ويکيپېډيا pswiki https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter رسنۍ ځانگړی خبرې اترې کارن د کارن خبرې اترې ويکيپېډيا د ويکيپېډيا خبرې اترې دوتنه د دوتنې خبرې اترې ميډياويکي د ميډياويکي خبرې اترې کينډۍ د کينډۍ خبرې اترې لارښود د لارښود خبرې اترې وېشنيزه د وېشنيزې خبرې اترې تانبه د تانبې خبرې اترې TimedText TimedText talk Module Module talk 0 3365 352636 336230 2025-06-12T19:41:37Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352636 wikitext text/x-wiki '''هالنډ'''(په [[هالنډي ژبه|هالنډي]] Nederland په [[انګلیسي]] The Netherlands یا Holland) د هالنډ د شاهی نظام اصلی برخه ده چی د [[اروپا]] په شمال لویدیځ کی پرته ده. په مرکزی [[امریکا]] کی اروبا (په انګلیسی Aruba او نیدرلندز انتلن په انګلیسی Netherlands Antilles) د هالنډ په شاهی حکومت پوری اړه لری او ددی حکومت یوه برخه جوړوی. هالنډ څه دپاسه شپاړسنیم میلیونه وګړي لری. په منځنیو پیړیو کی یې د وګړیو ډیری برخه [[کاتولیک]] او [[پروتستان]] و جوړوله خو نن ورځ د اروپا تر ټولو [[بی دیني|بی دینان]] ملک دی. (ډیری خلک یی دین نه منی) د هالنډ پلازمینه [[امسټرډام]] دی خو دولتی چاری وزارتونه او بهرنی سفارتونه زیاتره په (دن هاخ) (په هالنډي Den Haag) کی استوګن دي. دلیل یې هم دا دی چی امستردام یو تجارتی او د سیلانیانو لپاره په زړه پوری ښار دی او [[دولت]] نه غواړی چی دا تاریخی ښار یوه سیاسی څیره ځان ته غوره کړی. {{Infobox country | conventional_long_name = Netherlands<!--Do not change to Kingdom of the Netherlands; it has its own article.--> | native_name = {{native name|nl|Nederland}}<!--Do not change to Kingdom of the Netherlands; it has its own article.--> | common_name = the Netherlands | image_flag = Flag of the Netherlands.svg | image_coat = State coat of arms of the Netherlands.svg | coa_size = 110 | national_motto = "[[تل به وی]]" | national_anthem = "[[ویلهلموس]]"{{brk|2}}{{center|[[File:United States Navy Band - Het Wilhelmus.ogg|Het Wilhelmus]]}} | image_map = EU-Netherlands.svg | map_caption = {{map caption|countryprefix=the|country=Netherlands<wbr />|location_color=dark green}} | image_map2 = BES islands location map.svg | map_caption2 = {{map caption|countryprefix=the|country=[[Caribbean Netherlands|Caribbean municipalities]]|location_color=green}} | image_map3 = Netherlands-CIA WFB Map-10-10-10.png | capital = [[امسټرډام]]{{efn|name=central_cities|Amsterdam is the constitutional capital; The&nbsp;Hague is the seat of the government.}} | largest_city = capital | coordinates = {{coord|52|22|N|4|53|E|type:city}} | admin_center = [[The Hague]]{{efn|name=central_cities}} | admin_center_type = Government&nbsp;seat | official_languages = [[هالنډي ژبه|هالنډي]]<ref name="official-and-recognised-languages">{{cite web |url=https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erkende-talen/vraag-en-antwoord/erkende-talen-nederland |title=Welke erkende talen heeft Nederland? |publisher=Rijksoverheid |accessdate=27 ډسمبر ۲۰۱۷ |language=Dutch|date=11 جنوری 2016 }}</ref> | languages_type = سیمه ییزه | languages_sub = yes | languages = [[انګلیسي]] , [[فرانسوي|سویلي فرانسوي]]{{efn|name=languages|West Frisian has official status in [[Friesland]].<ref>{{cite web |url=http://wetten.overheid.nl/BWBR0034047/2014-01-01 |title=Wet gebruik Friese taal |publisher= wetten.nl |accessdate=27 December 2017 |language=Dutch}}</ref> Dutch Low Saxon and Limburgish are recognised as [[European Charter for Regional or Minority Languages|regional languages]] by the European Charter for Regional or Minority Languages.<ref name="official-and-recognised-languages" /> Papiamento is recognised by the Government of the Netherlands in relation to [[Bonaire]], and English in relation to [[Sint Eustatius]] and [[Saba]].<ref name=languages>{{cite web|url = http://wetten.overheid.nl/BWBR0028063/2017-01-01|title = Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba|language = nl|publisher = Overheid.nl|accessdate = |date = 31 جولای ۲۰۱۷}}</ref>}} | languages2_type = | languages2_sub = yes languages2 = {{efn|name=languages}} | ethnicgroups = {{plainlist|class=nowrap| * ۷۷.۳۹% هالنډیان * ۹.۸۸% اروپایان * ۲.۳۴% ترکان * ۲.۲۹% مراکشیان * ۲.۱۳% ایندونیزیایان * ۲.۰۵% سورینامیان * ۰.۹۰% کارابینیان * ۰.۲۳% امریکایان * ۲.۸۰% نور}} | ethnic_groups_year = ۲۰۱۷<ref>[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=37325&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=a&D6=l&VW=T Official CBS website containing all Dutch demographic statistics]. Cbs.nl. Retrieved on 4 جولای ۲۰۱۷.</ref> | religion = {{plainlist| * ۵۱% [[بی دیني|بی دینان]] * ۲۴% [[ کاتولیک]] * ۱۵% [[پروتستان]] * ۵% [[اسلام]] * ۶% نور}} | religion_year = ۲۰۱۷<ref name="cbs2016">{{cite web |url = https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/43/meer-dan-de-helft-nederlanders-niet-religieus |title = Meer dan de helft Nederlanders niet religieus |author = CBS |website = www.cbs.nl |language = nl-NL |access-date = 20 فبروري ۲۰۱۹ |archive-date = 2022-07-16 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220716144950/https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/43/meer-dan-de-helft-nederlanders-niet-religieus |url-status = dead }}</ref> | demonym = هالنډیان | = [[پاچا|د هالنډ پادشاهي]] | membership_type = | government_type = [[حکومت]] [[پارلماني]] | leader_title1 = [[شاه]] | leader_title2 = [[لومړی وزیر]] | leader_title3 = [[ولسمشر]] | leader_title4 = [[Vice-President of the Council of State (Netherlands)|Vice President of the Council of State]] | leader_name1 = [[الکساندار ویلیام]] | leader_name2 = [[مارک روته]] | leader_name3 = {{ubl|[[هوګو دی جونګ]]}} | leader_name4 = | legislature = [[هالنډ د خلکو ریاست]] | upper_house = | lower_house = |House&nbsp;of&nbsp;Representatives]] | sovereignty_type = {{nobold|}} | established_event1 = [[Act of Abjuration|Proclaimed]] | established_event2 = [[Peace of Münster|Recognised]] | established_event3 = Kingdom established | established_event4 = [[Liberation Day |Liberation Day]] | established_event5 = [[United Nations Charter|UN admission]] | established_event6 = [[Charter for the Kingdom of the Netherlands|Charter]] | established_event7 = [[Caribbean Netherlands|Caribbean incorporation]] | area_sq_mi = ۱۶,۰۳۳<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = ۱۸.۴۱ | population_estimate = ۱۷,۳۳۶,۸۹۱ {{increase}}<ref name="pop-cbs">{{cite web|title = Population counter|url = https://www.cbs.nl/en-gb/visualisaties/population-counter|work = Centraal Bureau voor de Statistiek|date = 2019|accessdate = ۳۰ جولای ۲۰۱۹|تاريخ الأرشيف = 2018-10-09|مسار الأرشيف = https://web.archive.org/web/20181009222717/https://www.cbs.nl/en-gb/visualisaties/population-counter|url-status = dead|خونديځ نېټه = 2018-10-09|خونديځ تړی = https://web.archive.org/web/20181009222717/https://www.cbs.nl/en-gb/visualisaties/population-counter|خونديځ-تړی = https://web.archive.org/web/20181009222717/https://www.cbs.nl/en-gb/visualisaties/population-counter|archive-url = https://web.archive.org/web/20181009222717/https://www.cbs.nl/en-gb/visualisaties/population-counter}}</ref> | population_estimate_year = ۲۰۱۹ | population_estimate_rank = ۶۶th | population_density_km2 = {{#expr:{{Data Netherlands|poptoday}} / ۴۱۵۲۶ round 1}} | population_density_rank = ۳۰th | population_density_sq_mi = {{#expr:{{Data Netherlands|poptoday}} / ۱۶۰۳۳ round 1}}<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = $۱.۰۰۴ تریلیون<ref name=imf2>{{cite web|url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=90&pr.y=17&sy=2019&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=138&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title = Netherlands|date = April 2019|publisher = International Monetary Fund }}</ref> | GDP_PPP_year = ۲۰۱۹ | GDP_PPP_rank = ۲۸th | GDP_PPP_per_capita = $۵۸,۲۵۵<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ۱۳th | GDP_nominal = $۹۱۴ میلیارده<ref name=imf2/> | GDP_nominal_year = ۲۰۱۹ | GDP_nominal_rank = ۱۷th | GDP_nominal_per_capita = $۵۳,۰۱۶<ref name=imf2/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ۱۳th | Gini = ۲۷.1<!--number only--> | Gini_year = ۲۰۱۷ | Gini_change = increase | Gini_ref = <ref name=eurogini>{{cite web|title = Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url = http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher = Eurostat Data Explorer|accessdate = ۴ ډسمبر ۲۰۱۸}}</ref> | Gini_rank = ۱۵th | HDI = ۰.۹۳۱<!--number only--> | HDI_year = ۲۰۱۷<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|title = 2018 Human Development|date = 2018|publisher = United Nations Development Programme|url = http://hdr.undp.org/sites/default/files/۲۰۱۸_human_development_statistical_update.pdf}}</ref> | HDI_rank = ۱۰th | currency = [[یورو]]; [[United States dollar|US dollar]]{{efn|The euro is used in the European part of the Netherlands and replaced the [[Dutch guilder]] in 2002. The US dollar is used in the [[Caribbean Netherlands]] and replaced the [[Netherlands Antillean guilder]] in ۲۰۱۱.<ref>{{cite web |url = http://wetten.overheid.nl/BWBR0028551 |title=Wet geldstelsel BES |publisher=Dutch government |date=30 September ۲۰۱۰ |accessdate=۱۱ جنوري ۲۰۱۴ }}</ref>}} | time_zone = {{ubl|[[یو ټی سی]]+۱ ([[د مرکزي اروپا پسرلنی ساعت|سی ای ټی]])|[[یو ټی سی]]−۴ ([[وخت]]){{efn|CET and CEST are used in the European Netherlands, and AST is used in the Caribbean Netherlands.}}}} | utc_offset = | utc_offset_DST = | time_zone_DST = {{ubl|[[یو ټی سی]]۲2 ([[د مرکزي اروپا وخت]])|[[یو ټی سی]]−۴ ([[نړیوال وسلونکی ساعت|اه اس ټی]])}} | date_format = dd-mm-yyyy | electricity = ۲۳۰ V–۵۰ Hz | drives_on = ښوی | calling_code = [[هالنډ|+۳۱]]; [[د مبایل شپول|+۵۹۹]]{{efn|۵۹۹ was the country code designated for the now dissolved [[Netherlands Antilles]]. The Caribbean Netherlands still use ۵۹۹–۷ (Bonaire), ۵۹۹–۳ (Sint Eustatius) and ۵۹۹–۴ (Saba).}} | iso۳۱۶۶code = NL | cctld = [[ni]] | today = }} د هالند 16.515.057 وګړي په 41.526 کیلومترمربع ځمکه (چی له هغی جملی نه اتلس سلنه یی [[اوبه]] دی) استوګن دی چې یو له ډیر میشت وګړو ملکونو څخه شمیرل میږي چې په هر کیلومتر مربع کې (397 تنه میشت دي. د (نیدرلنډ) لغوی مانا (ټیټ ملک) ده. د هالنډ ډیریه برخي د سمندر له سطحی نه ټیټ دي او د بندونو په مرسته یی وچ ساتلی دی. په دی مانا چې که چیری دا بندونه نه وی نو د هالنډ تر ټولو ښایسته ښارونه او تجارتی او صنعتی سیمی تر اوبو لاندی دي. ==اقتصاد== ==تاریخ== ==اداري ویش== [[دوتنه:Map provinces Netherlands-en.svg|300px|left]] * [[د هالنډ هیواد د ښارونو نوملړ|د هالنډ ولایتونه]] {| |---- | '''[[د هالنډ هیواد ایداري وېش|ولایت]]''' || '''[[پلازمېنه|مرکز]]''' |---- | [[درنته]] || [[آسن]] |---- | [[فلیوولاند]] || [[لیلي ستاد]] |---- | [[فریس لنډ]] || [[لیوواردن]] |---- | [[خلدرلنډ]] || [[آرنهم]] |---- | [[خرونینګن|خرونینګن (ولایت)]] || [[خرونینګن ښار|خرونینګن]] |---- | [[لیمبورخ]] || [[ماستریخت]] |---- | [[شمالي برابانټ]] || [[سهر توګن بوش]] |---- | [[شمالي هالنډ]] || [[هارلم (هالنډ)|هارلم]] |---- | [[افریسل]] || [[زووله]] |---- | [[سویلي هالنډ]] || [[دِن هاخ]] |---- | [[اوتریخت]] || [[اوتریخت|اوترخت (ښار)]] |---- | [[ځیلاند]] || [[میدل بورخ]] |} [[دوتنه:Satellite image of the Netherlands in May 2000.jpg|ټومبل|200px|د هالنډ هیواد ۲۰۰۰ کال ماهواره یي تصویر]] ==کلتور== ==مشهوری سیمي== ==سیاسی جوړښت== ==جغرافیه== [[دوتنه:Satellite image of the Netherlands in May 2000.jpg|ټومبل|200px|د هالنډ هیواد ۲۰۰۰ کال ماهواره یي تصویر]] == پلازمېنه == [[امسټرډام]] د هالنډ پلازمینه ده خو دولتی چاری او بهرنی سفارتونه په [[دن هاخ]] کی استوگن دی. د [[امستردام]] [[کافی شاپ]] (چیرته چی چرس او ماری وانا ازادانه خرڅیږی) او سکس کلبونه (چیرته چی ښځی د پیسو په مقابل کی جنسی اړیکی نیسی) هر کال په میلیونونو سیلانیان د نړی له گوډ گوډ نه ځان ته رابولی. خو له چرسو او ښځو پرته [[امستردام]] نور هم ډیر څه لری. تاریخی ودانی، له هنری او تاریخی اثارو ډک موزیمونه او د [[Amsterdam Exchange Index]]یا (AEX) په څیر تجارتی لوی مرکزونه د امسټردام له نورو شتمنیو څخه دی. {{د اروپايي اتحاديې غړي هېوادونه}} [[وېشنيزه:هالنډ]] [[وېشنيزه:د اروپایي اتحادیې غړي هیوادونه]] g8m8npkgb351xzboyzgmbmm2txe983n 4 7417 352662 255970 2025-06-13T11:58:19Z CommonsDelinker 161 Replacing Dolichomitus_imperator_Oviposition_R_Bartz.jpg with [[File:Dolichomitus_Oviposition_R_Bartz.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · Misidentified 352662 wikitext text/x-wiki {{ويکيپېډيا:مستند انځورونه/کينډۍ|main=ژوي|واړه مخونه= [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/دوه ژوندي|دوه ژوندي]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/Arachnids|Arachnids]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/مارغان|مارغان]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/کبان|کبان]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/خوځندي|خوځندي]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/تيور|تيور]] · [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/خاپوړن|خاپوړن]]· [[ويکيپېډيا:مستند انځورونه/ژوي/نور|نور]]}} ==Images by Wikipedians== <!-- Newest entries at the bottom, please --> <gallery> Image:Pieris_brassicae_caterpillar.jpg|'''Large White caterpillar''', at [[Large White]], by [[User:Sannse|Sannse]] Image:Meadow Argus02.jpg|'''[[Meadow Argus]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Common blue damselfly02.jpg|'''[[Common Blue Damselfly]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Insect anatomy diagram.svg|'''Insect anatomy''' at [[Insect]], by [[User:PioM|PioM]] Image:Praying_mantis_india.jpg|'''[[Praying mantis]]''', by [[User:Shivanayak|Shivanayak]] Image:Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg|'''[[Yellow-winged Darter]]''', by [[User:Aka|André Karwath]] Image:Adonis Blue butterflies.jpg|'''Two Butterflies''' at [[Coprophagia]], by [[User:William M. Connolley|William M. Connolley]] Image:Bee mid air.jpg|'''Bee flying''' at [[Western honey bee]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Zorak-Mantis.png|'''Chinese Mantis''' at [[Mantodea]], by [[User:PiccoloNamek|Blaise Frazier]] Image:Bee pollinating a rose.jpg|'''Bee pollinating a rose''', at [[Pollination]], by [[User:Debivort|Debivort]] Image:Hornet-vespa.jpg|'''[[European hornet]]''', by [[User:PiccoloNamek|Blaise Frazier]] Image:FlyingBugPollinating-Oct15-lighter-cleaner.jpg|'''[[Flower-fly]]''', by [[User:PiccoloNamek|Blaise Frazier]] Image:Beetle-Bessbug.jpg|'''[[Patent-leather beetle]]''', by [[User:PiccoloNamek|Blaise Frazier]] Image:Xvisionxmonarch.jpg|'''[[Monarch butterfly]]''', by [[User:Drumguy8800|Drumguy8800]] Image:Anthomyiidae sp. 1 (aka).jpg|'''Root-maggot flies''', at [[Anthomyiidae]], by [[User:Aka|André Karwath]] Image:IC Macroglossum stellatarum1 NR.jpg|'''[[Hummingbird Hawk-moth]]''', by [[User:IronChris|IronChris]] (edited by [[User:Diliff|Diliff]]) Image:Empis livida (aka).jpg|'''Dance fly''', at [[Empididae]], by [[User:Aka|André Karwath]] Image:Dragonfly compound eyes02.jpg|'''Compound eyes''', at [[Dragonfly]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Hoverflies mating midair.jpg|'''Hoverflies mating''' at [[Hoverfly]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Calliphora augur whitebackground.jpg|'''[[Lesser Brown Blowfly]]''' by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Austrolestes cingulatus03.jpg|'''[[Austrolestes cingulatus|Metallic Ringtail]]''' by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Meat eater ant qeen excavating hole.jpg|'''Ant queen excavating a hole''' at [[Ant]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Hoverfly07.jpg|'''[[Hoverfly]]''' by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Young grasshopper on grass stalk02.jpg|'''Nymphal [[grasshopper]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Scheme ant worker anatomy-en.svg|'''Ant worker morphology''' at [[Ant]] by [[User:LadyofHats|Mariana Ruiz]] Image:Wasp morphology.png|'''Wasp morphology''' at [[Wasp]], by [[User:WikipedianProlific|WikipedianProlific]] Image:Bees Collecting Pollen 2004-08-14.jpg|'''Honeybee collecting pollen''' at [[Pollination]] by [[User:Y6y6y6|Jon Sullivan]] Image:Ulysses Butterfly - melbourne zoo.jpg|'''Ulysses Butterfly''' at [[Papilio ulysses]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Cairns birdwing - melbourne zoo.jpg|'''[[Cairns Birdwing]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Honeybee landing on milkthistle02.jpg|'''[[Western honey bee]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Mole cricket02.jpg|'''[[Mole cricket]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Common Eggfly02 - melbourne zoo.jpg|'''[[Hypolimnas bolina]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Common jassid nymph and ant02.jpg|'''Common Jassid nymph and ant on an eucalyptus branch''' at [[Leafhopper]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Clerid beetle04.jpg|'''Yellow-horned clerid''' at [[Cleroidea]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Large brown mantid close up nohair.jpg|'''Large brown mantid''' at [[Praying mantis]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:European wasp white bg.jpg|'''[[Yellowjacket]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Punctate Flower Chafer.jpg|'''[[Flower chafer]]s mating''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Large brown mantid07 edit.jpg|'''Archimantis latistyla''' at [[Mantodea]], by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Acrididae grasshopper-2.jpg|'''Egyptian grasshopper''' (''Anacridium aegyptium'') at [[locust]], by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Coryphistes ruricola.jpg|''Coryphistes ruricola'' (at [[Acrididae]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] |'''{{#if:Dragonfly morphology|Dragonfly morphology|[[Dragonfly]]}}'''{{#if:Dragonfly morphology|&nbsp;at [[Dragonfly]]|}} by [[User:WikipedianProlific|WikipedianProlific]] Image:Calopteryx virgo male.jpg|'''[[Beautiful Demoiselle]]''', by [[commons:User:MichaD|MichaD]] Image:Stomoxys calcitrans on aloe vera.jpg|'''[[Stable fly]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Drohnenpuppen 79d.jpg|'''[[Western honey bee|Honey bee]] [[pupae]]''', by [[user:Waugsberg|Waugsberg]] Image:Trithemis kirbyi.jpg|'''''[[Trithemis kirbyi]]''''', by [[user:Lycaon|Lycaon]] Image:Drone fly feeding on marigold.jpg|'''[[Eristalis tenax]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Darter August 2007-22 edit.jpg|'''[[Red-veined darter]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]], Edited by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Metrioptera roeseli male Richard Bartz.jpg|'''[[Roesel's bush-cricket]]''' ''Metrioptera roeseli'', by [[commons:User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Vespa crabro germana with prey Richard Bartz Crop.jpg|'''[[Hornet]]''' with honeybee corpse, by [[commons:User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Drone flies mating.jpg|Mating of '''''[[eristalis tenax]]''''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Two-lined gum treehopper03.jpg|'''[[Leafhopper]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Long tongue tachinid fly edit.jpg|Long tongue '''[[Tachinidae|tachinid fly]]''', ''Senostoma sp'', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Damselfly October 2007 Osaka Japan.jpg|'''[[Common Bluetail]]''', by [[user:Laitche|Laitche]] Image:Peablue October 2007 Osaka Japan.jpg|'''[[Lampides boeticus]]''', by [[user:Laitche|Laitche]] Image:Sceliodes cordalis.jpg|'''Eggfruit Caterpillar Moth''' (at [[Pyralidae]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Oxya yezoensis November 2007 Osaka Japan Edit2.jpg|'''[[Locust]]''', by [[user:Laitche|Laitche]] Image:Green Grass-Dart.jpg|'''[[Skipper (butterfly)|Ocybadistes walkeri]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Horehound Bug apr07 edit.jpg|'''[[Horehound bug]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:CH Caterpillar.jpg|'''[[Hyles euphorbiae]]''', by [[user:Dschwen|Dschwen]] Image:Bullant head detail.jpg|Head of a '''[[bull ant]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Tau Emerald inflight edit.jpg|Tau Emerald in flight (at [[Dragonfly]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Australian painted lady feeding.jpg|'''[[Australian painted lady]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Common brown robberfly with prey.jpg|Common brown robberfly (at [[Asilidae]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Cethosia cyane.jpg|'''[[Cethosia cyane]]''', by [[User:AirBete|AirBete]] Image:Syrphidae poster.jpg|Species of '''[[hoverfly]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Heliconius melpomene Richard Bartz.jpg|'''[[Heliconius melpomene]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Dryadula phaetusa 2 Richard Bartz.jpg|'''[[Heliconius hecale]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Vanessa January 2008-2.jpg|'''[[Vanessa atalanta]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Pasture day moth caterpillar02.jpg|'''[[Pasture Day Moth]]''' caterpillar, by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Eryphanis_sp.jpg|'''[[Caligo eurilochus]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Monarch Butterfly Danaus plexippus on Echinacea purpurea 2800px.jpg|''''[[Danaus plexippus]]''', by [[User:Ram-Man|Ram-Man]] Image:Butterfly vindula arsinoe.jpg|'''[[Vindula arsinoe]]''', by [[User:Benjamint444|benjamint444]] Image:Bumblebee October 2007-3a.jpg|'''[[Bombus terrestris]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Eristalinus October 2007-6.jpg|Head of a hoverfly (at [[Pollinator]]), by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Wasp March 2008-1.jpg|'''[[Polistes dominulus]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Cetonia-aurata.jpg|'''[[Cetonia aurata]]''', by [[User:Chrumps|Chrumps]] Image:Panorpa communis 2 Luc Viatour.jpg|'''[[Panorpa]] cognata''', by [[User:Lviatour|Luc Viatour]] Image:Dragonfly macro.jpg|'''[[Four-spotted Chaser]]''', by [[User:Dschwen|Dschwen]] Image:Bee March 2008-10.jpg|'''[[Eucerini]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Dolichomitus Oviposition R Bartz.jpg|'''[[Ichneumonidae|Ichneumon]] [[oviposition]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Wasp colony.jpg|Creation of a '''[[wasp]]''' colony, by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Rhithrogena_germanica_subimago_on_Equisetum_hyemale.jpg|'''[[Mayfly]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Grosser Wollschweber Bombylius major detail edit.jpg|'''[[Bombylius]]''' major, by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] (edited by [[User:Fir0002|Fir0002]]) Image:Hoverfly December 2007-8.jpg|'''[[Episyrphus balteatus]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Sphegina montana Syrphidae.jpg|'''[[Caltha palustris]]''' pollination, by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Lubber.jpg|'''[[Romalea guttata]]''' mating, by [[User:Tomfriedel|Tomfriedel]] Image:Dark Small-branded Swift.jpg|'''[[Pelopidas mathias]]''', by [[User:laitche|Laitche]] Image:Schnepfenfliege Rhagio scolopaceus2.jpg|'''Rhagio scolopaceus''' (at [[Rhagionidae]]), by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Wasp May 2008-11.jpg|'''[[Paper wasp]]''', by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Assassin bug aug08 02.jpg|'''[[Assassin bug]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Caliphrodae_head.jpg|'''[[Blow-fly]]''' head, by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Arachnis picta edit1.jpg|'''[[Arachnis]] picta''', by [[commons:User:Calibas|Calibas]] (edited by [[User:Mfield|Mfield]]) Image:Aeshna cyanea freshly slipped L2.jpg|'''[[Southern Hawker]]''' moulting, by [[commons:User:B%C3%B6hringer|Böhringer Friedrich]] Image:Zizina labradus-Butterfly-on-Rose SC,-EG-Vic,-23.2.2008.jpg|'''[[Zizina labradus]] butterfly''', by [[User:Jjron|jjron]] Image:Skorpionsfliege Panorpa communis male full.jpg|'''[[Panorpa communis]]''' scorpionfly]], by [[User:Richard Bartz|Richard Bartz]] Image:Common grass blue.jpg|'''[[Zizina labradus]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Wasp July 2008-1.jpg|'''[[Sand Wasp]]''' (''[[Bembix]] rostrata''), by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Butterfly August 2008-3.jpg|'''[[Vanessa cardui]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Spider and bee June 2008-1.jpg|'''[[Misumena vatia]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Weevil September 2008-1.jpg|Lixus angustatus (at [[Weevil]]), by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Long nosed weevil edit.jpg|Rhinotia hemistictus (at [[Weevil]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Wasp August 2007-12.jpg|'''[[Philanthus triangulum]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Butterfly April 2008-2a.jpg|'''[[Speckled Wood]]''', by [[User:Alvesgaspar|Alvesgaspar]] Image:Araneus heroine.jpg|'''[[Araneus]] Heroine''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Monarch Butterfly Danaus plexippus on Milkweed Hybrid 2800px.jpg|'''[[Monarch Butterfly]]''', by [[User:Ram-Man|Ram-Man]] Image:Metriorrhynchus rhipidius02.jpg|'''Metriorrhynchus rhipidius''' (at [[Lycidae]]), by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Yellow striped hunter mating.jpg|Mating '''[[Austrogomphus]] guerini''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] Image:Redeye cicada02.jpg|'''Psaltoda moerens''' (Red Eye Cicada), by [[User:Fir0002|Fir0002]] File:Fiddler beetle nov07.jpg|'''Fiddler [[Beetle]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] File:Common brown robberflies mating.jpg|'''Common Brown Robberflies Mating''' in '''[[Asilidae]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] File:Housefly mating.jpg|'''[[Houseflies]]''' mating by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Ischnura heterosticta02.jpg|'''Common bluetail damselfly''' in '''[[Ischnura heterosticta]]''', by [[User:Fir0002|Fir0002]] File:Chrysomya albiceps eating.jpg|'''[[Chrysomya]] albiceps''' feeding on rotting meat by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Black soldier flies mating.jpg|'''[[Hermetia illucens|Black soldier flies]] mating''' by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Golden stag beetle.jpg|'''Golden [[Stag Beetle]]''' by [[User:Fir0002|Fir0002]] File:Thomas Bresson - Machaon-1 (by) edit.jpg|'''[[Old World Swallowtail]]''' by [[User:ComputerHotline|ComputerHotline]] (edited by [[User:Fir0002|Fir0002]]) File:Ch.megacephala wiki.jpg|'''[[Chrysomya megacephala]]''' by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Sarcophaga Bercaea2.jpg|'''[[Flesh-fly|Sarcophaga bercaea]] feeding''' by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Craticulina sp.jpg|'''[[Craticulina]] sp.''' by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Long legged fly.jpg|A long legged fly of the genus ''Chrysosoma'' at [[Dolichopodidae]] by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] File:Ichneumonidae mating.jpg|Mating '''[[Ichneumonidae]]''', by [[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]] </gallery> ==Images by others== <!-- Newest entries at the bottom, please --> <gallery> Image:HookeFlea01.jpg|'''[[Flea]]''', by [[Robert Hooke]] Image:Adult citrus root weevil, Diaprepes abbreviatus.jpg|'''Citrus root weevil''', at [[Diaprepes abbreviatus]], by Keith Weller, [[Agricultural Research Service|ARS]] Image:Culex sp larvae.png|'''[[Culex]]''' larvae, by James Gathany </gallery> ==Animations== ===By Wikipedians=== [[Image:Cicada molting animated-2.gif|thumb|none|'''[[Cicada]] [[moult]]ing''', by [[User:Mundhenk|Mundhenk]] (edited by [[commons:User:CarolSpears|CarolSpears]])]] {{-}} [[Category:Wikipedia featured content|{{PAGENAME}}]] [[Category:Wikipedia featured pictures|{{PAGENAME}}]] fqgubfssarxls4g18rgjgy3lnm8c4o9 0 7826 352639 149271 2025-06-12T20:21:53Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352639 wikitext text/x-wiki '''ويي جوړښت''' تر [[ويي]] پيدایښت راوروسته پړاو چې وییونه، په اشتقاقی او ترکیبي ډول جوړ شوي وي.[http://www.qamosona.com/index.php?a=term&d=7&t=22780 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221206044927/https://www.qamosona.com/index.php?a=term&d=7&t=22780 |date=2022-12-06 }} 3kbbtw5vnrwwc8o5vv96h1o3w0ryhq5 0 15625 352643 349585 2025-06-12T23:00:49Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352643 wikitext text/x-wiki '''کوچي''' هغه چاته ويل کيږي چي په ترور خيمو کي ژوند کوي ، دپسو او وزوپه روزلو بخت وي او خپلو څارويو ته د څړځايونو اوورشوگانو دپيداکېدوپه منظور دکال په مختلفو فصلونو کي له يوه ځاي نه بل ځاي ته کوچ کوي . کوچيان دکوچ او باروړلواو راوړلو په منظور اوښان هم روزي . کوچيان دژوند ټولي اړتياوي دڅارويو دمحصولاتودخرڅلاوله لاري پوره کوي . کوچيان په انگليسي ژبه (Nomandes) ) په نوم يادشوی دي،په سويدني ژبه ورته نومادر (Nomader ) ، ديوناني (Nemein) له کليمي سره چي دڅرېدلو په معنا ده ارتباط لري .د کوچيانو دپيژندلو بيلگه هم دڅارويو څرېدل دی . په پښتو اودری ژبه کې هم له کوچيتوب سره دڅارويو روزل اوپوول ئې ځنگړې بېلگه ده . {{مالومات}} د افغانستان په كوچيانوكي [[پښتون|پښتانه]]، [[بلوڅان|بلوڅ]]، [[ازبکان|ازبك]]، [[تركمن]]، [[قرغز]]، [[هزاره]]، [[فېروزكوهيان]]، [[جمشېديان]] او [[ايماق]] سته، خو يولوي اكثريت يې پښتانه دي . پښتانه كوچيان دوې ستري څانگي لري : دُراني او غلجي كوچيان . دالفنسټن دبيان له مخې د دُرانيودقوم پوره نيمايي کوچيان اونور ئې کروندگر دي <ref>معصوم هوتک دکوچيان اودهغوي دتلو راتلو لرغوني لاري . اوله اودوهمه برخه</ref>. [[دوتنه:کوچی.JPG|کيڼ|250px|بټنوک|د افغانستان يو کوچی]] په [[منځنۍ اسيا]] او ننني [[افغانستان]] كي هم د كوچيتوب پيدايښت لرغونو زمانو ته رسېږي. د زردشتي عصر په متونو كي د كوچي قبايلو او زردشتيانو تر منځ د دښمنيو ډېر بيانونه سته . داسي روايت لا هم سته چي كوچيو ساكانو د پارس ستر امپراتور (كوروش) ته سره لـه دې چي بېساري لښكر يې درلود، سخته ماته وركړه . كوچي ساكان هغه قبايل دي چي په تخارستان، سيستان، اراكوزيا، مرغاب، ننگرهار او باميانو كي خپاره وو. كوشاني امپراتوري په همدغو ساكانو اړه لرلـه . دافغانستان په شمالي او شمالي غربی ولايتو کښي دتاريخي اسنادو له مخې تر نوروسيمو ډير پخوا يوشمير اوسېدونکو دکوچيتوب له ژوند سره مخه ښه کړېده .مگر دټولو اقتصادي اوفرهنگی تغيراتو سره بيا هم تر اوسه په (۱۱) ولايتونو کښي لکه ( بدخشان ، تخار ، بغلان، کندوز ، سمنگان ، بلخ ، جوزجان ، فارياب ، بادغيس ، هرات ،غور) پښتنو دمختلفو قومونو کوچيان اوهمدا ډول تاجک، ازبک، ترکمن، بلوڅ، بختياری، تاتار، چارايماق، عرب،پشه ئي ،گوجر ، جټ، مغل، جوگي اونور و ژوند کاوه چي يو شمير ئي اوس له منځه تللي اوياله شمالي سيمونه جنوبي اوشرقی سيموته کډه شوي دي<ref>پروفيسور ډاکتر گلجان ورور وردگ ، دپښتانه په شمال کي . ۶۰ مخ</ref> . سرشميرنې ښودلې چى دافغانانو ١۶٪ ځانونه كوچيان بولي، او ددوى نه ستنيدنه ځمكو ته دنه لاس رسيدنې ستونزه بلل كېږي. دوى هم دنورو افغانانو غوندې د ١٩٨٠ كلونو په شاوخوا كى پاكستان ته راوكوچيدل چى په ترڅ كى يې ددوى كوچيانې ژوند هم تيت شو. ددوى ډيره په [[سرحد صوبه]]، او [[بلوچستان]] كى ديره شول خو ددوى پام وړ شمير په [[پنجاب ايالت]] كى هم ديره شول چى هلته يي دټولو افغانانو ۴٠ فيصده جوړول.اكثره كوچيان د[[افغانستان]] دمركزي، شمالي او ختيځو ولايتونو پورې تړلي دي چى دوگړو ٧٩،٧ فيصده جوړوي. ددوى ۶١،٠٪ ځانونه پرورځنيوو مزدوريوو متكي بولي، او يواځې ۵،٠٪ وايي چى دوى ته كار وركړل شوې. دوى هم دبيرته ستنيدنې پلوي دي خو نزدې ٧٩،٠٪ يې بيا دنورو افغانانو په شان هماغه ستونزې په گوته كوي.<ref>{{Cite web |title=دافغانستان دڅيړنو او ارزيابۍ واحد خبرپاڼه شمار ه ۲۰۰۵ ز. کال |url=http://www.areu.org.af/Uploads/EditionPdfs/528P-Newsletter-Issue%20No%207-print.pdf |access-date=2016-02-15 |archive-date=2021-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228175521/https://areu.org.af/Uploads/EditionPdfs/528P-Newsletter-Issue%20No%207-print.pdf/ |url-status=dead }}</ref> == گالری == <gallery> File:PazyrikHorseman.JPG|<!--A [[سکاها]] horseman from the general area of the [[Ili river]], [[Ukok Plateau|Pazyryk]], c.[[۳۰۰ (پیش از میلاد)]]. --> File:Bedouinnasserwadirum.jpg| یو عرب کوچی ځوان په اردن کې. File:Prokudin-Gorskii-18.jpg|<!--[[قرغیزان]] nomads in the steppes of the Russian Empire, Uzbeckestan, by pioneer color photographer [[سرگی میخائیلوویچ پروکودین گورسکی]], ca. 1910. --> File:Mali1974-151 hg.jpg|[[طوارق قوم|طوارق]] په [[مالی]] کې، ۱۹۷۴. File:Перекочевка киргизов.jpg|د [[قرغیزان|قرغیزانو]] قوم، ۱۸۶۹-۱۸۷۰. File:Giulio Rosati 5.jpg|د ([[جولیو روزاتی]]) ''په صحرا کې کوچیان'' . </gallery> ==سرچینې== {{لړسرچينې}} {{Authority control}} [[وېشنيزه:کوچيان]] [[وېشنيزه:د افغانستان توکمونه]] lf8rnwtghsczm2rdgrs8mgaw8gommaq 0 16821 352625 192016 2025-06-12T16:39:06Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352625 wikitext text/x-wiki {{ويکيسازنه|پدې ليکنه کې پېښورۍ پښتو کارېدلې چې معياري پښتو بايد شي}} '''عبدالغفران بيکس''' په ۱۹۲۲ کال کې په ډاگۍ محله الداد خيل تحصيل و ضلع [[صوابۍ]] کې زيږيدلی ؤ. هغه خپلې زده کړې د خپل پلار نه په ډير کم عمر کې شروع کړې چې ډيره ډيره زر يي ترقي وکړه خو افسوس چې د لسم ټولگي په دوران کې پري داسي بيمارۍ حمله اوکړه چې آخر کارد دغي بيمارۍ په وجه دارالبقا ته رخصت شؤ. ولي سره د دي غټ مرضه هم دوي خپله زده کړې سلسه پري نۀ ښوده. او MAD ئي اوکړه. == دندې == د مرحوم ټول وخت د بچو په خدمت کې د استادۍ په شکل سکلونو کې تير شوي ؤ. مرحوم خپله ډيوټي ډيره په ايماندرۍ او محنت سره کړي وه. او حلق ئي اوس هم ستاينه کوي. د مرحوم پلرنۍ دنده بزگري وه د دوئ اکثر خلک لوستي دي. هم دغه وجه ده چې په بيکس باندې د زده کړې اثر ؤ اگر چې د زميندارۍ په کاروبار د دوی ښه گوزاره کيگي او کيده، ليکن مرحوم په قوم هم مئن ؤ. او هغوي دا غوښتله چې [[پښتانه|پښتون]] قام دي هم د نورو ترقي يافته قامونو سره اوږه په اوږه شي پدي وجه هغوي د بچو خدمت خپل فرض گڼلو. د مرحوم عمر تقريبا ۴۶ کاله ؤ. د قد قامت په لحاظ برابر ؤ او د ډيري بيمارۍ په وجه د بدن نه ډېر سپک ؤ. او د جوثي رنگ ئي تور والي ته مائل شوي ؤ. د مرحوم اکثر وخت به پخپله خاموشی کې تيريدۀ. خبري به ئي ډيري کمي کولي د ضرورت خبري به ئي هم په ډير لنډ وخت کې تر سره کؤلي. د هغوي خندا په هيڅ وخت کې په بړق بړق نۀ وه کۀ ډيره د خندا خبره وه نو مسکی به شؤ. دغه شان د هغوي په لار تتل اؤ کتل هم ډېر عجيبه ؤ، داسي به روان ؤ چې زما په خيال به تري ميږي هم نۀ وي ازار شوي ...... == شعر و شاعري == د ورکوټوالي نه د مرحوم د پښتو ادب سره مينه وه. اوس هم د هغوي په زوړ ليک کې د ورکوټوالي اشعار شته. د ورکوټوالي اشعار ئي هم په ډيره اعلي پيمانه صحيح دي او داسې معلوميږي لکه چې دا هم د پوخ عمر اشعار دي. د مرحوم نظم او نثر دواړه ځان له خپل اوچت مقام لري چې الله تعالي ډير کمو حلقو ته دا اعزاز ورکړي دي . == چاپ شوي آثار== د مرحوم دوه کتابونه چاپ دي چې دواړه اوس ناياب دي # سندري # زړۀ چاودي <ref>{{Cite web |title=زړه چاودی - په پښتو ډاټ نېټ کې بشپړ کتاب |url=http://pukhto.net/ebook-journal-details.php?main_ebook_id=1&ebook_id=62 |access-date=2013-08-04 |archive-date=2013-05-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510145331/http://pukhto.net/ebook-journal-details.php?main_ebook_id=1&ebook_id=62 |url-status=dead }}</ref> == سرچېنې == {{Reflist}} "زړۀ چاودي" د سريزي نه ماخوذ شويده. (مننه) r3762kr4kkfbvogkvdm0ta7n0vkgy7n 0 17565 352624 341541 2025-06-12T16:21:33Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352624 wikitext text/x-wiki {{د-سياسي-گوند-مالوماتبکس | party_name = Shayfeencom | party_name = شايفينكوم | name_native = شايفنكم |party_logo= | colorcode = #DF0101 | لارښود = | chairman = | spokesperson = | بنسټ = ۲۰۰۵ <br /> [[قاهره]], [[مصر]] |بنسټگر = [[إنجي حداد]], [[بثينة كامل]], [[غادة شهبندر]] | سياسي اندونه = [[إداري فساد]],<br /> | مرکزونه = | international = |وېبپاڼه= <br />[http://www.shayfeencom.org] }} شایفنکم (Shayfeencom) یا ( زه دي وینم) یو غیر سیاسي او بې پلوه خوځښت دی چې په [[مصر]] کې د سیاسي اصلاحاتو ، ډیموکراتیکو بنسټونو د ټینگولو او د ډیموکراسۍ پر اساساتو د ولسي خلکو د پوهې د کچې د لوړولو لپاره کار کوي. په [[مصر]] کې دا خوځښت اول وار په ۲۰۰۵ (میلادي) کال کې د دریو تنو ځوانو مصري ښځو (د ټلویزیون د یوې پيژندل شوې خبریالې، د پوهنتون د یوې استادې او د مارکیټنگ د یوې ماهرې) په ابتکار پيل شو ی وو . شایفینکم (Shayfeencom) یو پیژندل شوی تحریک دی چې د مصریانو د گډون له مخې دې هیواد د ولسمشرۍ او پارلماني ټاکنو د شفافیت ، مشروعیت او خپلواکۍ څارنه کوي. د شایفینکم (Shayfeencom) اساسۍ موخه دا ده چې د ولسي مصریانو په مرسته د دې هیواد په حکومتي او نا حکومتي ادارو کې د اداري فساد په وړاندې مبارزه وکړي، عامه ذهنیت وروزل شي او په ریښتیني ډول د ډیموکراسۍ په اساساتو وپوهیږي. شایفینکم (Shayfeencom) په ۲۰۱۰ (میلادي) کال کې تر ولسي پاڅون وروسته د لومړیو ولسمشریزو او پارلماني ټاکنو څارنه وکړه . د فعالیت په لمړۍ میاشت کې لږترلږه پينځه زره مصریان په خپله خوښه له دې خوځښت سره د همکارۍ لپاره مخکې شول . ډیرو کسانو د انټرنټ له لارې (Online) د ټاکنو د بهیر دڅارنې ، د درغلیو او د رایې ورکولو په مرکزونو کې د وروستیو پرمختگونو څخه د خلکو د خبرولو هڅې پیل کړې. په ټول مصر کې د ټاکنو پر مهال د شایفینکم زرو تنو رضا کارانو د معلوماتو د راغونډولو لپاره په انتخاباتي مرکزونو کې حضور درلود . اوسمهال لس تنه د دې نا حکومتي او خپلواک خوځښت د رهبرۍ په ډله (بنسټ ايښوودونکو ) کې شامل دي او زرهاوو تنه د رضاکارانو په توگه کار ورسره کوي. شایفینکم (Shayfeencom) ټینگار کوي چې دا غیر سیاسي ، ناحکومتي او خپلواک خوځښت دی چې تر شا یې هیڅ ډول سیاسي یا اقتصادي نظریه نشته . شایفینکم (Shayfeencom) د خپلو فعالیتونو لپاره مالي مرستې د ولسي مصریانو څخه ترلاسه کوي. شایفینکم (Shayfeencom) دری بنسټیزې موخې لري . لومړی : د ټولو دولتي او شخصي ادارو څخه د خلکو د څارنې په مرسته د اداري فساد ورکول. دوهم : د بې پلوه معلوماتو د خپرولو په مرسته خلکو ته له اداري فساد سره د مبارزې د لارو چارو ښوودل. دریم: په ټاکنیزو او قضايي چارو کې د اصلاحاتو راوستل . شیفینکم خپلو دریو بنسټیزو اهدافو ته د رسیدلو لپاره په لاندې مسلو باندې کار کړی دی : * په حکومت کې اداري فساد * د پولیسو په لیکو کې اداري فساد * په قضايي سیسټم کې اداري فساد * په سترو سازمانونو کې اداري فساد * په ټاکنو کې درغلۍ * د یو شمیر قدرتمندوانو لخوا د عامه شتمنیو غل ==لارې چارې== ===رپوټ ورکول=== شایفینکم د ټولنیزو رسینیو د بیلا بیلوډولونو څخه کار اخلي او د بیړنیو اړیکو د ټینگولو لپاره د ځانگړې برخه یې هم فعاله کړې ده چې په مټ یې د مصر له هر گوټ څخه د اداري فساد په اړه دخلکو معلومات را غونډوي. دا معلومات تر دقیق چاڼ وروسته په رپوټونه بدلیږي او ځانگړو ادارو ته چې د ادارې فساد ادعا ورباندې شوې ده استول کیږي. که چیرې دا ادارې پر وخت ځواب ونه وايي شایفینکم رسنیو ته د هغوي د خپرولو اجازه ورکوي، پر ضد یې لاریونونه تنظیموي او حتي د اړتیا په وخت کې د پټې خولې اعتراضي مظاهرې کوي. ===Social Media=== * Awareness Campaigns * Advocacy Evaluation * Non Violent Protests * Demonstrations * Sit-Ins * Occupations * Online Activism ===مستند فلم جوړول=== شایفینکم په ۲۰۰۷ (میلادي) کال کې د مستندو فلمونو جوړونکې جهان نجم او شریف الکاتشا د شایفین ډاټ کام فلم خپور کړ . دا مستند فلم د ولې ډیموکراسي د پروژې یوه برخه وه . ==غړي== *أبيه بنهاوي *أحمد حافظ *شريف التابعي *داليا سامي *إنجي الحداد *هبة هلال *ليلى أميري *محمد يحى *بثينة كامل *مصطفى حجازي *نعمت خليل *راجيا عمران *شيرين التوني *صابرين أبو سبعة *محمد عبد العزيز *أحمد رفاعي *أكمل قرطام هیره دي نه شي چې شایفنکم زرهاوو رضاکار غړي لري چې د ورته موخې لپاره مبارزه کوي خو د دې کسانو د شخصي معلوماتو او له سیاسي څارنې د هغوي د خوندیتوب په خاطر د دې یې دقیق شمیر او د هغوي نومونه نه شي په ډاکه کیدلای . ==تاریخ== ===د عربو تر پسرلي مخکې=== د شایفینکم کار د جمهور ریس [[محمد حسنی مبارک]] تر دې اعلان وروسته پيل شو چې تر لږترلږ څلرویشت کلونو حکومت وروسته به د ولسمشرۍ لپاره د جمهور ریس بیا کاندیدۍ ته اجازه ورکړي. د دې اعلان په وړاندې د مصر په بیلا بیلو برخوکې مصریانو لاریونونه وکړل او دا یې له شرمه ډک کار وباله . د مصریانو د دې اعتراض په ځواب کې د مبارک رژیم په تشدد لاس پورې کړ، د خلکو پر اعتراضونو یې بندیز ولگاوه . هغه مهال د شایفینکم درې واړو بنسټ ایښوودونکو بثينة كامل ،غادة شهبندر اوإنجي حداد پریکړه وکړه چې د داسې بې عدالتۍ په وړاندې پټه خوله نه شي پاتې کیدلای او د دې خوځښت بسنټ یې کیښود . دوی د ۲۰۰۵ کال د ولسمشرۍ ټاکنو پر مهال خپلو پلویانو او کارکونکو ته د فلم اخیستلو لپاره ویډیويي کمرې ورکړې او هغوی یې د ټاکنو د څارنې لپاره بیلا بیلو ټاکنیزو مرکزونو ته واستول . دې کسانو په ټاکنیزو مرکزونو کې د انتخاباتو په پروسه کې د درغلیو په اړه ویډیويي فلمونه واخیستل او د خپلو سترگو لیدلی حال یې په کې څرگند کړ . د ټاکنو په لومړي بهیر کې د اخوان المسلمین ډلې پلویانو ښه ونډه واخیسته او په دوهم دور کې د مصر امنیتي ځو اکونو د راییو مرکزونو ته د خلکو د ورتگ د مخنیوی هڅې پيل کړې. په دریم دور کې د رایې ورکونکو غصه او مایوسي دې حد ته ورسیده چې خلک لارو سرکونو ته ووتل . د پولیسو اوخلکو ترمنځ سختې نښتې هم وشوې. سره له دې چې په ټاکنو کې د رایې ورکونکو شمیر په خواشینونکي ډول لږ (دیرش فیصده) وو د شایفینکم (Shayfeencom) مشران د دوو قاضیانو له دې پریکړې خوشحاله شول چې د دوی د ملگرو له خوا د انتخاباتو په بهیر کې د درغلیو د اتلسو ثبت شویو پيښو په اړه څيړنه وکړي. قاضیانو د درغلیو شواهد تر لاسه کړل او خلکو ته څرگنده شوه چې قاضیان په دې اړه څومره اغیزناک کار کولای شي. تر دې پيښې وروسته شایفینکم (Shayfeencom) د خپلواک او ازاد قضايي سیسټم د رامنځ ته کیدو لپاره مبارزه پيل کړه . سره له دې چې په مصر کې تر ۵ د زیاتو کسانو پر را غونډیدلو او سیاسي بحثونو بندیز لگیدلی وو د مصر د قاضیانو د ټولنې په وړاندې گڼ شمیر خلک را غونډ شول او خپل ملاتړ یې څرگند کړ . هغه مهال د محمود حمزه محمود حمزة په گډون گڼ شمیر قاضیان او د هغوي ملاتړ کونکي ونیول شول، وټکول او ووهل شول . هغه مهال د شایفینکم (Shayfeencom) دریو بنسټ ایښودونکو پریکړه وکړه چې یو لنډ مستند فلم جوړ کړي چې د BBC له خوا خپور شو . دوی همدا راز د ټولو انټرنټي امکاناتو او راډیو گانو له لارې خلک د ۲۰۰۶ (میلادي) کال د (May) د میاشتې د پينځه ویشتمې د اعتراض ملاتړ ته را وبلل چې په مصر کې د ازادې قضايه قوې د رامنځ ته کیدو لپاره تر سره کیدونکی وو . په مصر کې د یو شمیر قاضیانو له خوا تر دې پيل شوی مارش وروسته زرهاوو ولسي مصریان ونیول شول او تر میاشتو په توقیف ځایونو کې پاتې شول . شایفینکم (Shayfeencom) د مالي ستونزو سربیره او سره له دې چې خپلو لومړیو اهدافو ته د لاس ته راوړ په برخه کې له ستونزو سره مخامخ وو خپل کار ته دوام ورکړ . تر دې وروسته د دریو بسنټ ايښودونکو له ډلې څخه إنجي الحداد د امریکا د پخواني ولسمشر [[جورج واکر بوش]] په گډون د نړۍ له یو شمیر مشرانو سره وکتل او د ملگرو ملتونو په سازمان U.Nکې یې په مصر کې د سیاسي ازادۍ پر نشتوالي خبرې وکړې. د ۲۰۰۷ (میلادي) کال په پسرلي کې شایفینکم (Shayfeencom) په مصر کې د بیړنیو حالاتو په قانون (حاکم قانون) کې په څلور دیرش مواردو کې د تعدیل او اصلاح لپاره کمپاین پيل کړ. ===د عربو تر پسرلي وورسته=== په مصر کې د ۲۰۱۱ (میلادي) کال تر ولسي پاڅون وروسته د شایفینکم (Shayfeencom) خوڅښت یو وار بیا په جوش کې فعالیت پيل کړ او د کار لارې چارې یې په بې سارې ډول بدلې کړې. دې خوځښت د لومړي ځل لپاره په مصر کې د ولسمشرۍ ټاکنو لپاره ځان تیار کړ ، زرهاوو رضاکاران یې را غونډ کړل تر څو د مصر په ټولو ۲۷ ولایتونو کې د ټاکنو د بهیر څارنه وکړي. شایفینکم (Shayfeencom) دا وار د ټاکنو په مرکزونو کې د خپلو استازو لپاره یوه میاشت کې منظم روزنیز پروگرامونه پيل کړل. دې کسانو ته د YouTube او مخامخ سیمینارونو په ترځ کې زده کړه ورکړ شوه چې په څه ډول د درغلیو په اړه ترلاسه کړي معلومات خپاره کړي. د مصر د ټولنې دې فعالو غړو د خپله دنده وگڼله چې د ټاکنو د بهیر څارنه وکړي او که چیرې له کومې درغلۍ سره مخامخ کیږي د بیړنیو حالاتو لپاره د ځانگړو اړیکو د شمیرې Hotline په مرسته ، پر فیس بوک، ټویټر او د ایمیل له لارې یې خبر ورکړي. د درغلیو رپوټونه د شایفینکم (Shayfeencom) پر پاڼه د نا تایید شویو معلوماتو په توگه خپریدل او له دې سره سم به رسمي انتخاباتي څارونکو یا تایید کړل او یا هم رد . د مصر د ولسمشرۍ ټاکنو په لومړیو دوو ورځو کې د درغلیو د تر ۱۰۰۰ زیاتو پيښو خبر ورکړ شو . شایفینکم (Shayfeencom) د څارونکي او د اداري فساد ضد حرکت په توگه خپل کار ته دوام ورکوي. ==[[پورٹ سعید]]== د مصر په Port Said سیمه کې د شایفینکم (Shayfeencom) خپله لمړۍ څانگې په دې ښارگوټي کې د Port Said Stadium Riot څخه وروسته د ۲۰۱۳ کال د اپریل په میاشت کې پرانیستله . ==ماخذونه یا سرچینې== 1. ^ http://www.pbs.org/independentlens/classroom/women/resources/shayfeen_discussion.