ويکيپېډيا pswiki https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter رسنۍ ځانگړی خبرې اترې کارن د کارن خبرې اترې ويکيپېډيا د ويکيپېډيا خبرې اترې دوتنه د دوتنې خبرې اترې ميډياويکي د ميډياويکي خبرې اترې کينډۍ د کينډۍ خبرې اترې لارښود د لارښود خبرې اترې وېشنيزه د وېشنيزې خبرې اترې تانبه د تانبې خبرې اترې TimedText TimedText talk Module Module talk 0 9785 352704 308171 2025-06-16T06:17:16Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352704 wikitext text/x-wiki [[دوتنه:E innga kyo.jpg|thumb|380px|انځوریزه سوترا علت او معلول، اتمه پېړۍ، جاپان]] '''د علیت برهان''' {{انگرېزي|The Causal or cosmological Argument}} چې د '''لومړي علت برهان''' ، '''د سببیت برهان''' او '''ستورپوهنه''' هم گڼل کېږي، د فلسفې له لرغونو مسئلو څخه گڼل کېږي. ددې ویي تقریبي مانا د «د یو څیز اغیز په بل څیز باندې» یا د [[مرتضی مطهری]] په وینا «د یو واقعیت استناد په بل واقعیت باندې» کولای شو.<ref>طباطبایى، محمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، 3 ټوک، نهمه لیکنه، ص 180، لمنلیکونه، قم: صدرا، بیتا.</ref> د بل تعریف په رڼا کې، د دوه څیزونو ترمنځ داسې اړیکه چې یو د بل پنځوونکې (خالق) وي، '''علیت''' نومول کېږي. لومړنی کس چې په پراخه توگه یې د علیت مفهوم په خپلو لیکنو کې مطرح کړ، [[اپلاتون]] او [[ارستو]] ول. ارستو د غایي علت په طرحې سره هڅه وکړه چې له علیت څخه د څښتن تعالی د شتون لپاره د یو برهان په توگه گټه پورته کړي. غایي علت چې [[مسلمان]] [[فیلسوف|فیلسوفان]] یې د '''علت‌العلل''' او '''غایةالغایات''' په نومونو هم یادوي، پدې بنسټ ده چې د نړۍ ټولگه له یو پیل (مبدا) څخه سرچینه اخلي، او د خپل بشپړتیایي یون په لړ کې د ډېرو وسیلو په شتون کې هم د یو موخې او مقصد پر لور درومي. = لمنلیکونه= <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> <div style="font-size:smaller">{{پانویس}}</div> </div> = سرچینې= * {{یادکرد|فصل= |کتاب=اندیشهٔ اسلامی ۱|نویسنده= [[جعفر سبحانی]] و محمد محمدرضایی|ترجمه=|ناشر=[[دفتر نشر معارف]]|چاپ=چهل و نهم |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه=۷۳ تا ۸۱ |سال=۱۳۸۷ |شابک=ISBN 978-964-531-059-0}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=[[الفبای فلسفه]]|نویسنده= [[نایجل واربرتون]]|ترجمه=مسعود علیا|ناشر=ققنوس|چاپ=سوم |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه= ۲۶ تا ۳۲|سال=۱۳۸۶ |شابک=ISBN 978-964-311-503-6}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=[[نهایةالحکمه]]|نویسنده=[[محمدحسین طباطبایی]]|ترجمه=|ناشر=|چاپ=۴۹ |شهر= |کوشش=|ویرایش=|صفحه=۱۳۸-۱۴۰|سال= |شابک=}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=[[علیت از دیدگاه هیوم]]|نویسنده= [[صدرالدین طاهری]]|ترجمه=|ناشر=فرهنگ و اندیشه|چاپ=اول |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۷۶ |شابک=}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=اصل علیت در فلسفه و کلام؛ تحلیلی ازنظریات متفکران و فیزیکدانان غرب و متکلمان اسلامی|نویسنده= محمد حسن قدردان قراملکی|ترجمه=|ناشر=دفتر تبلیغات اسلامی|چاپ=اول |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه=|سال=۱۳۷۵ |شابک=}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=پژوهشی در باب علیت|نویسنده=کارل ریموند پوپر|ترجمه=عباس باقری|ناشر=فروزان‌روز|چاپ=اول |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه=|سال=۱۳۸۱ |شابک=}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=[[استفسار]]|نویسنده=دیوید هیوم|ترجمه=رضانقیان|ناشر=گویا|چاپ=اول |شهر=تهران|کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۸۱ |شابک=}} * {{یادکرد|فصل= |کتاب=جستارهای فلسفی|نویسنده=برتراند راسل|ترجمه=ادیب سلطانی|ناشر=امیرکبیر|چاپ=اول |شهر=تهران|کوشش= میرشمس‌الدین |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۶۳|شابک=}} * نشریه الكترونیكی پرسمان = بهرني تړن = <references/>‎ * [http://www. leaderu. com/offices/billcraig/menus/existence. html Articles on the cosmological argument by William Lane Craig] * [http://AlexanderPruss. com/papers/index. html Articles on the cosmological argument by Alexander Pruss]{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://php. indiana. edu/~toconnor/philosophical_essays. html Articles on the cosmological argument by Timothy O'Connor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130711004655/http://php/ |date=2013-07-11 }} * [http://www. infidels. org/library/modern/nontheism/atheism/cosmological. html Articles on the atheistic cosmological argument by Quentin Smith and others] * [http://stephenpimentel. tripod. com/papers/existential. html ''A Reconstruction of the "Existential Argument" for the Existence of God'' by Stephen Pimentel]{{Dead link|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www. infidels. org/library/modern/quentin_smith/self-caused. html ''A Cosmological Argument for a Self-Caused Universe'' by Quentin Smith] [[وېشنيزه:فلسفه]] [[وېشنيزه:علیت]] [[وېشنيزه:د څښتن د اثبات براهین]] 3ckqcjrk5p8lftksuzr6o1ytq4fpirj 0 11693 352688 276776 2025-06-16T00:00:46Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352688 wikitext text/x-wiki ادب په لویه کې د هر ډول لیکل شویو کارونو مجموعه ده، ادب د هغو لیکنو لپاره په محدود ډول کارول کېږې چې هنري بڼه ولري، لکه: د نثر افسانه، ډرامه او شعر. په وروستیو پیړیو کې د ادبیاتو تعریف  یوڅه پراخ شوی چې شفاهي نقل شوی ادب هم په کې شامليږي. ادبيات د پوهې او تفريح د ثبت، ساتلو او لېږدولو يوه طريقه ده، چې ځینې وخت کېدلای شی ټولنيز، رواني، روحاني او سياسي رول هم لري.<ref name="OD">{{cite web|url=https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/american_english/literature|title=Literature: definition|publisher=Oxford Learner's Dictionaries}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/art/oral-literature|title=Oral literature|publisher=[[Encyclopaedia Britannica]]}}; see also [[Homer]].</ref> ادبيات، د هنري بڼې په توګه، په مختلفو غیر افسانوي ژانرونو کې هم شامل کیدی شي، لکه: بیوګرافي، ډایري، یادښتونه، لیکونه او مقالې. د خپل پراخ تعریف له مخې په ادب کې غیر افسانوي کتابونه، مقالې یا د یوې ځانګړې موضوع په اړه نور چاپ شوي معلومات شامل دي.<ref name="EB">{{Cite web|url=https://www.britannica.com/art/literature|title=literature &#124; Definition, Characteristics, Genres, Types, & Facts|website=Encyclopedia Britannica}}</ref><ref name="auto">''OED''</ref> ادبیات د شعر، نثر یا ډرامې له مخې وېشل کیږي او دا ډول آثار د تاریخي دورې یا د ځینو جمالیاتی ځانګړتیاوو یا ژانرونو پر بنسټ طبقه بندي کېږي. <ref name="oetyd">{{cite web|title=literature (n.)|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=literature&allowed_in_frame=0|publisher=Online Etymology Dictionary|access-date=9 February 2014}}</ref><ref name="meyer">{{cite journal|last=Meyer|first=Jim|year=1997|title=What is Literature? A Definition Based on Prototypes|url=http://www.und.nodak.edu/dept/linguistics/wp/1997Meyer.htm|journal=Work Papers of the Summer Institute of Linguistics and University of North Dakota Session|volume=41|issue=1|access-date=11 February 2014}}{{Dead link|date=January 2021}}</ref><ref>{{cite journal|last=Finnegan|first=Ruth|title=How Oral Is Oral Literature?|journal=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|year=1974|volume=37|issue=1|pages=52–64|jstor=614104|doi=10.1017/s0041977x00094842}} {{subscription required}}</ref> == تعریفونه == د ادب تعریفونه وخت ته په کتو سره له یو بل سره توپیر لري. په لویدیځه اروپا کې، د اتلسمې پیړۍ نه مخکې، ادب ټول کتابونه او د لیکلو ادبیاتو ته د پخوانیو، ډېرو جامع مفکورو د بېرته راستنیدو په توګه لیدل کېدی شي، د نمونې په توګه: کلتوري مطالعات، په متعارفو کارونو سربیره، مشهور او کوچني ژانرونه شامل دي.<ref name="Leitch ''et al.'', ''The Norton Anthology of Theory and Criticism'', 282">Leitch ''et al.'', ''The Norton Anthology of Theory and Criticism'', 28</ref><ref name="Biswas, ''Critique of Poetics'', 538">Biswas, ''Critique of Poetics'', 538</ref> == تاریخچه == === شفاهي ادب === شفاهي اب یو پخوانی انساني دود دی چې د نړۍ په هر ګوټ کې موندل کیږي. عصري لرغون پوهنه، د هنرونو او پوهې د ساتنې او لېږدونې برخه کې د بشري هڅو شواهد په ګوته کوي، چې په په مختلفو کلتورونو کې په بشپړ یا قسمي ډول په شفاهي دود پورې اړه لري. <ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/art/oral-literature|title=Oral literature|website=Encyclopedia Britannica}}</ref> په آسیا کې د فولکلور او افسانې، د لرغوني هند په مختلفو مذهبونو کې د مقدس کتاب لیږد د شفاهي دود له مخې تر سره او په دقت سره ساتل کیده.<blockquote>په عمومي ډول د بودا لومړني متنونه هم د شفاهي دودونو له جملې ګڼل کیږي، لومړی د مختلفو شفاهي ټولنو لکه یوناني، سربیا او نورو کلتورونو نه د ادبياتو د لیږدولو په برخه کې د توپیرونو په پرتله کولو سره، بیا دا یادونه کوي چې ویدیک ادبيات خورا مطابقت لري او په پراخه کچه جوړ شوي او په شفاهي ډول  پرته له دې چې لیکل شوي وي نسلونو ته لیږدول شوي. د ګوډي په وینا، ویدیک متنونه احتمالا دواړه لیکلي او شفاهي بڼه لري، چې لومړی یې د سواد لرونکي ټولنې موازي محصول بولي.<ref>Francis, Norbert (2017). ''Bilingual and multicultural perspectives on [https://rowman.com/ISBN/9781498551830/Bilingual-and-Multicultural-Perspectives-on-Poetry-Music-and-Narrative-The-Science-of-Art poetry, music and narrative] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200810081732/https://rowman.com/ISBN/9781498551830/Bilingual-and-Multicultural-Perspectives-on-Poetry-Music-and-Narrative-The-Science-of-Art |date=2020-08-10 }}: The science of art''. Lanham MD: Rowman and Littlefield.</ref><ref>{{cite journal|author=Donald S. Lopez Jr.|year=1995|title=Authority and Orality in the Mahāyāna|journal=Numen|volume=42|number=1|pages=21–47|publisher=Brill Academic|jstor=3270278|doi=10.1163/1568527952598800|url=https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/2027.42/43799/1/11076_1995_Article_1568527952598800.pdf|hdl=2027.42/43799|hdl-access=free}}</ref><ref name="earlier">{{cite web|first=Sian|last=Johnson|title=Study dates Victorian volcano that buried a human-made axe|website=ABC News|date=26 February 2020|url=https://www.abc.net.au/news/2020-02-26/study-dates-victorian-volcano-that-buried-a-human-made-axe/11991290|access-date=9 March 2020}}</ref><ref>Reece, Steve. "Orality and Literacy: Ancient Greek Literature as Oral Literature," in David Schenker and Martin Hose (eds.), Companion to Greek Literature (Oxford: Blackwell, 2015) 43-57. [https://www.academia.edu/30640456/Orality_and_Literacy_Ancient_Greek_Literature_as_Oral_Literature Ancient_Greek_Literature_as_Oral_Literature]</ref><ref name="MatchanPhillips2020">{{cite journal|last1=Matchan|year=2020|bibcode=2020Geo....48..390M|doi=10.1130/G47166.1|issn=0091-7613|pages=390–394|issue=4|volume=48|journal=Geology|first1=Erin L.|title=Early human occupation of southeastern Australia: New insights from 40Ar/39Ar dating of young volcanoes|first4=Korien|last4=Oostingh|first3=Fred|last3=Jourdan|first2=David|last2=Phillips|s2cid=214357121}}</ref><ref>{{cite book|author=John Scheid|editor=Clifford Ando and Jörg Rüpke|title=Religion and Law in Classical and Christian Rome|url=https://books.google.com/books?id=uZ5JP8gZgJEC&pg=PA17|date=2006|publisher=Franz Steiner Verlag|isbn=978-3-515-08854-1|pages=17–28|author-link=John Scheid}}</ref><ref>{{Cite book|title=Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends|url=https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe|url-access=limited|publisher=Blackwell Publishing|year=2004|isbn=978-1-4051-1541-4|editor-last=Kroeber|editor-first=Karl|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe/page/n11 1]}}</ref><ref>{{Cite book|title=Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends|url=https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe|url-access=limited|publisher=Blackwell Publishing|year=2004|isbn=978-1-4051-1541-4|editor-last=Kroeber|editor-first=Karl|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe/page/n13 3]}}</ref><ref name=":0">{{Cite book|title=Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends|url=https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe|url-access=limited|publisher=Blackwell Publishing|year=2004|isbn=978-1-4051-1541-4|editor-last=Kroeber|editor-first=Karl|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe/page/n12 2]}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2019/03/13/685533353/a-playful-way-to-teach-kids-to-control-their-anger|title=How Inuit Parents Teach Kids To Control Their Anger|newspaper=NPR|date=13 March 2019|language=en|access-date=2019-04-29|last1=Doucleff|first1=Michaeleen|last2=Greenhalgh|first2=Jane}}</ref></blockquote> === پخوانۍ لیکلي ادبیات === لرغونی مصری ادب د سومری ادب ترڅنګ د نړۍ تر ټولو پخوانی ادب ګڼل کیږی. د لرغوني مصر د ادبياتو په لومړنیو ژانرونو کې  درسي متنونه، حمدونه، دعاګانې او کیسې چې نژدې د نظم په ډول کې لیکل شوي شامل دي. د مصر د لرغونې سلطنت پر مهال (له زیږد وړاندې ۲۶ پیړۍ نه تر ۲۲ پیړۍ) په  ادبي آثارو کې مختلف ادبي فنون، لکه: د جنازې متنونه، رسالې، لیکونه، حمدونه او شعرونه او یادګاري متنونه شامل وو چې د لوړ پوړو اداري چارواکو دندې ېې تشرېح کولې.<ref name="Black et al. ''The Literature of Ancient Sumer'', xix">Black et al. ''The Literature of Ancient Sumer'', xix</ref><ref>Lichtheim, Miriam (1975). ''Ancient Egyptian Literature'', vol 1. London, England: University of California Press. {{ISBN|0-520-02899-6}}.</ref>{{sfn|Foster|2001|p=7}}{{sfn|Foster|2001|p=19}} په لرغوني چين کې لومړني ادبيات په فلسفه، تاريخ ليکنه، نظامي علومو، کرنې او شعر باندې متمرکز وو. چین د عصري کاغذ او نساجي چاپخونو په جوړولو سره، د نړۍ لومړی چاپي کلتور رامنځ ته کړ. په لرغوني هند کې ادبیات له هغو کیسو نه سرچینه اخلي، چې په شفاهي ډول لیږدول شوي. په لومړنیو ژانرونو کې ډرامې، افسانې او عاطفي شعرونه شامل وو. د سانسکریت ادبیات په ویدا سره پیل کیږي، چې  ۱۵۰۰-۱۰۰۰ زېږد وراندې کلونو پورې اړه لري او د هند د اوسپنې دورې د سنسکریت ایپیکونو پورې دوام لري. ویدا د پخوانیو سپېڅلو متنونو نه شمیرل کیږي.<ref>{{Harvnb|Jacobs|1888}}, Introduction, page xv; {{Harvnb|Ryder|1925}}, Translator's introduction, quoting Hertel: "the original work was composed in Kashmir, about 200 B.C. At this date, however, many of the individual stories were already ancient."</ref><ref name="niti">{{Harvnb|Ryder|1925}} Translator's introduction: "The ''Panchatantra'' is a ''niti-shastra'', or textbook of ''niti''. The word ''niti'' means roughly "the wise conduct of life." Western civilization must endure a certain shame in realizing that no precise equivalent of the term is found in English, French, Latin, or Greek. Many words are therefore necessary to explain what ''niti'' is, though the idea, once grasped, is clear, important, and satisfying."</ref><ref>Zheng Xuan 鄭玄 (AD 127–200), ''Shipu xu'' 詩譜序.</ref> قرآنکریم (۶۱۰ تر ۶۳۲ز کلونو ترمنځ) چې د اسلام سترمقدس کتاب دی، پر عربي ژبه د پام وړ اغېز درلود او د اسلامی ادبیاتو پیل ګڼل کېږي. مسلمانان په دې باوردي چې، دا عظیم الشان کتاب، د الله (ج) له  لوري د وحې په بڼه، په محمد صلی الله علیه وسلم  باندې را نازل شوی، د هغه د قبیلې د قریشو په عربي ژبه کې لیکل شوی او د اسلام د خپراوي په ترڅ کې، قرآنکریم د عربي ژبې په راټولونې او معیاري کولو کې ستر رول لوبولی دی.<ref name=":02">{{Cite book|title=Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends|url=https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe|url-access=limited|publisher=Blackwell Publishing|year=2004|isbn=978-1-4051-1541-4|editor-last=Kroeber|editor-first=Karl|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe/page/n12 2]}}</ref><ref>{{cite web|date=2019-09-08|title=الوثائقية تفتح ملف "اللغة العربية"|url=https://doc.aljazeera.net/followup/الوثائقية-تفتح-ملف-اللغة-العربية/|access-date=2020-06-18|website=الجزيرة الوثائقية|language=ar}}</ref><ref name=":03">{{Cite book|title=Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends|url=https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe|url-access=limited|publisher=Blackwell Publishing|year=2004|isbn=978-1-4051-1541-4|editor-last=Kroeber|editor-first=Karl|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/nativeamericanst00kroe/page/n12 2]}}</ref><ref>{{cite book|last=Donner|first=Fred|title=Muhammad and the Believers: at the Origins of Islam|url=https://archive.org/details/muhammadbeliever00donn|url-access=limited|year=2010|publisher=Harvard University Press|location=London, England|isbn=978-0-674-05097-6|pages=[https://archive.org/details/muhammadbeliever00donn/page/n173 153]–154}}</ref> === د ماشومانو ادبيات === د ماشومانو د ادبیاتو یو جلا ژانر په اتلسمه پیړۍ کې د ماشومانو د ذهني ودي لپاره رامنځته شو. د دې ډول ادبیاتو تر ټولو لومړني کتابونه تعلیمي کتابونه، د چلند کتابونه، او ساده د الفبا کتابونه دی چې ډېری وختونه د حیواناتو، نباتاتو او انسانانو ته ورته موجوداتو په پېژندنه (معرفت) سینګار شوي دي.<ref name="nikola">{{cite book|editor-last=Nikolajeva|editor-first=María|editor-link=Maria Nikolajeva|title=Aspects and Issues in the History of Children's Literature|year=1995|publisher=Greenwood|url=https://books.google.com/books?id=ubZL9V1L9fEC&pg=PR9|isbn=978-0-313-29614-7}}</ref><ref>•Lyons, Martyn. 2011. Books: a living history. Los Angeles: J. Paul Getty Museum.</ref> == د ادب ډولونه == === شعر === شعر په دودیز ډول له نثر نه د ځانګړو ژبنیو ظرافتونو د پراخه کارولو له امله توپیر لري، دا توپیرونه په مختلفو برخو، لکه: د موسیقي وسایل، لکه د اسونانس، تالیف، نظم او تال او د پاراګرافونو پر ځای د کرښو او نظمونو لیکل او په دې وروستیو کې د شعر کارول او نورو کې تر سترګو کیږي.<ref name="oedpoetry">{{cite web|title=poetry, n.|url=http://www.oed.com/view/Entry/146552|work=Oxford English Dictionary|publisher=OUP|access-date=13 February 2014}} {{subscription required}}</ref>{{sfn|Preminger|1993|p=938}}{{sfn|Preminger|1993|p=939}}{{sfn|Preminger|1993|p=938}}<ref name="lipsky">{{cite journal|last=Lipsky|first=Abram|title=Rhythm in Prose|journal=The Sewanee Review|year=1908|volume=16|issue=3|pages=277–289|jstor=27530906}} {{subscription required}}</ref>{{sfn|Preminger|1993|p=979}}{{sfn|Preminger|1993|p=981}}{{sfn|Preminger|1993|p=939}} === نثر === لکه څنګه چې پورته یادونه وشوه، نثر په عمومي ډول د شعر په پرتله د ژبې د جمالیاتی ځانګړتیاوو نه خورا لږ استفاده کوي.{{sfn|Preminger|1993|p=938}}{{sfn|Preminger|1993|p=939}}<ref>{{cite web|title=Glossary: P|url=http://www.wwnorton.com/college/english/litweb10/glossary/P.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20110318074151/http://www.wwnorton.com/college/english/litweb10/glossary/P.aspx|url-status=dead|archive-date=18 March 2011|work=LitWeb, the Norton Introduction to Literature Studyspace|access-date=15 February 2014|author=Alison Booth|author2=Kelly J. Mays}}</ref> په عصري ادب کې په پرمختګونو سربېره د آزادو او نثري شعرونو تر منځ یو لړ توپیرونه تر سترګو کېږي. د امریکایی شاعر ایلیټ (T.S. Eliot) په وینا: په داسې حال کې چې د نظم او نثر تر منځ توپیر روښانه دی، د شعر او نثر توپیر لا هم ناڅرګند دی. شعري ناولونه د داستاني شعرونو یو ډول دی چې په کې د ناول اوږد داستان د نثر پر ځای د شعر له لارې ویل کیږي. په ۱۸۳۱ز کال کې (Eugene Onegin) د الکساندر پوشکین اثر یې وتلې نمونه ده.<ref>Eliot T.S. 'Poetry & Prose: The Chapbook. Poetry Bookshop: London, 1921.</ref><ref>For discussion of the basic categorical issues see ''The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics'' (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1993), ''s.v.'' 'Narrative Poetry'.</ref> د نثر د تاریخي پرمختګ په اړه، ریچارډ ګراف یادونه کوي چې په لرغوني یونان کې وروستي څیړنې په دې حقیقت ټینګار کوي چې رسمي نثر یو څه ناوخته پرمختګ کړی، چې دغه  اختراع له کلاسیکې دورې سره تړاو لري.<ref name="graff">{{cite journal|last=Graff|first=Richard|title=Prose versus Poetry in Early Greek Theories of Style|journal=Rhetorica|year=2005|volume=23|issue=4|pages=303–335|jstor=10.1525/rh.2005.23.4.303|doi=10.1525/rh.2005.23.4.303}} {{subscription required}}</ref> ==== ناول ==== ناول یوه اوږد افسانوي نثر بلل کېږې چې په انګلیسي کې دغه اصطلاح د ۱۵مې پیړۍ په وروستیو کې چې  د "خبر معنا لري"  د رومانس ژبې نه سرچینه اخیستې، دا د حقیقت یا افسانې تر منځ له توپیر پرته د یوه نوي څه څرګندولو لپاره کارول کېږې، په داسې حال کې چې رومانس یو اوږد نثري داستان ته ویل کېږي. والټر سکاټ دا په نثر یا نظم کې د جعلي داستان په توګه تعریف کړی چې دلچسپي یې په زړه پورې او غیر معمولي پېښو کې ده، په داسې حال کې چې  په ناول کې پېښې د انساني ژوند عادې پېښو او د ټولنې عصري حالاتو ته تمایل لري.<ref name="sommerville">{{cite book|last=Sommerville|first=C. J.|year=1996|title=The News Revolution in England: Cultural Dynamics of Daily Information|location=Oxford|publisher=OUP|page=18}}</ref><ref>"Essay on Romance", ''Prose Works'' volume vi, p.&nbsp;129, quoted in "Introduction" to Walter Scott's ''Quentin Durward'', ed. Susan Maning. Oxford: Oxford University Press, 1992, p.&nbsp;xxv. Romance should not be confused with [[Harlequin Romance]].</ref><ref name="Doody 1996, p. 15">Doody (1996), p.&nbsp;15.</ref><ref name="brooklyn">{{cite web|title=The Novel|url=http://academic.brooklyn.cuny.edu/english/melani/cs6/novel.html|work=A Guide to the Study of Literature: A Companion Text for Core Studies 6, Landmarks of Literature|publisher=[[Brooklyn College]]|access-date=22 February 2014}}</ref> نورې اروپايي ژبې د رومانس او ​​ناول ترمنځ توپیر نه کوي، چې په کلتوري تاریخ کې د عصري ناول بڼه (کابو د اتلسمې پیړۍ په اوږدو کې) ناوخته راڅرګنده شوه.  په پیل کې ناول له ډېرو نیوکو سره مخامخ شو، خو وروسته بیا د نورو ادبي بڼو په منځ کې د مشهورو او انتقادي اړخونو په شتون کې یو غالب موقف ترلاسه کړ.<ref name="brooklyn2">{{cite web|title=The Novel|url=http://academic.brooklyn.cuny.edu/english/melani/cs6/novel.html|work=A Guide to the Study of Literature: A Companion Text for Core Studies 6, Landmarks of Literature|publisher=[[Brooklyn College]]|access-date=22 February 2014}}</ref>{{sfn|Goody|2006|p=29}}<ref>{{cite book|title=The Novel, Volume 2: Forms and Themes|year=2006|publisher=Princeton UP|location=Princeton|isbn=978-0-691-04948-9|page=31|editor=Franco Moretti|chapter=The Novel in Search of Itself: A Historical Morphology}}</ref>{{sfn|Goody|2006|p=29}}{{sfn|Goody|2006|p=20}}{{sfn|Goody|2006|p=19}} ==== رمان ==== رمان د میلویل هاوس له خوا طبقه بندي شو، چې د ناول په پرتله خورا لنډ دی او د لنډې کیسې په پرتله اوږد دی. د لیکوالانو او ادبي جایزې ټولنو په وینا: یو ناول په عمومي توګه د ۱۷۰۰۰ او ۴۰۰۰۰ کلیمو ترمنځ وي.<ref name="antrim">{{Cite news|last=Antrim|first=Taylor|title=In Praise of Short|journal=The Daily Beast|url=http://www.thedailybeast.com/articles/2010/08/04/the-novella-is-making-a-comeback.html|access-date=15 February 2014|year=2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://sfwa.org/awards/faq.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20090319043837/http://sfwa.org/awards/faq.htm|url-status=dead|archive-date=2009-03-19|title=What's the definition of a "novella," "novelette," etc.?|website=[[Science Fiction and Fantasy Writers of America]]}}</ref> ==== ګرافیک ناول ==== ګرافیک ناولونه او مزاحیه کتابونه، د هنري کار، ډیالوګ او متن په ترکیب کې کیسې وړاندې کوي. ==== الکترونیکي ادبیات ==== الکترونیکي ادبيات یو ادبي ژانر دی، چې له ډیجیټل آثارو نه جوړ دي. ==== غیر افسانوي ادبیات   ==== د غیر افسانوي ادب بیلګې مقاله، سفر نامه او طبیعت لیکنه، ژوندلیک، خپل ژوندلیک، یادونه، ژورنالیزم، مجلې، تاریخ، فلسفه، اقتصاد، علمي او تخنیکي لیکنې دی. غیر افسانوي ادبیات د ادبیاتو په پراخه کټګورۍ یعنې د لیکنو هر ډول ټولګه کې راځي، مګر ځینې آثار د  لیکنې د غوره والي،  ښایست او هنري وړتیاو له مخې په محدود تعریف کې راځي.<ref name="auto2">''OED''</ref><ref>{{cite book|title=Quality Reading Instruction in the Age of Common Core Standards|editor=Susan B. Neuman|editor2=Linda B. Gambrell|page=46|year=2013|publisher=International Reading Association|url=https://books.google.com/books?id=mzbNGWVonZIC|isbn=9780872074965}}</ref><ref>J. A. Cuddon, ''Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory'',p. 472.</ref> === ډرامه === ډرامه هغه ادب دی چې موخه یې کارکردګي ده،  ډرامه په اوپیرا او د میوزیک تیاتر کې له میوزیک او نڅا سره یوځای کیږي. ډرامه د ډرامه لیکونکي له خوا لیکل شوی ډراماتیک کار دی چې په تیاتر کې د کارکردګۍ لپاره لیکل کیږي او دا په عمده توګه د کرکټرونو ترمنځ ډیالوګ دی.<ref>{{cite book|last1=Elam|first1=Kier|title=The Semiotics of Theatre and Drama|url=https://archive.org/details/semioticsoftheat0000elam|url-access=registration|date=1980|publisher=Methuen|location=London and New York|isbn=978-0-416-72060-0|page=[https://archive.org/details/semioticsoftheat0000elam/page/98 98]}}</ref><ref>{{cite book|last1=Cody|first1=Gabrielle H.|title=The Columbia Encyclopedia of Modern Drama|date=2007|publisher=Columbia University Press|location=New York City|page=271|edition=Volume 1}}</ref> == د ادب پوهنې څانگې == په اساسي او بنسټيزو څانگو کې ېې : ادبي تيوري ، ادبي تاريخ او ادبي کره کتنه (نقد) يادېږي . د ادبپوهنې په فرعي څانگو پورې دا برخې اړوندې دي : د ادب پوهنې د تاريخ مېتوډالوژي، کتاب پوهنه ( بيبليوگرافي) او متن پوهنې يا څېړنې (ميتوډولوژي) شاملې دي . په ادبې تيورۍ کې د ادبي آثارو د ټولنيز بنسټ سرچينې يا ماهيت ، خانگړنو ، د ادب د ودې او پرمختيا قوانين تر څېړنې او مطالعې لاندې نيول کېږي . ادبي تاريخ د يوې ژبې د ادبياتو د ودې او پرمختگ لړۍ مطالعه کوي او په دغه لړ کې د بېلابېلو ادبي آثارو ځای او ارزښت په گوته کوي . د ادب پوهنې درېيمه څانگه په لاندې توگه يادېږي : درېيمه څانگه ادبي کره کتنه نومېږي : په دې لړ کې د ادبي آثارو د ښېگڼو او بدگڼو يا ښکلا ؤو او کمزورتياؤو ښودلو ، او په هکله ېې د پرېکړې کولو دنده په غاړه لري . دغه لړۍ د يو لړ ځانگړو معيارونو له مخې ادبي آثار مېچوي (ارزيابي ) کوي . يا هم په ادبي اثارو ځينې پرېکړې کوي او د هغو ښه او بد يا ښکلي او بدرنگ اړخونه رابرسېره کوي . دغه پورتنۍ درې واړه څانگې ، چې هره يوه ېې د څېړنې او مطالعې پراخه ډگر لري په ټولنييزه توگه ادبپوهنه نومېږي . == د ادب د کلمې ريښې == د ادب د کلمې اصل يا ريښه (هذب) دی چې د (بې عيبه) مانا لري. د هذب کلمه په اصل کې د هغې ونې دپاره کارېږي چې څينې ځانگې او ښاخونه يې قطع شول او صافه به شوه، وروسته دا کلمه له محسوساتو نه معنوياتو ته ولېږدېده او هغه چا ته به هم وويل شول چې عيبونه به يې ورک شول او مهذب به شو. اهل لغت ټول پدې باندې متفق دي چې د مهذب کلمه د يوه کامل انسان د پاره د ونې له تهذيبه رانقل شوې ده. څکه چې معنوي او عقلي امور له حسي شيانو ځخه ماخوذ دي لکه د عقل کلمه چې د اوښ له جلب، عقل، عقال ځخه ماخوذ ده. نو د هذب کلمې ذ په دال بدل شو او دغه ابدال په عربي کې ډېر مثالونه لري. لکه هذم، هدم، جدم، جذم، د قطع په مانا (ه) په (همزه) بدله شوه او دا ابدال هم په عربي کې متارف دی لکه اهل، آل، ماه، مه او داسې نور. نو هذب هدب شو او هدب په ادب بدل شو. == د ادب د کلمې تاريخ == ځينې وايي چې دا کلمه د جاهليت په زمانه او د [[اسلام]] په ابتدا کې نه وه ځکه چې نه د هغه وخت په ادبي اثارو کې راغلې ده او نه په قران کې شته.بلکې لومړی ځل دا کلمه په [[حديث]] نبوي شريف ((ادبني ربي فاحسن تاديبي)) کې ذکر شوې ده .((دا حديث محدثينوپه دغوالفاظو نه دي ضبط کړي))، ځينې نور وايي چې دا کلمه د جاهليت په زمانه کې هم وه او داچې د هغه وخت په اشعارو او [[قرآن|قران شريف]] کې نشته ددې دليل نشي کېدای چې گواکې دا کلمه په هغه وخت کې هډو موجوده نه وه. دوی د خپلې مدعا د ثبوت دپاره دا دليل راوړي چې کوم وخت دا کلمه په حديث او اصحابو يا د تابعينو په اقوالو کې راغله او هېچا ېې د معنې او مفوم پوښتنه ونه کړه معلومه ده چې پخوا هم وه او ارتجالآ نه ده وېل شوې. وايي چې دا کلمه د [[حضرت علي]](رض) په اقوالو کې هم ډېره راغلې ده او د جاهليت په وخت کې هم [[اکثم بن صيفي]] د بني تميمو مشهور خطيب ذکر کړی دی. == د ادب وېش == ادب د خپل جوهري او ذاتي وېش په لحاظ دوه ډوله دی: *ادب محض *ادب مخلوط === ادب محض === ادب محض هغه دی چې بې د بيان له لُطف او خوږوالي څخه او بې د بديع احساس له تحريکه بل مقصد او بله غايه په کې نه وي، لکه ځينې عشقي غزلې چې د رحمان بابا د حميد او خوشحال بابا او نورو شاعرانو په ديوانو کې گورو يا ځينې منثور اشعار چې د طبيعي مناظرو يا د احساساتو او عواطفو تمثيل په کې وي. === ادب مخلوط === مخلوط ادب دې ته وايي چې يو اديب کوم تاريخي، علمي، اجتماعي مطلب په ادبي پېرايه کې راوړي او ادبي رنگ ورکړي نو دلته ادب واسطه ده او په لومړي صورت کې غايه ده. د لومړي قسم ادب په لحاظ موضوع شاعرانه احساسات او عواطف روحي کيفيتونه، حسن او جمال، د طبيعت ښکلي مظاهر او مناظر، نفسي اغېزې، فلبي تمايلات گڼل کېږي مگر دوهم قسم ادب هر څه په غېږ کې نيسي او کېدای شي چې سړی ساينس او تخنيکي يا رياضي مسايلو ته هم ادبي رنگ ورکړي او ادب په هر څه کې گډ کاندي. [[وېشنيزه:هڅوب]] == سرچينې == * د آريانا دايره المعارف ۲۵۸ ــ ۲۵۹ مخونه {{reflist}} [[وېشنيزه:پوهنه]] mjuyj54csocjxrwk29nbhyqyk72n5yj 0 23142 352692 335087 2025-06-16T01:04:42Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352692 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''انګلستان''' يو هېواد او د متحده پاچهۍ يا بریتانيې يوه برخه ده. لوېديځ ته له ويلز او شمال ته له سکاټلينډ سره پوله لري. شمال لوېديځ ته يې د ايرلينډ سمندر او سويلي لوېدیځ ته يې د سلتيک سمندر پروت دی. انګلستان د اروپا له لويې وچې نه ختيځ لور ته د شمال په سمندر او سويل لور ته د انګليش کانال په واسطه جلا شوی دی. دا هېواد د لويې بریتانیې د ټاپو پنځه پر اتمه برخه پوښي چې په شمالي اطلس کې پروت دی، له سلو زيات کوچني ټاپوګان په کې شامل دي، لکه د اسکيلي او وايت ټاپوګان.<ref>{{cite web|title=The Countries of the UK|url=http://www.statistics.gov.uk/geography/uk_countries.asp|publisher=statistics.gov.uk|access-date=1 February 2009|author=Office for National Statistics (United Kingdom)|author-link=Office for National Statistics|archive-url=https://web.archive.org/web/20081220225201/http://www.statistics.gov.uk/geography/uk_countries.asp|archive-date=20 December 2008|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Countries within a country|url=http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp|archive-url=https://web.archive.org/web/20080209003312/http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp|archive-date=9 February 2008|publisher=number-10.gov.uk|access-date=1 February 2009}}</ref><ref>{{cite web|title=Changes in the list of subdivision names and code elements (Page 11)|url=http://www.iso.org/iso/newsletter_i-9.pdf|publisher=[[International Organization for Standardization]]|access-date=1 February 2009}}</ref> هغه سيمه چې اوس د انګلستان په نوم ياديږي، په لومړي ځل په کې عصري انسانان د لوړ ډبرين پړاو له مهاله اوسېدلي دي، خو نوم يې له انګليس (Angles) څخه اخستی، دا يوه جرماني قبيله وه چې نوم يې د انګليا (Anglia) له ټاپووزمې نه خپل کړی و، څوک چې دلته په پنځمه او شپږمه پېړۍ کې مېشت شوي وو. انګلستان په لسمه پېړۍ کې متحد دولت وګرځېد او په نوره پراخه نړۍ له خپل کشف راهيسې مهم کلتوري او حقوقي اغېز لري، کوم چې له پنځلسمې پېړۍ څخه پيلېږي. انګليسي ژبه، انجليکي کليسا او انګريزي قانون، کوم چې په نړۍ کې د نورو ډېرو هېوادونو د عام قانون حقوقي بنسټ دی، په انګلستان کې وده وکړه او ګڼو نورو هېوادونو د دې هېواد د حکومت پارلماني نظام خپل کړی دی. په انګلستان کې په اتلسمه پېړۍ کې صنعتي اوښتون پيل شو او دا ټولنه يې د نړۍ په لومړۍ صنعتي هېواد بدله کړه.<ref>{{cite web|title=England&nbsp;– Culture|url=http://www.britainusa.com/sections/index_nt1.asp?i=41105&L1=41105&L2=41105&D=0|archive-url=https://web.archive.org/web/20080516162153/http://www.britainusa.com/sections/index_nt1.asp?i=41105&L1=41105&L2=41105&D=0|archive-date=16 May 2008|publisher=britainusa.com|access-date=1 February 2009}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1038758.stm|title=Country profile: United Kingdom|publisher=news.bbc.co.uk|work=BBC News|access-date=1 February 2009|date=26 October 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Global_Warming/Older/Industrial_Revolution.html|publisher=Ace.mmu.ac.uk|title=Industrial Revolution|access-date=1 February 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080427080826/http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Global_warming/older/Industrial_Revolution.html|archive-date=27 April 2008}}</ref> د انګلستان ځمکې تر ډېره بريده ټيټې غونډۍ او اوارې دي، په ځانګړي ډول په مرکزي او سويلي انګلستان کې. که څه هم په شمالي برخو کې لوړې ځمکې او غره یيزې سيمې هم لري (د بېلګې په ډول ليک ولسوالۍ او پنينس). همدا راز په لوېدیځ کې (د نمونې په ډول: ډارتمور او د شروپشاير غونډۍ). پلازمېنه يې لندن دی، کوم چې د بریتانیې تر ټولو ستره ښاري سيمه ده. د انګلستان ۵۶.۳ ميليونه نفوس د بریتانیې څلور اتيا سلنه نفوس جوړوي، ډېری يې د لندن په شا اوخوا، سويل ختيځ، د ميډلينډز ښاري سيمو، شمال لوېدیځ، شمال ختيځ او يورکشاير کې ژوند کوي، کومې سيمې چې په نولسمه پېړۍ کې په سترو صنعتي سيمو بدلې شوې دي.<ref name="ONS-pop-ests-June2018">{{cite web|last1=Park|first1=Neil|date=24 June 2020|title=Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland|url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/latest#population-growth-in-england-wales-scotland-and-northern-ireland|website=www.ons.gov.uk|publisher=[[Office for National Statistics (United Kingdom)]]}}</ref><ref name="2011census">[http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_270487.pdf 2011 Census – Population and household estimates for England and Wales, March 2011]. Accessed 31 May 2013.