موہن سنگھ بھارت دا سبھ توں طاقتور عہدہ سنبھالن والے پہلے سکھ اتے غیر-ہندو بنے۔ سنگھ نے معاشی اداریکرن جاری رکھیا، حالانکہ بھارتی سماج وادیاں اتے کمیونسٹاں دے حمایت دی لوڑ نے کجھ ویلے لئی ہور نجیکرن نوں روک دتا۔&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |date=2012-05-03 |title=India welcomed as new sort of superpower - The New York Times |url=http://www.nytimes.com/2005/07/20/world/asia/20iht-india.html?_r=1 |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2012-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120503224620/http://www.nytimes.com/2005/07/20/world/asia/20iht-india.html?_r=1 |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

۲۰۰۴ دے انت تک، بھارت نے کشمیر توں اپنیاں کجھ فوجاں نوں ہٹاؤنا شروع کر دتا۔ اگلے سال دے مدھ تک، شری نگر-مظفرآباد؉   بسّ سیوا دا افتتاح کیتا گیا سی، جو ۶۰ سالاں وچ پہلی وار بھارت-پرشاست اتے پاکستانی-پرشاستی کشمیر دے وچکار کم کردی اے۔ حالانکہ، مئی ۲۰۰۶ وچ، شکی اسلامی سخت گیر اتوادیاں نے کئی مہینیاں توں بھارت-پرشاست کشمیر وچ حملیاں وچ ۳۵ ہندواں نوں مار دتا سی۔ ۲۰۰۴ دے [[بحر ہند|ہند مہاساگر]] بھوچال اتے سنامی نے بھارتی سمندری تٹاں اتے جزیرےآں نوں تباہ کر دتا، اندازاً ۱۸٬۰۰۰ لوک مارے گئے اتے لگبھگ ۶۵۰٬۰۰۰ بے گھر ہوئے۔ سنامی [[انڈونیشیا]] دے ساحل 'تے سمندر دے ہیٹھاں اک طاقتور بھوچال کارن آئی سی۔ قدرتی آفتاں جویں کہ ممبئی ہڑھ (۱٬۰۰۰ توں ودھ لوکاں دی موت) اتے کشمیر بھوچال (۷۹٬۰۰۰ دی موت) نے اگلے سال اپ-براعظم نوں متأثر کیتا۔ فروری ۲۰۰۶ وچ، متحدہ ترقی پسند گٹھجوڑ سرکار نے بھارت دی ہن تک دی سبھ توں وڈی پینڈو نوکری سکیم شروع کیتی، جسدا مقصد لگبھگ ۶۰ ملیان پریواراں نوں غریبی توں باہر کڈھنا سی۔ 

متحدہ راج اتے بھارت نے مارچ ۲۰۰۶ وچ متحدہ راج دے صدر [[جارج واکر بش|جارج ڈبلیو بش]] دی اکّ پھیری دوران اکّ وڈے ایٹمی تعاون سمجھوتے 'تے دستخط کیتے سن۔ ایٹمی سمجھوتے دے مطابق، متحدہ راج نے بھارت نوں شہری ایٹمی تکنالوجی تک پہنچ دینی سی، جدوں کہ بھارت نے رضا مندی دتی سی۔ اس دے ایٹمی پروگرام لئی ودھیرے جانچ. بعد وچ، متحدہ راج نے اکّ ووادپورن قانون نوں منظوری دتی جس نال بھارت نوں ۳۰ سالاں وچ پہلی وار اپنے ایٹمی رئیکٹر اتے ایندھن خریدن دی آگیا دتی گئی سی۔ جولائی ۲۰۰۸ وچ، متحدہ ترقی پسند گٹھجوڑ ایٹمی سمجھوتے 'تے کھبے-پکھی پارٹیاں دے حمایت واپس لین توں بعد لیائے گئے بھروسے دے ووٹ توں بچ گیا۔ ووٹاں توں بعد، کئی کھبیپکھی اتے علاقائی پارٹیاں نے سرکار دا خلاف کرن لئی اکّ نواں گٹھجوڑ بنایا، ایہہ کہندے ہوئے کہ ایہہ بدعنوانی نال داغی اے۔ تن مہینیاں دے اندر، امریکہ کانگرس ولوں پروانگی توں بعد، جارج ڈبلیو. بش نے بھارت نال ایٹمی سمجھوتے 'تے دستخط کیتے، جس نال دلی دے نال امریکی ایٹمی وپار 'تے تن دہاکیاں دی پابندی ختم ہو گئی۔