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110516083053/http://www.pbs.org/independentlens/classroom/women/resources/shayfeen_discussion.pdf |date=2011-05-16 }} 2. ^ a b Hassan, Abdalla F. Muslim Woman Seeks Egyptian Presidency New York Times. June 15, 2011. 3. ^ a b c d Giovanna Loccatelli (May 28, 2012). "In Egitto votano anche i morti e al primo turno hanno scelto il candidato islamico". Linkiesta. Retrieved 28 May 2012. 4. ^ Nebila (Sep 26, 2011). "FILM SCREENING Egypt: We are Watching You". femnet. Retrieved 26 September 2011. 5. ^ Hafez, Ahmed (22 Aug 2012). "An Interview with Ahmed Hafez, Co-Founder of Egyptian Movement, Shayfeencom'". Muftah (Washington DC). 6. ^ http://www.youtube.com/watch?v=g9ZcIAh2QRk&feature=player_embedded 7. ^ http://www.youtube.com/watch?v=xMPnSbEwnls&feature=player_embedded#! 8. ^ http://www.youtube.com/watch?v=i_QiIlO-W6Q&feature=player_embedded#! 9. ^ http://www.youtube.com/watch?v=bAK6gdJEw_g&feature=player_embedded بهرنۍ کړۍ (External Links) : • Twitter account: https://twitter.com/shayfeencom • Facebook Page: http://www.facebook.com/shayfenkom • Website: http://www.shayfeencom.org/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130530214255/http://www.shayfeencom.org/pageView.aspx?pageid=4 |date=2013-05-30 }} بهرنۍ کړۍ (External Links) : • Shayfeencom's History • Shayfeencom in Referendum • Shayfeencom in PortSaid events e45x8jfyr2asj07jo2uf60pjswu9xil 0 27561 352637 346614 2025-06-12T19:50:05Z 5.124.232.49 352637 wikitext text/x-wiki دري يوه سياسي اصطلاح ده چې په افغانستان کې د عربي ژبې ويل کېدونکو ګڼو لهجو ته کارول کېږي. دري يوه اصطلاح ده چې له ۱۹۶۴ز کال راهيسې د افغانستان د حکومت له خوا د عربي ژبې لپاره په رسمېت پېژندل شوې او رامنځ ته شوې ده، په همدې بنسټ په ډېريو لويديځو سرچينو کې دې ژبې ته افغانی يا ختيځه پاررسي ويل کېږي. لکه چې پروفيسر نيل ګرين وايي چې: د افغانستان دولت د روايت د جوړولو په موخه «په دري ژبه د افغان دری د بدلون محرک تر ډېره بريده ملتپاله و، نه ژبنی». په افغانستان کې ژبي دری، خو پښتانه توکمونه ورته فارسي وايي. له يو څو بنسټيزو ويیونو پرته په افغانستان کې د رسمي فارسي په ليکنو کې ډېر کم توپيرونه ليدل کېږي. دري اصطلاح په خاص ډول په رسمي توګه د هغې فارسي لپاره کارول کېږي چې په افغانستان کې پرې خبرې کېږي، خو دا يوازې د رسمي خبرو تر سجلونو پورې محدوده ده. د افغانستان فارسي ژبې په دې باور دي چې د «دري» اصطلاح د واکمنو پښتنو توکميزو ډلو له خوا پر دوی په دې هڅه کې تپل شوې ده چې افغانستان له نورې فارسي ژبې نړۍ سره د کلتوري، ژبني او تاریخي اړيکو نه لرې کړي، چې په دې فارسي ژبې نړۍ کې ايران، تاجیکستان او د اوزبیکستان ځينې برخې شاملې دي. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=nayangEACAAJ|title=Afghan Folktales from Herat: Persian Texts in Transcription and Translation|year=2009|isbn=978-1-60497-652-6}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://afghanistandl.nyu.edu/search/?q=Farsi&sort=title.sort&start=0|title=11 books|website=afghanistandl.nyu.edu}}</ref><ref name="Iranica">Lazard, G. "[http://www.iranicaonline.org/articles/dari Darī&nbsp;– The New Persian Literary Language]", in ''[[Encyclopædia Iranica]]'', Online Edition 2006.</ref><ref>{{Cite web|url=http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=13|title=Tajikam Portal - Secret documents Reveal Afghan Language Policy|website=tajikam.com|لاسرسي نېټه=2022-01-10|خونديځ نېټه=2020-06-23|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=13|url-status=dead|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=13|archive-url=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.datadust.de/download/farsi2dari/|title=Airgram Farsi to Dari 1964 Embassy Kabul to USA|access-date=2022-01-10|archive-date=2019-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190927192306/http://www.datadust.de/download/farsi2dari/|url-status=dead}}</ref><ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|title=Afghanistan|date=8 July 2010|publisher=Central Intelligence Agency|website=The World Factbook|access-date=19 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|archive-date=15 October 2013|url-status=dead}}</ref><ref name="www.sil.org">{{cite web|url=http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=prs|title=Documentation for ISO 639 identifier: prs|publisher=[[SIL International]]|date=18 January 2010|access-date=19 August 2013}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://guides.library.illinois.edu/c.php?g=347570&p=2349642|title=LibGuides: Dari Language: Language History|first=International and Area Studies|last=Library|website=guides.library.illinois.edu}}</ref><ref>{{Cite web|title=Afghanistan's Persian Linguistic Identity|url=https://thediplomat.com/2017/11/afghanistans-persian-linguistic-identity/|url-status=live|access-date=2021-08-10|website=The Diplomat|language=en-US|quote=Persian speakers in the country say 'the term Dari has been forced on them by the dominant Pashtun ethnic group as an attempt to distance Afghans from their cultural, linguistic, and historical ties to the Persian-speaking world'}}</ref><ref>{{Cite web|title=Kāboli|url=https://iranicaonline.org/articles/kaboli-colloquial-persian|url-status=live|access-date=2021-08-09|website=Encyclopaedia Iranica|language=en-US|quote=Persian in Afghanistan is generally called fārsi by Persian-speakers and pārsi in Pashto. The standard written Persian of Afghanistan has officially been called Dari since 1964; apart from a few basics of vocabulary, however (and more Indo-Persian calligraphic styles in the Perso-Arabic script), there is little difference between formal written Persian of Afghanistan and of Iran. The term "Dari" is often loosely used for the characteristic spoken Persian of Afghanistan, but is best restricted to formal spoken registers (poetry, speeches, newscasts, and other broadcast announcements).}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Green|first1=Nile|url=https://books.google.com/books?id=2SbtugAACAAJ|title=Afghanistan in Ink: Literature Between Diaspora and Nation|last2=Arbabzadah|first2=Nushin|date=2013|publisher=Hurst|isbn=978-1-84904-204-8|pages=13|language=en}}</ref> د نوي ملتپالنې له راڅرګندېدو پېړۍ پېړۍ مخکې، دري ژبه د نورو ژبو د ويونکو، لکه پښتنو او مغولو په منځ کې هم د ادبي او اداري ژبې په توګه غوره بلله کېده. د ايراني فارسي او تاجیکي فارسي په څېر، دري-فارسي هم د منځنۍ فارسي دوام دی، دا د ساساني سترواکۍ (له زېږد وروسته ۲۲۴-۶۵۱) رسمي مذهبي او ادبي ژبه وه او خپله د لرغونې فارسي دوام و،  همدا راز د هخامنشيانو ژبه وه (له زېږد مخکې ۵۵۰-۳۳۰). په تاريخي آثارو کې دري هغې منځنۍ فارسي ته ويل کېږي چې د ساسانيانو د دربار ژبه وه.<ref>Lazard, Gilbert 1975, "The Rise of the New Persian Language"</ref><ref>in Frye, R.&nbsp;N., ''The Cambridge History of Iran'', Vol. 4, pp. 595–632, Cambridge: Cambridge University Press.</ref><ref name="EI">[[Frye, R. N.]], "Darī", ''[[The Encyclopaedia of Islam]]'', Brill Publications, CD version</ref> == رېښه == دري هغه نوم دی چې له لسمې پېړۍ راهيسې نوې فارسي ژبې ته ورکول شوی دی چې په عربي (الاستخري، مقدسي او ابن حوقل وګورئ) او فارسي متنونو کې ډېره کارول کېږي. <ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/dari|title=DARĪ – Encyclopaedia Iranica}}</ref> له ۱۹۶۴ز کال راهيسې په افغانستان کې د ويل کېدونکې فارسي ژبې لپاره دا نوم رسمي دی. په افغانستان کې، دري د فارسي د نوې لهجې بڼې ته ويل کيږې چې په ادارو، حکومت، راډيو، تلويزيون او چاپي رسنيو کې کارېدونکې معياري ژبه ده. دا چې په درې ژبه خبرې کوونکي زيات دي، څوک چې دې ژبې ته فارسي وايي، په ځینو لويديځو سرچينو کې دا ژبه همدا راز د «افغان فارسي» په نوم یادېږي. <ref name="CIA3">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|title=Afghanistan|date=8 July 2010|publisher=Central Intelligence Agency|website=The World Factbook|access-date=19 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|archive-date=15 October 2013|url-status=dead}}</ref><ref name="www.sil.org2">{{cite web|url=http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=prs|title=Documentation for ISO 639 identifier: prs|publisher=[[SIL International]]|date=18 January 2010|access-date=19 August 2013}}</ref> د دري ټکي د اصليت په اړه بېلا بېل نظرونه شته. ډېری پوهان په دې باور دي چې دري ټکی ،د فارسي «در» يا «دربار» ويي ته اشاره ده، ځکه چې دا د ساسانيانو رسمي ژبه وه. د دري اصلي معنا په يوه خبرتيا کې راغلی دي چې ابن المقفی ته منسوب دی (د ابن النديم د الفهرست په حواله). د هغه په باور «فارسي هغه ژبه وه چې کاهنانو، علماوو او د دوی په څېر خلکو پرې خبرې کولې، دا د فارس ژبه ده». دا ژبه منځنۍ فارسي ته ورګرځي. د دري په اړه هغه وايي: «دا د مدائن د ښارونو ژبه ده، د پاچا درباريان پرې خبرې کوي. هغه په دربار کې له شتون سره تړلي دي. د خراسانيانو او د ختيځ د اوسېدونکو د ژبو تر منځ، د بلخ د خلکو ژبه زياته واکمنه ده».<ref>Ebn al-Nadim, ed. Tajaddod, p. 15; Khjwārazmī, ''Mafātīh al-olum'', pp. 116–17; Hamza Esfahānī, pp. 67–68; Yāqūt, Boldān IV, p. 846</ref> په افغانستان کې دود دري ژبه بايد د ايران د دري يا ګبري ژبې سره تېروتنه نه شي، په ايران کې ويل کېدونکې ژبه د ځينو مرکزي ايراني کوچنيو ډلو ده چې په ځينو زردشتي ټولنو کې پرې خبرې کېږي.<ref>{{cite web|url=http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd|title="Parsi-Dari" Ethnologue|publisher=Ethnologue.org|date=19 February 1999|access-date=19 August 2013|خونديځ نېټه=7 July 2010|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20100707181510/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100707181510/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz|title="Dari, Zoroastrian" Ethnologue|publisher=Ethnologue.org|date=19 February 1999|access-date=19 August 2013|خونديځ نېټه=7 July 2010|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20100707065844/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100707065844/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz}}</ref> == تاريخچه == مخکي تردې چي دپارسی تاریخ ووایو لمړی باید یادونه وکړو چي فارسی لفظ کوم چي په اصل کي پارسی اودهغه ترمخه پارتی وو دهغي ژبي لپاره کارول کېدی چي په بلخ او آموسیند کي زرګونه کلونه مخکي رامنځ ته سوه او له دې څخه داهم روښانه سوې ده چي دپارسی ژبي اصلي مسکن اودمنځ ته راتګ ځای افغانستان دی چي وروسته ایران اونورو هیوادونو هم دعوه ورباندي وکړه خوله تاریخي پلوه یې کوم ایرانی ثبوت نه لیدل کیږي . داچي تراسلامي فتوحاتو وروسته عرب له دغه ژبی سره اشنا نه وه اوددې ترڅنګ ددوی په ژبه کي د(پ) لفظ هم نسته نوځکه یې دې ژبي ته فارسی ویل اوهمدغه ترننه پوري رواج لري . دري له منځنۍ فارسي نه اخستل شوې چې د ساساني سترواکۍ پر مهال پرې خبرې کېدې. په عمومی توګه ايراني ژبې له درې پړاوونو نه پېژندل شوي دي، د زړې، منځنۍ او نوې (موډرن) پړاوونو په نوم پېژندل کېږي. دا بيا د ايران په تاريخ کې تر درې پيرونو پورې اړه لري، زوړ پير يې د هخامنشيانو (له زېږد مخکې ۳۰۰) له پړاو نه مخکې پر مهال او له دوی نه وروسته يو پړاو رانغاړي، منځنی پير يې له دې نه وروسته پړاو دی چې د ساسانيانو او له دوی نه د وروسته پړاو يوه برخه ده او نوی پير يې له دې وروسته تر نن ورځې بړاو دی.<ref>{{cite web|url=http://www.farsinet.com/farsi/|title=Farsi, the most widely spoken Persian Language, a Farsi Dictionary, Farsi English Dictionary, The spoken language in Iran, History of Farsi Language, Learn Farsi, Farsi Translation|publisher=Farsinet.com|access-date=26 August 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.omniglot.com/writing/persian.htm|title=Persian alphabet, pronunciation and language|publisher=Omniglot.com|access-date=26 August 2012}}</ref><ref name="iranchamber.com">{{cite web|author=UCLA, Language Materials Projects|url=http://www.iranchamber.com/literature/articles/persian_language.php|title=Persian Language|publisher=Iranchamber.com|access-date=26 August 2012}}</ref> که څه هم فکر کېږي چې په اروپا کې لومړی تن چې دري ته يې د دري اصطلاح وکاروله تاماس هايډی و چې په اکسفرډ کې يې يادونه کړې، نوموړي دا ټکی په خپل مخکښ اثر « Historia religionis veterum Persarum» (۱۷۰۰) کې ياد کړی دی.<ref name="Hyde1760">{{cite book|author=Thomas Hyde|title=Veterum Persarum et Parthorum et Medorum Religionis Historia|url=https://archive.org/details/bub_gb_qp5BAAAAcAAJ|access-date=12 July 2013|year=1760|publisher=E Typographeo Clarendoniano}}</ref> دري دوه معناوې لري. شونې ده چې معنا يې وي د دربار ژبه:<blockquote>«زبان دری يعنې دري ژبه يا د دربار ژبه، او زبان فارسي بيا په لويه کې د فارسي لهجې ته ويل کېږي».د مغولو د سترواکۍ فارسي ژبي شاعران چې له هندي شعري سبک يا قافيو نه يې ګټه اخسته، لکه: بيدل او محمد اقبال، د اراکي(''araki)'' شعر له جوړښت سره بلد شول. اقبال ادبي او شاعري بڼې خوښولې، کله چې هغه وليکل:<ref>John Richardson, London, 1777 pg. 15</ref><ref>* {{cite book|url=https://archive.org/details/avocabularypers00richgoog|title=A vocabulary, Persian, Arabic, and English: abridged from the quarto edition of Richardson's dictionary|author=John Richardson|editor=Sir Charles Wilkins, David Hopkins|year=1810|publisher=Printed for F. and C. Rivingson|page=[https://archive.org/details/avocabularypers00richgoog/page/n657 643]|access-date=6 July 2011}}</ref></blockquote>شونې ده چې دا ژبه د شاعرۍ هغه بڼه وښيي، چې له رودکي نه تر جامي پورې کارول شوې ده. دا ژبه په پنځلسمه پېړۍ کې په فارسي د غږېدونکې تيموري سترواکۍ پر مهال په هرات کې راڅرګنده شوه. <blockquote>گرچہ هندی در عذوبت شکر است ¹ ''Garče Hendī dar uzūbat šakkar ast'' طرز گفتار دری شیرین تر است ''tarz-e goftār-e Darī šīrīn tar ast''</blockquote>که څه هم هندي په خوږوالي کې بوره ده خو د دري ژبې د خبرو بڼه زياته خوږه ده په دې ځای کې له هندي نه موخه اردو ژبه ده چې په پرسو-عربي الفبا ليکل کېږي.<blockquote>شکرشکن شوند همه طوطیان هند ''Šakkar-šakan šavand hama tūtīyān-e Hend'' زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود ''zīn qand-e Pārsī ke ba Bangāla mē-ravad''</blockquote>د څوارلسمې پېړۍ فارسي شاعر حافظ ته په اشارې کولو سره اقبال ليکي:<blockquote>د هند ټول طوطيان به د خوږو ماتونکي شي د دې فارسي خوږو په مټ چې بنګال ته روان دي</blockquote>په دې ځای کې (قند فارسي/فارسي خواږه) يوه استعاره ده چې د فارسي ژبې او شاعرۍ ته اشاره کوي. فارسي د ختيځو ايرانيانو د مرکزي اسيايي ژبو ځای ونيو. د ساماني واکمنۍ پر مهال د خوارزمي او سغدي په څنډو کې فرغانه، سمرقند او بخارا له ژبني نظره په دري ژبه واوښتل. فارسي-دري د اسلامي-عربي حکومت پر مهال د عربو له نېواک وروسته د اکسوس سمندر په څنډو، افغانستان او خراسان کې خپره شوه. د طاهريانو له خوا د نهمې پېړۍ په خراسان کې د فارسي ژبې د لېکلو لپاره پهلوي لیکدود په عربي الفبا بدل شول. فارسي-دري ژبه پراخه شوه او له دې امله ختيځې ايراني ژبې، لکه باختري او خوارزمي له منځه ولاړې، يوازې د سغدي لړۍ نه يغنوبي توکمي خبرې کوونکي پاتې دي چې د مرکزي اسيا په تاجیک توکمو کې په نوې فارسي د خبرې کوونکو منځ کې پاييږي، دا ځکه چې په هغه مسلمان عربي پوځ چې په مرکزي اسيا يې يرغل وکړ، ځينې فارسيان هم شامل وو، چا چې په دې سيمه واکمني وکړه، لکه: ساسانيان.د فارسي ژبې رېښې مرکزي اسيا ته د سامانيانو له خوا وغځول شوې. فارسي ژبې کرار کرار سغدي ژبه له منځه يووړه. د هغې شريکې ژبې دنده، چې سغديانو تر سره کوله، له اسلام له رسېدو وروسته فارسي ونيوله.<ref name="NourzhanovBleuer2013">{{cite book|author1=Kirill Nourzhanov|author2=Christian Bleuer|title=Tajikistan: A Political and Social History|url=https://books.google.com/books?id=nR6oAQAAQBAJ&pg=PA27|date=8 October 2013|publisher=ANU E Press|isbn=978-1-925021-16-5|pages=27–}}</ref><ref name="NourzhanovBleuer2013 2">{{cite book|author1=Kirill Nourzhanov|author2=Christian Bleuer|title=Tajikistan: A Political and Social History|url=https://books.google.com/books?id=nR6oAQAAQBAJ&pg=PA30|date=8 October 2013|publisher=ANU E Press|isbn=978-1-925021-16-5|pages=30–}}</ref><ref name="Lapidus2002">{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=A History of Islamic Societies|url=https://books.google.com/books?id=I3mVUEzm8xMC&pg=PA127|date=22 August 2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-77933-3|pages=127–}}</ref><ref name="Lapidus2012">{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History|url=https://books.google.com/books?id=qcPZ1k65pqkC&pg=PA255|date=29 October 2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-51441-5|pages=255–}}</ref><ref>{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History|url=https://books.google.com/books?id=qcPZ1k65pqkC&pg=PA256|date=29 October 2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-51441-5|pages=256–}}</ref><ref name="Bergne2007">{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&pg=PA5|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=5–}}</ref><ref>{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&pg=PA6|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}</ref><ref name="MeriBacharach2006">{{cite book|author1=Josef W. Meri|author2=Jere L. Bacharach|title=Medieval Islamic Civilization: L-Z, index|url=https://books.google.com/books?id=LaV-IGZ8VKIC&q=sogdian+islam&pg=PA829|year=2006|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-415-96692-4|pages=829–}}</ref><ref name="LaetHerrmann1996">{{cite book|author1=Sigfried J. de Laet|author2=Joachim Herrmann|title=History of Humanity: From the seventh century B.C. to the seventh century A.D.|url=https://books.google.com/books?id=WGUz01yBumEC&q=sogdian+islam&pg=PA468|date=1 January 1996|publisher=UNESCO|isbn=978-92-3-102812-0|pages=468–}}</ref> == سرچینې == == نور ولوئ == * [[پښتو ژبه]] * [[اوردو ژبه]] {{د افغانستان ژبې}} b667i2m51g0d7ryo3cr2w5q8zh37833 0 30169 352645 198857 2025-06-13T01:51:58Z 200.24.154.85 352645 wikitext text/x-wiki {{delete}} په ملي دفاع پوهنتون کې استاد دی oardmiwifpwha5jzj3bo3kxnpc6z8o6 0 31459 352661 268775 2025-06-13T10:58:47Z CommonsDelinker 161 Removing [[:c:File:Saif_lodin.jpg|Saif_lodin.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: No license since 5 June 2025. 352661 wikitext text/x-wiki {{چارواکۍ | نوم = سيف الدین لودین | انځور = | ټول = سيف الدین لودین د کندهار د ټولنيزو رسنيو ليکوال | څرګندونه =د ښاغلي سیف لودین انځور | افتخاري سرليک =سيف الدین | د زيږيدنې نيټه = {{Birth year and age|۱۹۹۶}} |زېږون ځای = محل جات، [[کندهار ولايت]] | دنده= د کندهار د پوهني رياست اداري آمر |د دندې پیل= ۱۷ اپريل ۲۰۱۷ |د دندې پای= ٢٢ جون ۲۰۱۷ | تابعیت ={{افغانستان}} | years_active = شاوخوا ٢٠١۶-تراوسه | known_for = ''('''# نسوی_پوه''')'' |ويبپاڼه=[http://www.saifuddin.blogfa.com د سيف لودین بلاګ] |لاسليک =Saif Lodin.svg | د لاسيک اړوند =د سيف لودين لاسليک. }} '''سیف الدین (لودین)''' یو کندهاري ځوان چي شاوخوا ٢٢ كاله عمر لري، ښاغلي لودين د [[کندهار]] په محل نجات نومي سيمه كي دي نړۍ ته سترګي وغوړولي، په ۲۰۰۷ كال كي د كندهار د ظاهر شاهي عالي ليسي د پاي ته رسولو وروسته دکندهار پوهنتون د ښووني او روزني پوهنځي ته بريالى سو او د پښتو ادبياتو څانګه یي غوره کړه او ددي تر څنګ هغه په سكوت او خاموشي كي ډير لړزانده کس دي. هغه په پښتو ژبه باندي د رسنیو له لاري خلکو ته معلومات نشروي، د ٢٠١٧ کال په اخرو چين ته د تعلیم لپاره ولاړ او په ٢٠١٨ کال کې بيرته راستون سو. ==د هغه يو شمېر کړنې== ١- د پوهني رياست په ودانۍ کي د افغانستان ملي او د معارف بيرغ زړول. <br/> ٢- د پوهني رياست په داخل کي د مراجعينو د سرخوږى پر برابر ټولو شعبو ته لوحې او لارښووني چاپوول او د شعبو پر دروازو موښلول. <br/> ٣- د پوهني رياست د خدمتي کارمندانو او ملازمينو د پاره پسله وخته يو استاد مقررول. <br/> ۴- د پوهني رياست اداري برخي په موکېټ فرشول. <br/> ۵- په ولسواليو او کليو کي د ښځينه استادانو د اقتصادي مشکلاتو پر برابر د ١۴٦ بستونو اعلانول. <br/> ۶- د وزارت مقام په همکاري د نتايجو د پاره کمپيوټري سيسټم چي په شهادتنامو کي به د هيڅ ګوتوهني ځاى نه وي، فعاله کول. <br/> ۷- د شهيد ملا عبدالحي اخند ديني مدرسې د پاره تعمير. <br/> ۸- د پوهني رياست اړوند ساينس مرکز د پاره د ودانۍ تعمير چي تقريبا په ٣١ميلونه افغانۍ به جوړيږي، زما د مالوماتو له مخي چي اوس يې هم کار په شهيد محمد اکرم خاکرېزوال ليسه کي جريان لري. ٩- په پوهني رياست کي د معاشاتو اجراء پر الکترونيکي برخي طرح. {{sfb}} ==نور== *زده کړي: په ٢٠٠٨ ملادي کال کي د مکتب څخه تر فارغېدا وروسته د کندهار پوهنتون د ښووني او روزني پوهنځى ته شامل سو، چي هم مهاله يې په کندهار پوهنتون کي د ((اى سي ډي ايل)) انګليسي ژبي شپږ مياشتني نړيوال کورس هم ولوست. د ٢٠٠۶ څخه تر ٢٠٠٧ پوري د کمپيوټر په برخه کي په کندهار کي د شېرزي انستيتوت د هارډوېر د برخي څخه د ٢٠٠٨ څخه تر ٢٠٠٩ پوري يې د افغان کاناډايي ښوونيز مرکز څخه د اداري او منجمينټ په برخه کي زده کړي کړي دي. ==سرچینې== * [[کندهاريان|د کندهار خلګ]] *{{Facebook |Msaiflodin}} {{تانبه|کندهار}} [[ وېشنيزه:کندهاریان]] 6l3sbqaft8vqo2w21acp8tst1lw5f3t 0 40383 352644 222451 2025-06-13T01:40:41Z 200.24.154.85 352644 wikitext text/x-wiki {{delete}} بکتريا مشخصه هسته نه لري 6kgloff1u2s9gov8u3q1odgceunxtmo 0 45038 352646 233067 2025-06-13T01:55:39Z 200.24.154.85 352646 wikitext text/x-wiki {{delete}} چاپېریال ساتنه خورا اړینه او مهمه ده sh1yw1183vmi4nocl8w9eeuymbq9fso 0 46550 352631 351471 2025-06-12T18:27:44Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352631 wikitext text/x-wiki {{مالومات |نوم= |انځور= |د انځور اړوند=استاد محمود مرهون |چشي دۍ = د کابل پوهنتون استاد |زېږون‌ځای=کندهار، افغانستان |ښاروندتوب= افغان |زېږون نېټه=۱۳۶۹ / ۰۴/ ۱۳ |استوګنځی= |زدکړنځی= |ژبې= |ګوند= |کار=استاد |بلننوم= |وروڼه او خويندې= |رسمي ژبه= |غړی د= |دین= |وېب‌پاڼه= |سياسي ليدلوری= |جایزې= | اصلي نوم= محمود }} '''استاد محمود مرهون''' په انگلیسي '''(Prof. Mahmood Marhoon)''' د [[کابل پوهنتون]] د ژبو او ادبیاتو پوهنځی استاد٬ سیاسي فعال٬ ژبپوه٬ لیکوال او څېړنپوه دی. په په ژبه او ادبیاتو کي یې تر اوسه '''تر سل زیات اثار خپاره شوي'''. نوموړی په ١٣٦٩ل کال کې په [[کندهار ولايت|کندهار]] [[کندهار ولايت|ولایت]] کې د بارکزو په محرابخیلو کي د آغامحمد محرابي په کور کي زېږېدلى چي د ملاولي احمد محرابي د پلار له خوا او د مولوي عبدالرحمن(د سرخاب مولوي صاحب) د لور له خوا لمسی دئ، اوس مهال په [[هند]] او امریکا متحده ایالاتو کې د زدکړو تر څنګ د [[پښتو|پښتو ژبي]]، تاریخ او کلتور لپاره چوپړ ترسره کوي. محمود مرهون لومړنۍ او دیني زدکړي د [[کندهار|کندهار ښار]] په امام ابوحنیفه مدرسه او شاه حسین هوتک افغان ترک عالي لېسه کې او لوړي زدکړي یې د کابل پوهنتون د ژبو او ادبیاتو په پوهنځي کې کړي دی او په (۱۳۹۱) ل کې له یادي پوهنځی فارغه شوی دی. ده دکتورا د هند په تر ټولو لوی پوهنتون (جامعه ملیه اسلامیه) کي کړې ده. مرهون په ١٣٩٢ کي د کابل پوهنتون د ژبو او ادبياتو په پوهنځي کي د استاد په توګه وټاکل شو او لا هم په دې دنده بوخت دی. مرهون د پښتو ژبي سربيره په [[دري ژبه|دري]]، [[انګرېزي]]، [[ترکي]]، [[اردو ژبه|اردو]] او [[عربي ژبه|عربي]] رواني خبرې کوي او په [[اوزبکي ژبه|ازبکي]] ژبه هم پوهيږي. ددې ترڅنګ یې [[جرمني ژبه|جرمني]] او [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] هم په لنډ مهاله توګه ويلي، او په اروپايي هيوادونو لکه [[جرمني]]، [[فرانسه]] او [[سويس]] کي یې بېلا بېلې لنډمهاله زده کړي ترسره کړي دي. مرهون په پښتو ژبه زیات شمېر ادبي چاپ او ناچاپ اثار لري. ==دندي== ==د محمود مرهون آثار:== '''خپل آثار یې:''' # راځئ چي پشتو زده کړو ۱ # راځئ چي پشتو زده کړو۲ # راځئ چي پشتو زده کړو۳ # نثر # د پشتو شعر مانوي توکي # ادبي جوړښتونه # تاریخي ژبپوهنه ۱ # تاریخي ژبپوهنه ۲ # د ژبپوهني بنسټونه # اواز پوهنه # د پښتو معاني # لمن دي ونیسه چي زړه در واچومه # افسانوي هینداره ۱ # افسانوي هینداره ۲ # افسانوي هینداره ۳ # سقوط # ستا د سترگو د شهید قبر مي ولید # کاشکي زه  د یار د سترگو صدقه وای # نگاهی تطبیقی به زبانهای پشتو و دری(فارسی) # دستور تطبیقی زبانها پشتو و دری (فارسی) # او ... '''کوچنیانو(ماشومانو ته) لیکلي آثار:''' # الف نوم دئ د انسان بې بایسکل دئ د باغوان # شین غوایی اوبو یوړئ # الف و بې و تې زموز کور ته به راځې # زموږ نړی # زموږ انا # زموږ ملاله # د میوند زمری # د بر کلي شاه ځلمي # گیدړ او گیدړه # مرغۍ او ظالم پاچا # د چرگي ژړ چیچی # شرمښ او سره بزه # د باچا نوي کالي # اروا وږی سپی(څو نورې کیسې)، # او... '''ژباړي''' '''او ترجمې''' # انځور # د ژوند ساز د زړه اواز # مینه لیکونه # د میني لیک # د ویني رنگ # تورکالي لوچکان # فاحشه # اسلامي نړی لید # لمونځ اودس او د هغو مانا # د عناصرو فرهنگ # د میني لیکونه # د اخیري زمانې کوچنیان # د اولنو خبري # د خدای په لور # او... '''کوچنیانو ته ژباړي او ترجمې''' # جګ بابا، لیکوال: جین وبستر، مترجم: محمود مرهون، # د آسمانو شاپیرۍ، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # د واورو ملکه، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # د اُز د ښار جادو ګر، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # سورکۍ، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # ملاله په عجبه دنیا کې، لیکوال: لوییس کارول، مترجم: محمود مرهون، # اورلګیت خرڅونکې نجلۍ، لیکوال: هانس کریستین اندرسن، مترجم: محمود مرهون، # د ماشیني انسانانو سره جنګ، لیکوال: فرانک با اُوم، مترجم: محمود مرهون، # قهرمان هلک او جادوګر، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # د ځنګله د ماڼۍ راز، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # شین طوطي، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # سارا سرور، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # شپږ ورونه او یو سوی، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # نیک بخته شاهزاده، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # مغروره باز(او یوه بله کیسه)، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # چالاکه پیشي، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # د ریدي وفاداره سپی، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # سرتیری او وحشي دیب، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # د ګیدړې شیطان چیچی، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون # د کلي عجیبه سپی، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # انګوړ و منګوړ او چیچي مچونګړ، محمود مرهون، # ښکار او ښکاري(او یوه بله کیسه)، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # مچمچکه، لیکوال: بن زلس، مترجم: محمود مرهون، # هوايي هیلۍ، لیکوال: هانس کریستن اندرسن، مترجم: محمود مرهون، # د کوچنیو انسانانو دنیا، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # آسماني نجلۍ، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # لنډیان او خفاف(بوټ ګنډونکی)، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # نازو او جادوګر، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # مهربانه نجلۍ، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # شین سترګې ارزو، لیکوال: لوسی م مونټګمري، مترجم: محمود مرهون، # ماریا او زمری شاهزاده، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # نازو او جادوګر باچا، لیکوال: فرانک با اُوم، مترجم: محمود مرهون، # علي بابا او څلویښت غله، لیکوال: شاګاهیراتا، مترجم: محمود مرهون، # هوښیار سوی او بد رنګه راکون # درې سترګی دیب او کوچنی بوټبه # د زمریالي وفا داره سپی # د هیلۍ بد رنګه چیچی # وحشي خرس او هوښیار هلک # بامبي # او... د محمود مرهون به اهتمام چاپ شوي آثار: # پشتو فنولوژی - د پوهندوی بایزید اڅک # د تاریخي ژبپوهني مبادي - د پوهندوی بایزید اڅک ترجمه # منثور متون - پوهاند محمد صابر خویشکی # د معاصر شعر سبکونه - پوهاند محمد رفیق - رفیق # د انار تر ونه لاندي د تورنتو اوښکي - د علم گل سحر ترجمه # کرزی - د ولي نوري ترجمه # د نارنج پر لمن نرگسي اوښکي # د افغانستان پیښلیک - ولي نوري # د ملی هینداری د انگلیسی تالیف. # او... ==شخصیت== داکتر محمود مرهون (زوکړه: ۱۳۶۹ هـ.ش، د سرطان ۱۳ مه) د افغانستان يو نومیالی ژبپوه، توکمپوه، لیکوال، سیاستوال، ژبار، سیرونکی، نطاق، او د کابل پوهنتون استاد دی. نوموړی د تلویزیوني بحثونو، ژبپوهنیزو څېړنو، او د ماشومانو ادبیاتو په برخه کې د پراخ کار له امله پېژندل کېږي. همدارنګه، هغه د هندو-اروپایي، په ځانګړي ډول آریایي ژبو په اړه د ژور پوهې له امله شهرت لري.<ref>د محمود مرهون له آثارو https://taand.net/pal/?p=2338 https://qamosona.com/j/index.php/all-articles-%D9%BC%D9%88%D9%84-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8/26-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%87/288-%D8%AF-%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%85%D9%87%D8%8C-%D8%AF-%DA%A9%D9%88%DA%86%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88-%D8%AF-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%86%DA%93%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%88%D8%B1%DA%81-%D9%BE%D9%88%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A2%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%AF{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} https://archive.af/bib/7988 https://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/Bahand_a_de_alfba_ketab.pdf https://tolafghan.com/posts/30620 https://larawbar.net/25445.html</ref> ---- == علمي او څېړنیز فعالیتونه == داکتر مرهون د پښتو او فارسي ژبو، د ژبو د ادبیاتو، او د ویونکو د تاریخي-مقایسوي تحقیق له لارې لا پراخ شهرت موندلی دی. هغه په ژبه‌زده‌کړه کې مشخص میتودونه رامنځته کړي چې د ډېرو زده‌کوونکو لپاره یې د دویمې ژبې زده‌کړه اسانه کړې ده. د هغه روزنیز ویډیوګانې او د «بیایید پشتو بیاموزیم» تر سرلیک لاندې خپاره شوي کتابونه په افغانستان او ایران کې تر ټولو ډېر چاپ شوي او خپاره شوي زده‌کړیز آثار ګڼل کېږي. د ماشومانو لپاره د هغه درسي دوره ځانګړی ارزښت لري. په ځانګړې توګه، د هغه لومړی کتاب «زمونږ نړی» د پښتو ماشومانو د کتابونو په تاریخ کې تر ټولو رنګین او د نړیوالو معیارونو مطابق کتاب بلل شوی دی. نوموړي تر اویا زیات رنګین کیسېز کتابونه لیکلي، چې د پښتو ماشوم ادبیاتو په تاریخ کې یې یوه نوې څپه راوړي ده. ---- == اثار او نوښتونه == داکتر مرهون د ژبپوهنې په برخه کې څو بنسټیز اثار لیکلي، چې اوس د افغانستان په پوهنتونونو کې د درسي کتابونو په توګه تدریسېږي. په ځانګړې توګه، د تاریخي ژبپوهنې، پښتو معناپوهنې، او آواپوهنې اړوند کتابونه یې په پښتو ژبه کې لومړی ځل لیکل شوي علمي متون ګڼل کېږي. په پښتو فولکلور کې، د هغه شپږ‌جلدي مجموعه «افسانوي هنداره» (۳ جلده)، «ولسي هنداره» (۲ جلده)، او «تصويري هنداره» (۱ جلد) تر ملي هندارې وروسته تر ټولو پراخ استقبال موندلی دی. دا مجموعه د ملي هندارې د دوام یوه بله بڼه بلل کېږي. همداراز، د خپل امریکایي همکار او زده‌کوونکي دیوید زوما سره یې «ملي هنداره» ته انګلیسي ژباړه هم کړې ده، چې دا یو بل ارزښتناک نوښت ګڼل کېږي. ---- == علمي نظریې او تیورۍ == داکتر مرهون د معاصرې ژبپوهنې په برخه کې څو نوې تیورۍ وړاندې کړي، چې وخت پر وخت یې د خپلو لیکنو، څېړنو او کتابونو له لارې تشریح کړي دي. دا تیورۍ په ځانګړې توګه د ژبې بدلون، جوړښت، او د ژبپوهنې له تاریخي لیدلوري سره تړاو لري. ---- == ماشومتوب او زده کړې == استاد محمود مرهون په ۱۳۶۹ هـ.ش کال د کندهار ښار د بارکزو په یوه لویه کورنۍ کي د آغامحمد محرابي په کور کې وزېږېد. نیکه یې ملا ولي احمد محرابي د خپل وخت یو متشرع عالم، شاعر، او د بارکزیو د لوی قوم مشر و. مور یې د مولوي عبدالرحمن لور وه، چې هغه هم د خپل وخت له تکړه عالمانو څخه و، او اوس د شالدرې په سرخاب کې خاورو ته سپارل شوی، چې زیارت یې د علمي شخصیت له امله مشهور دی. مرهون خپلي لومړنۍ زده‌کړه په کور کې وکړه، او بیا د کندهار ښار د امام ابوحنیفه مدرسې ته شامل شو، چېرته چې یې اووه کاله زده‌کړه وکړه. له دې وروسته، ظاهر شاهي عالي لېسه، بیا احمدشاه بابا عالي لېسه، او بالاخره د شاه حسین هوتک افغان-ترک نړېوالې لېسې ته ولاړ، او هلته یې تر دولسم ټولګي زده‌کړې بشپړې کړې. لیانس او ماستري یي د کابل پوهنتونه کړي. دکتورا یي د هند له بین الملي اوله درجه پوهنتون (جامعه ملیه اسلامیه ) څخه کړې ده اوس مهال د امریکا په متحده ایالاتو او هند کي‌ په تحقیقاتو بوخت دئ. ---- == ټولنیز او فرهنګي فعالیتونه == د زده‌کړو پر مهال، محمود مرهون د کندهار ولایت د معارف د مجلس مرستیال، د ماشوم ژغ جریدې بنسټګر، او د ذهنی سیالیو مسؤل پاتې شوی دی. همدارنګه، د کندهار ولایت د ورزشي لوبو نطاق او د ګڼو فرهنګي ټولنو غړی و. هغه د کندهار د نندارې له بنسټ‌ګرو څخه و او په تمثیلي هنر کې هم فعاله ونډه اخیستې ده. مرهون له خپل فطري خیرخواهۍ سره، د یولسم ټولګي پر مهال د نرسي لنډمهاله زده‌کړه وکړه، او بیا یې د میرویس روغتون کې د ناروغانو خدمت پر مخ بې له کوم امتیاز یا معاشه دوام ورکړ. == پايڅوړ == {{لړسرچينې}} 70livm38b234muxc3w7pa1rip1yvrh2 0 46826 352647 240067 2025-06-13T02:11:12Z CommonsDelinker 161 Replacing Seal_of_Utah_(Alternate).svg with [[File:Seal_of_Utah_(alternate).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 352647 wikitext text/x-wiki '''یوتا آیالات''' (اوتا آیالات) په [[انګلیسي]] Utah) [[د امریکا متحده آیالاتونه|د امریکا متحده آیالاتونو]] په سویل لویدیځ کې پروت یو آیالات دی. د یوتا مرکز او مهم ښار [[سالت لیک سیټي]] دی. {{US state | Name = یوتا | Fullname = یوتا آیالات{{سخ}}Utah | Flag = Flag of Utah.svg | Flaglink = بیرغ | Seal = Seal of Utah (alternate).svg | Seallink = نښان | Map = Map of USA UT.svg| Nickname = Beehive State{{سخ}}د مچیو د ځالی آیالات | Motto = "Industry"{{سخ}}صنعت | Capital = [[سالت لیک سیټي]] | LargestCity = [[سالت لیک سیټي]] | Governor = [[ګری هربرټ]] (جمهوری پال)| Senators = [[اورین هتچ]] (جمهوری پال){{سخ}}[[مایک لی (سیاستوال)|مایک لی]] (جمهوری پال) | PostalAbbreviation = UT | OfficialLang = [[انګلیسي]]| AreaRank = دیارلسم| TotalAreaUS = ۸۴٬۸۸۹ | TotalArea = ۲۱۹٬۸۸۷ | LandAreaUS = ۸۲٬۱۲۲ | LandArea = ۲۱۲٬۷۵۱ | WaterAreaUA = ۲٬۷۵۴ | WaterArea = ۷٬۱۳۶ | PCWater = ۳٫۲۵ | PopRank = څلور دیرشم| 2000Pop = ۳۱۶۱۰۰۰ | DensityRank = یو څلویښتم | 2000DensityUS = ۲۷٫۲ <!-- quickfacts.census.gov --> | 2000Density = ۱۰٫۵۰ | MedianHouseholdIncome = ۵۰٬۶۱۴ ډالر| IncomeRank = یوولسم| AdmittanceOrder = پنځه څلویښتم| AdmittanceDate = [[۴ جنوری]], [[۱۸۹۶ (میلادی)]] | TimeZone = [[Mountain Standard Time Zone|Mountain]]: [[UTC]]-7/[[د اوړی ساعت|-6]] | Longitude = ۱۰۹° ۳′ W to 114° ۳′ W | Latitude = ۳۷° N to 42° N | WidthUS = ۲۷۰ | Width = ۴۳۵ | LengthUS = ۳۵۰ | Length = ۵۶۵ | HighestPoint = [[کینګز پیک]]<ref name=usgs>{{=en |عنوان = Elevations and Distances in the United States | تړنه = http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |ژورنال= |نشر=U.S Geological Survey |تاریخ= [[29 April]] [[2005]] |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on November 8.</ref> | HighestElevUS = ۱۳٬۵۲۸ | HighestElev = ۴٬۱۲۶ | MeanElevUS = ۶٬۱۰۰ | MeanElev = ۱٬۸۶۰ | LowestPoint = [[بیور دم واش]]<ref>{{=Arave, {{چر}}Lynn | = Utah's basement — Beaver Dam Wash is state's lowest elevation | تړنه = http://deseretnews.com/dn/view/0,1249,645197370,00.html |ژورنال= |نشر=Deseret Morning News |تاریخ=[[2006-08-31]] |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-03-08.</ref>| LowestElevUS = ۲٬۱۷۸ | LowestElev = ۶۶۴ | ISOCode = US-UT | Website = www.utah.gov }} 7smrx20fcgsn5qd7u2cas7qkzekmk7q 0 53052 352649 257820 2025-06-13T03:53:12Z 200.24.154.85 352649 wikitext text/x-wiki {{delete}} {{اطلاع مجوزہ حذف شدگی}} {{subst:اطلاع مجوزہ حذف شدگی|ں}}[[ځانگړی:ونډې/2A03:2880:10FF:C:0:0:FACE:B00C|2A03:2880:10FF:C:0:0:FACE:B00C]] ۰۵:۲۶, ۱۴ نومبر ۲۰۲۰ ([[همغږي نړیوال وخت|ہ ن و]]) lbpbljpm2rmrnga9p4eh1xdqw76lrsa 0 57694 352619 301522 2025-06-12T14:04:54Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352619 wikitext text/x-wiki د ۱۹۵۴-۱۹۶۸ کلونو د مدني حقونو خوځښت په متحده ایالاتو کې د افریقایی امریکایانو له خوا او د دوی د پلویانو د لسېزو اوږد کمپاین و چې موخه یی په متحده ایالاتو کې قانوني نژادي تبعیض، د اتباعو له حقونو سرغړونو او نژادي جلاتوب ته د پای ټکی اېښودل و. دا خوځښت د ۱۹ مې پېړۍ په وروستیو کې د بیارغونې له دورې څخه پیل شو، بیا هم دې حرکت د ۱۹۶۰ لسېزې په نیمه کې د کلونو مستقیمو ګامونو او د عامه وګړو د لاریونونو په پایله کې تر ټولو لویې تقنیني لاسته راوړنې درلودې. د دې ټولنیز خوځښت د عدم تشدد لوی مقاومت او د مدني نافرمانیو کمپاینونو بلاخره د ټولو امریکایانو ته په فدرالي قانون کې د بشري حقونو په برخه کې نوي خوندیتوبونه رامنځته کړل. د امریکا د کورنۍ جګړې وروسته او په هغې پسې په ۱۸۶۰ لسیزه کې د غلامۍ په له منځه تلو سره، د متحده ایالاتو په اساسي قانون کې د بیارغونې تعدیلاتو، ټولو افریقایي امریکایانو ته د تابعیت د آزادۍ او اساسي حقوق ورکړل، چې ډیری یې په دې وروستیو کې غلام شوي وو. د لنډې مودې لپاره، افریقایی امریکایي نارینه وو رایه ورکړه او سیاسي دفتر یې پرانیست، مګر دوی په بې سارې توګه د مدني حقونو څخه د جیم کرو د قواننیو په بنسټ بې برخې شوي وو، او په سوېل کې افریقایي امریکایان د سپین پوستو  له خوا د تبعیض او دوامداره تاوتریخوالي سره مخ وو. په راتلونکې پیړۍ کې، افریقایي امریکایانو د خپلو قانوني او مدني حقونو د خوندي کولو لپاره بېلابېلې هڅې تر سره کړې (همدارنګه، د مدني حقونو خوځښت (۱۸۶۵-۱۸۹۶) او د مدني حقونو خوځښت (۱۸۹۶-۱۹۵۴) ته مراجعه وکړئ). په ۱۹۵۴ کال کې، بېله خو مساوي پالیسي، چې د جیم کرو قوانینو په پلي کولو کې یې مرسته کوله، په تدریج سره ضعیفه شوه او بلاخره د متحده ایالاتو د سترې محکمې د براون وي د ښوونې او روزنې د بورد د حکم او نورو پرلپسې حکمونو په بنسټ لغوه شوه.   <ref>{{cite web|url=https://www.history.com/topics/black-history/brown-v-board-of-education-of-topeka|title=Brown v. Board of Education|publisher=History.com|access-date=November 12, 2019}}</ref><ref name="Atlantic">{{Cite news|url=https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2017/02/how-the-blood-of-emmett-till-still-stains-america-today/516891/|title=How 'The Blood of Emmett Till' Still Stains America Today|last=II|first=Vann R. Newkirk|work=The Atlantic|access-date=July 3, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170728213446/https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2017/02/how-the-blood-of-emmett-till-still-stains-america-today/516891/|archive-date=July 28, 2017|url-status=live}}</ref> د ۱۹۵۵ او ۱۹۶۸ کلونو ترمنځ، د عدم تشدد ډله ایزو لاریونونو او مدني نافرمانیو حالات کړکېچن کړل او د فعالینو او حکومتي چارواکو ترمنځ یې ګټورو خبرو اترو ته لاره هواره کړه. فدرالي، ایالتي او ځایي حکومتي چارواکو، سوداګرو، او ټولنو باید په سمدستې توګه نوموړو حالاتو ته غبرګون ښودلی وای، کوم چې په ټول هېواد کې د افریقایي امریکایانو سره د نابرابرۍ ښکارندوی ؤ. په میسیسیپی کې د یو شیکاګویي تنکي ځوان ایمیټ وژنې غوسه را وپاروله، لکه څرنګه چې له هغه سره ناوړه چلند شوی و او کله چې د هغه مور په پرانیستي تابوت کې د هغه د جنازې پرېکړه وکړه، په ټول هېواد کې د افریقایي-امریکایی وګړو قهر را و پارولو. د لاریونونو او یا مدني نافرمانیو له لارې تحریم، لکه په الاباما کې د مونتګمري د بریالي تحریم (۱۹۵۵-۱۹۵۶)، "ناستې" لکه په شمالی کارولینا کې د (۱۹۶۰) کال ګرینسبورو ناسته او په تینیسي کې د نشویل بریالي ناستې، ډله ایز لاریونونه، لکه په برمینګهم کې د ۱۹۶۳ کال د ماشومانو د جهاد تر نامه لاندې لاریون، او په الاباما کې د ۱۹۶۵ کال له سېلما څخه تر مونتګمري پورې لاریون، او د نورو عدم تشدد فعالیتونو پراخه لړۍ او مقاومتونه شامل وو. د یوې قانوني ستراتیژۍ په پایله کې چې د افریقایي امریکایانو له خوا تعقیب شوه، د متحده ایالات سترې محکمې په ۱۹۵۴ کال کې د ارل وارن په مشرۍ ډېری هغه قوانین لغوه کړل کوم چې د اساسي قانون خلاف وو او په دې هېواد کې یې نژادي توپیر او تبعیض ته اجازه ورکوله. د وارن محکمې د نژادي تبعیض پروړاندې یو لړ تاریخي پریکړې وکړې، لکه د (۱۹۵۴) کال د براون وي د ښوونې بورد، د (۱۹۶۴) کال متحده ایالاتو د اتلانتا موټل هارټ انک، د (۱۹۶۷) کال د لوینګ ویرجنیا، چې په عامه ښوونځیو او عامه استوګنځیو کې یې جلا کول منع کړل، او د دولت ټول هغه قوانین یی لغوه کړل چې د بېلابېلو نژادونو د وګړو تر منځ یی واده ته اجازه نه وکوله. دې پریکړو د جیم کرو جلا کوونکي قوانین چې په سویلي ایالتونو کې حاکم وو، پای ته ورسول. په ۱۹۶۰ لسیزه کې، د خوځښت منځلارو غړو د متحده ایالاتو کانګرس سره کار وکړ ترڅو د هغو فدرالي قوانینو ډیری مهمو برخو په تصویب کې ونډه واخلي چې تبعیضي قوانین او کړنې یې له منځه وړي او فدرالي حکومت ته د یې د نظارت او تطبیق اجازه ورکوله.   