</ref> د انګلستان پاچهي، چې له ۱۵۳۵ز کال وروسته په کې ويلز هم شامل شو، د ۱۷۰۷ز کال د مۍ مياشتې په لومړۍ نېټه د يوه جلا خپلواک هېواد په توګه وپېژندل شو او دا هغه مهال کله چې تر يادې نېټې يو کال مخکې، د اتحاديې په تړون کې هغه شرايط نافذ شول، په کومو چې د اتحاد په قوانينو کې موافقه شوې وه. د همدې تړون په پايله کې له سکاټلينډ سره سياسي اتحاد رامنځ ته شو، تر څو د لويې بریتانیې پاچهي جوړه کړي. په ۱۸۰۱ز کال کې، لويه بریتانيه (د اتحاد د يو بل قانون له لارې) د ايرلينډ له سلطنت سره يو ځای شوه او په دې توګه دا سيمه د لويې بریتانیې او ايرلينډ متحد سلطنت وګرځېد. په ۱۹۲۲ز کال کې د اريلينډ خپلواک دولت، له بریتانیې جلا شو او په دې توګه پخوانی نوم بدل او «د لويې بریتانیې او شمالي ايرلينډ متحد سلطنت» نوم يې غوره کړ.<ref>William E. Burns, ''A Brief History of Great Britain'', [https://books.google.com/books?id=Fjf4YynnC90C&pg=PT21#v=onepage p. xxi]</ref><ref>[http://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/legislativescrutiny/ Acts of Union 1707] parliament.uk. Retrieved 27 January 2011</ref><ref>{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/europe/ireland/articles/the-partition-of-ireland-a-short-history/|title=The Partition Of Ireland: A Short History|last=Phelan|first=Kate|website=Culture Trip|date=4 October 2016|access-date=20 May 2019|archive-date=27 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827140219/https://theculturetrip.com/europe/ireland/articles/the-partition-of-ireland-a-short-history/|url-status=dead}}</ref> == جغرافيايي نومونه == د (England) نوم، له لرغوني انګريزي نوم (Englaland) څخه اخستل شوی دی چې ژباړه يې ده «د انګليس ځمکه». انګليس يوه جرماني قبيله وه چې د منځنيو پېړيو په لومړيو کې په لويه بریتانيه کې مېشت شوې وه. انګليس د بالتيک سمندر د کيل په ابناء کې د انګليا له ټاپووزمې نه راغلي وو (د اوسني المان - Schleswig–Holstein- ايالت). د دې اصطلاح کارونه، په لومړي ځل د « Engla londe» په توګه د نولسمې پېړۍ په وروستيو کې شوې ده چې، دا د انګريزانو د بيدي کليسا د لرغوني تاريخ د انګليسي ژبې ژباړه ده. دا نوم بيا له اوسنۍ معنا نه په جلا ډول په بېلا بېلو معناوو کارول شوی دی، «هغه ځمکه چې انګريزانو په کې ژوند کړی دی»، په دوی کې هغه انګريزان هم شامل وو، چې د سکاټلينډ په سويل ختيځ کې مېشت وو. په هغه وخت کې دا سيمه د نورتامبريا د انګريزي سلطنت برخه وه. انګلو- ساکسن کرونيکل ثبت کړې، چې د ۱۰۸۶ ز د قيامت ورځې کتاب ټول انګلستان رانغښتی و، يعنې انګريزي سلطنت، خو څو کاله وروسته دې کرونيکل څرګنده کړه چې، پاچا مالکوم درېيم «له سکاټلينډ نه بهر په انګلالينډ کې لوتيانت» ته ولاړ او په دې توګه يې دا ټکی په لا زياتې لرغونې معنا وکاراوه.<ref>{{cite dictionary|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=England|title=England|dictionary=Online Etymology Dictionary|access-date=21 July 2010}}</ref><ref>{{harvnb|Ripley|1869|p=570}}.</ref>{{sfn|Molyneaux|2015|pp=6–7}} انګليس ته لومړۍ تاييد شوې اشاره، په لومړۍ پېړۍ کې د تاسيتوس جرمانيا په آثارو کې شوې ده، چېرې چې لاتيني ټکی «Anglii» کارول شوی دی. پوهانو د قبيلوي نوم د جرړو د پېژندلو په اړه اختلاف کړی، وړانديز شوی چې دا ټکی د انګلين ټاپووزمې له بڼې نه اخستل شوی دی چې زاويې ته ورته شکل يې درلود. دا نه ده معلومه، چې کله او ولې يوه اصطلاح د يوې قبيلې له نامه نه واخستل شوه، کومې قبيلې چې له نورو قبيلو څخه کم اهميت درلود، لکه ساکسونز او بيا دا نوم د ټول هېواد او د دې هېواد د خلکو لپاره کارول کېده، خو داسې برېښي چې دا چاره تر هغه دود پورې اړونده ښکاري، چې جرماني خلکو ته به په بریتانيه کې انګلي ساکسون يا انګليش ساکسون ويل کېدل، تر څو د دوی او د لويې وچې د نورو زړو ساکسونو (Eald-Seaxe) تر منځ توپير وکړي، کوم چې په شمالي المان کې د ويسر او ايډر د سمندرونو په منځ کې مېشت وو. په سکاټلينډي ګاليک کې بله ژبه چې د لويې بریتانیې په ټاپو کې يې وده کړې، د ساکسون قبيلې خپل نوم يې د انګلستان (Sasunn) ټکي ته ورکړ. همدا راز، د انګريزي ژبې ويلزي نوم «Saesneg» دی. د انګلستان رومانوي نوم «Loegria» دی، کوم چې د انګلستان لپاره د ويلزي ټکي اړوند دی او په ارتوري افسانه کې د کارېدو له امله يې زيات شهرت موندلی دی. د انګلستان لپاره د «البيون» ټکی په شاعرانه انداز کې کارول شوی دی، که څه هم اصلي معنا يې په ټوليز ډول د بریتانیې ټاپو دی.<ref>{{cite dictionary|url=http://dictionary.oed.com/cgi/entry/50075354?single=1&query_type=word&queryword=Angle&first=1&max_to_show=10|title=Angle|dictionary=[[Oxford English Dictionary]]|access-date=5 September 2009}}{{dead link|date=October 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref><ref name="Fordham">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html|title=Germania|publisher=[[Tacitus]]|access-date=5 September 2009|تاريخ الأرشيف=16 September 2008|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20080916075339/http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html|url-status=dead|خونديځ نېټه=16 September 2008|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20080916075339/http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20080916075339/http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20080916075339/http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html}}</ref><ref>{{harvnb|Crystal|2004|pp=26–27}}</ref><ref>{{cite book|last=Forbes|first=John|title=The Principles of Gaelic Grammar|year=1848|publisher=Oliver, Boyd and Tweeddale|location=Edinburgh}}</ref><ref>{{harvnb|Foster|1988|p=9}}.</ref> == تاريخچه == === له تاريخ مخکې او لرغونی پړاو === په هغه سيمه کې چې اوس د انګلستان په نوم پېژندل کېږي، د انسانانو د شتون لومړي پېژندل شوي شواهد د پخوانيو انسانانو اړوند دي چې تاريخ يې په اټکلي ډول ۷۸۰۰۰۰ کاله مخکې وخت ته رسېږي. په انګلستان کې د تر ټولو پخواني انسان کشف شوو هډوکو تاريخ ۵۰۰۰۰۰ کاله پخواني وخت ته رسېږي. دا روښانه شوې ده چې، عصري انسان په دې سيمه کې د لوړ ډبرين پړاو پر مهال دلته ژوند کړی دی، خو دايمي استوګنه په وروستيو شپږ زره کلونو کې رامنځ ته شوې وه. د وروستي کنګلي عصر څخه وروسته يوازې ستر تي لرونکي حيوانات لکه: ماموت، مېښې «د غره غويي» او وړين کرکدن پاتې شوي دي. نږدې ۱۱۰۰۰ کاله مخکې، کله چې د يخ تختې په کمېدو شوې، انسانان په دې سيمه کې بيا زيات شول، جينتيکي څېړنې وړانديز کوي چې دوی د ايبيري ټاپووزمې له شمالي برخو څخه دلته راغلې دي. د سمندر سطحه له اوس نه ښکته وه او بریتانيه له ايرلينډ او ايروايشيا سره د ځمکني پول له لارې نښتې وه. کله چې سمندر راپورته شو، دا سيمه له ايرلينډ نه ۱۰۰۰۰ کاله مخکې او له ايروايشيا نه دوه زريزې مخکې جلا شوه.<ref>{{cite web|url=http://www.archaeology.co.uk/the-timeline-of-britain/boxgrove.htm|title=500,000 BC&nbsp;– Boxgrove|access-date=20 December 2010|website=Current Archaeology|publisher=Current Publishing|date=24 May 2007}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.personal.rdg.ac.uk/~sgs04rh/SWRivers/Palaeolithic%20Archaeology%20Teaching%20Resource%20Box_Lifestyles_Basic.pdf|title=Palaeolithic Archaeology Teaching Resource Box|publisher=Palaeolithic Rivers of South-West Britain Project(2006)|access-date=20 December 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.geo-east.org.uk/special_projects/eco_culture.htm|title=Chalk east|publisher=A Geo East Project|access-date=20 December 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110305032854/http://www.geo-east.org.uk/special_projects/eco_culture.htm|archive-date=5 March 2011}}</ref><ref>{{harvnb|Oppenheimer|2006|p=173}}.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.qpg.geog.cam.ac.uk/research/projects/tertiaryrivers/tectonics.html|title=Tertiary Rivers: Tectonic and structural background|publisher=University of Cambridge|access-date=9 September 2009}}</ref> له میلاد نه دوه زره او پنځه سوه کاله مخکې دې سیمې ته «بېکر» کلتور راورسېد، دلته يې د څښاک او خوراک لوښي معرفي کړل چې، له خټو نه جوړ شوي وو. د مسو د ډبرو د وېلې کولو لپاره يې لوښي دود کړل. دا هغه مهال و چې ستر او مهم ډبرين څلي جوړ شول، لکه: «ستوني هينج» ا و «اوبري». د قلعي او مسو په يو ځای ګرمولو سره چې په دې سيمه کې ډېر زيات وو، د بيکر کلتور خلکو ژيړ (برونز) جوړول کړل او وروسته يې د اوسپنې له تختو څخه اوسپنه جوړه کړه. د اوسپنې د ويلې کولو ودې له دوی سره مرسته وکړه چې ډېرې ښې يوې جوړې کړي، په کرنه کې پرمختګ وکړي (د بېلګې په ډول: له سيليټيک کروندو سره) او همدا راز یې د نورو اغېزناکو وسلو په جوړولو کې مرسته وکړه.<ref>{{cite web|url=http://tp.revistas.csic.es/index.php/tp/article/viewFile/5/5|title=Function and significance of Bell Beaker pottery according to data from residue analyses|access-date=21 December 2010}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bn88JPk_Fr0C&q=inventions+in+trade|last=Reid|first=Struan|title=Inventions and Trade. P.8|access-date=23 December 2010|isbn=978-0-921921-30-1|year=1994}}</ref> == سرچینې == [[وېشنيزه:برطانيه]] 9ki2easmydwy79ubcdttn3g5yynnbgv 0 52937 352697 257336 2025-06-16T04:05:03Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352697 wikitext text/x-wiki '''حنيف خليل''' ([[زوکړه]] د ۱۹۷۳ زېږدي [[کال]] د [[مې]] ۱۲، [[پېښور]]) د لوی [[افغانستان]] يو [[پښتو ژبه|پښتو ژبی]] [[شاعر]]، [[ليکوال]] او [[څېړونکی]] دی. ==مخينه== پروفيسر ډاکټر حنيف د زين خان زوی، په خټه خليل او د ۱۹۷۳ زېږدي کال د مۍ مياشتې پر ۱۲ نېټه د پېښور په بر نوي کلي کې زېږېدلی دی. لومړنۍ زده کړې يې تر پڼځم ټولگي پورې د سپينې وړۍ په مډل ښوونځي کې کړې دی. لسم ېې په اسلاميه کالجيټ سکول کې، ۔څوارلسم اسلاميه کالج پېښور۔۔۔۔ايم ای اردو او ايم ای پښتو د پېښور پوهنتون نه او دوکتورا ېې هم د پېښور پوهنتون څخه تر لاسه کړې ده. ډاکټر حنيف خليل اوسمهال په قايد اعظم پوهنتون کې د پښتو پروفيسر دی او د څېړنې، تنقيد، کلتور، تاريخ، [[ژبپوهنه|ژبپوهنې]]، ژباړې، راپورتاژ او شاعرۍ په برخو کې لگيا دی کار کوي، ليکنې او څېړنې ېې ادامه لري. حنيف د پښتو ژبې د پرمختيا او پراختيا لپاره ډېر ارزښتناک او تلپاتې کارونه او خدمتونه کړي چې هيڅکله د هېرولو نه دي او کلونه کلونه به ژوندي وي او خلکو ته به ېې گټه او خير رسېږي. پښتو ژبې او ادب سره د ډاکټر حنيف مينه او تړون فطري او د نوموړي په خټه کې اخښل شوی دی. هغه په شعوري ډول دا هڅه او کوښښ کوي چې خپل ولس او قام ته ملي فکر او د [[هېوادپالنه|هېوادپالنې]] سياسي شعور ورکړي او د دغه سوچې او پاکې موخې لپاره پښتانه په ځانگړي ډول ځوان کول وروزي او د هغوی سالمه پالنه وکړي. د ښاغلي حنيف په شاعرۍ کې له خپل ولس او خلکو سره د خواخوږۍ او ژورې مينې او همدغه راز د هېوادپالنې انگازې او تاندې جذبې د لوستونکو پام ځان ته رااړوي چې نوموړي په خپله وينا کې ځای ورکړی او د هنر په گاڼه ېې پسوللي دي. ==مدني اکر== ==د شعر بېلگې يې== مخ او زلفې علامې د خير او شر دي - نه ېې خير کې څه حاصل کړل نه په شر کې په پرده کې حسن وينم حسن بين يم - عقابي تاب مې پيدا شولو نظر کې يا دا چې: مه وژنه غريب د خپل ستم په باد - لا به راژوندی شي شرر پېژنم دواړه د صنم د لاسه اور کې دي - دومره بس خليل او ا‌ذر پېژنم ==چاپ شوي نښيرونه يې== ښاغلي پروفيسر ډاکټر حنيف خليل له پڼځوسو ډېر په پښتو، اردو او انګرېزۍ ژبو ادبي او علمي اثار ليکلي چې د يو ځو کتابونو نومونه ېې په لاندې ډول دي الف: په پښتو ژبه ليکلي اثار ۱- د [[رحمان بابا]] اعجاز. ۲- پرخه په پرښه (شعري ټولگه). ۳- ماه کامل په دوست محمد کامل. ۴- [[همېش خليل]] ژوند او فن. ۵- [[سليم راز]] فکر، فن او شخصيت. ۶- تنقيد په پښتو ادب کې. ۷- ۱- ترقی پسند تحريک او پښتو شاعری. ب: په اردو ژبه ليکل شوي کتابونه ۱- بابای غزل حمزه بابا. ۲- [[صنوبر حسين مومند کاکاجي|کاکاجي صنوبر]] شخصيت اور فن. ۳- [[ولي محمد توپان|ولی محمد طوفان]] شخصيت اور فن. ۴- پښتو زبان و ادب کي تاريخ. ۵- اردو کې تشکيل مين پشتونو کا کردار. ==اخځليک== ۱- https://www.pukhto.net/article-detail/86{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[وېشنيزه:پښتانه ليکوال]] [[وېشنيزه:پښتانه شاعران]] [[وېشنيزه:افغاني ليکوال]]‎ [[وېشنيزه:پښتانه]] [[وېشنيزه:افغانان]] e4187m3ge39w3i5jfz8uiq7tfxvd89x 0 58056 352702 273634 2025-06-16T06:00:18Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352702 wikitext text/x-wiki د سپین پوستو نسل وژنه،د سپین پوستو نسل محو کول، یا د سپین پوستو د عوض/ بدل کولو د دسیسې تيوري/نظریه د سپين پوستو د برترۍ غوښتنې یوه دسیسه ده، داسې بیانوي چې یوه قصدي دسیسه شته، چې تر ډېره یهودان ګرم/ملامت ګڼي چې له نورو نژادونو سره د سپين پوستو ودونو، له سپین پوستو پرته د نورو نژادونو ډله‌ییز مهاجرت، نژادي ادغام، د بارورۍ ټيټې کچې، د جنین سقط، د سپين پوستو د دولتي ځمکو غصب،پلان شوی تاوتريخوالی او د سپين پوستو هېوادونو له منځه وړلو ته د سپین پوستو د محوه کولو په موخه وده ورکوي، چې د جبري اسېمېلشن / assimilation(همګون سازي /یوډول کول) له تاوتريخوالي سره نسل وژنې او ډله‌ييز مهاجرت له لارې يې سرته رسوي.  ډېر لږ تور پوستي، هسپانویان او مسلمانان ملامت دي، خو د پټې دسیسې د ګټورو او فکري نبوغ لرونکو مهاجرینو په توګه نه صرفاً د یرغلګرو او تاوتریخوالي کوونکو مهاجرو په توګه.<ref>{{bulleted list|{{cite news|title=How Deeply Has Germany's Murderous Far Right Penetrated the Security Forces? |url=https://www.thedailybeast.com/germanys-murderous-far-right-how-deeply-has-it-penetrated-the-security-forces |first=Josephine |last=Huetlin |work=[[The Daily Beast]] |date=June 19, 2019 |quote=Andre S. (Hannibal) has views that echo the white extinction conspiracy that the Christchurch shooter propagated: when officials went to his barracks in 2017 to question him, he told them that "Islam will be the No. 1 state religion in the Netherlands in 10 years time."}}|{{cite news|title=Alabama's Abortion Bill Is Great News For White Supremacists |url=https://www.huffpost.com/entry/alabama-abortion-bill-white-supremacists_n_5cdc4247e4b066205c602829 |first=Andy |last=Campbell |work=[[HuffPost]] |date=May 15, 2019 |quote=Many white supremacists subscribe to the bogus conspiracy theory that white people are going extinct due to immigration and falling birthrates among white women.}}|{{cite news|title=Hateful graffiti turns up in Winnipeg, alarming residents, Jewish group |url=https://www.cbc.ca/news/canada/manitoba/anti-semitic-graffiti-1.4248969 |publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |date=August 16, 2017 |quote=The words under 'Soros' in the graffiti are 'white extinction,' and this refers to a conspiracy theory that is common on the far right. One might even say on the alt-right, and among white supremacists and neo-Nazis, that George Soros is the frontman for some sort of Jewish plot to exterminate the white race.}}|{{cite news|title=US higher ed: A system of meritocracy that never was |url=https://mg.co.za/article/2019-03-27-00-us-higher-ed-a-system-of-meritocracy-that-never-was |work=[[Mail & Guardian]] |date=March 27, 2019 |quote=The Trump administration – supported by many adherents to the white supremacist conspiracy theory that whites are threatened with extinction due to an assault by inferior people of colour through immigration, affirmative action and demographic changes}}|{{cite news|title=Far right groups have Winnipeg supporters and must be opposed, says activist, former professor |url=https://www.cbc.ca/news/canada/manitoba/manitoba-professor-hate-groups-1.4250745 |publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |date=August 17, 2017 |quote=One of the graffiti here mentions Soros and then spoke about white extinction, and that's a very interesting trope which is being used by a number of far-right groups these days, to claim that there is a so-called white genocide that is being orchestrated by the government through immigration policies, by anti-racists, human rights activists and so on.}}}}</ref><ref>{{cite news|title='These People Aren't Coming From Norway': Refugees in a Minnesota City Face a Backlash|url=https://www.nytimes.com/2019/06/20/us/politics/minnesota-refugees-trump.html|first=Astead W.|last=Herndon|work=[[New York Times]]|date=June 20, 2019|quote=But for others, the changes have fueled talk about 'white replacement,' a racist conspiracy theory tied to the declining birthrates of white Americans that has spread in far-right circles and online chat rooms and is now surfacing in some communities.}}</ref><ref>{{cite news|title=A splintered movement: How the far-right found a foothold on campus|url=https://www.ubyssey.ca/features/a-splintered-movement-far-right-on-campus/|work=[[The Ubyssey]]|date=April 20, 2019|quote='White replacement' does not just refer to a demographic change. It is a conspiracy theory spread by white supremacists who believe international governments are intentionally 'replacing' white people with non-white immigrants through liberal immigration policies.|access-date=November 17, 2021|archive-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190730182254/https://www.ubyssey.ca/features/a-splintered-movement-far-right-on-campus/|url-status=dead}}</ref><ref name="GQ - white replacement">{{cite news|title=How the "White Replacement" Conspiracy Theory Spread Around the Globe|url=https://www.gq.com/story/white-replacement-conspiracy-theory|work=[[GQ]]|date=June 21, 2019|quote=The "great replacement," also known as "white genocide," is summed up by its name: a secretive cabal of elites, often Jewish, is trying to deliberately destroy the white race through demographic change in importing immigrants and refugees.}}</ref><ref name=":0">{{cite journal|last1=Wilson|first1=Andrew Fergus|title=#whitegenocide, the alt-right and conspiracy theory: How secrecy and suspicion contributed to the mainstreaming of hate|journal=Secrecy and Society|date=February 16, 2018|volume=1|issue=2|doi=10.31979/2377-6188.2018.010201|hdl=10545/622321|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Kelly|first1=Annie|title=The alt-right: reactionary rehabilitation for white masculinity|journal=Soundings|date=August 15, 2017|volume=66|issue=66|pages=68–78|doi=10.3898/136266217821733688|s2cid=149076795}}</ref><ref>{{cite journal|first1=Kevin C.|last1=Thompson|title=WATCHING THE STORMFRONT: White Nationalists and the Building of Community in Cyberspace|jstor=23169989|journal=Social Analysis: The International Journal of Social and Cultural Practice|date=April 2001|pages=32–52|volume=45|issue=1}}</ref><ref name=":1">{{cite web|url=https://www.abc.net.au/religion/white-genocide-is-incitement-to-murder/10442966|title='White Genocide' and the Pittsburgh synagogue massacre|last=Nathan|first=Julie|date=October 29, 2018|website=ABC Religion & Ethics|language=en|access-date=May 8, 2019}}</ref><ref name="urlThe alt-right is fueled by toxic masculinity — and vice versa">{{cite web|last=Futrelle|first=David|date=April 1, 2019|title=The 'alt-right' is fueled by toxic masculinity — and vice versa|url=https://www.nbcnews.com/think/opinion/alt-right-fueled-toxic-masculinity-vice-versa-ncna989031|url-status=live|publisher=[[NBC News]]}}</ref><ref name="smh">{{cite news|url=https://www.smh.com.au/world/oceania/the-high-price-of-white-genocide-politics-for-australia-20180724-p4zt9k.html|title=The high price of 'white genocide' politics for Australia|newspaper=[[The Sydney Morning Herald]]|date=August 12, 2018}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kaplan|first1=Jeffrey|title=Encyclopedia of White Power: A Sourcebook on the Radical Racist Right|date=2000|publisher=AltaMira Press|isbn=9780742503403|page=539|url=https://books.google.com/books?id=nNWbbhUYv8oC&pg=PA539|access-date=May 1, 2015}}</ref><ref>{{cite web|title='White Genocide' Billboard Removed|url=https://www.nbcnews.com/video/white-genocide-billboard-removed-384737859715|work=[[NBC News]]|access-date=May 1, 2015}}</ref><ref>{{cite book|last=Eager|first=Paige Whaley|title=From Freedom Fighters to Terrorists: Women and Political Violence|year=2013|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|isbn=9781409498575|page=[https://books.google.com/books?id=WQ2UytrgOkIC&pg=PA90 90]}}</ref><ref name="KivistoRundblad">{{cite book|last1=Kivisto|first1=Peter|last2=Rundblad|first2=Georganne|title=Multiculturalism in the United States: Current Issues, Contemporary Voices|date=2000|publisher=SAGE Knowledge|isbn=9780761986485|pages=57–60|url=https://books.google.com/books?id=Co-4x6OXLiIC&pg=PA59|access-date=May 1, 2015}}</ref><ref name="Pogue">{{cite news|last1=Pogue|first1=James|title=The Myth of White Genocide: An unfinished civil war inspires a global delusion|url=https://harpers.org/archive/2019/03/the-myth-of-white-genocide-in-south-africa/|date=March 28, 2019|work=Harper's Magazine|access-date=November 3, 2019}}</ref><ref name="white baby challenge">{{cite news|last1=Stern|first1=Alexandra Minna|title=Alt-right women and the 'white baby challenge'|url=https://www.salon.com/2019/07/14/alt-right-handmaidens-and-the-white-baby-challenge/|access-date=November 3, 2019|work=Salon|date=July 14, 2019|language=en}}</ref><ref name="ABC - white replacement">{{cite news|title=The far right, the 'White Replacement' myth and the 'Race War' brewing|url=https://www.ecaj.org.au/the-far-right-the-white-replacement-myth-and-the-race-war-brewing/|publisher=[[Australian Broadcasting Corporation]]|date=February 12, 2019|quote=What is new is the concept of 'White Replacement' (sometimes called 'White Genocide') which claims that there is a global Jewish plot to 'import' non-Europeans ― especially [[Africa]]ns, [[Asian people|Asians]] and [[Arabs]] ― into [[Europe]], [[North America]] and [[Australasia]] for the express purpose of 'destroying' [[Culture of Europe|European culture]], subjugating and ultimately decimating people who are of European ethnicity.}}</ref><ref name="debunking">{{cite news|last1=Saletan|first1=William|title=White Nationalists Are Debunking White Supremacy|url=https://slate.com/news-and-politics/2019/08/white-nationalists-debunking-white-supremacy.html|access-date=August 15, 2019|work=Slate Magazine|date=August 7, 2019|language=en|quote=Crusius claimed to be fighting a 'Hispanic invasion of Texas. They are the instigators, not me,' he wrote. 'I am simply defending my country from cultural and ethnic replacement brought on by an invasion.'}}</ref><ref name="common">{{cite news|title=NY Times reporter: The white nationalist "great replacement" theory is "startlingly common" in right-wing media|url=https://www.mediamatters.org/fox-news/ny-times-reporter-white-nationalist-great-replacement-theory-startlingly-common-right-wing|access-date=August 17, 2019|work=Media Matters for America|date=August 12, 2019|language=en}}</ref><ref name="echoed">{{cite news|last1=Peters|first1=Jeremy W.|last2=Grynbaum|first2=Michael M.|last3=Collins|first3=Keith|last4=Harris|first4=Rich|last5=Taylor|first5=Rumsey|title=How the El Paso Killer Echoed the Incendiary Words of Conservative Media Stars|url=https://www.nytimes.com/interactive/2019/08/11/business/media/el-paso-killer-conservative-media.html|access-date=August 12, 2019|work=[[The New York Times]]|date=August 12, 2019}}</ref><ref name="ADirkMoses">{{cite journal|last1=Moses|first1=A. Dirk|title='White Genocide' and the Ethics of Public Analysis|journal=Journal of Genocide Research|date=March 29, 2019|volume=21|issue=2|pages=201–213|doi=10.1080/14623528.2019.1599493|s2cid=132394485}}</ref> دسپین پوستانو نسل وژنه د دروغي تاریخ، دروغي ساینس او قومي کرکې پر بنسټ ولاړه یوه سیاسي افسانه ده، له یو ډول رواني وېرې څخه چې د سپین پوستانو د محوې وېره /اضطراب په نوم یادیږي رامنځته شوې. هېڅ داسې شواهد نشته چې د سپین پوستانو د وژنې یا امحا (محوه کول) ښکارندویي وکړي. د سپين پوستانو د وژلو تيوري موخه له تاوتريخوالي څخه ملاتړ او د سپین پوستو د ملي پالنې (white nationalist) د اجنډا په اړه د ټولنې باوري کول دي.<ref name="PerryB">{{cite book|last1=Perry|first1=Barbara|editor1-last=Ferber|editor1-first=Abby L.|title=Home-grown hate: gender and organized racism|date=November 2003|publisher=Routledge|isbn=0415944155|chapter-url=https://www.taylorfrancis.com/books/e/9781135946005/chapters/10.4324/9780203644058-9|chapter='White Genocide': White Supremacists and the Politics of Reproduction|pages=75–95|doi=10.4324/9780203644058-9|doi-broken-date=October 31, 2021}}</ref><ref name="myth">{{cite news|date=August 23, 2018|title=The dangerous myth of 'white genocide' in South Africa|publisher=[[Southern Poverty Law Center]]|url=https://www.splcenter.org/hatewatch/2018/08/23/dangerous-myth-white-genocide-south-africa}}</ref><ref name="RisingE">{{cite book|last1=Saslow|first1=Eli|title=Rising out of hatred: the awakening of a former white nationalist|date=September 2018|publisher=Penguin Random House|isbn=978-0385542876|url=https://www.penguinrandomhouse.com/books/557516/rising-out-of-hatred-by-eli-saslow/9780385542869/}}</ref><ref name="White Extinction Panic">{{cite web|url=https://reason.com/2018/06/26/stoking-white-ethnic-fears-about-immigra//|title=We Are in the Midst of the Third Bogus 'White Extinction' Panic in Just as Many Centuries|publisher=[[Reason (magazine)|Reason]]|date=June 26, 2018}}</ref><ref name="MarcotteA">{{cite news|last1=Marcotte|first1=Amanda|title=Donald Trump's "white genocide" rhetoric: A dangerous escalation of racism|url=https://www.salon.com/2018/08/27/donald-trumps-white-genocide-rhetoric-a-dangerous-escalation-of-racism/|work=Salon|date=August 27, 2018|language=en}}</ref><ref name="NewStatesmanNoWhiteGenocide">{{cite news|url=https://www.newstatesman.com/world/2018/05/no-katie-hopkins-there-no-white-genocide-south-africa|first=Joe|last=Walsh|date=May 22, 2018|newspaper=[[New Statesman]]|access-date=September 30, 2021|title=No, Katie Hopkins, there is no white genocide in South Africa}}</ref><ref name="DeVegaC">{{cite news|last1=DeVega|first1=Chauncy|title=Author and activist Tim Wise: 'The Republican Party is a white identity cult'|url=https://www.salon.com/2018/09/05/author-and-activist-tim-wise-the-republican-party-is-a-white-identity-cult/|work=Salon|date=September 5, 2018|language=en}}</ref><ref name="TaylorK">{{cite journal|last1=Taylor|first1=Keeanga-Yamahtta|title=The White Power Presidency: Race and Class in the Trump Era|journal=New Political Science|date=February 16, 2018|volume=40|issue=1|pages=103–112|doi=10.1080/07393148.2018.1420555|s2cid=149300385}}</ref> یاده تيوري په ۱۱۹۵ کال کې د سپین پوستو د جلاغوښتونکي نيو نازي ډېوېډ لان له خوا را منځته شوه او د يوې اغېزمنې پروپاګانډا په توګه په اروپا، شمالي امريکا، سويلي افریقا او استراليا کې وکارول شوه. د ورته دسيسو تيورۍ د جرمني په نازي کې عامې وې. اوس مهال د دې پرځای  رېنوډ کاموس(Renaud Camus) ورژن/نسخه چې له لوی، پراخ او افراطی بدلون سره په ۲۰۱۱ کال کې د پخواني تيوري د ځای ناستي په توګه رامنځته او د فرانسې د سپین پوستو پر ټولنه  تمرکز لري،کارول کېږي. د کرېست چرچ(Christchurch) او اېل پاسو (El Paso)  د ۲۰۱۹ کال تر فیرونو وروسته، چې فیر کوونکو به  «د سپین پوستو د عوض/ بدل »شعارونه غندل او د لوی ځای ناستي تيوري ته یې اشاره کوله، چې په ۲۰۱۲ کال کې د  کاموس تیوري په مفهموم رامنځته شوه او د ټولیزځای ناستي یا د ځای ناستي تیوري په نوم یاديږي،چې دبات یېیور/ Bat Ye'or' (بريتانوي‌الاصله مصرۍ ليکواله) د ۲۰۰۲ کال د اېرابیا (Eurabia) او د ګرېډ هانسېک/ Gerd Honsik (د جرمني په نازي کې زېږدلی شاعر او لیکوال )  د ۱۹۷۰ کال د کالرګي پلان (Kalergi plan) د تيوريو له مفهوم سره ورته وه، دا ټول د سپین پوستو د نسل وژنې لپاره په مترادف ډول کارول شوي، چې د دسیسې  تيوريو د ډولونو په توګه یې پېژندنه مخ پر زیاتېدو ده.  <ref name="DrFB">{{cite book|last1=Burgdörfer|first1=Friedrich|title=Sterben die weissen Völker: die Zukunft der weissen und farbigen Völker im Lichte der biologischen Statistik|trans-title=The white peoples die: the future of the white and colored peoples in the light of biological statistics|language=de|date=1934|publisher=G.D.W. Callwey|oclc=938037846}}{{page needed|date=July 2020}}</ref><ref name="Day trope">{{cite news|url=https://www.splcenter.org/hatewatch/2018/04/19/day-trope-white-nationalist-memes-thrive-reddits-rthedonald|title=Day of the trope: White nationalist memes thrive on Reddit's r/The_Donald|date=April 19, 2018|publisher=[[Southern Poverty Law Center]]}}</ref><ref name="Overland">{{cite news|url=https://overland.org.au/2018/07/why-the-alt-right-want-to-call-australia-home|title=Why the alt-right want to call Australia home|date=July 18, 2018|publisher=[[Overland (magazine)|Overland]]}}</ref><ref name="New face">{{cite news|url=https://www.vice.com/en_uk/article/wj45zy/meet-the-snowflakes-who-are-the-new-face-of-race-hate|title=Meet the Snowflakes Who Are the New Face of Race Hate|date=March 12, 2018|publisher=[[Vice Media]]}}</ref><ref name="Spinoff - eurabia">{{cite news|title=How the swarm of white extremism spreads itself online|url=https://thespinoff.co.nz/media/28-03-2019/how-the-swarm-of-white-extremism-spreads-itself-online/|work=[[The Spinoff]]|date=March 28, 2019|quote=In French, introduced by Renaud Camus, it is called Le Grand Remplacement (The Great Replacement). It comes in different guises, such as the Eurabia thesis that argues that Muslims are "invading" Europe and are a fifth column waiting to take control of the continent. In English, the most famous iteration is "white genocide"}}</ref><ref name="BI - eurabia">{{cite news|date=March 15, 2019|title=A white nationalist conspiracy theory was at the heart of the New Zealand shooting. This isn't the first time it's been associated with terror attacks.|work=[[Business Insider]]|url=https://www.businessinsider.sg/white-genocide-racist-conspiracy-theory-fueled-new-zealand-shooting-2019-3/|quote=Breivik wrote in his 1,518-page manifesto that Islamic immigrants and the European Union were on a mission to create "Eurabia." The idea was a variation on the white genocide conspiracy theory, which purported that anti-Israel powers were attempting to "Arabise" Europe.}}</ref> د ۲۰۱۸ کال په اګېست میاشت کې د متحده ايالاتو جمور رییس ډولانډ ټرمپ په دې تورن شو چې د خارجي سیاست په یوه ټویټ کې یې د  دسیسې تیوري تأیید کړې، چې د بهرنیو چارو وزیر مایک پامپيو (Mike Pompeo) ته یې امر کړی و چې په سویلي افریقا کې د ځمکو او فارمونو د غصب او تصرف او په لویه کچه  د کروندګرو /بزګرانو د وژنې په اړه څېړنه وکړي. دوی ادعا کوله چې د سويلي افريفا دولت اوس‌مهال ځمکې له سپین پوستو  بزګرانو څخه غصب کوي. سویلي افریقا غالباٌ د ځينو خیالي کیسوپر بنسټ لکه پر فارمونو بریدونه او په سویلي افریقا کې د ځمکو اصلاح/سموونه له نیوکو سره مخ ده، دا دسيسې تيورۍ د موضوعاتو له ډلې څخه یوه فرعي موضوع  ده چې لويديځو  رسنیو په پراخ مفهوم د سپین پوستانو د وژنې ددروازې او یا نیابتي مسئلې په توګه انځور کړې . په سويلي افریقا او زېمبابوې کې د فارمونو د غصب موضوع د سپينو ملت پالو /نېشنالېستانو د غونډوالو او نوروښي پلوي / الټ-رایټ ګروپونو [alt-right](د سپین پوستانو په پلوۍ سیاسي غورځنګ) دي چې د خپل ليدلوري د توجه لپاره، چې  white supremacy /سپين پوستانو ته لومړیتوب دی کاروي. <ref>{{cite tweet|user=realDonaldTrump|number=1032454567152246785|first=Donald|last=Trump|title=I have asked Secretary of State @SecPompeo to closely study the South Africa land and farm seizures and expropriations and the large scale killing of farmers. South African Government is now seizing land from white farmers @TuckerCarlson @FoxNews|date=August 22, 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180823022929/https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1032454567152246785|archivedate=August 23, 2018}}</ref><ref name="The Washington Post">{{cite news|url=https://www.latimes.com/world/la-fg-south-africa-trump-farmers-land-20180823-story.html|newspaper=Los Angeles Times|title=South Africa blasts Trump over racially divisive tweet|date=August 23, 2018|agency=[[Associated Press]]}}</ref><ref name="WP1">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/politics/dangerous-and-poisoned-critics-blast-trump-for-endorsing-white-nationalist-conspiracy-theory-on-south-africa/2018/08/23/6c3b160e-a6df-11e8-a656-943eefab5daf_story.html|first1=David|last1=Nakamura|first2=John|last2=Hudson|first3=Isaac|last3=Stanley-Becker|title='Dangerous and poisoned': Critics blast Trump for endorsing white nationalist conspiracy theory on South Africa|date=August 23, 2018|work=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="NYmag">{{cite magazine|title=Trump Echoes Neo-Nazi Propaganda About South Africa (That He Heard on Fox News)|url=https://nymag.com/daily/intelligencer/2018/08/south-african-farmers-land-trump-tweet-white-genocide.html|magazine=[[New York (magazine)|New York]]|date=August 23, 2018|quote=White nationalists in the West love the idea that their 'people' are facing imminent threat of oppression and/or genocide. This fantasy serves to justify white supremacy, by positing white dominance as the only alternative to white subjugation.