۲۰۰۷ وچ، بھارت نوں [[قابلیت پاٹل]] دے روپ وچ اپنی پہلی عورت صدر ملی۔ قابلیت پاٹل سونیا گاندھی دے پسندیدہ صدر امیدوار وجوں ابھرن توں پہلاں راجستھان راج دی گورنر سی۔ فروری وچ، [[سمجھوتہ ایکسپریس]] بمب دھماکہ ہویا سی، جس وچ پانیپت، ہریانہ وچ پاکستانی شہری مارے گئے سن۔ ۲۰۱۱ تک، کسے نوں وی اس جرم لئی قصوروار نہیں کیتا ٹھہرایا گیا سی، حالانکہ اس نوں ابھنو بھارت نال جوڑیا گیا اے، جو کہ اکّ سابقہ بھارتی فوج اہلکار دی اگوائی وچ اکّ ہندو سخت گیر گروہ اے۔

اکتوبر ۲۰۰۸ وچ، بھارت نے [[چندریان-۱|چندریان-۱]] دے روپ وچ چندرما 'تے اپنا پہلا مشن سپھلتاپوروک لانچ کیتا۔ استوں پچھلے سال، بھارت نے اپنا پہلا وپاری خلاء راکیٹ لانچ کیتا سی، جس وچ اکّ اطالوی اپگرہِ سی۔

نومبر ۲۰۰۸ وچ [[۲۰۰۸ ممبئی حملہ|ممبئی حملے]] ہوئے۔ بھارت نے حملیاں لئی پاکستان دے اتوادیاں نوں ذمہ وار ٹھہرایا اتے چل رہی امن عمل وچ روک دا اعلان کیتا۔

جولائی ۲۰۰۹ وچ، دلی ہائی کورٹ نے بریٹیش راج-یگ دے قانون، بھارتی دنڈ سنہتا دی دھارا ۳۷۷ دی مڑ وضاحت کردے ہوئے، دو ہم جنس پرست بالغاں وچکار رضا مندی نال سنبھوگ نوں جرم مکت قرار دتا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2009-07-03 |title=BBC NEWS {{!}} South Asia {{!}} Gay sex decriminalised in India |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8129836.stm |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2017-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170823130317/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/8129836.stm |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

۲۰۰۹ دیاں بھارتی عام چوناں وچ، متحدہ ترقی پسند گٹھجوڑ نے ۲۶۲ سیٹاں جتیاں اتے کانگرس نے ۲۰۶ سیٹاں جتیاں۔ حالانکہ کانگرس دی اگوائی والی سرکار نوں بدعنوانی دے کئی الزاماں دا ساہمنا کرنا پیا۔ مہنگائی اچے پدھر 'تے پہنچ گئی، اتے خوراکی وستاں دیاں لگاتار ودھدیاں قیمتاں مکمل تحریک دا کارن بنیاں۔

۸ نومبر ۲۰۰۹ نوں، پورے اروناچل پردیش نوں اپنا ہون دا دعوہ کرن والے چین دے سخت خلاف دے باو جود، ۱۴ویں [[دلائی لاما]] نے اروناچل پردیش وچ [[توانگ|توانگ مٹھّ]] دا دورہ کیتا، جو کہ علاقہ دے لوکاں لئی اکّ یادگاری حادثہ سی۔ مٹھّ دے مٹھارو نے بہت دھومدھام اتے پرسنتا نال اسدا استقبال کیتا۔