د ۱۹۶۴ کال د مدني حقونو قانون، چې د سترې محکمې د (۱۹۶۴) کال متحده ایالاتو د اتلانتا موټل هارټ انک کې یې ملاتړ وشو، په ګومارنه کې د نژاد، دین، جنس او ملیت په اساس هر ډول تبعیض منع، د رای ورکوونکو د نوم لیکنې په شرایطو یې غیر مساوي غوښتنلیک ختم، او په ښوونځیو، کار ځایونو، او عامه ځایونو کې نژادي توپیر منع کړ. د ۱۹۶۵ کال د رایې ورکولو د حق قانون د اقلیتونو لپاره د رایې ورکولو حقونه را ژوندي او خوندي کړل او په هغو سیمو کې چې د رای ورکوونکو د اقلیتونو نمایندګي یې کوله، د نوم لیکنې او ټاکنو لپاره یی فدرالي نظارت ته اجازه وکړه. د ۱۹۶۸ کال عادلانه هستوګنې قانون د کورونو په پلور یا کرایه کې تبعیض منع کړ.  <ref>{{Cite journal|last=Horwitz|first=Morton J.|date=Winter 1993|title=The Warren Court and the Pursuit Of Justice|url=https://scholarlycommons.law.wlu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1814&context=wlulr|journal=Washington and Lee Law Review|volume=50}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Warren Court and American Politics|last=Powe, Jr.|first=Lucas A.|publisher=Harvard University Press|year=2002}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Swindler|first=William F.|date=1970|title=The Warren Court: Completion of a Constitutional Revolution|url=https://core.ac.uk/download/pdf/73968804.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191003223936/https://core.ac.uk/download/pdf/73968804.pdf|archive-date=October 3, 2019|journal=Vanderbilt Law Review|volume=23|access-date=October 29, 2021|archivedate=October 3, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191003223936/https://core.ac.uk/download/pdf/73968804.pdf}}</ref><ref name=":5">{{Cite journal|last=Driver|first=Justin|date=October 2012|title=The Constitutional Conservatism of the Warren Court|journal=California Law Review|volume=100|issue=5|pages=1101–1167|jstor=23408735}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.oyez.org/cases/1940-1955/347us483|title=Brown v. Board of Education of Topeka (1)|website=Oyez|language=en|access-date=October 3, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.oyez.org/cases/1964/515|title=Heart of Atlanta Motel, Inc. v. United States|website=Oyez|language=en|access-date=October 3, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.oyez.org/cases/1966/395|title=Loving v. Virginia|website=Oyez|language=en|access-date=October 3, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://millercenter.org/the-presidency/educational-resources/age-of-eisenhower/struggle-civil-rights|title=The struggle for civil rights|date=January 5, 2018|website=Miller Center|language=en|access-date=October 3, 2019}}</ref><ref name="cra64">{{cite web|url=http://finduslaw.com/civil_rights_act_of_1964_cra_title_vii_equal_employment_opportunities_42_us_code_chapter_21|title=Civil Rights Act of 1964&nbsp;– CRA&nbsp;– Title VII&nbsp;– Equal Employment Opportunities&nbsp;– 42 US Code Chapter 21&nbsp;– findUSlaw|access-date=July 29, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20101021141154/http://finduslaw.com/civil_rights_act_of_1964_cra_title_vii_equal_employment_opportunities_42_us_code_chapter_21|archive-date=October 21, 2010|url-status=dead}}</ref> افریقایي امریکایان په سویل کې بیا سیاست ته دننه شول، او په ټول هېواد کې يې ځوانان وهڅول چې رغنده ګامونه واخلي. له ۱۹۶۴ کال څخه تر ۱۹۷۰ کال پورې، د تورپوستو ټولنو په منځ کې د ښار دننه لاریونونو له هغوی څخه د منځنۍ طبقې د سپین پوستو ملاتړ کم، خو د خصوصي بنسټونو ملاتړ یې ډېر کړ. د تورپوستو د بلک پاور خوځښت په راڅرګندېدو سره چې له ۱۹۶۵ څخه تر ۱۹۷۵ کلونو پورې یې دوام وکړ، د تورپوستو مرستندویه چلند او د قانون څخه اطاعت او عدم تشدد کړنې یی وننګولې. د دې سربېره،  د هغوی مشرانو غوښتنه وکړه چې د عدم تشدد حرکت له لارې ترلاسه شوي نویو قوانینو سره، په تور پوسته ټولنې کې باید سیاسي او اقتصادي ځان بسیاینه رامنځته شي. د بلک پاور خوځښت ملاتړ کوونکي افریقایي امریکایان وو چې د ۱۹۶۰ لسیزې په نیمایي کې یې د مدني حقونو د خوځښت له پیل راهیسې لږ مادي پرمختګ کړ ؤ،  چې تر هغه وخته لاهم په دندو، کور، تعلیم او سیاست کې له تبعیض سره مخ وو. د مدني حقونو د خوخښت ډیری مشهور استازیتوب د مارتین لوتر کنگ جونیر په کاریزماتیکه رهبرۍ او فلسفه را څرخېږي، چې هغه د عدم تشدد مقاومت له لارې د نژادي نابرابرۍ سره د مبارزې لپاره د ۱۹۶۴ کال د سولې نوبل جایزه وګټله. خو، ځینې پوهان وایي چې حرکت دومره متنوع و چې کوم ځانګړي کس، سازمان یا ستراتیژۍ ته یې امتیاز ورکول سم کار نه دی.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ICqREHoO6hoC&q=radical+flank.+foundations&pg=PA93|title=Black Radicals and the Civil Rights Mainstream, 1954–1970|last=Haines|first=Herbert H.|date=1995|publisher=Univ. of Tennessee Press|isbn=978-1-57233-260-7|pages=98–118|language=en}}</ref> <ref name="history.msu.edu">[http://history.msu.edu/files/2010/04/Timothy-Tyson.pdf Timothy B. Tyson, "Robert F. Williams, 'Black Power,' and the Roots of the African American Freedom Struggle," ''Journal of American History'' 85, No. 2 (September 1998): 540–570]</ref> == شالید == === کورنۍ جګړه او بیارغونه === د امریکا د کورنۍ جګړې نه وړاندې، اتو ولسمشرانو غلامان درلودل، نږدې څلور ملیونه تورپوستي په سویل کې غلامان وو، یوازې سپین پوستو سرمایه دارو کولی شو چې رایه ورکړي، او د ۱۷۹۰ محدود طبیعي کولو قانون (Naturalization Act ) د متحده ایالاتو تابعیت یوازې سپین پوستو ته منحصر کړی ؤ. له کورنۍ جګړې وروسته، د اساسي قانون دری تعدیلات تصویب شول، لکه د (۱۸۶۵) کال دیارلسم تعدیل چې غلامي یې پای ته ورسوله، د (۱۸۶۹) کال څوارلسم تعدیل چې تورپوستو ته یې تابعیت ورکړ، او د دوی څلور میلیونه نفوس یې د سویلي ایالتونو رسمي نفوس ته د کانګرس د انتصاب لپاره اضافه کړل او د (۱۸۷۰)) کال  پنځلسم تعدیل چې تورپوستو نارینه وو ته د رایې ورکولو حق ورکړی (په هغه وخت کې یوازې نارینه کولی شو چې په متحده ایالاتو کې رایه ورکړي). <ref>{{cite news|title=How the end of slavery led to starvation and death for millions of black Americans|url=https://www.theguardian.com/world/2012/jun/16/slavery-starvation-civil-war|work=The Guardian|date=August 30, 2015}}</ref><ref>{{cite book|last=Schultz|first=Jeffrey D.|title=Encyclopedia of Minorities in American Politics: African Americans and Asian Americans|url=https://books.google.com/books?id=WDV40aK1T-sC&pg=PA284|page=284|year=2002|access-date=March 25, 2010|isbn=978-1-57356-148-8}}</ref><ref>Leland T. Saito (1998). ''Race and Politics: Asian Americans, Latinos, and Whites in a Los Angeles Suburb''. p. 154. University of Illinois Press</ref><ref>{{cite news|title=Black voting rights, 15th Amendment still challenged after 150 years|url=https://eu.usatoday.com/story/news/nation/2020/02/03/black-voting-rights-15th-amendment-still-challenged-after-150-years/4587160002/|access-date=December 3, 2020|newspaper=USA Today}}</ref><ref>{{cite book|last1=Smith|first1=Jean Edward|title=Grant|date=2001|publisher=Simon and Schuster|isbn=978-0-7432-1701-9|pages=[https://archive.org/details/grant00smit/page/244 244]–247|url=https://archive.org/details/grant00smit|url-access=registration}}</ref><ref>{{cite web|last=Wormser|first=Richard|title=The Enforcement Acts (1870–71)|url=https://www.pbs.org/wnet/jimcrow/stories_events_enforce.html|publisher=PBS: Jim Crow Stories|access-date=May 12, 2012|archive-date=February 28, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160228064916/http://www.pbs.org/wnet/jimcrow/stories_events_enforce.html|url-status=dead}}</ref><ref name="States afraid to take action">[http://baic.house.gov/historical-data/representatives-senators-by-state.html Black-American Representatives and Senators by Congress, 1870–Present] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090101092449/http://baic.house.gov/historical-data/representatives-senators-by-state.html|date=January 1, 2009}}—U.S. House of Representatives</ref> له ۱۸۶۵ څخه تر ۱۸۷۷ کلونو پورې، متحده ایالاتو د بیارغونې یوه پارېدلې دوره پرمخ وړله چې په ترڅ کې یې فدرالي حکومت د غلامۍ له ختمېدو وروسته په سویل کې د آزاد کار او د آزاده شوو کسانو د مدني حقونو د رامنځته کولو هڅه کوله. ډیری سپین پوستو د ټولنیزو بدلونونو سره مقاومت وکړ، چې د یاغي حرکتونو د رامنځته کیدو لامل شو لکه کو کلوکس  کلان (KKK)، چې غړو یې د سپین پوستو د برتري ساتلو لپاره په تورپوستو او سپین پوستو جمهوریت غوښتونکو بریدونه کول. په ۱۸۷۱ کال  کې، ولسمشر اولیسیس ایس ګرنت، د متحده ایالاتو اردو، او متحده ایالات لوی څارنوال اموس ټي اکرمن، د قانون د پلي کولو لپاره د KKK د ځپلو په موخه کمپاین پیل کړ. ځینې ​​ایالتونه د قانون د فدرالي اقداماتو پلي کولو ته زړه نازړه وو. له دې سره، د۱۸۷۰ لسیزې په لومړیو کې، نورې سپین پوستې نژاد پرسته او یاغي اورپکې ډلې راپورته شوې چې د افریقایي-امریکایي حقوقي مساواتو او رایې ورکولو سره یې په کلکه مخالفت وکړ، تور پوسته رایه ورکونکي یې ګواښ او وځپل، او د جمهوري غوښتونکو د دفترونو کارکوونکي یې ووژل. خو، که ایالتونه د قانون په پلي کولو کې پاتې راغلي وای، قوانینو فدرالي حکومت ته اجازه ورکړې وه چې مداخله وکړي. د جمهوري غوښتونکو ډېری والیان د کلان په وړاندې د جګړې لپاره د تورپوستو اورپکو ډلو د استولو او د جګړې له پیل څخه وېره درلوده. <ref>Klarman, Michael J.; 'The White Primary Rulings: A Case Study in the Consequences of Supreme Court Decisionmaking'; ''Florida State University Law Review'', vol. 29, issue 55, pp. 55–107</ref><ref>Walton, Hanes (junior); Puckett, Sherman and Deskins Donald R. (junior); ''The African American Electorate: A Statistical History'', p. 539 {{ISBN|0872895084}}</ref>      == سرچينې او ياداښتونه == cc4khh0x0nhhn95zevxwhh3wjqcwltt 0 57871 352623 344922 2025-06-12T15:57:15Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352623 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="float: left; margin: 0 0 1em 1em: 95%; text-align: right;" |- |- {{#if: | {{!}} colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;" {{!}} [[دوتنه:|200px]]<br />{{{caption|}}}}} | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" | '''رضا ګودری''' <br /> |- ! colspan="2" style="background-color: #d0d0d0; text-align: center;" | معلومات |- ! نوم | رضا ګودری |- ! د زېزون نوم | محمد رضا ګودری |- ! زوکړه | {{birth date and age|1988|12|14}} |- ! زېږېدو ځاى | [[تهران]]، [[ایران]] |- ! هويت | [[ايران|ایرانی]] |- ! استوګنځی | چونبوري، [[تایلنډ]] |- ! لقب | پارسی لیوپرډ |- ! ونه | ۶ انچ ۵ پښه (۱/۹۵ متره) |- ! رسي | ۸۳/۹ انچ (۲/۱۳ متره) |- ! د تول ډله |منځنی وزن<br>سوپر منځنی وزن<br>سپک وزن<br>دروند تول |- ! څخه جګړه کوي |[[جاپان]]، [[تایلنډ]] |- ! لوبډله |د وینم روزنیز کمپ |- ! ښوونکي |حمید سلطانی کمپ (کراټی)<br>ساکمونګکول سیتچوچوک (موی تای)<br>دی الونزیو جیکسن (برازیلی جیو جیټسو) |- ! روزونکی |مهدي زاتوت (کیک بوکسنګ) |- ! رتبه |{{color box|black}} تور کمربند څلورم دان (کراټې)<br>{{color box|blue}} نیلي کمربند (برازیلی جیو جیتسو) |- ! موقف | ارتودوکس |- ! د پام وړ کلبونه | شینډنکی (۲۰۰۸-۲۰۱۶)<br>ډبلیو کی او (۲۰۱۶-۲۰۱۸)<br>پیر ټیکس جم (۲۰۱۸-۲۰۲۰)<br>وینم (له ۲۰۲۰ تر اوسه) |- ! فعال کلونه | له ۲۰۰۸ تر اوسه |- ! ویب سایټ | [http://www.rezagoodary.com www.rezagoodary.com] |- |} '''رضا ګودری''' {{lang-en|Reza Goodary}}، ({{lang-fa|رضا گودری}})؛ په ۱۴ دسمبر ۱۹۸۸ کې زیږیدلی) یو [[ايران|ایرانی]] [[ګډ رزمي هنرونه|مکسډ مارشل آرټسټ]]<ref name=":3">{{Cite web|date=2021-09-29|title=Goodray Joins One Championship|url=https://irannewsdaily.com/2021/09/goodray-joins-one-championship/|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Iran News Daily|language=en-US}}{{Cite web|date=2021-09-13|title=Borna news agency mentions continued success of Iranian martial artist in an article|url=https://www.vanguardngr.com/2021/09/borna-news-agency-mentions-continued-success-of-iranian-martial-artist-in-an-article/|access-date=2021-09-14|website=Vanguard News|language=en-US}}{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-23|title=Iranian martial artist on the eve of a great signing agreement|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3228883|url-status=live|access-date=2021-09-28|website=IRIB News|language=fa}}</ref> سره لاسلیک کړی هغه په کراټې، موای تای، برازیلي جیو-جیتسو کې تخصص لري<ref name="careerwins">{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-09|title=Goodary: Veterans should provide the arena for young people|url=http://parsine.com/fa/news/729180|url-status=live|access-date=2021-09-10|website=Parsine|language=fa}}{{Cite news|date=2021-10-10|title=Change schedule of Reza Goodary fight with his Thai opponent|language=fa|work=Borna News|url=https://www.borna.news/fa/tiny/news-1244776|access-date=2021-10-11}}</ref> او د ۲۹۹ مسلکي کراټې جګړو ریکارډ لري.<ref>{{Cite web|date=2021-10-26|title=Reza Goodary, the first Iranian to fight for the WBC Muay Thai world title|url=https://www.tehrantimes.com/news/466382/Reza-Goodary-the-first-Iranian-to-fight-for-the-WBC-Muay-Thai|access-date=2021-10-26|website=Tehran Times|language=en}}{{Cite web|date=2021-09-29|title=Iran's Goodary to face Thai opponent for WMC world title Dec|url=https://en.mehrnews.com/news/179207/Iran-s-Goodary-to-face-Thai-opponent-for-WMC-world-title-Dec|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Mehr News Agency|language=en}}</ref> == د ژوند لومړۍ ورځي او زده کړي == ګودری په تهران کې زیږیدلی او ماشومتوب یې د نرمک په سیمه کې تېر کړی دی.<ref name=":1">{{Cite web|last=|date=2021-08-31|title=Goodary: I am proud to be Iranian; My goal is to get more honors|url=https://www.irna.ir/news/84455893/گودری-به-ایرانی-بودنم-افتخار-می-کنم-هدفم-کسب-افتخارات-بیشتر|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}</ref> په ۱۹۹۵ کې، هغه په ۷ کلنۍ کې [[جودو]] پیل کړه<ref>{{Cite web|date=2021-09-18|title=Iranian fighter against Thai Muay Thai champion|url=https://hamshahrionline.ir/x7mh9|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Hamshahri Online|language=fa}}</ref> او وروسته له هغه د دودیز چینایي مارشل آرټ زده کړه پیل کړه.<ref name=":11">{{Cite web|date=2021-09-13|title=Borna news agency mentions continued success of Iranian martial artist in an article|url=https://www.vanguardngr.com/2021/09/borna-news-agency-mentions-continued-success-of-iranian-martial-artist-in-an-article/|access-date=2021-09-14|website=Vanguard News|language=en-US}}{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-23|title=Iranian martial artist on the eve of a great signing agreement|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3228883|url-status=live|access-date=2021-09-28|website=IRIB News|language=fa}}</ref> د جګړې له عملي میتد د سره د هغه د لیوالتیا له امله، هغه د دې پرځای په پوره توګه په کراټې تمرکز وکړ.<ref name=":2">{{Cite web|last=|first=|date=2021-08-31|title=Bloomberg report on the success of Iranian combat work|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3207273|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRIB News|language=fa}}</ref> == مسلک == === ایران === ګودری د حامد سلطاني تر څارنې لاندې خپل تمرین کاوه، د ایران د قانون له مخې،<ref name=":2" /> ګودری خپل لازمي پوځي خدمت بشپړ کړی وو.<ref>{{Cite news|date=2021-09-04|title=Goodary: The path to success is only three things; Practice, practice and practice|language=fa|work=ILNA|url=https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1126280|access-date=2021-09-16}}</ref> === تایلینډ === په مکمل کراټو کی له ۲۰ ملی ایرانی لقبونو ګټلو وروسته ، ګودری د نورو مارشل آرټونو سره هم علاقه پیدا کړه.<ref>{{Cite web|date=2021-09-11|title=My goal has been to make Iran proud|url=http://ana.press/x79J7|url-status=dead|access-date=2021-09-16|website=ANA|language=fa|تاريخ الأرشيف=2021-09-11|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|خونديځ نېټه=2021-09-11|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|archive-url=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7}}</ref> کله چې د هغه روزونکی د ۲۰۱۶په فبروري کې آلمان ته مهاجر شو، هغه پریکړه وکړه چې تایلینډ ته لاړ شي<ref name=":7">{{Cite web|last=|date=2021-08-30|title=Goodary, the phenomenon of inexhaustible Yahoo Sports praise of the Iranian warrior|url=https://www.irna.ir/news/84454698/|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}</ref> === آمريكا متحده ايالات === د اګست په ۲۷، ۲۰۲۱، هغه اعلان وکړ چې هغه به ډیر ژر په متحده ایالاتو کې خپل تمرینات شروع کړي.<ref name=":8">{{Cite web|date=2020-08-30|title=Goodary, an inexhaustible phenomenon|url=https://khabarban.com/a/32962879|url-status=dead|access-date=2021-09-01|website=Khabarban|language=fa|archive-date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901070943/https://khabarban.com/a/32962879}}</ref> == د مارشل آرټ مسلک == === مکس مارشل آرټ === هغه په تایلینډ کې د وینم روزنیز کمپ کې د مهدي زاتوت تر څارنې لاندې د مکس مارشل آرټ روزنې کې مصروف دی.<ref>{{Cite web|date=2021-09-15|title=Brag of the Thai hero before the battle with the Iranian martial artist|url=https://mehrnews.com/xW6Dp|url-status=live|access-date=2021-09-15|website=Mehr News|language=fa}}</ref> === د بشپړ تماس کراټې === په ۲۰۱۶ کې، هغه په پټایا کې د بشپړ تماس کراټې نړیوالو سیالیو کې دریم ځای وګاټه او په [[اوساکا]] کې د نړۍ د بایکورین کیکان کپ کې د اتو په سر کې ځای درلود.<ref name=":4">{{Cite web|date=2018-05-27|title=Reza Goodary defended his title in 2018 in Okinawa-Japan|url=https://world-kumite.org/reza-goodary-defended-his-title-in-2018-in-okinawa-japan/|access-date=2021-08-24|website=World Kumite Organization|language=en-US}}</ref> په ۲۰۱۷ او ۲۰۱۸ کې، هغه په اوکیناوا ټاپو کې د جاپان په ملي اتلولۍ کې لومړی مقام ترلاسه کړ.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-12|title=Martial arts of Iranian legionnaires in preparing to enter MMA|url=https://www.mizan.news/fa/news/757145|url-status=live|access-date=2021-09-12|website=Mizan|language=fa}}</ref> === موای تای === په ۲۰۱۶کې، ګوډري د ساکمونګکول سیتچوکوک تر څارنې لاندې موای تای زده کړه وکړه.<ref>{{Cite web|date=2021-09-07|title=Reza Goodary: I am looking for the continuation of my honors|url=https://news.msy.gov.ir/news/2163536.htm|url-status=live|access-date=2021-09-08|website=Iran Ministry of Sport|language=fa}}</ref> د ۲۰۱۸او ۲۰۲۰ترمنځ، ګوډري په تایلینډ کې د موای تای په اتو مسلکي جګړو کې برخه اخیستې وه.<ref>{{Cite web|date=2021-09-14|title=Fight between Iranian fighter and Thai hero with the taste of revenge|url=https://www.varzesh3.com/news/1779558/جدال-فایتر-ایرانی-و-قهرمان-تایلندی-با-چاشنی-انتقام|url-status=live|access-date=2021-09-14|website=Varzesh 3|language=fa}}</ref> د اپریل په ۲۲، ۲۰۱۸، هغه په میکس موی تای کې د UFC جنګیالي فل هاوس سره مخامخ شو.<ref>{{Cite web|date=2021-10-26|title=Reza Goodary, the first Iranian to fight for the WBC Muay Thai world title|url=https://www.tehrantimes.com/news/466382/Reza-Goodary-the-first-Iranian-to-fight-for-the-WBC-Muay-Thai|access-date=2021-10-26|website=Tehran Times|language=en}}{{Cite web|date=2021-09-29|title=Iran's Goodary to face Thai opponent for WMC world title Dec|url=https://en.mehrnews.com/news/179207/Iran-s-Goodary-to-face-Thai-opponent-for-WMC-world-title-Dec|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Mehr News Agency|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-04-22|title=Max Muay Thai Stadium|url=https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|url-status=dead|access-date=2021-08-28|website=MuayThai TV|تاريخ الأرشيف=2018-10-25|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|خونديځ نېټه=2018-10-25|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html}}</ref> === د برازیل جیو-جیتسو === په ۲۰۱۹ کې ، هغه د فیرټیکس جیم کې د سیلسو رولیم جونیر نظارت لاندې د برازیل جیو جیتسو تمرین پیل کړ.<ref name=":12">{{Cite web|last=|date=2021-08-31|title=Goodary: My goal is to get more honors|url=https://www.irna.ir/news/84455893/|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}</ref> هغه وتوانید چې نیلي بیلټ برازیلي جیو جیټسو د ډی الونزیو جیکسن لاسونو څخه ترلاسه کړي.<ref>{{Cite web|date=2020-06-04|title=2016 & 2019 World Martial Arts Masterships Champion Sets Sights On Mixed Martial Arts World|url=https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Yahoo Lifestyle|language=en-US|تاريخ الأرشيف=2021-06-02|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|خونديځ نېټه=2021-06-02|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html}}{{Cite web|date=2021-09-01|title=Goodary: My heart always beats for my country / I am proud to be Iranian|url=https://www.ipna.ir/?p=186622|url-status=live|access-date=2021-09-16|website=IPNA|language=fa}}</ref> هغه د سیام کپ بی جی جی او کوپا دی بنکاک بیجونو لپاره مبارزه وکړې.<ref name=":5">{{Cite web|date=2019-11-18|title=Results, Copa de Bangkok 2019|url=https://smoothcomp.com/en/event/2478/results|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Smoothcomp|language=en|archive-date=2020-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031162025/https://smoothcomp.com/en/event/2478/results}}{{Cite web|date=2020-12-19|title=Results, Siam Cup BJJ GI & No-Gi Tournament|url=https://smoothcomp.com/en/event/4167/results|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Smoothcomp|language=en|archive-date=2021-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607063841/https://smoothcomp.com/en/event/4167/results}}</ref> نوموړي په ۲۰۱۹ او ۲۰۲۰ کلونو کې د برازیل د جیو جیتسو په ډګر کې په ۴ نړیوالو سیالیو کې هم برخه اخیستې، ۲۰ مسابقې یې په بریالۍ توګه تر سره کړې او ۱۶ د سرو زرو، ۱ د سپینو زرو او ۳ د برونزو مډالونه یې ګټلي دي.<ref>{{Cite news|date=2021-08-31|title=Foreign media praises the Iranian fighter|language=fa|work=Borna News|url=https://www.borna.news/fa/tiny/news-1227083|access-date=2021-09-16}}</ref> === د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ === په ۲۰۱۶او ۲۰۱۹کې، هغه په [[سویلي کوریا]] کې د نړۍ د مارشل آرټ ماسټرشپونو کې د برونزو مډالونه وګټل.<ref>{{Cite web|date=2021-09-15|title=Thai heroic deafness before the battle with the Iranian martial artist|url=http://mehrnews.com/xW6Dp|url-status=live|access-date=2021-09-16|website=Mehr News Agency|language=fa}}{{Cite web|date=2019-09-02|title=Iran Yongmudo shone in the 2019 WMC|url=http://honarhayerazmi.com/fa/news/nt63913695/-یانگ-مودو-ایران-در-مسابقات-مسترشیپ-2019-درخشید.html?printer=printer|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Honarhaye Razmi|language=fa}}{{Cite web|date=2016-09-08|title=2016 WMC E-Book (Page 221)|url=http://www.mastership.org/base/ebook/white/index.html#/221|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Mastership|language=ko}}</ref> === یونګمودو === په ۲۰۱۶او ۲۰۱۹کې، هغه د یونګمودو په نړیوالو سیالیو کې د سپینو زرو مډال وګاټه.<ref>{{Cite web|last=|date=2019-09-03|title=Winning a gold and a bronze medal by Iran's Yongmudo national team in South Korea|url=http://radioneshat.com/fa/news/5699|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Radio Neshat|language=fa}}</ref> == د لاسته راوړنو لنډیزه == === کراټې === {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; text-align:center;" width="45%" !کال !مقابله !ځای !رتبه !پیښه |- |۲۰۱۶ |د بایکورین کیکان نړیوال ټورنمنټ |پټایا، [[تایلنډ]] | bgcolor="cc9966" |دریم | rowspan="3" |انفرادي کومایټ |- |۲۰۱۷ |د بایکورین کیکان جاپان اتلولۍ |اوکیناوا، [[جاپان]] | bgcolor="gold" |اول |- |۲۰۱۸ |د بایکورین کیکان جاپان اتلولۍ |اوکیناوا، [[جاپان]] | bgcolor="gold" |اول |} <ref name=":4" /> === د برازیل جیو-جتسو === {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; text-align:center;" width="45%" !کال !مقابله !ځای !رتبه !پیښه |- | rowspan="5" |۲۰۱۹ |سیام کپ بی جی جی |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]] | bgcolor="gold" |اول |انفرادي جی ای |- | rowspan="4" |کوپا دی بنکاک | rowspan="4" |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]] | bgcolor="gold" |اول |انفرادي بغیر جی ای |- | bgcolor="gold" |اول |انفرادي جی ای |- | bgcolor="gold" |اول |انفرادي بغیر جی ای |- | bgcolor="silver" |دوهم |انفرادي جی ای |- | rowspan="4" |۲۰۲۰ |د تایلینډ اتلولۍ |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]] | bgcolor="gold" |اول |د جوجیتسو مبارزه |- | rowspan="3" |سیام کپ بی جی جی | rowspan="3" |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]] | bgcolor="gold" |اول |انفرادي بغیر جی ای |- | bgcolor="cc9966" |دریم |انفرادي جی ای |- | bgcolor="cc9966" |دریم |انفرادي بغیر جی ای |} <ref name=":5" /> === د نړۍ مارشل آرټ ماسټرشپ === {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; text-align:center;" width="45%" !کال !مقابله !ځای !رتبه !پیښه |- |۲۰۱۶ |د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ |چینوګجو, [[سویلي کوریا]] | rowspan="2" bgcolor="cc9966" |دریم | rowspan="3" |انفرادی مقابله |- | rowspan="2" |۲۰۱۹ | rowspan="2" |د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ | rowspan="2" |چینوګجو, [[سویلي کوریا]] |- | bgcolor="cc9966" |دریم |} <ref>{{Cite web|date=2019-09-06|title=2019 Chungju World Martial Arts Masterships > Games Info > Ranking|url=http://www.chungju2019.com/home_eng/sub.php?menukey=250&code1=2&code2=1&code3=IRI|url-status=bot: unknown|access-date=2021-08-24|website=Chungju 2019|تاريخ الأرشيف=2019-11-02|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20191102223042/http://www.chungju2019.com/home_eng/sub.php?menukey=250&code1=2&code2=1&code3=IRI}}{{Cite web|date=2016-09-08|title=2016 World Martial Arts Mastership’ Yongmudo Competition Open|url=http://m.mooye.net/11347|url-status=live|access-date=2021-09-10|website=Martial Arts Newspaper|language=ko}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === یونګمودو === {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; text-align:center;" width="45%" !کال !مقابله !ځای !رتبه !پیښه |- |۲۰۱۶ |د یونګمودو نړیوال ټورنمنټ |یونګین، [[سویلي کوریا]] | bgcolor="silver" |دوهم |انفرادی مقابله |} <ref>{{Cite web|date=2016-09-10|title=The brilliance of the Iran national team in the Yongmudo international tournament|url=http://honarhayerazmi.com/fa/news/nt2944299/-درخشش-تیم-ایران-در-مسابقات-بین-المللی-یونگ-مودو.html?printer=printer|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Honarhaye Razmi|language=fa}}</ref> ==باندنۍ تړنې== {{Commons}} * [http://www.rezagoodary.com/ رسمي ویب پاڼه] * {{Facebook|RezaGoodary}} * {{Twitter|RezaGoodary}} [[وېشنيزه:1988 زېږېدنې]] qrhi2s9bfld1hseryetmpholt9t5kix 0 59004 352635 336221 2025-06-12T19:34:09Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352635 wikitext text/x-wiki نړیواله سوله یا په ځمکه کې سوله، د ځمکې په سیاره کې  د ټولو ملتونو او خلکو تر منځ د خوښۍ، خپلواکۍ او سولې د یوه اېډیال حالت مفهوم وړاندې کوي. د نړۍ په دې نظریه کې له تاوتریخوالي سره مخالفت د خلکو او ملتونو لپاره یوه انګیزه ده، چې په داوطلبانه ډول یا د حکومت‌ولۍ د سیستم په واسطه یادو موخو ته د رسېدو لپاره په خپله خوښه همکارۍ ته تیاروي. بېلابېل کلتورونه، مذهبونه، فلسفې او سازمانونه د دې ډول حالت د رامنځته کېدلو د څرنګوالي په اړه بېلابېل مفهومونه لري.   بېلابېل مذهبي او سيکولر سازمانونه، د نړیوالې سولې حالت ته د رسېدلو په موخه انساني حقونو، تیکنالوژي، زده‌کړې، انجنیري، طبابت یا دیپلوماسي د شخړو د ټولو ډولونو د پای ته رسولو لپاره کاروي. د ۱۹۴۵ز کال راهیسې ملګري ملتونه او د امنیت شورا پنځه دایمي غړي (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا او امریکا) له شخړې یا د جنګ له اعلان نه پرته د مناقشاتو د حل په موخه فعالیت کوي. له دې سره، له هغه مهال راهیسې تر نن پورې ډېری هېوادونه په بېلابېلو نظامي لانجو کې ښکېل شوي دي. نړیوالې سولې ته د لاسرسي لپاره ډېری تيورۍ وړاندې شوې دي. له دې تیوریو نه څو لاندې لېست شوې دي: == سوله د ځواک له لارې == دا اصطلاح له میلاد نه مخکې د ۱۱۷-۱۳۸ کلونو تر منځ واکمنۍ د روم سترواکي هارډیان ته ورګرځي،خو مفهوم یې د تاریخي ریکارډونو په اندازه لرغونی دی. د هند په رامیانه حماسه کې چې ۷۰۰۰ کاله لرغونتوب لري، د راما رب النوع نه رانقل شوې چې وایي: «باهي بېن هويي نا پریت» په دې معنا چې: که د سولې لپاره دعا ماته وخوري، ښايي د سولې د ټېنګښت لپاره د وېرې تلقین ته اړتیا وي. په ۱۹۴۳ز کال کې د دویمې نړیوالې جګړې په اوج کې د پان‌اېروپین (Paneuropean) اتحادیې بنسټ اېښودونکي رېچارډ فون کودنهو کالرګي استدلال وکړ چې، تر جنګ وروسته متحده ایالتونه اړ دي، د تلپاتې پرله پسې سولې د ضمانت لپاره «د اسمانونو قومانده» په لاس کې واخلي:<blockquote>خو د سولې د داسې شاندارې پېړۍ د پيل لپاره اړتیا ده، د سولې پخواني ټول مفاهیم له پامه وغورځول شي. د سولې نوې ملایکه نوره نه باید د یوې زړه راښکونکې، خو ناهیلې مېرمنې په توګه چې د زیتون یوه څانګه په لاس کې لري، انځور شي، بلکې باید د خدایي عدالت په څېر وي، چې ښي لاس کې توره او په کیڼ لاس کې تله لري؛ یا د آرکېنګ‌جېل ميچل (Archangel Michael) په څېر چې د فولادو وزرونه او د اور توره لري او له شیطان سره جګره کوي، تر څو له جنت نه بېرته سوله راوګرځوي او خوندي يې کړي. <ref>''Crusade for Pan-Europe'', (New York: G. P. Putnam's Sons, 1943), p 299, 305.</ref></blockquote>په حقیقت کې د هوايي ځواکونو د اوفوټ (Offutt) هوايي ډګر د SCA داخلي دروازې ته نږدې یوه لویه تابلو د SCA له نښان سره ولاړه ده چې شعار يې دی: «سوله زموږ کسب دی». شعار په بشپړ ډول کوټلی او یو حیرانوونکی پاراډوکس - paradox  (هغه وینا چې ظاهراً ناسمه برېښي، خو ښايي سمه وي) و. د کانويېر بي- ۳۶ (Convair B-36) په نوم د ستراتيژيکې هوايي قوماندې (SCA) یو بم غورځوونکي او د ال جي اېم (LGM-118) په نوم یو اېنټرکانتنېنټال- د قارو تر منځ توغندي ته سوله ساتي ویل کېږي.   <ref>Phillip S. Meilinger, ''Bomber: The Formation and Early History of Strategic Air Command'', (Alabama: Air University Press, 2012), p XVIII.</ref><blockquote>په ۲۰۱۶ز کال کې د متحده ایالتونو د دفاع پخوانې وزیر اش کارتر (Ash Carter) وړاندوينه وکړه چې، د اسیا او ارام سمندر تر منځ بیاځلي تعادل به په سیمه کې د ځواک له لارې سوله ټينګه کړي. تاسو او ستاسو تر قومانده لاندې سرتېري، بېړۍ چلوونکي، هوايي ځواکونه او سمندري ځواکونه به بیا تعادل ټینګ کړي، تاسو به دا شبکه کار کولو ته مجبوره کړئ او تاسو به د اسیا ارام سمندر سره مرسته وکړئ، تر څو په ریښتیا یوه سوکاله، سوله‌ييزه او اصولي راتلونکې ولري او هغه رول ولوبوئ، چې یوازې امریکا یې لوبولی شي. تاسو به له ځواک سره دا چاره ترسره کړئ. <ref>{{cite web|title="The Future of the Rebalance: Enabling Security in the Vital & Dynamic Asia-Pacific", Secretary of Defense Speech, September 29, 2016, Washington: Department of Defense|url=https://www.defense.gov/News/Speeches/Speech-View/Article/959937/remarks-on-the-future-of-the-rebalance-enabling-security-in-the-vital-dynamic-a?source=GovDelivery}}</ref></blockquote>په ۲۰۱۸ ز کال کې د متحده ایالتونو د ملي امنیت او دفاعي ستراتیژۍ په پيلامه کې راغلي دي چې: له متحدینو سره د متحده ایالتونو د ځواک دریځ به د ځواک له لارې سوله ساتي. دا سند د ځواک له لارې سولې ته رسېدلو ټولې اړتیاوې له تفصیل سره وړاندې کوي. <ref>{{Cite web|url=https://www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2018-National-Defense-Strategy-Summary.pdf|title=Summary of the 2018 National Defense Strategy of the United States of America|access-date=2019-11-22}}</ref> د ځواک د مفاهیمو ګټه د ځواک د تعادل پر وړاندې، د هېموجنیک ثبات نظریه، یو قطبي ثبات او سترواکي سوله (رومي سوله/ Pax Romana، بريتانوي سوله/ Pax Romana، امریکايي سوله/ Pax Americana) د ځواک له لارې له سولې سره په اړیکه کې دي.  == مارکسیزم: نړیواله سوله د نړیوال انقلاب له لارې == د کارل مارکس د مادیاتي عامیانه تیوري (dialectic materialist theory) له مخې: په  کپيتالیزم(پانګوالۍ) کې بشریت یوازې په دوو ډلو وېشل کېږي: کاریګري ډله- پرولتاریا- هغه چې د تولید وسایلو ته لا‌سرسی نه لري او پانګواله طبقه(بورژوازي) چې د تولید لپاره وسایل لري. یو ځل چې کمونیستي انقلاب پېښ شي او په پایله کې یې تولیدي ابزار د شخصي ملکیت په توګه منسوخ کړل شي. بشریت به نه وېشل کېږي او د دې دواړو طبقو تر منځ رامنځته شوی کړکېچ به ودرول شي. د سوسیالیزم په نوم دوره به د پرولتاریا (کاریګرډله) د واکمنۍ له لارې د پانګوالۍ وروستۍ نښې له منځه یوسي او په ټوله نړۍ کې به د انقلاب په رامنځته کولو کې مرسته وکړي. کله چې شخصي ملکیت په ټوله نړۍ کې لغوه شي، بیا به د تاوتریخوالي پر وړاندې انحصاري کړنو ته اړتیا ونه لري او په دې توګه به ورک شي. کاریګري سازمانونه به د هغوی ځای ونیسي او د توکو د تولید مدیریت به په غاړه واخلي، خو هېڅ یو سازمان به نظامي ځواک، د پولیسو ځواکونه او زندانونه ونه لري. د مارکس د تیورۍ اصلي اصل دا دی چې: مادي شرایط معنوي شرایط محدودوي. باید د دوی مادي شرایط ورته اجازه ورکړي. خلک به په ټوله نړۍ کې له تاوتریخوالي سره مخامخ نه وي، بلکې سوله‌ییز، د درناوي‌وړ او التریوستیک- altruistic (خپل همنوعه خوښوونکي) به وي. په یوه کمونیستي حالت کې به هغوی یوازې د پایښت لپاره ژوند ته اړتیا ونه لري، بلکې د خپلې معنوي روحي بشپړتیا لپاره به ژوند کوي.   <ref>{{Cite web|last=Tyagi|first=Abhishek|title=Peace|url=https://innerpeacezone.com/about/|website=Inner Peace Zone|access-date=2022-01-07|archive-date=2022-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220107194546/https://innerpeacezone.com/about/|url-status=dead}}</ref> د لیون تروسکي (Leon Trotsky) د استدلال پر بنسټ: د پرولتاریا نړیوال انقلاب به د نړیوالې سولې لامل شي. <ref>{{Citation|url=http://www.marxists.org/archive/trotsky/1914/war/|first=Leon|last=Trotsky|title=War and the International|year=1914|publisher=Marxists}}.</ref> === د دیموکراتیکې سولې تیوري === د سولې د دیموکراتیکې تیورۍ پلویان ادعا کوي چې، د تجربو پر بنسټ پیاوړي شواهد شته چې، دیموکراسۍ هېڅکله هم له یو بل سره جګړه نه کوي یا یې په ندرت کوي. پر دې سربېره، له تاریخي پلوه د دیموکراسیو تر منځ څوګونې جګړې پېښې شوې دي. <ref>{{Citation|url=http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/ray.htm|publisher=M Tholyoke|title=International relations|contribution=Ray|place=USA|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080217032515/http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/ray.htm|archive-date=17 February 2008}}.</ref><ref>{{Citation|url=http://www.nyu.edu/gsas/dept/politics/faculty/smith/dempeace.PDF|publisher=New York University|place=USA|last=Smith|title=Politics|contribution=Democracy & peace}}.</ref><ref>{{cite conference|url=https://www.academia.edu/2486355|title=Dyadic Democratic Peace Strikes Back|access-date=31 July 2013|author=Müller, Harald and Jonas Wolff|book-title=5th Pan-European International Relations ConferenceThe Hague|date=September 2004}}</ref><ref>{{Citation|url=http://www.foreignaffairs.org/20051101fareviewessay84611/john-m-owen-iv/iraq-and-the-democratic-peace.html|work=ForeignAffairs.org|date=1 November 2005|title=Fareview essay|first=John M, IV|last=Owen|id=Iraq and the democratic peace|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20051221155722/http://www.foreignaffairs.org/20051101fareviewessay84611/john-m-owen-iv/iraq-and-the-democratic-peace.html|archive-date=21 December 2005}}.</ref> === د پانګوالۍ (کپيتالیزم) د سولې تیوري === ایان رانډ (Ayn Rand ) د جګړې رېښې په نوم په خپله مقاله کې لیکي چې: لویې تاریخي جګړې د وخت د کنترول شوو اقتصادونو له خوا د آزادو اقتصادونو پر وړاندې پيل شوې او پانګوالۍ د بشر په تاریخ کې بشر ته تر ټولو اوږدمهاله د سولې دوره ورپه برخه کړه، یوه دوره چې په ترڅ کې یې د ناپيلوني جګړو تر پای وروسته (۱۸۱۵ز) او په ۱۹۱۴ ز کې د لومړۍ نړیوالې جګړې تر پيل پورې، په ۱۹۷۰ ز کې د فرانسې او پروس، په ۱۸۹۸ زکې د هسپانيې او امریکا او له ۱۸۶۵-۱۸۶۱ ز پورې د امریکا له داخلي جګړو پرته، په ټوله متمدنه نړۍ کې هېڅ جګړه پېښه نه شوه.   === کوبدینیزم === د کوبدینیزم (یوه اقتصادي ایډیالوژي) پلویان ادعا کوي چې: د تعرفو په له منځ وړلو او د آزادې نړیوالې سوداګرۍ په رامنځته کولو سره جګړه ناممکنه کېږي، ځکه چې سوداکري د یو ملت د ځان‌بسیا کېدو مخه نیسي، چې دا د اوږد مهاله جګړو اړتیا ده.    که څه هم آزاده سوداګري، د جګړې پر مهال د لنډمهالې ځان‌بسیا کېدو لپاره د یوه ملت د ځینې بېړنیو پلانونو مخه نه نیسي او یا دا چې په اسانۍ سره وکولی شي، خپل د اړتیا وړ توکي له بېلابېلو ملتونو نه تر لاسه کړي، د دې یو ښه مثال د لومړۍ نړیوالې جګړې په ترڅ کې تر یوې کچې د جرمني او بریتانیا په ځان بسیا کېدل دي. دا چاره په ځانګړي ډول اړینه ده، ځکه جرمني د اقتصادي جګړې د رامنځته کولو لپاره هېڅ کوم پلان نه درلود.   <ref>{{Citation|url=http://www.nuclearfiles.org/menu/key-issues/nuclear-weapons/history/cold-war/strategy/strategy-mutual-assured-destruction.htm|publisher=Nuclear files|title=Strategy|contribution=Mutual Assured Destruction|تاريخ الوصول=2022-01-07|تاريخ الأرشيف=2018-01-03|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20180103001128/http://www.nuclearfiles.org/menu/key-issues/nuclear-weapons/history/cold-war/strategy/strategy-mutual-assured-destruction.htm|url-status=dead|لاسرسي نېټه=2022-01-07|خونديځ نېټه=2018-01-03|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20180103001128/http://www.nuclearfiles.org/menu/key-issues/nuclear-weapons/history/cold-war/strategy/strategy-mutual-assured-destruction.htm|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20180103001128/http://www.nuclearfiles.org/menu/key-issues/nuclear-weapons/history/cold-war/strategy/strategy-mutual-assured-destruction.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20180103001128/http://www.nuclearfiles.org/menu/key-issues/nuclear-weapons/history/cold-war/strategy/strategy-mutual-assured-destruction.htm}}.</ref><ref>{{Citation|first=Col. Alan J|last=Parrington|publisher=Air Force|place=USA|url=http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj97/win97/parrin.html|contribution=Mutually Assured Destruction Revisited, Strategic Doctrine in Question|title=Airpower Journal|date=Winter 1997|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150620055606/http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/apj/apj97/win97/parrin.html|archive-date=20 June 2015|df=dmy-all}}.</ref> == سرچینې == r1zwoerx6xj0vu3rxbgpjhk64xvpjon 0 59679 352642 277090 2025-06-12T22:48:47Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352642 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} کلوډيټي کالوين چې د ۱۹۳۹ ز، د سپټمبر په ۵ مه نېټه زېږېدلی دی، د ۱۹۵۰ ز لسيزې د مدني حقونو غورځنګ يو مخکښ امريکايۍ او متقاعده مرستياله نرسه وه. د ۱۹۵۵ز مارچ په ۲ مه د الاباما په Montgomery کې له ګڼې ګوڼې ډک توپيري يا بېل بس کې يوې سپين پوستې ښځې ته د چوکۍ نه پرېښودلو له امله د ۱۵ کلونو په عمر نيول شوې وه. دا په پراخ ډول د هغې پېژندل شوې پېښې نه نهه مياشتې مخکې پېښه شوه، چې د تورپوستو وګړو د پرمختګ لپاره د ملي ټولنې د سيمه یيز باب (برخې) منشۍ Rosa Parks په کې د ۱۹۵۵ Montgomery بس پرېکون (Montgomery bus boycott) پراخولو کې مرسته وکړه. <ref>{{cite web|url=https://www.biography.com/people/claudette-colvin-11378|title=Claudette Colvin|website=Biography.com|language=en-us|access-date=January 29, 2018}}</ref><ref name="power dynamics">{{cite journal|last=Gordon|first=Samantha|title=Power Dynamics of a Segregated City: Class, Gender, and Claudette Colvin's Struggle for Equality|journal=Women's History Theses|publisher=Digital Commons, [[Sarah Lawrence College]]|year=2015|url=http://digitalcommons.slc.edu/womenshistory_etd/10/|access-date=February 23, 2021|archive-date=March 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308042504/https://digitalcommons.slc.edu/womenshistory_etd/10/|url-status=dead}}</ref><ref name="aauw_2012-03-21">{{cite web|url=https://www.aauw.org/2012/03/21/claudette-colvin-stayed/|title=Before Rosa Parks, Claudette Colvin Stayed in Her Bus Seat|website=aauw.org|publisher=American Association of University Women|date=March 21, 2012|access-date=May 26, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191122063308/https://www.aauw.org/2012/03/21/claudette-colvin-stayed/|archive-date=November 22, 2019|url-status=dead}}</ref> کالوين په لومړنۍ فدرالي محکمه کې يوه له هغو پينځو عرض کوونکو نه وه، چې د ۱۹۵۶ ز فبروري په لومړۍ نېټه يې د مدني حقونو مدافع وکيل Fred Gray له خوا د Browder v. Gayle پر وړاندې دوسيه ثبت شوه، چې په ښار کې د بس توپير وګواښوي. د متحده ايالتونو په يوې لومړنۍ (ابتدايي) محکمه کې کالوين د درې قاضيانو منصفه پلاوي ته ګواهي ورکړه، چې هغوی يې قضيه واورېده. د ۱۹۵۶ز د جون په ۱۳ مه قاضيانو په ډاګه کړه، چې په الاباما کې د بس توپير (تبعيض) غوښتونکی حکومت او سيمه یيز قوانين ناقانوني وو. ياده قضيه د دولت په غوښتنه د متحده ايالتونو سترې محکمې ته لاړه او د ۱۹۵۶ز د نومبر په ۱۳ يې د ابتدايه محکمې د پرېکړې ملاتړ وکړ. يوه مياشت وروسته سترې محکمې Montogomery او د الاباما دولت ته د بس توپير پای ته رسولو په موخه يو امر تصويب کړ. د مونټګومري بس پرېکون له دې نه څو مياشتې وروسته راوغوښتل شو. د Montgomery تور پوستو مشرانو د زياتو کلونو لپاره د کالوين لارماتوونکې (مخکښه) هڅه عامه نه کړه. کالوين ويلي دي: «ځوان وګړي فکر کوي چې Rosa Parks يوازې په بس کې کېنسته او د بس توپير يې پای ته ورساوه، مګر قضيه ټوله دا نه وه». د نوموړې حالت د مدني حقونو د مبارزينو له خوا ځکه راټيټ شو، چې کالوين د دې عمل پر مهال ناواده شوې حامله وه. دا اوس په پراخه ډول منل شوې ده چې کالوين ته په هغه وخت کې د مدني حقونو د مبارزينو له خوا د هغې د ذکر شوي حالت له امله امتياز نه دی ورکړل شوی. Rosa Parks وايي چې: «که چېرې د سپين پوستو رسنيو د هغې د معلوماتو واک تر لاسه کړی وی، نو يوه field ورځ به يې لرلی وی. دوی به کالوين ته يوه بده نجلۍ ويلی وی او د هغې قضيې به موکه نه لرلی». <ref name="Barnes">{{cite news|first=Brooks|last=Barnes|title=From Footnote to Fame in Civil Rights History|url=https://www.nytimes.com/2009/11/26/books/26colvin.html?