}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/education/2018/10/02/castrate-their-corpses-professor-says-gop-senators-white-genocide-tucker-carlson-cries|title='Castrate their corpses', professor says of GOP senators. White 'genocide!' Tucker Carlson cries.|date=October 2, 2018|work=[[The Washington Post]]|quote=Carlson had been flogging the issue of land seizures in South Africa – a known proxy issue for those who believe in 'white genocide'.}}</ref><ref name="NBC">{{cite news|title=Trump under fire for claim of 'large scale killing' of white farmers in South Africa|url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-under-fire-claim-large-scale-killing-white-farmers-south-n903171|work=[[NBC News]]|date=August 23, 2018}}</ref><ref name="Vox explained">{{Cite news|url=https://www.vox.com/policy-and-politics/2018/8/23/17772056/south-africa-trump-tweet-afriforum-white-farmers-violence|title=Trump's tweet echoing white nationalist propaganda about South African farmers, explained|work=Vox|access-date=September 4, 2018}}</ref><ref name="far-right idea">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2018/aug/23/white-farmers-trump-south-africa-tucker-carlson-far-right-influence|title=White farmers: how a far-right idea was planted in Donald Trump's mind|last=Wilson|first=Jason|date=August 24, 2018|newspaper=[[The Guardian]]|language=en|access-date=September 4, 2018|quote=...South Africa and Zimbabwe in particular have exerted a fascination on the racist far right because in the mind of white nationalists, they show what happens to a white minority after they lose control of countries they once ruled.}}</ref> == تاریخچه == په انساني نژاد کې د سپین پوستو د تمایز نظریه له جرمني ډاکتر او انسان پېژندونکې يوهان بلومېنباک(Johann Blumenbach) سره پیل شوه، هغه په ۱۱۷۵ کال کې ادعا وکړه چې دا ډول پنځه نژادونه شته چې؛ قفقازي، مغولي/منګولیایي، مالايي، ايتوپيايي یا تورپوستي او امريکايي سور پوستي په کې شامل دي.  تر دې وړاندې فرانسيوس بېرنییر  (François Bernier) په ۱۶۸۴ کال کې د یوې مقالې څلور مخیزه ضمیمه (پوست‌سکرېپت/ postscript) خپره کړه. چې پنځه نژادونه یې ښودل چې اروپایان (د ماسکوې Muscovy له یوې برخې پرته،چې تزاري روسیې برخه وه) يې دشمالي افريقا دسمندري سیمو او عربستان، فارس/ایران، او مغولستان له اوسېدونکو سره ترکیبول، هند، د چين ځينو برخو، سوماترا(Sumatra)، بانتام (Bantam) او بورنيه (Borneo) د پوستکي رنګ صرف تصادفي یادوه. مخکینۍ نژادي او کلتوري طبقه بندۍ د لرغونتوب له لارې محدودې او د بدلون وړ وې او د قبیلو او کورنیو تر منځ توپيرونه یې د چاپېریالي لاملونو، جغرافعې، اوبو، هوا، ظاهري بڼې، فېزیولوژۍ او زده‌کړل شوې رویې لکه ژبې او خوراکې رژيم پر بنست سره نږدې کول. اوسني نژادي او  قومي توپیرونه یوازې له هغه جنیتیکي نسب سره کمزورې اړیکه لري چې په روغتیايي علومو کې ځای ناستی شوی. <ref>{{cite news|last1=Walrath|first1=Dana|title=White genocide: A dangerous myth employed by racists|url=https://www.irishtimes.com/opinion/white-genocide-a-dangerous-myth-employed-by-racists-1.3981739|date=August 10, 2019|access-date=August 26, 2019|work=The Irish Times|language=en}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Bernier|first1=François|title=A New Division of the Earth|journal=History Workshop Journal|date=2001|volume=51|issue=1|pages=247–250|doi=10.1093/hwj/2001.51.247|jstor=4289731|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|last1=Graves|first1=Joseph L.|title=The Emperor's New Clothes: Biological Theories of Race at the Millennium|date=2001|publisher=Rutgers University Press|pages=13–22|url=https://books.google.com/books?id=TXv7KfkomI8C&pg=PA13|access-date=August 27, 2019|isbn=9780813533025}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Hunt|first1=Linda M.|last2=Megyesi|first2=Mary S.|title=The ambiguous meanings of the racial/ethnic categories routinely used in human genetics research|journal=Social Science & Medicine|date=January 2008|volume=66|issue=2|pages=349–361|doi=10.1016/j.socscimed.2007.08.034|pmid=17959289|pmc=2213883}}</ref><ref>{{cite news|last1=Gannon|first1=Megan|title=Race Is a Social Construct, Scientists Argue|url=https://www.scientificamerican.com/article/race-is-a-social-construct-scientists-argue/|access-date=August 27, 2019|work=Scientific American|date=February 5, 2016|language=en}}</ref> === شالید === ==== مډېسون ګراڼټ ==== د دسیسې تیورۍ د شلمې پېړۍ په لومړيو کې د نژادي اصلاح/سمونې په تيوريو کې مخکښې وې،پ ه  ډېری سپین پوستو لرونکو هېوادونو لکه استرالیا او نيوزیلاند کې دود وې، هلته دا وېره موجوده وه چې په پای کې به نورنژادونو/غیر سپین پوستي مهاجرین د سپین پوستو د ټولي ځای ناستي شي.  <ref>{{cite news|url=https://washingtonmonthly.com/2019/03/15/when-the-president-inspires-violence/|title=When the President Inspires Violence|date=March 15, 2019|work=[[Washington Monthly]]}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Paul|first1=Diane|last2=Stenhouse|first2=John|last3=Spencer|first3=Hamish|date=2018|title=Eugenics at the Edges of Empire: New Zealand, Australia, Canada and South Africa|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-3-319-64685-5}}</ref> په ۱۹۱۶ کال کې نژادپېژندونکي او امریکايي حقوق‌پوه مډېسون ګرانټ Madison Grant)) له لوی نژاد څخه د تېرېدلو په نوم يو کتاب ولیک چې د لومړي خپراوي پر مهال یې په پراخه کچه له پامه وغورځول شو بیاهم څلور ځلې چاپ/اېډېټ شو او په ۱۹۲۰ لسیزه کې د امریکا د عامه کلتور يوه برخه وګرځېد  او د دغه تدريجي او دوامدار پرمختګ په لړ کې يې دا ايډيولوژي رامنځته کړه چې د امريکا بنسټ اېښودونکی یعنې نوروډیک نژاد ،د غیر سپین پوستو سره د سپین پوستانو د تشبیه کولو/همسان‌سازۍ په وجه دورکېدوله خطر سره مخ دی. ګرانټ په دې اړه ولیکل:<blockquote>په جګړه کې نه تور،نه قهويي، نه سور او نه هم زېړ، سپین فتح کولی نه شي. خو که په نورډيک نژاد کې ارزښتمن عناصر له ټيټو ډولونو سره ترکیب شي یا د نژادي ځان وژنې له امله له منځه ولاړ شي، هغه مهال به د تمدن قلعه یوازې د مدافعينو د نشتوالي له امله سقوط وکړي. <ref name="VoxIdeology" /></blockquote>ګرانټ ادعا وکړه هغه نسل چې امریکا یې جوړه کړې د ورکېدو له خطر سره مخ دی. مګر دا چې متحده ایالات د يهودانو او نورو پر مهاجرت بندیز ولګوي. لیکوال فېټزجېرالډ (F. Scott Fitzgerald) په لوی ګتسبي/ Gatsby (دامریکایی ناول نوم) کې ګرانټ ته په څرګنده اشاره کړې،چې په هغه کې ټام بوکانین (Tom Buchanan) کرېګټر د دې سړي ګودراډ (Goddard) له خوا درنګينو امپراتوریو ظهور په نوم کتاب لوستلو په حال کې دی، چې د ګرانټ اود هغه د همکار لوتروپ اېسټوډارډ Lothrop Stoddard)) د ليکنو ترکیب دی.  ګرانټ د اېسټوډارد کتاب ته چې دسپین پوستو د لومړيتوب نړۍ پر وړاندې د رنګونو  مدوجذرپه نوم و سریزه لیکلې. بوکانین وویل هر څوک باید هغه مطالعه کړي،نظریه داده که چېرې موږ خپل نژادته پام ونه کړوپه بشپړ ډول به غرق شي. دا هر څه علمي او ثابت شوي دي. <ref name="Serwer2">{{cite news|title=Harvard fellow examines rise — and roots — of white supremacy|url=https://news.harvard.edu/gazette/story/2019/03/harvard-fellow-examines-rise-and-roots-of-white-supremacy/|access-date=August 27, 2019|work=Harvard Gazette|date=March 18, 2019}}</ref><ref name="The Atlantic">{{cite news|last1=Serwer|first1=Adam|title=White Nationalism's Deep American Roots|url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2019/04/adam-serwer-madison-grant-white-nationalism/583258/|access-date=March 24, 2019|work=The Atlantic|date=April 2019|quote=Warnings from conservative pundits on Fox News about the existential threat facing a country overrun by immigrants meet with a similar response. "Massive demographic changes," Laura Ingraham has proclaimed, mean that "the America we know and love doesn’t exist anymore"}}</ref><ref>{{cite journal|first1=Andrew S.|last1=Winston|title="Jews will not replace us!": Antisemitism, Interbreeding and Immigration in Historical Context|url=https://muse.jhu.edu/article/804146|journal=American Jewish History|date=April 2021|issn=1086-3141|pages=1–24|volume=105|issue=1|doi=10.1353/ajh.2021.0001|s2cid=239725899}}</ref> ==== نازي جرمني ==== اډولف هېټلر له ګرانټ څخه مننه وکړه چې د لوی نژاد څخه تېریدل کتاب یې ليکلی او هغه ته يې زما انجیل نوم ورکړ. نازیانو د دسیسې تیوري په پراخ ډول د یوې پروپاګانډا /تبلیغاتو په توګه وکاروله، د مثال په ډول  د ۱۹۳۴ کال د رسالې بېلګه چې د یهودانود پوښتنو لپاره څېړنیزې څانګې، له رایش انسټیټیوټ(Reich Institute) څخه  والټرفرانک (Walter Frank's) لیکلې وه،له  «ایا سپین پوستي ملتونه د مړینې په حال کې دي؟» سرلیک سره، د سپين پوستانو راتولونکی، د بیولوژیکي احصایو په رڼا کې رنګ شوي ملتونه په کې لیکل شوي وو. نازیانو دا تیوري د کلتوري تسلط او اوږد‌مهاله تاریخي تعصبونو له کارولو سره د یهودانو د وژلو له لارې واک ته رسېدو په موخه د وسلې په توګه وګاروله.<ref>{{cite book|last1=Kühl|first1=Stefan|title=Nazi Connection: Eugenics, American Racism, and German National Socialism|date=2002|publisher=Oxford University Press|page=85}}</ref><ref name="Serwer1">{{cite news|title=Nazis Have Always Been Trolls|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/03/mosque-shooter-troll-like-original-nazis/585415/|work=[[The Atlantic]]|author=Serwer, Adam|author-link=Adam Serwer|date=March 21, 2016}}</ref> د نازیانو تر واکمنۍ د مخه الماني سمون غوښتونکو لکه روغتیايي متخصصینو او اروايي ډاکترانو چې یهودان وو، یهودان به یې له سپین پوستو اروپایانو څخه جلا ګڼل، خو په دومره بد چلندۍ یا نامناسب‌والي هم نه، هغوی ته به د مورثي ناروغیو د مخنیوي او هغه څه ته چې د واده په لومړیو پړاوونو کې ورته اړتیا وه مشورې ورکول کېدې. په ۱۹۱۸ کال کې د هغو یهودانو سکریننګ  وشو چې فلسطین ته په مهاجرت کولو سره لېواله وو. <ref>{{cite news|last1=Feldman|first1=Yotam|title=Eugenics in Israel: Did Jews Try to Improve the Human Race Too?|url=https://www.haaretz.com/1.5052629|work=Haaretz|date=May 14, 2009}}</ref> == سرچينې او ياداښتونه == adho193h3vq5dgikullxew6ukgot77x 0 58687 352700 301298 2025-06-16T04:46:08Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352700 wikitext text/x-wiki د امریکا زوال هغه ایډیه ده چې وايي امریکا له جیوپولیټيکي، پوځي، مالي، اقتصادي، ټولنیز، کلتوري، روغتیايي موضوعاتو او د ژوندانه د چاپیریال د مسئلو له اړخه د زوال په حال کې ده. د امریکا د زوال په اړه هغه که نسبي ده یا مطلق، ځینې بحثونه شته. هغه کسان چې وايي امریکا له زوال سره مخ ده، هغوی ته «زوال کتونکي» ویل کېږي.<ref name="Sarah">{{cite journal|last1=Friedman|first1=Hershey H.|last2=Hertz|first2=Sarah|title=Is the United States Still the Best Country in the World? Think Again|journal=SSRN Electronic Journal|publisher=Elsevier BV|year=2015|issn=1556-5068|doi=10.2139/ssrn.2622722|s2cid=153146583|language=en}}</ref><ref name="HP">{{cite news|date=24 May 2018|title=The Hidden Meaning Of American Decline|work=Huffington Post|url=https://www.huffingtonpost.com/entry/the-hidden-meaning-of-american-decline_us_5b057607e4b0ce1c4984ef5b|access-date=8 March 2019}}</ref><ref name="news_Biden's_Opportunity">{{Cite web|title=Biden's opportunity to flip the script on U.S. decline|last1=ROSENBERG|first1=MARK|last2=MARBER|first2=PETER|magazine=[[Newsweek]]|date=January 22, 2021|access-date=February 2, 2021|url=https://www.newsweek.com/bidens-opportunity-flip-script-us-decline-opinion-1563445}}</ref><ref name="Atlantic">{{cite news|last1=McArdle|first1=Megan|title=America's Perpetual Decline|url=https://www.theatlantic.com/business/archive/2010/10/americas-perpetual-decline/64206/|access-date=29 March 2019|work=The Atlantic|date=7 October 2010}}</ref><ref name="csba_Understanding_America's">{{Cite web|title=Understanding America's Contested Primacy|last=Edelman|first=Eric S.|publisher=[[Center for Strategic and Budgetary Assessments]]|date=2010|access-date=23 April 2021|url=https://csbaonline.org/uploads/documents/2010.10.21-Understanding-Americas-Contested-Supremacy.pdf}}</ref> چین هغه هېواد دی چې پر نړۍ باندې د امریکا د واکمنۍ خنډ ګرځي او له همدې امله د امریکا د زوال په بحث کې اصلي موضوع هم چین ده. د امریکا متحده ایالات نور په نړۍ کې یوازینی بې سیاله ځواک نه دی، تر څو وکولای شي د نړۍ په هر ګوټ کې واک وچلوي. په ۲۰۲۰ کال کې د اسیا د واک د شاخص له مخې، د امریکا متحده ایالات لا اوس هم د پوهځي وړتیا، کلتوري او دفاعي اغېز او له ننګوونو څخه د وتلو په برخه کې د خپلې وړتیا له مخې لومړۍ خبره کوي. خو په څلورو برخو کې له چین څخه شاته دی: اقتصادي سرچینې، راتلونکې سرچینې، اقتصادي اړیکې او ډیپلوماتیک اغېز. <ref name="Ali">{{cite news|last1=Wyne|first1=Ali|title=Is America Choosing Decline?|url=https://newrepublic.com/article/149008/america-choosing-decline|access-date=28 March 2019|work=The New Republic|date=21 June 2018}}</ref><ref name=":5">{{cite book|last1=Brown|first1=Stuart S.|title=The Future of US Global Power: Delusions of Decline|date=2013|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9781137023155|url=https://books.google.com/books?id=RgVBK3B1oOQC&q=US+cultural+decline|access-date=24 March 2019|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="Cn-domin">{{cite web|last1=Rapoza|first1=Kenneth|title=The Future: China's Rise, America's Decline|url=https://www.forbes.com/sites/kenrapoza/2017/03/26/the-future-chinas-rise-americas-decline/#43133b093b2f|website=Forbes|access-date=28 March 2019|language=en}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|last=Allison|first=Graham|date=2020-10-15|title=China Is Now the World's Largest Economy. We Shouldn't Be Shocked.|url=https://nationalinterest.org/feature/china-now-world%E2%80%99s-largest-economy-we-shouldn%E2%80%99t-be-shocked-170719|access-date=2020-10-23|website=The National Interest|language=en}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|last=|first=|date=|title=Asia Power Index {{!}} US|url=https://power.lowyinstitute.org/countries/united-states/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-10-20|website=power.lowyinstitute.org|language=en|quote="The United States remains the most powerful country in the region but registered the largest fall in relative power of any Indo–Pacific country in 2020. A ten-point overall lead over China two years ago has been narrowed by half in 2020."}}</ref><ref name=":8">{{Cite web|title=China - Lowy Institute Asia Power Index|url=https://power.lowyinstitute.org/|access-date=2021-12-05|website=Lowy Institute Asia Power Index 2021|language=en}}</ref> د پوځي ګټو کمښت، د لګښتونو کسر، د جیوپولیټیک سیمو له حده زیاته پراختیا او په اخلاقي، ټولنیزو او چلندیزو کړو وړو په وضعیت کې بدلون هغه شاخصونه دي چې په نړۍ کې د امریکا له زوال سره اړیکه لري. ځینې څېړونکې پر دې باور دي چې د امریکا زوال د ټرمپ ادارې له بهرني سیاست او ورسره له «نړیوالې صحنې څخه د هغه له وتلو» سره تړاو لري. په داسې حال کې چې ځینې نور بیا پر دې اند دي چې واک ته د ټرمپ رسېدل د امریکا د ثبات او واک په اوږدمهال زوال کې چټکتیا راوسته.<ref name="Ali2">{{cite news|last1=Wyne|first1=Ali|date=21 June 2018|title=Is America Choosing Decline?|work=The New Republic|url=https://newrepublic.com/article/149008/america-choosing-decline|access-date=28 March 2019}}</ref><ref>{{cite web|last1=Ward|first1=Alex|date=14 September 2018|title=America's declining power, in one quote|url=https://www.vox.com/world/2018/9/14/17860182/guterres-interview-america-trump-atlantic|access-date=17 March 2019|website=Vox}}</ref><ref>{{cite news|last1=Agerholm|first1=Harriet|date=7 December 2016|title=Nobel prize nominee who predicted 9/11 and the fall of the Berlin wall has a terrifying message about Trump|language=en|work=The Independent|url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/donald-trump-us-power-to-collapse-predicted-ussr-fall-johan-galtung-a7460516.html|access-date=27 March 2019}}</ref><ref name="Huf">{{cite web|date=24 May 2018|title=The Hidden Meaning Of American Decline|url=https://www.huffingtonpost.com/entry/the-hidden-meaning-of-american-decline_us_5b057607e4b0ce1c4984ef5b|access-date=15 March 2019|website=Huffington Post}}</ref><ref>{{cite web|title=Opinion - Trump Fast-Forwards American Decline|website=The New York Times|date=28 June 2019|url=https://www.nytimes.com/2019/06/28/opinion/trump-putin-william-burns.html}}</ref><ref>{{cite web|last=Switzer|first=Tom|title=The decline in America leadership predates Donald Trump|website=The Sydney Morning Herald|date=4 August 2017|url=https://www.smh.com.au/opinion/donald-trump-can-say-goodbye-to-american-exceptionalism-20170804-gxpe8q.html}}</ref> ځینې پوهان بیا ادعا کوي چې د امریکا زوال یا د زوال پالنې ایډیه له ډېر پخوا څخه تر اوسه پورې د امریکا د کلتور یوه برخه ده. په هغه سروې کې چې په ۲۰۲۱ ز کال کې تر سره شوه او په کې ۱۰۱۹ امریکايي وګړو ګډون کړی و، ۷۹ سلنه یې ویلي و چې دا هېواد د «تجزیې» په حال کې ده. په ورته وخت کې، په دغه سروې کې د ګډون والو ورته شمېر خلکو بیا ویلي چې هغوی پر «خپل امریکايي توب باندې ویاړي».<ref name="nati_Don't_Panic">{{cite web|last1=Weisbrode|first1=Kenneth|title=Don't Panic about America's Cultural Decline|url=https://nationalinterest.org/feature/dont-panic-about-americas-cultural-decline-17024|website=The National Interest|access-date=26 March 2019|language=en|date=19 July 2016}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|last=Bell|first=David A.|date=2010-10-07|title=Political Columnists Think America Is In Decline. Big Surprise.|work=The New Republic|url=https://newrepublic.com/article/78216/america-in-decline-thomas-friedman|access-date=2021-01-08|issn=0028-6583}}</ref><ref name="axios_Republicans_and">{{Cite web|last=Allen|first=Mike|title=Republicans and Democrats agree — the country is falling apart|url=https://www.axios.com/poll-america-falling-apart-4a13376f-f962-46e3-8e2c-174d396f25d1.html|access-date=2021-01-29|website=Axios|language=en|archive-date=2021-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20210203044209/https://www.axios.com/poll-america-falling-apart-4a13376f-f962-46e3-8e2c-174d396f25d1.html|url-status=dead}}</ref><ref name="futu_79_percent">{{Cite web|title=79 percent of Americans say US is falling apart|url=https://futurism.com/the-byte/america-falling-apart|access-date=2021-01-29|website=Futurism|language=en}}</ref><ref name="ipso_Majority_of">{{Cite web|title=Majority of Americans now support removing Trump from office|author=|publisher=Ipsos|date=13 January 2021|access-date=2 February 2021|url=https://www.ipsos.com/en-us/news-polls/unrest-capitol-election-certification-010621}}</ref><ref name="theh_4_in_5_say">{{Cite web|title=4 in 5 say US is falling apart: survey|last=Castronuovo|first=Celine|work=[[The Hill (newspaper)|The Hill]]|date=January 14, 2021|access-date=February 2, 2021|url=https://thehill.com/homenews/news/534204-4-in-5-say-us-is-falling-apart-survey}}</ref> == ارزونه == د امریکا د سیاسي فعال، نوام چاسکي د خبرو له مخې، د دې هېواد زوال له دویمې نړیوالې جګړې را وروسته او «چین ته په بایللو» (د دې هېواد د کمونیست ګوند له خوا د چین د اصلي خاورې په نیولو) او د هند او چین له جګړو وروسته پیل شو. په ۱۹۷۰ ز کال کې په نړیوالې پانګه کې د امریکا ونډه شاوخوا ۲۵ سلنه را ټیټه شوه، چې په هغه وخت کې ډېر زیاتو خو په چټکۍ سره یې کمښت وموند. چامسکي «په ۱۹۹۰ یمه لسیزه کې د څو کلونو د بریاوو د پام وړ بیانیې» نه مني او هغه «زیاتره ځان غولونه» بولي. که څه هم چامسکي په ۲۰۱۱ کې ویلي وي چې «واک به هند او چین ته و نه لیږدول شي، ځکه چې دا هېوادونه بېوزله دي او شدید داخلي ننګوونې او ستونزې لري. له همدې کبله، په نږدې راتلونکې کې به د نړۍ په کچه د امریکا پر وړاندې هېڅ داسې سیال موجود نه وي».<ref name="Chomsky">{{cite web|last1=Chomsky|first1=Noam|title=American Decline: Causes and Consequences|url=https://chomsky.info/20110824/|access-date=8 March 2019|website=chomsky.info}}</ref> جیټ هیر وايي چې پر نړۍ باندې د امریکا واکمني تل پر دریو ستنو باندې ولاړه ده: «اقتصادي ځواک، پوځي ځواک او د نرم ځواک کلتوري واکمنۍ». د امریکايي ډپلومات اریک ایس، اډلمن په وینا، زوال پالونکي یا هغه چې د امریکا پر زوال باندې عقیده لري، «پخوا هم تل په تېروتنه» کې و. خو بیا هم، د امریکا د سیاسي علومو یو عالم، ارون فریډبرګ بیا په دې اړه خبرداری ورکړ چې په تېر وخت کې د زوال پالونکو د «وړاندوینې د کولو تېروتنه» یوازې په دې معنی نه ده چې هغوی به په خپلو راتلونکو اټکلونو او وړاندوینو کې هم تېروتنه وکړي. له همدې کبله، د زوال پالونکو ځینې ادعاګانې باید په جدي توګه په پام کې ونیول شي.<ref name="NR1">{{cite magazine|last1=Jeet|first1=Heer|title=Are We Witnessing the Fall of the American Empire?|url=https://newrepublic.com/article/147319/witnessing-fall-american-empire|magazine=The New Republic|date=7 March 2018|access-date=18 March 2019}}</ref><ref name="csba_Understanding_America's2">{{Cite web|title=Understanding America's Contested Primacy|last=Edelman|first=Eric S.|publisher=[[Center for Strategic and Budgetary Assessments]]|date=2010|access-date=23 April 2021|url=https://csbaonline.org/uploads/documents/2010.10.21-Understanding-Americas-Contested-Supremacy.pdf}}</ref><ref name="thea_Same_Old">{{Cite web|title=Same Old Songs|last=FRIEDBERG|first=AARON L.|work=The American Interest|date=November 1, 2009|access-date=April 23, 2021|url=https://www.the-american-interest.com/2009/11/01/same-old-songs/}}</ref> د امریکا د سیاسي علومو عالم، مټیو کرونیګ ادعا کوي چې واشنګټن «له ۱۹۴۵ ز کال راهیسې دری جیوپولیټيکي پروګرامونه تر لاس لاندې نیولي دي. لومړی دا چې د امریکا متحده ایالاتو نړیوال نوی نظم رامنځته کړ، دویم دا چې هر هغه هېواد چې په دې نظم کې دننه شو ورته ښه راغلاست وویل شو، هان پخوانیو دښمنانو ته یې او درېیم دا چې د امریکا متحده ایالاتو له خپلو متحدینو سره په ګډه له دې نړیوال نظم څخه د مخالفو هېوادونو یا ډلو له مخالفت سره د مبارزې هڅه وکړه.<ref name=":3">{{Cite web|last=Kroenig|first=Matthew|date=2020-04-03|title=Why the U.S. Will Outcompete China|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/04/why-china-ill-equipped-great-power-rivalry/609364/|access-date=2021-02-06|website=The Atlantic|language=en}}</ref> === پوځي === د ملي دفاعي ستراتيژۍ د کمېسیون د ۹۸ مخیز رپوټ له مخې، «د امریکا پخوانۍ پوځي ګټې کمې شوي دي» او «د دې هېواد د ستراتیژیکو خطاوو څنډه په ناراحتوونکې بڼې سره کمښت موندلی. د ګواښ، د اړتیا په صورت کې د مخالفینو د ځپلو او له نړیوالو ژمنو څخه د امریکا د ژمنو په برخه کې د امریکا د وړتیا په اړه شکونه ډېر شوي دي. په دغه رپوټ کې «سیاسي ناکارنده توب» او «د بودیجې سقف»  د هغو عواملو په توګه یاد شوي دي چې د امریکا حکومت له هغو ګواښونو سره چې په دې رپوټ کې ترې د «ملي امنیت د کړکېچ» په توګه یادونه شوې ده، منع کوي.<ref>{{cite news|last1=Schmitt|first1=Eric|date=14 November 2018|title=U.S. Military's Global Edge Has Diminished, Strategy Review Finds|agency=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2018/11/14/us/politics/defense-strategy-china-russia-.html|access-date=19 March 2019}}</ref> په دې رپوټ کې همداشان راغلي دي چې د امریکا د ځواک د له منځه وړلو لپاره، چین او روسیه هڅه کوي تر څو یوې <ref name="NI">{{cite web|last1=Farley|first1=Robert|date=5 July 2018|title=Yes, the U.S. Military Is In Decline. And There Is No Need to Panic|url=https://nationalinterest.org/blog/buzz/yes-us-military-decline-and-there-no-need-panic-25057|access-date=19 March 2019|website=National Interest}}</ref> «سیمه ایزې واکمني» ته لاسرسی ولري او د «پوځي تېري تدریجي پروګرامونو» ته پراختیا ورکړي. په ۲۰۱۸ ز کال کې، د امریکا د هوايي ځواکونو څلور ستوریز جنرال، فرانک ګورنک وویل چې د امریکا د متحده ایالاتو د هوايي ځواکونو ګټې د روسیې او چین په پرتله د کمېدو په حال کې ده. د لورین ټامپسون په خبره،  د امریکا پوځي زوال هغه مهال پیل شو چې د دې هېواد د دفاع وزیر ډیک چیني ۲۵ کاله وړاندې د پخواني شوروي اتحاد له پاشل کېدو وروسته د سل ستر تسلیحاتي پروګرامونه وځنډول. <ref name="forbes">{{cite web|last1=Thompson|first1=Loren|date=24 April 2017|title=Five Reasons Trump Won't Reverse The U.S. Military's Long Decline|url=https://www.forbes.com/sites/lorenthompson/2017/04/24/five-reasons-trump-wont-reverse-the-u-s-militarys-long-decline/#7b003fda280c|access-date=19 March 2019|website=Forbes}}</ref> ==== د بودیجې کسر ==== پاول کېنیډي وايي چې د بودیجې د کسر دوام، په تېره بیا د پوځي پیاوړتیا په برخه کې، د هر ستر ځواکمن د زوال مهم دلیل ګڼل کېدای شي. د عراق او افغانستان د جګړو لګښتونه اوس مهال ۴.۴ ټریلیون ډالر اټکل شوی دی، چې د کېنيډي په وینا دا د اسامه بن لادن لپاره ستره بریا ده. ځکه چې د اسامه یوه اعلان شوې موخه دا وه تر څو یوه دام ته د امریکا په ور کشولو سره هغه له ماتې سره مخ کړي. په ۲۰۱۱ ز کال کې، د امریکا د متحده ایالاتو پوځي بودیجه، نږدې د ټولو هېوادونو له پوځي بودیجې سره برابر و، چې له نړیوالې دویمې جګړې وروسته د دې هېواد تر ټولو ستره پوځي بودیجه ګڼل کېږي. <ref name="kennedy">{{cite book|last1=Kennedy|first1=Paul|title=The Rise And Fall of British Naval Mastery|publisher=Penguin Books|url=https://books.google.com/books?id=6oQ1DQAAQBAJ&q=The+Rise+and+Fall+of+the+Great+Powers|access-date=19 March 2019|isbn=9780141983837|date=2017-01-26}}</ref> === کلتور === د الن بلوم، اې، ډي هرش او روسل جاکوبي په څېر رپورټران او لیکونکي ادعا لري، چې امریکايي کلتور مخ په ځوړندیدو دی. سامویل پی. هانټینګون د ۱۹۵۰ لسیزې له وروستیو را پدیخوا د امریکايي کلتور او سیاست د بدلون د بهیر په اړه په انتقادي ډول سره نظر څرګند کړی. هغه وايي چې دا زوال پالنه په څو څپو سره رامنځته شو؛ په مشخصه توګه د پخواني شوروي له خوا د سپوټنیک په نوم د خبري شبکې په جوړولو، وېتنام جګړې، په ۱۹۷۳ ز کال کې د تیلو د بیې د کړکېچ، په ۱۹۷۰ وروستۍ لسیزه کې د شوروي جمهوریتونو شخړې او عمومي نارامۍ یا د ولسونو بغاوت چې د سړې جګړې له پا ته رسیدو سره مل و. د امریکايي تاریخ لیکونکي جاکوبي د خبرو له مخې، د مارکسیزم رامنځته کېدل، راډیکال سیاسي اقتصاد، ادبي نقد او کلتوري څېړنې هغه عوامل و چې د دویمې نړیوالې جګړې له وخت څخه را وروسته یې د امریکايي کلتور زوال ته لاره هواره کړه. <ref>{{Cite web|title=The good European|url=https://www.newstatesman.com/node/159124|access-date=2021-01-27|website=www.newstatesman.com|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Johnson|first1=Chalmers|url=https://books.google.com/books?id=vtkAtY8xwHIC&q=The+Last+Days+of+the+American+Republic|title=Nemesis: The Last Days of the American Republic|date=2007-02-06|publisher=Henry Holt and Company|isbn=9781429904681|access-date=19 March 2019}}</ref> == سرچينې == 4q9djn94g9vg08rz6ofwuw36s8b7zv5 0 59530 352682 310025 2025-06-15T13:05:16Z KiranBOT 36516 removed AMP tracking from URLs ([[:m:User:KiranBOT/AMP|details]]) ([[User talk:Usernamekiran|report error]]) v2.2.7r lm_rs 352682 wikitext text/x-wiki اسلامي عصریتوب هغه خوځښت دی چې د «لویدیځ د کلتوري ګواښونو پر وړاندې د مسلمانانو د لومړني آیدیالوژیکي غبرګون» په توګه یادېږي او په کې هڅه شوې چې اسلامي باورونه د نویو ارزښتونو، لکه: دیموکراسي، مدني حقونو، عقلانیت، برابري او ترقي سره یوه خوله کړي. <ref name="EoI">''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thompson Gale (2004)</ref> دا د یو شمېر اسلامي خوځښتونو نه یو و – چې اسلامي سیکولریزم، اسلام پلوي او سلفیزم یا سلفیت په کې شاملېږي – چې د ۱۹ مې پېړۍ په نیمايي کې د وخت د چټکو بدلونونو په ځانګړي ډول په اسلامي نړۍ باندې د لویدیځ کلتور د تصور کېدوني برید او استعمار په ځواب کې را څرګند شو. په بنسټ اېښودونکو کې یې د الازهر پوهنتون شیخ محمد عبده چې په ۱۹۰۵ ز کال له خپلې مړینې وړاندې یې د لنډ مهال لپاره د اسلامي عصري توب هڅې وکړې او سید جمال الدین افغان شاملېږي. <ref name="Akyol-ruining">{{cite web|last1=Akyol|first1=Mustafa|title=How Islamists are Ruining Islam|url=https://www.hudson.org/research/16131-how-islamists-are-ruining-islam|website=Hudson Institute|access-date=30 December 2020|date=June 12, 2020}}</ref> د اسلامي عصریتوب له خوا اصلي اصلاح غوښتنو د پیدایښت له مهاله، د سیکولر حاکمانو او د هغو «رسمي عالمانو» د فکر د یووالي له امله چې دنده یې د دغو واکمنانو چارو ته دیني مشروعیت بښل دي، زیان لیدلی.<ref name="Ruthven-318">{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|orig-year=1984|year=2006|publisher=Oxford University Press|page=318|isbn=9780195305036|url=https://books.google.com/books?id=92lQfWj6_VIC&q=since+reformism+has+been+coopted+ruthven&pg=PA318|access-date=23 April 2015}}</ref> له سیکولریزم سره د اسلامي عصریتوب توپیر په دې کې دی چې په عام ژوند کې د ایمان لرلو پر اهمیت ټینګار لري او د سلفیت او اسلام پالنې پر وړاندې بیا د معاصرو اروپايي بنسټونو ارزښتونه او ټولنیز بهیرونه رانغاړي. د ماهاتیر محمد له خوا د اسلامي عصري توب اړوند یوه څرګندونه دا ده چې: «یوازې هغه مهال کولای شو، اسلام د ټولو دورو د دین په توګه په پام کې ونیسو چې اسلام د ۱۴۰۰ کاله وړاندې دنیا نه په توپیر نوی دنیا لپاره تفسیر کړو».<ref name="IFGE2010:127">[[Islamic modernism|Warde, ''Islamic finance in the global economy'', 2000]]: p.127</ref> == د عصري توب تاریخچه == محمد عبده او د هغه پیروانو د نوولسمې پېړۍ په وروستیو کې له اسلام نه د دفاع، عصري کولو او د هغه د بیا پیاوړي کولو په موخه له لویدیځو بنسټونو او ټولنیزو بهیرونو سره د اسلام د همغږي کولو پروژه پیل کړه چې شلمه پېړۍ یې تر اغېزې لاندې راوسته. د دغې ایدیالوژي بنسټ ګر محمد عبده (د مړینې کال. ۱۳۲۳ هجري قمري/۱۹۰۵ ز کال) له خپلې مړینې وړاندې د لنډ مهال لپاره د الازهر پوهنتون شیخ و. دغې پروژې د نوولسمې پېړۍ نړۍ د اسلامي پوهې له لویې ټولګې سره چې په جلا چاپېریال کې راغونډه شوې وه، همغږې کړه. <ref name="EoI2">''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thompson Gale (2004)</ref> دغو هڅو په پیل کې ډېر کم اغېز درلود. د عبده له مړینې وروسته، د هغه خوځښت په ۱۹۲۴ ز کال کې د عثماني خلافت په پاشل کېدو او د سیکولر لیبرالیزم په ودې سره – په ځانګړي ډول د لیکوالانو د نوي نسل په مطرح کېدو له دې ډلې د علي عبدالرزاق د نشریاتو له امله چې د لومړي ځل لپاره یې د مسلمانانو په تاریخ کې په اسلامي سیاست برید وکړ، چټکتیا ومونده. د دغه باور په نورو وروپسې لیکوالانو کې فرج فوده، الاشموي، محمد خلف الله، طاها حسین، حسین امین او نورو، په ورته لهجه استدلال وکړ.<ref name="hadith">[http://onislam.net/english/shariah/hadith/hadith-studies/441636.html The Modernist Approach to Hadith Studies] By Noor al-Deen Atabek| onislam.net| 30 March 2005</ref> == په بېرته ژوندي کوونکو خوځښتونو اغېز == === اخوان المسلمین === اسلام پالي خوځښتونه، لکه: اخوان المسلمین د اسلامي عصري توب او سلفیت تر پیاوړي اغېز لاندې و. د دغه خوځښت بنسټ اېښودونکی حسن البنا د محمد عبده او د هغه د سلفي شاګرد رشید رضا تر اغېز لاندې و. البنا د رسمي علماوو په تقلید کولو نیوکه وکړه او ټینګار یې وکړ چې یوازې قرآن مجید او معتبر احادیث باید د شریعت منابع وي. په ورته مهال دا سوریايي سلفي عالم رشید رضا و چې په حسن البنا یې ډېر اغېز درلود. هغه به تل د رشید رضا لیکنې او د هغه له خوا خپره کېدونې مجله المنار لوستله. البنا د اسلامي تمدن د زوال اړوند د رضا اصلي اندېښنه شریکوله، هغه په دې باور و چې له دغې چارې نه مخنیوي یوازې له لاسوهنې پرته اصلي اسلام ته په مراجعه کېدلای شي. البنا د رضا په څېر (د اسلامي عصري توب غوښتونکو پر خلاف) په معاصر دوران کې لویدیځ سیکولر افکار د اسلام پر وړاندې لوی ګواښ باله. په داسې حال کې چې د اسلامي عصري توب د باورونو ملاتړ د سیکولر واکمنانو او رسمي عالمانو له خوا کېده، اخوان المسلین دودیز او محافظه کاره لوري ته مخ کړ، «چې د هغو کسانو لپاره د وتو یوازنۍ لار وه چې د لویدیځ پالنې د اغېز له امله یې دیني او کلتوري احساسات پارېدلي وو». اخوان المسلمین له معاصرو ستونزو سره د مسلمانانو د مخ کېدو اړوند له سلفي حل لارې دفاع کوله او د سلفیت د بیا را ژوندي کولو د نظریې په بنسټ یې د شریعت د پلي کېدو له مخې د یوه اسلامي دولت له جوړېدو ملاتړ کاوه.<ref name="ruthven-311">{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|url=https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_b6b0|url-access=registration|date=1984|publisher=Penguin|page=[https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_b6b0/page/311 311]|quote="Theologically, Banna's views were fairly close to those of Abduh and his Salafi disciple, Rashid Rida. He attacked the taqlid of the official 'ulama, insisting that only the Quran and the best-attested hadiths should be the sources of the Sharia."|edition=first}}</ref><ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2072 Salafi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150101025856/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2072 |date=2015-01-01 }} oxfordislamicstudies.com</ref><ref>{{cite web|url=https://foreignpolicy.com/2012/08/02/the-battle-for-al-azhar/|title=The battle for al-Azhar}}</ref><ref>[http://thenational.ae/thenationalconversation/comment/the-split-between-qatar-and-the-gcc-wont-be-permanent The split between Qatar and the GCC won't be permanent] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161117173729/http://www.thenational.ae/thenationalconversation/comment/the-split-between-qatar-and-the-gcc-wont-be-permanent|date=2016-11-17}} thenational.ae</ref><ref>{{Cite web|date=13 May 2008|title=HASAN AL-BANNA AND HIS POLITICAL THOUGHT OF ISLAMIC BROTHERHOOD|url=https://www.ikhwanweb.com/article.php?id=17065|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160215203239/https://www.ikhwanweb.com/article.php?id=17065|archive-date=15 Feb 2016|quote="But it was Abduh's disciple, the Syrian Rashid Rida (1865-1935), who most influenced Al-Banna... He shared Rida's central concern with the decline of Islamic civilization relative to the West. He too believed that this trend could be reversed only by returning to an unadulterated form of Islam.. Like Rida at the end of his life — but unlike Abduh and other Islamic modernists — Al-Banna felt that the main danger to Islam's survival in the modern age stemmed... from the ascendancy of Western secular ideas."