وزیراعظم من موہن سنگھ دے شبداں وچ، ۲۱ویں صدی دا بھارت نکسلی-ماؤوادی باغیاں دا ساہمنا کر رہا اے، بھارت دی سبھ توں وڈی اندرونی سرکھیا چیلنج، اتے ہور اتوادی تناء (جویں کہ جموں اتے کشمیر دے اندر اتے باہر اسلامی اتوادی مہماں اتے بھارت دے شمال مشرق وچ اتواد) ممبئی، نویں دلی، جے پور، بنگلور اتے حیدرآباد مربعے پرمکھ شہراں وچ بمب دھماکیاں نال بھارت وچ اتواد ودھیا اے۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2013-08-16 |title=India Assessment 2013 |url=http://satp.org/satporgtp/countries/india/index.html |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2013-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130816230507/http://satp.org/satporgtp/countries/india/index.html |dead-url= }}&lt;/ref&gt; نویں صدی وچ، بھارت نے متحدہ راج، یورپیئن یونین، عزرائیل، اتے چین دے لوک لوکراج سمیت کئی دیساں اتے غیرملکی یونیناں نال تعلقاں وچ سدھار کیتا۔ بھارت دی معیشت بہت تیز رفتار نال ودھی اے۔ بھارت نوں ہن اکّ ممکنہ وڈی طاقت وجوں دیکھیا جا رہا سی۔&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== ۲۰۱۰-۲۰۲۰ ==
۲۰۱۰ دیاں [[دولت مشترکہ کھیڈاں]] نوں لے کے چنتاواں اتے وواداں نے ۲۰۱۰ وچ دیس نوں ہلا کے رکھ دتا، جس توں بعد [[۲ جی سپیکٹرم گھٹالا|۲جی سپیکٹرم کیس]] اتے [[آدرش ہاؤسنگ سوسائٹی گھٹالا|آدرش ہاؤسنگ سوسائٹی گھٹالے]] نے سرکار دی بھروسییوگتا 'تے سؤال کھڑے کیتے۔ ۲۰۱۱ دے ادھ وچ، اکّ پرمکھ سماجی کارکن [[انھا ہزارے]] نے راج دے بدعنوانی دے خلاف وچ دلی وچ ۱۲ دناں دی بھکھ ہڑتال کیتی، جدوں کہ بدعنوانی مخالف قانون نوں سخت کرن لئی سرکار دیاں تجویزاں اس دیاں منگاں پوریاں نہ ہو گئیاں۔

اس سبھ دے باو جود، بھارت نے کل گھریلو اتپاد وچ اچّ ترقی در حاصل کیتی۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2018-12-02 |title=India's FY11 growth could be revised up-govt official {{!}} Reuters |url=https://www.reuters.com/article/india-economy-official-idUSBMA00990620110610 |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2018-12-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181202055940/https://www.reuters.com/article/india-economy-official-idUSBMA00990620110610 |dead-url= }}&lt;/ref&gt; جنوری ۲۰۱۱ وچ، بھارت نے ۲۰۱۱-۱۲ دی معیاد لئی متحدہ دیس سرکھیا کونسل وچ اکّ غیرمستقل سیٹ سمبھالی۔ ۲۰۰۴ وچ، بھارت نے [[برازیل]]، [[جرمنی]] اتے جاپان دے نال متحدہ دیس سرکھیا کونسل وچ مستقل سیٹ لئی اکّ عرضی شروع کیتی سی۔ مارچ وچ، بھارت چین نوں پچھاڑ کے دنیا دا سبھ توں وڈا ہتھیاراں دا آیاتک بن گیا۔ تیلنگانا تحریک ۲۰۱۱-۱۲ وچ اپنے سکھر 'تے پہنچ گیا، جس نال جون ۲۰۱۴ وچ بھارت دے ۲۹ویں راج، [[تیلنگانا]] دا تشکیل ہویا۔

[[دلی گروہی عصمت دری ۲۰۱۲|۲۰۱۲ دے دلی گروہی عصمت دری اتے قتل کیس]] اتے بعد وچ کیتے گئے خلاف دے نتیجے وجوں عصمت دری اتے عورتاں خلاف اپرادھاں نال متعلق قنوناں وچ تبدیلیاں آئیاں۔ اپریل ۲۰۱۳ وچ، شاردا گروپ مالی سکینڈل دا پردہ فاش کیتا گیا سی، شاردا گروپ ولوں چلائی گئی اکّ پونزی سکیم دے ڈھیہہ جان کارن، مشرقی بھارت وچ ۲۰۰ توں ودھ پرائیویٹ کمپنیاں دے اکّ سنگھ، جس نال ۲۰۰-۳۰۰ بلیئن روپئے  دا انمانت نقصان ہویا۔ دسمبر ۲۰۱۳ وچ، [[بھارت دی سپریم کورٹ]] نے دلی ہائی کورٹ دے سیکشن ۳۷۷ دے فیصلے نوں الٹا دتا، دیس وچ اکّ وار پھر رضا مندی والے بالغاں وچکار ہم جنس پرست تعلقاں نوں مجرمانہ قرار دتا۔&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2014-06-01 |title=India’s Supreme Court Restores an 1861 Law Banning Gay Sex - NYTimes.com |url=http://www.nytimes.com/2013/12/12/world/asia/court-restores-indias-ban-on-gay-sex.html |access-date=2023-06-08 |website=web.archive.org |archive-date=2014-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140601101117/http://www.nytimes.com/2013/12/12/world/asia/court-restores-indias-ban-on-gay-sex.html |dead-url= }}&lt;/ref&gt;