_r=1&hp|work=The New York Times|date=November 25, 2009|access-date=October 27, 2017|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref name="TwiceTowardsJustice">{{cite book|last=Hoose|first=Phillip|title=Claudette Colvin: Twice Towards Justice|date=2009|publisher=Melanie Kroupa Books|url=https://books.google.com/books?id=vna6LzBbkuAC|isbn=978-1429948210}}{{page needed|date=July 2019}}</ref><ref name="Guardian1">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/theguardian/2000/dec/16/weekend7.weekend12|first=Gary|last=Younge|title=She would not be moved|newspaper=The Guardian|date=December 16, 2000|location=London}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.npr.org/sections/codeswitch/2015/02/27/389563788/before-rosa-parks-a-teenager-defied-segregation-on-an-alabama-bus|title=Before Rosa Parks, A Teenager Defied Segregation On An Alabama Bus|publisher=NPR|date=March 2, 2015|access-date=March 2, 2018|first=Sarah Kate|last=Kramer}}</ref><ref>{{Cite web|date=2016-05-18|title=Claudette Colvin|url=https://rosaparksbiography.org/bio/claudette-colvin/|access-date=2021-03-02|website=The Rebellious Life of Mrs. Rosa Parks|language=en-US}}</ref> د نوموړې د نيولو ثبت او د جرم انګليسي قانون په ۲۰۲۱ کې د لومړنۍ محکمې له خوا د هېواد لپاره د لومړنۍ محکمې د وکيل په ملاتړ سره له منځه لاړ، چې له ۶۶ کالونو څخه د زيات پخوا تورونه په کې راوړل شوي وو. == د ژوند لومړي وختونه == کلاوډيټي کالوين د ۱۹۳۹ ز سپټمبر په ۵ د الاباما په برمنګهم (Birmingham) کې له Mary Jane Godson او C. P. Austin نه د Claudette Austin په نوم زېږېدلې ده. هغه وخت چې Austin خپله کورنۍ پرېښوده، Gadson يعنې د کالوين مور په مالي ډول د خپلو کوچنيانو د ملاتړ وړتيا لرله. د کالوين او د هغې د کشرې خور (Delphine) پالنه د دوی مشر ماما او ترور Mary Anne او Q. P Colvin په غاړه واخيستله، چې لور يې Velma Colvin وار له مخه تللي وو. کالوين او خور يې خپل ماما او ترور ته د خپل مور او پلار په سترګه کتل او د همدوی تخلص يې غوره کړ. کله چې دوی کلاوډيټي خپل کور ته راوړله، د مونټګومري سيمې په يوه کوچني ښارګوټي Pine Level کې يې ژوند کاوه، چې دا همغه ښار و چې Rosa Parks په کې ستره شوه. کله چې کلوين د اتو کالونو په عمر وه، کورنۍ يې (Colvins) کينګ هيل (King Hill) ته کډه وکړه، چې د الاباما په موټګومري کې د غريبې تور پوستې سيمې ګاونډ دی او کالوين په کې خپل پاتې ټول کوچنيوالی تېر کړ. <ref>{{cite book|last=Hoose|first=Phillip|title=Claudette Colvin: Twice Towards Justice|date=2009|publisher=Melanie Kroupa Books|url=https://books.google.com/books?id=vna6LzBbkuAC|isbn=978-1429948210|page=11}}</ref><ref>{{cite news|first=Douglas|last=Brinkley|work=Rosa Parks|title=Chapter 1 (excerpt): 'Up From Pine Level'|publisher=Lipper/Viking; excerpt published in The New York Times|url-access=registration|year=2000|isbn=0-670-89160-6|url=https://archive.org/details/rosaparks00brin|access-date=July 1, 2008}}</ref><ref>{{cite web|last=Blattman|first=Elissa|url=https://www.nwhm.org/blog/throwbackthursday-the-girl-who-acted-before-rosa-parks/|title=#ThrowbackThursday: The girl who acted before Rosa Parks|website=NWHM.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160729094037/http://www.nwhm.org/blog/throwbackthursday-the-girl-who-acted-before-rosa-parks/|archive-date=July 29, 2016|publisher=[[National Women's History Museum]]|access-date=February 9, 2016}}</ref><ref>{{cite book|last=Hoose|first=Phillip|title=Claudette Colvin: Twice Towards Justice|date=2009|publisher=Melanie Kroupa Books|url=https://books.google.com/books?id=vna6LzBbkuAC|isbn=978-1429948210|page=15}}</ref> د کالوين له ۱۳ کليزې نه دوه ورځې مخکې يې خور Delphine د پوليو له امله مړه شوه. له دې نه لږ وروسته کالوين د ۱۹۵۲ ز په سپټمبر کې (Booker T. Washington High School) ته ورتګ پيل کړ. د يوه غوره زده کوونکې اوسېدلو تر څنګ يې د خواشينۍ له امله په ښوونځي کې له خپلو سيالانو سره ستونزمنه اړيکه لرله. هغه د NAACP ځوانانو شورا غړې هم وه، چې له خپلې سلاکارې Rosa Parks سره يې په کې نږدې اړيکې جوړې کړلې. <ref name="power dynamics2">{{cite journal|last=Gordon|first=Samantha|title=Power Dynamics of a Segregated City: Class, Gender, and Claudette Colvin's Struggle for Equality|journal=Women's History Theses|publisher=Digital Commons, [[Sarah Lawrence College]]|year=2015|url=http://digitalcommons.slc.edu/womenshistory_etd/10/|access-date=February 23, 2021}}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite book|last=Hoose|first=Phillip|title=Claudette Colvin: Twice Towards Justice|date=2009|publisher=Melanie Kroupa Books|url=https://books.google.com/books?id=vna6LzBbkuAC|isbn=978-1429948210|pages=18–19}}</ref><ref name="power dynamics3">{{cite journal|last=Gordon|first=Samantha|title=Power Dynamics of a Segregated City: Class, Gender, and Claudette Colvin's Struggle for Equality|journal=Women's History Theses|publisher=Digital Commons, [[Sarah Lawrence College]]|year=2015|url=http://digitalcommons.slc.edu/womenshistory_etd/10/|access-date=February 23, 2021}}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="jet">{{Cite news|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1355/is_9_107/ai_n11834082/|archive-url=https://web.archive.org/web/20050523054221/http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1355/is_9_107/ai_n11834082|url-status=dead|archive-date=May 23, 2005|title=Claudette Colvin: an unsung hero in the Montgomery Bus Boycott|date=February 28, 2005|work=[[Jet (magazine)|Jet]]|publisher=[[FindArticles]]|access-date=November 27, 2009}}</ref><ref>{{cite journal|last=Garrow|first=David J.|title=The Origins of the Montgomery Bus Boycott|journal=[[Southern Changes]]|volume=7|date=October 1985|pages=21–27|url=http://www.davidgarrow.com/File/DJG%201985%20SChangesJAGRMontgBBText.pdf}}</ref> == د بس پېښه == په ۱۹۵۵ ز کې کالوين د تورپوستو د ښار په Booker T. واشنګټن عالي لېسه کې زده کوونکې وه. هغې ښوونځي ته د تګ راتګ پر مهال ځکه د ښار پر بسونو باندې تکيه کوله، چې کورنۍ يې موټر نه درلود. د بس په سيستم کې زياتره پېرېدونکي افريقايي الاصل امريکايان وو، مګر په توپيرې چوکیو باندې د ناستې دود له امله يې پر وړاندې توپيري چلند کېده. کالوين د NAACP ځوانانو شورا غړې وه او په ښوونځي کې يې د مدني حقونو د غورځنګ په اړه زده کړې کولې. د ۱۹۵۵ ز مارچ په ۲ نېټه له ښوونځي نه کور ته راتلله. نوموړې په يو Capitol Heights بس کې د اضطراري وتنې نه نږدې دوه چوکۍ لرې د تورپوستو په ځای کې کېناستله. <ref name="Adler">{{cite news|last=Adler|first=Margot|title=Before Rosa Parks, There Was Claudette|publisher=[[NPR]]|date=March 15, 2009|url=http://www.npr.org/2009/03/15/101719889/before-rosa-parks-there-was-claudette-colvin|access-date=November 24, 2013}}</ref> که چېرې په بس کې ګڼه ګوڼه خورا زياته شوه، نو د بس مخکينۍ برخه کې د سپين پوستو ټولې چوکۍ به تر هغې ډکې شوې، چې سپين پوستي به په بس کې ودرېدل؛ نو د هر افريقايي الاصل امريکايي فرض شوی و، چې له خپلې چوکۍ نه پورته شي، خپل ځای سپين پوستو ته پرېږدي، خپله نور هم شاته لاړ شي او که چېرې تشه چوکۍ نه وي، نو د چوکيو تر منځ په خالي ځای کې ودرېږي. هغه وخت چې يوه سپين پوستې ښځه بس ته پورته شوه او د ناستې لپاره يې په مخکينۍ برخه کې چوکۍ نه لرله، د بس چلوونکي (Robert W. Cleere) کالوين او د هغې په ليکه (قطار) کې درې نورو تورپوستو ته امر وکړ، چې شاته لاړ شی. نور درې تنه شاته لاړل، مګر يوه بله تورپوستې Ruth Hamilton چې حامله هم وه، پورته شوه او د کالوين تر څنګ کېناستله. <ref>{{cite book|last2=Greenhaw|first2=Wayne|first1=Donnie|last1=Williams|title=Thunder of Angels: The Montgomery Bus Boycott and the People Who Broke the Back of Jim Crow|year=2007|page=49|publisher=Chicago Review Press|location=Chicago|isbn=9781556526763|url=https://books.google.com/books?id=jkVAYPFSpLAC&q=colvin|via=Google Books}}</ref><ref name="newsweek1">{{cite news|first=Eliza|last=Gray|title=A Forgotten Contribution: Before Rosa Parks, 15-year-old Claudette Colvin refused to give up her seat on the bus|url=http://www.newsweek.com/id/187325/?gt1=43002|quote=On March 2, 1955, nine months before Parks famously refused to give up her seat on a bus in Montgomery, Ala., a skinny, 15-year-old schoolgirl was yanked by both wrists and dragged off a very similar bus.|work=[[Newsweek]]|date=March 2, 2009|access-date=November 26, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090401075059/http://www.newsweek.com/id/187325/?gt1=43002|archive-date=April 1, 2009}}</ref><ref name="Guardian12">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/theguardian/2000/dec/16/weekend7.weekend12|first=Gary|last=Younge|title=She would not be moved|newspaper=The Guardian|date=December 16, 2000|location=London}}</ref><ref>{{cite book|chapter=Intersectionalities and Multiplicities: Race and Materiality in Literature for the Young|title=Twenty-First-Century Feminisms in Children's and Adolescent Literature|first=Roberta|last=Seelinger Trites|publisher=University Press of Mississippi|place=Jackson, Mississippi|year=2018|pages=31–58|jstor=j.ctv5jxnst.6|doi=10.2307/j.ctv5jxnst|isbn=978-1-4968-1384-8}}</ref> بس چلوونکي په ښيښه کې ښځو ته وکتل. ښاغلې Hamilton کالوين ته یې وويل: «هغه له موږ غواړي چې پاڅېږو او زه ځکه نه پاڅېږم چې خپله کرايه مې ورکړې ده او بل دا چې د د درېدلو احساس نه کوم [نه شم درېدلی]. کالوين بس چلوونکي ته وويل: «زه هم نه پورته کېږم». بس چلوونکي وويل چې که چېرې تاسې له خپلو چوکيو پورته نه شئ، نو پوليس به راوغواړي. همداسې وشول. پوليس راورسېد او د دواړ ښځو تر شا ناست سړی يې وهڅاوه، چې شاته لاړ شو او لږ تر لږه Hamilton وکولی شي، د هغې تر شا چوکۍ کې کېني، مګر بيا یې هم بې ځايه کېدل ونه منل. هغه په زور سره له بس نه واېستل شوه او د دوو ښځينه پوليسو Thomas J. Ward او Paul Headley له خوا ونيول شوه. دا پېښه نهه مياشتې مخکې له هغې پېښه شوه، چې د NAACP کاتبه Rosa Parks د ورته سرغړونې لپاره نيول شوې وه. کالوين وروسته وويل: «مور مې راته وويل چې د هغه څه په اړه غلې شم، چې ومې کړل. راته يې وويل چې: Rosa پرېږده چې په دې برخه کې يوازینۍ ښځه اوسي: سپين پوستي وګړي به Rosa ونه ځوروي. هغه يې خوښېږي». کالوين ته د ځينو دلايلو له امله د Rosa Parks غوندې پاملرنه يا احترام نه کېده: کالوين ښه [ښايسته] وېښتان نه لرل، پوستکی يې مناسب نه و، نوې پېغله مګر حامله وه. د مدني حقونو په غورځنګ کې مشرانو هڅه وکړه، چې ظاهر په پام کې ونيسي او زياتره غوښتنه کوونکي معترضين تر ټولو زيات وګوري. <ref name="colvin">{{Cite book|title=Rosa Parks|first=Douglas|last=Brinkley|publisher=Viking|year=2000|isbn=978-0-670-89160-3|url-access=registration|url=https://archive.org/details/rosaparks00brin}}</ref><ref name="Adler2">{{cite news|last=Adler|first=Margot|title=Before Rosa Parks, There Was Claudette|publisher=[[NPR]]|date=March 15, 2009|url=http://www.npr.org/2009/03/15/101719889/before-rosa-parks-there-was-claudette-colvin|access-date=November 24, 2013}}</ref><ref name="newsweek12">{{cite news|first=Eliza|last=Gray|title=A Forgotten Contribution: Before Rosa Parks, 15-year-old Claudette Colvin refused to give up her seat on the bus|url=http://www.newsweek.com/id/187325/?gt1=43002|quote=On March 2, 1955, nine months before Parks famously refused to give up her seat on a bus in Montgomery, Ala., a skinny, 15-year-old schoolgirl was yanked by both wrists and dragged off a very similar bus.|work=[[Newsweek]]|date=March 2, 2009|access-date=November 26, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090401075059/http://www.newsweek.com/id/187325/?gt1=43002|archive-date=April 1, 2009}}</ref><ref name="Huntsville">{{cite news|first=Amanda|last=Dawkins|title='Unsung hero' of boycott paved way for Parks|work=[[The Huntsville Times]]|<!--WIRE STATE;-->page=6B|date=February 7, 2005}}</ref><ref name="Colvin">{{Cite news|first=Phillip|last=Hoose|title=Claudette Colvin: First to keep her seat|work=[[Philadelphia Tribune]]|url=https://www.npr.org/2009/03/15/101719889/before-rosa-parks-there-was-claudette-colvin}}</ref> == سرچینې == fk031lyoktm97dr3itjwj7s2oz1umfs 0 60014 352620 335633 2025-06-12T14:17:36Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352620 wikitext text/x-wiki د مينټګمري بس پرېکون د عامه لېږد نظام په اړوند د الاباما ايالت د مينټګمري د توکميز توپير د تګلارې پر وړاندې ټولنيزه او سياسي اعتراضي مبارزه وه. دا اعتراض په متحده ايالاتو کې د مدني حقوقو د خوځښت لپاره بنسټيزه پېښه وه. دا مبارزه د ۱۹۵۵ز  مال د ديسمبر له پينځمې نېټې پېل شوې وه- د دوشنبې په ورځ کله چې يوه افريقايي الاصله امريکايۍ مېرمن «روسا پارکس» هغه مهال ونيول شوه، کله چې نوموړې  يو سپين پوستي ته د خپلې چوکۍ له پرېښودلو انکار وکړ – او د ۱۹۵۶ز کال د ديسمبر تر شلمې نېټې يې دوام پيدا کړ، کله چې د «ګيل په وړاندې د بروډر» پرېکړه عملي شوه، د دې پرېکړې له امله د متحده ايالاتو د سترې محکمې اعلان وکړ چې د جلا شويو بسونو په اړه د الاباما او مينټګمري قوانين له اساسي قانون سره سمون نه خوري. <ref>{{cite web|url=http://www.crmvet.org/tim/timhis55.htm#1955mbb|title=Montgomery Bus Boycott|website=Civil Rights Movement Archive}}</ref> == مخینه(شالید) == د بس له پرېکون مخکې، د «جيم کرون» قوانينو د مينټګمري په بس لیکو کې توکميز بېلتون حتمي کړی و. د دې جلا والي (توپير) په پايله کې افريقايي الاصله امريکايان د موټر چلوونکو په توګه نه ګومارل کېدل، دې ته اړ کېدل چې د بس په وروستۍ برخه کې کېني او ډېر ځله دوی ته امر کېده چې خپلې چوکۍ سپین پوستو خلکو ته خوشې کړي، سره له دې چې د بسونو د نظام د سپرليو پنځه اويا سلنه یې تور پوستي مسافر وو. ډېرو موټر چلوونکو له خپلو تور پوستو سپرلیو سره له قانون نه په سرغړونې ناسمه چلند کاوه: په افريقايي الاصله امريکايانو بريدونه کېدل، پيسې یې کمې ورکول کېدې او د خپلو کرایو له ورکړې وروسته هم ايسار پرېښودل کېدل.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GQlvBAAAQBAJ&pg=PA807|title=Race and Racism in the United States: An Encyclopedia of the American Mosaic|editor-first=Charles A.|editor-last=Gallagher|editor-first2=Cameron D.|editor-last2=Lippard|publisher=ABC-CLIO|year=2014|page=807|isbn=9781440803468}}</ref><ref>{{cite news|url=https://books.google.com/books?id=EFI7tr9XK6EC&pg=PA396|title=The Oxford Encyclopedia of Women in World History, Volume 1|editor-first=Bonnie G.|editor-last=Smith|publisher=Oxford University Press|year=2008|page=396|isbn=9780195148909}}</ref> د بس د پرېکون له پيل يو کال مخکې، سترې محکمې د «د تعليمي ادارې په وړاندې د براون» په قضيه کې د رايو په اتفاق سره پرېکړه وکړه چې په ښوونځيو کې توکميز بېلتون ناقانونه دی. د دې پرېکړې په وړاندې د ژورو سويلي سيمو (د متحده ايالاتو سويلي سیمو ته دا نوم اخستل کېږي) سپین پوستو اوسېدونکو غبرګون «له شور او کرکې» ډک و. د دې پرېکړې د پايلې په توګه د بسونو ډېر سپین پوستي چلوونکي له «سپين تبعه شورا» سره يو ځای شول. <ref>{{cite book|last1=McCloskey|first1=Robert G.|last2=Levinson|first2=Sanford|title=''The American Supreme Court''|publisher=[[University of Chicago Press]]|location=Chicago|year=2010|edition=5th|isbn=978-0-226-55686-4|page=144}}</ref><ref>{{Cite book|last=Lipsitz|first=George|url=https://www.worldcat.org/oclc/708094574|title=How racism takes place|date=2011|publisher=Temple University Press|isbn=978-1-4399-0257-8|location=Philadelphia|oclc=708094574}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The Social-Psychological Origins of the Montgomery Bus Boycott: Social Interaction and Humiliation in the Emergence of Social Movements|journal=Mobilization: An International Quarterly|year=2013|volume=18|doi=10.17813/maiq.18.2.83123352476r2x82|last1=Shultziner|first1=Doron|issue=2|pages=117–142}}</ref> که څه هم دا تر ډېره حده د ملکي حقوقو د خوځښت د پيل په ډول بلل کېږي، خو دا پرېکون هغه مهال پيل شو، کله چې په سويل کې له توکميز تاوتريخوالي نه د «ريسي ټيلر» په څېر ښځو د خونديتابه په موخه د ډېريو تورپوستو ټولنو هلې ځلې پای ته رسېدلې وې. دا پرېکون د مدني حقوقو لپاره په پراخه ايالتي او ملي خوځښت کې هم منځ ته راغی، ان د محکمو په قضيو کې، لکه: د ويرجينيا په وړاندې د مورګن قضيه، له دې مخکې د «باټن روګو بس پرېکون» او د مينټګمري په يو بس کې د خپلې چوکۍ د نه پرېښودلو له امله د «کلاډيټ کولون» نيول کېدلو قضيې. <ref>{{Cite book|last=McGuire|first=Danielle L.|url=https://www.worldcat.org/oclc/503042152|title=At the dark end of the street: black women, rape, and resistance- a new history of the civil rights movement from Rosa Parks to the rise of black power|date=2010|publisher=Alfred A. Knopf|isbn=978-0-307-26906-5|edition=1st|location=New York|pages=xviii|oclc=503042152}}</ref> === له دې پېښې مخکې په متحده ايالاتو کې د لېږد او بس نه پرېکون === په ۱۸۴۱ز کال کې «فريډريک ډاګلاس» او د هغه ملګري «جيمز اين. بفم» د مساچوست په «لين» سيمه کې يو داسې اورګاډي موتر ته ننوتل چې د سپين پوستو لپاره ځانګړی کړای شوی و، کله چې «کلينډر» دوی ته امر وکړ چې له موټر ښکته شي، دوی دا غوښتنه رد کړه. له دې اقدام وروسته، منظمو غبرګونونو کانګريس اړ کړ چې د ۱۸۷۵ز کال د مدني حقوقو قانون تصويب کړي، کوم قانون چې په عامه ځايونو کې تور پوستو ته برابر حقوق ورکوي. په ۱۸۸۳ز کال کې، سترې محکمې دا بریا سرچپه او ناقانونه اعلان کړه.<ref>{{Cite web|title=Transportation Protests: 1841 - 1992|url=https://www.civilrightsteaching.org/desegregation/transportation-protests|access-date=2021-08-24|website=Civil Rights Teaching|language=en-US}}</ref> === په ريسي ټيلر جنسي تيری === د ۱۹۴۴ز کال د سپتمبر په درېیمه نېټه، د الاباما په «ابيويلي» کې شپږو سپين پوستو نارينه وو، د ريسي ټيلر په نوم پر يوې تورپوستې ښځې جنسي تیری وکړ. د دې ښځې د قضيې د څېړنې پر مهال  روسا پارکس – د «اي.ډي. نيکسن، روفوس ای. ليويس» او «ايږجي جيکنس» په ملتيا – په مينټګمري کې د ټيلر لپاره د دفاع چاره سمبال کړه. دوی په ټول هېواد کې د مزدورانو د اتحاديو، افريقايي الاصله امريکايانو د سازمانونو او ښځو د ډلو  له خوا ملاتړ په خوځښت راوست او د «اغلې ريسي ټيلر لپاره د برابر عدالت د الاباما کميټه» يې جوړه کړه. که څه هم دوی په محکمه کې د ټيلر لپاره د انصاف په تر لاسه کولو کې بريالي نه شول، په الاباما کې د تور پوستو د ټولنو خوځښت يوه ټولينزه او سياسي شبکه منځ ته راوړه، کوم چې يوه لسيزه وروسته وکولای شول، د مينټګمري د بس پرېکون برياليتوب ته ورسوي.<ref name="mcguire">{{Cite book|last=McGuire|first=Danielle L.|url=https://www.worldcat.org/oclc/503042152|title=At the Dark End of the Street: Black Women, Rape, and Resistance{{emdash}}A New History of the Civil Rights Movement from Rosa Parks to the Rise of Black Power|date=2010|publisher=Alfred A. Knopf|isbn=978-0-307-26906-5|edition=1st|location=New York|oclc=503042152}}</ref> === د ويرجينيا په وړاندې د مورګن پرېکړه === د رنګه خلکو د پرمختګ ملي ټولنې (NAACP) په ۱۹۴۶ز کال کې د «ارين مورګن» په ګډون يو شمېر نورې قضيې منلې او د هغوی د مرافعې غوښتنه يې کړې وه، په همدې قضيو کې دوی په ستره محکمه کې په دې بنسټ بريا تر لاسه کړه چې د ايالتونو تر منځ د بسونو په لیکو کې بېلتون (توپيري چلند چې تور پوستو ته جلا چوکۍ ځانګړې کړای شي) د سوداګرۍ سند نه سرغړونه ده. خو دې بريا يوازې تر هغې اندازې د ايالتي بېلتون د قوانینو مخه ونيوله، تر کومه چې دا قوانين د ايالتونو تر منځ د سوداګرۍ پر سفر عملي کېدل، لکه: د ايالتونو تر منځ د بسونو سفر او له بلې خوا د سويل د بس شرکتونو په سملاسي ډول د خپلو «جيمز کراون» قوانينو په پيل کولو سره د مورګن له حکم نه سرغړونه وکړه. په مينټګمري کې نورې پېښې هم منځ ته راتلې، يوه پېښه يې د ۱۹۵۱ز کال د مۍ په مياشت کې د سپين پوستو مسافرو د برخې د نه خوشې کولو له امله د ناسم چلند پر بنسټ د «ليلي مای براډفورډ» نيول کېدل و، تر دې چې د بس چلوونکي د هغې د لېږد په ټيکټ ناسم تور بدل کړ.<ref>{{cite web|url=http://www.fhwa.dot.gov/highwayhistory/road/s19.cfm|title=The Road to Civil Rights: Journey of Reconciliation|author=''[[United States Department of Transportation]]'' ''[[Federal Highway Administration]]''|publisher=dot.gov|date=October 17, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wnet/jimcrow/stories_events_morgan.html|title=The Rise and Fall of Jim Crow: MORGAN v. Virginia (1946)|author=Public Broadcasting Service|publisher=pbs.org|year=2002|author-link=Public Broadcasting Service|access-date=2022-02-26|archive-date=2003-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20030226104640/http://www.pbs.org/wnet/jimcrow/stories_events_morgan.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=pl409yBEjfsC&pg=PA103|title=Justice Older Than the Law: The Life of Dovey Johnson Roundtree|first1=Katie|last1=McCabe|first2=Dovey Johnson|last2=Roundtree|publisher=[[University Press of Mississippi]]|isbn=978-1617031212|page=103|year=2009}}</ref><ref name="borger">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2006/apr/04/usa.julianborger|title=Civil rights heroes may get pardons|first=Julian|last=Borger|date=April 3, 2006|access-date=March 23, 2017|newspaper=[[The Guardian]]}}</ref> === د بيټن روژ بس پرېکون === د ۱۹۵۳ز کال د فبروۍ مياشتې په پنځه ويشتمه نېټه، د لويزيانا، بيټن روژ سيمه ييزې ښاري شورا، له هغې وروسته ۲۲۲ فرمان تصويب کړ، کله چې د دې شورا له خوا د بسونو د کرايو د لوړېدو په غبرګون کې افريقايي الاصله امريکايانو لاريونونه پيل کړل. د دې فرمان له مخې، د توکم پر بنسټ د چوکيو د نيولو شرط له منځه يووړ او د سپين پوستو مسافرو د نه شتون پر مهال يې افريقايي الاصله امريکايانو ته د ښاري بسونو لومړيو برخو ته د داخلېدو اجازه ورکړه، خو بيا هم په افريقايي الاصله امريکايانو شرط اېښودل شوی و ،چې له مخې نه، بلکې د بسونو له شا اړخه بس ته پورته شي. کله چې په لومړي کتار کې د کېناستو له امله د ښار چارواکو د «ريو.ټي.ټی. جيمسن» له نيولو انکار وکړ، نو موټر چلوونکو لاريونونه وکړل. د اعتراض له پيليدو څلور ورځې وروسته، د «لويزيانا» لوی څارنوال او د بيټن روژ پخواني ښاروال «بريډ ايس. ليبلنس» د لويزيانا ايالتي قانون له مخې دا فرمان ناقانونه اعلان کړ. همدې پرېکړې «ريو. جيمسن» يو خوځښت ته اړ کړ چې له تاریخي اړخه باور کېږي، همدا خوځښت د مدني حقوقو د خوځښت د بس لومړی پرېکون دی. دا پرېکون د دې تړون په کېدو سره اته ورځې وروسته پای ته ورسېد چې يواځې دوه مخکيني او وروستي کتارونه به د توکم پر بنسټ په خپل ځای پاتې وي. <ref name="LSU2">{{cite web|url=http://www.lib.lsu.edu/sites/all/files/sc/exhibits/e-exhibits/boycott/index.html|title=Baton Rouge Bus Boycott|author=Dr. Mary Price|author2=Louisiana State University|publisher=lsu.edu|date=December 1, 2013|author2-link=Louisiana State University|تاريخ الوصول=February 26, 2022|تاريخ الأرشيف=November 14, 2021|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20211114234738/https://www.lib.lsu.edu/sites/all/files/sc/exhibits/e-exhibits/boycott/index.html|url-status=dead|لاسرسي نېټه=February 26, 2022|خونديځ نېټه=November 14, 2021|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20211114234738/https://www.lib.lsu.edu/sites/all/files/sc/exhibits/e-exhibits/boycott/index.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20211114234738/https://www.lib.lsu.edu/sites/all/files/sc/exhibits/e-exhibits/boycott/index.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114234738/https://www.lib.lsu.edu/sites/all/files/sc/exhibits/e-exhibits/boycott/index.html}}</ref><ref name="Swarthmore">{{cite web|url=http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/african-american-passengers-boycott-segregated-buses-baton-rouge-1953|title=African American passengers boycott segregated buses in Baton Rouge, 1953|author=Julio Alicea|author2=Swarthmore College|publisher=swarthmore.edu|date=December 9, 2010|author2-link=Swarthmore College}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=oLjYbzkGWk8C&pg=PA66|title=The Jim Crow Encyclopedia: Greenwood Milestones in African-American History|author=Nikki L. M. Brown, Barry M. Stentiford|isbn=978-0313341816|page=66|year=2008}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=1304163|title=The First Civil Rights Bus Boycott|author=Debbie Elliott|author2=National Public Radio|publisher=NPR|date=June 19, 2003|author2-link=National Public Radio}}</ref> === د کلاوډيټ کولوين نيول === تورپوستو فعالينو د پنځلس کلن کلاوډيټ کولوين د نيولو پر بنسټ په بسونو کې د بېلتون د قوانينو د ګواښولو په موخه د يوې قضيې پر جوړولو کار پيل کړ، کولوين د مانټوميري په «بوکر ټي. واشنګټن» عالي لېسه کې زده کوونکې وه. د ۱۹۵۵ز کال د مارچ په دويمه نېټه، کله چې هغې يو سپين پوستي ته د خپلې چوکۍ له پرېښودلو انکار وکړ،  د کولوين لاسونه ولچک کړای شول، ونيول شوه او په زور له عامه بس نه  کوزه کړای شوه. په داسې حال کې چې کالوين د (NAACP) د ځوانانو د شورا يوه فعاله غړې وه، په همدې ځای کې روسا پارکس د سلاکارې په توګه کار کاوه. د کالوين حقوقي قضيې د ګيل په وړاندې د براوډر د قضيې بنسټ کېښود، چې په ۱۹۵۶ز کال د ديسمبر په مياشت کې د سترې محکمې له خوا د قانون په جوړېدو سره د مينټګمري د بس پرېکون پای ته ورساوه.<ref>{{cite journal|url=http://beck.library.emory.edu/southernchanges/article.php?id=sc07-5_006|title=The Origins of the Montgomery Bus Boycott|first=David J.|last=Garrow|journal=[[Southern Regional Council|Journal of the Southern Regional Council]]|volume=7|issue=5|page=24|publisher=[[Emory University]]|year=1985|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100714210519/http://beck.library.emory.edu/southernchanges/article.php?id=sc07-5_006|archive-date=July 14, 2010|access-date=February 26, 2022|archivedate=July 14, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100714210519/http://beck.library.emory.edu/southernchanges/article.php?id=sc07-5_006}}</ref> === د ايميټي ټيل وژنه؛ د تورن څېړنه او خوشې کول === د ۱۹۵۵ز کال د اګست په مياشت کې، د پارکس له خوا د خپلې چوکۍ له پرېښودلو نه څلور مياشتې مخکې چې د مينټګمري د بس پرېکون لامل وګرځېد، دوه سپين پوستو هر يو «جان ډبليو. ميلام» او «روای براينټ»، د شیکاګو يو اوسېدونکی افريقايي الاصله امريکايي «ايميټي ټيل» وواژه. د هغه د مور په غوښتنه په پرانيستې جنازه کې په ډېر وحشت سره د هغه د وهل شوي بدن انځورونه ډېر زيات خپاره شول، په ځانګړي ډول د «جيټ» په نوم د يوې اونيزې نشريې له خوا، کومه چې په شمال کې د تورپوستو په ټولنو کې زياته خپرېده. بله مياشت کې د هغه په وژنه تورن کسان خوشې شول. په کور دننه او نړيواله کچه د دې پرېکړې په اړوند ډېر پراخه پاڅونونه وشول. د ۱۹۵۶ز کال د جنورۍ په څلور وېشتمه نېته په «لوک» مجله کې يوه مرکه خپره شوه، په کومه کې چې دواړو کسانو منلې وه چې «ټيل» دوی وژلی دی.<ref>{{cite book|title=Getting Away With Murder: The True Story of the Emmett Till Case|last=Crowe, Chris.|date=2003|publisher=Phyllis Fogelman Books|isbn=0803728042|location=New York|oclc=49699347}}</ref> == سرچینې == b8294i7mx6n6xxbdc4lfx2wp83961ma 0 60726 352641 302491 2025-06-12T22:09:54Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352641 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} ډاماريس، ليډي ماشام (۱۸ جنوري ۱۶۵۹ – ۲۰ اپريل ۱۷۰۸ز کلونه) يوه بریتانوۍ ليکواله، فيلسوفه، د الاهياتو متخصصه او د ښځو د زده کړې ملاتړه وه، څوک چې د لومړيو ښځمنپالانو په توګه پېژندل شوې ده. نوموړې د ليد پر کمزورۍ او رسمي لوړو زده کړو ته د کم لاسرسي په وړاندې برياليتوب تر لاسه کړ او په دې ډول وتوانيده چې د خپل وخت د نامتو مفکرینو په منځ کې لوړ ځای وګټي. د پراخه مکاتباتو (ليکونو استولو او تر لاسه کولو) په مرسته هغې دوه آثار خپاره کړل چې د یو نوم يې «د خدای د مينې په اړه خبرې» (۱۶۹۶ز کال) او د دويم نوم يې دی «يو نېک يا مسيحي ژوند ته په اشارې سره افکار» (1705ز کال). له فيلسوف جان لاک سره د اوږدې او دوه اړخيزې اغېزناکې ملګرتيا له امله هغه ځانګړی شهرت لري. == د کورنۍ مخینه == === د ژوند لومړي کلونه === ==== رالف کارډورت (۱۶۱۷-۸۸ز کلونه) ==== ډاماريس کاډورت د ۱۶۵۹ز کال د جنورۍ په اتلسمه نېټه زېږېدلې وه، د عزتمند پروفيسر رالف کاډورت او د هغه د مېرمنې ډاماريس کارډورت (née Cradock) (مړه ۱۶۹۵ز کال) لور وه، کله چې د هغې پلار د کمبريج پوهنتون د کريسټ کالج استاد (هغه دنده چې د ټول عمر لپاره پرې پاتې شو) وټاکل شو، نوموړې پنځه کاله وروسته وزېږېده. رالف کاډورت چې يو پېژندل شوی کلاسيک پوه او د عبري ژبې «ريجس» پروفيسر (ريجس پروفيسر هغه وي چې ټاکنه او پالنه يې په شاهي ډول شوې وي)، د ۱۶۳۰ز لسيزې په اوږدو کې يې د «امانويل کالج» په ناتاييد شوې چاپېرل کې زده کړې کړې وې. د هغه پلار (چې يو راهب او شاهي مذهبي مشر چې د هغه نوم Ralph Cudworth و) او د هغه پلندر راهب «جان سټوټن» (۱۵۹۳-۱۶۳۹ ز کلونه) دواړو له د مخکې په همدې ځای کې زده کړې کړې وې او يو پر بل پسې يې د سومرسيټ د الير د پوهنځي رياست تر سره کړی و (چېرې چې ځوان راف زېږېدلی و). هغه د کامبريج د اپلاتوني ښوونځي مخکښه څېره شوه، په خپل ستر اثر (د نړۍ ريښتيني فکري نظام The True Intellectual System of the Universe) کې يې بې سارې پوهه ځای کړه (د دې کتاب يواځینۍ ډېره مهمه برخه تر ۱۶۷۱ز کال پورې چمتو شوه او په ۱۶۷۸ز کال کې خپره شوه). په څرګند ډول د الحادي عزم په ردولو سره، د هغه د نژدې همعصر رينی ديکارت په رڼا کې، پر «کالويني» الاهياتو نيوکه او د «تامسن هوبس» سره په مخالفت کې د هغه کار چمتو شوی و.<ref name=":0">Frankel, Lois. "Damaris Cudsworth Masham." Vol. 3, in ''A History of Women Philosophers, 1600–1900'' by Mary Ellen Waith (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1991.), 73.</ref><ref>Benjamin Carter, 'The standing of Ralph Cudworth as a Philosopher', in G.A.J. Rogers, Tom Sorell and Jill Kraye (eds), ''Insiders and Outsiders in Seventeenth-Century Philosophy'' (Routledge 2010), [https://books.google.co.uk/books?id=bD2OAgAAQBAJ&pg=PA99&lpg=PA99&dq=Carter,+the+standing+of+Ralph+Cudworth&source=bl&ots=f_NeEtjN_S&sig=o-sUvbQAAfFbhHRvkWAytd4KxFU&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjz17zvn8jLAhXKKB4KHTRnDDEQ6AEIIjAB#v=onepage&q=Carter%2C%20the%20standing%20of%20Ralph%20Cudworth&f=false pp. 99–111]. Catherine Osborne, 'Ralph Cudworth's ''The True Intellectual System of the Universe'' and the Presocratic Philosophers', in Oliver Primavesi and Katharina Luchner (eds) ''The Presocratics from the Latin Middle Ages to Hermann Diels'' (Steiner Verlag 2011), pp 215–35.</ref><ref>R. Cudworth, ''The true intellectual system of the universe. The first part wherein all the reason and philosophy of atheism is confuted and its impossibility demonstrated'' (Richard Royston, London (1678) but with imprimatur of 1671).</ref><ref>See [http://cambridgeplatonists.org/bibliography/ralph-cudworth/ Cambridge Platonist Research Portal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140914063157/http://cambridgeplatonists.org/bibliography/ralph-cudworth/|date=14 September 2014}}</ref> ==== ډامريس کراډوک انډريوس (مړ. ۱۶۹۵ز کال) ==== د هغې مور ډامريس چې د ډامريس او د لندن د «متيو کراډوک» (مړ ۱۶۴۱ ز کال) لور وه، لومړی واده يې د لندن ميشتي سوداګر «تاماس انډريو» (مړ. ۱۶۵۳ ز کال) سره کړی و (د لندن د ټولګټو د لارډ ښاروال سر تاماس انډريوز زوی و)، له همدې امله يې له هغه څخه ګڼ ناسکه وروڼه او خویندې درلودې. د هغې د مور ميرې «ريبيکا» (له ماتيو کراډوک څخه پاتې شوې) وروسته د امانويل کالج د اپلاتون پوه «بنجامين ويچکوټ» سره واده وکړ، د چا خورزې چې د هغې د پلار د ملګري «ډاټر جان ورتنګټن» (۱۶۵۷ ز کال) سره واده وکړ. د خپلې مور د کورنۍ له لارې، ډاماريس (مېرمن ماشام) د «ايټن» د رئيس «زکاري کراډوک» (۱۶۸۰-۹۵ز کلونه) او د سفولک، ويکامبورک د پروټیسټانت کليسا د پالونکي «سامويل کراډوک» ترله وه (دوی دواړو د ۱۶۴۰ز او ۱۶۵۰ز لسيزې په اوږدو د کامبريج په ايمانوويل کالج کې زده کړې کړې وې).<ref>Will of Mathew Cradock (P.C.C. 1641).</ref><ref>Sarah Hutton, 'Whichcote, Benjamin (1609–83), theologian and moral philosopher' in ''Oxford Dictionary of National Biography''.</ref><ref>Wills of Ralph Cudworth (P.C.C. 1688) and Damaris Cudworth (P.C.C. 1695).</ref><ref>Will Of Thomas Andrewes (P.C.C. 1653).</ref><ref>John T. Young, 'Worthington, John (bap. 1617, d. 1671)' in ''Oxford Dictionary of National Biography''.</ref> د ډاماريس کاډورت ناسکه خور، ډاماريس انډريوز (مړه. ۱۶۸۷ ز کال)، له «ايډوارډ ابني» سره واده کړی و، څوک چې د «کريسټين کالج» زده کوونکی، فارغ التحصيل او همکار و (له ۱۶۴۹ ز کال راهيسې)، چا چې په دواړو قوانينو کې عالي سند (LL.D) تر لاسه کړی و (يعنې هم مدني قانون او هم د کليسا قانون) او د کالج له همکارۍ څخه يې هغه مهال استعفا ورکړه چې غوښتل يې له هغې سره واده وکړي (۱۶۶۱ز کال). د هغې ناسکه ورور، «جان انډريوز (مړينه له ۱۶۸۸ ز کال وروسته)، هم په کرايسټ کالج کې زده کړې کړې وې (له ۱۶۶۴ ز کال څخه) او دلته يې د همکار په توګه دنده تر سره کوله (تر ۱۶۷۵ ز کال پورې). د هغې بل ناسکه ورور (مړينه.  ۱۶۷۴ ز کال ) د کامبريج په کوينز کالج کې داخله واخیسته (۱۶۶۳/۶۴ز کلونه) او تر مړينې پورې هلته همکار و. په داسې حال کې چې د هغې ورور، «چارلس کاډورت»، څوک چې په هندوستان کې مړ شوی و (۱۶۸۴ز کال) او د چا لپاره چې «لاک» خپله مينه وليده، شونې ده چې د کامبريج په «ټرينيتي» کالج کې يې زده کړې کړې وي، د هغې بل ورور کرايسټ کالج ته ولاړ: جان کاډورت نومېده (د جان انډريوز تر روزنې لاندې د پوهنځي شاګرد و او وروسته يې په يوناني ژبه کې همکاري او استادي وکړه (۱۶۷۲- ۱۶۸۴ز کلونه) او تاماس کاډورت).<ref>Venn, ''Alumni Cantabrigienses'' Vol. I Part 1, [[iarchive:alumnicantabrigipt1vol1univiala/page/2|p. 2]].</ref><ref>J. Peile, ''Biographical Register of Christ's College 1505–1905'', I: 1448–1665 (Cambridge University Press, 1910), [[iarchive:biographicalregi01peil/page/612|p. 612]] (Internet Archive). Venn, ''Alumni Cantabrigienses'', Vol. I Part 1, p. 30.</ref><ref>Venn, ''Alumni Cantabrigienses'' Vol. I Part 1, [[iarchive:alumnicantabrigipt1vol1univiala/page/30|p. 30]]. Will of Mathew Andrewes, Fellow of Queen's College of Cambridge (P.C.C. 1674, Bunce quire). Abstract in H.F. Waters, ''Genealogical Gleanings in England, with the addition of New Series, A-Anyon'' Vol. II (Genealogical Publishing Company, Baltimore 1969), [[iarchive:genealogicalglea02wate/page/1738|p. 1738]].</ref><ref>Locke's letter, in Lord King, ''The Life of John Locke: With Extracts from His Correspondence'', New Edition, 2 Vols (Henry Colburn and Richard Bentley, London 1830), II, [https://books.google.gg/books?id=F08pAAAAYAAJ&pg=PA16#v=onepage&q&f=false pp. 16–21] (Google).</ref><ref>Peile, ''Biographical Register'' II, [[iarchive:biographicalregi02peil/page/48|pp. 49–50]], citing Journal entries from Factory Records, Kasinbazar III. See David A. Pailin, 'Cudworth, Ralph (1617–88), theologian and philosopher' in ''Oxford Dictionary of National Biography''.</ref><ref>J. Peile, ''Biographical Register of Christ's College 1505–1905, Volume II, 1666–1905'' (Cambridge University Press 1913), II, [[iarchive:biographicalregi02peil/page/46|p. 46]].</ref><ref>Venn, ''Alumni Cantabrigienses Part I. From the earliest times to 1751'', Vol. 1 (1922), pp. 430–31.</ref> === زده کړه === که څه هم د هغې په لومړي ژوند کې ښوونځي ته د رسمي تګ کوم ثبوت نه شته، د هغې د کورنۍ د غیرعادي علمي چاپيريال (او د خپل پلار د اپلاتوني حلقې سره د هغې يوځای والی) هغې ته په داسې يو عمر کې ګټه او لرليد ورکړ، کله چې ښځو په عمومي توګه لوړو زده کړو ته لاسرسی نه درلود. دا ادعا چې خپل پلار هغې ته روزنه ورکړې، يا د افکارو په وده کې په ځانګړي ډول د «جان نورس» (يو لومړی ملګری د چا سره چې هغې مخالت وکړ) پوروړې ده، تر يو بريده نااړینه ده: په علمي ژوند کې د ځای پر ځای شويو اکاډميکو خلکو د يوې ځيرکې کورنۍ هوښياره ځوانه ښځه وه. ډاماريس خپله هم د ماشوم پر زده کړه د مورني اغېر پر اهميت ټينګار کاوه.<ref>'I.3: "Household Affaires are the Opium of the Soul": Damaris Masham and the Necessity of Women's Poetry', in B. Smith and U. Appelt (eds), ''Write or be Written: Early Modern Women Poets and Cultural Constraints'' (Routledge, Abingdon 2016), [https://books.google.co.uk/books?id=awOoDQAAQBAJ&pg=PT83&lpg=PT83&dq=Abney,+Damaris#v=onepage&q=Abney%2C%20Damaris&f=false at pp. 83 ff] (Google).</ref><ref>The claim appears to originate speculatively in George Ballard, ''Memoirs of Several Ladies of Great Britain'' (Author, Oxford 1752), [https://archive.org/stream/memoirsofseveral00ball#page/378/mode/2up/search/Masham pp. 379–88], at p. 379. See a discussion in James G. Buickerood, 'What is it with Damaris, Lady Masham? The Historiography of one early modern woman philosopher', ''Locke Studies. An Annual Journal of Locke Research'' 5 (2005), [http://www.lockestudies.org/wp-content/uploads/2013/10/buickeroodLS5.pdf pp. 179–214] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160324202442/http://www.archive.org/stream/memoirsofseveral00ball |date=2016-03-24 }}; and a reply by Richard Acworth, 'Cursory Reflections', &c., ''Locke Studies'' 6 (2006).</ref> جان لاک ته د هغې لومړي ليکونه په فلسفي موضوع کې د هغې د تجربې څرګندونه کوي چې د خپل پلار د اپلاتوني اندونو په اړوند د بحث کولو وړتيا يې درلوده او د ګڼو اپلاتوني آثارو په اړه يې پوهه حاصله کړې وه. تر ۱۶۸۲ز کال پورې، هغې په معاصره فلسلفه کې پوره زده کړه کړې وه. دا سره له دې چې د سترګو نظر يې ډېر کمزوری و او د هغې د زیات لوست په هيله يې اغېز کړی و. دا کوم طبيي بنسټ نه لري: «جان نورس» په خپل کتاب «د انساني ژوند د چارو په اړوند انعکاس» (۱۶۹۰ز کال) کې د هغې د «ړوندوالي» يادونه کړې ده، خو دا يو داسې بیان و چې هغې يې خپله مخالفت کړی دی او هغه ته يې د هغه اند تصحيح کړی دی. جان لاک همدا راز له «فيليف وان ليمبورچ» سره د ليکونو پر مهال د هغې د ليد يادونه کړې ده. له دې کمزورۍ سره سره هغې علمي مشغولا تر لاسه کړه، کومه چې د هغې په زمانه کې خپله د يوې ښځې لپاره غیر عادي وه.<ref name="ReferenceA">Frankel, ''A History of Women Philosophers, 1600–1900'', 73–74.</ref><ref>Jaqueline Broad. "Damaris Masham." In ''Women Philosophers of the Seventeenth Century'', (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 138.</ref><ref>Frankel, ''A History of Women Philosophers, 1600–1900'', 73–74; but see Buickerood, p. 193.</ref><ref>Buickerood, ''Locke Studies'' 5 (2005), at pp. 191–93, citing letter of Masham to Jean le Clerc of 18 June 1703, Universitseitbibliotheek, Amsterdam, MS J.58v.</ref> == واده (۱۶۸۵ز کال) او مور کېدل == په ۱۶۸۵ز کال کې، ډاماريس ګاډورت (چې ۲۶ کلنه وه) له «سر فرانسس ماشام» سره واده وکړ، څوک چې د ايسيکس د سيمې په «های ليور» د «اوټيس» د «مانور» درېيم کوچنی بارون و (۱۶۴۶-۱۷۲۳ ز کلونه) (بارون او بارونيټ يا کوچنی بارون د بریتانيې په ميراثي لقبونو او د اشرافو په لقبونو کې يو لقب دی) (له دې وروسته نوموړې ته اغلې ماشام ويل کېدل). هغې او سر فرانسس (چې کونډ و)، (مخکینې مېرمن يې ميري سکاټ نومېده) اته بچیان يې درلودل، د دربار يو ښاغلی «سمويل، لومړی لارډ ماشام» (۱۶۷۸/۹-۱۷۵۸ز کلونه) يې هم زوی و، نوموړې او فرانسس يو زوی درلود: فرانسيس کاډورت ماشام (۱۶۸۶-۱۷۳۱ز کلونه). د دوی د شخصي اړيکو په اړه ډېر کم معلومات په لاس کې شته: که څه هم دا واده کوم ستر ټولنيز يا تعلیمي پرمختګ نه و، بيا يې هم دوی دواړو ته خونديتوب ورکړ. کله چې په ۱۶۸۸زکال کې د هغې پلار رالف کاډورت مړ شو: نوموړي هغې ته له خپل کتابتون څخه د انګليسي دومره کتابونه پرېښودل چې څومره هغې بايد ټاکلی وای. مور يې د خپلې لور له کاله سره نژدې اړيکې وپاللې او په (۱۶۹۵ز کال) کې مړه شوه، هغې خپلې لور ته د پام وړ ستره زېرمه پرېښوده او جان لاک، ايډوارډ کلارک او پادري اډوارډ فاولر (د هغې عملي کوونکی) يې د خپل لمسي د راتلونکي د ښېګڼې لپاره د معتمدينو په توګه وټاکل چې هغه فرانسس کاډورت ماشام و (څوک چې وروسته د محکمې د دفتر عمومي محاسب شو).<ref>M. Knights, 'Masham, Sir Francis, 3rd Bt. (c. 1646–1723), of Otes, High Laver, Essex', in D. Hayton, E. Cruickshanks and S. Handley (eds), ''The History of Parliament: the House of Commons 1690–1715'' (Boydell & Brewer, 2002) [http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1690-1715/member/masham-sir-francis-1646-1723 Read here.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160419093847/http://historyofparliamentonline.org/volume/1690-1715/member/masham-sir-francis-1646-1723 |date=2016-04-19 }}</ref><ref>Will of Ralph Cudworth, Doctor of Divinity (P.C.C. 1688).</ref><ref>Sarah Hutton, "Lady Damaris Masham." ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''. (March 2014). http://plato.stanford.edu/entries/lady-masham.</ref><ref>Her epitaph (monumental inscription in High Laver church) was reputedly written by John Locke, see H.R. Fox Bourne, ''The Life of John Locke'', 2 Vols (Harper & Brothers, New York 1876), [https://archive.org/stream/lifeofjohnlocke02bour#page/306/mode/2up II, pp. 306–07.]</ref><ref>Will of Damaris Cudworth (P.C.C. 1695).</ref> == مراسلات او خپرونې == د شل کلنۍ له پيل څخه بيا له هغې وروسته، هغې له جان لاک سره نژدې شخصي اړيکې ساتلې وې (د ژوند تر پايه پورې). احتمالاً دوی د يو شریک ملګري په واسطه سره يو ځای شوي وو چې هغه  اډوارډ کلارک و. دوی له ۱۶۸۲ز کال څخه مخکې سره کتلي وو او ډېر شخصي او ډېر ځله مينه ناک لیکونه يې سره رد او بدل کړل. لاک فيليپ ون ليمبورخ ته په يو لیک کې نوموړې د ستاينې په طريقه سره ښودلې ده: «دا ښځه خپله مذهبي او فلسفيانه علومو کې دومره مهارت لري او د داسې اصلي فکر لرونکې ده چې ته به ډېر داسې نارينه پیدا نه کړې چې دا ورڅخه د علم په شتمنۍ او له هغې څخه په ګټه اخستلو کې لوړه نه وي».