|website=IKHWANWEB The Muslim Brotherhood Official English Website}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sageman|first=Marc|title=UNDERSTANDING TERROR NETWORKS|publisher=University of Pennsylvania Press|year=2004|isbn=0-8122-3808-7|location=Philadelphia|pages=7|chapter=Chapter 1: The Origins of the Jihad}}</ref><ref name="ruthven-317">{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|url=https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_b6b0|url-access=registration|date=1984|publisher=Penguin|page=[https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_b6b0/page/317 317]|edition=first}}</ref> په داسې حال کې چې اخوان المسلمین په رسمي ډول ځان د یوه سلفي خوځښت په توګه څرګندوي، آرامه سلفیان تر ډېره خپل سلفي اعتبار تر پوښتنې لاندې راولي. اخوانیان د عصري توب له ګواښونو سره په مبارزه کې له پیوریسټانو یا خالصانو سره توپیر لري او په دولت باندې په مخ پر زیاتېدونکي کنټرول تمرکز لري. له دې سره، دواړه لوري هم اخوان المسلمین او هم سلفیان د شریعت له پلي کېدو ملاتړ او د حضرت محمد^(ص) او د هغه د صالحو ځای ناستو یا سلف صالح په پیروي ټینګار کوي.<ref>{{Cite web|last=Durie|first=Mark|date=6 June 2013|title=Salafis and the Muslim Brotherhood: What is the difference?|url=https://www.meforum.org/3541/salafis-muslim-brotherhood|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324135429/https://www.meforum.org/3541/salafis-muslim-brotherhood|archive-date=24 March 2015}}</ref> سلفي فعالین چې سیاسي چارو ته اوږد مهاله دودیز لاسرسی لري، په لوړه کچه په اسلامي خوځښتونو: لکه: اخوان المسلمین او نورو بېلابېلو څانګو کې فعال دي. اخوان المسلمین ته د اړوند پخواني مصري ولسمشر محمد مرسي په وینا: <ref>{{Cite news|date=25 July 2015|title=Salafism: Politics and the puritanical|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2015/06/25/politics-and-the-puritanical|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002082341/https://amp.economist.com/middle-east-and-africa/2015/06/25/politics-and-the-puritanical|archive-date=2 October 2019|newspaper=The Economist}}</ref><blockquote>«قران زموږ اساسي قانون دی، حضرت محمد^(ص) زموږ رهبر، جهاد زموږ لار او د الله (ج) په لار کې مرګ زموږ تر ټولو لویه هیله ده ... شریعت، شریعت او په پای کې بیا هم شریعت. دغه ملت یوازې د اسلامي شریعت له لارې د برکت او بیا ژوندي کېدو خوند اخیستلای شي».<ref>{{Cite web|last=Durie|first=Mark|date=6 June 2013|title=Salafis and the Muslim Brotherhood: What is the difference?|url=https://www.meforum.org/3541/salafis-muslim-brotherhood|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324135429/https://www.meforum.org/3541/salafis-muslim-brotherhood|archive-date=24 March 2015}}</ref></blockquote> === محمدیه === په ۱۹۱۲ ز کال کې د اندونیزیا د اسلامي سازمان محمدیې بنسټ کېښودل شو. ډېری مهال د سلفي او ځینې مهال د اسلامي عصري بنسټ په توګه ستایل کېږي، چې له علماوو نه «په پټو سترګو» له تقلید سره په مخالفت د قرآن مجید او احادیثو په پیروي ټینګار کوي. ویل کېږي چې له ۲۰۰۶ ز کال راهیسې، د اندونیزیا د علماوو د شورا د مشر محمد سراج الدین شمس الدین تر مشرۍ لاندې یې «په شدت سره د اسلام محافظه کاره ډول ته انحراف موندلی».<ref>{{Cite web|last=Abu Fayadh|first=Faisal|date=23 July 2021|title=Ustadz Adi Hidayat: Kita Semua Salafi|trans-title=Ustadz Adi Hidayat: We are all Salafis|url=https://retizen.republika.co.id/posts/12342/ustadz-adi-hidayat-kita-semua-salafi|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210723064140/https://retizen.republika.co.id/posts/12342/ustadz-adi-hidayat-kita-semua-salafi|archive-date=23 July 2021|website=Retizen}}</ref><ref>{{Cite web|date=3 November 2017|title=Muhammadiyah Itu Golongan Ahlus Sunnah was Salafiyyah|trans-title=Muhammadiyah The Ahlus Sunnah was Salafiyyah|url=https://pwmu.co/40369/11/03/muhammadiyah-itu-golongan-ahlus-sunnah-salafiyyah/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211018045958/https://pwmu.co/40369/11/03/muhammadiyah-itu-golongan-ahlus-sunnah-salafiyyah/|archive-date=18 October 2021|website=Pwmu}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Muhtaroom|first=Ali|date=August 2017|title=STUDY OF INDONESIAN MOSLEM RESPONSES ON SALAFYSHIA ISLAMIC EDUCATION TRANSNATIONAL INSTITUTION|url=https://www.researchgate.net/publication/318894800|journal=Ilmia Islam Futuria|volume=17|issue=1|pages=73–95|doi=10.22373/jiif.v17i1.1645|quote="the development ofSalafi in Indonesia has inspired the emergence of anumber of organizations reformers of modern Islam in Indonesia. Organizationssuchas Muhammadiyah, Al-Irsyad,shared similar intentions to purify faith with the call back to the Quran and Sunnah, and leave many traditional customs that are claimed to be contaminated by heresy,tahayyul, and superstition... For Muhammadiyah, the purification of faith and the return to the Quran and Sunnah is an obligation... Muhammadiyah doctrine theology agrees with salafi, namely puritanist by going back to Al-Quran and As-Sunnah..."|via=Research Gate}}</ref><ref name="Palmier-1954-257">{{cite journal|last1=Palmier|first1=Leslie H.|title=Modern Islam in Indonesia: The Muhammadiyah After Independence|journal=Pacific Affairs|date=September 1954|volume=27|issue=3|page=257|jstor=2753021}}</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2006/02/06/opinion/in-indonesia-islam-loves-democracy.html?_r=0 In Indonesia, Islam loves democracy]| Michael Vatikiotis | ''New York Times'' |6 February 6, 2006</ref> === سلفیه خوځښت === سید جمال الدین افغاني، محمد عبده، محمد الطاهر بن عاشور، سید احمد خان او تر یوه بریده محمد الغزالي، د لومړني مسلمان نسل (سلف) مهال ته د اسلامي درک د «بېرته ګرځېدو» په موخه د فقهي استنباط (اجتهاد) د دروازې په خلاصولو چې دوی هغه تړلې لیدلې وه، د وهابیت یو شمېر آرمانونه لرې کړل. یو شمېر تاریخ پوهان باور لري چې معاصرینو د «سلفیت» اصطلاح، د خپل خوځښت لپاره کارولې (په داسې حال کې چې دغه موضوع کم تر کمه د یوه عالم هنري لوزییرله خوا په کلکه رد شوې). امریکايي عالم نوح حامیم کلر لیکلي:<ref name="hadith2">[http://onislam.net/english/shariah/hadith/hadith-studies/441636.html The Modernist Approach to Hadith Studies] By Noor al-Deen Atabek| onislam.net| 30 March 2005</ref><ref>{{Cite book|chapter-url=https://books.google.com/books?id=NHjICgAAQBAJ&q=modernists+used+the+term+%22Salafiyya%22+for+their+movement&pg=PT48|title=The Making of Salafism: Islamic Reform in the Twentieth Century|last=Lauzière|first=Henri|date=2015-12-08|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231540179|language=en|chapter=1. Being Salafi in the Early Twentieth Century}}</ref><blockquote>د سلفیت اصطلاح د وروستیو مسلمانانو ترمنځ د یوه شعار او خوځښت په توګه د محمد عبده د پیروانو له خوا را ژوندی شوه.</blockquote> == اسلامي معاصرین == په داسې حال کې چې ټول لاندې یاد شوي کسان یادو خوځښتونو ته اړوند نه وو، خو دوی ټول په زیاته او لږ کچه د عصري چلند د تفکر په خپرولو کې ګډې اړیکې لري. * محمد عبده (مصر) * سید جمال الدین افغان (افغانستان) * محمد الغزالي (مصر) * محمد الطاهر بن عاشور (تونس) * چراغ علي (بریتانوي هند) * سید امیر علي (بریتانوي هند) * قاسم امین (مصر) * مالک بن نبي (الجزایر) * موسی جار الله بیکیف (روس) * احمد دحلان (اندونیزیا) * فرج فوده (نوی معاصر)(مصر) * عبدالروف فطرت (ازبکستان، وروسته روسیه) * محمد اقبال (بریتانوي هند) * ونګ جینګازي (چین) * محمد احمد خلف الله (مصر) * سید احمد خان (بریتانوي هند) * شبلي نعماني (بریتانوي هند) * عبدالناصر قرصاوي (روس) * محمد شلتوت (مصر) * علي شریعتي (ایران) * محمود محمد طاها (نوی معاصر)(سوډان) * رفاعه الطهطاوي (مصر) * محمود طرزي (افغانستان) === معاصر مډرنیسټان === * جمال البنا (مصر) * صهیب بن الشیخ (فرانسه) * عبدالنور بدر (فرانسه) * جاوید احمد غامدي (پاکستان) * فتح الله ګولن (ترکیه) * وحید الدین خان (هند) * ارشاد منجي (کاناډا) * عبدالوهاب المدب (فرانسه) * طارق رمضان (سویتزرلنډ) * محمد طاهر القادري (پاکستان) * حمزه یوسف (متحده ایالات) == سرچینې == 6fwxltshlv1ethl6ictl8e1ms9zxbnu 0 60420 352698 325461 2025-06-16T04:18:58Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352698 wikitext text/x-wiki د اردن تاریخ د اردن د هاشمي سلطنت تاریخ او د بریتانیا تر ولکې لاندې د ټرانس اردن د مخینې دورې او د ټرانس اردن سیمې عمومي تاریخ ته اشاره کوي. د عمان ارګ د اردن ۷۰۰۰ کلن تاریخ منعکسوي. په ټرانس اردن کې د ډبرې د پېر په پیل کې د انساني فعالیتونو شواهد شته دي. د برونز دورې پرمهال په دې سیمه کې کوچیانو ژوند کاوه، چې د اوسپنې دورې پرمهال په کوچنیو سلطنتونو، لکه: په امونیتس، موابیتس، اډومیټ او هغه سیمې چې د اسرائیلو له خوا کنټرولېدې، تثبیت شول. په کلاسیکه دوره کې، ټرانس اردن لومړی د یونان او بیا د روم تر نفوذ لاندې راغی. د رومیانو او بازنطینیانو په وخت کې، ټرانس اردن په شمال کې د ډیکاپولیس کور و، چې ډېره برخه یې د بازنطیني عربستان په نامه نومول شوې وه. هغه کلاسیک سلطنتونه چې په ټرانس اردن کې وو، لکه: د روم په دوره کې د بازنطین پاچهي، چې پیترا یې پلازمېنه وه او ډراماټیکې ویجاړۍ یې پر ځای پرېښي، چې اوس د ګرځندویانو او فلم جوړونکو ترمنځ محبوبیت لري. د ټرانس اردن تاریخ په اوومه پېړۍ کې د مسلمانانو له سترواکۍ، د منځنۍ پېړۍ په نیمایي کې د صلیبیانو جزوي کنټرول او په پای کې له ۱۳مې پېړۍ نه د مملوک واکمنۍ او د ۱۶مه پېړۍ او د څلورمې نړیوالې جګړې ترمنځ د عثماني سترواکۍ له تاریخ سره یوځای پیلېږي. په ۱۹۱۶ز کال کې د عربو لوی پاڅون او تر هغه وروسته د بریتانیا یرغل د دې لامل شو، چې دغه سیمه په ۱۹۱۷ز کال کې د انګلیس او عربو په ولکه کې د ختیځ په اشغال شوې سیمه کې تر واک لاندې راشي او په ۱۹۲۰ز کال کې د سوریې د عربي سلطنت په توګه اعلان شوه. د فرانسې تر اشغال وروسته د سوریې د سلطنت یوازې شمالي برخه (ټرانس اردن) د سلطنت له دورې پاتې شوه. څو میاشتې وروسته د شریف حسین دویم زوی عبدالله ټرانس اردن ته ورسېد. د ۱۹۲۰لسیزې په لومړیو کې د فلسطین د هاشمي امیر تر مشرۍ لاندې ټرانس اردن پر امارت بدل شو. په ۱۹۴۶ز کال کې د هاشمي خپلواک سلطنت جوړ شو او په لږه موده کې په ملګرو ملتونو او د عربو په اتحادیه کې ومنل شو. په ۱۹۴۸ز کال کې اردن د اسرائیلو له نوي دولت سره د پخواني جبري فلسطین د ځمکو پر سر جګړه وکړه، چې د لوېدیځي غاړې کنټرول یې ترلاسه کړ او هغه یې له فلسطیني نفوس سره یوځای کړ. اردن په ۱۹۶۷ز کال کې له اسرائیلو سره په جګړه کې لوېدیځه څنډه له لاسه ورکړه او له هغه وروسته د اسرائیلو پر وړاندې د فلسطین د آزادۍ سازمان (PLO) پر مرکزي اډه بدل شو. د  PLO او اردنیانو ترمنځ یووالی، چې د جګړې په غچ اخیستنې کې فعال و، خو په ۱۹۷۰ز کال کې په اردن کې د تور سپټمبر په خونړي برید کې پای ته ورسېد، دا هغه مهال و، چې د اردن او فلسطینیانو ترمنځ کورنیو جګړو (د سوریې د بعثیانو په ملاتړ) د زرګونو کسانو ژوند واخیست. په پایله کې ناکام PLO له خپلو لسګونو زرو جنګیالیو او د دوی فلسطیني کورنیو سره یوځای له اردن نه وشړل شول او سویلي لبنان ته کډوال شول. == د ډبرې پېر   == په اردن کې د بشري فعالیتونو شواهد د ډبرې پېر پورې اړه لري، خو له دغې دورې نه د معمارۍ شواهد نه دي ترلاسه شوي. په دې دوره کې لرغونپوهانو ځینې وسایل موندلي، لکه: له بزالټ او چقمق ډبرو نه جوړ شوی تبر، چاقو او د پرې کولو څیزونه. په نوي ډبر پېر کې (۸۵۰۰- ۴۵۰۰ له میلاد مخې) درې بدلونونه راغلي. لومړی- خلک بېځایه شول، په کوچنیو کلیو کې یې ژوند پیل کړ او د خوراکي توکو نوې سرچینې، لکه: غلې دانې، نخود، دال او وزې یې وپېژندلې او اهلي یې کړې، نو له همدې امله د انسان نفوس لسګونو زرو ته لوړ شو. دویم- داسې ښکاري، چې د استوګنې په ډولونو کې دا بدلون د اقلیم له بدلانه سره رامنځته شوی وي. په ځانګړې توګه: ختیځه صحرا ګرمه او وچه شوه او داسې حد ته ورسېده، چې نوره د استوګنې وړ نه وه. داسې انګېرل کېږي، چې د اقلیم دغه بدلون د ۶۵۰۰ او ۵۵۰۰ له میلاد مخکې کلونو ترمنځ رامنځته شوی وي. درېیم ـ د ۵۵۰۰ او ۴۵۰۰ مخکې له میلاد کلونو کې د دغه پېر اوسېدونکو د خټې پر ځای له ګچ نه د لوښو جوړولو لپاره کار واخیست. د لوښو د جوړولو تخنیک ښایي د بین النهرین د هندرمندانو له خوا سمیې ته معرفي شوی وی. == د مسو پېر == د مسو پېر (۴۵۰۰- ۳۲۰۰ مخکې له میلاد) د مسو له وېلي کولو(ذوب) سره پیل شو، چې د تبر، د غشو د سرونو او د کړیو د جوړولو لپاره یې ترې کار اخیست. د وربشو، خرما، زیتون او دالو کښت او د پسونو او وزو اهلي کول د ښکار پر ځای غالب وو. په دښته کې یې د ژوند طرز، لکه:  د اوسنیو کوچیانو په څېر و. Tuleitat Ghassul د مسو پېر یو لوی کلی دی، چې د اردن په دره کې پروت دی. د کور دېوالونه له خټینو خښتو نه جوړ شوي او چت یې له لرګیو او خټو نه جوړ شوی دی. ځینې یې د تېږو بنسټ لري او ډېر یې مرکزي انګړونه لري. دېوالونه یې زیاتره د نقاب لرونکو سړیو په انځورونو، د ستورو او هندسي اشکالو په انځورونو نقاشي شوي دي، چې ښایي په مذهبي باورونو پورې اړه ولري.<ref>{{cite web|url=http://www.kinghussein.gov.jo/his_ancient.html|title=Jordan – History – Ancient Jordan|access-date=2022-03-18|archive-date=2018-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20180309230308/http://www.kinghussein.gov.jo/his_ancient.html|url-status=dead}}</ref> == د اردن سلطنت == === تاسیس === د ۱۹۴۶ز کال د جنورۍ په ۱۷مه د بریتانیې د بهرنیو چارو وزیر ارنیست بیوین د ملګرو ملتونو په عمومي مجلس کې په یوې وینا کې اعلان وکړ، چې د بریتانیې حکومت اراده لري، چې په نږدې راتلونکي کې ټرانس اردن پر یوه خپلواک هېواد بدل کړي. د لندن تړون د بریتانیې د حکومت او د ټرانس اردن د امیر له خوا د ۱۹۴۶ز کال د مارچ په ۲۲مه د یوه میکانیزم په توګه لاسلیک شو، چې د دواړو هېوادونو له تصویب وروسته به د اردن سلطنت د خپلواک هېواد په توګه وپېژني. د ټرانس اردن خپلواکي د ۱۹۴۶ز کال د اپرېل په ۱۸مه د دغه سازمان د وروستۍ غونډې په ترڅ کې د ملګرو ملتونو د لیګ له خوا په رسمیت وپېژندل شوه. د ۱۹۴۶ز کال د می په ۲۵مه ټرانس اردن د «ټرانس اردن هاشمي سلطنت» شو. دا هغه مهال و، چې واکمن (امیر) د لندن د تړون په ورځ د ټرانس اردن د پارلمان له خوا د پاچا په توګه وټاکل شو. د می ۲۵مه لا تر اوسه د اردن د خپلواکۍ ورځې په توګه لمانځل کېږي، که څه هم په قانوني ډول د ټرانس اردن واک، د ۱۹۴۶ز کال د جون په ۱۷مه پای ته ورسېد، یعنې د لندن له تړون سره سم په عمان کې تصویبنامې سره تبادله شوې او ټرانس اردن بشپړه خپلواکي ترلاسه کړه. کله چې پاچا عبدالله په نوي جوړ شوي ملګرو ملتونو کې د غړیتوب غوښتنه وکړه، نو غوښتنه یې د شوروي اتحاد له خوا رد شوه، ځکه چې دغه هېواد له بریتانیوي کنټرول نه په بشپړه خپلواک نه و. د دې په پایله کې د ۱۹۴۸ز کال په مارچ کې له انګلستان سره بل تړون وشو، چې په کې د حاکمیت ټول محدودیتونه لرې شول، خو له دې سره سره، اردن د ۱۹۵۵ز کال د ډسمبر تر ۱۴مې پورې د ملګرو ملتونو بشپړ غړی نه و. <ref>http://images.library.wisc.edu/FRUS/EFacs/1946v07/reference/frus.frus1946v07.i0017.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180929005228/http://images.library.wisc.edu/FRUS/EFacs/1946v07/reference/frus.frus1946v07.i0017.pdf |date=2018-09-29 }} {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://treaties.fco.gov.uk/docs/pdf/1946/TS0032.pdf|title=Archived copy|access-date=2015-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20181004033332/http://treaties.fco.gov.uk/docs/pdf/1946/TS0032.pdf|archive-date=2018-10-04|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last=Bickerton|first=Ian J.|title=Transjordan, the Hāshimite Kingdom, and the Palestine war|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref><ref>{{cite book|last=Ababsa|first=Myriam|title=The Hashemites and the Creation of Transjordan|pages=212–221|work=Atlas of Jordan: History, Territories and Society|publisher=Presses de l'Ifpo, Institut français du Proche-Orient|series=Contemporain publications|year=2013|location=Beirut|isbn=9782351593783|quote=... the creation of the Kingdom of Jordan in 1949...|url=http://books.openedition.org/ifpo/5010|access-date=5 February 2015}}</ref> == سرچينې == pi3naiqpt6jq3zq0pmba4foyo1rol1n 0 61790 352689 300899 2025-06-16T00:10:40Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352689 wikitext text/x-wiki استیضاح هغه بهیر دی چې له مخې یې یو قانون جوړونکی بنسټ یا هغه محکمه چې په قانوني ډول جوړه شوي وي په یو دولتي چارواکي باندې د هغه د ناسمې کړنې اړوند د تورونو څېړنه کوي. دغه مفهوم کېدای شي د یو ځانګړي بهیر په توګه چې دواړه سیاسي او حقوقي عناصر لري وګڼل شي. <ref name="EBrit">{{Cite web|title=impeachment {{!}} Definition, Process, History, & Facts|url=https://www.britannica.com/topic/impeachment|access-date=2020-11-15|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref><ref>{{cite book|editor1-last=Landau|editor1-first=Sidney|editor2-last=Brantley|editor2-first=Sheila|editor3-last=Davis|editor3-first=Samuel|editor4-last=Koenigsberg|editor4-first=Ruth|title=Funk & Wagnall's Standard Desk Dictionary|volume=1|date=1997|publisher=Harper & Row, Publishers, Inc.|location=United States|isbn=978-0-308-10353-5|page=322|edition=1996|language=English|quote=1. To charge (a high public official) before a legally constituted tribunal with crime or misdemeanor in office. 2. To bring discredit upon the honesty or validity of.}}</ref><ref name="GerhardtTheLaw">{{Cite web|author=[[Michael J. Gerhardt]]|title=Impeachment is the law. Saying 'political process' only helps Trump's narrative.|quote=while it's true that politics are bound up in how impeachment plays out, it’s a myth that impeachment is just political. Rather, it's the principal legal remedy that the Constitution expressly specifies to hold presidents accountable|url=https://www.washingtonpost.com/outlook/2019/12/14/impeachment-is-law-saying-political-process-only-helps-trumps-narrative/|newspaper=Washington Post}}</ref><ref name="Gerhardt3dedition">{{Cite book|publisher=University of Chicago Press|title=The Federal Impeachment Process: A Constitutional and Historical Analysis|url=https://www.google.com/books/edition/The_Federal_Impeachment_Process/3d6NDwAAQBAJ|author=Michael J. Gerhardt|edition=3d|year=2019|pages=106–07|isbn=9780226554976|quote=The ratification debates support the conclusion that 'other high Crimes and Misdemeanors' were not limited to indictable offenses but rather included great offenses against the federal government. ... Justices James Wilson and Joseph Story expressed agreement with Hamilton's understanding of impeachment as a political proceeding and impeachable offenses as political crimes.}}</ref><ref name="Gerhardt20">{{Cite book|author=Gerhardt|first=Michael|title=Impeachment: What Everyone Needs to Know|publisher=Oxford University Press|year=2018|isbn=978-0190903657|location=New York, N.Y.|page=20|lccn=2018013560|quote=Impeachment has elements of both legal and political proceedings. As a result, it is a unique process.|author-link=Michael Gerhardt}}</ref> له ۱۹۹۰ زکال څخه تر ۲۰۲۰ زکال پورې په ۶۳ هېوادونو کې د ۱۳۲ ولسمشرانو پر وړاندې د استیضاح ۲۷۲ مواردو شتون لری. په ډېری دیموکراسیو کې (له متحده ایالاتو پرته) په دغه بهیر کې محاکم (ډیری مهال د اساسي قانون پر بنسټ ملي محکمه) هم ښکېل کېږي.<ref name="Designing_Better_Impeachments">{{cite web|last1=Huq|first1=Aziz|last2=Ginsburg|first2=Tom|last3=Landau|first3=David|title=Designing Better Impeachments: How other countries' constitutions protect against political free-for-alls|url=http://bostonreview.net/politics-law-justice/aziz-huq-tom-ginsburg-david-landau-designing-better-impeachments|website=Boston Review|access-date=8 February 2021|quote=Constitutions in 9 democracies give a court—often the country’s constitutional court—the power to begin an impeachment; another 61 constitutions place the court at the end of the process.}}</ref><ref>{{cite web|last1=Lawler|first1=David|title=What impeaching leaders looks like around the world|url=https://www.axios.com/impeachment-other-countries-4a5aee7f-90f9-43df-a7e7-cc76ca1f5dfd.html|website=Axios|date=19 December 2019|access-date=8 February 2021|archive-date=13 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210113145846/https://www.axios.com/impeachment-other-countries-4a5aee7f-90f9-43df-a7e7-cc76ca1f5dfd.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Impeachment|url=https://www.parliament.uk/site-information/glossary/impeachment/|website=UK Parliament Glossary|access-date=5 February 2021|language=English|quote=Impeachment is when a peer or commoner is accused of ‘high crimes and misdemeanours, beyond the reach of the law or which no other authority in the state will prosecute.’}}</ref><ref name="WorldBook">{{cite encyclopedia|last1=Davidson|first1=Roger|encyclopedia=World Book Encyclopedia|volume=I 10|title=Impeachment|date=2005|location=Chicago|isbn=0-7166-0105-2|page=92|edition=2005|language=English}}</ref> په لاتین امریکا کې چې د نړۍ نږدې ۴۰ سلنه ولسمشریز نظامونه لري؛ له ۱۹۷۸ زکال څخه تر ۲۰۱۹ زکال پورې د شپږو هېوادونو څخه لس ولسمشران د هغوی د ملي جرګو له خوا د استیضاح پر بنسټ په خپلو چارو کې د نه وړتیا له امله له دندو ګوښه کړای شوي. <ref>Ignacio Arana Araya, [https://gjia.georgetown.edu/2019/12/13/to-impeach-or-not-to-impeach/ To Impeach or Not to Impeach: Lessons from Latin America], ''Georgetown Journal of International Affairs'' (December 13, 2019).</ref> ملي قوانین تر ډېره د استیضاح د پایلو او د هغو د تعریفونو له مخې له یو بل سره توپیر لري، خو د ټولو موخه تل له واکه د استیضاح شوي کس په چټک ډول ګوښه کول دي. په ډېری دوه جرګو لرونکو هېوادونو کې دغه بهیر د ټیټ پوړې جرګې (ولسي جرګې) له خوا د تورونو په لګولو سره پیل کېږي بیا نو مشرانو جرګې ته وړاندې کېږي او هغوی حکم صادر کوي. په معمول ډول یو چارواکۍ په هغه باندې د لګول شویو تورونو اړوند د جرګې له رایو ورکولو وروسته استیضاح کېږي او خپله استیضاح د هغه د واکه د ګوښه کېدو لامل نه ګرځي.  <ref name="WorldBook2">{{cite encyclopedia|last1=Davidson|first1=Roger|encyclopedia=World Book Encyclopedia|volume=I 10|title=Impeachment|date=2005|location=Chicago|isbn=0-7166-0105-2|page=92|edition=2005|language=English}}</ref> د استیضاح کولو وړاندوینه د ډېری هېوادونو له دې ډلې د برازیل، فرانسې، هند، ایرلنډ، فیلپین، روسیې، سویلي کوریا او متحده ایالاتو په اساسي قوانینو کې شوې. دغه چاره په ځینو هېوادونو کې د باور رایې د اخیستلو له بهیر سره چې پر بنسټ یې یو حکومت او د هغو وزیران له دندې ګوښه کېږي توپیر لري. دغه ډول پروسیجر په هغو هېوادونو کې چې د متحده ایالاتو په څېر ولسمشریز حکومتي ډول لري د اجرا وړ نه دی. <ref>{{Cite journal|last=Erskine|first=Daniel H.|date=2008|title=The Trial of Queen Caroline and the Impeachment of President Clinton: Law As a Weapon for Political Reform|url=http://openscholarship.wustl.edu/law_globalstudies/vol7/iss1/2/|journal=Washington University Global Studies Law Review|language=en|volume=7|issue=1|issn=1546-6981}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Peter Brandon Bayer|title=The Constitution dictates that impeachment must not be partisan|journal=The Conversation|date=May 23, 2019|quote=Noted scholars [[Ronald Rotunda]] and John Nowak explain that the Framers wisely intended the phrase "or other high Crimes and Misdemeanors" to include undermining the Constitution and similar, “great offenses against the federal government (like abuse of power) even if they are not necessarily crimes.' For instance, Alexander Hamilton asserted that, while likely to be criminal acts, impeachable wrongdoings 'are those offenses which proceed from the misconduct of public men ... from the abuse or violation of some public trust.' James Madison urged that impeachment is appropriate for 'loss of capacity, or corruption ... [that] might be fatal to the republic.'}}</ref><ref name="ImpeachmentAnnotated">{{Cite web|title=Impeachment|url=https://www.law.cornell.edu/constitution-conan/article-2/section-4/impeachment|publisher=Congressional Research Service|work=U.S. Constitution Annotated|via=Legal Information Institute, Cornell Law School}}</ref><ref name="CRSReport2015">{{cite web|last1=Cole|first1=J. P.|last2=Garvey|first2=T.|date=October 29, 2015|title=Report No. R44260, Impeachment and Removal|url=https://fas.org/sgp/crs/misc/R44260.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191219011012/https://fas.org/sgp/crs/misc/R44260.pdf|archive-date=December 19, 2019|access-date=September 22, 2016|website=|publisher=Congressional Research Service|pages=15–16|quote=}}</ref><ref>{{Cite web|last=Hauss|first=Charles|date=29 December 2006|title=Vote of confidence|url=https://www.britannica.com/topic/vote-of-confidence|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=9 February 2021|website=Britannica}}</ref> == په مختلفو قضایي حوزو کې == === فرانسه === په فرانسه کې دغه بهیر ته د ځواب نه لرل (''destitution'') ویل کېږي. د فرانسې ولسمشر د فرانسې د پارلمان له خوا له اساسي قانون یا ملي قوانینو څخه د عمدي سرغړونې له امله استیضاح کېږي. د استیضاح بهیر د فرانسې د اساسي قانون په اته شپیتم اصل کې لیکل شوی. د سناتورانو یا د ملي شورا د غړو یوه ډله کولای شي دغه بهیر پیل کړي. وروسته باید ملي شورا او سنا دواړه د استیضاح دغه بهیر په رسمیت وپېژني. د ولسي او مشرانو جرګو له توافق وروسته هغوی د عالي محکمې د جوړولو لپاره یو موټی کېږي. په پایله کې دغه عالي محکمه باید پرېکړه وکړي چې د فرانسې ولسمشر استیضاح کړي او که نه. <ref>{{Cite web|url=https://www.liberation.fr/checknews/2018/07/25/le-president-de-la-republique-peut-il-etre-destitue-et-si-oui-pour-quelles-raisons_1668487|title=Le président de la République peut-il être destitué ? Et si oui, pour quelles raisons ?|date=25 July 2018|website=Libération.fr|access-date=17 March 2019|archive-date=27 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527022732/https://www.liberation.fr/checknews/2018/07/25/le-president-de-la-republique-peut-il-etre-destitue-et-si-oui-pour-quelles-raisons_1668487|url-status=dead}}</ref> === جرمني === د جرمني فدرال ولسمشر کېدلای شي هم د بوندسټاک او بوندسرات له خوا له قوانینو څخه د عمدي سرغړونې له امله استیضاح شي. هغه مهال چې بوندستاګ او یا بوندسرات ولسمشر استیضاح کوي، د اساسي قانون فدرال محکمه پرېکړه کوي چې آیا ولسمشر په لګول شویو تورونو کې ښکېل دی او که نه، که چېرې مجرم وي آیا هغه له خپلې دندې ګوښه کړي او که نه. د اساسي قانون فدرال محکمه همدارنګه دا واک لري چې فدرال قاضیان د فدرال اساسي قانون یا ایالتي اساسي قانون له اصولو څخه د عمدي سرغړونې له امله له دندې ګوښه کړي. د اسیتضاح بهیر د جرمني د فدرال جمهوریت د اساسي قانون په ۶۱ مه ماده کې راغلی. د جرمني د لومړي وزیر د استیضاح هېڅ رسمي بهیر شتون نه لري، له دې سره بوندسټاګ هر مهال کولای شي نوي لومړي وزیر ته په رایو ورکولو سره د پخواني ځای ناستی وټاکی (د نه باور جوړونکې رایه، د اساسي قانون ۶۷ مه ماده). === هانګ کانګ === د هانګ کانګ اجرایوي مشر د قانون جوړونکې شورا له خوا استیضاح کېدلای شي. له اجرایوي مشر څخه د څېړنو او پوښتنو طرح د مقننه قوې د یو پر څلورمې برخې له خوا مطرح کېږي چې اجرایوي مشر «له قانون څخه د جدي سرغړونې یا د خپلو دندو د نه ترسره کولو» او له استعفا څخه په ډډه کولو تورنوي خو دغه طرح باید لومړۍ د شورا له خوا تصویب شي. له دې وروسته د څېړنو یوه خپلواکه کمېټه د قاضي القضات تر مشرۍ لاندې څېړنې کوي او شورا ته راپور ورکوي. که چېرې شورا د تورونو د اثبات په موخه شواهد کافي وګڼي، کولای شي په دوه په درې رایو سره د استیضاح طرح تصویب کړي. <ref name="HKSAR">{{cite web|url=http://www.basiclaw.gov.hk/en/basiclawtext/chapter_4.html|title=Basic Law of Hong Kong|website=basiclaw.gov.hk|publisher=Hong Kong Special Administrative Region Government|access-date=13 November 2016|archive-date=27 January 2015|archive-url=https://www.webcitation.org/6VtI2zRGN?url=http://www.basiclaw.gov.hk/en/basiclawtext/chapter_4.html|url-status=dead}}</ref> له دې سره د قانون جوړونې شورا د دې واک نه لري چې عملا دې اجرایوي مشر له خپلې دندې ګوښه کړي ځکه اجرایوي مشر د خلکو د مرکزي دولت (د چین د ایالتي شورا) له خوا ټاکل کېږي. شورا یوازې کولای شي د پایلو راپور د خلکو مرکزي دولت ته وړاندې کړي. <ref name="HKSAR" /> === هنګري === د هنګري د اساسي قانون ۱۳ مه ماده د ولسمشر د استیضاح او ګوښه کولو د بهیر وړاندوینه کوي. ولسمشر د خپلې دندې پر مهال د جزایي تعقیب څخه خوندي دی، خو کېدای شي له خپلې دندې وروسته په هغو جنایاتو باندې تورن شي چې ده د خپل واک پر مهال ترسره کړي وي. که چېرې ولسمشر د خپلې دندې پر مهال اساسي قانون تر پښو لاندې کړي او یا هم په عمدي ډول یو جنایي جرم ترسره کړي، کېدای شي له خپلې دندې ګوښه کړای شي. د ګوښه کولو وړاندیز د دغه هېواد د یوې جرګې لرونکې ملي شورا د یو پر پنځو غړو په تائید کېږي. شورا په سري توګه دغه وړاندیز ته رایه ورکوي او د ټولو استازو د دوه پر درې تائید سره ولسمشر استیضاح کېږي. له استیضاح وروسته د ولسمشر واکونه تعلیق کېږي او د اساسي قانون محکمه پرېکړه کوي چې ولسمشر دې له دندې ګوښه شي او که نه.<ref>{{Cite web|title=Magyarország Alaptörvénye—Hatályos Jogszabályok Gyűjteménye|url=https://net.jogtar.hu/jogszabaly?docid=a1100425.atv|work=net.jogtar.hu|access-date=2019-11-05|date=2011-04-25|language=hu}}</ref><ref>{{Cite web|title=Fundamental Law of Hungary|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Hungary_2016?lang=en|work=www.constituteproject.org|access-date=2019-11-05|language=en}}</ref> === هند === ولسشمر او د سترې محکمې او نورو عالي محاکمو د مشرانو په ګډون قاضیان کېدای شي د خپلې کاري دورې له بشپړېدو وړاندې د اساسي قانون څخه د سرغړونې له امله استیضاح شي. له اساسي قانون څخه د سرغړونې په صورت کې د اساسي قانون د ۳۶۱ اصل له مخې له استیضاح پرته ولسمشر ته هېڅ ډول مجازات په پام کې نه نیول کېږي. له دې سره ولسمشر له خپلې دورې یا له ګوښه کېدو وروسته کېدای شي د پخوانیو ثابتو شوو غیر قانوني چارو له امله اساسي قانون ته د نه درناوي او یا هم نورو مواردو له امله مجازات شي. تر اوسه د هند هېڅ ولسمشر د استیضاح له بهیر سره نه دی مخ شوی؛ همدا دی چې د استیضاح مفاد تر اوسه هېڅکله نه دي ازمویل شوي. برحاله ولسمشر تورن کېدلای نه شي او باید د دغې ډول موضوع په حالت کې له دندې لرې شوې وي.<ref>{{cite web|title=The Prevention of Insults to National Honour (Amendment) Act of 1971|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/pdf/Prevention_Insults_National_Honour_Act1971.pdf|access-date=2 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170123231821/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/pdf/Prevention_Insults_National_Honour_Act1971.pdf|archive-date=January 23, 2017|url-status=dead}}</ref> === روسیه === په ۱۹۹۹ زکال کې د روسیې دولتي ډوما (مقننه قوې) د روسیې د فدارسیون د کمونیست ګوند په مشرۍ هڅه وکړه ولسمشر بوریس یلتسن په ۱۹۹۳ زکال کې د روسیې د اساسي قانون د کړکېچ او همدارنګه د چیچن د لومړۍ جګړې (۱۹۹۵-۱۹۹۶ زکال) د پیلولو په تور استیضاح کړي؛ خو د استیضاح د پړاونو د پیلولو په موخه هڅې له ماتې سره مخ شوې.<ref>[https://www.theguardian.com/world/1999/may/13/chechnya.russia "Yeltsin impeachment hearings begin"], ''The Guardian'' (May 13, 1999).</ref><ref>David Hoffman, [https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1999/05/16/bid-to-impeach-yeltsin-defeated/1eadb626-86fe-4260-9aa7-f9b8bed89be2/ "Bid to Impeach Yeltsin Defeated"], ''Washington Post'' (May 16, 1999).</ref><ref>Michael Wines, [https://www.nytimes.com/1999/05/16/world/drive-to-impeach-russian-president-dies-in-parliament.html "Drive to Impeach Russian President Dies in Parliament"], ''New York Times'' (May 16, 1999).</ref> === د امریکا متحده ایالات === د امریکا د متحده ایالاتو په فدرال سیسټم کې د متحده ایالاتو د اساسي قانون د لومړۍ مادې له مخې د استازو جرګه «د استیضاح کولو د واک انحصار» او سنا «د هر ډول استیضاح اړوند د پرېکړې» واک لري. دویمه ماده یې څرګندوي چې «ولسمشر، د ولسمشر مرستیال او د متحده ایالاتو ټول ملکي افسران په خیانت، رشوت او یا هم هر ډول لویو جرمونو باندې د محکومیت له امله استیضاح او له دندې ګوښه کېدلای شي». د استیضاح د دوه پړاونو څخه لومړی پړاو ایالتونو ته اړوندېږي. یو چارواکی کېدای شي د جرګې د اکثریت رایو له مخې استیضاح شي، خو له دندنې څخه ګوښه کېدل او محکومیت یې «د سنا له دریو برخو غړو څخه د دوه برخو غړو تائید» ته اړتیا لري. <ref>''[https://www.govinfo.gov/content/pkg/GPO-HPRACTICE-112/html/GPO-HPRACTICE-112-28.htm House Practice: A Guide to the Rules, Precedents and Procedures of the House]'', chap. 27 (Impeachment). [[U.S. Government Publishing Office]], p. 594 (quoting U.S. Const. art. I, Sec. 2, cl. 5; Sec. 3, cl. 6.).</ref><ref name="OfficesEligible">[https://constitution.congress.gov/browse/essay/artII_S4_1_2_1/ ArtII.S4.1.2.1 Offices Eligible for Impeachment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210318161710/https://constitution.congress.gov/browse/essay/artII_S4_1_2_1/ |date=2021-03-18 }}, ''Constitution Annotated'', Congress.gov.</ref><ref name="https">{{cite book|title=U.S. Constitution. Article I, § 3, clause 6|url=https://www.law.cornell.edu/constitution/articlei#section3|date=2009-11-12}}</ref><ref>''[https://www.govinfo.gov/content/pkg/GPO-HPRACTICE-112/html/GPO-HPRACTICE-112-28.htm House Practice: A Guide to the Rules, Precedents and Procedures of the House]'', chap. 27 (Impeachment). [[U.S. Government Publishing Office]], p. 594: "An impeachment is instituted by a written accusation, called an 'Article of Impeachment,' which states the offense charged. The articles serve a purpose similar to that of an indictment in an ordinary criminal proceeding. Manual Sec. 609."