=== ۲۰۱۴ بھاجپا دی واپسی ===
ہندو قوم پرستی دی وکالت کرن والی ہندوتوا لہر ۱۹۲۰ دے دہاکے وچ شروع ہوئی سی اتے بھارت وچ اکّ مضبوط سیاسی طاقت بنی ہوئی اے۔ ۱۹۵۰ دے دہاکے توں مذہبی حقاں دی سبھ توں وڈی پارٹی بھارتی جنسنگھ رہی اے۔ جنسنگھ ۱۹۷۷ وچ جنتا پارٹی وچ شامل ہو گیا پر جدوں اوہ پارٹی تن سالاں دے تھوڑھے ویلے وچ ٹٹ گئی تاں ۱۹۸۰ وچ جنسنگھ دے سابقہ میمبراں نے بھارتی جنتا پارٹی (بھاجپا) بنائی۔ بھاجپا نے اگلے دہاکیاں وچ اپنا حمایت ادھار ودھایا اتے ہن بھارت وچ سبھ توں بااثر سیاسی پارٹی اے۔ ستمبر ۲۰۱۳ وچ گجرات دے وزیر اعلیٰ [[نرندر مودی]] نوں ۲۰۱۴ دیاں لوک سبھا چوناں توں پہلاں وزیراعظم لئی بھاجپا دا امیدوار ایلانیا گیا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Chhibber, Pradeep K.; Ostermann, Susan L. (2014). &quot;The BJP's Fragile Mandate: Modi and Vote Mobilizers in the 2014 General Elections&quot;. Studies in Indian Politics. 2 (2): 137–151.}}&lt;/ref&gt; بھاجپا دے بانی ممبر ایل کے اڈوانی سمیت کئی بھاجپا آگوآں نے شروع وچ مودی دی امیدواری دا خلاف پرگٹایا۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=&quot;Advani grabs lifeline, meekly withdraws resignation&quot;. The Times of India. 12 June 2013.}}&lt;/ref&gt; ۲۰۱۴ دے شروع وچ ہوئیاں ۱۶ویاں قومی عام چوناں وچ بھاجپا دی اگوائی والی عین.ڈی.اے. دی وڈی جت ہوئی۔ گٹھجوڑ نے پورن اکثریت حاصل کر لیا اتے مودی دی اگوائی ہیٹھ سرکار بنائی۔ مودی سرکار دے مکمل جنادیش اتے لوکپراتا نے بھاجپا نوں بھارت وچ کئی راجاں دیاں صوبائی اسمبلی چوناں جتن وچ مدد کیتی۔ مودی سرکار نے اساری اتے بنیادی ڈھانچے نوں ودھاؤن لئی کئی پہلکدمیاں اتے مہماں نوں لاگوُ کیتا - خاص طور 'تے - [[میک ان انڈیا]]، [[ڈجیٹل انڈیا]] اتے سوچھ بھارت مشن۔ بیجیپی سرکار نے [[شہریت سودھ قانون ، ۲۰۱۹|شہریت سودھ قانون ۲۰۱۹]] وچ پیش کیتا، جس دا مکمل خلاف مظاہرہ ہویا۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Victor, Daniel (17 December 2019). &quot;Why People Are Protesting in India&quot;. The New York Times. ISSN 0362-4331}}&lt;/ref&gt;

== ۲۰۲۰-حال ==
[[File:Oath_taking_Ceremony_VP_India.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Oath_taking_Ceremony_VP_India.jpg|thumb|337x337px|موجودہ اپ صدر جگدیپ دھنکھڑ، صدر دروپدی مرمو، وزیراعظم نرندر مودی (کھبے توں سجے)]]
فروری ۲۰۲۰ وچ، دلی وچ دنگے بھڑک گئے۔ شہریت سودھ قانون دے خلاف نوں بھڑکاؤن والے کارک وجوں درسایا گیا۔ ۵ مئی ۲۰۲۰ نوں شروع ہوئی بھارتی اتے چینی فوجاں وچکار حملہ آور جھڑپاں توں بعد بھارت-چین سرحد 'تے تناء ودھ گیا۔رام جم زمین  مندر دا اساری سرکاری طور 'تے ۵ اگست ۲۰۲۰ نوں وزیراعظم مودی ولوں زمین  پوجن (ہندو بنیاد توڑن) تقریب توں بعد شروع ہویا۔ [[۲۰۲۰ دے کھیتی قانون اتے کسان تحریک|کھیت سدھار قانون]] جو بعد وچ کافی ووادپورن بن گئے سن ستمبر ۲۰۲۰ وچ کسے وی سدن وچ تن گھنٹے توں گھٹ بحث دے نال پاس کیتے گئے سن۔ [[بھارتی کسان تحریک ۲۰۲۰-۲۰۲۱|کساناں دے اکّ سال دے لمبے خلاف مظاہرہ]] توں بعد، وزیراعظم مودی نے نومبر ۲۰۲۱ وچ [[لوک سبھا]] وچ تن منٹ اتے [[راج سبھا]] وچ نوں منٹاں وچ بناں بحث دے قنوناں نوں ردّ کر دتا۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Manoj, C.G. (2021). &quot;In speeches, PM called for 'quality debates'; in House, Govt pushed 15 Bills in under 10 mins last session&quot;. The Indian Express.}}&lt;/ref&gt;