هغې او لاک په خپله ملګرتيا او مطالعاتو کې یو بل ته زيات اهميت درلود او لاک د هغې په کور کې استوګنه غوره کړې وه (له ۱۶۹۱ څخه به ۱۷۰۴ز کال کې د هغه تر مړينې پورې). هغه له ځانه سره خپل کتابتون هم راوړی و (چې نږدې ۲۰۰۰ کتابونه يې درلودل)، د هغې لپاره يې د ليکلو مېز، رنګ او کړکی هم رانيولي وو او د هغې د آثارو د تجليد لګښت يې پرې کړ. د لاک وروستی وصيت او د وصيت ډېره برخه ډماريس، اغلې ماشام او د هغې زوی فرانسس ته د ډاليو ميراث او د پالنې لپاره وقف شوې ده. د لاک د وروستۍ ورځې روايت (په کومه ورځ چې اغلې ماشام ورسره وه) او د هغه کردار په ۱۷۰۵ز کال کې خپاره شول.<ref>M. Knights, 'Clarke, Edward I (1650–1710), of Chipley, Som.', in D. Hayton, E. Cruickshanks and S. Handley (eds), ''The History of Parliament: the House of Commons 1690–1715'' (from Boydell and Brewer, 2002), [https://www.historyofparliamentonline.org/volume/1690-1715/member/clarke-edward-i-1650-1710 History of Parliament Online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191117133053/https://www.historyofparliamentonline.org/volume/1690-1715/member/clarke-edward-i-1650-1710 |date=2019-11-17 }}.</ref><ref name="ReferenceB">Hutton, ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''.</ref><ref>J. le Clerc, 'Article V. Eloge de feu Mr. Locke,' ''Bibliothèque Choisie, pour servir de suite à la Bibliothèque Universelle'', Vol. VI: Année MDCCV (Henry Schelte, Amsterdam 1705), pp. 342–411, [https://books.google.co.uk/books?id=628UAAAAQAAJ&pg=PA398#v=onepage&q&f=false at pp. 398–401 (deathbed scene)]; pp. 402–10 [https://books.google.co.uk/books?id=628UAAAAQAAJ&pg=PA402#v=onepage&q&f=false (character).] (In French).</ref><ref>Will of John Lock of High Laver (P.C.C. 1704).</ref><ref>Jaqueline Broad, 'A Woman's Influence? John Locke and Damaris Masham on Moral Accountability,' ''Journal of the History of Ideas'' 2006 (University of Pennsylvania Press), 493.</ref> == سرچينې == abo9ovmrl53q43bttc7bec4uxs9wnvl 0 61306 352630 279774 2025-06-12T17:46:03Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352630 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} ماري جي. هریس جونز ( ۱۸۳۷زکال (تعمید شوې) – ۳۰ نومبر ۱۹۳۰ زکال) چې له ۱۸۹۷ زکال وروسته په مادر جونز پېژندل کېده، په ایرلنډ کې زېږېدلې امریکايي ښوونکې او درزي(خیاطه) وه چې په مخکښې فعالې او د اتحادیې او ټولنې په سازمان کوونکې واوښته. هغې د لویو اعتصابونو په همغږي کولو کې مرسته وکړه او د نړۍ د صنعتي کارګرانو د ټولنې بنسټ یې کېښود. وروسته له هغې چې د جونز مېړه او څلور ماشومان په ۱۸۶۷ زکال کې د زېړې تبې د وبا له امله مړه شول، په ۱۸۷۱ زکال کې یې د جامو پلورنځۍ د شیکاګو د لویې اورلګېدنې پر مهال له منځه لاړ، هغې د Knights of Labor او د کانونو د کارګرانو د متحدې ټولنې مدیریت پر غاړه واخیست. په ۱۹۰۲ زکال کې هغه مهال چې نوموړې په بریالیتوب سره د کانونو کارګران او د هغو کورنۍ د کانونو د صاحبانو پر ضد مدیریت کړل، هغه د «متحده ایالاتو د خطرناکې مېرمنې» په نوم ونومول شوه. په ۱۹۰۳ زکال کې یې د پنسلوانیا په کانونو او د ورېښمو په کارخونو کې د ماشومانو د کار کولو اړوند قوانینو د کمزورې اجرا په اعتراض کې له فیلادلفیا څخه په نیویارک د ولسمشر تئودور روزولت تر کوره د ماشومانو لاریون مدیریت کړ. == لومړی ژوند == ماري جي. هریس جونز د رومن کاتولیک اجاره کوونکي بزګر ریچارډ هریس او ایلن هریس (کورنی نوم یې کارتر) په کورنۍ کې د کورک په شمالي څنډه کې وزېږېده. د هغې د زیږون کره نېټه نه ده معلومه، خو د تعمید غسل ورته د ۱۸۳۷ زکال د اګست په لومړی نېټه ورکړل شو. هریس او کورنۍ یې د ګڼ شمېر ایرلنډي کورنیو په څېر د لویې قحطۍ قرباني شول. دغې قحطۍ د هریس د کورنۍ په ګډون چې هغه مهال هریس ۱۰ کلنه وه؛ له یو میلیون څخه زیاتې کورنۍ شمالي امریکا ته کډې کولو ته اړ کړې.<ref name="cork">''Day by Day in Cork'', Sean Beecher, Collins Press, Cork, 1992{{ISBN?}}{{page?|date=October 2021}}</ref><ref name="plaque">{{cite web|url=http://motherjonescork.com/about|title=Mary Harris Jones|date=March 7, 2012|access-date=November 30, 2012|quote=... This plaque will be erected near the famous Cork Butter Market and will be unveiled on 1st August 2012 which is the 175th Anniversary of her baptism in the North Cathedral [St. Mary's Cathedral] (we have not been able to ascertain her actual date of birth but it would most likely have been a few days before this date). Her parents were Ellen Cotter, a native of [[Inchigeela]] and Richard Harris from Cork city. Few details of her life in Cork have been uncovered to date, though it is thought by some that she was born on Blarney Street and may have attended the North Presentation Schools nearby. She and her family emigrated to Canada soon after the Famine, probably in the early 1850s. ...|publisher=Mother Jones Commemorative committee}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aflcio.org/About/Our-History/Key-People-in-Labor-History/Mother-Jones-1837-1930|title=Mother Jones (1837–1930)|access-date=November 30, 2012|publisher=[[AFL–CIO]]}}</ref><ref name="Risjord, Norman K">{{Cite book|title=Populists and progressives|author=Risjord, Norman K.|date=2005|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=0742521702|oclc=494143478}}</ref> == د بدلون کلونه == ماري هغه مهال چې کورنۍ یې کاناډا ته کډه شوه، نوې ځوانه و. په کاناډا (او وروسته په متحده ایالاتو کې) د هریس کورنۍ د دوی د کډوالۍ د وضعیت، کاتولیکې عقیدې او ایرلنډي میراث له امله د تبعیض قرباني شوه. ماري په تورنټو کې د تورنټو په عادي ښوونځي کې زده کړې وکړې چې فیس یې نه اخیست او ان د هر سمستر په پوره کېدو به یې د اونۍ په حساب له زده کوونکي سره یو ډالر مرسته کوله. ماري له دغه ښوونځي فارغه نشوه، خو وه یې کولای شو د ۱۸۵۹ زکال د اګست په ۳۱ مه د ۲۳ کلونو په عمر د کافي زده کړو کولو د ترلاسه کولو پر بنسټ د میشیګان په مونرو کې تدریس وکړی. هغې د میاشتې اته ډالر معاش اخیست، خو دغه ښوونځي د یو «ستړي کوونکي ځای» په توګه توصیف شو. له خپل مسلک څخه په ستړي کېډو هغې لومړی شیکاګو او بیا یې ممفیس ته کډه وکړه چېرې چې یې بیا په ۱۸۶۱ زکال کې د وسپنې ویلې کولو د ملي اتحادیې له غړي او سازمان کوونکي جورج اې جونز سره واده وکړ؛ هغه اتحادیه چې وروسته په شمالي امریکا کې د اوسپنې د قالب کوونکو او ویلې کوونکو په نړیواله اتحادیه واوښته او د هغو کارګرانو استازولي یې کوله چې د بخار د ماشینونو، ژرندو او نورو ټولو تولیدي توکو په جوړولو او بېرته رغولو کې یې تخصص درلود. دې ته په پام چې د هغه مېړه د کور د لګښتونو د پوره کولو په موخه په کافي کچه عاید درلود، هغې خپل کار د کور په کار واړاوه.<ref name="Religion and Radical">''Religion and Radical Politics: An Alternative Christian Tradition in the United States'', Robert H. Craig, Temple University Press, Philadelphia, 1992{{ISBN?}}{{page?|date=October 2021}}</ref><ref name="Russell E. Smith 1967">Russell E. Smith, "March of the Mill Children", ''The Social Service Review'' 41, no. 3 (1967): 299</ref><ref name="Risjord, Norman K2">{{Cite book|title=Populists and progressives|author=Risjord, Norman K.|date=2005|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=0742521702|oclc=494143478}}</ref><ref name="Eric Arnesen 2002">Arnesen, Eric. "A Tarnished Icon", ''Reviews in American History'' 30, no. 1 (2002): 89</ref> په ۱۸۶۷ زکال کې د ژېړې تبې د وبا له امله په ممفیس کې د خپل مېړه او درې لوڼو او یو زوی له لاسه ورکول (ټول له پنځه کلنۍ نه کوچنیان و) د هغې په ژوند کې د عطف نقطه وه. له دغې غمیزې وروسته هغه شیکاګو ته راوګرځېده څو د خیاطۍ نوې سوداګري پیل کړي. د ۱۸۷۰ مې او ۱۸۸۰ مې لسیزې پر مهال هغې د شیکاګو د لوړې کچې کسانو ته کار کوه. له دې څلور کاله وروسته هغې خپل کور، هټۍ او خپله شتمني په ۱۸۷۱ زکال کې د شیکاګو په لویه اور لګېدنه کې له لاسه ورکړل. دغې لویې اورلګېدنې ګڼ شمېر کورونه او هټۍ له منځه یووړې. جونز د ډېر کسانو په څېر د ښار په بېرته رغونه کې مرسته کړه. د هغې ژوند لیک ته په پام دغې چارې هغه په Knights of Labor ډله کې شامله کړه. هغې د اعتصبانو په طراحۍ لاس پورې کړ. په پیل کې د هغې اعتصابونه او اعتراضونه له ناکامۍ سره مخ شول چې حتي ځینې مهال به دغه اعتصابونه او اعتراضونه د پولیسو په ډزو او د اعتراض کوونکو په وژنې پای ته رسېدل. Knights of Labor تر ډېره نارینه کسان جذب کول چې د لسیزې په نیمايي کې یې د غړو شمېر له یو میلیون څخه زیاتو کسانو ته ورسېد او په نړۍ کې په لوی کارګري سازمان واوښت.{{sfn|Gorn|2002|p=45}} په ۱۸۸۶ زکال کې د های مارکېټ پېښې، له انارشېزم څخه ویره او هغه ټولنیز بدلونونه چې د اتحادیه یي بنسټونو څخه یې سرچینه اخیسته هغه مهال د Knights of Labor د زوال لامل وګرځېدل چې یو نامعلوم کس د شیکاګو د پولیسو او اعتصابي کارکوونکو ترمنځ په شخړه کې لاسي بم وغورځاوه. هغه مهال چې نور یادې ډلې شتون نه درلود، ماري جونز تر ډېره د کانونکو د کارګرانو له متحدې ټولنې سره ښکېل شوه. هغه څو ځله د یادې ټولنې اعتصابونه رهبري کړل او اعتصابي کارګران یې هڅول تر هغه مهاله خپل اعتصاب پای ته وه نه رسوي؛ څو چې مدیریت؛ اعتصاب ماتوونکي او ملیشه ډلې اعتصاب ته نه وي دننه کړې. هغې باور درلود چې «نارینه کارګران د دومره معاش مستحق دي څو خپلو مېرمنو ته اجازه ورکړي په کور کې پاتې شي او له خپلو ماشومانو پالنه وکړي». ورته مهال د اعتصابونو تنظیم هم ښه کېده چې کارګرانو ته یې د ښه معاش ورکولو په څېر لوی نتایج یې له ځانه سره لرل.<ref>[[Rod Dreher|Dreher, Rod]] (June 5, 2006) [http://www.amconmag.com/article/2006/jun/05/00029/ All-American Anarchists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429053252/http://www.amconmag.com/article/2006/jun/05/00029/|date=April 29, 2011}}, ''[[The American Conservative]]''</ref><ref name="Russell E. Smith 19672">Russell E. Smith, "March of the Mill Children", ''The Social Service Review'' 41, no. 3 (1967): 299</ref>{{sfn|Gorn|2002|p=97}} د بیوګرافي لیکونکي الیوت ګورن په خبره، په یو سازمان کوونکي باندې د هغې د اوښتو بله سرچینه د هغې رومن کاتولېزم باور او همدارنګه یې له خپل ورور، فادر ویلیام ریچارډ هریس سره اړیکه وه.  ورور یې رومن کاتولیک ښوونکی، لیکوال، کشیش او د تورنټو د سقف مېشتو ترمنځ د نیګارا د ټاپووزمې (د انتاریو په سنت کانترینس کې) کشیش او د رومن کاتولیک مشر و، «هغه چې په ټوله انتاریو کې یو له مشهورو روحانیونو څخه  و»، خو د راپورنو له مخې له ترې پردی شوی و. کېدای شي سیاسي نظریات یې په ۱۸۷۷ زکال کې د وسپنۍ پتلې د اعتصاب، د شیکاګو کارګري خوځښت، های مارکېټ له جنجالونو او په ۱۸۶۶ زکال د اقتصادي ناورین تر اغېز لاندې راغلي وي. <ref name="Eric Arnesen 20022">Arnesen, Eric. "A Tarnished Icon", ''Reviews in American History'' 30, no. 1 (2002): 89</ref>{{sfn|Gorn|2002}} نوموړې هغه مهال چې په ټول هېواد کې د اعتصابونو فعاله سازمان کوونکې او لارښوونکې وه په ځانګړي توګه له UMW او د امریکا د سوسیالیست ګوند سره ښکېل وه. د اتحادیې د سازمان کوونکې په توګه، په لاریونونو کې یې د اعتصابي کارګرانو د مېرمنو او بچیانو په سازمان کولو سره شهرت وموند. په ۱۹۰۲ زکال کې د لویدیځې ویرجینیا په محکمه کې  لوی څارنوال، ریس بلیزارد، د کانونو د اعتصابي کارګرانو د راغونډېدو په اړه ممنوعیتونه ته په نه پام هغه «د امریکا خطرناکه مېرمن» وبلله. بلیزارد وویل: «د امریکا خطرناکه مېرمن هلته ناسته ده». «هغه داسې حالت ته رسېدلې چې سوله او آرامښت ټینګ دی... خو کله یې چې خپله ګوته وښوروله ۲۰ زره داوطلبه کسان خپل کاري وسایل په ځمکه اېږدي او بیرون ته راوځي».<ref name="BallardHudson2013">{{cite book|author1=Sandra L. Ballard|author2=Patricia L. Hudson|title=Listen Here: Women Writing in Appalachia|url=https://books.google.com/books?id=zUkQxWDhriQC|access-date=September 26, 2013|year=2013|publisher=University Press of Kentucky|isbn=978-0813143583}}</ref> == مړینه == ماري هریس جونز د ۱۹۳۰ زکال د نومبر په ۳۰ مه نېټه د مریلینډ د سېلور سپرېنګ سیمې په برګریس کروندې کې چې اوس د مریلنډ اډلفی ته اړونده ده مړه شوه. د هغې د جنازې مراسم د واشنګټن ډی سي په په سنت ګابریل کې ترسره شول.<ref>Obituary for Mother Mary Jones, ''The Washington Post'', December 2, 1930, p. 3.</ref><ref>{{cite news|agency=Associated Press|title=Mother Jones Dies. Led Mine Workers|url=https://www.nytimes.com/1930/12/01/archives/mother-jones-dies-led-mine-workers-100yearold-crusader-in-her-time.html|quote=100-Year-Old [sic] Crusader in Her Time Had Headed Many All Night Marches of Strikers. Often Went To President. Lost All Her Family in Memphis Epidemic of 1867. Miners Became Her "Children." Idolized by Workers. Celebrates 100th [sic] Birthday. Mary (Mother) Jones, militant crusader for the rights of the laboring man, died at 11:55 last night at her home in near-by Maryland. She was 100 [sic] years old....|newspaper=[[New York Times]]|date=December 1, 1930|access-date=November 30, 2012}}</ref><ref name="sidebar2">{{cite web|url=https://blog.historian4hire.net/2019/01/03/mother-jones/|title=Mother Jones in Suburban Maryland: Folklore and History|website=Historian 4 Hire|date=January 3, 2019|access-date=May 30, 2021}}</ref> نوموړې د ایلینوی په اولیو غره کې د متحده کان ویستونکو په هدیره کې د هغو کان ویستونکو په خوا کې چې د ۱۸۹۸ زکال په ویرډن جګړه که یې ژوند له لاسه ورکړی و خښه شوه. هغې دغه کان ویستونکي چې له اعتصاب څخه د سرچینې اخیستونکو تاوتریخوالو له امله وژل شوي و «خپل زامن» بلل. په ۱۹۳۲ زکال کې د ایلینوی ایالت نږدې ۱۵۰۰۰ کان ویستونکي په اولیو غره کې راغونډ شول، څو د متحدو کان اېستونکو پر وړاندې اعتراض وکړي، چې بیا ډېر ژر د امریکا د کانونو په مترقي کارګرانو واوښتل. هغه کان ویستونکي چې متقاعد شوي و د مادر جونز په ارواح عمل وکړي، پرېکړه یې وکړه چې یوه مناسبه د قبر ډبره د هغې پر قبر کېږدي. تر ۱۹۳۶ زکال پورې دغو کان ویستونکو نږدې ۱۶۰۰۰ امریکايي ډالر راغونډ کړي و او وه یې کولای شول «یوه اتیا ټنه مینسوتايي ګرانیست ډبره او د دوه کان ویستونکو برونزي مجسمې چې په منځ کې یې د ډبرو ۲۰ فوټي ستون شتون لري او د هغو په مرکز کې د مادر جونز انځور راغلی وپیري». د ۱۹۳۶ زکال د اکتوبر په ۱۱ مه چې د کان ویستونکو د ورځې په توګه پېژندل کېږي، نږدې ۵۰۰۰۰ تنه د مادر جونز د زیارت او د هغې د قبر د ډبرې لیدو لپاره راغلي و. له دې نیټې وروسته ۱۱ اکتوبر نه یوازې چې د کان ویستونکو د ورځې په توګه پېژندل کږي بلکې د «مادر جونز» د ورځې په نوم هم یادېږي او په اولیو غره کې لمانځل کېږي. <ref name="sidebar">{{cite web|url=https://blog.historian4hire.net/2019/01/03/mother-jones/|title=Mother Jones in Suburban Maryland: Folklore and History|website=Historian 4 Hire|date=January 3, 2019|access-date=May 30, 2021}}</ref><ref>"Service Tomorrow for Mother Jones," ''The Washington Post'', December 2, 1930, p. 12.</ref><ref>Gravesite: {{coord|39.080686|-89.733286|type:landmark|format=dms|display=inline}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.zinnedproject.org/news/tdih/battle-of-virden/|title=Battle of Virden|last=Biggers|first=Jeff|website=Zinn Education Project|access-date=July 8, 2019}}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.dol.gov/oasam/programs/laborhall/1992_jones.htm|title=United States Department of Labor – Labor Hall of Fame: Mary Harris "Mother" Jones|publisher=Dol.gov|access-date=September 6, 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110217010105/http://www.dol.gov/oasam/programs/laborhall/1992_jones.htm|archive-date=February 17, 2011}}</ref>{{sfn|Gorn|2002|p=297}} == سرچينې == 8et33p585dcgjdob3uw13ri40pbrow5 0 61858 352640 280702 2025-06-12T20:51:42Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352640 wikitext text/x-wiki پر مارکسیزم نیوکه (د مارکسیزم په ضد هم پېژندل کېږي) له بېلابېلو سیاسي ایډیالوژیو او اکاډیمیکو څانګو نه رامنځته شوې ده. په دې کې د توکمپالنې په اړه عمومي فکري نیوکه، د داخلي ثبات نشتوالی، په ماديزم پورې اړونده نیوکه (دواړه فلسفي او تاریخي) استدلالونه چې مارکسیزم د تاریخي تعدیل یوډول دی یا دا چې د انفرادي حقونو فشار ته اړتیا لري، د کمونیزم پلي کولو مسلې، اقتصادي مسلې لکه د نرخ نښو تحریف یا نشتوالی او کمې شوې هڅونې شامل دي. پر دې سربېره تجربوي او ایپیسټیمولوژیکي ستونزې په مکرر ډول پېژندل کېږي.<ref name="howard">See M. C. Howard and J.E. King, 1992, ''A History of Marxian Economics: Volume II, 1929–1990''. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press.</ref><ref name="popper">{{cite book|last=Popper|first=Karl|author-link=Karl Popper|title=Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge|publisher=Routledge|year=2002|isbn=978-0415285940|page=49}}</ref><ref name="keynes">John Maynard Keynes. ''Essays in Persuasion''. W.W. Norton & Company. 1991. p. 300 {{ISBN|978-0393001907}}.</ref><ref>{{cite web|url=https://whorulesamerica.ucsc.edu/theory/marxism.html|title=Who Rules America: A Critique of Marxism|last=Domhoff|first=G. William|date=April 2005|website=WhoRulesAmerica.net|access-date=30 November 2018}}</ref> == عمومي نیوکه == ځینې ډیموکراتیک سوسیالستان او سوسیال دیموکراتان دا نظر ردوي، چې ټولنې یوازې د طبقاتي شخړې او پرولتاریا انقلاب له لارې سوسیالیزم ترلاسه کولی شي. ډېری انارشیستان د انتقالي دولت پړاو اړتیا ردوي. ځینو مفکرینو د مارکسیستي تیورۍ اساسات لکه تاریخي مادیالیزم او د کار د ارزښت نظریه رد کړې او د نورو استدلالونو په کارولو سره یې پر پانګوالۍ نیوکه او د سوسیالیزم پلوي کوله. د مارکسیزم ځینې معاصر ملاتړي د مارکسیستي فکر ډېری اړخونه د اعتبار وړګڼي؛ خو دوی ادعا کوي چې دا مفکوره د اقتصادي، سیاسي یا ټولنیزې تیوري د ځینو اړخونو په اړه نیمګړې یا یو څه زړه ده. له همدې امله دوی ښايي مارکسیستي مفکورې د نورو تیوریستانو له نظریاتو سره یوځای کړي لکه د میکس ویبرــ د فرانکفورت مکتب د دې طریقې یوه بېلګه وړاندې کوي. محافظه کار تاریخپوه پاول جانسن لیکلي: « دا باید وویل شي چې هغه دځانګړو پوهانو ځانګړتیاوو ته وده ورکړه، په تېره بیا د تلمودیانو: د نیمه جذب شویو موادو د لویو نظریاتو د راټولولو او د نابشپړو پوهنیزو کارونو د پلانولو، د ټولو غیر عالمانو لپاره د سپکاوي او له نورو پوهانو سره په چلند کې د ډېرټینګار او بې رحمۍ لېوالتیا ښيي. په حقیقت کې د هغه ټول کارونه د تلمودیکې مطالعې نښه ده: دا په اصل کې د نورو پوهانو په اړه تبصره او د هغوی په برخه کې د نورو پر کار نیوکه ده».<ref>Johnson, Paul (2007) [1988]. [https://www.academia.edu/12009844/Intellectuals_From_Marx_and_Tolstoy_to_Sartre_and_Chomsky_by_Paul_Johnson ''Intellectuals From Marx and Tolstoy to Sartre and Chomsky by Paul Johnson''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200929180125/https://www.academia.edu/12009844/Intellectuals_From_Marx_and_Tolstoy_to_Sartre_and_Chomsky_by_Paul_Johnson/ |date=2020-09-29 }} (revised ed.). Perennial. {{isbn|978-0061253171}}.</ref> == تاریخي ماديزم == تاریخي مادیزم د مارکسیزم له بنسټونو نه دی. دا وړاندیز کوي چې د تولید په طریقو کې تخنیکي پرمختګونه د تولید په ټولنیزو اړیکو کې د بدلون لامل ګرځي. د ټولنې دا اقتصادي «بنسټ» د ایډیالوژیکي«روبنا» له خوا چې کلتور، مذهب، سیاست او د انسانیت د ټولنیز شعور نور ټول اړخونه په کې شامل دي، منعکسوي او اغېزمن کوي. دا په دې توګه د بشري تاریخ د پرمختګونو او بدلونونو د اقتصادي، تخنیکي او په پراخه توګه د مادي عواملو او همدارنګه د قومونو، ټولنیزو طبقو او ملتونو ترمنځ د مادي ګټو د ټکر په لټه کې دي. قانون، سیاست، هنرونه، ادبیات، اخلاق او مذهب د مارکس له خوا د ټولنې د اقتصادي بنسټ د انعکاس په توګه د روبنا په توګه وپېژندل شوو. ډېر منتقدین استدلال کوي، چې دا د ټولنې د ماهیت ډېر ساده کول دي او ادعا کوي، چې د نظرونو، کلتور او نورو اړخونو نفوذ چې مارکس یې سوپر جوړښت بولي، که نور بنسټونه نه وي، دا د ټولنې په لړ کې د اقتصادي بنسټ په څېر مهم دي. په هر حال مارکسیزم دا ادعا نه کوي، چې د ټولنې اقتصادي بنسټ په ټولنه کې یوازینی ټاکونکی عنصر دی لکه د مارکس د اوږدمهاله مرسته کوونکي فریدریش انګلس له خواچې په لاندې لیک کېښودل شوی دی:<ref>{{cite web|url=http://www.dictionary.com/browse/historical-materialism|title=Historical materialism|website=Dictionary.com|access-date=8 May 2018}}</ref><ref>{{cite web|author=Erich Fromm|author-link=Erich Fromm|url=https://www.marxists.org/archive/fromm/works/1961/man/ch02.htm|title=Marx's Concept of Man|date=1961|website=Marxists Internet Archive|access-date=8 May 2018}}</ref><ref>{{cite web|last=Marx|first=Karl|author-link=Karl Marx|title=The Poverty of Philosophy|publisher=Marxists Internet Archive|url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1847/poverty-philosophy/ch02.htm|access-date=23 May 2008|quote=The hand-mill gives you society with the feudal lord; the steam-mill society with the industrial capitalist.}}</ref><ref name="preface">{{cite book|last=Marx|first=Karl|author-link=Karl Marx|title=Preface to a Critique of Political Economy|publisher=The Electric Book Company|year=2001|location=London|pages=7–8}}</ref><blockquote>د تاریخ د مادي مفکورې له مخې په تاریخ کې حتمي ټاکونکی عنصر تولید او د حقیقي ژوند بیا تولید دی. تر دې ډېرهیڅکله نه مارکس او نه ما ادعا کړې. نو كه څوك دې خبرې ته متوجه شي، چې ووايي اقتصادي عنصر يواځينى ټاکونکی دى، هغه دا وړانديز په تجريد او بې معنا جمله بدلوي.<ref>Marx, Karl and Friedrich Engels. ''Selected Correspondence''. p. 498</ref><ref>{{cite book|last=Singer|first=Peter|author-link=Peter Singer|title=Marx: A Very Short Introduction|publisher=Oxford University Press|year=1980|location=Oxford|isbn=978-0192854056|page=[https://archive.org/details/marxveryshortint00sing_0/page/50 50]|url=https://archive.org/details/marxveryshortint00sing_0/page/50}}</ref><ref>Marx, Karl (1977). ''[https://www.marxists.org/archive/marx/works/1859/critique-pol-economy/preface.htm A Contribution to the Critique of Political Economy]''. Moscow: Progress Publishers: Notes by R. Rojas.</ref><ref>Murray Rothabrd (1995), ''An Austrian Perspective on the History of Economic Thought'', Volume 2, Edward Elgar Publishing Ltd, Chapter 12, pp.372-374, {{ISBN|0-945466-48-X}}</ref></blockquote> == تاریخي جبرپالنه == د مارکس د تاریخ تیوري د تاریخي تعدیل یوډول ګڼل کېږي، چې د ټولنیز بدلون لپاره د یو پایښت لرونکي میکانیزم په توګه په دیالکتیک ماديزم باندې د هغه له تکیې سره تړاو لري.مارکس لیکلي:<ref>{{cite book|url=http://www.sociologyencyclopedia.com/public/tocnode?id=g9781405124331_yr2011_chunk_g978140512433111_ss1-9|title=Economic Determinism|author=J.I. (Hans) Bakker|editor1-first=George|editor1-last=Ritzer|year=2007|publisher=Blackwell Encyclopedia of Sociology|doi=10.1002/9781405165518|isbn=9781405124331|access-date=28 December 2011|archive-date=29 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200929180051/https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9781405165518/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.kent.ac.uk/secl/philosophy/articles/sayers/cohen.pdf|title=Marxism and the Dialectical Method – A critique of G.A. Cohen|author=Sean Sayers|publisher=Radical Philosophy 36 (Spring, 1984), pp. 4–13|access-date=28 December 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20130702085432/http://www.kent.ac.uk/secl/philosophy/articles/sayers/cohen.pdf|archive-date=2 July 2013|url-status=dead}}</ref><blockquote>د پرمختګ په یوه ټاکلي پړاو کې د ټولنې مادي تولیدي ځواکونه د تولید له موجوده اړیکو سره په ټکر کې راځي یا یوازې په قانوني اصطلاحاتو کې ورته څرګندونې کوي، د ملکیت له اړیکو سره په هغه چوکاټ کې دننه چې دوی یې تر اوسه فعالیت کړی دی. د تولیدي ځواکونو د پراختیا له ډولونونه دا اړیکې د دوی په بندونو بدلېږي. بیا د ټولنیز انقلاب دوره پیلېږي. په اقتصادي بنسټ کې بدلونونه ژر یا وروسته د بشپړ ستر جوړښت د بدلون لامل کېږي.<ref>{{cite web|url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1859/critique-pol-economy/preface.htm|title=A Contribution to the Critique of Political Economy|author=Karl Marx|publisher=[[Progress Publishers]], Moscow, 1977|access-date=28 December 2011}}</ref></blockquote>اکاډمیک پیټر سټیلمن په دې باور دی، چې د ټاکونکي په توګه د مارکس دریځ یوه«افسانه» ده. فریدریش انګلس پخپله د مارکس د نظریاتو د تعدیل په اړه خبرداری ورکړ او ویې ویل: « د تاریخ د مادي مفکورې له مخې په تاریخ کې حتمي ټاکونکی عنصر د تولید او د رښتیني ژوند بیا تولید دی. که یوڅوک دا خبره تکرار کړي، چې اقتصادي عنصر یوازینی ټاکونکی عنصر دی، هغه له دې امله د  دا وړاندیز په یوه بې معنا، لنډیز او جمله بدلوي. انګلس په یوه یله پېښه کې په نښه کړه چې ځوان خلک په اقتصادي برخه کې ډېر فشار اخلي» په داسې حال کې چې تاریخي مادیالیزم د تاریخ د مادیالیزم نظریه بلل کېږي، مارکس دا ادعا نه کوي، چې تاریخ ته یې کُلي قاعده رامنځته کړې او دا چې د تاریخ مادي مفهوم «د تاریخي فلسفې نظریه نه ده، چې د برخلیک له خوا پر ټولو خلکو په هر ډول تاریخي شرایطو کېتحمیل شی، چې دا پخپله ومومي». هغه په یوه لیک کې د روسیې د ورځپاڼی ایډیټر اوتیتچیستین زاپیسکیم (۱۸۷۷) ته تشریح کړه،چې د هغه نظرونه په اروپا کې د حقیقي شرایطو د کره مطالعې پربنسټ دي.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=pMMeqKHZIDkC&q=%22rejection+of+historical+determinism%22&pg=PA262|title=The historical Jesus: ancient evidence for the life of Christ|author=Gary R. Habermas|author-link=Gary R. Habermas|publisher=[[Thomas Nelson Inc.]]|year=1996|access-date=28 December 2011|isbn=978-0899007328}}</ref><ref>Why Marx is Right? page 34</ref><ref>Marx:Myths and Legends</ref><ref>{{cite book|last=Engels|first=Friedrich|year=1972|url=https://www.marxists.org/archive/marx/works/1890/letters/90_09_21.htm|title=Letters: Marx-Engels Correspondence 1890. Engels to J. Bloch. In Königsberg|work=Marx, Engels, Lenin On Historical Materialism|location=Moscow|publisher=Progressive Publishers|via=Marxists Internet Archive}}</ref><ref>{{cite news|last=Aboulafia|first=Mitchell|date=1 December 2019|url=https://www.jacobinmag.com/2019/01/karl-marx-engels-capitalism-political-economy|title=Eight Marxist Claims That May Surprise You|newspaper=Jacobin|access-date=19 August 2020}}</ref><ref>Marx, Karl; Engels, Friedrich (1968) [1877]. [https://www.marxists.org/archive/marx/works/1877/11/russia.htm "Letter from Marx to Editor of the Otecestvenniye Zapisky"]. ''Marx and Engels Correspondence''. New York: International Publishers. Retrieved 11 July 2020 – via Marxists Internet Archive.</ref> د تاریخ د قوتونو د پوهاوي لپاره د دې تګلارې د بیا تکرارولو په هڅه کې پربت رانجن سرکار په هغه څه باندې نیوکه وکړه، چې هغه د تاریخي تکامل په اړه د مارکس د نظریاتو تنګ نظري اساس ګڼي. روي بترا په ۱۹۷۸ کال کې د پانګوالۍ او کمونیزم د زوال په کتاب کې د سرکار او مارکس په تاریخي تصمیم نیونکو تګلارو کې مهم توپیرونه په ګوته کړل:<ref>{{cite web|url=http://www.kurzweilai.net/rethinking-science-and-culture-pr-sarkar-s-reconstruction-of-science-and-society|title=Rethinking Science and Culture: P.R. Sarkar's Reconstruction of Science and Society|author=Sohail Inayatullah|author-link=Sohail Inayatullah|publisher=[[KurzweilAI]]|date=19 February 2002|access-date=28 December 2011}}</ref><blockquote>له انساني عنصر سره د سرکار اصلي اندېښنه هغه څه دي، چې د هغه مقالې ته نړیوالتوب ورکوي. په دې توګه د مارکس په وینا ټولنیز تکامل په عمده توګه د اقتصادي شرایطوله خوا اداره کېږي، سرکار ته دا متحرک له وخت او ځای سره د توپیر لرونکوځواکونوله خوا پرمخ وړلکېږي: کله ناکله فزیکي وړتیا او لوړه روحیه، کله کله عقل پر عقیده پلی کېږي او ځینې وختونه د پانګې په راټولولو کې عقل پلي کېږي. د سرکاري فرضیې د دفاع اصلي کرښه دا ده، چې د عقیدې برعکس اوس له بدنامۍ سره مخ ده، دا د نورو ټولود جلا کولو لپاره پر یوه ځانګړي ټکي ټینګار نه کوي: د بشري تجربو او انساني طبیعت د مجموعې پر بنسټولاړ دی. کله چې یو مفرد عامل که څه هم مهم او اساسي وي، د ټول ماضي په روښانه کولو او د راتلونکي په نښه کولو سره یوازې کفر ته بلنه ورکوي نو له نږدې معاینې وروسته یې ردوي. مارکس دا حماقت وکړ او تر یو حده توینبي هم همداسې وکړل. دوی دواړومنتقدینو ته یو اسانه ښکار وړاندې کړ او پایله یې دا شوه، چې نن ورځ د ډېرو پوهانو له نظره تاریخي استقلالیت داسې مفکوره ګڼل کېږي چې بیا هېڅکله نه شي حل کېدای. <ref>{{cite web|url=http://www.proutglobe.org/2011/09/sarkar-toynbee-and-marx/|title=Sarkar, Toynbee and Marx|author=Ravi Batra|publisher=PROUT Globe|access-date=28 December 2011|page=267|date=2011-09-15}}</ref></blockquote> == سرچينې == 65lvy92v2l1ccawj97wm7ajly07l4m1 0 63873 352621 301557 2025-06-12T14:28:53Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352621 wikitext text/x-wiki د نایجیریا کلتور د نایجیریا د مختلفو قومي ډلو په واسطه رامنځته شوي دي . دا هېواد کابو ۵۲۷ ژبې لري چې د هغې له جملې څخه ۷ ژبې یې له منځه تللې. نایجیریا همداراز د ۱۱۵۰ څخه زیاتې لهجې لري. د نایجیریا درې ترټولو لويې قومي ډلې عبارت دي له : ( هیزز) چې په شمال کې میشت دي، ( یوربوس ) چې سویلي لویديځ کې میشت دي او ( لګبوس ) چې په سویل ختیځ کې میشت دي. همداراز نورې لویې قومي ډلې چې د زیات نفوس درلودونکي هم دي د هېواد په بېلابیلو برخو کې شتون لري. د کناري وګړي د نایجیریا په شمال ختیځه برخه کې پراته دي، بل خوا بیا د تیوي وګړي د نایجیریا په منځني شمالي سیمه کې شتون لري او د ایپک لبیبیو وګړي بیا د نایجیریا په سویل کې پراته دي. د بني وګړي تر ډېره د یوروبالنډ او ایګبولند د سیمو تر منځ میشت دي. <ref>{{Cite web |title=Nigeria: most common languages spoken at home 2020 |url=https://www.statista.com/statistics/1268798/main-languages-spoken-at-home-in-nigeria/ |access-date=2022-02-25 |website=Statista |language=en}}</ref><ref>{{cite web |year=2016 |title=Nigeria |url=http://www.ethnologue.com |work=Ethnologue: Languages of the World |publisher=SIL International Publications |location=Dallas, Texas |edition=19th |editor1=Lewis, M. Paul |editor-first2=Gary F. |editor-last2=Simons |editor-first3=Charles D. |editor-last3=Fennig}}</ref> د نایجیریا نورې قومي ډلې، ځینې وخت د اقلیتونو په نامه یادېـږي. چې په ټول هېواد کې موندل کېږي خو په تیره بیا په شمالي او منځني کمر بند کې ډېر موندل کېـږي. په دوديزه توګه کوچیاني فولاني په ټول لویدیځ او په منځني افریقا کې موندل کېدای شي. د فولاني او هوسا وګړي په پوره توګه مسلمانان دي، په داسې حال کې چې د ایګبو وګړي بیا په بشپړه توګه عیسویان دي همدارنګه د بني او ایپک وګړي هم همداسې دي. د یوروبا وګړي په بنیادي توګه مسلمانان دي چېرته چې د پام وړ عیسویان هم ژوند کوي. د نایجیریا د ټولو قومي ډلو لپاره ټول بومي مذهبي کړنې ارزښتمنې دي ، په هر حال، په مکرار ډول د عیسویانو او مسلمانانو تر منځ دا عقیدې سره یوځای کېږي چې دغه کړنې ته ( د بېلابیلو عقیدو ټولګه ) ویل کېـږي. == د نایجیریا لوي قومي کلتورونه == === د بیني کلتور === د بینس کلتور د عصري نایجیریا په سویلي سیمه کې موقعیت درلود. دوی د واکمنانانو لخوا اداره کېدل. او د بین د برونزو له کبله یې کلتور مشهور دي. له استعمار څخه په وړاندې دور کې دوی یوه پیاوړي امپراتورۍ اداره کوله. === د هوسا ـ فولاني کلتور === د هوسا او فولاني کلتور وګړي د نایجیریا په شمالي برخه کې ژوند کوي. که څه هم هوسا او فولاني په اصل کې جلا قبیلي دي خو دا کلتور د دې هېواد د ډېر نفوس لرلو سره یو ستره قومي ډله ده. لکه د ایپک او ابیبو په څیر، دوی د تاریخي اړیکو له امله په سیاسي ډول سره متحد شول. دوی خپل واکمنان لري، چې د هاوون سلح مراسمو د لمانځلو لپاره پیژندل کېـږي، او د شیخ عثمان دان فودیو د دیني زده کړو پیروان دي.  <ref>https://allafrica.com/stories/200810130780.html {{Bare URL inline|date=November 2021}}</ref> === د ایګبو کلتور === د نایجیریا ختیځه برخه د ایګبو وګړو د استوګنې په توګه پيژندل کېـږي، چې ډېری یې عیسویان دي. د دوی دودیز دین د ( ومیناني ) په نامه یادېـږي. په ټولنیزه توګه، دوی د پاچاهانو لخوا اداره کېـږي څوک چې له تاریخي لحاظه محدود ځواک لري. تمه ده چې دا ارقام به هغو نارینو او ښځینو ته متکي سرلیکونه وړکړي چې تر ډېره بریالي دي. دا سیسټم د نازي نا وزو د سرلیکونو د سیسټم په نامه یادېـږي.  === د ایجاو کلتور === د سویل ایجاو کلتور په ساحل کې د هغه د موقعیت او د بهرنیانو سره د متقابلو اړیکو له امله په لویه کچه اغیزمن شوي دي. د دې کلتور وګړو د خلکو د خدمت کولو په وخت کې په لویه کچه شتمنۍ ترلاسه کړه، او نن ورځ د دوې تر منځ د انګلیسي نومونو پراخوالي د هغه وخت د سوداګریزو نومونه نښه ده چې د دوی د نیکونو او پلرونو لخوا منل شوي و. === د یوروبا کلتور === د یوروبا کلتور د نایجیریا په لوېدیځه برخه کې موقعیت لري او په اصل کې د دوي د نظام ډول پاچاهۍ ده. د دوي رهبران د دوی واکمنان دي او لقب لرونکې اشخاص دي. چې له دې جملې ډېری یې د وروستنۍ ډلې یعنې اوګبوني د پټې ټولنې غړیتوب لري.  د دوی دودیز دین ( ایفا ) د یونسکو له لورې د انسانیت د شفاهي روایت د شاهکار په توګه پیژندل کېـږي.<ref>{{Cite web |title=Yoruba culture |url=https://www.britannica.com/topic/Yoruba}}</ref> == د نایجیریا لوړپوړي طبقه == د هېواد د ابتدایه مرکزي کېدلو وروسته، د عیسي مسیح د زېـږون په معاصر وخت کې د نوکایټس د نفوس لاندې، نایجیریا د یو لړ لقب لرونکو اشخاصو لخوا چې د قدرت خاوندان و لخوا اداره کېده چې د سردارانو په نامه پيژندل کېـږي. د نایجیریا د دودیزو واکمنانو په واکمنۍ کې ( واکمنان چې د رسمي حکومت لخوا ورته یو مشخصه سیمه ورکړل شوي وي او د نایجیریا د قوانینو لخوا پیژندل شوي وي)، سردارن په مختلفو رتبو او مختلفو ځایونو کې ګمارل شوي و. همداراز ځینې واکمنان دومره ځواکمن و چې حتا د خپلې ورکړل شوي سیمې هاخوا یې هم سیاسي او مذهبي نفوذ درلود لکه ( د سوکتو سلطان او د ایفي اوني یا واکمن). د دې په مخالفت کې ځینې ځایی کورنیو د هېواد په شاوخوا کې خپل مشران غړي د سردارنو په توګه منل تر څو دوی ته هغه څه وړاندې کړي چې په اصل کې مهمه مشرۍ وي. <ref>{{Cite news|date=2013-10-13|title=In pictures: Country of kings, Nigeria's many monarchs|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-24492437|access-date=2021-07-01}}</ref> که څه هم نن ورځ سردارن یوازې یو څه رسمي اختیارت لري، خو په پراخه توګه د احترام په سترګه ورته کتل کېـږي، او نامتو پاچاهان اکثرا د ټاکنو په دوران کې د سیاستوالو ملاتړ کوي تر څو له دې لارې خپلو کمپاینونو ته مشروعیت ورکړي. بریالي نایجیریایان، لکه سوداګر او پیژندل شوي سیاستوال په عامه توګه کوښښ کوي او هیله لري تر څو ځانونه سردارن کړي، همدارنګه د پاچاهانو د اعزاز سیسټم چې دوی ته یې چمتو کوي د ارزښتمني شاهي شتمني په توګه یادېـږي.<ref name="BBC-1Aug07">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6924870.stm|title=Nigerians go crazy for a title|work=[[BBC news]]|date=1 August 2007|first=Chris|last=Ewokor|access-date=16 October 2019}}</ref> == د نایجیریا ادبیات == نایجیریا د خپلې انګلیسي ژبي د ادبیاتو له امله مشهوره ده. د چینیو اچیبی لخوا د ( هر څه سقوط کوي ) په نوم کتاب د افریقا په ادبیاتو کې یو مهم کتاب دي. همداراز په ټوله نړۍ کې د دې کتاب شاوخوا له ۸ میلیونه څخه ډېر جلدونه پلورل شوي دي، له دې سره سره دا کتاب پنځوسو ژبو ته ژباړل شوي دي، نو له همدې امله اچیبي د افریقا تر ټولو ډېر ژباړل شوي اثار د لیکوال په توګه پيژندل کېـږي. <ref>Booker, p. xvii.</ref><ref>Yousaf, p. 34.</ref><ref>Ogbaa, p. 5.</ref> د نوبل جایزي ګټونکي نایجیریايي وول سوینکا دا اثار لومړنۍ امریکايي ناول وباله چې د افریقايي شخصیت له دننه څخه یې خبري کولي او له دې څخه یې ډډه وکړه چې افریقايي د بهرنۍ په توګه انځور کړي، لکه څنګه چې یو سپین پوستې ورته ګوري. نایجیریا همداراز د انګلیسي ژبې د ادبیاتو نور نامتو لیکوالان هم لري چې عبارت دې له : فیمي اوسوفیسین چا چې خپل لومړني خپور شوي ناول ( کولرا کولج ) په ۱۹۷۵م کال کې جوړ کړو، همدارنګه بین اوکري چا چې خپل لومړني اثار ( د فامیشډ سړک ) په ۱۹۹۱ م کال کې خپور کړ، او بوچي ایمیچیتا چا چې د جنسیتي نابرابرۍ په اړه له خپلو شخصي تجربو څخه کیسي جوړې کړي، چې ښځو ته د یوازینې منشور له لارې د واده کولو او اولادونو درلودلو  واک ورکوي. هیلون هابیلا، سیفي عتا، فلورا نواپا، ایکیو ډیانا عباسي اکي، زینب الکالي او چیمامانډا نوګوزي ادیچي د نایجیریا د نامتو لیکوالانو له جملې څخه دي د چا اثار چې په پراخه توګه له هېواد څخه بهرهم لوستل کېـږي. <ref name="Bard College-2001">{{cite journal|title=Chinua Achebe of Bard College|journal=The Journal of Blacks in Higher Education|date=Autumn 2001|volume=33|issue=33|pages=28–29|doi=10.2307/2678893|jstor=2678893}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Okiche|first=Ifediora|date=2018-03-01|title=Contemporary African Poetry: A Postcolonial Reading of Iquo Eke's Symphony of Becoming and Ifeanyi Nwaeboh's Stampede of Voiceless Ants|url=https://www.questia.com/library/journal/1G1-534099821/contemporary-african-poetry-a-postcolonial-reading|journal=Journal of Pan African Studies|volume=11|issue=4|pages=49|issn=0888-6601|access-date=2022-08-25|archivedate=2020-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200729013252/https://www.questia.com/library/journal/1G1-534099821/contemporary-african-poetry-a-postcolonial-reading}}</ref><ref>{{cite web |date=28 May 2018 |title=Chimamanda Ngozi Adichie comes to terms with global fame |url=https://www.newyorker.com/magazine/2018/06/04/chimamanda-ngozi-adichie-comes-to-terms-with-global-fame |website=newyorker.com |accessdate=July 3, 2021}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jagoe |first=Rebecca |date=16 July 2013 |title=From Achebe To Adichie: Top Ten Nigerian Authors |url=https://theculturetrip.com/africa/nigeria/articles/from-achebe-to-adichie-top-ten-nigerian-authors/ |access-date=2020-05-15 |website=Culture Trip |archive-date=2020-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729050558/https://theculturetrip.com/africa/nigeria/articles/from-achebe-to-adichie-top-ten-nigerian-authors/ |url-status=dead }}</ref> د معیاري انګلیسي د ویونکو پرته، د نفوسو یوه لویه برخه یعنې یو پر درېیمه برخه یې د نایجیریايي پیډجن په ژبې خبرې کوي، چې اساسا انګلیسي لغتونه لري، او په پایله کې په یوه عامه ژبه بدله شوه. پیډجن انګلیسي د انګلیسي ژبې یوه تاووه شوي شکل ده د مثال په ډول : هاو یو ډي ( څنګه یاست ؟ ) د انګلیسي ژبې جملې ( تاسو څنګه یاست؟ ) معنا لري. د امیوس ټوټولا یو مشهور ناول ( د پلیم وین ډرانکیډ ) په همدې ژبې کې لیکل شوي و.   == نولیوډ == د ۱۹۹۰ م لسیزي راهېسي د نایجیریا د فلم صنعت چې ځينې وخت ورته نولیوډ ویل کېـږي، په ټوله افریقا کې د چټکي ودې کوونکي کلتوري ځواک په توګه راڅرګند شو. له دې صنعت څخه په پراخه توګه شتمنې تولید شوه، او نن ورځ په نړۍ کې د تولید له پلوه د نړۍ دویم د فلم لوی صنعت دي . د فلمونو له امله، د لویدیځ نفوذ موسیقۍ ، غیر رسمي کالي او د خبرو کولو طریقې په ټوله نایجیریا کې او حتا په ډېره محافظه شمالي برخه کې هم ليدل کېـږي. <ref>{{Cite journal|last=Òníkékù|first=Qûdùs|title=Nollywood: The Influence of the Nigerian Movie Industry on African Culture|url=https://www.academia.edu/2537401|journal=The Journal of Human Communications|date=January 2007|language=en}}</ref> == سرچينې == jqor55pebmno3otgliy9ytpge6jjqaw 0 64397 352617 337743 2025-06-12T12:15:36Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352617 wikitext text/x-wiki '''د انسان مایکروبیوم''' د ټولو هغو مایکروبایوټونو یا مایکرو ارګانېزمونو مجموعه ده چې د انسان د نسجونو پر مخ یا د ننه او د بدن په مایعاتو کې ژوند کوي، د دې تر څنګ په نورو اړوندو اناتوميکو برخو لکه جلد، د تیونو په غدو، مایع منیو، رحم، د تخمدان په فولیکولونو، سږيو، د خولې په لاړو، د خولې په مخاط، صفراوي دستګاه، ملتحمه (د سترګې د ننه نازکه پرده) او هضمي سیستم کې هم موجود دي. د انسان د مایکرو بایوټونو په ډولونو کې باکتریا، لرغونې باکتریا یا ارکيا، فنجي، پروتوزوا او ویروسونه شامل دي. که څه هم کوچني حیوانات هم د انسان په بدن کې ژوند کولی شي، خو هغوی معمولاً په دغه تعریف کې نه شاملیږي. د جینومیک په برخه کې د انسان مایکروبیوم اصطلاح کله ناکله د موجودو مایکرو ارګانېزمونو ډله‌ییزو جینومونو ته د راجع کولو لپاره کارول کېږي؛ همدا راز د انسان میټاجینوم اصطلاح هم دې ته ورته معنا لري.<ref name="pmid26229597">{{cite journal|vauthors=Marchesi JR, Ravel J|title=The vocabulary of microbiome research: a proposal|journal=Microbiome|volume=3|pages=31|date=2015|pmid=26229597|pmc=4520061|doi=10.1186/s40168-015-0094-5|quote=<br />Microbiome<br />This term refers to the entire habitat, including the microorganisms (bacteria, archaea, lower and higher eurkaryotes, and viruses), their genomes (i.e., genes), and the surrounding environmental conditions. This definition is based on that of "biome," the biotic and abiotic factors of given environments. Others in the field limit the definition of microbiome to the collection of genes and genomes of members of a microbiota. It is argued that this is the definition of [[Metagenomics|metagenome]], which combined with the environment constitutes the microbiome.}}</ref><ref name="Prescotts">{{Cite book|vauthors=Sherwood L, Willey J, Woolverton C|url={{google books|plainurl=y|id=sBCSRAAACAAJ}}|title=Prescott's Microbiology|publisher=McGraw Hill|year=2013|isbn=9780073402406|edition=9th|location=New York|pages=713–721|oclc=886600661|name-list-style=vanc}}</ref> د انسانانو بدن ته ګڼ مایکرو ارګانېزمونه دننه کېږي. ځینې هغه مایکرو ارګانېزمونه چې د انسان بدن ته راځي، له انسان سره هم‌خوراک دي. یعنې له دې پرته چې زیان ورته ورسوي، له انسانانو سره یوځای اوسېږي؛ نور له خپلو انساني کوربنو سره دوه اړخیزه اړیکه لري. برعکس، ځینې هغه مایکرو ارګانېزمونه چې ناروغۍ نه تولیدوي، ښايي خپل انساني کوربه [یعنې هغه کس ته چې دوی یې په بدن کې اوسېږي] د هغو میټابولیتونو له لارې زیان ورسوي چې دوی یې تولیدوي، لکه «ټرای میتایل امین» چې د انسان بدن یې د FMO3 په مرسته د اکسیډېشن له لارې پر «ټرای میتایل امین ان اکسایډ» بدلوي. ځینې مایکرو ارګانېزمونه داسې دندې اجرا کوي چې د کوربه انسان لپاره ګټورې دي، خو د اکثرو رول یې په سم ډول نه دی پېژندل شوی. هغه موارد چې د شتون تمه یې کېږي او په عادي شرایطو کې د ناروغۍ لامل نه کېږي، کله ناکله نورماله فلورا یا نورماله مایکروبیوټا ګڼل کېږي.<ref name="Sender">{{Cite journal|vauthors=Sender R, Fuchs S, Milo R|date=January 2016|title=Are We Really Vastly Outnumbered? Revisiting the Ratio of Bacterial to Host Cells in Humans|journal=Cell|volume=164|issue=3|pages=337–40|doi=10.1016/j.cell.2016.01.013|pmid=26824647|doi-access=free}}</ref><ref name="Quigley2013rev">{{Cite journal|vauthors=Quigley EM|date=September 2013|title=Gut bacteria in health and disease|journal=Gastroenterology & Hepatology|volume=9|issue=9|pages=560–9|pmc=3983973|pmid=24729765}}</ref><ref name="TMA">{{Cite journal|vauthors=Falony G, Vieira-Silva S, Raes J|date=2015|title=Microbiology Meets Big Data: The Case of Gut Microbiota-Derived Trimethylamine|journal=Annual Review of Microbiology|volume=69|pages=305–21|doi=10.1146/annurev-micro-091014-104422|pmid=26274026|quote=we review literature on trimethylamine (TMA), a microbiota-generated metabolite linked to atherosclerosis development.