</ref> == سرچينې == nx0cl3ubuj4s7ukico562h4qtilg7uc 0 63712 352706 335609 2025-06-16T06:34:30Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352706 wikitext text/x-wiki د متحده عربي اماراتو کلتور د ختیځ عربستان د کلتور برخه ده. تاریخي نفوس یې یوه کوچنۍ قبیلوي ټولنه وه چې د شلمې پیړۍ په منځ کې یې د بهرنیو اتباعو په ورتګ سره بدلون وکړ. اماراتي کلتور د عربي، اسلامي او ایراني يا پاړسي کلتورونو ترکیب دی، چې د ختیځې افریقا او هندي شبه قارې کلتورونو پرې اغیزې کړی دي. پر سیمه ییزې معمارۍ، موسیقۍ، جامو، خوړو، او د ژوندانه ډول یا طرز باندې اسلام په خورا څرګند ډول اغیزې ښندلي دي.<ref name="migrationinformation">[http://www.shayaan.org/dataHub/GCMM/Dubaidatasheet.pdf "Country and Metropolitan Stats in Brief]{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. MPI Data Hub</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=CDp9lDhHE0kC&pg=PA184|title=Negotiating Change: The New Politics of the Middle East|work=Jeremy Jones|date=2007|pages=184–186|isbn=9781845112707|last1=Jones|first1=Jeremy}}</ref><ref name="folk">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UMldAgAAQBAJ&pg=PA167|title=Folklore and Folklife in the United Arab Emirates|pages=167|isbn=9781136849077|last1=Hurriez|first1=Sayyid Hamid|date=16 December 2013}}</ref><ref>{{Cite web |title=Culture of UAE - Traditions, Cuisine, Architecture, Customs & More |url=https://www.holidify.com/pages/culture-of-uae-1999.html |access-date=2022-01-15 |website=www.holidify.com}}</ref> په متحده عربي اماراتو کې، د العین ښار چې په ابوظبۍ اماراتو کې موقعیت لري، د یونیسکو د نړیوال میراث په فهرست کې ځای شوی. د شارجه امارات په ۱۹۹۸ کې د یونیسکو له خوا «د عربي نړۍ کلتوري پلازمینه» په توګه او د OIC یا اسلامي همکارۍ سازمان له خوا «د ۲۰۱۴ کال د اسلامي کلتور پلازمینه» په توګه نومول شوی دی.<ref>[http://visitabudhabi.ae/en/explore/culture.and.heritage/unesco.sites.aspx Al Ain, a UNESCO World Heritage site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141201020525/http://visitabudhabi.ae/en/explore/culture.and.heritage/unesco.sites.aspx |date=2014-12-01 }}.</ref><ref>{{cite web |title=Culture - The Official Portal of UAE Government |url=http://government.ae/en/culture |access-date=2016-06-30}}</ref> == تاریخ == په متحده اماراتو کې کشف شوي اثار د انسانانو د استوګنې، مهاجرت او سوداګرۍ تاریخ د ۱۲۵۰۰۰ کلونو په شاوخوا کې په ګوته کوي. دا سیمه پخوا د مګان د خلکو د اوسېدو ځای و چې د سومریانو په نوم هم پیژندل کېده، چې هم یې له ساحلي ښارونو او هم د برونزو کان کیندونکو او د داخلي برخو ویلنځایونو سره یې سوداګري کوله. د سند په درې کې د هراپه له کلتور سره د سوداګرۍ بډایه تاریخ هم د ګاڼو او نورو شیانو په موندلو سره ثابت شوی دی او له باختر او پخواني شام سره هم د سوداګرۍ پراخ لومړني شواهد شتون لري.<ref>{{Cite web |date=2011-02-01 |title=Early human may have left Africa earlier {{!}} Human World {{!}} EarthSky |url=https://earthsky.org/human-world/new-timeline-for-first-early-human-exodus-out-of-africa/ |access-date=2021-08-10 |website=earthsky.org |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Digging in the Land of Magan - Archaeology Magazine Archive |url=https://archive.archaeology.org/9705/abstracts/magan.html |access-date=2021-08-10 |website=archive.archaeology.org}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/47140175|title=United Arab Emirates : a new perspective|date=2001|publisher=Trident Press|others=Ibrahim Abed, Peter Hellyer|isbn=1-900724-47-2|location=London|oclc=47140175}}</ref> په تاریخي لحاظ، هغه خلک چې نن ورځ د اماراتیانو په نامه یادېږي په منځنيو پیړیو کې د Trucial Coasters یا Trucials په نامه یادېدل. په لرغونې زمانې کې اماراتیان د Maganite په نوم یادېدل. د قوي قبیلوي وفادارۍ له امله، ډیری اماراتیان د قبیلوي تړاوونو له مخې ځانونه پیژني، په ځانګړې توګه که دوی د یوې اغیزمنې قبیلې له ډلې وي.<ref>{{cite book|last1=Winder|first1=Bayly|title=Saudi Arabia in the Nineteenth Century|date=1965|page=33}}</ref><ref>Unexceptional: America's Empire in the Persian Gulf, 1941-2007, Marc J. O'Reilly, page 66</ref><ref>Curtiss, Richard H. "The United Arab Emirates Today: Long UAE Archeological Record Shows Links to Earliest Civilizations." The Washington Report on Middle East Affairs 14.5 (1995): 56.</ref><ref>{{Cite web |last=Yumpu.com |title=The Tribal Society of the UAE and its Traditional ... - UAE Interact |url=https://www.yumpu.com/en/document/read/4650597/the-tribal-society-of-the-uae-and-its-traditional-uae-interact |access-date=2021-08-07 |website=yumpu.com |language=en}}</ref> == عربي کلتور == عربي ژبه د متحده عربي اماراتو رسمي ژبه ده، خو انګلیسي ژبه د هیواد د متنوع طبیعت او ددې هېواد د نړیوال اقتصاد له امله په پراخه کچه ویل کیږي. فارسي، هندي، اردو، بنګالي او مانډارین هم په پراخه کچه د ایران، هند، پاکستان، بنګله دیش او چین نه د ورغلیو بهرنیانو له خوا ویل کېږي.<ref>{{Cite web |last=Al-Qassimi |first=Salem |date=2015-10-16 |title=Arabish: The Cultural Transformation of the UAE |url=https://medium.com/@salqass/arabish-arabic-and-english-the-cultural-transformation-of-the-uae-a9c678d5bc76 |access-date=2022-01-15 |website=Medium |language=en}}</ref><ref name="britannica.com">{{Cite web |title=United Arab Emirates - Languages and religion {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/place/United-Arab-Emirates/Languages-and-religion |access-date=2022-01-15 |website=www.britannica.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Arabic is the official language in the UAE |url=https://gulfnews.com/uae/arabic-is-the-official-language-in-the-uae-1.639876 |access-date=2022-01-15 |website=gulfnews.com |language=en}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |title=UAE - Language, Culture, Customs & Etiquette |url=https://www.commisceo-global.com/resources/country-guides/uae-guide#c3 |access-date=2022-01-15 |website=www.commisceo-global.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=What Languages are Spoken in Dubai {{!}} Visit Dubai |url=https://www.visitdubai.com/en/articles/spoken-languages-in-dubai |access-date=2022-01-15 |website=www.visitdubai.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Most Spoken Languages In UAE |url=https://www.uaemoments.com/most-spoken-languages-in-uae-404668.html |access-date=2022-01-15 |website=UAE Moments |language=en}}</ref> د اماراتو اصلي اوسېدونکي په خلیج عربي ژبې خبرې کوي. <ref name="britannica.com2">{{Cite web |title=United Arab Emirates - Languages and religion {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/place/United-Arab-Emirates/Languages-and-religion |access-date=2022-01-15 |website=www.britannica.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=PWC |title=Doing business in the UAE |url=https://www.pwc.de/de/internationale-maerkte/assets/doing-business-in-the-uae.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210302050837/https://www.pwc.de/de/internationale-maerkte/assets/doing-business-in-the-uae.pdf |archive-date=2021-03-02 |website=PWC}}</ref><ref>{{Cite web |title=Migration and the Gulf |url=https://www.mei.edu/sites/default/files/publications/Migration%20Gulf_Viewpoints.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506163111/https://www.mei.edu/sites/default/files/publications/Migration%20Gulf_Viewpoints.pdf |archive-date=2021-05-06 |website=The Middle East Institute, Washington DC}}</ref> === د نومولو تړونونه === له نوم وروسته د «ابن» یا «بنت» کلیمې راځي، چې په ترتیب سره د «زوی» یا «لور» معنا ورکوي، او د پلار له نوم وروسته د کورنۍ نوم ذکر کېږي.<ref name=":22">{{Cite web |title=UAE - Language, Culture, Customs & Etiquette |url=https://www.commisceo-global.com/resources/country-guides/uae-guide#c3 |access-date=2022-01-15 |website=www.commisceo-global.com}}</ref> له واده وروسته ښځې د کورنۍ نومونه ساتي او ماشومان د پلار نوم اخلي.<ref>{{Cite web |title=Family law in the United Arab Emirates: overview |url=http://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/4-612-5426?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true |access-date=2022-01-23 |website=Practical Law |language=en-GB |خونديځ نېټه=2023-02-20 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20230220134537/https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/4-612-5426?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true |url-status=dead |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230220134537/https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/4-612-5426?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true |archive-url=https://web.archive.org/web/20230220134537/https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/4-612-5426?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true }}</ref> == معمارۍ == د متحده عربي اماراتو معمارۍ له اسلامي او عربي معماریو نه اغیزمنه شوې ده. د بېلګې په توګه، «برجیل» د اماراتو د دودیزې معمارۍ د پېژندنې نښه ګرځېدلې.<ref name="folk2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UMldAgAAQBAJ&pg=PA167|title=Folklore and Folklife in the United Arab Emirates|pages=167|isbn=9781136849077|last1=Hurriez|first1=Sayyid Hamid|date=16 December 2013}}</ref><ref name="loc">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=SkCtS-n7GEEC&pg=PA430|title=Handbook of Islamic Marketing|pages=430|isbn=9780857936028|language=en|quote=Arabian inspired architecture is part of the expression of a local identity.|last1=Sandıkcı|first1=Özlem|last2=Rice|first2=Gillian|date=January 2011}}</ref> د اماراتو معمارۍ د خلکو د دودیز ژوند او دود منعکس کوونکې ده. د ودانیو مواد ساده دي، خو د ځایي ژوند او اقلیم سره په ښه توګه سمون لري. په دودیز ډول د لېږد وړ خیمو د ژمي په موسم کې د مهاجرو توکمونو لپاره سرپناه چمتو کړې. په هېواد دننه، ډېر دایمي کورونه له ډبرو نه جوړ شوي او چتونه یې د خجورو د ونو په پاڼو پوښل شوي دي. <ref name=":0">{{Cite web |last=Zarooni |first=Mustafa Al |title=No place like home |url=https://www.khaleejtimes.com/national-day-2016/no-place-like-home |access-date=2021-04-29 |website=Khaleej Times |language=en}}</ref> == د ژوند ډول یا طرز == === جامې === ډیری اماراتي نارینه او ښځې دودیزې اماراتي جامې: کنډورا او عبایا غوره کوي یا خوښوي.<ref>{{cite web |title=Clothing in the UAE |url=http://www.grapeshisha.com/UAE-National-clothing.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090331230154/http://www.grapeshisha.com/UAE-National-clothing.html |archive-date=2009-03-31 |access-date=2009-07-15 |publisher=Grapeshisha.com}}</ref> دودیزې جامې په لوړه تودوخه کې د هوساینې لپاره او په هیواد کې د اسلامي دیني عقایدو سره سم جوړې شوې دي. هغوئ هغه جامې خوښوي چې د لمر له وړانګو نه یې د ځان ډېری برخې وپوښي. په دې سیمه کې مجلسي جامې دود دي. مجلسي جامې معمولا په سپینو زرو او سرو زرو سره سینګار کیږي.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/766417819|title=Handbook of Islamic marketing|date=2011|publisher=Edward Elgar|others=Özlem Sandıkcı, Gillian Rice|isbn=978-0-85793-602-8|location=Cheltenham|oclc=766417819}}</ref><ref>{{Cite book|last=Yeoman|first=Ian|url=https://books.google.com/books?id=wPXJAwAAQBAJ&pg=PA145|title=Tomorrow's Tourist: Scenarios & Trends|date=2009-06-04|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-35489-2|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Yeoman|first1=Ian|title=Tomorrow's Tourist: Scenarios & Trends|date=2009|pages=145}}</ref> د ودونو یا نڅاوو په مراسمو کې رنګارنګ خامک شوې جامې دود دي. په خلیجي عربي هیوادونو کې یوه عامه نڅا خلیجي ولسي نڅا ده، چې د میرمنو قطارونه یو بل ته نږدې جوړېږي چې په ورو ورو حرکت کوي په داسې حال کې چې په موزون ډول خپل ویښتان له یوې خوا بلې خوا ته څرخوي. جامې د دې نڅا یو مهم اړخ دی.  <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=rvagQ_5vTLkC|title=Middle Eastern Dance|last1=Al Zayer|first1=Penni|publisher=Infobase Publishing|page=62|date=2010|isbn=9781604134827}}</ref> === سلامونه او ټولنیز دودونه === کله چې مېلمانه مجلس ته ننوځي، نو د کوټې له ښي اړخ نه کیڼ اړخ ته په ښه راغلاست ویلو پیل کوي، خو که چېرې کوم مېلمه بوډا وي نو لومړی هغه ته سلام ورکوي. د نارینه وو دودیز اماراتي سلام خشمک دی، یا د پوزې لمس کول دي. میرمنې د لاسونو په ورکولو او د مخ په ښکلولو سره یو بل ته سلام ورکوي. د سر ښکلول هم په متحده عربي اماراتو کې د ښه راغلاست ویلو یوه عامه طریقه ده. د مخالف جنس غړي باید تر هغه چې په خپل منځ کې کورنۍ نږدې اړیکې ونه لري یو بل ته غېږ ورنه کړي.  <ref name=":1">{{Cite web |date=20 December 2019 |title=Six ways to master the art of Emirati etiquette |url=https://www.thenationalnews.com/uae/heritage/six-ways-to-master-the-art-of-emirati-etiquette-1.953541 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210521085736/https://www.thenationalnews.com/uae/heritage/six-ways-to-master-the-art-of-emirati-etiquette-1.953541 |archive-date=2021-05-21 |website=www.thenationalnews.com}}</ref><ref name=":23">{{Cite web |title=UAE - Language, Culture, Customs & Etiquette |url=https://www.commisceo-global.com/resources/country-guides/uae-guide#c3 |access-date=2022-01-15 |website=www.commisceo-global.com}}</ref> میلمنو ته تر ښه راغلاست ویلو وروسته، کوربه د کوټې له ښي اړخ نه تر کیڼ اړخه پورې مېلمنو ته اماراتي قهوه وړاندې کوي، دا هم معمول دي چې کوربه باید لومړی د زړو مېلمنو یا مهمو مېلمنو خدمت وکړي. د اماراتي ټولنیز دود یوه برخه دا هم ده چې هغه کس چې مېلمنو ته قهوه وړاندې کوي د قهوې پتنوس «دالا»  په خپل چپ لاس کې ونیسي او مېلمنو ته په ښي لاس د قهوې پیاله ورکړي. د نارینه وو په منځ کې هغه کس چې قهوه وېشي تر هغه وخته پورې ولاړ وي ترڅو چې مېلمه د خپلې قهوې پیاله وښوروي چې دا په دې معنا ده چې یعنې نوره قهوه نه غواړي، په داسې حال کې چې د مېرمنو په منځ کې هغه ښځه چې قهوه وړاندې کوي کولای شي د قهوې وړاندې کولو په وخت کې کښېني. د قهوې پیاله که له نیمایي نه کمه وي باید ډکه شي او قهوه باید ګرمه وي ترڅو چې مېلمنو ته دا وښودل شي چې دا قهوه ځانګړې د دوی لپاره چمتو شوې ده. مېلمانه د قهوې پیاله په ښي لاس را اخلي او کله چې قهوه خلاصه شي بېرته پیاله په ښي لاس ورکوي. <ref name=":12">{{Cite web |date=20 December 2019 |title=Six ways to master the art of Emirati etiquette |url=https://www.thenationalnews.com/uae/heritage/six-ways-to-master-the-art-of-emirati-etiquette-1.953541 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210521085736/https://www.thenationalnews.com/uae/heritage/six-ways-to-master-the-art-of-emirati-etiquette-1.953541 |archive-date=2021-05-21 |website=www.thenationalnews.com}}</ref> === ادبیات او شعر === د اماراتو په اشعارو کې بېلابېل موضوعات چې له طنز، ځان ستاینې او وطن پالنې نه نیولې تر زړورتیا، مذهب، کورنۍ او مینې پورې شتون لري.<ref>{{Cite web |date=9 March 2012 |title=The Nabati Poetry of the UAE: a remarkable anthology |url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/books/the-nabati-poetry-of-the-uae-a-remarkable-anthology-1.393250 |access-date=2021-07-07 |website=The National}}</ref><ref>{{Cite web |last=Worthington |first=Joe |date=23 January 2020 |title=More Than Words: Arabic Poetry and the Legacy of the Spoken Word in the UAE |url=https://theculturetrip.com/middle-east/united-arab-emirates/articles/more-than-words-the-revival-of-spoken-word-storytelling-in-dubai/ |access-date=2021-07-07 |website=Culture Trip |archive-date=2021-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210709183702/https://theculturetrip.com/middle-east/united-arab-emirates/articles/more-than-words-the-revival-of-spoken-word-storytelling-in-dubai/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Poetry ingrained in Emiratis, says poet |url=https://gulfnews.com/entertainment/arts-culture/poetry-ingrained-in-emiratis-says-poet-1.1933626 |access-date=2021-07-07 |website=gulfnews.com |language=en}}</ref> د ډېریو نورو عربي هیوادونو په څېر، شعر د هنر یوه کلیدي برخه ګڼل کېږي. دودیز ډولونه تر نن ورځې پورې لا پر خپل ځای پاتې دي، که څه هم د لویدیځ منثور شعر ځینو سبکونو ډېر شهرت ترلاسه کړی.   لومړنی اماراتي ناول شاهنده و چې د راشد عبدالله النعیمي له خوا لیکل شوی و.<ref>{{Cite news|url=https://gulfnews.com/uae/winners-of-emirates-novel-award-honoured-1.1504638|title=Winners of Emirates Novel Award honoured|access-date=2018-11-28|language=en}}</ref> د معاصرو ادبي شخصیتونو په ډلې کې نجوم الغانم، عشا‌‌ِ‌ء الشاعر، خالد البودور او عایشه ال کعبي شامل دي. === موسیقۍ، نڅا او فلم === متحده عربي امارات د خلیجي عرب د دود یوه برخه ده. Yowlah د موسیقۍ او نڅا هغه یو ډول دی چې ډېری د افریقا د لویو جهيلونو له سیمې نه د بانتو خلکو په ټولنو کې ترسره کېږي. د متحده عربي اماراتو د نامتو دودیزو سندرغاړو له ډلې نه مهاد حماد دی چې د وطنپالو سندرو او د صحرا په اړه د شعرونو په ویلو سره یې شهرت ترلاسه کړی دی. <ref name="r1">{{cite web |date=2009-07-01 |title=Welcome to Abu Dhabi – Literature and Poetry |url=http://www.visitabudhabi.ae/en/what.to.do/art.and.culture/literature.and.poetry.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090321052017/http://www.visitabudhabi.ae/en/what.to.do/art.and.culture/literature.and.poetry.aspx |archive-date=March 21, 2009 |access-date=2009-07-15 |publisher=Visitabudhabi.ae}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dwek |first=Joel |date=2021-05-14 |title=UNITED ARAB EMIRATES: Matredny Hdood - Mehad Hamad |url=https://www.200worldalbums.com/post/united-arab-emirates-matredny-hdood-mehad-hamad |access-date=2022-01-23 |website=200worldalbums.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mehad Hamad |url=https://www.deezer.com/en/artist/1573819 |access-date=2022-01-24 |website=Deezer |language=en-GB}}</ref> ډیری دودیزې سندرې او نڅاوې چې له یوه نسل نه بل نسل ته لېږدول شوي، تر نن ورځې همغسې پاتې دي. ځوانو نجونو د خپلو ویښتانو په خوځولو سره چې دودیزې اوږدې جامې به یې اغوستلې، خپل ځانونه به یې خوځول او نڅاوې به یې کولې. نارینه وو ډیری د وسلو د نڅا په کولو سره لکه Yowlah د جنګونو یا د ښکار بریالي تمثیلونه یې ترسره کول.<ref name="Traditional 12212012">{{cite web |title=Why dance traditions mean a lot to Emiratis |url=https://www.thenational.ae/arts-culture/why-dance-traditions-mean-a-lot-to-emiratis-1.461561 |access-date=23 May 2019 |website=[[The National (Abu Dhabi)|The National]]}}</ref> == سرچينې == fx0kt9fsf5s8729g09u4xdtds3cdih1 0 64946 352699 335347 2025-06-16T04:21:19Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352699 wikitext text/x-wiki د اروپایي ټولنې په هکله د شکمنوالي فلسفه یا د اروپا د شکاکیت فلسفه هغه سیاسي دریځ ته ویل کېږي چې د اروپایي ټولنې (EU) او د اروپایې یوالي په وړاندې نیوکه کوي. دغه راز دغه لړۍ له هغو کسانو نه چې د اروپايي ټولنې د ځینو بنسټونو او تګلارو سره مخالفت کوي او د اصلاحاتو غوښتونکوي دي (یوروالیزم، د اروپایي ټولنې منتقدین ، یا نرم شکاکیت درلودنکي) او له هغو کسانو نه چې د اروپايي ټولنې د غړیتوب مخالفت کوي او اروپايي ټولنې نه اصلاح کېدونکي (د اروپا ضد دریځ لرونکي یا د اروپايي ټولنې په هکله سخت دریځ لرونکي شکاکیت) ګڼي. چې د Euroscepticism مخالف جهت اروپا پلوه یا اروپایی ټولنې ملاتړ کونکوي په نوم پیژندل کېږي.<ref>[https://www.academia.edu/4777805/_EU-Scepticism_vs._Euroscepticism._Re-assessing_the_Party_Positions_in_the_Accession_Countries_towards_EU_Membership_in_Laursen_Finn_ed._EU_Enlargement_Current_Challenges_and_Strategic_Choices_Bruxelles_Peter_Lang "EU-Scepticism vs. Euroscepticism. Re-assessing the Party Positions in the Accession Countries towards EU Membership"] in Laursen, Finn (ed.) EU Enlargement: Current Challenges and Strategic Choices, Bruxelles: Peter Lang.</ref><ref>{{cite news|last1=Kirk|first1=Lisbeth|title=EU scepticism threatens European integration|url=https://euobserver.com/news/2731|access-date=1 February 2016|work=EU Observer|date=22 June 2011}}</ref><ref>Therése Hultén [http://www.rug.nl/research/portal/files/23685748/15Hultnfinal.pdf "Swedish EU-Scepticism: How is it Compatible with the Support for Enlargement?"]</ref><ref>[https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/05/le-pen-national-front-macron-france-election/525759/ "Marine Le Pen's Real Victory"]. ''[[The Atlantic]]'', 7 May 2017.</ref><ref>{{cite book|author=Erkanor Saka|title=Mediating the EU: Deciphering the Transformation of Turkish Elites (PhD Thesis)|url=https://books.google.com/books?id=Hy77juW0DNQC&pg=PA202|access-date=9 March 2016|year=2009|isbn=978-1109216639|page=202}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web |author1=Matthew |date=26 October 2011 |title=Why anti-EUism is not left-wing |url=http://www.workersliberty.org/story/2011/10/26/why-anti-euism-not-left-wing |access-date=31 January 2016 |website=Workers' Liberty |publisher=[[Alliance for Workers Liberty]]}}</ref> د اروپا په اړه د شکمنوالي فلسفه د سیاسي لړی په بېلابېلو ډلو دواړه کیڼ اړخ او ښي اړخ او ډېری وختونه په پاپولیسټ ګوندونو کې لیدل کیږي. که څه هم دوی دا ټول د ورته دلایلو له مخې په اروپايي ټولنه نیوکه کوي، خو د اروپا شکاکیت کیڼ اړخي پاپولیسټان زیاتره په اقتصادي مسلو باندې تمرکز کوي، لکه د اروپا د پور ناورین او د ټرانس اټلانټیک سوداګرۍ او پانګونې ملګرتیا، پداسې حال کې چې ښي اړخه بیا زیاتره په قوم پالنه او کډوالۍ باندې تمرکز کوي، لکه د اروپا د مهاجرت کړکیچ، چې له ۲۰۰۰ لسیزې راهیسې د ښي اړخه افراطي ګوند وده د یوروسوپیټیزم له زیاتوالي سره نږدې تړاو لري.<ref name="delors2">[http://www.institutdelors.eu/wp-content/uploads/2018/01/euroscepticismoreurophobia-bertoncini-koenig-ne-jdi-nov14.pdf ''Euroscepticism or Europhobia: Voice vs Exit?''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200731025720/http://www.institutdelors.eu/wp-content/uploads/2018/01/euroscepticismoreurophobia-bertoncini-koenig-ne-jdi-nov14.pdf |date=2020-07-31 }}. [[Jacques Delors Institute]]. November 2014. pp.4–6</ref><ref name="alibert2">Alibert, Juliette. [https://eu.boell.org/sites/default/files/euroscepticism_the_root_causes_and_how_to_address_them.pdf ''Euroscepticism: The root causes and how to address them'']. [[Heinrich Böll Foundation]]. October 2015.</ref><ref name=":0">{{citation|first=David|last=Kopel|url=http://www.davekopel.org/Media/Mags/SilencingOppositionInTheEU.htm|publisher=Davekopel.org|access-date=18 February 2015|title=Silencing opposition in the EU|archive-date=29 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161229163504/http://www.davekopel.org/Media/Mags/SilencingOppositionInTheEU.htm|url-status=dead}}</ref><ref name=":1">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/3644012/Why-arent-we-shocked-by-a-corrupt-EU.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/comment/3644012/Why-arent-we-shocked-by-a-corrupt-EU.html|archive-date=12 January 2022|url-access=subscription|url-status=live|work=The Daily Telegraph|location=London|title=Why aren't we shocked by a corrupt EU?|first=Daniel|last=Hannan|date=14 November 2007|access-date=2 May 2010}}{{cbignore}}</ref><ref name=":2">John FitzGibbon, Benjamin Leruth, Nick Startin (editors). ''Euroscepticism as a Transnational and Pan-European Phenomenon''. Taylor & Francis, 2016. p.133</ref><ref name="jones">[[Owen Jones (writer)|Jones, Owen]]. [https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jul/14/left-reject-eu-greece-eurosceptic "The left must put Britain's EU withdrawal on the agenda"]. ''[[The Guardian]]'', 14 July 2015.</ref> د اروپايي ټولنې له اتباعو نه د یوروبارومیټر سروي له مخې له ۲۰۰۷ز کال نه تر ۲۰۱۵ز کال پورې په اروپايي ټولنې او په ادارو یې باور په چټکۍ سره کم شوی دی، چې په دې وخت کې د خلکو باور په دې ټولنې باندې ۵۰ سلنه راټیټ شوی وو. دغه راز د ۲۰۰۹ز کال یوې  ټولپوښتنې وموندله چې په انګلستان (برتانیه)، لاتویا او هنګري کې د اروپايي ټولنې د غړیتوب لپاره ملاتړ تر ټولو کم وو. همدارنګه تر ۲۰۱۶ ز کال پورې هغه هیوادونه چې اروپايي اتحادیې ته یې په ناسمه سترګه کتلي، انګلستان، یونان، فرانسه او هسپانیه وو. نو ځکه په انګلستان د ۲۰۱۶ز کال کې د یوې ټولپوښتنې په پایله کې ۵۱.۹ سلنه خلکو له اروپایی ټولنې نه د وتلو لپاره رایه ورکړه، چې دا پریکړه د ۲۰۲۰ز کال د جنورۍ په ۳۱مه نافذه شوه.<ref>[https://www.newstatesman.com/politics/staggers/2015/11/party-its-1975-how-left-got-eurosceptic-all-over-again "Party like it's 1975: how the Left got Eurosceptic all over again"]. ''[[New Statesman]]'', 2 November 2015.</ref><ref>John FitzGibbon, Benjamin Leruth, Nick Startin (editors). ''Euroscepticism as a Transnational and Pan-European Phenomenon''. Taylor & Francis, 2016. p.105</ref><ref>{{Cite journal|last1=Pirro|first1=Andrea LP|last2=Taggart|first2=Paul|last3=Kessel|first3=Stijn van|date=4 July 2018|title=The populist politics of Euroscepticism in times of crisis: Comparative conclusions|journal=Politics|volume=38|issue=3|pages=378–390|language=en|doi=10.1177/0263395718784704|s2cid=149472625|url=http://sro.sussex.ac.uk/77106/3/77106.pdf}}</ref><ref>Hobolt, Sara. "The Crisis of Legitimacy of European Institutions", in ''Europe's Crises''. John Wiley & Sons, 2018. p.256</ref><ref>Han Werts, Marcel Lubbers, and Peer Scheepers (2013) ''[http://eup.sagepub.com/content/14/2/183.short Euro-scepticism and radical right-wing voting in Europe, 2002–2008: Social cleavages, socio-political attitudes and contextual characteristics determining voting for the radical right] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160205111259/http://eup.sagepub.com/content/14/2/183.short|date=5 February 2016}}'', European Union Politics, vol. 14 no. 2: 183–205.</ref> د ۲۰۱۵ز کال راهیسې د اروپايي ټولنې په ډیري هېوادونو کې د بیکارۍ د کچې د راټیټېدو او د کډوالو د کړکېچ د پای ته رسیدو په پایله کې په اروپايي ټولنې باندې د خلکو باور زیات شو. دغه راز د ۲۰۱۹ز کال له ټاکنو وروسته د یوروبارومیټر سروې ښیي چې ۶۸ سلنه خلکو له اروپايي ټولنې ملاتړ کړی، چې دا له ۱۹۸۳ز کال راهیسې ترټولو لوړه کچه ده، ځکه هغه وخت کې دا باور چې اروپایې ټولنه په سم لوري نه ده روانه ۵۰ سلنې ته لوړ شوي و. همدارنګه په اروپايي ټولنې باور د کوویډ-۱۹ وبا په پیل کې ډېره وده کړې وه، خو د ۲۰۲۱ز کال تر مارچ پورې دا بېرته پخوانۍ کچې ته راټیټه شوه.<ref name="Eurobarometer 71">{{cite web |date=September 2009 |title=Standard Eurobarometer 71 (fieldwork June–July 2009) |url=http://ec.europa.eu/COMMFrontOffice/PublicOpinion/index.cfm/Survey/getSurveyDetail/yearFrom/1973/yearTo/2009/surveyKy/829 |access-date=26 November 2009 |publisher=[[European Commission]] |pages=91–3 |format=PDF}}</ref><ref>[http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-5451_en.htm Spring 2015 Standard Eurobarometer: Citizens see immigration as top challenge for EU to tackle]. [[European Commission]]. 31 July 2015.</ref><ref>{{citation|title=Euroscepticism on the rise across Europe as analysis finds increasing opposition to the EU in France, Germany and Spain|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/euroscepticism-on-the-rise-across-europe-as-analysis-finds-increasing-opposition-to-the-eu-in-france-a7069766.html|access-date=1 August 2016|date=7 June 2016}}</ref> == د اروپایې ټولنې په وړاندې سخت شکاکیت == د تاګارت و شزربیاک په باور « د اروپایی ټولنې په وړاندې سخت شکاکیت یا ضدیت له اروپایي ټولنې او اروپایي یووالي سره یو بنسټیز مخالفت دی او په هغو ګوندونو کې زیاتره لیدل کېږي چې فکر کوي د دوی هېوادونه باید د یادې ټولنې له غړیتوب نه لاس په سر شي او یا د اروپایی ټولنې په اړه د دوی تګلارې باید د اروپا  یووالي پر خلاف وي». د اروپا د ازادۍ او مستقیم ډیموکراسۍ ډله په اروپایی پارلمان کې چې د بریکسیټ ګوند او د انګلستان د خپلواکۍ ګوند (UKIP) په څېر ګوندونو له خوا مشخص شوی، د اروپایې ټولنې په وړاندې سخت شکاکیت ښیې. په لوېدیځو اروپایی هېوادونو کې چې د اروپایی ټولنې غړی دی، د د اروپایی ټولنې په وړاندې سخت شکاکیت اوس مهال د زیاترو نظام ضد ګوندونو ځانګړتیا ده.<ref name="Arato 162">{{cite book|title=Euroscepticism and European Integration|last=Arato|first=Krisztina|author2=Kaniok, Petr|publisher=CPI/PSRC|isbn=978-9537022204|page=162|year=2009}}</ref><ref name="Harmsen et al 2005, p. 18">Harmsen et al. (2005), p. 18.</ref><ref name="Gifford 2008 5">{{cite book|title=The Making of Eurosceptic Britain|last=Gifford|first=Chris|year=2008|publisher=Ashgate Publishing|isbn=978-0754670742|page=5}}</ref><ref name="Szczerbiak 7">Szczerbiak et al. (2008), p. 7</ref><ref name="Lewis 2003 211">{{cite book|title=Pan-European Perspectives on Party Politics|last=Lewis|first=Paul G|author2=Webb, Paul D|year=2003|publisher=Brill|isbn=978-9004130142|page=211}}</ref><ref>Harmsen et al. (2005), pp. 31–32</ref> == د اروپایي ټولنې په وړاندې نرم شکاکیت == د اروپایي ټولنې په وړاندې نرم شکاکیت لرونکي د اروپا د محافظه کارانو او اصلاح غوښتونکو هغه ډله ده چې د مرکزي ښي اړخه ګوندونو لکه د چک مدني ډیموکرات ګوند او د اروپا متحد کیڼ اړخه یا د نورډکس زرغون کین اړخي ګوند کوم چې د اروپا په پارلمان کې د کیڼ اړخو ګوندونو ایتلاف دی، د اروپا په وړاندې د نرم شکاکیت ښکارندوی کوي. دا ډله د اروپایی ټولنې د شتون او غړیتوب ملاتړ کوي، خو د اروپایی ټولنې ځینې تګلارو سره مخالقت لري لکه څنګه چې ټاګرټ او سززربیاک وایي « چې نرم شکاکیت درلودونکي له اروپایی ادغام یا اروپایی ټولنې کې له غړیتوب سره هېڅ مخالفت نه لري، خو د اروپایي ټولنې ځینې تګلارې د مخالفت د څرګندولو لامل شوي او یا هغه مهال چې ملي ګټې د اروپایی ټولنې له تګلارو سره په ټکر کې وي». دغه راز د اروپا محافظه کارانو او اصلاح غوښتونکو ډله بیا خپل دریځ د اروپایی ټولنې په وړاندې د نرم شکاکیت په توګه نه ګڼي او پرځای یې خپل دریځ د اروپایی ټولنې د ملاتړکونکو په توګه تشریح کوي .<ref>Szczerbiak et al. (2008), p. 8</ref><ref name="Tagart Szcserbiak">{{cite book|first1=Paul|last1=Taggart|first2=Aleks|last2=Szczerbiak|url=https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=sei-working-paper-no-51.pdf&site=266|title=The Party Politics of Euroscepticism in EU Member and Candidate States|publisher=Sussex European Institute|page=7|year=2001|language=en|access-date=4 August 2015}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Hooghe|first1=Liesbet|last2=Marks|first2=Gary|date=1 July 2007|title=Sources of Euroscepticism|journal=Acta Politica|language=en|volume=42|issue=2|pages=119–127|doi=10.1057/palgrave.ap.5500192|s2cid=144256307|issn=1741-1416}}</ref><ref>{{Cite book|last=Leruth|first=Benjamin|title=The Routledge Handbook of Euroscepticism|publisher=Routledge|year=2020|isbn=978-0-367-50003-0|editor-last=Leruth|editor-first=Benjamin|edition=1st|location=Abingdon, Oxfordshire|pages=391–392|language=EN|editor-last2=Startin|editor-first2=Nicholas|editor-last3=Usherwood|editor-first3=Simon}}</ref><ref>{{Cite book|last=Leruth|first=Benjamin|title=Euroscepticism as a Transnational and Pan-European Phenomenon|publisher=Routledge|year=2018|isbn=978-1-138-59843-0|editor-last=FitzGibbon|editor-first=John|edition=1st|location=Abingdon, Oxon|pages=50|language=EN|editor-last2=Leruth|editor-first2=Benjamin|editor-last3=Startin|editor-first3=Nick}}</ref><ref>{{Cite book|last=Steven|first=Martin|title=The European Conservatives and Reformists (ECR)|publisher=Manchester University Press|year=2020|isbn=978-1-5261-3914-6|edition=1st|location=Manchester|pages=124|language=EN}}</ref> == فرانسه == په فرانسه کې ډیری ګوندونه په مختلفو کچو اروپایې ټولنې په هکله شکاکیت لري، چې ځینې یې د هېوادونو په ملي چارو کې د اروپايي ټولنې د مداخلې پلوي دي ځینې نور بیا له اروپایي ټولنې او یوروزون نه د بشپړ وتلو پلوي دي. دغه راز  دا ګوندونه د سیاسي جریان په ټولو اړخونو پورې اړه لري، نو ځکه د اروپا په وړاندې د دوی د شکاکیت لاملونه ممکن توپیر ولري. په تیرو وختونو کې، ډیری فرانسوي خلک د دې مسلو سره لیوالتیا نه درلوده.<ref>{{cite news|language=fr|url=http://www.lemonde.fr/elections-europeennes/article/2009/06/07/europeennes-l-ump-en-tete-le-ps-en-fort-recul_1203615_1168667.html|title=Européenes : l'UMP en tête, le PS en fort recul|work=Le Monde|date=7 June 2010|access-date=12 February 2010}}</ref> د فرانسې ښي اړخه یوروسیپټیک ګوندونه د ګالیست ډیبوټ جمهوریت ګوند (Gaullist Debout la République) او د فرانسې د غورځنګ ګوند (Mouvement pour la France) رانغاړي. په ورته ډول د ځینو منځلارو ګوندونو په څېر د فرانسې ښي اړخه او افراطي ښي اړخونه په عموم کې له اروپایي ټولنې سره مخالف دي، ځکه چې دوی د فرانسې د سیاسي او اقتصادي حاکمیت له لاسه ورکولو په اړه نیوکه کوي. په دغو سخت دریځو اروپايي شکمنو ګوندونو کې د خلکو د جمهوري غوښتونکو اتحادیه او پخوانۍ ملي جبهه (FN) شامل دي. دغه راز د خلکو د جمهوري غوښتونکو اتحادیې له اروپايي ټولنې، یوروزون او ناټو نه د فرانسې د وتلو غوښتنه کوي، چې په ۲۰۱۷ز کال کې د فرانسې په ولسمشریزو ټاکنو کې د ملي جبهې ګوند ۳۳.