=== کورونا مہانماری ===
''مکھ صفحہ: [[بھارت وچ کوروناوائرس مہاماری ۲۰۲۰]]''

بھارت وچ کووڈ-۱۹ مہانماری ۳۰ جنوری ۲۰۲۰ نوں شروع ہوئی سی، جدوں پہلا کیس ترسور وچ ساہمنے آیا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Narasimhan, T. E. (30 January 2020). &quot;India's first coronavirus case: Kerala student in Wuhan tested positive&quot;. Business Standard India}}&lt;/ref&gt; دو مہینے بعد مارچ ۲۰۲۰ وچ، وزیراعظم مودی نے کووڈ -۱۹ دے پھیلن نوں روکن لئی چار گھنٹیاں دے نوٹس 'تے دیس وچ پورا تالابندی لگا دتی۔ اس کارن لکھاں لوکاں دیاں نوکریاں چلیاں گئیاں اتے کئیاں دی جان چلی گئی۔ بھارتی معیشت وی دوہرے انکاں نال فیصد دے حساب نال سنگڑ گئی۔ ستمبر ۲۰۲۰ وچ، بھارت دے صحت وزیر ہرش وردھن نے کیہا کہ دیس نے ۲۰۲۱ دی پہلی تماہی تک اکّ ویکسین نوں منظوری دین اتے اس دی ونڈ شروع کرن دی سکیم بنائی اے۔ کووڈ-۱۹ دے خلاف ٹیکاکرن بھارت وچ ۱۶ جنوری ۲۰۲۱ نوں شروع ہویا۔ اپریل ۲۰۲۱ دے شروع وچ، دیس وچ سنکرمن دی دوجی لہر نے تباہی کاری نتیجیاں نال پھڑ لیا۔نیویارک دی سٹیٹ یونیورسٹی وچ سیاسیات دے معاون پروفیسر کرسٹوپھر کلیری دے مطابق، بھارت وچ کووڈ-۱۹ مہانماری دی دوجی لہر متعلق سرکار دے جواب وچ ٹیکنوکریٹک اہلیت پوری طرحاں غائب سی۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Alluri, Aparna (2021). &quot;India's Covid crisis delivers a blow to brand Modi&quot;. BBC. No. May 8, 2021}}&lt;/ref&gt; دوجی لہر نے صحت سنبھال نظام اتے اکّ وڈا دباء پایا، جس وچ ترل میڈیکل آکسیجن دی کمی وی شامل اے۔ مئی دے اخیر تک نویں کیساں دی گنتی لگاتار گھٹنی شروع ہو گئی سی اتے ٹیکاکرن نے پھر توں رفتار پھڑی سی۔ بھارت نے ۲۱ اکتوبر ۲۰۲۱ نوں کووڈ-۱۹ ویکسین دیاں ۱ بلیئن خوراکاں دتیاں۔ حالانکہ مہانماری دے دوران بھارت وچ کووڈ نال متعلق موتاں دی سرکاری آبادی ادھا ملیان توں گھٹ اے، پر اصل موت در دا اندازہ ۳ توں ۵ ملیان دے وچکار لگایا جاندا اے۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Banaji, M., &amp; Gupta, A. (2022). Estimates of pandemic excess mortality in India based on civil registration data. PLOS Global Public Health, 2(12)}}&lt;/ref&gt;