}}</ref><ref name="TMA diseases">{{Cite journal|vauthors=Gaci N, Borrel G, Tottey W, O'Toole PW, Brugère JF|date=November 2014|title=Archaea and the human gut: new beginning of an old story|journal=World Journal of Gastroenterology|volume=20|issue=43|pages=16062–78|doi=10.3748/wjg.v20.i43.16062|pmc=4239492|pmid=25473158|quote=Trimethylamine is exclusively a microbiota-derived product of nutrients (lecithin, choline, TMAO, L-carnitine) from normal diet, from which seems originate two diseases, trimethylaminuria (or Fish-Odor Syndrome) and cardiovascular disease through the proatherogenic property of its oxidized liver-derived form.}}</ref> د انسان د مایکروبیوم پروژې یا (HMP) د انسان د مایکروبایوټا د جینوم تسلسل ټاکنه پر غاړه واخیسته، په ځانګړي ډول یې تمرکز پر هغه مایکروبایوټا و چې معمولاً په پوستکي، خوله، پوزه، د هاضمې لاره او اندامونو کې ژوند کوي. دې پروژې مهم پړاو هغه مهال بشپړ کړ چې په ۲۰۱۲ کال کې یې خپلې لومړنۍ پایلې خپرې کړې.<ref name="hmpdata">{{Cite web |date=13 June 2012 |title=NIH Human Microbiome Project defines normal bacterial makeup of the body |url=http://www.nih.gov/news/health/jun2012/nhgri-13.htm |publisher=NIH News |access-date=20 September 2022 |archive-date=17 June 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120617171944/http://www.nih.gov/news/health/jun2012/nhgri-13.htm |url-status=dead }}</ref> == اصطلاح پېژندنه == که څه هم په پراخه کچه د فلورا یا مایکرو فلورا په نامه پېژندل کېږي، خو دا په تخنیکي لحاظ یو ناسم نوم دی، ځکه چې د کلمې ريښه یعنې «فلورا» په نباتاتو پورې اړه لري او بایوټا په یوه ځانګړي ایکوسیستم کې د ژوندیو موجوداتو مجموعې ته ویل کېږي. په دې وروستیو کې یوه څه ناڅه مناسبه اصطلاح یعنې «مایکروبایوټا» ورته کارول کېږي، خو استفادې یې د باکتریاوو او نورو مایکرو ارګانېزمونو په برخه کې د فلورا ریښه نه ده اغېزمنه کړې. دا دواړه اصطلاحات په بېلابېلو ادبیاتو کې کارول کېږي.<ref name="Quigley2013rev2">{{Cite journal|vauthors=Quigley EM|date=September 2013|title=Gut bacteria in health and disease|journal=Gastroenterology & Hepatology|volume=9|issue=9|pages=560–9|pmc=3983973|pmid=24729765}}</ref> == ډولونه == === باکتریا === ګڼ میکروبونه (لکه باکتریا او تخمیروونکي) د بدن په بېلابېلو برخو کې په پوستکي او مخاطي سطحو کې ژوند کوي. دوی د نورمال او سالم انسان د فزیولوژۍ یوه برخه جوړوي، که چېرې د میکروبونو شمېر د دوی له عادي کچې هاخوا وده وکړي (تر ډېره د معافیت د کمزوري سیستم له امله) یا که میکروبونه (د کمزورې حفظ الصحې یا ټپي کېدو له امله) د بدن په هغو برخو کې را ټول شي چې عفوني شوې نه دي، ښايي د ناروغۍ (باکتریمیا/سیپسېس، سینه بغل او پیریټونیټ) د رامنځته کېدو لامل شي. اټکل کېږي چې له ۵۰۰ څخه تر ۱۰۰۰ پورې باکتریايي نوعې د انسانانو په کولمو کې ژوند کوي، خو یوازې په څو فایلمونو یا شاخو پورې اړه لري: باسیلوټا او باکټروییډونه غالب دي، خو پروټیوباکټریا، وروکومایکروبایوټا، اکیټینوباکټر، فوزوباکټریوټا او ساینوباکټریا هم شته.<ref>[http://www.plos.org/media/press/2012/PLoS_%20HMP_Collection_Manuscript_Summaries.pdf PLoS Human Microbiome Project Collection Manuscript Summaries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304161937/http://www.plos.org/media/press/2012/PLoS_%20HMP_Collection_Manuscript_Summaries.pdf|date=4 March 2014}} 13 June 2012</ref><ref>{{cite web |title=Consortium of Scientists Map the Human Body's Bacterial Ecosystem |url=http://www.ucsf.edu/news/2012/06/12149/consortium-scientists-map-human-bodys-bacterial-ecosystem |work=ucsf.edu}}</ref><ref name="Sommer2013rev">{{cite journal|vauthors=Sommer F, Bäckhed F|title=The gut microbiota--masters of host development and physiology|journal=Nature Reviews. Microbiology|volume=11|issue=4|pages=227–38|date=April 2013|pmid=23435359|doi=10.1038/nrmicro2974|s2cid=22798964}}</ref> د باکتریا ډېر شمېر ډولونه لکه «اکټینومایسس ویسکوسوس» او«اکټینومایسس ناسلونډی» په خوله کې ژوند کوي چې د پلاک په نوم د سرېښناکې مادې یوه برخه ده. که دا د بورس په مرسته لرې نه‌شي، پر غاښونو کلکېږي او همدا باکتریا هغه تېزابونه تولیدوي چې د غاښونو ځلا له منځه وړي او د غاښونو د تخریب لامل کېږي. === ارکیا === ارکیا یا لرغونې باکتریا د انسان په کولمو کې موجوده ده، خو په کولمو کې د باکتریاوو د ډېر بېلابېوالي پر خلاف د دا ډول باکتریاوو شمېر ډېر محدود دی. دلته غالبه ډله میتانوجینونه په ځانګړي ډول «میتانوبرویباکتر سمیتي» او «میتانوسفیرا سټادمنای» دي. بدن ته د میتانوجین راتګ توپیر لري او یوازې شاوخوا ۵۰ سلنه انسانان د دا ډول ژونديو موجوداتو ډلې په ځان کې لري.<ref>{{cite journal|vauthors=Eckburg PB, Bik EM, Bernstein CN, Purdom E, Dethlefsen L, Sargent M, Gill SR, Nelson KE, Relman DA|display-authors=6|title=Diversity of the human intestinal microbial flora|journal=Science|volume=308|issue=5728|pages=1635–8|date=June 2005|pmid=15831718|pmc=1395357|doi=10.1126/science.1110591|bibcode=2005Sci...308.1635E}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Duncan SH, Louis P, Flint HJ|title=Cultivable bacterial diversity from the human colon|journal=Letters in Applied Microbiology|volume=44|issue=4|pages=343–50|date=April 2007|pmid=17397470|doi=10.1111/j.1472-765X.2007.02129.x|s2cid=43706882|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Florin TH, Zhu G, Kirk KM, Martin NG|title=Shared and unique environmental factors determine the ecology of methanogens in humans and rats|journal=The American Journal of Gastroenterology|volume=95|issue=10|pages=2872–9|date=October 2000|doi=10.1111/j.1572-0241.2000.02319.x|pmid=11051362|citeseerx=10.1.1.606.4187|s2cid=1087298}}</ref> تر ۲۰۰۷ کال پورې د ارکیايي پتوجینونو هېڅ بېلګه نه وه پېژندل شوې، که څه هم د ځینو میتانوجینونو او د انسان د دوره‌يي ناروغیو تر منځ اړیکه ښودل شوې ده.<ref>{{cite journal|vauthors=Eckburg PB, Lepp PW, Relman DA|title=Archaea and their potential role in human disease|journal=Infection and Immunity|volume=71|issue=2|pages=591–6|date=February 2003|pmid=12540534|pmc=145348|doi=10.1128/IAI.71.2.591-596.2003}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Cavicchioli R, Curmi PM, Saunders N, Thomas T|title=Pathogenic archaea: do they exist?|journal=BioEssays|volume=25|issue=11|pages=1119–28|date=November 2003|pmid=14579252|doi=10.1002/bies.10354}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Lepp PW, Brinig MM, Ouverney CC, Palm K, Armitage GC, Relman DA|title=Methanogenic Archaea and human periodontal disease|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=101|issue=16|pages=6176–81|date=April 2004|pmid=15067114|pmc=395942|doi=10.1073/pnas.0308766101|bibcode=2004PNAS..101.6176L|doi-access=free}}</ref> === فنجي === فنجي، په ځانګړي ډول تخمیروونکي، د انسان په کولمو کې موجود دي. په دې کې تر ټولو ښې څېړلې شوې نوعې «کانډيډا» دي چې په ټيټ معافیت او حتا په سالم انسان کې د ناروغۍ د تولید وړتیا لري. د مالاسیزیا په څېر تخمیروونکي هم په پوستکي کې شته دي چې له سیباسیوس غدو څخه ترشح شوي غوړ مصرفوي.<ref name="mycobiome">{{cite journal|vauthors=Cui L, Morris A, Ghedin E|title=The human mycobiome in health and disease|journal=Genome Medicine|volume=5|issue=7|pages=63|date=July 2013|pmid=23899327|pmc=3978422|doi=10.1186/gm467}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3978422/figure/F2/ Figure 2: Distribution of fungal genera in different body sites]</ref><ref name="Martins2014Candidiasis">{{cite journal|vauthors=Martins N, Ferreira IC, Barros L, Silva S, Henriques M|title=Candidiasis: predisposing factors, prevention, diagnosis and alternative treatment|journal=Mycopathologia|volume=177|issue=5–6|pages=223–40|date=June 2014|pmid=24789109|doi=10.1007/s11046-014-9749-1|url=http://repositorium.sdum.uminho.pt/bitstream/1822/31482/1/document_17753_1.pdf|quote=''Candida'' species and other microorganisms are involved in this complicated fungal infection, but ''Candida albicans'' continues to be the most prevalent. In the past two decades, it has been observed an abnormal overgrowth in the gastrointestinal, urinary and respiratory tracts, not only in immunocompromised patients, but also related to nosocomial infections and even in healthy individuals. There is a widely variety of causal factors that contribute to yeast infection which means that candidiasis is a good example of a multifactorial syndrome.|hdl=10198/10147|s2cid=795450|hdl-access=free}}</ref><ref name="Wang2014rev">{{cite journal|vauthors=Wang ZK, Yang YS, Stefka AT, Sun G, Peng LH|title=Review article: fungal microbiota and digestive diseases|journal=Alimentary Pharmacology & Therapeutics|volume=39|issue=8|pages=751–66|date=April 2014|pmid=24612332|doi=10.1111/apt.12665|s2cid=22101484|quote=In addition, GI fungal infection is reported even among those patients with normal immune status. Digestive system-related fungal infections may be induced by both commensal opportunistic fungi and exogenous pathogenic fungi.&nbsp;... ''Candida'' sp. is also the most frequently identified species among patients with gastric IFI.&nbsp;... It was once believed that gastric acid could kill microbes entering the stomach and that the unique ecological environment of the stomach was not suitable for microbial colonisation or infection. However, several studies using culture-independent methods confirmed that large numbers of acid-resistant bacteria belonging to eight phyla and up to 120 species exist in the stomach, such as ''Streptococcus'' sp., ''Neisseria'' sp. and ''Lactobacillus'' sp. etc.^{26, 27} Furthermore, ''Candida albicans'' can grow well in highly acidic environments,²⁸ and some genotypes may increase the severity of gastric mucosal lesions.²⁹|doi-access=free}}</ref><ref name="SIFO">{{cite journal|vauthors=Erdogan A, Rao SS|title=Small intestinal fungal overgrowth|journal=Current Gastroenterology Reports|volume=17|issue=4|pages=16|date=April 2015|pmid=25786900|doi=10.1007/s11894-015-0436-2|s2cid=3098136|quote=Small intestinal fungal overgrowth (SIFO) is characterized by the presence of excessive number of fungal organisms in the small intestine associated with gastrointestinal (GI) symptoms. Candidiasis is known to cause GI symptoms particularly in immunocompromised patients or those receiving steroids or antibiotics. However, only recently, there is emerging literature that an overgrowth of fungus in the small intestine of non-immunocompromised subjects may cause unexplained GI symptoms. Two recent studies showed that 26 % (24/94) and 25.3 % (38/150) of a series of patients with unexplained GI symptoms had SIFO. The most common symptoms observed in these patients were belching, bloating, indigestion, nausea, diarrhea, and gas.&nbsp;... Fungal-bacterial interaction may act in different ways and may either be synergistic or antagonistic or symbiotic [29]. Some bacteria such as ''Lactobacillus'' species can interact and inhibit both the virulence and growth of ''Candida'' species in the gut by producing hydrogen peroxide [30]. Any damage to the mucosal barrier or disruption of GI microbiota with chemotherapy or antibiotic use, inflammatory processes, activation of immune molecules and disruption of epithelial repair may all cause fungal overgrowth [27].}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Marcon MJ, Powell DA|title=Human infections due to Malassezia spp|journal=Clinical Microbiology Reviews|volume=5|issue=2|pages=101–19|date=April 1992|pmid=1576583|pmc=358230|doi=10.1128/CMR.5.2.101}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Roth RR, James WD|title=Microbial ecology of the skin|journal=Annual Review of Microbiology|volume=42|issue=1|pages=441–64|year=1988|pmid=3144238|doi=10.1146/annurev.mi.42.100188.002301}}</ref> === ویروسونه === ویروسونه، په ځانګړي ډول باکتریايي ویروسونه (باکتریو فاژ)، د بدن بېلابېلو برخو ته ننوځي. په دغو برخو کې پوستکی، کولمې، سږي او خوله شامل دي. ویروسونه له ځینو ناروغیو سره تړاو لري او د باکتریاوو په څېر نه دي.<ref>{{cite journal|vauthors=Hannigan GD, Meisel JS, Tyldsley AS, Zheng Q, Hodkinson BP, SanMiguel AJ, Minot S, Bushman FD, Grice EA|display-authors=6|title=The human skin double-stranded DNA virome: topographical and temporal diversity, genetic enrichment, and dynamic associations with the host microbiome|journal=mBio|volume=6|issue=5|pages=e01578-15|date=October 2015|pmid=26489866|pmc=4620475|doi=10.1128/mBio.01578-15}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Minot S, Sinha R, Chen J, Li H, Keilbaugh SA, Wu GD, Lewis JD, Bushman FD|display-authors=6|title=The human gut virome: inter-individual variation and dynamic response to diet|journal=Genome Research|volume=21|issue=10|pages=1616–25|date=October 2011|pmid=21880779|pmc=3202279|doi=10.1101/gr.122705.111}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Young JC, Chehoud C, Bittinger K, Bailey A, Diamond JM, Cantu E, Haas AR, Abbas A, Frye L, Christie JD, Bushman FD, Collman RG|display-authors=6|title=Viral metagenomics reveal blooms of anelloviruses in the respiratory tract of lung transplant recipients|journal=American Journal of Transplantation|volume=15|issue=1|pages=200–9|date=January 2015|pmid=25403800|pmc=4276431|doi=10.1111/ajt.13031}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Abeles SR, Robles-Sikisaka R, Ly M, Lum AG, Salzman J, Boehm TK, Pride DT|title=Human oral viruses are personal, persistent and gender-consistent|journal=The ISME Journal|volume=8|issue=9|pages=1753–67|date=September 2014|pmid=24646696|pmc=4139723|doi=10.1038/ismej.2014.31}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Ly M, Abeles SR, Boehm TK, Robles-Sikisaka R, Naidu M, Santiago-Rodriguez T, Pride DT|title=Altered oral viral ecology in association with periodontal disease|journal=mBio|volume=5|issue=3|pages=e01133-14|date=May 2014|pmid=24846382|pmc=4030452|doi=10.1128/mBio.01133-14}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Monaco CL, Gootenberg DB, Zhao G, Handley SA, Ghebremichael MS, Lim ES, Lankowski A, Baldridge MT, Wilen CB, Flagg M, Norman JM, Keller BC, Luévano JM, Wang D, Boum Y, Martin JN, Hunt PW, Bangsberg DR, Siedner MJ, Kwon DS, Virgin HW|display-authors=6|title=Altered Virome and Bacterial Microbiome in Human Immunodeficiency Virus-Associated Acquired Immunodeficiency Syndrome|journal=Cell Host & Microbe|volume=19|issue=3|pages=311–22|date=March 2016|pmid=26962942|pmc=4821831|doi=10.1016/j.chom.2016.02.011}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Norman JM, Handley SA, Baldridge MT, Droit L, Liu CY, Keller BC, Kambal A, Monaco CL, Zhao G, Fleshner P, Stappenbeck TS, McGovern DP, Keshavarzian A, Mutlu EA, Sauk J, Gevers D, Xavier RJ, Wang D, Parkes M, Virgin HW|display-authors=6|title=Disease-specific alterations in the enteric virome in inflammatory bowel disease|journal=Cell|volume=160|issue=3|pages=447–60|date=January 2015|pmid=25619688|pmc=4312520|doi=10.1016/j.cell.2015.01.002}}</ref> == اناتومیکي برخې == === جلد === یوې څېړنې د هرو لسو روغو انسانانو د جلد په ۲۰ برخو کې د ۱۹ باکتریایي فایلمونو ۲۰۵ ډوله پېژندلي دي چې ډېری یې په څلورو فایلمونو پورې مختص دي. په دې کې (۵۱.۸ سلنه) اسټینومایسیټوټا، (۲۴.۴ سلنه) بسیلوټا، (۱۶.۵ سلنه) سیوډوموناډوټا او (۶.۳ سلنه) باکترویډوټا شاملېږي. د انسان د سالم جلد پر مخ د فنجي ډېر ډولونه موجود دي چې د بدن برخو ته په کتو سره بېلابېل دي؛ د پتالوژۍ د شرایطو په جریان کې ځینې ځانګړي ډولونه دې ته لېوال دي چې د جلد پر زیانمنه برخه غالب شي. مثلاً «مالاسیزیا» په« اتوپیک ډرماټيټ» کې او« اکرمونیوم» د سر د جلد د پخو (سبوس) پر  رامنځته کېدو غالبېږي.<ref>{{cite journal|vauthors=Grice EA, Kong HH, Conlan S, Deming CB, Davis J, Young AC, Bouffard GG, Blakesley RW, Murray PR, Green ED, Turner ML, Segre JA|display-authors=6|title=Topographical and temporal diversity of the human skin microbiome|journal=Science|volume=324|issue=5931|pages=1190–2|date=May 2009|pmid=19478181|pmc=2805064|doi=10.1126/science.1171700|bibcode=2009Sci...324.1190G|collaboration=NISC Comparative Sequencing Program}}</ref><ref name="mycobiome2">{{cite journal|vauthors=Cui L, Morris A, Ghedin E|title=The human mycobiome in health and disease|journal=Genome Medicine|volume=5|issue=7|pages=63|date=July 2013|pmid=23899327|pmc=3978422|doi=10.1186/gm467}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3978422/figure/F2/ Figure 2: Distribution of fungal genera in different body sites]</ref> جلد د یوه مانع په توګه کار کوي تر څو د ناروغۍ تولیدوونکو میکروبونو د برید مخه ونیسي. انسان جلدي میکروبونه لري چې یا پر جلد برسېره یا په جلد کې د ننه ژوند کوي او ښايي دا هلته پاتې کېدونکي یا انتقالي وي. د ساکنو یا اوسېدونکو مایکرو ارګانیزمونو ډولونه د انسان په بدن کې د جلد له ډول سره توپیر لري. ډېری میکروبونه د جلد په سطحي حجرو کې ژوند کوي یا غواړي له غدو سره په اړیکه کې وي. دا غدې چې د جلد د غوړو یا د خولو غدې یې د بېلګې په توګه یادولی شو، میکروبونو ته امینو اسیدونه او نور غوړ اسیدونه چمتو کوي. دا ډول باکتریا چې د غوړو له غدو سره تړاو لري، ډېری یې ګرام مثبت وي او ښايي ناروغۍ تولید کړي.<ref name="Prescotts2">{{Cite book|vauthors=Sherwood L, Willey J, Woolverton C|url={{google books|plainurl=y|id=sBCSRAAACAAJ}}|title=Prescott's Microbiology|publisher=McGraw Hill|year=2013|isbn=9780073402406|edition=9th|location=New York|pages=713–721|oclc=886600661|name-list-style=vanc}}</ref> === ملتحمه (د سترګې دننه نازکه پرده) === لږ شمېر باکتریاوې او فنجي معمولاً په ملتحمه کې موجود دي. د باکتریا په ډلو کې ګرام-مثبت کوکسي باکتریاوې (لکه سټفیلوکوکس او سټریپټوکوکس) او ګرام-منفي میلې او کوکسي (لکه هیموفیلس او نایسیریا) باکتریاوې شاملې دي. په فنجي ډولونو کې کانډیډا، اسپرجیلیوس او پني‌سیلیوم شامل دي. د اوښکې غدې په پرله پسې ډول ترشحات کوي او ملتحمه مرطوبه ساتي، په داسې حال کې چې په پرله پسې ډول سترګې رپول ملتحمه لمده ساتي او بهرني مواد له منځه وړي. اوښکې د «لیزوزوم» په څېر باکتریا وژونکي لري، له همدې امله مایکرو ارګانېزمونه د لیزوزوم په ژوندي پاتې کېدو او په اپیتیلیل سطحو کې په ځای پرځای کېدو کې ستونزې لري.<ref name="mycobiome3">{{cite journal|vauthors=Cui L, Morris A, Ghedin E|title=The human mycobiome in health and disease|journal=Genome Medicine|volume=5|issue=7|pages=63|date=July 2013|pmid=23899327|pmc=3978422|doi=10.1186/gm467}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3978422/figure/F2/ Figure 2: Distribution of fungal genera in different body sites]</ref><ref name="Textbook">{{cite web |title=The Normal Bacterial Flora of Humans |url=http://www.textbookofbacteriology.net/normalflora_3.html |work=textbookofbacteriology.net |access-date=2022-09-20 |archive-date=2017-12-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171218153049/http://www.textbookofbacteriology.net/normalflora_3.html |url-status=dead }}</ref> === هضمي سیستم === په انسانانو کې د هضمي سیستم د مایکروبیوم جوړښت د زیږون پر مهال رامنځته کېږي. د عملیات له لارې زیږون یا طبیعي زیږون هم د کولمو پر میکروبي جوړښت اغېز کوي. هغه ماشومان چې په نورمال یا طبیعي ډول زیږېږي، مایکوربایوټا یې ګټوره او غیر پتوجینیک ده [یعنې ناروغۍ زیږوونکې نه ده]. د هغو ماشومانو د کولمو مایکروبایوټا چې د علمیات له لارې زیږېدلي دي، د «اشریشیا کولي» او« سټفیلوکوک» په څېر ډېرې ناروغۍ تولیدوونکې باکتریاوې لري او دا ډېر وخت نیسي چې په کولمو کې داسې مایکروبایوټا رامنځته شي چې ناروغۍ ونه زیږوي او ګټوره وي.<ref>{{cite journal|vauthors=Yang I, Corwin EJ, Brennan PA, Jordan S, Murphy JR, Dunlop A|title=The Infant Microbiome: Implications for Infant Health and Neurocognitive Development|journal=Nursing Research|volume=65|issue=1|pages=76–88|date=2016|pmid=26657483|pmc=4681407|doi=10.1097/NNR.0000000000000133}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Mueller NT, Bakacs E, Combellick J, Grigoryan Z, Dominguez-Bello MG|title=The infant microbiome development: mom matters|journal=Trends in Molecular Medicine|volume=21|issue=2|pages=109–17|date=February 2015|pmid=25578246|pmc=4464665|doi=10.1016/j.molmed.2014.12.002}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Wall R, Ross RP, Ryan CA, Hussey S, Murphy B, Fitzgerald GF, Stanton C|title=Role of gut microbiota in early infant development|journal=Clinical Medicine. Pediatrics|volume=3|pages=45–54|date=4 March 2009|pmid=23818794|pmc=3676293|doi=10.4137/cmped.s2008}}</ref> د کولمو د مایکروبایوټا او انسانانو تر منځ اړیکه یوازې یوه عادي اړیکه نه ده (چې انسان ته زیان نه رسوي او په بدن کې یې اوسېږي)، بلکې دوه اړخیزه اړیکه ده. د انسان د کولمو ځینې مایکرو ارګانېزمونه انسان ته ګټه رسوي. مثلاً دوی غذايي فایبر پر غوړو اسیدونو، اسیټیک اسید او بټیریک اسید تخمیروي چې وروسته بیا د انسان له‌خوا جذبېږي. د کولمو باکتریا هم د ویټامین B  او ویټامین K په ترکیب کې رول لوبوي او د بایل اسیدونو، سټیرولونو او زینبیوټیکس په میټابولیز کولو کې رول لري. د غوړو اسیدونو او نورو مرکباتو سیستماتیک اهمیت چې دوی یې تولیدوي، د هورمونونو په څېر دی او د کولمو فلورا په خپله د انډروکراین غدو په څېر کار کوي او د کولمو د فلورا بې نظمۍ له ډېرو التهابونو او د وجود د مقاومت له شرایطو سره تړاو لري.<ref name="Prescotts3">{{Cite book|vauthors=Sherwood L, Willey J, Woolverton C|url={{google books|plainurl=y|id=sBCSRAAACAAJ}}|title=Prescott's Microbiology|publisher=McGraw Hill|year=2013|isbn=9780073402406|edition=9th|location=New York|pages=713–721|oclc=886600661|name-list-style=vanc}}</ref><ref name="Quigley2013rev3">{{Cite journal|vauthors=Quigley EM|date=September 2013|title=Gut bacteria in health and disease|journal=Gastroenterology & Hepatology|volume=9|issue=9|pages=560–9|pmc=3983973|pmid=24729765}}</ref><ref name="Clarke2014rev">{{cite journal|vauthors=Clarke G, Stilling RM, Kennedy PJ, Stanton C, Cryan JF, Dinan TG|title=Minireview: Gut microbiota: the neglected endocrine organ|journal=Molecular Endocrinology|volume=28|issue=8|pages=1221–38|date=August 2014|pmid=24892638|pmc=5414803|doi=10.1210/me.2014-1108}}</ref><ref name="Shen2016rev">{{cite journal|vauthors=Shen S, Wong CH|title=Bugging inflammation: role of the gut microbiota|journal=Clinical & Translational Immunology|volume=5|issue=4|pages=e72|date=April 2016|pmid=27195115|pmc=4855262|doi=10.1038/cti.2016.12}}</ref> === رِحم === تر دې وروستیو پورې د ښځو رحم یو عقیم محیط ګڼل کېده. یو ډول مایکرو ارګانېزمونه د روغو ښځو په رحم کې له څه نښانې پرته د زیږون تر وخته موجود وي. د رحم مایکروبیوم د ښځینه تناسلي آلې او د هضمي سیستم له مایکروبیوم سره پام وړ توپیر لري.<ref name="FranasiakScott2015">{{cite journal|vauthors=Franasiak JM, Scott RT|title=Reproductive tract microbiome in assisted reproductive technologies|journal=Fertility and Sterility|volume=104|issue=6|pages=1364–71|date=December 2015|pmid=26597628|doi=10.1016/j.fertnstert.2015.10.012|doi-access=free}}</ref> === د خولې داخلي محیط === د انسان په خوله کې موجود محیط د ځانګړو مایکرو ارګانېزمونو ودې ته مناسب دی او مرسته ورسره کوي چې وده په کې وکړي. دغه محیط د اوبو او مغذي موادو سرچینه او معتدله تودوخه برابروي. په خوله کې موجود میکروبونه په غاښونو او اوریو پورې نښلي تر څو له خولې څخه معدې ته د تللو پر وړاندې مقاومت وکړي، ځکه هلته میکروبونه د هایدروکلوریک اسید له‌خوا له منځه وړل کېږي.<ref name="Prescotts4">{{Cite book|vauthors=Sherwood L, Willey J, Woolverton C|url={{google books|plainurl=y|id=sBCSRAAACAAJ}}|title=Prescott's Microbiology|publisher=McGraw Hill|year=2013|isbn=9780073402406|edition=9th|location=New York|pages=713–721|oclc=886600661|name-list-style=vanc}}</ref><ref name="Wang2014rev2">{{cite journal|vauthors=Wang ZK, Yang YS, Stefka AT, Sun G, Peng LH|title=Review article: fungal microbiota and digestive diseases|journal=Alimentary Pharmacology & Therapeutics|volume=39|issue=8|pages=751–66|date=April 2014|pmid=24612332|doi=10.1111/apt.12665|s2cid=22101484|quote=In addition, GI fungal infection is reported even among those patients with normal immune status. Digestive system-related fungal infections may be induced by both commensal opportunistic fungi and exogenous pathogenic fungi.&nbsp;... ''Candida'' sp. is also the most frequently identified species among patients with gastric IFI.&nbsp;... It was once believed that gastric acid could kill microbes entering the stomach and that the unique ecological environment of the stomach was not suitable for microbial colonisation or infection. However, several studies using culture-independent methods confirmed that large numbers of acid-resistant bacteria belonging to eight phyla and up to 120 species exist in the stomach, such as ''Streptococcus'' sp., ''Neisseria'' sp. and ''Lactobacillus'' sp. etc.^{26, 27} Furthermore, ''Candida albicans'' can grow well in highly acidic environments,²⁸ and some genotypes may increase the severity of gastric mucosal lesions.²⁹|doi-access=free}}</ref> === د پزې سوری === د روغې پزې مایکروبیوم د «کورینیباکټیریم» او «سټفیلوکوکس» تر اغېز لاندې دی. مخاطي میکروبیوم د ویروس د عفونت په تعدیل کې مهم رول لوبوي.<ref>{{cite journal|vauthors=Rhoades NS, Pinski AN, Monsibais AN, Jankeel A, Doratt BM, Cinco IR, Ibraim I, Messaoudi I|display-authors=6|title=Acute SARS-CoV-2 infection is associated with an increased abundance of bacterial pathogens, including Pseudomonas aeruginosa in the nose|journal=Cell Reports|volume=36|issue=9|pages=109637|date=August 2021|pmid=34433082|pmc=8361213|doi=10.1016/j.celrep.2021.109637|issn=2211-1247}}</ref> === سږی === د خولې په څېر پورتنی او ښکتنی تنفسي سیستم د میکروبونو د له منځه وړلو لپاره میخانیکي مخنیوونکي لري. د مخاط ترشح کوونکې حجرې مخاط تولیدوي چې میکروبونه نیسي او له تنفسي سیستم څخه یې په دوامداره توګه د سیلیټ اپیتیلیل حجرو د حرکت په مرسته بهر کوي. یو باکتریا وژونکی اغېز د پوزې د مخاط له لارې رامنځته کېږي چې لیزوزوم انزایم لري. پورتنی او ښکتنی تنفسي جریان داسې ښکاري چې خپله مایکروبایوټا لري. د سږو باکتریایي مایکروبایوټا په ۹ لویو باکتریايي ډلو پورې اړه لري چې پریووټېلا، سفینگوموناس، سوډوموناس، اسینټوباکټر، فوزوباکټریوم، مگاسفارا، ویلونلا، سټافیلوکوک او سټرېپټوکوک دي. ځینې ​​باکتریاوې چې په تنفسي مجرا کې "نورمال بایوټا" ګڼل کېږي، ښايي په هغو اشخاصو کې جدي ناروغۍ رامنځته کړي چې معافیت یې ټيټ وي؛ په دې کې سټرېپټوکوک پیوژنز، هموفیلوس انفولانزا، سټرېپټوکوک پنومونیا، نایسریا مننژیټیډیس او سټافیلوکوکوس اوریوس شاملېږي. د فنجي هغه ډولونه چې د سږو مایکروبیوم جوړوي، کانډيډا، مالاسیزیا، نیوسارتوریا، ساکرومیسس او اسپرګیلس په کې شامل دي.<ref name="mycobiome4">{{cite journal|vauthors=Cui L, Morris A, Ghedin E|title=The human mycobiome in health and disease|journal=Genome Medicine|volume=5|issue=7|pages=63|date=July 2013|pmid=23899327|pmc=3978422|doi=10.1186/gm467}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3978422/figure/F2/ Figure 2: Distribution of fungal genera in different body sites]</ref><ref name="beringer2000">{{cite journal|vauthors=Beringer PM, Appleman MD|title=Unusual respiratory bacterial flora in cystic fibrosis: microbiologic and clinical features|journal=Current Opinion in Pulmonary Medicine|volume=6|issue=6|pages=545–50|date=November 2000|pmid=11100967|doi=10.1097/00063198-200011000-00015|s2cid=845977|url=http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131016102359/http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf|archive-date=16 October 2013|access-date=20 September 2022|archivedate=16 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016102359/http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf}}</ref><ref name="Man2017">{{Cite journal|author-link3=Debby Bogaert|author1=Wing Ho Man|author2=Wouter A A de Steenhuijsen Piters|author3=Debby Bogaert|doi=10.1038/NRMICRO.2017.14|issn=1740-1534|volume=15|issue=5|journal=Nature Reviews Microbiology|language=en|pages=259–270|pmc=7097736|pmid=28316330|publication-date=20 March 2017|title=The microbiota of the respiratory tract: gatekeeper to respiratory health|year=2017|hdl=20.500.11820/f1137874-9c51-401b-bca4-e2a5da3e219b}}[[WDQ (identifier)|Wikidata]]: [[wikidata:Q34553608|Q34553608]]</ref><ref name="beringer20002">{{cite journal|vauthors=Beringer PM, Appleman MD|title=Unusual respiratory bacterial flora in cystic fibrosis: microbiologic and clinical features|journal=Current Opinion in Pulmonary Medicine|volume=6|issue=6|pages=545–50|date=November 2000|pmid=11100967|doi=10.1097/00063198-200011000-00015|s2cid=845977|url=http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131016102359/http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf|archive-date=16 October 2013|access-date=20 September 2022|archivedate=16 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016102359/http://www.usc.edu/hsc/pharmacy/pd_labs/COPM11-00.pdf}}</ref> == ناروغي او مړینه == د انسان بدن د اړینو مغذي موادو د سرچینې په توګه پر بې‌شمېره باکتریایي جینونو تکیه دی. دواړه میټاجینومیک او ایپیډیمولوژیکي څېړنې له دویم ډول شکر او چاغوالي څخه نیولې د کولمو تر التهابي ناروغیو، پارکینسون ناروغۍ او ان د رواني ناروغیو په مخنیوي کې د انسان د مایکروبیوم حیاتي رول څرګندوي. د کولمو د مایکروبایوټا او بېلابېلو باکتریاوو تر منځ سمبیوټیکه اړیکه ښايي د یوه کس د معافیت پر غبرګون اغېز وکړي.<ref>{{cite journal|vauthors=Yu B, Yu B, Yu L|title=Commentary: Reconciling Hygiene and Cleanliness: A New Perspective from Human Microbiome|journal=Indian Journal of Microbiology|volume=60|issue=2|pages=259–261|date=June 2020|pmid=32255860|pmc=7105528|doi=10.1007/s12088-020-00863-w}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Burton JH, Johnson M, Johnson J, Hsia DS, Greenway FL, Heiman ML|title=Addition of a Gastrointestinal Microbiome Modulator to Metformin Improves Metformin Tolerance and Fasting Glucose Levels|journal=Journal of Diabetes Science and Technology|volume=9|issue=4|pages=808–14|date=July 2015|pmid=25802471|pmc=4525649|doi=10.1177/1932296815577425}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Liubakka A, Vaughn BP|title=Clostridium difficile Infection and Fecal Microbiota Transplant|journal=AACN Advanced Critical Care|volume=27|issue=3|pages=324–337|date=July 2016|pmid=27959316|pmc=5666691|doi=10.4037/aacnacc2016703}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Honda K, Littman DR|title=The microbiota in adaptive immune homeostasis and disease|journal=Nature|volume=535|issue=7610|pages=75–84|date=July 2016|pmid=27383982|doi=10.1038/nature18848|s2cid=4461492|bibcode=2016Natur.535...75H}}</ref><ref>Copeland CS. [http://claudiacopeland.com/uploads/3/5/5/6/35560346/_hjno_the_world_within_us.pdf The World Within Us: Health and the Human Microbiome.] ''Healthcare Journal of New Orleans, Sept-Oct 2017.''</ref> == سرچينې == hunivc277n1fbtuvtaelbb6mmu905rx 0 64712 352622 324082 2025-06-12T15:48:15Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352622 wikitext text/x-wiki {{مالومات}} دیارلسم الفونسو (زوکړه: د ۱۸۸۶ زکال د مۍ ۷ مه – مړینه: د ۱۹۴۱ زکال د فبروري ۲۸ مه) چې د آل افریقانو یا افریقايي په نوم هم پېژندل کېږي د ۱۸۸۶ زکال د مۍ له ۱۷ مې څخه د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل تر ۱۴ مې پورې هغه مهال چې د هسپانیا د دویم جمهوریت اعلان شو د هسپانیا پاچا و. نوموړی د زیږون له مهاله وروسته له هغه پاچا و چې پلار یې پاچا دوولسم آلفونسو د هغه له زیږون څخه په وړاندې کال کې ومړ. د آلفونسو مور، د اطریش ماریا کریسټینا تر هغه مهاله د هسپانیا نایب السلطنت وه کله چې نوموړي په ۱۹۰۲ زکال کې د خپلې ۱۶ کلنۍ د کالیزې  په ورځ د هسپانیا بشپړ واکونه ترلاسه کړل. د دیارلسم آلفونسو افکار تر ډېره پورې پوځي و او په پراخه کچه یې له نظامي بنسټونو سره اړیکه لرله چې له همدې امله یې تر ډېره پورې ځان سرتېری پاچا باله. د هغه اغېزمنه واکمني د ۱۸۹۸ زکال له ناورین څلور کاله وروسته پیل شوه چې ډېری بېلابېلو ټولنیزو ډلو د ملي بیارغونې اړوند د هغه له واکمنۍ څخه خپلې تمې څرګندې کړې. هغه د خپل مهال د ډېری اروپايي پاچایانو په څېر مهم سیاسي رول لوباوه چې د اساسي قانون له خوا د ورکړل شوو اجرایويي واکونو څخه بحث پارونکې ګټنې ته یې اړتیا لرله. د بانبرګ له ویکټوریا اوژني سره په ۱۹۰۶ زکال کې د نوموړي واده د پاچا د وژنې په هڅه سره مشخص کېږي چې نوموړی ترې جوړ راووت. <ref>{{Cite journal|page=178|journal=Royal Studies Journal|volume=7|issue=2|year=2020|first=Carolyn|last=Harris|title=Raising Heirs to the Throne in Nineteenth Century Spain: The Education of the Constitutional Monarchy|doi=10.21039/rsj.270|s2cid=234552045}}</ref><ref>{{Cite journal|page=319|first=Javier|last=Moreno Luzón|author-link=Javier Moreno Luzón|publisher=[[Consejo Superior de Investigaciones Científicas|Editorial CSIC]]|location=Madrid|url=https://hispania.revistas.csic.es/index.php/hispania/article/view/398/400|trans-title=Alfonso el Regenerador. Performing Monarchy and Spanish Nationalist Imaginary, from a comparative perspective (1902-1913)|title=Alfonso el Regenerador. Monarquía escénica e imaginario nacionalista español, en perspectiva comparada (1902-1913)|journal=Hispania|year=2013|volume=LXXIII|issue=244|issn=0018-2141|doi=10.3989/hispania.2013.009}}</ref>{{Sfn|Moreno Luzón|2013|p=319}} دیارلسم آلفونسو د لومړۍ نړیوالې جګړې اړوند د عمومي لیدلوري پر خلاف چې د جرمني د پلویانو او درې ګونو متحدینو د پلویانو ترمنځ ویشل شوی و، له اروپايي سلطنتي کورنیو سره یې د خپلو کورنیو اړیکو څخه په ګټنې هڅه وکړه چې د خپل دولت د بې پلویتوب له دریځ سره مرسته وکړي. په ۱۹۱۰ مه لسیزه کې په سوله ئیز ډول د حکومت په بدلولو (turno) کې د هغه پاتې راتګ او همدارنګه د بیارغونې د سیستم د کړکېچ زیاتوالی چې د ۱۹۱۷ زکال د درې ګونې ضربې (a triple whammy) پر مټ بالاخره له ماتې سره مخ شو؛ نوموړی یې اړ کړ څو په ۱۹۲۳ زکال کې د پوځي کودتاه له امله د میګل پریمو دی ریورا دیکتاتوري نظام ومني او که یې نه منلای نو په مراکش کې د تاوتریخوالو له مارپیچ څخه یې واکمني د خلاصون لار نه لرله او په همدې سره یې د اساسي قانون له مخې مشروعیت را کم شو. د دیکتاتورۍ له سیاسي ماتې وروسته، دیارلسم آلفونسو له پریمو دی ریورا څخه خپل ملاتړ واخیست (چې بالاخره یې ریورا په ۱۹۳۰ زکال کې استعفا ته اړ کړ) او د دیکتا بلاندا په اصطلاح سیاست ته یې مخه کړه چې له ۱۹۲۳ زکال وړاندې وضعیت یې غوره باله. له دې سره نوموړي دغه مهال خپل ډیرۍ سیاسي پانګه له لاسه ورکړې وه. <ref>{{Cite journal|url=http://eprints.lse.ac.uk/114350/1/07075332.2021.pdf|page=7|first=Marina|last=Pérez de Arcos|year=2021|title='Finding Out Whereabouts of Missing Persons': The European War Office, Transnational Humanitarianism and Spanish Royal Diplomacy in the First World War|journal=The International History Review|volume=44|issue=3|doi=10.1080/07075332.2021.1976809|s2cid=250585535|access-date=2022-10-02|archive-date=2022-10-09|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://eprints.lse.ac.uk/114350/1/07075332.2021.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite journal|url=http://eprints.lse.ac.uk/114350/1/07075332.2021.pdf|page=7|first=Marina|last=Pérez de Arcos|year=2021|title='Finding Out Whereabouts of Missing Persons': The European War Office, Transnational Humanitarianism and Spanish Royal Diplomacy in the First World War|journal=The International History Review|volume=44|issue=3|doi=10.1080/07075332.2021.1976809|s2cid=250585535|access-date=2022-10-02|archive-date=2022-10-09|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://eprints.lse.ac.uk/114350/1/07075332.2021.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite journal|title=La política exterior de España en el contexto europeo, 1898-1931|first=Fernando|last=Peris Alcantud|journal=Tiempo y Sociedad|issue=22|year=2016|pages=152–153|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/6347293.pdf|issn=1989-6883}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The Dictatorship of Primo de Rivera: A Political Reassessment|jstor=260237|authorlink=Shlomo Ben-Ami|first=Shlomo|last=Ben-Ami|year=1977|issn=0022-0094|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=12|issue=1|pages=65–84|doi=10.1177/002200947701200103|s2cid=155074826}}</ref> نوموړي د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل میاشتې د ښاروالۍ له ټاکنو وروسته چې د سلطنت د دوام یا جمهوریت د اعلان اړوند ټاکنو په توګه پېژندل کېږي په دواطلبانه توګه هسپانیا خوشې کړه او د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل په ۱۴ مه د هسپانیا دویم جمهوریت اعلان شو. ۴۴ کاله وروسته د هغه لمسی لومړی خوان کارلوس د هسپانیا د بېرته رامنځته شوې پاچاهۍ د پاچا په توګه تاج پر سر کېښود. د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال د اروپايي جګړې (European War Office) په نامه بشر دوستانه دفتر په اډانه کې د نوموړي هڅې لامل وګرځېدې څو په ۱۹۱۷ زکال کې د سره صلیب سازمان له خوا د سولې نوبل جایزې ته نوماند کړای شي. نوموړی تر نن ورځې پورې یوازنی پاچا دی چې د سولې د نوبل جایزې لپاره نوماند کړای شوی. <ref>{{Cite web |last=Hoh |first=Anchi |date=18 January 2018 |title="Royal Knight of Charity": King Alfonso XIII of Spain in WWI &#124; 4 Corners of the World: International Collections and Studies at the Library of Congress |url=https://blogs.loc.gov/international-collections/2018/01/royal-knight-of-charity-king-alfonso-xiii-of-spain-in-wwi/ |access-date=4 March 2022 |website=Blogs.loc.gov}}</ref><ref>{{Cite web |date=1 April 2020 |title=Nomination%20archive |url=https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=687 |access-date=4 March 2022 |website=NobelPrize.org}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://english.elpais.com/elpais/2018/11/08/inenglish/1541680126_698719.html|first=Vicente G.|last=Olaya|title=A king with a mission: the humanitarian deeds of Alfonso XIII during the Great War|work=[[El País]]|date=November 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.abc.es/cultura/libros/20140319/abci-alfonsoxiii-oficina-cautivos-gran-201403181911.html?ref=https:%2F%2Fwww.google.com|first=Inés Martín|last=Rodrigo|title=Alfonso XIII, aliado de los cautivos en la Gran Guerra|work=ABC|date=19 March 2014}}</ref> == واکمني == === لومړنی ژوند او زده کړې === دیارلسم آلفونسو د ۱۸۸۶ زکال د مۍ په ۱۷ مه د مادرید په سلطنتي ماڼۍ کې وزېږېد. نوموړی د هسپانیا د پاچا دولسم آلفونسو زوی و چې د ۱۸۸۵ زکال د نومبر په میاشت کې ومړ او له زیږون وروسته پاچا شو. د هغه له زیږون وروسته په داسې حال کې چې نوموړي ته جامې نه وې وراغوستل شوې د لومړي وزیر پراکسدس متئو ساګاساتا خوا ته د سپینو زرو په پتنوس (غنداق) کې یوړل شو. پنځه ورځې وروسته په داسې حال کې چې د زرین پشم نښان (Golden Fleece) یې په غاړه کې اچول شوی و د رسمي تشریفاتو په ترڅ کې ورته د اردن د سیند په ځانګړو اوبو چې له فلسطین راوړل شوې وې؛ د تعمید غسل ورکړل شو. فرانسوي اخبار لی فیګارو په ۱۸۸۹ زکال کې دغه ماشوم پاچا «د ځمکې پر سر تر ټولو خوشبخته او د خوښې وړ» توصیف کړ. د هغه مور ماریا کریسټینا چې د اطریش وه د نوموړي تر ۱۶ کلنۍ پورې یې د نایب السلطنت په توګه واک وچلاوه. د هغې د واکمنۍ پر مهال په ۱۸۹۸ زکال هسپانیا په کیوبا، پرتوریکو، ګوام او فلیپین بندې د هسپانیا- امریکا جګړې له امله استعماري واک له لاسه ورکړ. <ref>''Magnificent Monarchs'' (Fact Attack series) p.21 by [[Ian Locke]]; published by [[Macmillan Publishers|Macmillan]] in 1999; {{ISBN|978-0330-374965}}</ref><ref>"The Happiest Living Monarch", ''New York Times.'' 14 August 1889.</ref> آلفونسو د د ۱۸۸۹-۱۸۹۰ زکلونو ترمنځ د رامنځته شوې وبا له امله سخت ناروغ شو. د ۱۸۹۰ زکال د جنوري په ۱۰مه د نوموړي روغتیايي وضعیت ډېر زیات خراب شو او ډاکټرانو یې څرګنده کړه چې انفلونزا د هغه عصبي سیستم ته زیان اړولی او له همدې امله ځوان پاچا بېهوښۍ ته تللی. بالاخره نوموړی ورغېد. <ref>Kempińska-Mirosławska, B., & Woźniak-Kosek, A. (2013). The influenza epidemic of 1889-90 in selected European cities--a picture based on the reports of two Poznań daily newspapers from the second half of the nineteenth century. Medical Science Monitor, 19, 1131–1141. https://doi.org/10.12659/MSM.889469</ref> هغه مهال چې د ۱۹۰۲ زکال د مۍ په میاشت کې آلفونسو بلوغ ته ورسېد، د نوموړي د بلوغ اونۍ د جشنونو، غویانو د لوبو، او نورو شانداره مراسمو پر مټ په ټوله هسپانیا کې ولمانځل شوه. نوموړي د مۍ په ۱۷ مه د ملي شورا (کورتس) د غړو پر وړاندې لوړه وکړه. <ref>[https://www.nytimes.com/1902/03/29/archives/alfonsos-reign-begins-may-17-he-will-take-the-oath-on-that-day.html?sq=Alfonso+XIII&scp=101&st=p "Alfonso's Reign Begins on 17 May; He Will Take the Oath on That Day – Festivities to Last a Week,"] ''New York Times,'' 29 March 1902.</ref> آلفونسو تر ډېره پورې پوځي زده کړې وکړې او د پوځي زده کړو له امله په کې «هسپانوي ملت پالنه» وپارېدله. نوموړي د پوځي روزونکو سربېره سیاسي زده کړې له لیبرال – ویسنټه سانتا ماریا دي پاردیس – او اخلاقي لارښوونې د وحدت پالونکي، خوزه فرناندز دی لا مونتانا څخه ترلاسه کړې. <ref name="casals">{{Cite book|first=Xavier|last=Casals|title=Franco y los Borbones. Historia no oficial de la corona española|year=2019|publisher=Ariel|isbn=978-84-344-2970-3|author-link=Xavier Casals|orig-year=2005|location=Barcelona|url=https://xaviercasals.files.wordpress.com/2010/02/portada-sumario-fragmento-franco-y-los-borbones.pdf|page=32}}</ref><ref name="casals2">{{Cite book|first=Xavier|last=Casals|title=Franco y los Borbones. Historia no oficial de la corona española|year=2019|publisher=Ariel|isbn=978-84-344-2970-3|author-link=Xavier Casals|orig-year=2005|location=Barcelona|url=https://xaviercasals.files.wordpress.com/2010/02/portada-sumario-fragmento-franco-y-los-borbones.pdf|page=32}}</ref> === لومړۍ نړیواله جګړه === د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال، هسپانیا له دې امله بې پلوه پاتې شوه چې نوموړي د جګړې له دواړو لورو سره کورنۍ اړیکې لرلې. پاچا د جګړې د دواړو اړخونو له جنګي اسیرانو سره د مرستې په موخه یو دفتر پرانیست. دغه دفتر په بهر کې د هسپانیا له پوځي او دیپلماتیکو اړیکو څخه په ګټنې د زرګونو جنګي بندیانو د شفاعت – د هغو د لیکنو د استولو او ترلاسه کولو او همدارنګه نورو خدمتونو په برخه کې کار کاوه. د دغه دفتر مرکزي دفتر د هسپانیا په شاهي ماڼۍ کې و. <ref>his wife was British, his mother Austrian, amongst other family relationships.