۹سلنه رایې وګټلې، چې په دې توګه نوموړۍ ګوند د فرانسه ترټولو لوی یورو سیپټیک ګوند شو. د ۲۰۱۸ز کال جون کې د ملي جبهې ګوند خپل نوم ملي یوالي (RN) ته بدل کړ او په ۲۰۱۹ز کال کې یې له اروپایی ټولنې او یوروزون نه د فرانسې د وتلو د منشور نه خپل ملاتړ واخیست او پرځای یې د ټولنې د دننه څخه د اصلاحاتو غوښتنه وکړه.<ref>{{cite web |date=29 April 2010 |title=Européenes : la dynamique inédite du eurosceptcism |url=http://www.eurosduvillage.eu/Europeennes-la-dynamique-inedite,2709.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101116045426/http://www.eurosduvillage.eu/Europeennes-la-dynamique-inedite,2709.html |archive-date=16 November 2010 |access-date=12 February 2010 |publisher=Euros du village |language=fr}}</ref><ref>{{cite web |title=Europe |url=http://www.frontnational.com/?page_id=1185 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091013135820/http://www.frontnational.com/?page_id=1185 |archive-date=13 October 2009 |access-date=12 February 2010 |publisher=Front National |language=fr}}</ref><ref>{{cite web |date=16 January 2019 |title=Le Rassemblement national abandonne définitivement la sortie de l'euro |url=http://www.lefigaro.fr/politique/2019/01/16/01002-20190116ARTFIG00326-le-rn-abandonne-la-sortie-de-l-euro.php |website=lefigaro.fr}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 November 2019 |title=Retreating Eurosceptics now settle for 'reforms from within' |url=https://www.euractiv.com/section/politics/news/retreating-eurosceptics-now-settle-for-reforms-from-within/}}</ref><ref>{{cite web |date=10 April 2011 |title=Résolution du Parti de Gauche sur l'euro |url=http://www.jean-luc-melenchon.fr/arguments/resolution-du-parti-de-gauche-sur-l%E2%80%99euro/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110608142827/http://www.jean-luc-melenchon.fr/arguments/resolution-du-parti-de-gauche-sur-l%E2%80%99euro/ |archive-date=8 June 2011 |access-date=29 July 2015 |publisher=Worldpress – Politique à Gauche |language=fr}}</ref><ref>{{cite web |date=19 May 2010 |title=Leur Europe n'est pas la nôtre ! |url=http://www.npa2009.org/content/leur-europe-nest-pas-la-n%C3%B4tre |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090524043258/http://www.npa2009.org/content/leur-europe-nest-pas-la-n%C3%B4tre |archive-date=24 May 2009 |access-date=12 February 2010 |publisher=NPA |language=fr}}</ref> == جرمني == د المان لپاره بدیل (AfD) د المان ترټولو لوی اروپايي شکمن ګوند دی. دغه ګوند د ۲۰۱۷ز کال په سپټمبر کې د ۹۴ څوکیو په ترلاسه کولو سره د المان پارلمان ته وټاکل شو. AfD په پیل کې د اروپایې تولنې په وړاندې د نرم دریځه شکاکیت درلودنکی و چې ځان یې د اروپا او د اروپايي ټولنې ملاتړ کونکۍ ګوند باله، خو د یوروزون مخالفت یې کاوه او په یوروزون کې یې د اصلاحاتو غوښتنه کوله. دغه راز د ۲۰۱۴ز کال د اروپا د پارلمان په ټاکنو کې یاد ګوند د ۷ سلنه رایو په ګټلو سره  پنځم ځای خپل کړ او په دې توګه یې ۷ څوکۍ وګټلې او د Eurosceptic اروپايي محافظه کارانو او اصلاح غوښتونکو غړی شو.<ref name="Parties-and-Elections">{{cite web |date=2014 |title=Parties and Election in Europe |url=http://www.parties-and-elections.eu/germany.html}}</ref><ref>{{cite web |title=Bundestagswahl 2017 |url=http://wahl.tagesschau.de/wahlen/2017-09-24-BT-DE/index.shtml |access-date=15 July 2019 |publisher=Wahl.tagesschau.de |تاريخ الأرشيف=2019-07-09 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20190709192014/https://wahl.tagesschau.de/wahlen/2017-09-24-BT-DE/index.shtml |url-status=dead |خونديځ نېټه=2019-07-09 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20190709192014/https://wahl.tagesschau.de/wahlen/2017-09-24-BT-DE/index.shtml |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20190709192014/https://wahl.tagesschau.de/wahlen/2017-09-24-BT-DE/index.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20190709192014/https://wahl.tagesschau.de/wahlen/2017-09-24-BT-DE/index.shtml }}</ref><ref>{{cite news|author=Carla Bleiker|url=http://www.dw.com/en/german-party-says-no-to-the-euro-yes-to-the-eu/a-16660602|title=German party says 'no' to the euro, 'yes' to the EU|work=DW Online|date=11 March 2013|access-date=9 March 2016}}</ref> دغه راز د AfD ګوند په ۲۰۱۵ز کال کې هغه مهال په بشپړ ډول Eurosceptic شو، کله چې د ګوند دننه داخلي وېش رامنځته شوه او په پایله کې فراک پیټري د ګوند مشرۍ په غاړه واخیسته او د اروپایې ټولنې په وړاندې خورا سخت دریځ د غوره کولو لامل شو، چې د دې سخت دریځ په ګډون دوی له یورو زون نه د المان د غړیتوب د پای ته رسولو غوښتنه، د اروپايي ټولنې د پناه غوښتونکو تګلارو نه د وتلو غوښتنه کوله. دغه راز د ۲۰۱۵ز کال جولای کې د AfD یوې جلا شوې ډلې د پرمختګ او تجدید لپاره د اتحاد په نوم یو نوی نرم یورو سیپټیک ګوند رامنځته کړ، چې د ۲۰۱۹ز کال د اروپا پارلماني ټاکنو کې، AfD ګوند د خپلې رایې ونډه له ۷ سلنې او ۷ څوکیو نه ۱۱ سلنه او ۱۱ څوکیو ته لوړه کړه.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-29203423|title=German anti-euro AfD party wins seats in east|work=BBC News|date=15 September 2014|access-date=28 January 2015}}</ref> د ۲۰۲۱ز کال د المان په فدرالي ټاکنو کې AfD د ۱۰.۳ سلنه رایې او ۹۴ څوکۍ وګټلې پداسې حال کې چې نوموړي ګوند په ۲۰۱۷ز کال کې، ۱۲.۶ سلنه رایې او ۸۳ څوکۍ ترلاسه کړې: دا په دې مانا وه چې دوی له درېیم ځای نه پنځم ځای ته لاړل او په دې ډول له زرغون ګوند او FDP نه وروسته پاتې شول، چې په ۲۰۱۷ز کال کې دواړه د AfD په پرتله لږ مشهور وو. <ref name="split">{{cite news|title=AfD chief Lucke denies plans to split the party|url=http://www.dw.de/afd-chief-lucke-denies-plans-to-split-the-party/a-18460878|access-date=27 May 2015|publisher=Deutsche Welle|date=19 May 2015}}</ref> == سرچينې == kfkibvy89u8xg1e6tn0qu9zskj1y2ey 0 65011 352694 335232 2025-06-16T02:58:35Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352694 wikitext text/x-wiki {{مالومات}}توماس مور (زوکړه: د ۱۴۷۸ زکال د فبروري ۷ مه – مړینه: د ۱۵۳۵ زکال د جولای ۶ مه) چې په کاتولیک کلیسا کې د سنټ توماس مور په توګه ورته درناوی کېږي، انګلیسي وکیل، قاضي، ټولنیز فیلسوف، لیکوال، دولتي چارواکی او د رنسانس د دورې پیاوړی انسان پال و. نوموړی د ۱۵۲۹ زکال له اکتوبر میاشتې څخه د ۱۵۳۲ زکال تر مۍ میاشتې پورې د انګلستان لومړي وزیر و. هغه د اتوپیا په نامه کتاب لیکلي چې په ۱۵۱۶ زکال کې خپور شوی چې په هغو کې یې د آرماني جزیروي دولت سیاسي نظام تشرېح کړی. <ref>{{Cite web |title=St. Thomas More |url=http://savior.org/saints/more.htm |access-date=2020-06-29 |website=savior.org |خونديځ نېټه=2019-12-25 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20191225213323/http://www.savior.org/saints/more.htm |url-status=dead |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20191225213323/http://www.savior.org/saints/more.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20191225213323/http://www.savior.org/saints/more.htm }}</ref><ref>[http://www.thomasmorestudies.org/rep_canonization.html Homily at the Canonization of St. Thomas More] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304125607/http://www.thomasmorestudies.org/rep_canonization.html |date=2016-03-04 }} at The Center for Thomas More Studies at the University of Dallas, 2010, citing text "Recorded in The Tablet, June 1, 1935, pp. 694–695"</ref><ref name=":0">{{cite journal|last1=Glenn|first1=Garrard|title=St. Thomas More As Judge and lawyer|journal=Fordham Law Review|date=1 January 1941|volume=10|issue=2|pages=187|url=https://ir.lawnet.fordham.edu/flr/vol10/iss2/2/}}</ref><ref>Linder, Douglas O. [http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/more/morechrono.html The Trial of Sir Thomas More: A Chronology] at University Of Missouri-Kansas City (UMKC) School Of Law</ref><ref>[https://www.vatican.va/jubilee_2000/jubilevents/jub_jubilparlgov_20001026_thomas-more_en.html#BIOGRAPHY Jubilee of parliament and government members, proclamation of Saint Thomas More as patron of statesmen] vatican.va</ref> هغه تر ډېره پورې د پروتستاني اصلاحاتو پر وړاندې مخالفت وکړ او د مارتین لوتر، هالدریش زوینګلی، جان کالوین او ویلیام تیندل د الهیاتو پر وړاندې یې په لیکلي ډول خپل مخالفت څرګند کړ. هغه له کاتولیک کلیسا څخه د اتم هنري له جلاتوب سره شدید مخالفت وکړ او د انګلستان د عالي کلیسا د مشر په توګه یې د هنري د رسمیت پېژندلو او همدارنګه یې د آرګون له کاترین سره د هغه د واده له منلو ډډه وکړه. د برترۍ د لوړې کولو څخه د ډډه کولو له امله په خیانت تورن شو او اعدام شو. داسې راپور ورکړل شوی چې هغه د خپل اعدام پر مهال ویلي: «زه د پاچا ښه او د خدای لومړی بنده مړ کېږم». یوولسم پاپ پیوس په ۱۹۳۵ زکال کې مور شهید وباله. په ۲۰۰۰ زکال کې دویم پاپ جان پال نوموړی د دولتي چارواکو او سیاستوالو لوی شفاعت کوونکی (patron saint وباله. <ref name="JP2PatronSaint">[[Apostolic letter]] issued ''[[motu proprio]]'' proclaiming Saint Thomas More Patron of Statesmen and Politicians, 31 October 2000 [https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/motu_proprio/documents/hf_jp-ii_motu-proprio_20001031_thomas-more_en.html Vatican.va]</ref><ref name="CofEholyDays">{{cite web |year=2011 |title=Holy Days |url=http://www.churchofengland.org/prayer-worship/worship/texts/the-calendar/holydays.aspx |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/2012.06.29-005446/http://www.churchofengland.org/prayer-worship/worship/texts/the-calendar/holydays.aspx |archive-date=29 June 2012 |access-date=20 April 2011 |work=Worship – The Calendar |publisher=[[Church of England]]}}</ref><ref name="Margaret-L-King01a">{{cite book|last=King|first=Margaret L.|url=https://books.google.com/books?id=a63xAgAAQBAJ&pg=PA157|title=Renaissance Humanism: An Anthology of Sources|date=2014|publisher=[[Hackett Publishing]]|isbn=978-1-62466-146-4|page=157}}</ref> == لومړنی ژوند == توماس مور د ۱۴۷۸ زکال د فبروري په ۷ مه د لندن ښار په میلک سټریټ کې وزېږېد. نوموړی د بریالي وکیل او وروسته قاضي جان مور او د هغې د مېرمن اګنس (کورنی نوم یې ګرونګر و) د شپږو ماشومانو دویم و. مور په سنټ انتوني ښوونځي کې زده کړې وکړې چې دغه ښوونځي وروسته د لندن تر ټولو غوره ښوونځی وګڼل شو. له ۱۴۹۰ زکال څخه تر ۱۴۹۲ زکال پورې مور د کانټربري د لوی کشیش او د انګلستان د لارډ چانسلر یا لومړي وزیر جان مورټون چپن وړونکی و. <ref>Jokinen, A. (13 June 2009). [http://www.luminarium.org/renlit/morebio.htm "The Life of Sir Thomas More."] Luminarium. Retrieved 19 September 2011.</ref><ref>{{cite web |year=2014 |title=Sir Thomas More |url=http://www.biography.com/people/thomas-more-9414278 |access-date=30 January 2014 |work=The Biography Channel website}}</ref><ref>{{cite web |date=24 September 2016 |title=Thomas More: Always a Londoner |url=http://tudortimes.co.uk/people/thomas-more-always-a-londoner |access-date=1 May 2019 |website=tudortimes.co.uk}}</ref><ref name="Rebhorn">{{cite book|editor-last=Rebhorn|editor-first=Wayne A|title=Utopia|place=New York|publisher=Barnes & Noble|series=Classics|year=2005|chapter=Introduction}}.</ref> مورټون په ډېرې لېوالتیا سره د «نوو زده کړو» (وروسته د «انسان پالنې» او «لندني انسان پالنې» د سکالرشېپونو په توګه وپېژندل شول) ملاتړ وکړ او ځوانانو ته یې پام ډېر و. مورټون په دې باندې په باور چې مور لوړ پوتانشیل لري هغه یې په اکسفورډ پوهنتون (سنټ مري هال او کانټربري کالج، چې دواړه اوس له منځه تللي) کې زده کړو ته نوماند کړ. <ref name="Ackroyd">{{cite book|last=Ackroyd|first=Peter|title=The Life of Thomas More|place=New York|publisher=Anchor Books|year=1999}}.</ref> مور په ۱۴۹۲ زکال کې په اکسفورډ کې خپلې زده کړې پیل کړې او کلاسلیک تحصیلات یې ترلاسه کړل. هغه د توماس لیناکر او ویلیام ګروسین تر نظر لاندې په زده کړو کولو لاتین او یوناني زده کړه. مور په اکسفورډ کې له دوه کاله زده کړې وروسته – د خپل پلار په ټینګار – اکسفورډ خوشی کړ څو د لندن د حقوقي مراکزو په یوه مرکز کې حقوقي زده کړې وکړي. مور په ۱۴۹۶ زکال کې د لینکولن حقوقي مرکز شاګرد شو؛ نوموړی تر هغه مهاله هلته پاتې شو کله چې یې په ۱۵۰۲ زکال کې د وکیلانو ډلې ته لار ومونده.<ref>{{cite journal|last=Harpsfield|first=Nicholas|title=The Life and Death of Sr Thomas More|place=London|publisher=Early English Text Society|year=1931|pages=12–3}}.</ref> == معنوي ژوند == له روتردام څخه د هغه د ملګري او الهیات پوه دسیدریوس اراسموس په خبره مور څو ځله په کلکه سره دا فکر وکړ څو خپل حقوقي مسلک ته شا کړي او راهب شي. له ۱۵۰۳ زکال څخه تر ۱۵۰۴ زکال پورې هغه د لندن له دیوالونو بهر د کارتوسي صومعۍ په څنګ کې ژوند وکړ او د راهبانو په روحاني چارو کې به یې برخه اخیسته. په داسې حال کې چې هغوی د ده تقوا په کلکه سره ستایله، خو بالاخره یې پرېکړه وکړه چې غیرروحاني پاتې شي، په ۱۵۰۴ زکال کې پارلماني ټاکنو ته ودرېږي او راتلونکی کال واده هم وکړي. <ref>{{cite book|last=Erasmus|first=Desiderius|author-link=Desiderius Erasmus|contribution=Letter to Ulrich von Hutten|editor-last=Adams|editor-first=Robert M.|title=Utopia|year=1991|url=https://archive.org/details/utopiarevisedtra00more|url-access=registration|location=New York|publisher=WW Norton & Co|page=[https://archive.org/details/utopiarevisedtra00more/page/125 125]|isbn=9780393961454}}</ref><ref>{{cite web |title=Erasmus to Ulrich von Hutten |url=http://www.thomasmorestudies.org/docs/Erasmus%20to%20Ulrich%20von%20Hutten.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160316234515/http://www.thomasmorestudies.org/docs/Erasmus%20to%20Ulrich%20von%20Hutten.pdf |archive-date=16 March 2016 |access-date=8 March 2014 |work=The Center for Thomas More Studies. Biographical Accounts: Erasmus' Letters about More |publisher=Thomasmorestudies.org}}</ref><ref>{{cite web |title=Franciscan Calendar |url=http://taucrossregion.org/calendarfranciscansaints.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130505201117/http://www.taucrossregion.org/calendarfranciscansaints.htm |archive-date=5 May 2013 |work=Tau Cross Region of the Secular Franciscan Order}}</ref> == کورنی ژوند == مور په ۱۵۰۵ زکال کې له جین کلت سره واده وکړ. همدغه کال هغه د هغه کور یوه برخه ځانته ګرو کړه چې د اولډ بارج په نوم پېژندل کېده او د د لندن سنټ سټیفن والبروک کلیسا ته څېرمه په باکلرزبري کې یې موقعیت درلود. اته کاله وروسته هغه ټول دغه کور خپل کړ او تر هغه مهاله چې چلسي ته یې کډه وکړه په ټولیزه توګه یې نږدې ۲۰ کاله دلته ژوند وکړ. اراسموس څرګنده کړې چې مور غوښتل خپلې ځوانې مېرمنې ته د هغو زده کړو په پرتله چې وړاندې یې په کور کې کړې وې غوره تحصیلات ورکړي؛ له همدې امله یې هغه د موسیقي او ادبیاتو په برخه کې وروزله. جین په ۱۵۱۱ زکال کې مړه شوه. <ref>{{cite book|last1=Wood|first1=Alexander|title=Ecclesiastical Antiquities of London and Its Suburbs|date=1874|publisher=[[Burns & Oates]]|location=London|pages=105–6|oclc=18479600}}</ref><ref>{{cite book|last1=Reynolds|first1=Ernest E.|title=The field is won; the life and death of Saint Thomas More|date=1968|publisher=Bruce Pub. Co|location=Milwaukee|isbn=978-0-223-97628-3|page=54}}</ref> مور په ۳۰ ورځو کې «د خپلو ملګرو د لارښوونې او عرف پر خلاف» په شرایطو له برابرې یوې ښځې سره د خپلو ګڼ شمېر ملګرو په حضور کې واده وکړ. هغه د الیس میډلټون په نامه کونډه ښځه د خپلو کورنیو چارو او له ماشومانو څخه د ساتنې په موخه وټاکله. د هغوی د واده چټکتیا دومره غیرعادي وه چې وه یې شو کولای د واده د ممنوعیت له قوانینو ځان خلاص کړي؛ هغه چاره چې نوموړي د خپل غوره شهرت لرلو امله ورته په آسانۍ لاسرسی وموند. <ref name="Wegemer">{{cite book|title=Thomas More: A Portrait of Courage|first=Gerard B.|last=Wegemer|year=1995|publisher=Scepter Publishing}}</ref><ref name="Wagner">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=R_c_md3gMpwC|title=Encyclopedia of Tudor England|first1=John A.|last1=Wagner|first2=Susan|last2=Walters Schmid|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-299-9|pages=769–770}}</ref><ref>{{cite book|editor-last=Maddison|editor-first=The Rev. Canon|title=Lincolnshire Pedigrees|publisher=Harleian Society|place=London|year=1903|page=5}}</ref> مور له خپلې دویم واده ماشومان نه لرل، خو د الیس د پخواني مېړه څخه پیدا شوې لور یې د خپلې لور په توګه را لویه کړه. له دې سربېره الیس د دوه نورو ځوانو نجونو سرپرستي هم وکړه: آن کرساکر چې بالاخره یې د هغه له زوی جان مور سره واده وکړ او مارګاریت ګېګز (وروسته کلمنټ) چې د دوی د کورنۍ یوازنۍ هغه غړې وه چې د هغه د اعدام شاهده وه (نوموړې د مور د اعدام په ۳۵ مه کالیزه کې مړه شوه او د هغې لور د مور له وراره ویلیام راستل سره واده وکړ). مور چې یو مهربانه پلار و هر هغه مهال به چې د دولتي او قانوني چارو په موخه له کوره لرې و خپلو ماشومانو ته به یې لیک لیکه او هغوی به یې هم هڅول څو ده ته لیک ولیکي. <ref name="Ackroyd2">{{cite book|last=Ackroyd|first=Peter|title=The Life of Thomas More|place=New York|publisher=Anchor Books|year=1999}}.</ref><ref name="Rogers">{{cite book|editor-last=Rogers|editor-first=Elizabeth Frances|first=Thomas|last=More|title=Selected Letters|url=https://archive.org/details/utopia00lumbgoog|place=New Haven and London|publisher=Yale University Press|year=1961}}.</ref> مور تر ډېره په دې ټینګار درلود چې لوڼې یې هم د زوی په څېر کلاسیکې زده کړې وکړي، هغه لیدلوری چې هغه مهال په بشپړه توګه غیرعادي و. د هغه مشرې لور مارګاریت د خپلې پوهې په ځانګړې توګه په یوناني او لاتین باندې د تسلط موندلو له امله د هغه ډېر تشویق ترلاسه کاوه. مور د ۱۵۲۲ زکال په سپټمبر میاشت کې وروسته له هغې خپلې لور ته پر هغې د علمي لاسته راوړنو له امله د ویاړ کولو وویل چې هغه د خپلې لور لیکلی خط کشیش ته وښود؛ لور یې د هغه له خولې ویلي: <ref name="Ackroyd3">{{cite book|last=Ackroyd|first=Peter|title=The Life of Thomas More|place=New York|publisher=Anchor Books|year=1999}}.</ref><blockquote>هغه مهال چې کشیش لاسلیک ته وکتل چې د یوې ښځینه خط دی، ډېر حیران شو او په ډېری لیوالتیا یې دا لیک ولوست ... هغه وویل چې هېڅکله مې باور نه راځي چې دا دې ستاسو کار وي، مګر دا چې هغه مې باوري کړ او هغه پر ویلو پیل وکړ. هغه په تر ټولو غوره عباراتو وستایۍ ... د دغې خالصې لاتین، د هغو د سموالي، پوهې او له زده کړو سره د مینې له امله. هغه ژر جیب ته لاس کړ او یوه پرتګالي [پرتګالي د طلا سکه] یې را وویستله ... څو تاته یې ستا د ستاینې په موخه ولېږي او څرګنده کړي چې دعا یې له تا سره ده. </blockquote> == لومړنۍ سیاسي چارې == په ۱۵۰۴ زکال کې مور د ګریټ یارموث د استازي په توګه پارلمان ته لار ومونده او په ۱۵۱۰ زکال کې یې له لندن څخه استازولۍ ته مخه کړه. <ref>{{cite web |title=History of Parliament |url=http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1509-1558/member/more-thomas-i-147778-1535 |access-date=13 October 2011 |publisher=History of Parliament Trust |archive-date=30 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230630033826/http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1509-1558/member/more-thomas-i-147778-1535 |url-status=dead }}</ref> له ۱۵۱۰ زکال وروسته مور د لندن ښار له دوه اداره کوونکو ادارو څخه د یوې د مشر په توګه خدمت کاوه، هغه ځایګی چې پام وړ مسئولیت ور ترغاړې و او همدلته یې د یوه رښتیني او اغېزمن دولتي مامور په توګه  شهرت وموند. مور په ۱۵۱۴ زکال کې دولتي شورا ته لار ومونده او همدغه کال د پاچا د مشاورینو د ډلې مشر وټاکل شو. مور د یورک د لوی کاردینال کشیش توماس وولسي سره یوځای په کاله او بروخه کې د روم د سپېڅلي سترواک پنځم چارلز سره له یوه دیپلماتیک ماموریت وروسته عالي دولتي استازی شو او په ۱۵۲۱ زکال کې د خزانه دارۍ د مرستیال په توګه وټاکل شو. <ref>Magnusson (ed.) ''Chambers Biographical Dictionary'' (1990) p. 1039</ref><ref name="rebhorn">Rebhorn, W. A. (ed.) p. xviii</ref> مور د پاچا اتم هنري د منشي او شخصي سلاکار په توګه پام وړ نفوذ وموند؛ هغه د بهرنیو دیپلماتانو هرکلی کاوه، د رسمي اسنادو مسودې یې جوړولې او د لومړي وزیر وولسي او پاچا ترمنځ یې اړیکې مخته وړلې. <ref name="rebhorn2">Rebhorn, W. A. (ed.) p. xviii</ref> == سرچينې == hilce3qfhaghfddnj6urakjsvnxgvex 0 67172 352685 290972 2025-06-15T19:19:15Z 200.24.154.85 352685 wikitext text/x-wiki {{delete}} ستومان راز owdh2pu0yp7x2rwls9hzojbkn4my4yj 0 69460 352690 350654 2025-06-16T00:28:04Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352690 wikitext text/x-wiki افغان امریکایان یا افغانی الاصله امریکایان هغه افغانانو یا امریکایانو ته ویل کېږي چې په اصل کې له افغانستان څخه دي. هغوی د شمالي امریکا لویه افغاني ټولنه جوړوي چې دویمه لویه یې د افغان کاناډایانو ټولنه ده. د افغان امریکایانو په ټولنه کې د افغانستان هر قوم ته اړوند کسان شامل دي. دوی له ډېری مودې راهیسې د امریکا د کډوالو د ادارې او د وګړو د شمېرنې د ادارې له خوا د سپین پوستو په توګه طبقه بندي شوي، په داسې حال کې چې ګڼ شمېر نور یې کېدای شي ځانونه د منځني ختیځ د وګړو یا آسیایي امریکایانو آن د «مرکزي آسیا» یا د «سویلي آسیا» د وګړو په توګه معرفي کړي. <ref name="Zeweri">{{cite book|last=Zeweri|first=Helena|editor=Jonathan H. X. Lee|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife|url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC|year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=117–120|chapter=Afghan American: Identity|chapter-url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA117|quote=Some of Afghan ancestry might choose Middle Eastern as a way to self-identify, while others might pick Asian based on geographical understand of their ancestral lineage, and still others might pick white (non-Hispanic) because it rings truer to them from a racial classification point of view.}}</ref><ref name="UNU">{{cite web |date=May 2018 |title=Economic integration of Afghan refugees in the US, 1980–2015 |url=https://www.wider.unu.edu/sites/default/files/Publications/Working-paper/PDF/wp2018-49.pdf |access-date=2021-08-26 |publisher=World Institute for Development Economics Research}}</ref><ref name="In the Matter of K">{{cite web |date=May 26, 1945 |title=In the Matter of K, 2 I&N Dec. 253 |url=https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27#p256 |access-date=2021-07-23 |work=[[Board of Immigration Appeals]] |publisher=Casetext.com |page=256 |quote=From an ethnological and scientific point of view, Afghans are unanimously considered to be of the [[Caucasian race]] and [[White people|white persons]]. |archive-date=2021-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211019190042/https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27#p256 |url-status=dead }}</ref> په متحده ایالاتو کې د افغانانو ټولنه تر هغه مهاله چې د ۱۹۷۹ زکال په ډسمبر میاشت کې د شوروي اتحاد له برید وروسته ګڼ شمېر افغانان په متحده ایالاتو کې د کډوالو په توګه ومنل شول؛ ډېره کوچنۍ وه. نور کسان هم په افغانستان کې له وروستۍ جګړې وړاندې او وروسته له دغه ټولنې سره یوځای شول. افغان امریکایان د متحده ایالاتو په ټولو سیمو کې ژوند او کار کوي. تر ټولو ډېر افغان امریکایان په کلیفورنیا، ویرجینیا او نیویارک ایالتونو کې ژوند کوي. همدارنګه په زرګونو تنه نور یې په اریزونا، تکزاس، جورجیا، کلراډو، واشنګټن، اوکلاهما، نبراسکا، ایداهو، میسوري، شمالي کارولینا او ایلینوی کې استوګن دي. په ۲۰۲۲ زکال کې د دوی ټولیزه شمېره شاوخوا ۱۵۵ زرو تنو ته رسېده.<ref name="How Biden is resettling Afghans in the US">{{cite web |date=September 1, 2021 |title=How Biden is resettling Afghans in the US |url=https://www.washingtonexaminer.com/news/how-biden-is-resettling-afghan-citizens-in-the-us |access-date=2021-09-01 |publisher=Washington Examiner}}</ref><ref name="Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees">{{cite news|url=https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|title=Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees|publisher=Axios (website)|date=September 1, 2021|access-date=2021-09-01|archive-date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901134908/https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Great Falls Tribune">{{cite web |title=Country of origin: Afghanistan |url=https://data.greatfallstribune.com/refugee/all/afghanistan/all/ |access-date=2021-08-11 |publisher=Great Falls Tribune}}</ref><ref name="Afghans in New York Look Back on a Strange Decade">{{cite news|url=https://www.theatlantic.com/national/archive/2011/09/afghans-in-new-york-look-back-on-a-strange-decade/244386/|title=Afghans in New York Look Back on a Strange Decade|publisher=The Atlantic|date=September 2, 2011|access-date=2021-08-11}}</ref><ref name="UNU2">{{cite web |date=May 2018 |title=Economic integration of Afghan refugees in the US, 1980–2015 |url=https://www.wider.unu.edu/sites/default/files/Publications/Working-paper/PDF/wp2018-49.pdf |access-date=2021-08-26 |publisher=World Institute for Development Economics Research}}</ref><ref>{{Cite web |last=Journal |first=Shannon Najmabadi {{!}} Photographs by Rebecca S. Gratz for The Wall Street |title=White-Collar Afghans Start Over in Nebraska |url=https://www.wsj.com/articles/white-collar-afghans-start-over-in-nebraska-bb17a6c8 |access-date=2023-04-27 |website=WSJ |language=en-US}}</ref><ref name="California and New York are hubs for Afghan resettlement">{{cite news|url=https://www.washingtonexaminer.com/news/california-new-york-hubs-afghan-resettlements|title=California and New York are hubs for Afghan resettlements|publisher=Washington Examiner|date=August 24, 2021|access-date=2021-08-26}}</ref><ref name="Mapped: Afghan refugees headed to 46 states">{{cite news|url=https://www.axios.com/afghan-refugees-each-state-data-bea47ca4-0212-4a41-98bd-a2ea9f15a5bc.html|title=Mapped: Afghan refugees headed to 46 states|publisher=Axios (website)|date=September 16, 2021|access-date=2021-09-16|archive-date=2021-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210916125810/https://www.axios.com/afghan-refugees-each-state-data-bea47ca4-0212-4a41-98bd-a2ea9f15a5bc.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Great Falls Tribune2">{{cite web |title=Country of origin: Afghanistan |url=https://data.greatfallstribune.com/refugee/all/afghanistan/all/ |access-date=2021-08-11 |publisher=Great Falls Tribune}}</ref><ref name="Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees2">{{cite news|url=https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|title=Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees|publisher=Axios (website)|date=September 1, 2021|access-date=2021-09-01|archive-date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901134908/https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Fremont's Little Kabul eyes election with hop">{{cite news|author=Matthew B. Stannard|url=http://www.sfgate.com/bayarea/article/Fremont-s-Little-Kabul-eyes-election-with-hope-3289383.php|title=Fremont's Little Kabul eyes election with hope|work=San Francisco Chronicle|date=August 21, 2009|access-date=2016-01-22}}</ref><ref name="New York's Divided Afghans">{{cite news|url=https://www.gothamgazette.com/demographics/2471-new-yorks-divided-afghans|title=New York's Divided Afghans|work=The Baltimore Sun|date=July 8, 2004|access-date=2021-08-11}}</ref> == تاریخچه او شمېر == افغانان متحده ایالاتو ته د کډوالۍ په برخه کې اوږده مخینه لري، ځکه چې دوی د لومړي ځل لپاره د ۱۸۶۰مې لسیزې په لومړیو کې دغه هېواد ته ورسېدل. دا هغه مهال و چې د افغانستان او متحده ایالاتو اړیکې د ټینګېدو په حال کې وې. والاس فرد محمد ادعا کړې چې هغه په اصل کې د افغانستان دی. د ۱۹۱۷ زکال پر مهال په لومړۍ نړیواله جګړه کې د ولي داد فرد د نوم ثبتونې کارت ښيي چې هغه د کالیفورنیا په لاس انجلس کې د یوه رسټورانټ څښتن و، هغه واده نه و کړی او ویل کېږي چې په ۱۸۹۳ زکال کې د افغانستان د زابل ولایت په شینکۍ ولسوالۍ کې زېږېدلی و. د ۱۹۲۰مې او ۱۹۴۰ مې لسېزې ترمنځ په سلګونو افغانان متحده ایالاتو ته کډه شول. له دې سره له ۱۹۵۳ زکال څخه تر ۱۹۷۰ زکال پورې لږ تر لږه ۲۳۰ تنه په قانوني بڼه متحده ایالاتو ته ولاړل. یو شمېر له دغو څخه هغه افغانان و چې د متحده ایالاتو په پوهنتونونو کې یې د زده کړو بورسونه ترلاسه کړي و. <ref name="National Archives Catalog">{{cite web |date=June 23, 2017 |title=Private Mohammed Kahn: Civil War Soldier |url=https://narations.blogs.archives.gov/2017/06/23/private-mohammed-kahn-civil-war-soldier/ |access-date=July 7, 2017 |work=catalog.archives.gov}}</ref><ref name="ReferenceA">Ancestry.com database, Registration Location: Los Angeles County, California; Roll: 1530899; Draft Board: 17</ref><ref name="Eigo">{{cite encyclopedia|url=https://link.gale.com/apps/doc/CX3273300013/GPS?u=wikipedia&sid=GPS&xid=e9903fbc|author=Eigo, Tim|title=Afghan Americans|encyclopedia=Gale Encyclopedia of Multicultural America|access-date=2021-09-10}}</ref><ref>{{cite web |date=May 26, 1945 |title=In the Matter of K |url=https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27#p256 |access-date=2019-10-12 |work=[[Board of Immigration Appeals]] |publisher=Casetext.com |quote=According to the alien registration figures, there are less than 200 Afghans now living in the United States. |archive-date=2021-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211019190042/https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27#p256 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |date=March 11, 1958 |title=Khan v. Barber, 253 F.2d 547 |url=https://cite.case.law/f2d/253/547/#p548 |access-date=2020-07-28 |work=[[United States Court of Appeals for the Ninth Circuit]] |publisher=Harvard Law School |page=548 |archive-date=2021-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211219140719/https://cite.case.law/f2d/253/547/#p548 |url-status=dead }}</ref><ref name="Eigo2">{{cite encyclopedia|url=https://link.gale.com/apps/doc/CX3273300013/GPS?u=wikipedia&sid=GPS&xid=e9903fbc|author=Eigo, Tim|title=Afghan Americans|encyclopedia=Gale Encyclopedia of Multicultural America|access-date=2021-09-10}}</ref> === افغان کډوال او د ۱۹۸۰ زکال د کډوالۍ قانون === په ۱۹۷۹ زکال کې په افغانستان باندې د شوروي اتحاد له برید وروسته نږدې ۵ میلیونه افغان وګړي بې ځایه شول. هغوی اړ شول په پټه سره نورو هېوادونو ته کډه وکړي (یا پناه وغواړي). دغه افغان کډوالو یا پناه غوښتونکو په ګاونډیو ایران او پاکستان هېوادونو کې د ځانونو لپاره د استوګنې لنډ مهاله ځایونه وموندل او له دغه ځایه بیا په زرګونو تنه اروپا، شمالي امریکا، اقیانوسیې او د نړۍ نورو برخو ته ولاړل. د پاکستان، ایران او هند د قوانینو له مخې په دغه هېواد کې د کډوالو زېږدونکو ماشومانو ته هېڅکله د دغه هېوادونو تابعیت نه ورکول کېده. د هغوی د زیږون سندونو او نورو قانوني اسنادو به بیا دا تائید کوله چې دوی افغانان دي.  د ۱۹۸۰ زکال له پیل راهیسې افغانانو وکولای شول له خپلو کورنیو سره یوځای متحده ایالاتو ته کډه شي. هغوی د کډوالو یا پناه غوښتونکو په توګه ومنل شول. په یو شمېر مواردو کې به یو شمېر کورنۍ د یو سرپرست (مور یا پلار) سره متحده ایالاتو ته تللې ځکه چې له هغو څخه به یو وژل شوی یا مړ شوی و. دوی په پیل کې د نیویارک په ښاري برخو، کالیفورنیا (تر ډېره پورې د سانفرانسېسکو په خلیج او د لاس انجلس اورنج کونتي سیمه) او د متحده ایالاتو په یو شمېر نورو برخو کې میشت شول چېرې چې د مسلمانو ټولنو لویو مراکزو دوی تر خپل چتر لاندې راوړل. د کالیفورنیا فریمانټ ښار د ګڼ شمېر افغان امریکایانو کور وګرځېد چې ورپسې په شمالي وریجنیا او د نیویارک ښار په کویینز برخه کې میشت شول. له دې سره د افغان امریکایانو کوچنۍ ټولنې په تکزاس، اریزونا، اوکلاهما، واشنګټن، جورجیا، میشیګان، ایداهو، میسوري، ایلینوی، پنسلوانیا، فلوریډا، شمالي کارولینا، ماساچوست، مریلنډ، کانټیکاټ، کلوراډو، اوهایو، یوتا، نیو مکسیکو، اورېګان، ټنسي او نورو ځایونو کې هم شتون لري. په شیکاګو ښار کې د ۲۰۰۰ زکال نفوس شمېرنې وښووله چې دلته ۵۵۶ تنه افغان امریکایان میشت دي چې نږدې نیمايي یې په ښار کې دننه ژوند کوي. <ref name="Afghans in New York Look Back on a Strange Decade2">{{cite news|url=https://www.theatlantic.com/national/archive/2011/09/afghans-in-new-york-look-back-on-a-strange-decade/244386/|title=Afghans in New York Look Back on a Strange Decade|publisher=The Atlantic|date=September 2, 2011|access-date=2021-08-11}}</ref><ref name="California and New York are hubs for Afghan resettlement2">{{cite news|url=https://www.washingtonexaminer.com/news/california-new-york-hubs-afghan-resettlements|title=California and New York are hubs for Afghan resettlements|publisher=Washington Examiner|date=August 24, 2021|access-date=2021-08-26}}</ref><ref name="Fremont's Little Kabul eyes election with hop2">{{cite news|author=Matthew B. Stannard|url=http://www.sfgate.com/bayarea/article/Fremont-s-Little-Kabul-eyes-election-with-hope-3289383.php|title=Fremont's Little Kabul eyes election with hope|work=San Francisco Chronicle|date=August 21, 2009|access-date=2016-01-22}}</ref><ref name="Mapped: Afghan refugees headed to 46 states2">{{cite news|url=https://www.axios.com/afghan-refugees-each-state-data-bea47ca4-0212-4a41-98bd-a2ea9f15a5bc.html|title=Mapped: Afghan refugees headed to 46 states|publisher=Axios (website)|date=September 16, 2021|access-date=2021-09-16|archive-date=2021-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210916125810/https://www.axios.com/afghan-refugees-each-state-data-bea47ca4-0212-4a41-98bd-a2ea9f15a5bc.