۲۵ جولائی ۲۰۲۲ نوں، [[دروپدی مرمو]] نے بھارت دی پہلی قبائلی صدر بن کے بھارت دے نویں صدر وجوں سہوں چکی۔ بھارت نے ۱۵ اگست ۲۰۲۲ نوں بریٹیش سامراج توں اپنی آزادی دے ۷۵ سال منائے۔ اپریل ۲۰۲۳ وچ، بھارت ۱٫۴۲۵ بلیئن توں ودھ دی آبادی دے نال چین نوں پچھاڑ کے دھرتی اتے سبھ توں ودھ آبادی والا دیس بن گیا۔ بھارت نوں ۹ توں ۱۰ ستمبر ۲۰۲۳ تک قومانتری نمائش کنوینشن سینٹر، پرگتی میدان، نویں دلی وچ 2023 G20 نویں دلی سکھر کانفرنس لئی میزبان وجوں چنیا گیا۔

== معیشت ==

=== اداریکرن توں پہلاں (۱۹۴۷-۹۱) ===
آزادی توں بعد بھارتی معاشی پالیسی بستیوادی توں متأثر سی، جس نوں بریٹیش سماجی جمہوریت اتے سوویت یونین دی منصوبہ بند معیشت دا ساہمنا کرن والے بھارتی لیڈراں ولوں استحصال دے روپ وچ دیکھیا گیا سی۔ گھریلو پالیسی آیات پرتیستھاپن ادیوگیکرن، معاشی دخل اندازی، اکّ وڈے سرکاری علاقہ، وپاری نیم، اتے مرکزی منصوبہ بندی 'تے زور دے کے، سرکھیاواد ول جھکی،جدوں کہ وپار اتے غیرملکی سرمایہ کاری پالیسیاں مقابلتاً ادار؉   سن۔ بھارت دیاں پنج سالا سکیماں سوویت یونین وچ مرکزی سکیم ورگیاں سن۔ ۱۹۵۰ دے دہاکے دے مدھ وچ سٹیل، مائیننگ، مشین ٹول، دورسنچار، بیمہ، اتے پاور پلانٹ، ہور صنعتاں وچ بااثر ڈھنگ نال قومیانہ کیتا گیا سی۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Mazumdar, Surajit (2012). &quot;Industrialization, Dirigisme and Capitalists: Indian Big Business from Independence to Liberalization&quot;. mpra.ub.uni-muenchen.de.}}&lt;/ref&gt;

بھارت دے پہلے وزیراعظم جواہر لال نہرو نے انکڑا سائنسدان [[پی سی مہالنوبس|پرشانت چندر مہالنوبس]] دے نال مل کے دیس دی آزادی دے شروعاتی سالاں دوران معاشی پالیسی تیار کیتی۔ پونجی- اتے تکنالوجی-سنگھنا بھاری صنعت 'تے اکو ویلے دھیان مرتکز کرن اتے مینوئل، گھٹ ہنر والے کاٹیج صنعتاں نوں سبسڈی دین دی پالیسی دی معیشت دان ملٹن فریڈمین ولوں تنقید کیتی گئی سی، جس نے سوچیا سی کہ ایہہ پونجی اتے کرت دی بربادی کریگا، اتے چھوٹے پروڈیؤسراں دے ترقی نوں روک دیویگا۔&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Das, Gurcharan (2002). India Unbound. Anchor Books. pp. 167–174}}&lt;/ref&gt;

۱۹۶۵ توں، بیجاں دیاں اچّ-اپج والیاں قسماں دی ورتوں، ودھیاں کھاداں اتے بہتر سنچائی سہولتاں نے گروہی طور 'تے بھارت وچ ہری انقلاب وچ یوگدان پایا، جس نے فصلاں دی پیداواری صلاحیت وچ وادھا کرکے، فصلاں دے پیٹرن وچ سدھار کرکے اتے کھیتی باڑی درمیان اگانھ اتے پچھڑے تعلقاں نوں مضبوط کرکے کھیتی باڑی دی حالت وچ سدھار کیتا۔

۱۹۸۴ وچ، راجیو گاندھی نے معاشی اداریکرن دا وعدہ کیتا، اسنے وی پی سنگھ نوں مالیات وزیر بنایا، جس نے ٹیکس چوری نوں گھٹاؤن دی کوشش کیتی اتے اس کریکڈاؤن کارن ٹیکس کامیابیاں ودھیاں حالانکہ ٹیکس گھٹ کیتے گئے سن۔ ایہہ عمل شری گاندھی دے بعد دے کارجکال دوران اپنی رفتار گوا بیٹھی کیونکہ اوہناں دی سرکار گھٹالیاں نال گھر گئی سی۔