</ref><ref>{{cite web |date=18 January 2018 |title="Royal Knight of Charity": King Alfonso XIII of Spain in WWI |url=https://blogs.loc.gov/international-collections/2018/01/royal-knight-of-charity-king-alfonso-xiii-of-spain-in-wwi/ |access-date=19 Jan 2018 |work=loc.gov}}</ref> آلفونسو هڅه وکړه څو روسي تزار دویم نیکولاس او د هغه کورنۍ چې بلشویکانو نیولې وه وژغوري؛ هغه د روسیې شاهي کورنۍ ته د دوه تلګرامونو په استولو وړاندیز وکړ چې په هسپانیا کې پناه وغواړي. نوموړی وروسته د رومانوف د کورنۍ له اعدام څخه خبر شو، خو هغه په ناسمه توګه په دې باوري و چې یوازې دویم نیکولاس او زوی یې الکسي وژل شوي. په دې ترتیب سره نوموړي هسپانیا ته د تزارې الکسندرا او د هغې د څلورو لوڼو د راوړلو هڅو ته دوام ورکړ، پرته له دې چې په دې ځان خبر کړي چې هغوی هم وژل شوې دي. <ref>{{cite news|last=Olaya|first=Vicente G.|title=Cuando Alfonso XIII intentó salvar al zar|url=https://elpais.com/cultura/2018/11/06/actualidad/1541517435_674442.html|language=Spanish|work=El Pais|date=6 November 2018}}</ref> آلفونسو د ۱۹۱۸ زکال د انفلونزا وبا له امله شدید ناروغ شو. له دې امله چې هسپانیا بې پلوه وه نو د جګړې پر مهال هېڅ ډول محدودیتونو په هسپانیا شتون نه درلود او د هغه د ناروغۍ او ښه کېدو اړوند خبر په ټوله نړۍ کې خپور شو په داسې حال کې چې په جګړه کې په ښکېلو هېوادونو کې د انفلونزا د پراختیا خبر پټ ساتل کېده. دغې چارې دغه ګمراه کوونکی انځور رامنخته کړ چې ګویا دغې وبا تر ټولو ډېر زیان هسپانیا ته اړولی او لامل وګرځېد څو دغه ناروغي د «هسپانوي انفلونزا» په نوم وبلل شي. <ref name="Barry">Barry 171.</ref> === مړینه === د ۱۹۴۱ زکال د جنوري په ۱۵ مه، دیارلسم آلفونسو د هسپانیا د منقرض تاج او تخت اړوند له خپل حق څخه د خوان په ګټه تېر شو. نوموړی د همدغه کال د فبروري په ۲۸ مه د زړه د حملې له امله په روم کې ومړ. په هسپانیا کې دیکتاتور فرانسیسکو فرانکو درې ورځنی ملي ماتم اعلان کړ. د پخواني پاچا د جنازې مراسم د روم په سانتا ماریا دلی آنجلی اي دی مارتیری کلیسا کې ترسره شول. نوموړی له ځنډ پرته په روم کې د هسپانیا په ملي کلیسا، سانتا ماریا کې د دریم کالیکستوس او شپږم الکساندر د قبرونو په خوا کې خښ کړای شو. د ۱۹۸۰ زکال په جنوري میاشت کې د نوموړي پاتې شوني (جسد) د هسپانیا ال اسکوریال ته راولېږدول شول. <ref>"Mourning in Spain", ''The Times'' (3 March 1941): 3.</ref><ref>"21 Guns for Dead King's Homecoming", ''The Times'' (21 January 1980): 4.</ref><ref>[https://www.nytimes.com/1941/03/02/archives/italians-to-mourn-death-of-alfonso-threeday-period-is-orderedtroops.html?sq=Italians+to+Mourn+Death+of+Alfonso&scp=1&st=p "Italians to Mourn Death of Alfonso,"] ''The New York Times.'' 2 March 1931.</ref> == سرچينې == kyvyj5dj8go4jwupzarwvh1pplh6sjn 0 66127 352618 341939 2025-06-12T12:33:36Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352618 wikitext text/x-wiki په عملي بڼه کارېدونکي برېښنايي نقلیه وسایط د ۱۸۹۰مې لسیزې پر مهال راڅرګند شول. دغو نقلیه وسایطو تر ۱۹۰۰ زکال پورې د ځمکنۍ چټکتیا ریکارډ خپل کړی و. د ۲۰مې پېړۍ پر مهال په ټوله نړۍ کې له دغو ډول موټرو څخه ګټنه د سون توکو پر مټ چلېدونکو موټرو په پرتله د هغو د لوړې بیې، د چټکتیا د کچې د کموالي او همدارنګه د هغو د بټریو د لږ کارکولو له امله راکمه شوه. له دې سره له برېښنا څخه ګټنې په بار پورته کوونکو وسایلو او همدارنګه د عامه ترانسپورټ په وسایلو په ځانګړې توګه په ریل ګاډو کې دوام وموند. د ۲۱مې پېړۍ په پیل کې د برېښنايي او همدارنګه د ځای نیونکو سون توکو کاروونکو موټرو سره لیوالتیا د برېښنايي موټرو د ټکنالوژۍ د پراختیا او د هایدروکاربنونو پر مټ د چلېدونکو موټرو څخه د رامنځته کېدونو ګواښونو له امله زیاته شوه یو له دغو ګواښونو څخه د چاپېریال مخ پر زیاتوالي ککړتیا وه ځکه چې له دغه ډول موټرو څخه خارجېدونکو ګازونو په هغو کې پریمانه ونډه لرله په داسې حال کې چې ټرانسپورټي زیربنا په بشپړ ډول پر هایدروکاربني موټرو اتکا لرله. له ۲۰۱۰ زکال څخه را په دې خوا د ۲۰۱۶ زکال تر سپټمبر میاشتې پورې په ټوله نړۍ کې د برېښنايي موټرو د پېر کچه یو میلیون موټرو ته ورسېده، د ۲۰۱۹ زکال تر وروستیو پورې د ګټه اخیستل کېدونکو برېښنايي موټرو شمېر ۴.۸ میلیونه شو او په ټولیزه توګه د ۲۰۲۰ زکال تر پایه  د چارج کېدونکو کوچنیو موټرو د پلور شمېر د ۱۰ میلیونو تر کچې پورته شو. د بټرۍ پر زور د چلېدونکو برېښنايي موټرو او چارج کېدونکو هایبرډ موټرو د پلور کچې نړیوال نسبت د ۲۰۱۲ زکال د ۵۶: ۴۴ څخه په ۲۰۱۹ زکال کې ۷۴: ۲۶ او په ۲۰۲۰ زکال کې ۶۹؛ ۳۱ ته راکښته شو. د ۲۰۲۰ زکال په اګست میاشت کې ټیسلا کمپنۍ ټیسلا دریم موډل (Tesla Model 3) برېښنايي موټر بازار ته وړاندې کړ چې د ۶۴۵۰۰۰ زره موټرو په پلور سره تر ټولو ډېر پلورل شوی برېښنايي موټر وګرځېد. <ref name="1miBEVs">{{cite web |last=Shahan |first=Zachary |date=2016-11-22 |title=1 Million Pure EVs Worldwide: EV Revolution Begins! |url=https://cleantechnica.com/2016/11/22/1-million-ev-revolution-begins/ |access-date=2016-11-23 |publisher=Clean Technica}}</ref><ref name="EVOutlook2020">{{cite web |date=June 2020 |title=Global EV Outlook 2020: Entering the decade of electric drive? |url=https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2020 |access-date=9 July 2022 |publisher=International Energy Agency (IEA), Clean Energy Ministerial, and Electric Vehicles Initiative (EVI)}} ''See Statistical annex, pp. 247–252 (See Tables A.1 and A.12). The global stock of plug-in electric passenger vehicles totaled 7.2 million cars at the end of 2019, of which, 47% were on the road in China. The stock of plug-in cars consist of 4.8 million battery electric cars (66.6%) and 2.4 million plug-in hybrids (33.3%). In addition, the stock of light commercial plug-in electric vehicles in use totaled 378 thousand units in 2019, and about half a million electric buses were in circulation, most of which are in China.''</ref><ref name="Global2020">{{cite web |last=Irle |first=Roland |date=19 January 2021 |title=Global Plug-in Vehicle Sales Reached over 3,2 Million in 2020 |url=https://www.ev-volumes.com/news/86364/ |access-date=9 July 2022 |website=ev-volumes.com}} ''Plug-in sales totaled 3.24 million in 2020, up from 2.26 million in 2019. Europe, with nearly 1.4 million untits surpassed China as the largest EV market for the first time since 2015.''</ref><ref name="EVImckinsey2017">{{cite web |last1=Hertzke |first1=Patrick |last2=Müller |first2=Nicolai |last3=Schenk |first3=Stephanie |last4=Wu |first4=Ting |date=May 2018 |title=The global electric-vehicle market is amped up and on the rise |url=https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/the-global-electric-vehicle-market-is-amped-up-and-on-the-rise |access-date=2019-01-27 |work=McKinsey & Company}} ''See Exhibit 1: Global electric-vehicle sales, 2010-17''.</ref><ref name="Top20Global2019">{{cite web |last=Jose |first=Pontes |date=2020-01-31 |title=Global Top 20 - December 2019 |url=http://ev-sales.blogspot.com/2020/01/global-top-20-december-2019.html |access-date=2020-05-10 |publisher=EVSales.com}} "Global sales totaled 2,209,831 plug-in passenger cars in 2019, with a BEV to PHEV ratio of 74:26, and a global market share of 2.5%. The world's top selling plug-in car was the Tesla Model 3 with 300,075 units delivered, and Tesla was the top selling manufacturer of plug-in passenger cars in 2019 with 367,820 units, followed by BYD with 229,506."</ref><ref name="AllTimeModel2082020">{{cite web |last=Kane |first=Mark |date=4 October 2020 |title=See The Best Selling Battery Electric Cars Of All-Time Here |url=https://insideevs.com/news/447165/see-best-selling-battery-electric-cars/ |access-date=9 July 2022 |website=insideevs.com}}</ref> == لرغونی تاریخ == === برېښنايي موډل لرونکي موټر === د لومړني برېښنايي موټر اختراع بېلابېلو کسانو ته اړونده بلل کېږي. په ۱۸۲۸ زکال کې هنګري الاصله کشیش او فزیک پوه آنیوس جدلیک برېښنایي لومړنی ماشین اختراع کړ چې پر مټ یې چلېدونکی لومړنی کوچنی موټر جوړ کړ. له ۱۸۳۲ زکال څخه تر ۱۸۳۹ زکال پورې سکاټلنډي مخترع رابرټ اندرسون هم یوه نابشپړه مسافر وړونکې برېښنايي وسیله اختراع کړه. په ۱۸۳۵ زکال کې د هالنډ د خرونینګن ایالت څخه پروفیسور سیبرانډوس سټراټینګ او د هغه جرمني همکار کریسټوفر بکر هم په کوچنۍ اندازه یو برېښنايي ماشین جوړ کړ چې د نه چارج کېدونکو لومړنیو بټریو پر مټ چلېده. <ref>{{cite conference|last=Guarnieri|first=Massimo|year=2012|title=Looking back to electric cars|conference=HISTory of ELectro-technology CONference (HISTELCON)|pages=1–6|doi=10.1109/HISTELCON.2012.6487583|isbn=9781467330787|url=https://ieeexplore.ieee.org/document/6487583|access-date=9 July 2022}}</ref><ref name="aboutcom">{{citation|last=Bellis|first=M.|year=2006|title=The History of Electric Vehicles|chapter=The Early Years|publisher=About.com|chapter-url=http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm|access-date=6 July 2006|تاريخ الأرشيف=4 July 2021|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210704025953/https://www.thoughtco.com/history-of-electric-vehicles-1991603|url-status=dead|خونديځ نېټه=24 May 2012|خونديځ-تړی=https://archive.today/20120524131917/http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm|archive-url=https://archive.today/20120524131917/http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm}}</ref><ref>{{cite web |date=8 October 2021 |title=The world's first electric car |url=https://www.rug.nl/museum/collections/collection-stories/wagentje-van-stratingh |access-date=9 July 2022 |work=University of Groningen Museum |language=nl}}</ref> === برېښنايي ریل ګاډي === په ۱۸۳۴ زکال کې ورمونټي آهنګر توماس ډاونپورټ پورته یادو شوو ماشینونو ته ورته داسې یو ماشین جوړ کړ چې په لنډ، دایروي او برېښنا لرونکي مسیر کې یې کار کوه. لومړنی پیژندل شوی برېښنايي ریل ګاډی د ۱۸۳۷ زکال پر مهال په سکاټلند کې د ابردیني کیمیاپوه رابرټ ډیوېډسون له خوا جوړ شو چې برېښنا یې د ګالوانیکي بټریو له خوا تامین کېدله. ډیوېډسون وروسته د ګلواني په نامه لوی ریل ګاډی یا لوکوموتیو جوړ کړ او په ۱۸۴۱ زکال کې یې د سکاټلنډي هنرونو د سلطنتي ټولنې په نندارتون کې نندارې ته وړاندې کړ. دغه ریل ۶۱۰۰ کیلوګرامي وزن (۶ لوی ټنه) په ۲.۴ کیلومتره (۱.۵ مایله) فاصله کې په ساعت کې د ۶.۴ کیلومتره (۴ مایله) په سرعت لېږدولی شو. له دغې اختراع څخه راتلونکی کال د ایډنبورګ او ګلاسکو ترمنځ د اوسپنې په پټلۍ کې ګټنه وشوه خو د بټریو د کار لږ وړتیا یې لامل وګرځېده په عامه توګه ترې ګټنه وه نشي. دغه ریل ګاډی د اوسپنې پټلۍ د کارکوونکی له خوا چې هغه یې د خپل شغلي امنیت پر وړاندې ګواښ باله له منځه یووړل شو. <ref>{{citation|url=http://www.tecsoc.org/pubs/history/2001/jul6.htm|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20091015184824/http://www.tecsoc.org/pubs/history/2001/jul6.htm|url-status=dead|archive-date=2009-10-15|title=Today in Technology History: July 6|publisher=The Center for the Study of Technology and Science|access-date=2009-07-14}}</ref><ref>{{cite book|last1=Day|first1=Lance|last2=McNeil|first2=Ian|title=Biographical dictionary of the history of technology|year=1966|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-06042-4|chapter=Davidson, Robert|url-access=registration|url=https://archive.org/details/isbn_9780415060424}}</ref><ref>{{cite book|last=Gordon|first=William|title=Our Home Railways|publisher=Frederick Warne|location=London|year=1910|volume=2|page=156|chapter=The Underground Electric}}</ref><ref name="ReferenceA">Renzo Pocaterra, ''Treni'', De Agostini, 2003</ref><ref>{{citation|url=http://features.csmonitor.com/environment/2009/02/10/as-electric-cars-gain-currency-oregon-charges-ahead/|magazine=Christian Science Monitor|title=As electric cars gain currency, Oregon charges ahead|last=Armstrong Moore|first=Elizabeth|date=10 February 2009|access-date=2009-04-24}}</ref> انګلستان په ریل ګاډو کې له برېښنا څخه د ګټنې اجازه په ۱۸۴۰ زکال کې ورکړه چې بیا په همدغه ډول اجازه په ۱۸۴۷ زکال کې متحده ایالاتو لیلی او کولټن ته ورکړه. د بټریو پر مټ له چلېدونکو ریل ګاډو څخه لومړنۍ ګټنه په ۱۸۸۷ زکال کې د باوریا په سلطنتي دولتي اوسپنې پټلۍ کې وشوه. <ref>{{cite web |date=September 2010 |title=Electric Traction |url=http://mikes.railhistory.railfan.net/r066.html |access-date=2017-11-23 |website=mikes.railhistory.railfan.net}}</ref><ref>{{cite web |last=Johnston |first=Ben |date=September 2010 |title=Battery Rail Vehicles |url=http://railknowledgebank.com/Presto/content/GetDoc.axd?ctID=MTk4MTRjNDUtNWQ0My00OTBmLTllYWUtZWFjM2U2OTE0ZDY3&rID=NzA=&pID=Nzkx&attchmnt=True&uSesDM=False&rIdx=MjUyOA==&rCFU= |access-date=6 October 2020 |website=railknowledgebank.com}}</ref> == لومړني بشپړ کارکوونکي برېښنايي موټرونه == چارچ کېدونکې بټرۍ چې کولای یې شو د برېښنايي موټرو لپاره پام وړ برېښنا وساتي تر ۱۸۵۹ زکال پورې یې شتون نه درلود تر چې فرانسوي فزیک پوه ګاسټون پلانټه تیزابي سرپي بټرۍ اختراع کړې. بل فرانسوي ساینس پوه کامیل آلفونس فوره د دغو بټریو په طراحي کې پام وړ پرمختګ رامنځته کړ؛ د هغه هڅو د دغو بټریو د چارج ساتلو وړتیا زیاته کړه او په مستقیم ډول یې په صنعتي مقیاس د هغو تولید ته لار برابره کړه. <ref>{{cite web |title=Planté Battery |url=http://www.magnet.fsu.edu/education/tutorials/museum/plantebattery.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141214211738/http://www.magnet.fsu.edu/education/tutorials/museum/plantebattery.html |archive-date=14 December 2014 |access-date=14 December 2014 |publisher=National High Magnetic Field Laboratory}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.travelsmart.gov.au/teachers/teachers6.html|title=Development of the Motor Car and Bicycle|journal=TravelSmart Teacher Resource Kit|publisher=Government of Australia|year=2003|access-date=2009-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20090514111617/http://www.travelsmart.gov.au/teachers/teachers6.html|archive-date=14 May 2009|url-status=dead|archivedate=2009-05-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090514111617/http://www.travelsmart.gov.au/teachers/teachers6.html}}</ref><ref>{{citation|url=https://www.pbs.org/now/shows/223/electric-car-timeline.html|title=Timeline: Life & Death of the Electric Car|date=9 June 2006|access-date=2009-04-24|series=NOW on PBS|publisher=Public Broadcasting Service|archive-date=2021-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210813120323/https://www.pbs.org/show/now-on-pbs/|url-status=dead}}</ref> احتمالا لومړنی انسان لېږدونکی برېښنايي موټر چې د خپلې انرژۍ پر مټ چلېده د پاریس په یوه سړک کې د ۱۸۸۱ زکال په اپرېل میاشت کې د مخترع ګوستاو ترووه له خوا وازمویل شو. ترووه په ۱۸۸۰ زکال کې د زیمنس کمپنۍ له خوا په جوړ شوی کوچنی برېښنايي موتور کار وکړ او د هغه موثریت ته یې وده ورکړه (چې په ۱۸۶۷ زکال کې د یوهان کراوګل څخه د پېرل شوې طراحۍ پر بنست جوړ شوی و)؛ نوموړي په وروستیو کې د پراختیا موندلې بټرۍ څخه په ګټنې هغه د جیمز سټارلي په درې څرخه کې نصب کړ؛ همدا و چې نوموړي د نړۍ لومړنی برېښنايي موټر اختراع کړ. په داسې حال کې چې نوموړي د ۱۸۸۱ زکال د اپرېل په ۱۹ مه په بریالۍ توګه هغه د پاریس د مرکز په والیوس سړک باندې وازمویه، خو وه یې نشو کولای اختراع یې په خپل نوم ثبت کړي. ترووه په چټکۍ سره په بټرۍ چلېدونکی ماشین په سمندري لېږد را لېږد کې وازمویه څو پر مټ یې وکولای شي یو شمېر وسایل له خپل کار ځای څخه تر نږدې سن سیند ولېږدوی؛ ترووه دغه ماشین په بېړۍ کې د نصب کېدو او بېرته ترې د هیسته کېدو وړ وګرځاوه او په دې سره یې د بېړۍ ماشین هم اختراع کړ. د ۱۸۸۱ زکال د مۍ په ۲۶ مه د تروو پنځه مترۍ اوږدې بېړۍ چې Le Téléphone نوم یې ورته کاروه د اوبو په مخالف مسیر کې یې په ساعت کې ۳.۶ کیلومتره (۲.۲ مایله) او د اوبو په مسیر کې په ساعت کې ۹ کیلومتره (۵.۶ مایله) حرکت وکړ. <ref>{{citation|last=Wakefield|first=Ernest H.|title=History of the Electric Automobile|publisher=Society of Automotive Engineers|year=1994|isbn=1-56091-299-5|pages=2–3}}</ref><ref>{{citation|first=Ernest Henry|last=Wakefield|title=History of the Electric Automobile|pages=540|publisher=Society of Automobile Engineers|location=USA|year=1993}}</ref><ref>{{cite book|first=Kevin|last=Desmond|title=A Century of Outboard Racing|publisher=Van de Velde Maritime|year=2000|isbn=978-0760310472}}</ref><ref>Communication made by Trouvé to the Académie des Sciences de Paris, 1881</ref> انګلیسي مخترع توماس پارکر چې د یو شمېر نوښتونو لکه د لندن د مټرو د برېښنايي کولو، د لیورپول او بېرمنګام ترمنځ د برېښنايي موټرو د مسیر جوړونې او همدارنګه د نه دود لرونکو کولیټ (ډبرو سکرو) سون توکو د جوړولو مسئولیت ور تر غاړې و خپل لومړنی برېښنايي موټر یې د ۱۸۸۴ زکال په ولورهمپټون کې جوړ کړ، په داسې حال کې چې د هغو یوازنی مستند کوونکی انځور ۱۸۹۵ کال ته اړوند دی. <ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/5212278/Worlds-first-electric-car-built-by-Victorian-inventor-in-1884.html|newspaper=The Daily Telegraph|title=World's first electric car built by Victorian inventor in 1884|date=2009-04-24|access-date=2009-07-14|location=London}}</ref> د لږ مصرف لرونکو نقلیه وسایلو له جوړولو سره د پارکر پخوانۍ علاقې هغه د برېښنايي نقلیه وسایلو جوړولو ته سوق کړ. نوموړی همدارنګه کېدای شي په لندن کې د بد دود او د هوا د ککړتیا له اغېزو څخه اندېښمن و. د دغه موټرو د تولید مسئولیت د الوېل – پارکر کمپنۍ په واک کې و چې په ۱۸۸۲ زکال کې د برېښنايي عامه ټرانسپورټي وسایلو د تولید په موخه جوړه شوې وه. دغه کمپنۍ په ۱۸۸۸ زکال کې له خپلې سیالې بلې کمپنۍ سره ادغام شوه څو الکټریک کانسټرکشن کارپورېشن رامنځته کړي؛ دغه شرکت تر ۱۸۹۰مې لسیزې پورې د برېتانوي برېښنايي موټرو د جوړولو انحصار په واک کې درلود چې په ۱۸۹۶ زکال کې یې خپله لومړنی برېښنايي «ډاګ کارت» نقلیه وسیله جوړه کړه. <ref>{{cite web |last=Fuller |first=John |date=2009-04-09 |title=What is the history of electric cars? |url=http://auto.howstuffworks.com/fuel-efficiency/hybrid-technology/history-of-electric-cars1.htm |access-date=2014-12-14 |publisher=auto.howstuffworks.com}}</ref><ref>{{cite web |title=Electric Vehicles History Part III |url=http://www.electricvehiclesnews.com/History/historyearlyIII.htm |access-date=2012-12-17 |تاريخ الأرشيف=2020-12-03 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201203230231/https://www.electricvehiclesnews.com/History/historyearlyIII.htm |url-status=dead |خونديځ نېټه=2020-12-03 |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20201203230231/https://www.electricvehiclesnews.com/History/historyearlyIII.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20201203230231/https://www.electricvehiclesnews.com/History/historyearlyIII.htm }}</ref> فرانسه او بریتانیا لومړني هېوادونه و چې د برېښنايي نقلیه وسایطو له جوړولو څخه یې په پراخه کچه ملاتړ وکړ. جرمني انجینر اندریاس فلوکن بیا په ۱۸۸۸ زکال کې لومړنی واقعي برېښنايي موټر جوړ کړ.<ref>{{cite book|last=Schrader|first=Halwart|title=Deutsche Autos 1885 - 1920|date=2002|publisher=Motorbuch-Verlag|location=Stuttgart|isbn=9783613022119|language=de|page=182}}</ref><ref>{{Cite book|title=30-Second Great Inventions|last=Boyle|first=David|publisher=Ivy Press|year=2018|isbn=9781782406846|pages=62}}</ref><ref>{{cite book|title=Electric and Hybrid Vehicles|last=Denton|first=Tom|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317552512|page=6}}</ref><ref>{{cite web |date=2011-01-12 |title=Elektroauto in Coburg erfunden |trans-title=Electric car invented in Coburg |url=https://www.np-coburg.de/lokal/coburg/coburg/Elektroauto-in-Coburg-erfunden;art83423,1491254 |access-date=2019-09-30 |work=Neue Presse Coburg |location=Germany |language=de}}</ref><ref name="aboutcom2">{{citation|last=Bellis|first=M.|year=2006|title=The History of Electric Vehicles|chapter=The Early Years|publisher=About.com|chapter-url=http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm|access-date=6 July 2006|تاريخ الأرشيف=4 July 2021|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210704025953/https://www.thoughtco.com/history-of-electric-vehicles-1991603|url-status=dead|خونديځ نېټه=24 May 2012|خونديځ-تړی=https://archive.today/20120524131917/http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm|archive-url=https://archive.today/20120524131917/http://inventors.about.com/library/weekly/aacarselectrica.htm}}</ref> په متحده ایالاتو کې لومړنی برېښنايي موټر له ۱۸۹۰ زکال څخه تر ۱۸۹۱ زکال پورې د آیووا ایالت د دموین ښار د استوګن ویلیام موریسن له خوا جوړ شو؛ دغه نقلیه وسیلې شپږ تنه وړونکې باډۍ لرله چې په ساعت کې یې ۲۳ کیلومتره (۱۴ مایله) سرعت درلود. <ref>{{cite web |title=1896 Riker Electric Tricycle |url=https://www.thehenryford.org/collections-and-research/digital-collections/artifact/274188/ |access-date=2017-11-23 |publisher=The Henry Ford}}</ref> == سرچينې == fmrw6bh25ki5ilpibl0ff7sbfjtv2ky 4 66684 352633 352590 2025-06-12T19:00:14Z Af420 12804 بدلون 352633 wikitext text/x-wiki <div id="mp-tfa-img" style="float: left; margin: 0.5em 0.9em 0.4em 0em;"> {{د لومړي مخ انځور او نور |image= Stamp of India - 2008 - Colnect 157958 - Madhubala Miniature Sheet.jpeg |caption= مدهو بالا}} '''مدهوبالا''' په ۱۴ فبروري ۱۹۳۳ کي په نوي ډیلي کي نړۍ ته ته سترګي روڼي کړې. هغې د خپل ژوند ډېره برخه یا بیا خپل ټول ژوند په هند کي تېر کړ. د مدهوبالا د پلار نوم عطاءالله خان او او دمور نوم یې بیګم عایشه وه. د ۱۹۴۴ زیږدیز کال د اپریل د میاشتې په چاودنې او اور کې یې کور وسوځيد اونهه کلنه مدهوبالا مجبوره سوه چې خپلې کورنۍ ته دیوې ګولې ډودۍ د پیداکولو لپاره فلمي نړۍ ته ولاړه سي. په خپلو هنري فلمونو کې مدهوبالا دهندوستان دمشهورو فلمي ستورو لکه؛ آشوک کمار، راج کپور، پرتهوي راج کپور، پردیپ کمار، شمي کپور، دلیپ کمار، سنیل دت او دیو آنند سره کارکړی دی. مدهوبالا په نړیواله کچه هغه مهال مشهوره سوه چې کله وتلي او منلي امریکايي مجلې (تیاتر او هنر) په ۱۹۵۲ کال کې د هغې انځورونه خپاره کړل، پر کومو چې ليکلي وه; (The Biggest Star in The World; د نړۍ ترټولو لویه ستورې). ددې فلمونو ډېر مینه وال درلودله په تېره بیا فلمونه لکه مغل اعظم، نیل کمل، شیرین-او-فرهاد، ساقي فلمونه یې ډېر مشهور سول. مدهوبالا په ۱۹۶۰ کال کې دیره سخته ناروغه سوه ځکه چې بدن یې ډیره وینه جوړوله، دغي بریالۍ فلمي اداکاري د ۱۹۶۹ زیږدیز کال دفبرورۍ د میاشتې په ۲۳مه په بمبئي کې د۳۶ کلونو په عمر له دې نړۍ څخه سترګې پټې کړې، او د سنټا کروز د مسلمانانو په هدیرې کې خاوروته وسپارل سوه.{{TFAFULL|مدهوبالا}} {{TFArecentlist| *''[[حامد کرزی]]'' * ''[[خوشال خان خټک]]'' * ''[[هما قریشی]]'' }} {{TFAfooter|Month=January|Year=2018}} erg5avxdh7f4n133svlq1fpoto21zo4 0 69077 352632 317969 2025-06-12T18:43:05Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 8 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352632 wikitext text/x-wiki {{چارواکۍ}} دمعظم بېګ (په اردو: مُعَظّم بیگ؛ د ۱۹۹۸ کال د جولای په ۵مه د برمینګهم په سپارک هیل کې زیږېدلی) یو پاکستاني الاصله بریتانوی دی چې د متحده ایالاتو د حکومت له لوري د بګرام په زندان او د کیوبا په ګوانتانامو زندان کې، نږدې درې کاله په توقیف کې ساتل شوی و. نوموړی چې د ۲۰۰۲ کال  په فبروری میاشت کې په پاکستان کې په خپل کور کې د پاکستاني استخباراتو له لوري ونیول شو، د متحده ایالاتو اردو ته وسپارل شو، چې هغوی د افغانستان د بګرام په توقیف ځای کې ساتلو، چې وروسته بیا د ګوانتانامو زندان ته ولېږدول شو، چېرته چې نوموړی د ۲۰۰۵ کال تر جنوري پورې وساتل شو.   <ref name="AkronBeacon060616">[[David Ignatius]], [https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/06/13/AR2006061301501.html "A Prison We Need to Escape"], ''[[The Washington Post]]'', 14 June 2006; accessed 22 June 2014.</ref><ref name="Bran">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref> د متحده ایالاتو چارواکو بېګ د دښمن جنګیالي په تور نیولی و او ادعا یې کوله چې بېګ د القاعدې یو غړی و او د القاعدې د روزنیزو کمپونو لپاره استخدام، او مالي سرچینې برابرولې، او دی پخپله هم هلته د متحده ایالاتو یا د هغوی له متحدینو له سرتېرو سره د جګړې لپاره روزل شوی و. بېګ منلې وه چې هغه په افغانستان کې په غیر القاعده دوو کمپونو کې د ۱۹۹۰ لسیزې په لومړیو کې وخت تېر کړی و او په بوسنیا او چیچنیا کې یې جنګیالیو ته یو څه مالي ملاتړ هم برابر کړی و، خو دا یې رد کړه چې هېڅکله په ترهګرۍ کې لاس نه لري. <ref name="dodds">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=f9oxAAAAIBAJ&pg=3416,782197&dq=moazzam+begg+-pronunciation-guide&hl=en|title=In New Book, Former Prisoner Describes Beatings|last=Dodds|first=Palsley|date=7 March 2006|work=Times Daily|access-date=20 February 2010}}</ref><ref name="Bran2">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="business-standard.com">{{cite news|url=http://www.business-standard.com/india/news/a-victimwanderlust/386167/|author=Menon, Lakshman|title=A victim of wanderlust?|work=[[Business Standard]]|date=19 February 2010|access-date=8 February 2010}}</ref><ref name="chan">{{cite news|url=http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|title=Moazzam Begg interview: 'Two people were beaten to death'|last=Snow|first=Jon|date=24 February 2004|work=Channel 4 News|access-date=18 February 2010|archive-date=30 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100130105827/http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|url-status=dead}}</ref><ref name="response">{{cite web |author=[[OARDEC]] |date=15 September 2004 |title=Response to Tribunal Process – Begg, Moazzam |url=http://www-tc.pbs.org/now/shows/230/moazzam-begg.pdf#22 |access-date=23 February 2010 |publisher=[[United States Department of Defense]]}}</ref> بېګ وايي چې په بګرام کې د ساتونکو له خوا له بد چلند سره مخ شوی و او دوه بندیان یې لیدلي چې تر مرګه وهل او ډبول شوي دي. پوځي څېړونکو وویل چې دواړه مړينې ځان وژنې وې، خو د متحده ایالاتو د اردو ویاندویانو هغه وخت د بېګ کیسه رد کړې وه. وروسته، په بګرام کې د ناوړه چلند په اړه د ۲۰۰۵ کال یو پوځي تحقیقاتي راپور دې پایلې ته ورسېد چې دواړه مړینې د امریکایي ساتونکو له لوري د ناوړه چلند له امله رامنځ ته شوې وې. <ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/05/20/international/asia/20abuse.html?pagewanted=1|work=The New York Times|title=In U.S. Report, Brutal Details of 2 Afghan Inmates' Deaths|date=20 May 2005}}</ref> په ۲۰۰۴ کال کې، په انګلستان کې د بریتانوي وګړو د توقیف په اړه له "اوږده عامه لاریون" وروسته، د انګلستان حکومت د هغو بریتانوي اتباعو په استازیتوب مداخله وکړه چې په ګوانتانامو کې بندیان وو. د پنټاګون، سي آی اې او ایف بي آی له نېوکو سربېره، ولسمشر جورج ډبلیو بوش د ۲۰۰۵ کال د جنوري په ۲۵ نېټه بېګ خوشې کړ. وروسته بېګ او نورو بریتانوي وګړو چې په ګوانتانامو کې بندیان وو، د متحده ایالاتو په توقیف کې د ادعا شوي ناوړه چلند او شکنجې په اړه د بریتانیا حکومت د جرم شریک و ښود او دعوی یې وکړه. د ۲۰۱۰ کال په نومبر کې، د بریتانیا حکومت د بېګ په ګډون د ۱۶ بندیانو په اړه له محکمې پرته مالي حکم اعلان کړ.  <ref name="Bran3">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Atlantic">{{cite news|url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2010/11/moazzam-begg-the-ex-gitmo-prisoner-now-doing-the-united-states-work/67215/|title=Moazzam Begg: The Ex-Gitmo Prisoner Now Doing the United States' Work.|quote=Begg focused "not on the ill treatment he allegedly received, but on what can be done to resettle the remaining 'releaseable' prisoners in Guantanamo Bay"|last=Bonner|first=Raymond|date=30 November 2010|work=The Atlantic|access-date=21 November 2016}}</ref><ref name="tim">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="comp">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/11/17/world/europe/17britain.html|work=The New York Times|first1=John F.|last1=Burns|first2=Alan|last2=Cowell|title=Britain to Compensate Guantánamo Detainees|date=16 November 2010}}</ref> بېګ له خلاصون وروسته، د متحده ایالاتو، انګلستان او نړیوال تروریزم ضد اقداماتو په اړوند مسایلو کې د رسنیو مبصر شو. نوموړي د وینا کونکي په توګه د ګوانتانامو او نورو توقیف ځایونو څخه لیدنه وکړه. بېګ په ګډه یو کتاب تالیف کړ او په ورځپاڼو او مجلو کې یې مقالې لیکلې دي. نوموړي د ټکسي په تور لوري ۲۰۰۷ (''Taxi to the Dark Side'' (2007))، چې په توقیف کې د یو افغان زنداني د مړینې او په افغانستان او نورو ځایونو کې د امریکایانو له خوا له بندیانو سره د ناوړه چلند په اړه یو مستند فلم دی، مرکه کړې ده.  <ref name="tim2">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref>{{cite web |title=Taxi to the Dark Side: Murder of young Afghan driver exposes US torture policies |url=https://www.wsws.org/en/articles/2008/03/dark-m24.html |access-date=26 February 2016 |publisher=wsws}}</ref> په ۲۰۱۴ کال کې بریتانوي پولیسو بېګ د سوریې د کورنۍ جګړې پر مهال د ترهګریزو فعالیتونو په تور ونیو. تورونه بېرته واخیستل شول او نوموړی له هغې وروسته خوشې شو چې څارنوال په دې پوه چې MI5 سوریې ته د هغه له سفر خبر و او له نوموړي سره یې رضایت ښودلی و. <ref name="Gdn21014">{{cite news|last1=Cobain|first1=Ian|title=Moazzam Begg was in contact with MI5 about his Syria visits, papers show|url=https://www.theguardian.com/world/2014/oct/02/moazzam-begg-contact-mi5-agents-papers|access-date=2 October 2014|newspaper=The Guardian|date=2 October 2014}}</ref><ref name="bbc.co.uk">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-29442623|title=Moazzam Begg released after terror charges dropped|last=Moore|first=Andy|date=1 October 2014|work=BBC News|access-date=13 November 2016}}</ref><ref name="WP19714">[http://www.washingtontimes.com/news/2014/jul/19/ex-gitmo-detainee-moazzam-begg-charged-terorism/#ixzz386rWcfBx "Ex-Gitmo detainee Moazzan Begg charged with terrorism"], ''The Washington Times,'' 19 July 2014</ref><ref name="Gdn311215">{{Cite news|title=Former Guantánamo detainee speaks to hacker conference by video link|url=https://www.theguardian.com/technology/2015/dec/31/former-guantanamo-detainee-speaks-to-hacker-conference-by-video-link|newspaper=The Guardian|date=2015-12-31|access-date=2016-02-03|issn=0261-3077|language=en-GB|first=Bethany|last=Horne}}</ref><ref name="GdnCollapse">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2014/oct/01/moazzam-begg-freed-case-collapses|title=Moazzam Begg freed after terrorism case against him collapses|last=Cobain|first=Ian|date=1 October 2014|work=The Guardian|access-date=28 November 2016}}</ref> == له نېول کېدو مخکې ژوند == === لومړنی ژوند او روزنه === معظم بېګ په ۱۹۶۸ کال کې د برمینګهم په سپارک هیل کې نړۍ ته سترګې پرانیستې او په سپارک هیل او هم موسیلي کې لوی شوی دی. پلار یې، عظمت بېګ، په بریتانوي هند کې زیږېدلی و او له خپلې میرمنې سره بریتانیا ته له کډې وړاندې یې په پاکستان کې ژوند کاوه. کله چې بېګ ۶ کلن و مور یې مړه شوه، او پلار یې په پیل کې په انګلستان کې د بانک د مدیر په توګه کار کاوه. بېګ د انګلستان – پاکستان دوه ګونی تابعیت لري. <ref name="Bran4">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="chan2">{{cite news|url=http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|title=Moazzam Begg interview: 'Two people were beaten to death'|last=Snow|first=Jon|date=24 February 2004|work=Channel 4 News|access-date=18 February 2010|archive-date=30 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100130105827/http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|url-status=dead}}</ref><ref name="tim3">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="Schou">{{cite news|url=http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me|title=I've Never Been to America. America Came to Me|last=Schou|first=Nick|date=21 September 2006|work=OC Weekly|access-date=22 February 2010|archive-date=16 February 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090216100905/http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me/|url-status=dead}}</ref><ref name="ordeal">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2002/dec/29/terrorism.usa|title=Briton tells of ordeal in Bush's torture jail|last1=Harris|first1=Paul|first2=Burhan|last2=Wazir|date=29 December 2002|work=The Observer|access-date=18 February 2010|location=London, UK}}</ref> له ۵ کلنۍ څخه تر ۱۱ کلنۍ پورې، بېګ د برمنګهم په یهودي کینگ ډېوېډ ښوونځي کې زده کړې ترسره کړې، ځکه چې د هغه پلار په دې اند و چې دا کار غوره ارزښتونو ته وده ورکوي. وروسته بېګ د موسیلي ثانوي ښوونځي ته لاړ. د ثانوي ښوونځي په جریان کې، هغه د لینکس ډلې غړی شو، چې په برمینګهم کې یوه کوڅه ډبه ډله وه. په دې ډله کې زیاتره پاکستانیان وو، خو الجزایری، اسیایان، افریقایي کارابیان او ایرلنډي ځوانان هم په کې وو. دا ډله د ۱۹۷۰ لسیزې په لومړیو کې د ښي اړخو کډوالو ضد ډلو د بریدونو په وړاندې د مبارزې لپاره تاسیس شوه. هغه وویل "موږ هغه کارونه وکړل چې هېڅ ښه مسلمان یې باید ونه کړي، خو نوموړي وویل چې هغه هېڅکله کوم تاوتریخوالی نه دی کړی." نوموړی د سرکلې ډلې (skinheads) سره د جګړې له امله یو ځل محکمې ته حاضر شوی و. <ref name="Bran5">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="ordeal2">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2002/dec/29/terrorism.usa|title=Briton tells of ordeal in Bush's torture jail|last1=Harris|first1=Paul|first2=Burhan|last2=Wazir|date=29 December 2002|work=The Observer|access-date=18 February 2010|location=London, UK}}</ref><ref name="Gdn5703">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2003/jul/05/alqaida.politics1|title=I am beginning to lose the fight against hopelessness|last=Vikram|first=Dodd|date=5 July 2003|work=[[The Guardian]]|access-date=24 November 2016}}</ref><ref name="Bran6">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="tim4">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="hat">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2006/feb/25/guantanamo.biography|title=Looking for troubles|last=Hattenstone|first=Simon|date=25 February 2006|work=The Guardian|access-date=21 February 2010|location=London, UK}}</ref><ref name="kings">{{cite news|url=http://www.kbkcl.co.uk/2007/11/moazzam-begg|title=Moazzam Begg interview|archive-url=https://web.archive.org/web/20090911092440/http://www.kbkcl.co.uk/2007/11/moazzam-begg|archive-date=11 September 2009|last=Ajumogobia|first=Feni|date=13 November 2007|work=King's Bench Online|access-date=3 July 2015}}</ref> بېګ د سولیهول کالج او وروسته د ولورهیمپټون پوهنتون ته لاړ، چې هلته یې دوه کاله د حقوقو زده کړې وکړې، خو هغه ته یې  خوند ور نه کړ او بشپړې یې نه کړې. <ref name="Sale6308">{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/passedfailed-an-education-in-the-life-of-moazzam-begg-exguantanamo-bay-detainee-791844.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220515/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/passedfailed-an-education-in-the-life-of-moazzam-begg-exguantanamo-bay-detainee-791844.html|archive-date=15 May 2022|url-access=subscription|url-status=live|title=Passed/Failed: An education in the life of Moazzam Begg, ex-Guantanamo Bay detainee|last=Sale|first=Jonathon|date=6 March 2008|work=[[The Independent]]|access-date=22 November 2016}}</ref> === انګلستان او اسلامي هېوادو ته سفرونه، ۱۹۹۳ – ۱۹۹۸ === د نوځوانۍ په وروستیو کې، بېګ سعودي عربستان او پاکستان ته په کورنۍ رخصتۍ کې له اسلام سره مینه پیدا کړه. د ۱۹۹۳ کال په وروستیو کې پاکستان ته راستون شو او له یو شمېر ځوانو پاکستانیانو سره د خوست ښار ته نږدې د پاکستان-افغان پولې ته واوښت. بېګ وویل چې هغه له یوه کمپ څخه لیدنه وکړه چې په کې د متحده ایالاتو تر ملاتړ لاندې ملتپال او اسلامي یاغیان د شوروي تر ملاتړ لاندې د افغان حکومت په وړاندې د جګړې لپاره روزل شوي و. دا روزنیز کمپ هم د طالبانو ضد شمالي ټلوالې او او هم د یوې پاکستاني ډلې له لوري چې د کشمیر لپاره جنګیږي، کارول کېده. وروسته بېګ په کمپ کې د خپل وخت په اړه لیکلي: "ما  داسې خلک ولیدل چې ما ته د دوی عقیده او قرباني الګو ښکاري، او داسې نړۍ مې ولیده چې زه یې حیران کړم او ما ته یې الهام راکړ." بېګ وايي چې هغه په روزنه کې ګډون و نه کړ.  <ref name="tim5">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="chan3">{{cite news|url=http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|title=Moazzam Begg interview: 'Two people were beaten to death'|last=Snow|first=Jon|date=24 February 2004|work=Channel 4 News|access-date=18 February 2010|archive-date=30 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100130105827/http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|url-status=dead}}</ref><ref name="Bran7">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref><ref name="business-standard.com2">{{cite news|url=http://www.business-standard.com/india/news/a-victimwanderlust/386167/|author=Menon, Lakshman|title=A victim of wanderlust?|work=[[Business Standard]]|date=19 February 2010|access-date=8 February 2010}}</ref> بېګ وویل چې هغه د مجاهدینو له عزم څخه په الهام، د ۱۹۹۰ لسیزې په لومړیو کې بوسنیا ته لاړ تر څو د جګړې پرمهال د مسلمانانو سره مرسته وکړي. نوموړي وویل چې هغه "د ځینو ظلمونو .... له کیسو څخه چې هلته ترسره کېدل، په شدت اغېزمن شو". نوموړی په ۱۹۹۴ کال کې له یوې خیریه موسسې سره یوځای شو چې په بوسنیا کې یې د مسلمانانو لپاره کار کاوه. هغه وايي چې "د لنډې مودې لپاره" د بوسنیا د اردو د بهرنیو رضاکارانو له ځواک سره یوځای شو: "په بوسنیا کې، ما د یو څه مودې لپاره جګړه وکړه. مګر ما خلک ولیدل چې سخت زیانمن شوي وو، او ما فکر وکړ چې دا زما لپاره نه دی". بېګ په بوسنیا کې له خلیل دیک سره لومړی وکتل. <ref name="ordeal3">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2002/dec/29/terrorism.usa|title=Briton tells of ordeal in Bush's torture jail|last1=Harris|first1=Paul|first2=Burhan|last2=Wazir|date=29 December 2002|work=The Observer|access-date=18 February 2010|location=London, UK}}</ref><ref name="dodds2">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=f9oxAAAAIBAJ&pg=3416,782197&dq=moazzam+begg+-pronunciation-guide&hl=en|title=In New Book, Former Prisoner Describes Beatings|last=Dodds|first=Palsley|date=7 March 2006|work=Times Daily|access-date=20 February 2010}}</ref><ref name="chan4">{{cite news|url=http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|title=Moazzam Begg interview: 'Two people were beaten to death'|last=Snow|first=Jon|date=24 February 2004|work=Channel 4 News|access-date=18 February 2010|archive-date=30 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100130105827/http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|url-status=dead}}</ref><ref name="tim6">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="kings2">{{cite news|url=http://www.kbkcl.co.uk/2007/11/moazzam-begg|title=Moazzam Begg interview|archive-url=https://web.archive.org/web/20090911092440/http://www.kbkcl.co.uk/2007/11/moazzam-begg|archive-date=11 September 2009|last=Ajumogobia|first=Feni|date=13 November 2007|work=King's Bench Online|access-date=3 July 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Who Speaks for Human Rights? (Page 2) |url=http://www.thenation.com/doc/20100405/guttenplan_margaronis/2 |access-date=10 April 2010 |work=The Nation}}</ref><ref name="Schou2">{{cite news|url=http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me|title=I've Never Been to America. America Came to Me|last=Schou|first=Nick|date=21 September 2006|work=OC Weekly|access-date=22 February 2010|archive-date=16 February 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090216100905/http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me/|url-status=dead}}</ref> همدارنګه، بېګ د ۱۹۹۰ لسیزې په لومړیو کې له روسیې سره د دوی د جګړې پر مهال چیچنیا ته د تګ هڅه وکړه. په داسې حال کې چې نوموړی په دې اند و چې "جګړه له بحث څخه بهر نه وه،" هغه وايي چې نوموړي په وسله واله مبارزه کې برخه وانه خیسته، خو بهرنیو جنګیالیو ته یې مالي ملاتړ چمتو کاوه.<ref name="chan5">{{cite news|url=http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|title=Moazzam Begg interview: 'Two people were beaten to death'|last=Snow|first=Jon|date=24 February 2004|work=Channel 4 News|access-date=18 February 2010|archive-date=30 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100130105827/http://www.channel4.com/news/articles/uk/moazzam+begg+interview+two+people+were+beaten+to+death/256788|url-status=dead}}</ref><ref name="Schou3">{{cite news|url=http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me|title=I've Never Been to America. America Came to Me|last=Schou|first=Nick|date=21 September 2006|work=OC Weekly|access-date=22 February 2010|archive-date=16 February 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090216100905/http://www.ocweekly.com/2006-09-21/news/i-ve-never-been-to-america-america-came-to-me/|url-status=dead}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20060304043652/http://www.channel4.com/news/2005/02/week_4/24_morebegg.html "'I never took up arms myself' How Moazzam Begg was arrested"], Channel 4 News, 24 February 2005; accessed 10 November 2016.</ref> په ۱۹۹۴ کال کې، بېګ د ټولنیز امنیت  دې ریاست په وړاندې  د درغلۍ په تور ونیول شو. د هغه ملګری او همځولی د "لینکس ګنګ" غړی سید مراد میه بټ هم تورن شو، اعتراف یې وکړ او ۱۸ میاشتې یې په بند کې تیرې کړې. د بېګ په وړاندې د درغلیو تورونه د شواهدو د نشتوالي له امله لغوه شول. <ref name="Foggo">Daniel Foggo and Simon Trump [https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/1435022/Briton-facing-US-trial-in-Cuba-was-arrested-by-MI5.html "Briton facing US trial in Cuba was arrested by MI5"], ''Daily Telegraph'', 6 July 2003.