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Great Falls Tribune3">{{cite web |title=Country of origin: Afghanistan |url=https://data.greatfallstribune.com/refugee/all/afghanistan/all/ |access-date=2021-08-11 |publisher=Great Falls Tribune}}</ref><ref name="UNU3">{{cite web |date=May 2018 |title=Economic integration of Afghan refugees in the US, 1980–2015 |url=https://www.wider.unu.edu/sites/default/files/Publications/Working-paper/PDF/wp2018-49.pdf |access-date=2021-08-26 |publisher=World Institute for Development Economics Research}}</ref><ref name="Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees3">{{cite news|url=https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|title=Denver ranks among top relocation destinations for Afghan refugees|publisher=Axios (website)|date=September 1, 2021|access-date=2021-09-01|archive-date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901134908/https://www.axios.com/denver-afghan-refugees-resettlement-458c5fca-f8c0-4a17-b07f-8d9aeb24ab2a.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |author=Daniel Greene |date=2004 |title=Afghans |url=http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/26.html |access-date=January 21, 2016 |publisher=Encyclopedia.chicagohistory.org}}</ref> د ۱۹۸۰مې لسیزې په لومړیو کې هغه لومړني افغانان چې متحده ایالاتو ته کډه شول تر ډېره پورې بډایه، ښاريان او زده کړو لرونکي و. هغوی په داسې حال کې چې د لنډ مهال لپاره په هند او پاکستان کې استوګن و، خو په سمه توګه یې د کډوالو د وضعیت غوښتنې غوښتنلیکونه سپارلي و او او ګڼ شمېر یې وړاندې له دې چې په متحده ایالاتو کې ځای پر ځای شي تر جرمني یې ځانونه رسولي و. د کورنیو د یوځای کولو پروګرام د لږ هوسا ژوند لرونکو کلیوالي افغانانو لپاره متحده ایالاتو ته د تلو لار برابره کړه، د دغو کسانو څخه ډېری بې سواده و او د خپل سنتي کلیوالي ژوند سبک یې هم وساته.<ref>{{Cite web |title=Afghan Culture Profile |url=http://www.culturalorientation.net/content/download/2137/12309/version/1/file/The+Afghans+Culture+Profile.pdf |accessdate=26 March 2023 |تاريخ الأرشيف=15 January 2022 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220115114351/http://www.culturalorientation.net/content/download/2137/12309/version/1/file/The+Afghans+Culture+Profile.pdf |url-status=dead |خونديځ نېټه=15 January 2022 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20220115114351/http://www.culturalorientation.net/content/download/2137/12309/version/1/file/The+Afghans+Culture+Profile.pdf |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20220115114351/http://www.culturalorientation.net/content/download/2137/12309/version/1/file/The+Afghans+Culture+Profile.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220115114351/http://www.culturalorientation.net/content/download/2137/12309/version/1/file/The+Afghans+Culture+Profile.pdf }}</ref> === په ۲۰۲۱ زکال کې د افغانانو تخلیه === د ۲۰۲۱ زکال په اګست میاشت کې په کابل باندې د طالبانو له یوځل بیا واکمنېدو وروسته ګڼ شمېر افغانان په ځانګړې توګه هغه کسان چې د متحده ایالاتو له ځواکونو سره یې په افغانستان کې کار کړی و، متحده ایالاتو ته یووړل شول. == کلتور == په متحده ایالاتو کې د نورو کډوالو په څېر افغان امریکایانو هم په تدریجي بڼه د امریکايي ژوند سبک غوره کړ. خو له دې سره لا هم هغه کسانو ته چې په افغانستان کې زېږېدلي و د افغانستان کلتور زیات ارزښت درلود. د بېلګې په توګه هغوی په خپلو کورونو کې تر ډېره افغاني جامې اغوستې، افغاني نندارې (ډرامې یا فلمونه) یې کتلې، افغاني موسیقي ته یې غوږ نیو، تر ډېره یې افغاني خواړه خوړل او په ډېرې لیوالتیا سره یې د ځانون د افغانستان د سیاست اړوند خبرول. دوی همدارنګه په شفاهي ډول د کیسو کولو سنت ته ارزښت ورکاوه. د دوی کیسې تر ډېره د ملا نصرالدین، افغاني تاریخ، افسانو او ادیانو اړوند وې. <ref name="Eigo3">{{cite encyclopedia|url=https://link.gale.com/apps/doc/CX3273300013/GPS?u=wikipedia&sid=GPS&xid=e9903fbc|author=Eigo, Tim|title=Afghan Americans|encyclopedia=Gale Encyclopedia of Multicultural America|access-date=2021-09-10}}</ref> افغان امریکایانو به د اګست ۱۹ مه د افغانستان د خپلواکۍ ورځې په توګه لمانځله هغه ورځ چې په ۱۹۱۹ زکال کې غازي امان الله خان له انګلیس سره د یوې معاهدې له لاسلیک کولو وروسته د افغانستان بشپړه خپلواکي اعلان کړه. په هغو ښارونو کې چې افغاني ټولنو په کې شتون درلود په معمول ډول به په دغه ورځ په پارکونو او د هغوی په موټرو کې د افغانستان تور، سور او شین رنګه بیرغ لیدل کېده. اختر او د نوي کال ورځ تر اوسه د افغان امریکایانو د جشنونو ورځې دي. په ۲۰۲۱ زکال کې د United States of Al تر عنوان لاندې امریکايي کمیډي کې د افغان امریکایانو د کلتور څرګندونه شوې. <ref>{{cite book|author=Vic Kovacs|title=Life as an Afghan American|url=https://books.google.com/books?id=0UpgDwAAQBAJ&pg=PA21|date=15 December 2017|publisher=The Rosen Publishing Group, Inc|isbn=978-1-5383-2239-0|pages=21–}}</ref><ref>{{cite web |date=August 2006 |title=Embassy Celebrates Independence Day |url=http://www.embassyofafghanistan.org/newsletter/newsletter/aug06.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100617010432/http://www.embassyofafghanistan.org/newsletter/newsletter/aug06.html |archive-date=June 17, 2010 |work=Afghan Embassy news letter |volume=34}}</ref><ref>{{Cite news|last=Waxman|first=Sharon|date=2001-10-31|title=Kabul in Miniature|language=en-US|newspaper=Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/2001/10/31/kabul-in-miniature/e6ce929c-db07-43d1-93d5-2d437d6c8cad/|access-date=2022-10-05|issn=0190-8286}}</ref> === دین === ډیری افغان امریکایان مسلمانان دي چې د سني اسلام څخه پیروي کوي په داسې حال کې چې شیعه مسلمانان هم په پریمانه کچه په کې شتون لري. په شمالي ویرجینیا کې ډېری استوګن افغان امریکایان د آل دالس سیمې د اسلامي ټولنې غړي دي چې یو شمېر سیمه ییزې څانګې هم لري. په ۲۰۰۱ زکال کې د سپټمبر د ۱۱ مې له بریدونو وروسته په نیویارک ښار کې د افغان امریکایانو له خوا اداره کېدوني جومات له ټپیانو سره د مرستې په موخه وینه ورکړه، د نړیوالې سوداګرۍ په مرکز کې یې د وژل شوو لپاره دعاوې وکړې او د نیویارک ښار د اور وژونکو د یادګار جوړولو په موخه یې مالي امکانات برابر کړل. <ref>{{cite web |date=August 25, 2021 |title=The ADAMS Center is helping Afghan evacuees make a new life in Northern Virginia |url=https://www.tysonsreporter.com/2021/08/25/the-adams-center-is-helping-afghan-evacuees-make-a-new-life-in-northern-virginia/ |access-date=2021-09-16 |publisher=Tysons Reporter}}</ref><ref>{{Cite web |title=Home |url=https://adamscenter.org/ |website=All Dulles Area Muslim Society (ADAMS) |accessdate=26 March 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1564157.stm|title=Troubling times for Afghan-Americans|publisher=BBC News|date=September 26, 2001|access-date=2015-03-17}}</ref> ورته مهال په نیویارک ښار کې د افغان یهودانو یوه ټولنه شتون لري چې په ۲۰۰۷ زکال کې یې شمېر نږدې ۲۰۰ کورنۍ و. په لاس انجلس کې میشت یو شمېر افغان امریکایان د عیسویت پیروان دي. د تلویزیوني خپرونو جوړونکی حسین اندریاس په امریکا کې هغه افغان عیسوي دی چې هزاره قومي ډلې ته اړوند دی. له ابراهیمي دینونو هاخوا د افغان هندوانو او سکانو ټولنې هم په دغه هېواد کې شتون لري. هغوی تر ډېره پورې په نیویارک او مریلنډ ایالتونو کې استوګن دي. <ref name="rferl.org">{{cite news|url=https://www.rferl.org/content/article/1077209.html|title=U.S.: Afghan Jews Keep Traditions Alive Far From Home|date=June 19, 2007|publisher=Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL)|work=Nikola Krastev|access-date=2013-09-07}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www1.cbn.com/700club/long-road-christ-muslims-story|title=The Long Road to Christ: A Muslim's Story|publisher=Christian Broadcasting Network|date=|access-date=2021-08-26}}</ref><ref name="afghanchurch.net">{{cite web |title=Afghan Christian Fellowship, Los Angeles |url=https://www.afghanchurch.net/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180808060429/http://www.afghanchurch.net/ |archive-date=August 8, 2018 |access-date=March 17, 2015 |work=afghanchurch.net}}</ref><ref name="First Afghan Hindu and Sikh Temple in Maryland a Cultural Bridge">{{cite video|last1=Ahmadi|first1=Mohammad|title=First Afghan Hindu and Sikh Temple in Maryland a Cultural Bridge|url=https://www.voanews.com/a/first-afghan-hindu-sikh-temple-maryland-cultural-bridge/4381558.html|website=Voice of America|date=May 6, 2018|access-date=2018-11-25}}</ref><ref>{{cite news|title=Afghani Sikh and Hindu Community pay tribute to their brethren slain in Afghanistan|url=https://www.theindianpanorama.news/unitedstates/afghani-sikh-and-hindu-community-pay-tribute-to-their-brethren-slain-in-afghanistan/|publisher=The Indian Panorama Newspaper|date=6 July 2018|access-date=2018-11-25}}</ref> === رسنۍ === افغان امریکانو د خپلو ډیاسپورا کسانو (په بهر کې میشتو کارپوهانو) لپاره یو شمېر رسنۍ جوړې کړې دي، د بېلګې په توګه له دغو رسنیو څخه کولای شو اریانا افغانستان، پیام افغان، توتي تلویزیون او پامیر تلویزیون ته اشاره وکړو. په ۱۹۹۰مه لسیزه کې د افغانستان تلویزیون په لاس انجلس کې د KSCI اتلسم چینل له خوا خپرېده؛ همدارنګه یو شمېر مجلې لکه د افغانستان هنداره (Afghanistan Mirror) هم چاپېدله. له دې سره په خوا کې یو شمېر سازمونه د افغان ځوانانو، همبستګۍ، د ښځو د حقونو او نورو موخو لپاره جوړ شول. <ref>{{cite web |title=An Afghan Variety Show on the Bay |url=https://psmag.com/magazine/an-afghan-variety-show}}</ref><ref>{{cite web |title=Live Streaming Music. Afghan Entertainment TV. TriVision &#124; Tuti |url=http://tuti.tv/about-tuti/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180222160910/http://tuti.tv/about-tuti/ |archive-date=22 February 2018 |access-date=4 October 2022 |website=tuti.tv}}</ref><ref>{{cite web |date=2022-09-15 |title=Radio Afghan Los Angeles / 95.5FM / SoCalAfghan.com Debuts 'An Hour with Fatah' |url=https://www.prunderground.com/radio-afghan-los-angeles-95-5fm-socalafghan-com-debuts-an-hour-with-fatah/00275919/ |publisher=PRUnderground |accessdate=2022-12-24}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_QezyxtLr04C&pg=PA86|title=Afghanistan: Civil War or Uncivil Peace? : Hearing Before the Subcommittee on Asia and the Pacific of the Committee on International Relations, House of Representatives, One Hundred Fourth Congress, Second Session, May 9, 1996|year=1996|isbn=9780160539107}}</ref><ref>{{Cite web |title=Afghanistan by Afghans – Afghan Cultrual Foundation |url=https://theafghan.org/show/ |accessdate=26 March 2023}}</ref> == سرچينې == 0ddn4lrtupekzex8kuc4nvmqeuvoo7l 0 70258 352687 298762 2025-06-15T23:48:40Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352687 wikitext text/x-wiki آنتوني سټیفن فاوچي (زوکړه: د ۱۹۴۰ زکال د ډسمبر ۲۴مه) د طبابت او ایمیونولوژي په برخه کې امریکايي عالم دی چې له ۱۹۸۴ زکال څخه یې تر ۲۰۲۲ زکال پورې په امریکا کې د الرژیو او عفوني ناروغیو د ملي انیستیتوت (NIAID) د مشر او له ۲۰۲۱ زکال څخه یې تر ۲۰۲۲ زکال پورې په طبي چارو کې د امریکا د ولسمشر د ستر سلاکار په توګه خدمت کړی. <ref>{{Cite web |last=Maxouris |first=Christina |date=December 11, 2020 |title=Fauci, Kamala and other words you pronounced incorrectly in 2020 |url=https://www.cnn.com/2020/12/11/us/mispronounced-words-2020-trnd/index.html |access-date=June 27, 2023 |website=CNN |language=en}}</ref><ref name="NYT-20221210">{{cite news|last=Fauci|first=Anthony|authorlink=Anthony Fauci|title=Anthony Fauci: A Message to the Next Generation of Scientists|url=https://www.nytimes.com/2022/12/10/opinion/anthony-fauci-retirement.html|date=December 10, 2022|work=[[The New York Times]]|accessdate=December 11, 2022}}</ref><ref name="NIAID">{{cite web |title=Biography Anthony S. Fauci, M.D. NIAID Director |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030171118/http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-date=October 30, 2007 |publisher=NIAID}}</ref><ref>{{cite press release|url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/anthony-s-fauci-awarded-highest-honor-association-american-physicians|title=Anthony S. Fauci Awarded the Highest Honor of the Association of American Physicians|publisher=National Institutes of Health|accessdate=January 26, 2022|date=April 15, 2007|archive-date=January 5, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180105103309/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/anthony-s-fauci-awarded-highest-honor-association-american-physicians|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|date=2021|title=Fauci: The Virus Hunter|work=PBS|type=Special Documentary}}</ref> فاوچي د روغتیا په ملي انستیتیوت کې د ډاکټر په توګه، ۵۰ کاله د متحده ایالاتو د عامې روغتیا په برخه کې خدمت وکړ او د رونالډ ریګان د ولسمشرۍ له دورې را وروسته یې د امریکا د هر ولسمشر د روغتیايي چارو د سلاکار په توګه دنده ترسره کړې. هغه مهال چې نوموړی د NIAID مشر و، د یو څېړونکي عالم او همدارنګه یې د دغه انستیتیوت د مشر په توګه د ایډز په څېر د نورو ایمني ناروغیو پر وړاندې مبارزه کې ونډه لرله. <ref name="Alba_Frenkel">{{cite web |last1=Alba |first1=Davey |author-link1=Davey Alba |last2=Frenkel |first2=Sheera |date=March 28, 2020 |title=Medical Expert Who Corrects Trump Is Now a Target of the Far Right |url=https://www.nytimes.com/2020/03/28/technology/coronavirus-fauci-trump-conspiracy-target.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402135959/https://www.nytimes.com/2020/03/28/technology/coronavirus-fauci-trump-conspiracy-target.html |archive-date=April 2, 2020 |access-date=April 9, 2020 |website=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NIAID2">{{cite web |title=Biography Anthony S. Fauci, M.D. NIAID Director |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030171118/http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-date=October 30, 2007 |publisher=NIAID}}</ref> نوموړی له ۱۹۸۳ زکال څخه تر ۲۰۰۲ زکال پورې د ټولې نړۍ په علمي مجلاتو کې ډېر یادېدونکی عالم و. په ۲۰۰۸ زکال کې د امریکا ولسمشر جورج ډبلیو. بوش نوموړي ته له ایډز څخه د مخنیوي په پروګرام (PEPFAR) کې د فعالې ونډې لرلو له امله د آزادۍ ولسمشریز مډال ورکړ چې په متحده ایالاتو کې تر ټولو عالي ملکي مډال دی. د کوېډ – ۱۹ وبا پر مهال نوموړي د ولسمشر ډونالډ ټرامپ په ولسمشریزه دوره کې په سپینه ماڼۍ کې د کرونا له ویروس سره د مبارزې کوونکې ډلې د مخکښ غړي په توګه خدمت وکړ. د فاوچي مشورې په مکرر ډول د ټرامپ د څرګندونو سره په تضاد کې وې او د ټرامپ ملاتړو ادعا کوله چې فاوچي هڅه کوي ټرامپ د بیاځلي ټاکنو پر مهال له سیاسي پلوه کمزوری کړي. وروسته له هغه چې بایډن ولسمشر شو، فاوچي په سپینه ماڼۍ کې د کوېډ – ۱۹ وبا څخه د مخه نیونکې ډلې اصلي غړی شو او د بایډن د لوړ پوړي طبي سلاکار په توګه یې دنده پیل کړه. فاوچي د ۲۰۲۲ زکال د ډسمبر په ۳۱مه له خپلې دندې استعفا ورکړه. <ref>{{Cite web |last=Choi |first=Matthew |date=December 3, 2020 |title=Biden asks Fauci to stay on Covid team, become chief medical adviser |url=https://www.politico.com/news/2020/12/03/biden-fauci-covid-team-442739 |access-date=December 7, 2020 |website=Politico}}</ref><ref>{{Cite news|last=Baltimore|first=Kenya Evelynin|date=December 4, 2020|title=Fauci accepts offer of chief medical adviser role in Biden administration|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/us-news/2020/dec/04/fauci-accepts-biden-offer-chief-medical-adviser|access-date=December 7, 2020|issn=0261-3077}}</ref> == لومړنی ژوند او زده کړې == آنتوني فاوچي د ۱۹۴۰ زکال د ډسمبر په ۲۴مه د نیویارک ښار په بروکلین سیمه کې د یوجنیا لیلیان (کورنی نوم یې ابیس؛ ۱۹۰۹- ۱۹۶۵ زکال) او سټیفن اې. فاوچي (۱۹۱۰- ۲۰۰۸ زکال) په کورنۍ کې وزیږېد. د هغه پلار درمل جوړونکی (فارماسېست) و چې په کلمبیا پوهنتون کې یې زده کړې کړې وې او یو درملتون یې درلود. د فاوچي مور او خور د دغه درملتون په اداري برخه کې کار کاوه؛ فاوچي به د خلکو د نسخو له مخې هغوی ته درمل ورکول او همدارنګه یې د ثبت په دفتر کې کار کاوه. مور یې سربېره پر دې د کالیو وینځلو په یوه کارخونه کې هم کار کاوه. هغه مهال چې نوموړی ماشوم و له دویمې نړیوالې جګړې سره یې لیوالتیا ومونده او د بېکارۍ پر مهال کې به یې د باسکټبال او بیسبال لوبه کوله. <ref>{{Cite web |last=Chan |first=Diana |date=2023-02-15 |title=Anthony Fauci biography and career timeline |url=https://www.pbs.org/wnet/americanmasters/anthony-fauci-biography-and-career-timeline/26116/ |access-date=2023-07-14 |website=American Masters |publisher=[[PBS]] |language=en-US}}</ref><ref name="MedalBio">{{cite journal|last1=Gallin|first1=John I.|title=Introduction of Anthony S. Fauci, MD|journal=Journal of Clinical Investigation|date=October 1, 2007|volume=117|issue=10|pages=3131–3135|doi=10.1172/JCI33692|pmid=17909634|pmc=1994641}}</ref><ref name=":4">{{Cite news|last=Peele|first=Anna|date=June 29, 2022|title=The Pandemic Is Waning. Anthony Fauci Has a Few More Lessons to Share.|url=https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/06/27/anthony-fauci-post-pandemic-interview/|url-status=live|access-date=June 30, 2022|newspaper=The Washington Post}}</ref><ref name=":5">{{Cite web |title=Anthony Fauci |url=https://www.britannica.com/biography/Anthony-Fauci |access-date=September 18, 2022 |website=[[Encyclopædia Britannica]] |language=en}}</ref> د فاوچي نیکه او نیا د نوولسمې پېړۍ په وروستیو کې له ایټالیا څخه متحده ایالاتو ته کډه شول. د هغه پلرنی نیکه او نیا، آنتونیو فاوچي او کالوګرا ګواردینو د ایټالیا د سیاکا او مورنی نیکه او نیا یې د ناپل اصلی اوسېدونکي و. د هغه مورنۍ نیا رافیلا تریماتیرا خیاطه و او نیکه یې جیوویني ابیس سویسي الاصله هنرمند و چې په ایټالوي مجلو کې یې د نقاشیو د خپرېدو او همدارنګه د هغو سوداګریزو ګرافیکي طراحیو له امله شهرت درلود چې تر ډېره د زیتونو د غوړو په ډبیو باندې چاپېدلې. فاوچي د یو کاتولیک په توګه را لوی شو، خو اوس مهال ځان یو بشرپاله بولي او څرګندوي چې فکر کوي «د سازمان یافته مذهب اړوند ګڼ شمېر داسې موارد شتون لري چې د شرم وړ دي او [دی لیوالتیا لري] له هغو څخه ځان لرې وساتي». په ۲۰۲۱ زکال کې نوموړی د امریکا د بشرپالونکې ټولنې له خوا د کال بشرپاله کس وټاکل شو.<ref name="MedalBio2">{{cite journal|last1=Gallin|first1=John I.|title=Introduction of Anthony S. Fauci, MD|journal=Journal of Clinical Investigation|date=October 1, 2007|volume=117|issue=10|pages=3131–3135|doi=10.1172/JCI33692|pmid=17909634|pmc=1994641}}</ref><ref>{{cite interview|title=Fauci89: Transcription of oral history interview|interviewer=[[Victoria Harden]]|last=Fauci|first=Anthony|url=http://history.nih.gov/NIHInOwnWords/assets/media/pdf/Fauci89.pdf|publisher=NIH|archive-url=https://web.archive.org/web/20160409183210/https://history.nih.gov/NIHInOwnWords/assets/media/pdf/Fauci89.pdf|archive-date=April 9, 2016|date=March 7, 1989}}</ref><ref>{{cite interview|interviewer=Brian Lamb|last=Fauci|first=Anthony|url=https://www.c-span.org/video/transcript/?id=9390|title=Q&A with Dr. Anthony Fauci|website=C-SPAN|date=January 8, 2015|access-date=May 11, 2020|archive-date=June 15, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615144914/https://www.c-span.org/video/transcript/?id=9390|url-status=live}}</ref> فاوچي د منهتن په پورتنۍ ختیځه برخه کې د ریګېس عالي لیسې په نامه رقابتي یسوعي ښوونځي ته ولاړ. نوموړی په دغه ښوونځي کې د باسکټبال د ډلې کپتان و په داسې حال کې چې یوازې ۵ فوټه او اووه اېنچه (۱۷۰ سانتي متره) قد یې درلود. «د نورو لپاره د نارینتوب والي» یسوعي فلسفې پر فاوچي تل پاتی اغېز درلود. هغه د ښوونځي په نیمايي کې پرېکړه وکړه ډاکټر شي. له همدې امله په ۱۹۵۸ زکال کې له ښوونځي څخه له فراغت وروسته د هالي کراس کالج ته ولاړ او په ۱۹۶۲ زکال کې یې د طبابت لپاره د چمتووالي په موخه د کلاسیک زده کړو لیسانس سند ترلاسه کړ. فاوچي له دې وروسته د کرنل پوهنتون د طب پوهنځي ته ولاړ (اوس مهال مهال د وایل کرنل طبي پوهنتون دی) او په ۱۹۶۶ زکال کې په لومړۍ درجه له دغه ځایه فارغ شو. په کرنل کې هغه د داخلې په برخه کې زده کړې وکړې او تر ډېره یې د عفوني ناروغیو او د وجود د ایمني سیسټم سره په اړوندو موضوعانو تمرکز درلود. له دې وروسته فاوچي د نیویارک په روغتون - کرنل طبي مرکز (اوس مهال د وایل کرنل طبي مرکز دی) کې د تخصص ترلاسه کولو ته مخه کړه. <ref name="NIAID3">{{cite web |title=Biography Anthony S. Fauci, M.D. NIAID Director |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030171118/http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-date=October 30, 2007 |publisher=NIAID}}</ref><ref name="captain">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/opinions/2020/07/16/anthony-fauci-built-truce-trump-is-destroying-it/|title=Anthony Fauci built a truce. Trump is destroying it.|last=Roberts|first=Molly|date=July 16, 2020|newspaper=[[The Washington Post]]|access-date=July 19, 2020}}</ref><ref>{{cite news|last=Hunsinger Benbow|first=Dana|title=Donnie Walsh on losing basketball game to Dr. Anthony Fauci: 'How did that happen?'|date=April 2, 2020|newspaper=The Indianapolis Star|url=https://www.indystar.com/story/sports/nba/pacers/2020/04/02/anthony-fauci-basketball-player-donnie-walsh-losing-fauci/5107766002/|access-date=April 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403022035/https://www.indystar.com/story/sports/nba/pacers/2020/04/02/anthony-fauci-basketball-player-donnie-walsh-losing-fauci/5107766002/|archive-date=April 3, 2020|url-status=live}}</ref><ref name=":42">{{Cite news|last=Peele|first=Anna|date=June 29, 2022|title=The Pandemic Is Waning. Anthony Fauci Has a Few More Lessons to Share.|url=https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/06/27/anthony-fauci-post-pandemic-interview/|url-status=live|access-date=June 30, 2022|newspaper=The Washington Post}}</ref><ref name="NIAID4">{{cite web |title=Biography Anthony S. Fauci, M.D. NIAID Director |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030171118/http://www3.niaid.nih.gov/about/directors/biography/ |archive-date=October 30, 2007 |publisher=NIAID}}</ref> == شخصي ژوند == فاوچي له ډېر مهال راهیسې په واشنګټن ډي.سي کې ژوند کوي؛ واشنګټن پوسټ په ۲۲ زکال کې راپور خپور کړ چې نوموړی «له ۱۹۷۷ زکال راهیسې په خپل ساده، خو امکاناتو لرونکي کور کې» اوسیږي. نوموړي په ۱۹۸۵ زکال کې له کریسټین ګریډي سره واده وکړ چې د روغتیا په ملي انستیتوت کې د بایوایتیک د برخې نرسه وه او د یوه ناروغ د درملنې پر مهال یې له یوبل سره لیدلي و. ګریډي اوس مهال د روغتیا د ملي انستیتیوت په روغتیايي مرکز کې د بایوایتک د څانګې مشره ده. دوی دواړه درې پیغلې لورانې لري. <ref name=":43">{{Cite news|last=Peele|first=Anna|date=June 29, 2022|title=The Pandemic Is Waning. Anthony Fauci Has a Few More Lessons to Share.|url=https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/06/27/anthony-fauci-post-pandemic-interview/|url-status=live|access-date=June 30, 2022|newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Fauci|first=Jennifer|date=February 2002|title=Patient Portables|journal=The Nurse Practitioner|volume=27|issue=2|pages=54|doi=10.1097/00006205-200202000-00032|issn=0361-1817}}</ref><ref>{{Cite web |last=Larson |first=Shannon |date=June 30, 2022 |title=Fauci was forced to miss his daughter's wedding because he had COVID |url=https://archive.ph/QIypv |access-date=March 24, 2023 |website=Boston Globe}}</ref><ref name=":0">{{cite news|last1=LeBlanc|first1=Paul|title=Fauci warns against 'false complacency' as Trump touts falling coronavirus death rate|url=https://edition.cnn.com/2020/07/07/politics/fauci-coronavirus-pandemic-us-response/index.html|access-date=July 13, 2020|work=CNN|date=July 8, 2020|archive-date=July 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200711172649/https://edition.cnn.com/2020/07/07/politics/fauci-coronavirus-pandemic-us-response/index.html|url-status=live}}</ref> د ۲۰۲۲ زکال د جون په ۱۵مه د فاوچي د کویډ – ۱۹ معاینې پایله مثبته راووته او د دغې ناروغۍ خفیف علایم یې تجربه کړل. هغه په بشپړه توګه واکسین وکړل او همدارنګه یې دوه ډوزه پیاوړي کوونکي شاټونه هم واخیستل. <ref>{{cite web |last1=Stanton |first1=Cady |date=June 15, 2022 |title=Dr. Anthony Fauci tests positive for COVID-19, is experiencing mild symptoms |url=https://www.usatoday.com/story/news/nation/2022/06/15/anthony-fauci-tests-positive-covid-19-experiencing-mild-symptoms/7638084001/ |website=USA Today}}</ref> د تقاعد پر مهال د هغه کلنی معاش ۴۸۰۶۵۴ ډالره و چې په دې سره هغه مهال په متحده ایالاتو کې د زیاتو امتیازاتو ترلاسه کوونکی کس و. <ref name=":44">{{Cite news|last=Peele|first=Anna|date=June 29, 2022|title=The Pandemic Is Waning. Anthony Fauci Has a Few More Lessons to Share.|url=https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/06/27/anthony-fauci-post-pandemic-interview/|url-status=live|access-date=June 30, 2022|newspaper=The Washington Post}}</ref> فاوچي ځان په بشپړه توګه «غیر سیاسي» کس بللی. د رایې ورکولو پر مهال د هغه نوم ثبتونه ښيي چې هغه هېڅ سیاسي ګوند ته اړوند نه دی، په داسې حال کې چې د خپلې خوښې وړ نوماند ته اوس هم رایه ورکوي. له ۲۰۲۰ زکال وړاندې هغه له جمهوري غوښتونکو او دیموکراتانو دواړو سره غوره اړیکې لرلې او جورج ډبلیو بوش یې خپل نږدې ملګری باله د هغه په خبره، «دا څرګنده ده چې د عراق اړوند پرېکړو په اړه د نظر اختلافات شتون لري، خو د روغتیایي برابرۍ په برخه کې د هغه اخلاقي قطب څرګندونکی ډیر پیاوړی دی». فاوچي په ځانګړې توګه د PEPFAR پروګرام په اډانه کې له ایډز سره د بوش مبارزه ستایله، دا د نړیوالې روغتیا په برخه کې هغه ابتکار و چې له مخې یې تر ۲۰۲۱ زکال پورې د افریقا د سویلي صحرا په ګډون په ټوله نړۍ کې د شاوخوا ۲۰ میلیونو کسانو ژوند وژغورل شو. د فاوچي په خبره، «د [بوش] دقیقې خبرې ماته دا وې، 'موږ د یو بډایه ملت په توګه دا اخلاقي مسئولیت لرو چې داسې خلک وه نه ګورو چې د خپل ژوندانه د ځای او هغوی شرایطو له مخې چې دوی په کې زېږیدلي، ورنځېږي او ومري». د CDC پخوانی مشر او د ژوندانه د ژغورنې په نامه بنسټ (Resolve to Save Lives) اجرایوي مشر ټام فریډن څرګندوي چې «زه نه پوهېږم د هغه سیاست څه دی. په رېګان او بوش باندې هم ګران و او د کلېنټون او اوباما هم هغه خوښېده».<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/12/29/us/politics/anthony-fauci-retirement.html|title=Fauci Looks Ahead to Life After Government|page=A11|date=December 30, 2022|accessdate=June 27, 2023|last=Stolberg|first=Sheryl Gay|newspaper=[[The New York Times]]|url-access=limited}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ward |first=Myah |date=August 22, 2022 |title=The next Anthony Fauci |url=https://www.politico.com/newsletters/politico-nightly/2022/08/22/the-next-anthony-fauci-00053215 |access-date=August 23, 2022 |website=Politico |language=en}}</ref><ref name="PEPFAR - HIV.gov">{{Cite web |date=July 16, 2020 |title=PEPFAR - HIV.gov |url=https://www.hiv.gov/federal-response/pepfar-global-aids/pepfar |access-date=April 16, 2021}}</ref><ref name=":45">{{Cite news|last=Peele|first=Anna|date=June 29, 2022|title=The Pandemic Is Waning. Anthony Fauci Has a Few More Lessons to Share.|url=https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/06/27/anthony-fauci-post-pandemic-interview/|url-status=live|access-date=June 30, 2022|newspaper=The Washington Post}}</ref> == سرچينې == 2cfc8ewn1gf2p3xmyn4k6q5mpgeidl9 0 70931 352708 309746 2025-06-16T07:28:11Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352708 wikitext text/x-wiki د '''پاکستان غورځنګ''' (په اردو ژبه: تحریکِ پاکستان، په رومي ژبه: ''Teḥrīk-e-Pākistān''؛ په بنګالي ژبه: পাকিস্তান আন্দোলন، په بنګالي رومي: ''Pakistan āndōlon'') د شلمې پېړۍ په لومړۍ نيمه برخه کې یو ملت پال مذهبي او سیاسي غورځنګ و چې موخه يې د بریتانوي هند د مسلمانانو له لوی اکثریت سره د پاکستان رامنځته کول وو. چې په هغه وخت کې د بریتانیا په ولکه کې مسلمانانو د برخه‌لیک تعینولو له درک شوې اړتیا سره تړلی و. مرافعی وکیل او سیاستوال محمد علي جناح د ۱۹۴۰ کال د مارچ په ۲۳مه د ټول هند د مسلمانانو ټولنې په واسطه د لاهور تړون تر تصویب وروسته د دې غورځنګ مشري وکړه چې اشرف علي تهانوي یې د دیني عالم په توګه ملاتړ وکړ. <ref name="Bhatti">{{cite book|last1=Bhatti|first1=Safeer Tariq|title=International Conflict Analysis in South Asia: A Study of Sectarian Violence in Pakistan|date=3 December 2015|publisher=UPA|isbn=978-0-7618-6647-3|page=xxxi|language=en|quote=The religious nationalism sentiment is based upon the two nation theory that Hindus and Muslims are of two separate religious communities and separate nations.}}</ref><ref>{{Citation|last=Naeem|first=Fuad|title=Thānvī, Mawlānā Ashraf ʿAlī|date=2009|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-1108|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|publisher=Oxford University Press|language=en|doi=|isbn=978-0-19-530513-5|access-date=2022-11-07}}</ref> د علي‌ګره غورځنګ د ښاغلي سید احمد خان په مشرۍ د پاکستان غورځنګ لپاره د یوې اډې په رامنځته کولو کې او وروسته د دغه نوي جوړ شوي هېواد د مخکښو مشرانو په تامینولو کې اساسي رول درلود. تر دې لږ وروسته د هند د ټولو مسلمانانو اتحادیه جوړه شوه چې ښايي د پاکستان غورځنګ د رامنځته کېدو پیل و. د غورځنګ ډېری مشرانو په لویه بریتانیا کې زده‌کړې کړې وې چې ډېری يې د علي‌ګره د مسلمانانو له پوهنتون څخه فارغ شوي وو. د ډاکې پوهنتون ډېری فارغان هم زر ورسره یوځای شول. د پاکستان غورځنګ اصلي محرک ځواک د مسلمانانو د اکثریت نفوس لرونکو ایالتونو پر ځای د لږکیو مسلمان مېشته ایالتونو لکه متحدو ایالتونو د مسلمانانو ټولنه وه. <ref>{{cite book|last=Burki|first=Shahid Javed|title=Pakistan: Fifty Years of Nationhood|publisher=Westview Press|year=1999|isbn=978-0-8133-3621-3|edition=3rd|location=Boulder, CO|page=4|quote=The university that [Sir Sayyid] founded in the town of Aligarh ... not only provided the Pakistan movement with its leadership but, later, also provided the new country of Pakistan with its first ruling elite ... Aligarh College made it possible for the Muslims to discover a new political identity: Being a Muslim came to have a political connotation-a connotation that was to lead this Indian Muslim community inexorably toward acceptance of the 'two-nation theory'|author-link=Shahid Javed Burki|orig-year=First published in 1986}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=nzMlDwAAQBAJ&pg=PA127|title=Pakistan's Democratic Transition: Change and Persistence|author1=Ishtiaq Ahmad|author2=Adnan Rafiq|date=3 November 2016|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-23595-8|pages=127–}}</ref><ref>Dhulipala, Venkat (2015).&nbsp;[https://books.google.com/books?id=PrqLBgAAQBAJ&pg=PA496&lpg=PA496&dq ''Creating a New Medina: State Power, Islam, and the Quest for Pakistan in Late Colonial North India'']. Cambridge University Press. p.&nbsp;496.&nbsp;{{ISBN|978-1-316-25838-5}}. "The idea of Pakistan may have had its share of ambiguities, but its dismissal as a vague emotive symbol hardly illuminates the reasons as to why it received such overwhelmingly popular support among Indian Muslims, especially those in the 'minority provinces' of British India such as U.P."</ref><ref>{{cite journal|last1=Talbot|first1=Ian|title=The growth of the Muslim League in the Punjab, 1937–1946|journal=Journal of Commonwealth & Comparative Politics|year=1982|volume=20|issue=1|pages=5–24|doi=10.1080/14662048208447395|quote=Despite their different viewpoints all these theories have tended either to concentrate on the All-India struggle between the Muslim League and the Congress in the pre-partition period, or to turn their interest to the Muslim cultural heartland of the UP where the League gained its earliest foothold and where the demand for Pakistan was strongest.}}</ref> د پاکستان غورځنګ د هند د خپلواکۍ غورځنګ یوه برخه وه، خو په پای کې یو نوي ملت ته د دولت رامنځته کولو په لټه کې و چې د بریتانوي هند د مسلمانانو ګټې يې خوندي کولې. د اردو ژبې شاعرانو لکه اقبال او فیض له ادبیاتو، شعر او ویناوو څخه د سیاسي پوهاوي لپاره د ځواکمنو توکو په توګه کار اخیسته. اقبال ته د دې بهیر د پلار نوم ورکړل شوی. دیوبندیان چې د حسین احمد په مشرۍ د جمعیت علمای هند (د هند د علماوو شورا) په توګه سازمان شوي وو، په ترکیبي ملت پالنې متقاعد شوي وو او د یو واحد هند غوښتونکي وو. اشرف علي تهانوي او پلویان يې د دیوبندي مخالف وو. د تهانوي شاګردان شبیر احمد عثماني او ظفر احمد عثماني د پاکستان په رامنځته کولو کې اصلي مذهبي ملاتړي وو. د علماوو مخالفې ډلې د شبیر احمد عثماني په مشرۍ د هند د علماوو شورا پرېښوه او د اسلام د علماوو شورا يې رامنځته کړه چې د خپلواک پاکستان له غورځنګ څخه يې ملاتړ کاوه. عثماني د دغو علماوو له خدماتو څخه په قدرداني په کراچۍ او ظفر احمد عثماني په ډاکه کې د پاکستان بیرغ د راځوړندولو ویاړ خپل کړ.<ref name="University of Massachusetts Press">{{cite book|last=Ali|first=Faiz Ahmed Faiz|title=The rebel's silhouette : selected poems|publisher=University of Massachusetts Press|others=Translated with a new introduction by Agha Shahid|year=1995|isbn=978-0-87023-975-5|edition=Rev.|location=Amherst}}</ref><ref>{{cite book|title=Modernist Islam, 1840–1940 a sourcebook|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-515468-9|editor-last=Kurzman|editor-first=Charles|edition=[Online-Ausg.]