=== اداریکرن توں بعد(۱۹۹۱ توں بعد) ===
سوویت یونین دے پتن، جو کہ بھارت دا پرمکھ وپاری بھائیوال سی، اتے کھاڑی لڑائی، جس نال تیل دیاں قیمتاں وچ وادھا ہویا سی، دے نتیجے وجوں بھارت لئی بھگتان سنتلن دا اکّ وڈا سنکٹ پیدا ہو گیا۔ بھارت نے قومانتری مدرا فنڈ (IMF) توں ۱٫۸ بلیئن ڈالر بیلاؤٹ قرضے دی منگ کیتی، جس دے بدلے وچ ڈی-ریگولیشن دی منگ کیتی گئی۔

اس دے جواب وچ، مالیات وزیر من موہن سنگھ سمیت نرسمہا راؤ سرکار نے ۱۹۹۱ وچ معاشی سدھاراں دی شروعات کیتی۔ سدھاراں نے لائسینس راج نوں ختم کر دتا، ٹیرپھ اتے ویاج دراں نوں گھٹا دتا اتے کئی عوامی ایکادھکار نوں ختم کیتا، کئی کھیتراں وچ سدھے غیرملکی سرمایہ کاری دی آٹومیٹک منظوری دتی۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=&quot;That old Gandhi magic&quot;. The Economist. 27 November 1997.}}&lt;/ref&gt;  ادوں توں، ۱۹۹۱ توں اداریکرن دا سمچا زور اجے وی بدلیا نہیں رہا، حالانکہ کسے وی سرکار نے کرت قنوناں وچ سدھار اتے کھیتی باڑی سبسڈیاں نوں گھٹاؤن مربعے ووادپورن مدعیاں 'تے ٹریڈ یونیناں اتے کساناں ورگیاں طاقتور لابیز نوں لین دی کوشش نہیں کیتی۔ ۲۱ویں صدی دے انت تک، معیشت دے راج دے کنٹرول وچ اہم کمی اتے مالی اداریکرن وچ وادھا کرکے، بھارت اکّ مکت-مارکیٹ معیشت ول ودھیا سی۔اس نال جیون دی سمبھاونا، خواندگی دراں اتے غذا سرکھیا وچ وادھا ہویا اے، حالانکہ شہری وسنیکاں نوں پینڈو وسنیکاں نالوں ودھیرے لابھ ہویا اے۔

اس صدی دے دوجے دہاکے وچ، بھارت دی معیشت انگلینڈ، فرانس، اٹلی اتے برازیل نوں پچھاڑ کے ناماتر جیڈیپی ولوں دنیا دی نوویں سبھ توں وڈی معیشت توں پنجویں سبھ توں وڈی معیشت بن گئی۔ من موہن سنگھ دے کارجکال دے دوجے کارجکال وچ معیشت ہولی ہونی شروع ہو گئی سی پر ۲۰۱۳-۱۴ وچ رکوری شروع ہوئی جدوں جیڈیپی ترقی در پچھلے سال دے ۵٫۵٪ توں ودھ کے ۶٫۴٪ ہو گئی۔ نرندر مودی دے پہلے کارجکال دے شروعاتی سالاں وچ ترتیب وار ۷٫۵٪ اتے ۸٫۰٪ دی ترقی در دے نال ۲۰۱۴-۱۵ اتے ۲۰۱۵-۱۶ وچ ایہہ رفتار جاری رہی۔ حالانکہ بعد وچ ترقی در گھٹ کے ۲۰۱۶-۱۷ وچ ۷٫۱٪ اتے ۶٫۶٪ رہِ گئی، انشک طور 'تے ۲۰۱۶ دے بھارتی [[بھارت دے ۵۰۰ اتے ۱۰۰۰ روپئے دے نوٹاں دا ومدریکرن|نوٹبندی]] اتے [[وستاں اتے سیواواں کر (بھارت)|وستواں اتے سیواواں ٹیکس (بھارت)]] دے وگھن کاری اثراں دے کارن۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=&quot;Demonetisation, GST impact: IMF lowers India's 2017 growth forecast to 6.7%&quot;. Hindustan Times.}}&lt;/ref&gt;