</ref><ref name="Foggo2">Daniel Foggo and Simon Trump [https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/1435022/Briton-facing-US-trial-in-Cuba-was-arrested-by-MI5.html "Briton facing US trial in Cuba was arrested by MI5"], ''Daily Telegraph'', 6 July 2003.</ref><ref name="nbenef18">[https://web.archive.org/web/20030321223130/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2001%2F11%2F18%2Fnbenef18.xml Benefit fraud ring funds Islamic terrorists], ''[[The Daily Telegraph]]'', 18 November 2001</ref><ref>{{cite news|url=https://books.google.com/books?id=KlOctd1WLzUC&q=moazzam+begg+-pronunciation-guide&pg=PA237|title=Kidnapped in Yemen: One Woman's Amazing Escape from Captivity|isbn=1-59228-728-X|date=3 June 2004|access-date=26 May 2010|last1=Quin|first1=Mary}}</ref> د ۱۹۹۴ کال د نیول کېدو په وخت کې، د ترهګرۍ ضد پولیسو له لوري د هغه د کور د پلټنې پر مهال، د شپې لید دوربین، د مرمی ضد واسکټ، او "افراطي اسلامي لیکنې" وموندل شول. په نورو موندل شوو توکو کې د شپې لید لاسي لېنز و. بېګ ټینګار وکړ چې دوربین او واسکټ یې په بوسنیا او چیچنیا کې د خیریه کارونو لپاره و او د هر ډول "افراطي اسلامي لیکنو" ملکیت یې رد کړ او یادونه یې وکړه چې ډیری مرستندویه کارکونکي د جګړې په سیمو کې نیول شوي توکي د پیژندنې لپاره له ځان سره ګرځوي. د هغه پلار وویل چې بېګ د ماشومتوب څخه د نظامي تجهیزاتو د ټولولو شوق درلود. <ref name="ordeal4">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2002/dec/29/terrorism.usa|title=Briton tells of ordeal in Bush's torture jail|last1=Harris|first1=Paul|first2=Burhan|last2=Wazir|date=29 December 2002|work=The Observer|access-date=18 February 2010|location=London, UK}}</ref><ref name="Foggo3">Daniel Foggo and Simon Trump [https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/1435022/Briton-facing-US-trial-in-Cuba-was-arrested-by-MI5.html "Briton facing US trial in Cuba was arrested by MI5"], ''Daily Telegraph'', 6 July 2003.</ref><ref name="O'Keeffe">O'Keeffe, Greg, [http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-news/local-news/2008/04/02/moazzem-begg-i-saw-a-prisoner-beaten-to-death-100252-20707080 "Moazzem Begg: I saw a prisoner beaten to death"]<!--note: forename was misspelled in the title-->, ''[[Liverpool Echo]]'', 2 April 2008, ([https://web.archive.org/web/20120221235048/http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-news/local-news/2008/04/02/moazzem-begg-i-saw-a-prisoner-beaten-to-death-100252-20707080/ archive])</ref> په ۲۰۰۵ کال کې، وروسته له هغې چې په ګوانتانامو کې د بېګ توقیف عام شو، د متحده ایالاتو د عدلیې وزارت ادعا وکړه چې نوموړي "له ۱۹۹۳ کال راهیسې د القاعدې په ترهګریزو کمپونو کې پراخه روزنه ترلاسه کړې ده". د پنټاګون چارواکو ویلي چې بیګ د ترهګرو په دریو کمپونو کې چې له القاعدې سره تړاو لري روزل شوی و. د راپور له مخې په کمپونو کې د روزنې پر مهال، هغه د لاسي توپانچو، کلاشینکوف ټوپکونو، او آر پي جي د کارولو او د برید د پلان په برخه کې روزل شوی و. په بیانیه کې بېګ د "القاعدې او ورسره تړلو سازمانونو د غړي په توګه وپېژندل شو، دی چې "په افغانستان کې د متحده ایالاتو او د هغه د ایتلاف د ملګرو په وړاندې په دښمنۍ کې ښکیل وو" او وویل شول چې هغه "د القاعدې د ترهګرو کورنیو ته د ترهګریزو کړنو پر مهال د پټنځایونو په چمتوکولو کې مرسته کوله. بيګ دا ټول تورونه رد کړي او ويلي يې دي چې "هېڅکله يې د لوېديځوالو پر ضد کوم بريدونه نه دي پلان کړي، نه یې مرسته کړې او نه يې هم  پکې برخه اخيستې ده". <ref name="tim7">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/06/15/world/15begg.html|title=Jihadist or Victim: Ex-Detainee Makes a Case|last=Golden|first=Tim|date=15 June 2006|work=[[The New York Times]]|access-date=19 February 2010}}</ref><ref name="response2">{{cite web |author=[[OARDEC]] |date=15 September 2004 |title=Response to Tribunal Process – Begg, Moazzam |url=http://www-tc.pbs.org/now/shows/230/moazzam-begg.pdf#22 |access-date=23 February 2010 |publisher=[[United States Department of Defense]]}}</ref><ref name="Bran8">{{cite news|url=https://www.pbs.org/now/transcript/230.html|title=NOW Transcript – Show 230|last=Brancaccio|first=David|date=28 July 2006|work=NOW|access-date=20 February 2010|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602211958/http://www.pbs.org/now/transcript/230.html|url-status=dead}}</ref> == سرچينې == ndn58bgnxo66804ythxrtjsqetih8yq 0 80636 352659 341850 2025-06-13T09:34:37Z CommonsDelinker 161 Removing [[:c:File:GeneralScottMillerActingDefenseMiakhel.jpg|GeneralScottMillerActingDefenseMiakhel.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: No permission since 4 June 2025. 352659 wikitext text/x-wiki {{چارواکۍ|name=شاه محمود مياخېل|image=SMiakhel 2024.png|image_size=|caption=|office1=د ملي دفاع وزارت لومړی مرستیال|term_start1=د ۲۰۲۰ د جولای مياشت|term_end1=د ۲۰۲۱ مارچ|successor1=[[محمد فاضل]]|office2=د [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] والي|term_start2=فيبروري ۲۰۱۹|term_end2=جولای ۲۰۲۰|successor2=ضیاء الحق امرخېل|president2=[[اشرف غني]]|predecessor2=حيات الله حيات|office3=د افغانستان د کورنيو چارو وزارت|minister3=علي جلالي|term_start3=د جنورۍ اتمه، ۳۰۰۳|term_end3=د سيپټمر ۲۷مه، ۲۰۰۵|president3=[[حامد کرزی]]|birth_place=[[کونړ ولايت]]، [[افغانستان]]|native_name=شاه محمود میاخېل|president1=[[اشرف غني]]|children=۷|awards=د وزير اکبرخان ميډال|citizenship=[[د امريکا متحده ایالتونه|امريکا]] |کاروونکې ژبه=[[پښتو]] |کار=[[سياستوال]]}} '''شاه محمود مياخېل''' (د ۱۹۵۸ کال د ۵مې پر لومړۍ نېټې) د [[کونړ ولايت]] کې زېږېدلی يو افغان [[سياستوال]] او سياسي [[ليکوال]] دی. نوموړی د [[طالبان|طالبانو]] لخوا د حکومت تر نسکورېدو مخکې په [[قطر]] کې د افغانستان سفیر وو. <ref>{{کتابي سرچينه |url=https://www.audible.com/pd/Afghanistan-What-happens-next-Shahmahmood-Miakhel-Podcast/B0937PDTBZ |title=Afghanistan: What happens next? {{!}} Shahmahmood Miakhel |language=en}}</ref> د اسلامي جمهوري دولت په دوران کې هغه یو له ډېرو با نفوذه سیاستوالو څخه شمېرل کېده. همداراز نوموړی اوس هم یو فعاله څېره ده چې د ټولنيزو شبکو له لارې خپلې ليکنې او افکار شريکوي. == ژوند == مياخېل په سياسي علومو کې ماسټري او د EMBA سند لري. هغه په ستانفورډ پوهنتون کې د ډیموکراسۍ، پراختیا او د قانون د حاکمیت په اړه د «پیلوشيپ» <ref>{{کتابي سرچينه |last=González |first=Roberto J. |url=https://books.google.com/books?id=oHx0Mao7nnMC&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA189 |title=Anthropologists in the Public Sphere: Speaking Out on War, Peace, and American Power |date=2004-04-01 |publisher=University of Texas Press |isbn=978-0-292-70169-4 |language=en}}</ref> او د هارورډ کینیډي ښوونځي حکومت کې د مشرتابه پروګرامونه هم بشپړ کړې دي. مياخېل له نادولتي موسسو، USIP او ملګرو ملتونو سره کار کړی دی. هغه په 80 لسیزه کې د امریکا غږ لپاره د خبریال په توګه کار کاوه. مياخېل په پښتو ژبه ګڼ کتابونه چاپ کړي او ګڼ شمېر مقالې يې په بېلابېلو نړيوالو رسنيو کې خپرې شوې دي. == سياسي څېره == له ۲۰۰۵ څخه تر ۲۰۰۹ پورې نوموړی په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت (یوناما) د حکومتدارۍ د څانګې مشر وو. مياخېل په لومړي ځل د ۲۰۰۳ څخه تر ۲۰۰۵ پورې د کورنيو چارو وزارت د مرستيال په توګه شهرت پيدا کړ د ۲۰۰۹ څخه تر ۲۰۱۹ کال پورې هغه د متحده ایالاتو د سولې انسټیټیوټ کې د هیواد رییس په توګه دنده ترسره کړې. هغه د افغانستان د پخواني ولسمشر [[اشرف غني]] د باور <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-04}}</ref> له لارې چې هغه یې د [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] د والي په توګه وټاکه، په ځانګړې توګه د خلکو په منځ کې یې لوړ شخصیت او <ref>{{Cite news|date=2020-04-05}}</ref> <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-04}}</ref> شهرت ترلاسه کړ. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Johnson |first=Thomas H. |url=https://books.google.com/books?id=TdgnEAAAQBAJ&dq=nangarhar+shah+mahmood+miakhel&pg=PA329 |title=Historical Dictionary of Afghanistan |last2=Adamec |first2=Ludwig W. |date=2021-05-15 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-1-5381-4929-4 |language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|date=2020-03-18}}</ref> همدارنګه په [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] کې د خپلې دندې په اوږدو کې په تاریخ کې د لومړي والي په توګه بریالی شو چې د بهرنیو اسعارو پر کارولو يې بنديز ولګاوه. نوموړي په ننګرهار کې د پاکستانۍ کلدارو پر کارېدنې وروسته له هغه بنديز ولګاوه چې له څلورو لسيزو راهيسې په سيمه ييز بازار کې د افغانيو په توګه کارول کېدې. <ref>{{Cite news|date=2019-12-11}}</ref> د ۲۰۱۹ کال د ډيسمبر مياشتې راهیسې د افغانيو پرځای د بهرنیو اسعارو پر کارولو بشپړ بنديز ولګېده. <ref>{{Cite news|date=2019-12-24}}</ref> د ننګرهار د والي په توګه د ده په دوره کې داعش له ماتې سره مخ شو او ننګرهار یو خوندي ولایت شو. د افغانستان د احصایو له مخې هغه مهال د ننګرهار ولایت تر بل هر وخت ډېر خوندي او امنيت لرونکی ولايت وو. <ref>{{کتابي سرچينه |last=克雷格．惠特洛克 |url=https://books.google.com/books?id=5YpoEAAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA40 |title=阿富汗文件: 從911反恐開戰到全面撤軍，阿富汗戰爭真相揭密 |date=2022-03-23 |publisher=讀書共和國╱黑體文化 |isbn=978-626-95589-8-8 |language=zh-TW}}</ref> د خپلې خوښې استعفا وروسته [[د افغانستان دفاع وزارت|د دفاع وزارت]] د مرستیال په توګه وټاکل شو. د دفاع وزیر [[اسد الله خالد|اسدالله خالد]] د اوږدې ناروغۍ له امله شاه محمود میاخېل [[د افغانستان دفاع وزارت|د دفاع وزارت]] سرپرست شو. هغه د ۲۰۲۱ کال د مارچ له ۱۱ څخه تر ۲۵مې پورې دنده ترسره کړه او د داخلي ستونزو له امله یې استعفا ورکړه. ټاکل شوې وه چې مياخېل د طالبانو د سولې په خبرو کې د ګډون لپاره قطر ته د سفير په توګه هم واستول شي. == شخصي ژوند == مياخېل واده کړی اوه اولادونه (۴ هلکان او درې نجونې) لري. د هغه ټول ماشومان په امریکا کې اوسېږي. میاخېل د فیسبوک په څېر په ټولنیزو رسنیو کې هره ورځ له خلکو او منتقدینو سره د اړیکو او له فساد سره د مبارزې په برخه کې مشهور دی. هغه د بشري حقونو او په ځانګړې توګه د ښځو د حقونو مدافع وو <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-09}}</ref> او د افغان طالبانو د اوسني حکومت مخالف دی. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Sehri |first=Inam R. |url=https://books.google.com/books?id=jJRyEAAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PT340 |title=The History of a Disgraceful Surrender (2021) |date=2022-06-09 |publisher=Grosvenor House Publishing |isbn=978-1-80381-129-1 |language=en}}</ref> همداراز نوموړی د طالبانو لخوا په څو بریدونو کې ژوندی پاتې شوی دی. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Lee |first=Jonathan L. |url=https://books.google.com/books?id=asR9DwAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA738 |title=Afghanistan: A History from 1260 to the Present |date=2022-03-08 |publisher=Reaktion Books |isbn=978-1-78914-019-4 |language=en}}</ref> == سرچينې == [[وېشنيزه:1958 زېږېدنې]] 50qgj2kh53ruqpqhangd9tbi8pvmlga 352660 352659 2025-06-13T09:38:49Z CommonsDelinker 161 Removing [[:c:File:SMiakhel_2024.png|SMiakhel_2024.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: No permission since 4 June 2025. 352660 wikitext text/x-wiki {{چارواکۍ|name=شاه محمود مياخېل|image=|image_size=|caption=|office1=د ملي دفاع وزارت لومړی مرستیال|term_start1=د ۲۰۲۰ د جولای مياشت|term_end1=د ۲۰۲۱ مارچ|successor1=[[محمد فاضل]]|office2=د [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] والي|term_start2=فيبروري ۲۰۱۹|term_end2=جولای ۲۰۲۰|successor2=ضیاء الحق امرخېل|president2=[[اشرف غني]]|predecessor2=حيات الله حيات|office3=د افغانستان د کورنيو چارو وزارت|minister3=علي جلالي|term_start3=د جنورۍ اتمه، ۳۰۰۳|term_end3=د سيپټمر ۲۷مه، ۲۰۰۵|president3=[[حامد کرزی]]|birth_place=[[کونړ ولايت]]، [[افغانستان]]|native_name=شاه محمود میاخېل|president1=[[اشرف غني]]|children=۷|awards=د وزير اکبرخان ميډال|citizenship=[[د امريکا متحده ایالتونه|امريکا]] |کاروونکې ژبه=[[پښتو]] |کار=[[سياستوال]]}} '''شاه محمود مياخېل''' (د ۱۹۵۸ کال د ۵مې پر لومړۍ نېټې) د [[کونړ ولايت]] کې زېږېدلی يو افغان [[سياستوال]] او سياسي [[ليکوال]] دی. نوموړی د [[طالبان|طالبانو]] لخوا د حکومت تر نسکورېدو مخکې په [[قطر]] کې د افغانستان سفیر وو. <ref>{{کتابي سرچينه |url=https://www.audible.com/pd/Afghanistan-What-happens-next-Shahmahmood-Miakhel-Podcast/B0937PDTBZ |title=Afghanistan: What happens next? {{!}} Shahmahmood Miakhel |language=en}}</ref> د اسلامي جمهوري دولت په دوران کې هغه یو له ډېرو با نفوذه سیاستوالو څخه شمېرل کېده. همداراز نوموړی اوس هم یو فعاله څېره ده چې د ټولنيزو شبکو له لارې خپلې ليکنې او افکار شريکوي. == ژوند == مياخېل په سياسي علومو کې ماسټري او د EMBA سند لري. هغه په ستانفورډ پوهنتون کې د ډیموکراسۍ، پراختیا او د قانون د حاکمیت په اړه د «پیلوشيپ» <ref>{{کتابي سرچينه |last=González |first=Roberto J. |url=https://books.google.com/books?id=oHx0Mao7nnMC&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA189 |title=Anthropologists in the Public Sphere: Speaking Out on War, Peace, and American Power |date=2004-04-01 |publisher=University of Texas Press |isbn=978-0-292-70169-4 |language=en}}</ref> او د هارورډ کینیډي ښوونځي حکومت کې د مشرتابه پروګرامونه هم بشپړ کړې دي. مياخېل له نادولتي موسسو، USIP او ملګرو ملتونو سره کار کړی دی. هغه په 80 لسیزه کې د امریکا غږ لپاره د خبریال په توګه کار کاوه. مياخېل په پښتو ژبه ګڼ کتابونه چاپ کړي او ګڼ شمېر مقالې يې په بېلابېلو نړيوالو رسنيو کې خپرې شوې دي. == سياسي څېره == له ۲۰۰۵ څخه تر ۲۰۰۹ پورې نوموړی په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت (یوناما) د حکومتدارۍ د څانګې مشر وو. مياخېل په لومړي ځل د ۲۰۰۳ څخه تر ۲۰۰۵ پورې د کورنيو چارو وزارت د مرستيال په توګه شهرت پيدا کړ د ۲۰۰۹ څخه تر ۲۰۱۹ کال پورې هغه د متحده ایالاتو د سولې انسټیټیوټ کې د هیواد رییس په توګه دنده ترسره کړې. هغه د افغانستان د پخواني ولسمشر [[اشرف غني]] د باور <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-04}}</ref> له لارې چې هغه یې د [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] د والي په توګه وټاکه، په ځانګړې توګه د خلکو په منځ کې یې لوړ شخصیت او <ref>{{Cite news|date=2020-04-05}}</ref> <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-04}}</ref> شهرت ترلاسه کړ. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Johnson |first=Thomas H. |url=https://books.google.com/books?id=TdgnEAAAQBAJ&dq=nangarhar+shah+mahmood+miakhel&pg=PA329 |title=Historical Dictionary of Afghanistan |last2=Adamec |first2=Ludwig W. |date=2021-05-15 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-1-5381-4929-4 |language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|date=2020-03-18}}</ref> همدارنګه په [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]] کې د خپلې دندې په اوږدو کې په تاریخ کې د لومړي والي په توګه بریالی شو چې د بهرنیو اسعارو پر کارولو يې بنديز ولګاوه. نوموړي په ننګرهار کې د پاکستانۍ کلدارو پر کارېدنې وروسته له هغه بنديز ولګاوه چې له څلورو لسيزو راهيسې په سيمه ييز بازار کې د افغانيو په توګه کارول کېدې. <ref>{{Cite news|date=2019-12-11}}</ref> د ۲۰۱۹ کال د ډيسمبر مياشتې راهیسې د افغانيو پرځای د بهرنیو اسعارو پر کارولو بشپړ بنديز ولګېده. <ref>{{Cite news|date=2019-12-24}}</ref> د ننګرهار د والي په توګه د ده په دوره کې داعش له ماتې سره مخ شو او ننګرهار یو خوندي ولایت شو. د افغانستان د احصایو له مخې هغه مهال د ننګرهار ولایت تر بل هر وخت ډېر خوندي او امنيت لرونکی ولايت وو. <ref>{{کتابي سرچينه |last=克雷格．惠特洛克 |url=https://books.google.com/books?id=5YpoEAAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA40 |title=阿富汗文件: 從911反恐開戰到全面撤軍，阿富汗戰爭真相揭密 |date=2022-03-23 |publisher=讀書共和國╱黑體文化 |isbn=978-626-95589-8-8 |language=zh-TW}}</ref> د خپلې خوښې استعفا وروسته [[د افغانستان دفاع وزارت|د دفاع وزارت]] د مرستیال په توګه وټاکل شو. د دفاع وزیر [[اسد الله خالد|اسدالله خالد]] د اوږدې ناروغۍ له امله شاه محمود میاخېل [[د افغانستان دفاع وزارت|د دفاع وزارت]] سرپرست شو. هغه د ۲۰۲۱ کال د مارچ له ۱۱ څخه تر ۲۵مې پورې دنده ترسره کړه او د داخلي ستونزو له امله یې استعفا ورکړه. ټاکل شوې وه چې مياخېل د طالبانو د سولې په خبرو کې د ګډون لپاره قطر ته د سفير په توګه هم واستول شي. == شخصي ژوند == مياخېل واده کړی اوه اولادونه (۴ هلکان او درې نجونې) لري. د هغه ټول ماشومان په امریکا کې اوسېږي. میاخېل د فیسبوک په څېر په ټولنیزو رسنیو کې هره ورځ له خلکو او منتقدینو سره د اړیکو او له فساد سره د مبارزې په برخه کې مشهور دی. هغه د بشري حقونو او په ځانګړې توګه د ښځو د حقونو مدافع وو <ref>{{وېب سرچينه|date=2019-02-09}}</ref> او د افغان طالبانو د اوسني حکومت مخالف دی. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Sehri |first=Inam R. |url=https://books.google.com/books?id=jJRyEAAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PT340 |title=The History of a Disgraceful Surrender (2021) |date=2022-06-09 |publisher=Grosvenor House Publishing |isbn=978-1-80381-129-1 |language=en}}</ref> همداراز نوموړی د طالبانو لخوا په څو بریدونو کې ژوندی پاتې شوی دی. <ref>{{کتابي سرچينه |last=Lee |first=Jonathan L. |url=https://books.google.com/books?id=asR9DwAAQBAJ&dq=shahmahmood+miakhel&pg=PA738 |title=Afghanistan: A History from 1260 to the Present |date=2022-03-08 |publisher=Reaktion Books |isbn=978-1-78914-019-4 |language=en}}</ref> == سرچينې == [[وېشنيزه:1958 زېږېدنې]] toylz7jwndd5f8c9oao23udkw00ek1i 3 83582 352650 352221 2025-06-13T05:17:24Z Alex2ruiz 36413 مهرباني وکړئ، دا کارن پاڼه ړنګ کړئ 352650 wikitext text/x-wiki {{db-u2}} دلیل بې بنسټه معلومات nykvqxxfi4heglgg4mydkiuq95g3anl 352651 352650 2025-06-13T05:20:12Z Alex2ruiz 36413 مخ تش شو 352651 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 83654 352634 352426 2025-06-12T19:17:51Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352634 wikitext text/x-wiki NFT (Non-Fungible Token)  یا نه تبادله کېدونکی توکن یو ځانګړی ډیجیټل پیژندونکی دی، چې په بلاک‌چین کې ثبت کیږي، ترڅو مالکیت او اعتبار تصدیق کړي.  NFT نه کاپی کېدای شي، نه بدیل کېدای او نه هم وېشل کېدای شي. د NFT  مالکیت په بلاک‌چین کې ثبت کیږي، او مالک یې انتقالولی شي، چې بیا دا پلور او تبادلې ته اجازه ورکوي. په لومړیو کې د پانګونې د نوي ډول په توګه معرفي شو، خو د ۲۰۲۳ کال د سپتمبر تر میاشتې، یوه څیړنه ښيي چې له ۹۵٪ څخه زیات NFT ټولګې هیڅ مالي ارزښت نه درلود.<ref>{{Cite web|title=Definition of NFT|date=July 20, 2023|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/NFT|website=[[Merriam-Webster]]}}</ref><ref name="Yang2023">{{cite news|last1=Yang|first1=Maya|title=The vast majority of NFTs are now worthless, new report shows|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/sep/22/nfts-worthless-price|access-date=26 September 2023|work=The Guardian|date=22 September 2023}}</ref><ref name="Vigliarolo2023">{{cite news|last1=Vigliarolo|first1=Brandon|title=95% of NFTs now totally worthless, say researchers|url=https://www.theregister.com/2023/09/21/95_percent_nfts_worthless/|access-date=26 September 2023|work=The Register|date=21 September 2023|language=en}}</ref> هر څوک کولی شي NFTs جوړ کړي، او دا د لږ یا هېڅ کوډینګ مهارت ته اړتیا نه لري. NFTs معمولاً د ډیجیټل فایلونو لکه هنري اثارو، عکسونو، ویډیوګانو او آډیو ریفرنسونه لري. ځکه چې NFTs په ځانګړي ډول سره د پېژندنې وړ دي، نو دوی له کریپټو اسعارو سره توپیر لري، ځکه چې کریپټو اسعار بدلیدونکي (fungible) دي، خو NFTs نه دي (non-fungible token). د NFT پلویان ادعا کوي چې دا توکنونه د اعتبار عام سند یا د مالکیت ثبوت چمتو کوي، خو د NFT حقوقي حیثیت لا هم نامعلوم دی. د بلاک‌چین له خوا تعریف شوی NFT مالکیت هیڅ ثابت حقوقي مانا نه لري. NFT معمولا د چاپ حق، فکري ملکیت حقوق، یا د اړوند ډیجیټل فایل نور قانوني حقوق نه تضمینوي. NFT د اړوند فایل شریکول یا کاپي کول نه محدودوي او د ورته فایلونو لپاره د نویو NFTs جوړیدو مخه نه نیسي. د NFT بازار د ۲۰۲۰ څخه تر ۲۰۲۱ کال پورې د پام وړ وده وکړه، د تبادلې حجم یې له $۸۲ میلیونه څخه $۱۷ میلیارد ته لوړ شو.  NFTs د ګوماني پانګونو لپاره کارول شوي، خو د بلاک‌چین د انرژي لګښت او کاربن اثر له امله یې انتقادونه هم ترلاسه کړي دي. د هنر د درغلیو لپاره د NFTs کارول هم بحثونه راپورته کړي.  د NFT بازار د اقتصادي بلبل یا Ponzi  سکیم سره پرتله شوی.  په ۲۰۲۲ کال کې، د NFT بازار سقوط تجربه کړ، چې د ۲۰۲۲ کال د مۍ میاشت د اټکل له مخې، د پلور شمیر یې له ۲۰۲۱ څخه ۹۰٪ کم شوی و.<ref>{{Cite web|date=March 10, 2022|title=NFTs Hit $17B In Trading in 2021, Up 21,000%|url=https://www.pymnts.com/nfts/2022/nfts-hit-17b-in-trading-in-2021-up-21000/|access-date=May 5, 2022|website=pymnts.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Genç|first=Ekin|date=October 5, 2021|title=Investors Spent Millions on 'Evolved Apes' NFTs. Then They Got Scammed.|url=https://www.vice.com/en/article/investors-spent-millions-on-evolved-apes-nfts-then-they-got-scammed/|access-date=November 9, 2021|website=[[Vice Media]]}}</ref><ref>{{Cite news|last=Hawkins|first=John|date=January 13, 2022|title=NFTs, an overblown speculative bubble inflated by pop culture and crypto mania|work=The Conversation|url=https://theconversation.com/nfts-an-overblown-speculative-bubble-inflated-by-pop-culture-and-crypto-mania-174462|access-date=May 7, 2022}}</ref><ref name="flatlining">{{Cite web|last=Vigna|first=Paul|date=May 3, 2022|title=NFT Sales Are Flatlining|url=https://www.wsj.com/articles/nft-sales-are-flatlining-11651552616|access-date=May 5, 2022|website=[[The Wall Street Journal]]}}</ref> == ځانګړنې == NFT (غیر تبادله کیدونکی توکن) یو ډیجیټل فایل دی، چې په بلاک‌چین کې ساتل کیږي او د پلور او تبادلې وړ دی.  NFTs د ځانګړو شتمنیو (ډیجیټل یا فزیکي) سره تړل کېدای شي، لکه انځور، هنر، موسیقي یا د سپورتي پیښو ثبتونه. دا کیدای شي د مشخص هدف لپاره د شتمنۍ د کارولو حقوق ورکړي. NFTs په ډیجیټل بازارونو کې تبادله کېدای شي، خو د قانوني چوکاټ نه شتون یې مالکیت غیر رسمي کوي، چې حقوقي پلي کیدو ته هیڅ تضمین نه لري. زیاتره NFTs یوازې د حیثیت سمبول په توګه کارول کیږي، پرته له دې چې مالک ته اصلي قانوني حقوق ورکړي.<ref>{{Cite journal|last1=Wilson|first1=Kathleen Bridget|last2=Karg|first2=Adam|last3=Ghaderi|first3=Hadi|date=October 2021|title=Prospecting non-fungible tokens in the digital economy: Stakeholders and ecosystem, risk and opportunity|journal=Business Horizons|volume=65|issue=5|pages=657–670|doi=10.1016/j.bushor.2021.10.007|s2cid=240241342|url=https://repositorio.unal.edu.co/handle/unal/81769}}</ref><ref>{{Cite web|last=Mayor|first=Daniel|date=April 4, 2022|title=NFTs and the Legitimizing Power of Copyright|url=https://lawreview.law.miami.edu/nfts-legitimizing-power-copyright/}}</ref><ref name="$69 million for digital art?">{{Cite news|last=Dean|first=Sam|date=March 11, 2021|title=$69&nbsp;million for digital art? The NFT craze, explained|work=Los Angeles Times|url=https://www.latimes.com/business/technology/story/2021-03-11/nft-explainer-crypto-trading-collectible|access-date=March 12, 2021}}</ref><ref name="Kastrenakes">{{Cite web|last=Kastrenakes|first=Jacob|date=March 11, 2021|title=Beeple sold an NFT for $69&nbsp;million|url=https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-cost-everydays-69-million|archive-url=https://web.archive.org/web/20210321215043/https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-cost-everydays-69-million|archive-date=March 21, 2021|access-date=March 21, 2021|website=[[The Verge]]}}</ref><ref name="Mendis-2021">{{Cite web|last=Mendis|first=Dinusha|date=August 24, 2021|title=When you buy an NFT, you don't completely own it – here's why|url=http://theconversation.com/when-you-buy-an-nft-you-dont-completely-own-it-heres-why-166445|access-date=November 23, 2021|website=The Conversation|language=en}}</ref><ref name="vice right-clicker">{{Cite web|last=Gault|first=Matthew|date=November 3, 2021|title=What the Hell Is 'Right-Clicker Mentality'?|url=https://www.vice.com/en/article/what-the-hell-is-right-clicker-mentality/|access-date=November 3, 2021|website=[[Vice (magazine)|Vice]]}}</ref> NFTs  د کریپټو توکنونو په څیر عمل کوي، خو برعکس، دا نه تبادله کیدونکي دي (Non-Fungible)، ځکه چې د کریپټو اسعارو په څیر د یو بل سره متقابل بدلیدو وړ نه دي. د NFT د معلوماتو لینکونه چې د اصلي هنر د ذخیره کولو جزیات ښيي، د "link rot" (د معلوماتو ورکیدو ستونزې) له امله اغیزمن کېدای شي.<ref>{{Cite news|last=Kastrenakes|first=Jacob|date=March 25, 2021|title=Your Million-Dollar NFT Can Break Tomorrow If You're Not Careful|work=The Verge|url=https://www.theverge.com/2021/3/25/22349242/nft-metadata-explained-art-crypto-urls-links-ipfs|access-date=March 31, 2021}}</ref> === کاپي رایټ (د کاپي حق) === NFT  یوازې د بلاک‌چین ثبت مالکیت ثبوت کوي، خو دا معنی نه لري چې مالک د اصلي ډیجیټل شتمنۍ فکري ملکیت حقوق لري. یو شخص کولای شي خپل کار د NFT په توګه وپلوري، خو اخیستونکی د چاپ حق نه ترلاسه کوي. پلورونکی ممکن د ورته کار اضافي NFT نسخې جوړولو څخه منع نه وي. د قانوني متخصص Rebecca Tushnet په وینا: ''"د یوه مفهوم له مخې، اخیستونکی هر هغه څه ترلاسه کوي چې د هنر نړۍ یې د ترلاسه کولو حق ورکوي. هغوی چاپ حق نه لري، پرته له دې چې واضح انتقال شوی وي."<ref>{{Cite news|last=Gallagher|first=Jacob|date=March 15, 2021|title=NFTs Are the Biggest Internet Craze. Do They Work for Sneakers?|language=en-US|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/articles/nfts-and-fashion-collectors-pay-big-money-for-virtual-sneakers-11615829266|access-date=June 26, 2021|issn=0099-9660}}</ref><ref name="Thaddeus-Johns-2021">{{Cite news|last=Thaddeus-Johns|first=Josie|date=March 11, 2021|title=What Are NFTs, Anyway? One Just Sold for $69 Million.|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/03/11/arts/design/what-is-an-nft.html|access-date=June 26, 2021|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news|date=March 3, 2021|title=NFT blockchain drives surge in digital art auctions|publisher=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/technology-56252738|access-date=March 12, 2021}}</ref>''<ref>{{Cite news|last=Salmon|first=Felix|date=March 12, 2021|title=How to exhibit your very own $69&nbsp;million Beeple|work=Axios|url=https://www.axios.com/beeple-crypto-nft-art-a4c631d1-d173-46a5-b514-9732b2fcecaf.html|access-date=March 13, 2021|archive-date=November 22, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211122005804/https://www.axios.com/beeple-crypto-nft-art-a4c631d1-d173-46a5-b514-9732b2fcecaf.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Clark-2021">{{Cite news|last=Clark|first=Mitchell|date=March 11, 2021|title=NFTs, explained|work=The Verge|url=https://www.theverge.com/22310188/nft-explainer-what-is-blockchain-crypto-art-faq|access-date=March 11, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|last=Majocha|first=Courtney|title=Memes for Sale? Making sense of NFTs|url=https://today.law.harvard.edu/memes-for-sale-making-sense-of-nfts/|access-date=June 26, 2021|website=Harvard Law Today}}</ref> ځینې NFT پروژې، لکه Bored Apes، د هر انځور فکري ملکیت حقوق واضح ډول مالک ته سپاري.  CryptoPunks  د NFT ټولګه وه چې په پیل کې یې مالکین له سوداګریزو کارولو منع کړي وو، خو وروسته له دې چې د ټولګې اصلي شرکت یې ملکیت واخیست، سوداګریز کارولو ته یې هم اجازه ورکړه.<ref>{{Cite web|last=Kastrenakes|first=Jacob|date=March 11, 2022|title=Bored Ape Yacht Club creator buys CryptoPunks and Meebits|url=https://www.theverge.com/2022/3/11/22973394/bored-ape-yacht-club-cryptopunks-meebits-nft|access-date=July 19, 2022|website=The Verge|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Ifeanyi|first=K. C.|date=January 18, 2022|title=The Bored Ape Yacht Club apes into Hollywood|url=https://www.fastcompany.com/90706534/the-bored-ape-yacht-club-apes-into-hollywood|access-date=July 19, 2022|website=Fast Company|language=en-US}}</ref> == تاریخچه == === لومړۍ پروژې === لومړی پیژندل شوی  NFT، "Quantum"، د Kevin McCoy او Anil Dash لخوا د ۲۰۱۴ کال د می په میاشت کې جوړ شو. دا د Jennifer McCoy له خوا جوړ شوی ویډیو کلیپ و، چې Kevin McCoy  د Namecoin بلاک‌چین کې ثبت کړ.  McCoy دا ویډیو د Seven on Seven کنفرانس پر مهال د نیویارک په New Museum  کې، د $۴ په بیه Dash  باندې وپلورله.  McCoy او Dash دې ټیکنالوژي ته "monetized graphics" نوم ورکړ، چې په صریحه توګه یې غیر تبادله کیدونکی، د تبادلې وړ بلاک‌چین مارکر دNamecoin له خوا ملاتړ شوي زنځیري میټا‌ډاټا له لارې له هنر سره وصل کړ.<ref>{{Cite web|last=Cascone|first=Sarah|date=May 7, 2021|title=Sotheby's Is Selling the First NFT Ever Minted – and Bidding Starts at $100|url=https://news.artnet.com/market/sothebys-is-hosting-its-first-curated-nft-sale-featuring-the-very-first-nft-ever-minted-1966003|access-date=November 12, 2021|website=Artnet News|language=en-US}}</ref><ref name="dash2">{{Cite news|last=Dash|first=Anil|date=April 2, 2021|title=NFTs Weren't Supposed to End Like This|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2021/04/nfts-werent-supposed-end-like/618488/|access-date=May 5, 2021|website=The Atlantic|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|last=Ostroff|first=Caitlin|date=May 8, 2021|title=The NFT Origin Story, Starring Digital Cats|language=en-US|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/articles/the-nft-origin-story-starring-digital-cats-11620446425|access-date=December 12, 2021|issn=0099-9660}}</ref> د NFT لومړۍ پروژه Etheria د ۲۰۱۵ کال د اکتوبر په میاشت کې پیل شوه او د Ethereum لومړني پراختیایي کنفرانس (DEVCON 1) کې په لندن کې نندارې ته وړاندې شوه. دا پروژه د Ethereum بلاک‌چین له پیل درې میاشتې وروسته معرفي شوه. د Etheria زیاتره ۴۵۷ د تبادلې وړ شپږ‌ضلعي ټایلونه د څه باندې پنځو کلونو لپاره هېڅ و نه پلورل شوې، تر هغه چې د ۲۰۲۱ کال د مارچ په ۱۳، د NFTs نوي شهرت د پلور طوفان رامنځته کړ. په ۲۴ ساعتونو کې، د اوسنۍ او پخوانۍ نسخې ټول ټایلونه، چې هر یو یې د ۱ ETH (د پرانیستې پر مهال $۰.۴۳) سخت‌کوډ شوي وو، ټولټال په $۱.۴ میلیون سره وپلورل شول.<ref>{{Cite web|date=April 8, 2021|title=The Cult of CryptoPunks|url=https://techcrunch.com/2021/04/08/the-cult-of-cryptopunks/|access-date=May 5, 2021|website=TechCrunch|language=en-US|archive-date=May 6, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506142353/https://techcrunch.com/2021/04/08/the-cult-of-cryptopunks/|url-status=live}}</ref> په ۲۰۱۶ کال کې، د Rare Pepes "نیمه تبادله کیدونکي"NFT  پروژه، د Bitcoin بلاک‌چین له لارې د Counterparty  پروتوکول پر بنسټ رامنځته شوه، چې دا پروژه د Pepe the Frog میم پر بنسټ وه، چې د هنرمندانو یوې ټولنې یې د تنظیم شوي ډایرکټري له لارې خپل کارونه وړاندې کول.  Counterparty پروتوکول، چې په ۲۰۱۴ کال کې جوړ شوی و، د ډیجیټل شتمنیو د ایجاد لپاره کارول کیده.  Rare Pepes د لومړیو بلاک‌چین هنري ټولګو څخه وه، چې د NFT مفهوم ته یې پراختیا ورکړه.<ref>* {{Cite web|last=Faife|first=Corin|date=2017-01-27|title=Meme Collectors Are Using the Blockchain to Keep Rare Pepes Rare|url=https://www.vice.com/en/article/collectors-are-using-the-blockchain-to-keep-rare-pepes-rare/|access-date=2023-11-28|website=Vice|language=en}} * {{Cite news|last=Ostroff|first=Caitlin|date=2021-05-08|title=The NFT Origin Story, Starring Digital Cats|language=en-US|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/articles/the-nft-origin-story-starring-digital-cats-11620446425|access-date=2023-11-28|issn=0099-9660}} * {{Cite news|last1=Casey|first1=Michael J.|last2=Vigna|first2=Paul|date=2014-11-12|title=BitBeat: Bitcoin 2.0 Firm Counterparty Adopts Ethereum's Software|language=en-US|work=The Wall Street Journal|url=http://blogs.wsj.com/moneybeat/2014/11/12/bitbeat-bitcoin-2-0-firm-counterparty-adopts-ethereums-software/|access-date=2023-11-28|issn=0099-9660}} * {{Cite web|title=ERC-721: Non-Fungible Token Standard|url=https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-721|access-date=2023-11-28|website=Ethereum Improvement Proposals|language=en}}</ref> په ۲۰۱۷ کال کې، څو NFT پروژې په Ethereum بلاک‌چین کې رامنځته شوې، چې د ERC-20 تبادله کیدونکي توکن معیار یې کاراوه.  Curio Cards د ۲۰۱۷ کال د می په میاشت کې د Ethereum لومړنی هنري NFT پروژه ګڼل کیږي، چې د کارت شکل لرونکي هنرونه، د مختلفو انځورونو ډولونه او طنزي سوداګریز لوگوګانې په کې شاملي دي. CryptoPunks  د ۱۰,۰۰۰ پکسل شوي کرکټرونو تولیدي هنر پروژه وه، چې د ۲۰۱۷ کال د جون په میاشت کې رامنځته شوه، او وروسته یې د NFT بازار کې ستره تجارتي بریا ترلاسه کړه.  EtherRock د ۲۰۱۷ کال د دسمبر په میاشت کې د Ethereum بلاک‌چین کې د کلیپ‌آرت پر بنسټ د ډبرو انځورونو ټولګه وه، چې یوازې ۱۰۰ توکنونه یې تولید شوي وو.<ref>* {{Cite news|last=León|first=Riley de|date=2021-10-01|title=Doodles used to create Gary Vaynerchuk NFT collection sell for $1.2 million in Christie's auction|url=https://www.cnbc.com/2021/10/01/christies-auctioned-gary-vaynerchuks-nft-art-for-1point2-million.html|access-date=2023-11-28|publisher=CNBC|language=en}} * {{Cite news|date=2021-09-21|title=Christie's Is Now Accepting Ether in Exchange for Ethereum's Earliest NFTs|url=https://observer.com/2021/09/christies-is-now-accepting-ether-in-exchange-for-ethereums-earliest-nfts/|access-date=2023-11-28|website=[[The New York Observer]]|language=en-US}} * {{Cite news|date=2021-09-21|title=Christie's Is Now Accepting Ether in Exchange for Ethereum's Earliest NFTs|url=https://observer.com/2021/09/christies-is-now-accepting-ether-in-exchange-for-ethereums-earliest-nfts/|access-date=2023-11-28|website=[[The New York Observer]]|language=en-US}}</ref><ref>* {{Cite web|last=Matney|first=Lucas|date=2021-04-08|title=The Cult of CryptoPunks|url=https://techcrunch.com/2021/04/08/the-cult-of-cryptopunks/|access-date=2023-11-28|website=TechCrunch|language=en-US}} * {{Cite news|last=Linares|first=Maria Gracia Santillana|title=Crypto Punk Mania: The Top 10 NFT Collections Of 2022|url=https://www.forbes.com/sites/mariagraciasantillanalinares/2023/01/11/crypto-punk-mania-the-top-10-nft-collections-of-2022/|access-date=2023-11-28|website=Forbes|language=en}}</ref><ref>* {{Cite news|title=EtherRock NFTs are now worth millions, but are they the originals?|url=https://fortune.com/2021/08/27/etherrock-nfts-worth-millions/|access-date=2023-11-28|website=Fortune|language=en}} * {{Cite web|last=Gottsegen|first=Will|date=2021-08-17|title=Free Clipart of a Cartoon Rock Is Selling for $300,000 as NFTs|url=https://www.vice.com/en/article/free-clipart-of-a-cartoon-rock-is-selling-for-dollar300000-as-nfts/|access-date=2023-11-28|website=Vice|language=en}}</ref> CryptoKitties، چې د Ethereum بلاک‌چین کې مشهوره لوبه وه، د ۲۰۱۷ کال د نومبر په میاشت کې پیل شوه، او د ERC-721 غیر تبادله کیدونکي توکن معیار بنسټ یې کیښود. د ERC-721 معیار، چې په ۲۰۱۸ کال کې رسمي خپور شو، د CryptoKitties د لومړنۍ نسخې سره یې یو څه توپیر درلود.<ref>* {{Cite journal|last1=Bamakan|first1=Seyed Mojtaba Hosseini|last2=Nezhadsistani|first2=Nasim|last3=Bodaghi|first3=Omid|last4=Qu|first4=Qiang|date=2022-02-09|title=Patents and intellectual property assets as non-fungible tokens; key technologies and challenges|journal=Scientific Reports|volume=12|issue=1|pages=2178|doi=10.1038/s41598-022-05920-6|pmid=35140251|pmc=8828876|arxiv=2304.10490|bibcode=2022NatSR..12.2178B|issn=2045-2322}} * {{Cite journal|last1=Nadini|first1=Matthieu|last2=Alessandretti|first2=Laura|last3=Di Giacinto|first3=Flavio|last4=Martino|first4=Mauro|last5=Aiello|first5=Luca Maria|last6=Baronchelli|first6=Andrea|date=2021-10-22|title=Mapping the NFT revolution: market trends, trade networks, and visual features|journal=Scientific Reports|volume=11|issue=1|pages=20902|doi=10.1038/s41598-021-00053-8|pmid=34686678|pmc=8536724|arxiv=2106.00647|bibcode=2021NatSR..1120902N|s2cid=235266255|issn=2045-2322}} * {{Cite web|last=Schroeder|first=Stan|date=2017-12-04|title=How to play CryptoKitties, the insanely popular crypto game|publisher=Mashable|url=https://mashable.com/article/how-to-play-cryptokitties|access-date=2023-11-21}}</ref><ref>{{cite web|last1=Vereš|first1=Igor|title=Identification of Unusual Transactions in Blockchain Networks|url=https://www.researchgate.net/publication/333774473|publisher=[[Slovak University of Technology in Bratislava]], Informatics and Information Technologies|date=April 2019}}</ref> == سرچينې == j3athwx18luyzr4x3fybydxeor2woch 3 83696 352626 2025-06-12T16:41:24Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352626 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Santalipedia}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۶:۴۱, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) g3atcdshux1hyarso4wibzaxgu4tolj 3 83697 352627 2025-06-12T16:47:47Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352627 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Jendorei}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۶:۴۷, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) n4krfl26r4gvzuaixe7p5fjuj4glwlk 3 83698 352628 2025-06-12T17:02:39Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352628 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Arsensky}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۷:۰۲, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 50h0wsv2ayut4crzzoznpm6mdtgy9ys 3 83699 352629 2025-06-12T17:33:24Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352629 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Haiderzeeshan0265}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۷:۳۳, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) nz5ibi9ud7grsnsvc6h1ada1669o9ag 3 83700 352638 2025-06-12T20:01:39Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352638 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Adeeb twt}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۲۰:۰۱, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 90xk7w2mejbpa265yvxfpmi1xzkbshv 3 83701 352648 2025-06-13T03:03:40Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352648 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Officialzoom}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۳:۰۳, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) d9r1gqrnq3kt848ci2t8rhcnzhnk29z 3 83702 352652 2025-06-13T05:50:44Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352652 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=MBHbot}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۵:۵۰, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) e4w1nlfcqawkir9cl0rkos5d81y9k8v 3 83703 352653 2025-06-13T06:21:52Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352653 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=AssadHzr}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۶:۲۱, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 9dn3f5qli40p3ewrk1e7x0ix8wv7mr5 3 83704 352654 2025-06-13T06:49:52Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352654 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Samuel Alva Segundo}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۶:۴۹, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 9hdr1zmg7vpx98zbhmr6d43f1rtv3fw 3 83705 352655 2025-06-13T07:02:55Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352655 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Uchiha.ar}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۷:۰۲, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) hhvrlxo107r18233ncst92fal4kq7jb 3 83706 352656 2025-06-13T07:23:51Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352656 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Technoir22}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۷:۲۳, ۱۳ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) ltgdijikpchekj5dfzhjiqpzzily06z 0 83707 352657 2025-06-13T07:49:28Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:ur:Special:Redirect/revision/8404341|مری]]" مخ پيل برخې په ژباړلو سره رامنځته شوی دی 352657 wikitext text/x-wiki {{ښار-مالوماتبکس}}'''مري''' د [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] په مري ولسوالۍ کې یو روغتیايي ځای دی. چې له راولپینډۍ نه ۳۹ کيلومتره لرې پروت دی.دا د ۲۰۲۲ کال د اکتوبر په ۱۴مه د ولسوالۍ په توگه ومنل شوه او لوړوالی یې د سمندر له سطحې څخه ۷۵۰۰ فوټه دی. په ۱۸۴۹ کال کې [[پنجاب (پاکستان)|د پنجاب]] له نیولو وروسته، انگریزان د سړې سیمې په لټه کې وو، هماغه وو چې مري ته نږدې يوه سيمه يې وټاکله او په ۱۸۵۱ زېږديز کال هلته لومړنی بارک جوړ شو. تر ۱۹۰۷ کال پورې به خلکو له راولپینډۍ څخه مري ته د ټانگو په وسيله تگ راتگ کاوه. چې هغه وخت به يې دوه ورځې وخت نيوه چې وسمهال يوازې يو يا دوه ساعته وخت نيسي. ezbe1npteg9mqreawf0gk777jals2af 352658 352657 2025-06-13T07:52:04Z شاه زمان پټان 26102 352658 wikitext text/x-wiki '''مري''' د [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] په مري ولسوالۍ کې یو روغتیايي ځای دی. چې له راولپینډۍ نه ۳۹ کيلومتره لرې پروت دی.دا د ۲۰۲۲ کال د اکتوبر په ۱۴مه د ولسوالۍ په توگه ومنل شوه او لوړوالی یې د سمندر له سطحې څخه ۷۵۰۰ فوټه دی. په ۱۸۴۹ کال کې [[پنجاب (پاکستان)|د پنجاب]] له نیولو وروسته، انگریزان د سړې سیمې په لټه کې وو، هماغه وو چې مري ته نږدې يوه سيمه يې وټاکله او په ۱۸۵۱ زېږديز کال هلته لومړنی بارک جوړ شو. تر ۱۹۰۷ کال پورې به خلکو له راولپینډۍ څخه مري ته د ټانگو په وسيله تگ راتگ کاوه. چې هغه وخت به يې دوه ورځې وخت نيوه چې وسمهال يوازې يو يا دوه ساعته وخت نيسي. {{مالومات}} 17i3nl6343m4auj2ndl6zltng92twlg