=== کورونا توں بعد (۲۰۲۰-حال) ===
کووڈ-۱۹ مہانماری دے دوران، کئی ریٹنگ ایجنسیاں نے ۲۰۲۱ لئی بھارت دے جیڈیپی مشرق-انماناں نوں منفی انکڑیاں وچ گھٹا دتا، بھارت وچ مندی دا اشارہ دتا، جو کہ ۱۹۷۹ توں بعد سبھ توں گمبھیر سی۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Noronha, Gaurav (2 May 2020). &quot;India's GDP to see 5% contraction in FY21, says Icra&quot;. The Economic Times.}}&lt;/ref&gt; بھارتی معیشت وچ ۶٫۶ فیصد دی گراوٹ آئی جو اندازا ۷٫۳ فیصد گراوٹ توں گھٹ سی۔ ۲۰۲۲ وچ، ریٹنگ ایجنسی پھچ ریٹنگس نے بھارت دے آؤٹلکّ نوں S&amp;P گلوبل ریٹنگاں اتے موڈیز انویسٹرس سروس دے نظرئیے دے سمان ستھر کرن لئی اپگریڈ کیتا۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Dhasmana, Indivjal; Choudhury, Shrimi (6 October 2021). &quot;Moody's upgrades India's rating outlook to 'stable' from 'negative'&quot;. Business Standard}}&lt;/ref&gt;مالی سال ۲۰۲۲-۲۰۲۳ دی پہلی تماہی وچ، بھارتی معیشت وچ ۱۳٫۵٪ دا وادھا ہویا۔&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Dhoot, Vikas (31 August 2022). &quot;India's GDP grows at 13.5% in April–June quarter&quot;. The Hindu.}}&lt;/ref&gt;

== حوالے ==
{{حوالے}}
[[گٹھ:بھارت]][[گٹھ:بھارت دا اتہاس]]</text>
      <sha1>k8894k94necp2awe5as24j384novf0l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چارلس سوم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126605</id>
    <redirect title="بادشاہ چارلس" />
    <revision>
      <id>690934</id>
      <parentid>684709</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T19:45:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Andre Engels</username>
        <id>653</id>
      </contributor>
      <comment>صفحے نوں [[بادشاہ چارلس]] ول ریڈائرکٹ کیتا</comment>
      <origin>690934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="0tzv8v4bk8mkt291mulvi0k0idq6zkw" xml:space="preserve">#REDIRECT [[بادشاہ چارلس]]</text>
      <sha1>0tzv8v4bk8mkt291mulvi0k0idq6zkw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:ابوالحسن ندوی رامپری</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141221</id>
    <revision>
      <id>690938</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Jameel Saeed</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141222</id>
    <revision>
      <id>690939</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:45:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Sauer202</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141223</id>
    <revision>
      <id>690940</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:45:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Ghulam Nabi 16153</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141224</id>
    <revision>
      <id>690941</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:45:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:X. Oregon</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141225</id>
    <revision>
      <id>690942</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:45:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۵, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>lrh84h8c2ymv21n0ogk7nkzg0tasyte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Գաբրիելա Գաբրիելյան</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141226</id>
    <revision>
      <id>690943</id>
      <timestamp>2025-07-10T04:46:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="2i8sgv1febzjdquqg1c3h3u3jksxedo" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۴۶, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>2i8sgv1febzjdquqg1c3h3u3jksxedo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Cpt. Lime</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141227</id>
    <revision>
      <id>690946</id>
      <timestamp>2025-07-10T08:17:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690946</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="rqgn611onrr73n503bzmpm4ga34jeb0" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۳:۱۷, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>rqgn611onrr73n503bzmpm4ga34jeb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Անահիտ Կիրանց</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141228</id>
    <revision>
      <id>690948</id>
      <timestamp>2025-07-10T09:14:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690948</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="jrvgmozwo4y6ldkyobnfg75ri88is1a" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۴:۱۴, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>jrvgmozwo4y6ldkyobnfg75ri88is1a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ورتن گل بات:Naseer Bannu</title>
    <ns>3</ns>
    <id>141229</id>
    <revision>
      <id>690949</id>
      <timestamp>2025-07-10T09:31:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>24393</id>
      </contributor>
      <comment>جی آیاں نوں!</comment>
      <origin>690949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="qlibul1flbuwzhh02fu9tso1vznr9lf" xml:space="preserve">==جی آیاں نوں!==
&lt;font size=&quot;4&quot;&gt;
السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ:

* '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]'''
* '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''&lt;br&gt;
* تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ&lt;br&gt;
میربانی کر کے گلاں  دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&amp;#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔&lt;br&gt;
جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''&lt;code&gt;{&amp;#123;مدد کرو}}&lt;/code&gt;'''  لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ 
اک واری فیر، جی آیاں نوں!&lt;/font&gt;
 --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۴:۳۱, ۱۰ جولائی ۲۰۲۵ (PKT)</text>
      <sha1>qlibul1flbuwzhh02fu9tso1vznr9lf</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>