}}</ref><ref>{{Cite book|last=Malik|first=Rashida|url=https://books.google.com/books?id=KSluAAAAMAAJ|title=Iqbal: The Spiritual Father of Pakistan|date=2003|publisher=Sang-e-Meel Publications|isbn=978-969-35-1371-4|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Na|first1=Abdullahi Ahmed An-Na'im|last2=Naʻīm|first2=ʻAbd Allāh Aḥmad|title=Islam and the Secular State|date=2009|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03376-4|page=156|language=en|quote=The Jamiya-i-ulama-Hind founded in 1919, strongly opposed partition in the 1940s and was committed to composite nationalism.}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Sargana|first1=Turab-ul-Hassan|last2=Ahmed|first2=Khalil|last3=Rizvi|first3=Shahid Hassan|date=2015|title=The Role of Deobandi Ulema in Strengthening the Foundations of Indian Freedom Movement (1857-1924)|url=https://www.bzu.edu.pk/PJIR/vol15/eng3.pdf|journal=Pakistan Journal of Islamic Research|language=en|volume=15|issue=1|pages=44|eissn=2618-0820|access-date=2023-09-10|archivedate=2022-01-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220104093916/https://www.bzu.edu.pk/PJIR/vol15/eng3.pdf}} [[File:CC-BY_icon.svg|50x50px]] Text was copied from this source, which is [https://pjir.bzu.edu.pk/website/page/copyrights-license-policy available] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230927140955/https://pjir.bzu.edu.pk/website/page/copyrights-license-policy |date=2023-09-27 }} under a [[creativecommons:by/4.0/|Creative Commons Attribution 4.0 International License]].</ref><ref name="Naeem 2009">{{Citation|last=Naeem|first=Fuad|title=Thānvī, Mawlānā Ashraf ʿAlī|date=2009|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-1108|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|archive-url=https://web.archive.org/web/20220625205424/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-1108|publisher=Oxford University Press|language=en|doi=|isbn=978-0-19-530513-5|access-date=2022-06-25|archive-date=25 June 2022|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |title=Jamiat Ulema-e-Islam / Assembly of Islamic Clergy |url=https://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/jui.htm |access-date=2022-11-07 |website=[[GlobalSecurity.org]]}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Akhtar|first=Muhammad Naveed|date=2022|title=Darul Uloom Deoband: Preserving Religious And Cultural Integrity Of South Asian Muslims Through Structural And Strategic Innovations|url=https://hamdardislamicus.com.pk/index.php/hi/article/view/326|journal=Hamdard Islamicus|language=en|volume=45|issue=3|pages=92|doi=10.57144/hi.v45i3.326|issn=0250-7196|doi-access=free}} [[File:CC-BY_icon.svg|50x50px]] Text was copied from this source, which is available under a [[creativecommons:by/4.0/|Creative Commons Attribution 4.0 International License]].</ref><ref>{{cite book|last1=Magocsi|first1=Paul R|url=https://books.google.com/books?id=dbUuX0mnvQMC&pg=PA1028|title=Encyclopedia of Canada's peoples|last2=Ontario Multicultural History Society of|publisher=Multicultural History Society of Ontario|year=1999|isbn=978-0-8020-2938-6|page=1028|access-date=31 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20200801114046/https://books.google.com/books?id=dbUuX0mnvQMC&pg=PA1028|archive-date=1 August 2020|url-status=live}}</ref> د سیاسي موانعو او ټولنیزو مشکلاتو سره سره دا غورځنګ د ۱۹۷۴ کال د اګست په ۱۴مه په پاکستان کې بریالی شو چې د هند د تجزیې او د دوو بېلو ایالتونو د رامنځته کېدلو لامل شو. د لویدیځ پاکستان (اوسنی پاکستان)، ختيځ پاکستان (اوسنی بنګله دیش) او هند خاورین سرحدونه او وګړشمېرنه د پاکستان غورځنګ له اصلي لاسته راوړنو څخه دي. د استعماري هند ټولو مسلمانانو د پاکستان له غورځنګ څخه ملاتړ ونه کړ او د هند د تجزیې پر وړاندې پراخ مخالفتونه موجود وو. <ref>{{cite book|last1=Islam|first1=Shamsul|title=Muslims Against Partition: Revisiting the Legacy of Allah Bakhsh and Other Patriotic Muslims|date=2015|publisher=Pharos Media & Publishing Pvt Limited|isbn=978-81-7221-067-0}}</ref> == د غورځنګ تاريخچه == === مخینه/ پسمنظر === د ۱۹مې پېړۍ په لومړیو کې په ښوونیز سیستم کې د ارباب مکالي بنسټیز او اغېزمن سمونونه/اصلاحات د تاریخ، فلسفې او لویدیځو ژبو (لکه انګیسي او لاتین) د زده‌کړې په برخه کې د بېلابېلو بدلونونو لامل شول. اسلامي زده‌کړې، عربي، ترکي او فارسي ژبې په دولتي پوهنتونونو کې په بشپړ ډول منع وې. انګلیسي ژبه په یوه لنډمهاله دوره کې نه یوازې د ښوونیزې رسنۍ په توګه بلکې په ۱۸۳۵ کال کې د فارسي ژبې پر ځای په رسمي ژبه بدله شوه او دا د هغو خلکو په زیان وه چې خپل مسلک یې کې د دغې ژبې پر بنسټ ټاکلی و. د بریتانیا ولیعهد له نورو اسلامې او هندو زده‌کړو څخه ملاتړ نه کاوه او نږدې ټولو مدرسو خپل وقف (مالي تمویل) له لاسه ورکړی و. <ref name="columbia.edu">For text see [http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00generallinks/macaulay/txt_minute_education_1835.html "Minute by the Hon'ble T. B. Macaulay, dated the 2nd February 1835"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211024015520/http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00generallinks/macaulay/txt_minute_education_1835.html|date=24 October 2021}}</ref><ref name="Stephen Evans 2002 pp. 260">{{cite journal|author=Stephen Evans|year=2002|title=Macaulay's minute revisited: Colonial language policy in nineteenth-century India|journal=Journal of Multilingual and Multicultural Development|volume=23|issue=4|pages=260–281|doi=10.1080/01434630208666469|s2cid=144856725}}</ref> === د رینسانس/نوي‌والي لید === ډېرو لږو مسلمانو کورنیو خپل بچیان انګلیسي پوهنتونونو ته ولېږل. له بلې خوا بنګالي رنسانس هندو ټولنې لا ډېرې تعلیم یافته کړې او هغوی ته يې دا وړتیا ورکړه چې د هند په ملکي خدماتو کې ګټور بستونه خپل کړي؛ ډېری يې د بریتانیا په حکومت کې نفوذي پوستونو ته ورسېدل. په ۱۹۳۰ کال کې محمد اقبال د الله اباد په کلنۍ غونډه کې خپله مشهوره وینا وړاندې کړه چې معمولاً د یو جلا هېواد د رامنځته کولو لپاره چې وروسته د پاکستان په نوم وپېژندل شو د تخم شیندل وو. <ref name="Dec 1930">{{cite book|last=Sirriyeh|first=Elizabeth|date=21 October 1998|title=Sufis and Anti-Sufis: The Defense, Rethinking and Rejection of Sufism in the modern world|url=https://books.google.com/books?id=7Bp0K-HpBPsC&q=I+would+like+to+see+the+Punjab,+North-West+Frontier+Province,+Sind+and+Baluchistan+amalgamated+into+a+single+state&pg=PA136|location=University of Leeds, United Kingdom|publisher=Routledge|page=136|isbn=9780700710607|access-date=10 October 2021|archive-date=7 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407093226/https://books.google.com/books?id=7Bp0K-HpBPsC&q=I+would+like+to+see+the+Punjab,+North-West+Frontier+Province,+Sind+and+Baluchistan+amalgamated+into+a+single+state&pg=PA136|url-status=live}}</ref> طبقاتي نښتې مذهبي رنګ درلود، ځکه مسلمانان تر ډېره سرتېري او کروندګر وو حال دا چې هندیان په مخ پر زیاتېدونکي ډول د بریالیو پانګوالو او سوداګرو په توګه لېدل کېدل. په دې توګه د تاريخ پوه سپیر په وینا د مسلمانانو لپاره «یو صنعتي هند د هندو هند په معنا و». سید احمد خان د هند د مسلمانانو تر منځ موجود فرهنګي او مذهبي ماهیت په یو جلاغوښتونکي سیاسي ځواک بدل کړ او د فرهنګ پر اسلامي مفهوم یې د لویدیځې ملت‌پالنې پوښ وغوړوه. د هند د مسلمانانو تر منځ د دود او فرهنګ د څرګند ارزښت احساس د هند په فرعي قاره کې د مسلمانانو د فتوحاتو په بهیر کې د هندي ولس د اسلامي کېدلو له ماهیت څخه سرچينه اخلي.  <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Vu2lu-ZI-vQC&dq=To+the+Muslims+an+industrialised+India+meant+a+Hindu+India,+because+the+Hindu+was+a+financier+and+a+business-man,+the+Muslim+in+general+an+agriculturist+and+soldier&pg=PA26|title=Historiography of India's Partition: An Analysis of Imperialist Writings|page=26|author=Viśva Mohana Pāṇḍeya|date=2003|publisher=Atlantic Publishers & Distributors|isbn=9788126903146}}</ref> === د سازمان شوي غورځنګ راپورته کېدل === په ټول هند کې د محمدان ښوونیز کنفرانس بریالیتوب د علي‌ګره غورځنګ د یوې برخې په توګه په ۱۹۰۶ کال کې د سید احمد خان په ملاتړ د ټول هند د مسلمانانو شورا رامنځته کړه. دا د هند په فرعي قاره کې د بنګال د بیا ادغام لپاره د هندیانو د پراخو لاریونونو په ځواب کې په ډاکه کې رامنځته شوه. تر دې مخکې په ۱۹۰۵ کال کې نایب السلطنه ارباب کرن، بنګال ووېشه او دا وېش د مسلمانانو په خوښه و، ځکه په نیمه ختيځه برخه کې يې هغوی ته د مسلمانانو لوی اکثریت ورکاوه.  <ref name="Oxford History of the British Empire: The Nineteenth Century, (2001a)">Moore, Robin J. "Imperial India, 1858–1914", in Porter, ed. Oxford History of the British Empire: The Nineteenth Century, (2001a), pp. 422–446</ref><ref>{{cite journal|author=John R. McLane|date=July 1965|title=The Decision to Partition Bengal in 1905|journal=Indian Economic and Social History Review|volume=2|issue=3|pages=221–237|doi=10.1177/001946466400200302|s2cid=145706327}}</ref> په ۱۹۰۹ کال کې ارباب مینټو د شورا قانون اعلان کړ او د درېیم اقاخان په مشرۍ یې د مسلمانانو له یوه پلاوي سره کتنه وکړه. دا پلاوی له ۳۵ غړو څخه جوړ و او هر یو یې د خپلې سیمي په تناسب په لاندې ډول یاد شوی. <ref>Pakistan was inevitable p. 51-52, Author Syed Hassan Riaz, published by University Karachi. {{ISBN|969-404-003-5}}</ref><ref>History of Pakistan Movement (1857–1947), p. 237-238, Author Prof. M. Azam Chaudhary, published by Abdullah Brothers, Urdu Bazar, Lahore</ref><ref>History of Pakistan and its background, p. 338. Author Syed Asghar Ali Shah Jafri, published by Evernew Book Palace, Circular road, Urdu Bazar, Lahore.</ref><ref>History of Pakistan, p. 58-59. Author Prof. Muhammed Khalilullah (Ex-Principal Federal Govt. Urdu College, Karachi; Former Dean Law Faculty, University of Karachi), published by Urdu Academy Sindh, Karachi.</ref> # ښاغلی درېیم اقاخان (د پلاوي ریئس)؛ (بمبيي) # نواب محسن المالک (علي‌ګره) # نواب وقارالمالک (مراداباد) # مولوي حافظ حکیم اجمل خان (ډهلي) # مولوی سید کرامت (الله اباد) # مولوي شریف الدین (پتنا) # نواب سید سردار علي خان (بمبیي) # سید عبدالروف (الله اباد) # مولوي حبیب الرحمان خان (علي‌ګره) # صاحب زاده افتاب احمد خان (علي‌ګره) # عبدالسلام خان (رامپور) # رییس محمد احتشام علي (لکناو) # خان بهادر محمد مزمل الله خان (علي‌ګره) # حاجي محمد اسماعیل خان (علي‌ګره) # شهزاده بختیار شاه (کلکته) # ملک عمر حیات خان تیوانا (شاهپور) # خان بهادر محمد شاه دین (لاهور) # خان بهادر سید نواب علي چودري (مای‌مسېنګ) # نواب بهادر میرزا شجاعت علي بېګ (مرشد اباد) # نواب نصیر حسین خان بهادر (پتنا) # خان بهادر سید عامر حسن خان (کلکته) # سید محمد امام (پتنا) # نواب سرفراز حسین خان بهادر (پتنا) # مولوي رفیع الدین احمد (بمبیي) # خان بهادر احمد محی الدین (مدرس) # ابراهیم بهي ادامجي پیربهي (بمبيي) # مولوي عبدالرحیم (کلکته) # سید الله داد شاه (خیرپور) # مولانا ح.م. مالک (ناګپور) # خان بهادر ډګروال عبدالمجید خان (پاتیالا) # خان بهادر خواجه یوسف شاه (امریتسار) # خان بهادر میان محمد شفیع (لاهور) # خان بهادر شیخ غلام صادق (امریتسار) # سید نبی الله (الله اباد) # خلیفه سید محمد خان بهادر (پتنا)<ref>History of Pakistan. p. 232 to 234. by Muhammed Ali Chiragh, published by Sang-e-Meel Publications, Lahore. {{ISBN|969-35-0413-5}}.</ref> == سرچينې == 51abg7upbz2h8s21duawd0mtekvjzbm 0 72334 352701 306637 2025-06-16T05:28:48Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352701 wikitext text/x-wiki له ۲۰۲۱ز کال را په دې خوا، په مکسیکو کې د جنین سقط کول د فدرال قوانینو پر بنسټ جرم نه‌ګڼل کېږي. د مکسیکو په بېلابېلو ایالتونو کې د جزا قوانین سره توپیر لري. د ۲۰۲۳ز کال د سپټمبر پر ۷^مه نېټه د مکسیکو سترې محکمې د رایو په اتفاق حکم وکړ چې له دې وروسته د جنین سقط کوونکو اشخاصو مجازات د اساسي قانون پر خلاف دي؛ دغه پرېکړه د ټول هېواد په تاریخ کې د پام‌وړ ټکی وګرځېد. مخکې تر ۲۰۰۷ز کال، له مکسیکو سیټي دباندې د جنین پر سقط کولو کلک بندیزونه لګېدلي وو، په داسې حال کې چې په خپله مکسیکو کې په ۲۰۰۷ز کال کې د شخص د غوښتنې له‌مخې د جنین سقط کول قانوني شوي وو. د ۲۰۲۳ز کال د اګوسټ میاشت په رارسېدو سره، د امېدوارۍ تر دولسمې اوونۍ پورې د جنین سقط د مېرمنو د غوښتنې له‌مخې په مکسیکو سیټي او په واخاکا، ایدالګو، وېراکروز، کواویلا، کولیما، باخا کالیفورنیا، سینالوا، ګېرېرو، باخا کالیفورنیا سور، کینتانا رو او اگواسکالینتس ایالتونو کې قانوني شوی دی. سره له‌دې، ان په هغو ایالتونو کې چې د جنین سقط قانوني دی، مېرمنې د جنین سقط له‌امله د عمدي وژنې په تور په موقته توګه توقیف کېږي.<ref>{{Cite news|date=7 September 2021|title=Mexico's Supreme Court Has Voted To Decriminalize Abortion|work=National Public Radio|url=https://www.npr.org/2021/09/07/1034925270/mexico-abortion-decriminalized-supreme-court|access-date=9 September 2021}}</ref><ref>{{Cite news|date=7 September 2021|title=Mexico's supreme court decriminalizes abortion|work=Axios|url=https://www.axios.com/mexico-decriminalize-abortion-ba636fe8-2d1a-4750-b272-725382c3eb9a.html|access-date=9 September 2021|archive-date=8 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210908005356/https://www.axios.com/mexico-decriminalize-abortion-ba636fe8-2d1a-4750-b272-725382c3eb9a.html|url-status=dead}}</ref><ref name="gomez_2011">{{cite news|last=Gómez|first=Natalia|title=Realizan abortos legales sin regulación|url=http://www.eluniversal.com.mx/notas/742814.html|access-date=6 February 2011|newspaper=El Universal|date=6 February 2011|location=Mexico City|language=es|archive-date=31 August 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140831085324/http://www.eluniversal.com.mx/notas/742814.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Gaestel & Shelley, 2014">{{cite news|last1=Gaestel|first1=Allyn|last2=Shelley|first2=Allison|title=Mexican women pay high price for country's rigid abortion laws|url=https://www.theguardian.com/global-development/2014/oct/01/mexican-women-high-price-abortion-laws|access-date=31 July 2016|newspaper=The Guardian|date=1 October 2014}}</ref><ref>In Mexico, pregnancy is defined from implantation.[https://gire.org.mx/wp-content/uploads/2021/09/cap1.pdf p.19]</ref><ref>{{Cite news|last=C. McKinley Jr.|first=James|date=2007-04-25|title=Mexico City Legalizes Abortion Early in Term|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2007/04/25/world/americas/25mexico.html|access-date=2007-04-25}}</ref><ref>{{cite web |date=2019-09-26 |title=Mexico's Oaxaca state legalizes abortion in historic move |url=https://www.jpost.com/Breaking-News/Mexicos-Oaxaca-state-legalizes-abortion-in-historic-move-602921 |access-date=2019-09-30 |website=jpost.com |publisher=The Jerusalem Post}}</ref><ref>{{cite web |last=Agren |first=David |date=2019-09-26 |title='We have made history': Mexico's Oaxaca state decriminalises abortion |url=https://www.theguardian.com/world/2019/sep/26/we-have-made-history-mexicos-oaxaca-state-decriminalises-abortion |access-date=2019-09-30 |website=[[The Guardian]]}}</ref><ref>{{Cite news|last=Quiroz|first=Lilly|date=2022-08-31|title=This Mexican clinic is offering discreet abortions to Americans just over the border|language=|work=|publisher=National Public Radio|url=https://www.npr.org/2022/08/31/1119886629/abortion-mexico-roe-wade-ban-texas-supreme-court-border-tijuana|access-date=2022-08-31}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |date=2022-03-09 |title=Sinaloa Congress decriminalizes abortion |url=https://mexiconewsdaily.com/news/sinaloa-congress-decriminalizes-abortion/ |access-date=2022-03-14 |website=Mexico News Daily |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Blust|first=Kendal|date=2022-06-03|title=Baja California Sur is now the 9th Mexican state to decriminalize abortion|work=Fronteras Desk|publisher=KJZZ/Rio Salado College|url=https://fronterasdesk.org/content/1785120/baja-california-sur-now-9th-mexican-state-decriminalize-abortion|access-date=2022-06-03}}</ref><ref name="Reuters">{{Cite news|date=2022-05-18|title=Mexico's Guerrero state becomes ninth to allow abortions|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/americas/mexicos-guerrero-state-becomes-ninth-allow-abortions-2022-05-18/|access-date=2022-05-26}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-10-26|title=Mexico’s Quintana Roo state decriminalises abortion|work=Aljazeera|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/10/26/mexicos-quintana-roo-state-decriminalises-abortion|access-date=2022-10-26}}</ref><ref>{{Cite news|last=Morland|first=Sarah|date=2023-08-30|title=Mexican state of Aguascalientes becomes 12th to decriminalize abortion|work=|publisher=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/americas/mexicos-aguascalientes-becomes-12th-state-decriminalize-abortion-2023-08-30/|access-date=2023-08-30|archive-url=|archive-date=}}</ref><ref>Itzel Urieta, 2022 Dec 01, [https://www.animalpolitico.com/2022/12/guerrero-joven-aurelia-garcia-estado-aborto-involuntario/ Aurelia García, joven indígena de Guerrero, enfrenta al Estado por un aborto involuntario] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221209044321/https://www.animalpolitico.com/2022/12/guerrero-joven-aurelia-garcia-estado-aborto-involuntario/ |date=2022-12-09 }}</ref> == مخینه == په ۱۹۳۱ز کال کې، ۱۴ کاله د مکسیکو اساسي قانون له تصویب کېدلو وروسته، د جنین سقط د دولت له‌خوا غیرقانوني اعلان شو؛ پرته له هغو حالتونو څخه چې د میندو د ناغېړۍ له‌امله شوی وي جنین سقط شوی وي، د امېدوارۍ په اوږدو کې د میندو ژوند له ګواښ سره مخ شي او یا مېرمن د جنسي تېري په پایله کې امېدواره شوې وي. <ref name="Jelen">{{cite web |last=Jelen |first=Ted G. |author2=Jonathan Doc Bradley |year=2012 |title=Abortion Opinion in Emerging Democracies: Latin America and Central Europe |url=http://wpsa.research.pdx.edu/meet/2012/jelenandbradley.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140317092123/http://wpsa.research.pdx.edu/meet/2012/jelenandbradley.pdf |archive-date=17 March 2014 |access-date=15 March 2014}}</ref><ref name="Haussmann">{{cite book|last=Hassmann|first=Melissa|title=Abortion Politics in North America|year=2005|publisher=Lynne Rienner Publishing, Inc.|location=Boulder, CO}}</ref><ref name="UN Report">{{cite web |title=UN Report-Mexico |url=https://www.un.org/esa/population/publications/abortion/doc/mexico.doc |access-date=15 March 2014 |website=United Nations}}</ref> په ۱۹۷۴ز کال کې، «د نفوس عمومي قانون (په سپانیایي: Ley General de Población)» مقننه قوې ته د څېړلو او تصویب لپاره وړاندې شو؛ د دغه قانون له مخې دولت مکلف ؤ ترڅو د عامې روغتیا په ټولو کلینیکونو کې د کورنۍ تنظیم وړیا خدمات وړاندې او د هېواد په کچه د کورنۍ تنظیم لپاره د یوه ملي پروګرام لپاره اړین اقدامات ترسره کړي. په همدې کال کې، د مکسیکو اساسي قانون د نوي تعدیل له‌مخې د مکسیکو هره تبعه «د خپلو ماشومانو شمېر او د ولادتونو ترمنځ د واټن رامنځ‌ته کولو په هکله، په پوره مسوولیت او باخبره توګه، د خپلواک تصمیم حق درلود». په ۱۹۹۱ز کال کې، په چیاپاس کې د جنین سقط قانون نافذ شو.<ref name="Juarez et al">{{cite book|last=Juarez|first=F|title=Unintended Pregnancy and Induced Abortion in Mexico: Causes and Consequences|year=2013|publisher=Guttmacher Institute|location=New York|url=http://www.guttmacher.org/pubs/Unintended-Pregnancy-Mexico.pdf}}</ref><ref name="Mexico Constitution 1974">{{cite web |author=Gobierno de los Estados Unidos Mexicanos |title=Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos, Capítulo I de los Derechos Humanos y sus Garantías, Artículo 4 |url=http://info4.juridicas.unam.mx/ijure/tcfed/9.htm?s |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140317082931/http://info4.juridicas.unam.mx/ijure/tcfed/9.htm?s |archive-date=March 17, 2014 |access-date=March 15, 2014 |language=es}}</ref><ref>Cad. “Mexico: State Loosens Abortion Law.” Off Our Backs, vol. 21, no. 3, 1991, pp. 11–11. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/20833453 accessed 21 March 2019</ref> تر ۱۹۹۰ز لسیزې پورې، د مکسیکو دولت تر ډېره بریده د کورنۍ تنظیم اړوند خدماتو لړۍ تر کلیوالو او لېرې پرتو سیمو پورې وغځوله او د کورنۍ تنظیم او امېدوارۍ مخنیوۍ خدماتو په وړاندې کولو کې د نابرابریو کچه ټیټه شوه. د امېدوارۍ مخنیوي مېتودونو کارَونه له ۱۹۷۶ز وروسته دوبرابره شوه، خو د لوړېدو ګراف یې په ۱۹۹۲ز کال کې راوغورځېده او په وروستیو کلونو کې په ټپه ودرېده.<ref name="Juarez et al2">{{cite book|last=Juarez|first=F|title=Unintended Pregnancy and Induced Abortion in Mexico: Causes and Consequences|year=2013|publisher=Guttmacher Institute|location=New York|url=http://www.guttmacher.org/pubs/Unintended-Pregnancy-Mexico.pdf}}</ref><ref name="Fuentes">{{cite book|last=Fuentes|first=M Urbina|title=Política de población y los programas de planificación familiar, en: Valdés L ed., La ley de población a treinta años de distancia: reflexiones, análisis y propuestas|year=2005|publisher=UNAM|location=Mexico City|language=es|pages=339–353}}</ref> د ۲۰۲۱ز کال د سپټمبر ۷^مې او ۹^مې نېټو ترمنځ، د مکسیکو د عدالت سترې محکمې د رایو په اتفاق سره په کواویلا او سینالوا ایالتونه کې د جنین سقط قانوني کړل. له‌دې سره، سره، د دغو احکامو د اغېزو ډګر لا پراخ دی، ځکه چې د فدرال قوانینو لپاره یوه الزامي مخینه رامنځ‌ته کوي: قضات نه‌شي کولای چې شخص د جنین سقط یا د سقط کولو په بهیر کې د مرستې په جرم، په بند محکوم کړي، ان که چېرې د سیمې نافذ قوانینو له‌مخې د جزا قوانین بدل کړي شوي نه‌وي. همدا راز، سترې محکمې ټینګار وکړ چې، وروسته له‌دې «د نطفې جوړېدلو راهیسې د ژوند حق» په ملاتړ کې وضع شوي قوانین ملغا دي او د جنین قانوني سقط کولو ته لاسرسی یو اساسي حق دی. دغه مهمه تاریخي پرېکړه د جنین سقط قانوني کېدنې ملاتړ کوونکو ته زمینه برابروي ترڅو په هر ایالت کې د پر سقط کولو باندې د وضع شویو بندیزونو پر وړاندې ودرېږي.<ref name="Guttmacher 1996">{{cite web |date=December 1996 |title=An Overview of Clandestine Abortion in Latin America |url=http://www.guttmacher.org/pubs/ib12.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140317075817/http://www.guttmacher.org/pubs/ib12.html |archive-date=2014-03-17 |access-date=12 March 2014 |publisher=Guttmacher Institute}}</ref><ref name="Juarez et al3">{{cite book|last=Juarez|first=F|title=Unintended Pregnancy and Induced Abortion in Mexico: Causes and Consequences|year=2013|publisher=Guttmacher Institute|location=New York|url=http://www.guttmacher.org/pubs/Unintended-Pregnancy-Mexico.pdf}}</ref><ref name="Guttmacher 2013">{{cite web |title=Fact Sheet: Unintended Pregnancy and Induced Abortion In Mexico |url=http://www.guttmacher.org/pubs/FB-pregnancy-abortion-Mexico.html |access-date=15 March 2014 |publisher=Guttmacher Institute}}</ref><ref>{{Cite news|date=8 September 2021|title=Despenalización del aborto en Coahuila: Esto es lo que debes saber sobre la resolución de la Corte.|language=Spanish|work=El Financiero|url=https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2021/09/08/despenalizacion-del-aborto-en-coahuila-esto-es-lo-que-debes-saber-sobre-la-resolucion-de-la-corte/|access-date=11 September 2021}}</ref><ref>{{Cite news|date=9 September 2021|title=Sinaloa y Coahuila: ¿Qué sigue tras los fallos de la Corte sobre el aborto?|language=Spanish|work=Expansión|url=https://politica.expansion.mx/mexico/2021/09/09/sinaloa-y-coahuila-que-sigue-tras-los-fallos-de-la-corte-sobre-el-aborto|access-date=11 September 2021}}</ref><ref>{{Cite news|date=7 September 2021|title=Mexico's supreme court rules criminal penalties for abortion unconstitutional.|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2021/sep/07/mexico-abortion-law-struck-down-supreme-court-penalties-unconstitutional|access-date=11 September 2021}}</ref> == قانونیت == د ۲۰۰۷ز کال د اپرېل پر ۲۴^مه نېټه، د فدرال حوزې مقننه جرګې (LAFD) د جزا قانون ۱۴۵ تر ۱۴۸^مې مادې او د روغتیا قانون ۱۴^مه ماده تعدیل کړه، چې نوموړې ټولې مادې د جنین سقط په هکله وې؛ د LAFD له ۶۶ غړو څخه ۴۶ غړو (له پنځو بېلابېلو ګوندونو څخه) نوی قانون منظور کړ. په دغو بدلونونو سره، پخوانی قانون لا پراخ شو، چې د جنین سقط کولو ته یې په څلورو محدود شرایطو کې اجازه ورکوله. په مکسیکو کې د جنین سقط کړنو په هکله د سیمه‌ییزو ایالتي قوانینو په چوکاټ کې چلند کېږي. په ۲۰۰۸ز کال کې د سترې محکمې له یوې مهمې پرېکړې وروسته، د مکسیکو په اساسي قانون کې د جنین سقط په تړاو هېڅ قانوني ممنوعیت پرې‌نه‌ښودل شو او ټینګار وشو چې، «د امېدوارۍ په دوره کې د ژوند ساتنې په هکله د یوه مطلق اساسي قانون د شتون تاییدول به د ښځو اساسي حقونو د نقض کېدنې لامل وګرځي».<ref name="Sanchez Fuentes">{{cite journal|last=Sanchez Fuentes|first=Maria Luisa|author2=Jennifer Paine|author3=Brook Elliott-Buettner|s2cid=146457306|title=The Decriminalisation of Abortion in Mexico City: How Did Abortion Rights Become a Political Priority?|journal=Gender and Development|date=July 2008|volume=16|issue=2|pages=345–360|jstor=20461278|doi=10.1080/13552070802120533}}</ref><ref name="Thea B Johnson">{{cite journal|last=Johnson|first=Thea B.|title=GUARANTEED ACCESS TO SAFE AND LEGAL ABORTIONS: THE TRUE REVOLUTION OF MEXICO CITY'S LEGAL REFORMS REGARDING ABORTION|journal=Columbia Human Rights Law Review|year=2013|volume=44|series=2|issue=437|url=http://www.corteidh.or.cr/tablas/r30937.pdf|access-date=16 March 2014}}</ref><ref name="cs-monitor-supreme-court">{{cite news|url=http://www.csmonitor.com/2008/0829/p25s22-woam.html|title=Mexico's Supreme Court upholds abortion law|last=Miller Llana|first=Sara|date=2008-08-28|newspaper=Christian Science Monitor|access-date=2009-10-17|location=Mexico City}}</ref> د تېرې جنسي په صورت کې د ټولو ایالتونو د جزا قوانین د جنین سقط کولو اجازه ورکوي او د میندو د ژوند ژغورلو لپاره، پرته له ګواناخواتو او کېرېتارو ایالتونو څخه، په ټولو ایالتونو کې د جنین سقط کولو په تړاو کوم بندیز نشته. له یو دېرشو څخه په څوارلسو ایالتونو کې، پر پورتنیو مواردو سربېره د جنین نیمګړې ودې او په یوکاتان ایالت کې (که چېرې میندو درې یا زیات ماشومان زېږولي وي) د اقتصادي ستونزو د شتون په صورت کې هم د جنین سقط کوم قانوني ممنوعیت نه‌لري. له‌دې سره، سره، د ګارډیان ورځپاڼې د خبریالې «جو توکمن» په وینا، په ذکر شویو مواردو کې نږدې هېڅ ایالت، په عمل کې، د جنین سقط خدماتو ته د لاسرسي امکان رامنځ‌ته کړی نه‌دی او د سترې محکمې له حکم وروسته، د جنین سقط خدماتو وړاندې کوونکي (د طبي صلاحیتونو په پام کې نیولو پرته) د سقط پروسیجر ترسره کولو په تړاو په قانوني توګه نه‌تعقیبېږي.<ref name="guardian-supreme-court">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2008/aug/29/mexico.humanrights|title=Judges uphold abortion rights in Mexico City|last=Tuckman|first=Jo|date=2008-08-29|newspaper=The Guardian|access-date=2009-10-17}}</ref><ref name="gire-states">{{cite web |year=2012 |title=State Legislation |url=http://www.gire.org.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=409&Itemid=1154&lang=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227155216/https://www.gire.org.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=409&Itemid=1154&lang=en |archive-date=2014-02-27 |access-date=2012-07-24 |publisher=Grupo de Información en Reproducción Elegida, A.C}}</ref> سره له‌دې، ځینې استثنائات شتون لري. له ۲۰۰۷ز کال راهیسې، په مکسیکو سیټي کې، چېرې چې د هېواد کابو 7.87 سلنه وګړي ژوند کوي، هرې مېرمنې ته چې د امېدوارۍ تر ۱۲^مې اوونۍ پورې غوښتنه وکړي، د جنین سقط خدمات وړاندې کوي؛ د کیوبا، یوروګوای او ارجنټاین په شمول، دا په لاتینه امریکا کې د خورا لېبرالي قوانینو یوه بېلګه ده. له وړاندې پلوه، په دې وروستیو کې د حاکمې رومي کاتولیکې کلیسا او د جنین سقط ضد یوشمېر بنسټونو له‌خوا د سیاسي نفوذ کارولو له‌امله د ایالتونو په کابو نیمایي اساسي قوانینو کې بدلونونه رامنځ‌ته شوي دي او اوس‌مهال زایګوت (د مېرمنې القاح شوې تخمه) د یوه «شخص» په توګه تعریفېږي، چې د قانوني محافظت حق هم لري. د ۲۰۰۹ز کال د اکټوبر تر ۱۵^مې نېټې پورې هېڅ ایالت د جنین سقط لپاره خپل استثنائات لېرې نه‌کړل ترڅو په اساسي قانون کې رامنځ‌ته شوي بدلونونه ښکاره شي؛ خو د بشري حقونو څار ادارې او د سیمې یوه غیردولتي سازمان د څرګندونو له‌مخې، په تېرو اتو کلونو کې د ګواناخواتو محافظه‌کار ایالت «د جنین سقط خدماتو ترلاسه کولو لپاره د جنسي تېري ځپلې هرې امېدوارې مېرمنې غوښتنه رد کړې ده»، او شاخوا ۱۳۰ تنه اشخاص یې د جنین غیرقانوني سقط د خدماتو ترلاسه کولو یا وړاندې کولو په تور په بند محکوم کړي دي. په هر حال، په دې ورځو کې دولت د «Las Libres de Guanajuato» (د ګواناخواتو ازادې مېرمنې) نومي بنسټ له شتون څخه خبر لري او پوهېږي چې نوموړی بنسټ له اړمنو مېرمنو سره مرسته کوي او د جنین سقط خدمات وړاندې کوي، خو بیا هم ځان ناګاره نیسي.<ref name="latimes-supreme-court">{{cite news|url=http://articles.latimes.com/2008/aug/29/world/fg-mexabortion29|title=Mexican Supreme Court upholds legalized abortion law|last=Ellingwood|first=Ken|date=2008-08-29|newspaper=Los Angeles Times|access-date=2009-10-18|location=Mexico City}}</ref><ref>{{cite web |year=2007 |title=Population of Mexico City as a percentage of the national population of Mexico |url=http://www.wolframalpha.com/input/?i=total+population+of+Mexico+City+%2F+total+population+of+Mexico |access-date=2009-10-17 |publisher=Wolfram Alpha}}</ref><ref name="guardian-supreme-court2">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2008/aug/29/mexico.humanrights|title=Judges uphold abortion rights in Mexico City|last=Tuckman|first=Jo|date=2008-08-29|newspaper=The Guardian|access-date=2009-10-17}}</ref><ref name="anti-abortion-laws">{{cite news|url=http://www.elfinanciero.com.mx/ElFinanciero/Portal/cfpages/contentmgr.cfm?docId=221256&docTipo=1&orderby=docid&sortby=ASC|title=Temen se extienda prohibición al aborto en el país|date=2009-10-13|newspaper=El Financiero en línea|language=es|access-date=2009-10-19|location=Mexico City|archive-url=https://web.archive.org/web/20181002065234/http://www.elfinanciero.com.mx/ElFinanciero/Portal/cfpages/contentmgr.cfm?docId=221256&docTipo=1&orderby=docid&sortby=ASC|archive-date=2018-10-02|url-status=dead}}</ref><ref name="gire-states2">{{cite web |year=2012 |title=State Legislation |url=http://www.gire.org.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=409&Itemid=1154&lang=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227155216/https://www.gire.org.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=409&Itemid=1154&lang=en |archive-date=2014-02-27 |access-date=2012-07-24 |publisher=Grupo de Información en Reproducción Elegida, A.C}}</ref><ref name="hrw-gto">{{cite web |date=2009-03-05 |title=Mexico: Stop Blocking Abortions for Rape Victims |url=http://www.unhcr.org/refworld/docid/49b4d2241a.html |access-date=2009-10-19 |publisher=Human Rights Watch |location=New York}}</ref><ref name="jornada-gto">{{cite news|title=The Politics of Abortion in Mexico: A study based on the examples of the states of Distrito Federal and Guanajuato|last=Lysakowska|first=Anna|date=2014|language=en|isbn=978-3659527661|author-link=Anna Lysakowska}}</ref> په فډرال حوزه (Distrito Federal) کې، چې د مکسیکو سیټي په توګه هم پېژندل کېږي، د جنین سقط له قانوني کېدنې وروسته، د باخا کالیفرونیا او سان لویس پوتوسي ایالتونو په ۲۰۰۸ز کې ځینې قوانین وضع کړل چې د القاح کېدلو له شېبې وروسته نطفې ته «شخصیت‌توب» وربخښي. د ۲۰۱۱ز کال په سپټمبر میاشت کې سترې محکمې، د باخا کالیفرونیا او سان لویس پوتوسې له‌خوا د هغو قوانینو ملغا کولو لپاره دوې فیصلې ردې کړې، چې له اساسي قانون سره په ټکر کې وضع شوي وو. سترې محکمې «د ایالتي مقننه قوې اختیار» په رسمیت وپېژنده ترڅو د جنین سقط په هکله قوانین وضع کړي. خو بیا هم، د هغوی پرېکړه په مکسیکو کې د جنین سقط ته غیرقانوني یا قانوني بڼه نه‌ورکوي.<ref name="CNNMex">{{cite web |year=2011 |title=La legalidad del aborto en México a discusión en la Suprema Corte |url=http://mexico.cnn.com/nacional/2011/09/26/la-legalidad-del-aborto-en-mexico-a-discusion-en-la-suprema-corte |access-date=16 March 2014 |publisher=CNN}}</ref><ref name="Jelen2">{{cite web |last=Jelen |first=Ted G. |author2=Jonathan Doc Bradley |year=2012 |title=Abortion Opinion in Emerging Democracies: Latin America and Central Europe |url=http://wpsa.research.pdx.edu/meet/2012/jelenandbradley.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140317092123/http://wpsa.research.pdx.edu/meet/2012/jelenandbradley.pdf |archive-date=17 March 2014 |access-date=15 March 2014}}</ref><ref name="latimes-supreme-court2">{{cite news|url=http://articles.latimes.com/2008/aug/29/world/fg-mexabortion29|title=Mexican Supreme Court upholds legalized abortion law|last=Ellingwood|first=Ken|date=2008-08-29|newspaper=Los Angeles Times|access-date=2009-10-18|location=Mexico City}}</ref> == سرچينې == 9ahb7ix90s9pd3t3vyjr3zdczc7lu39 0 72901 352691 308089 2025-06-16T00:30:31Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352691 wikitext text/x-wiki الایزا تایبېتس الایزا ماریا لووېل ( ۱۸۲۳ـ ۱۸۹۸)  د کالیفورنیا د ریورساید ( کالیفورنیا کې یو بل ښار دی چې سانتا انا سیند په غاړه پروت دی) یوه پخوانۍ اوسېدونکې او د کالیفورنیا ریور ساید له بنسټ ايښودونکو څخه وه. مخکې له دې چې هغه سویل غاړې ته لاړه شی هغه په واشنګتن دي سي کې د خپلواکۍ د حقونو او عمومې رایې د حق په ګډون د  برمختللو تولنیزو موخو فعاله وه.  په روحانیت معتقده وه او په ريور ساید کې یې د ارواحو جلسې رهبري کړې. هغه له دې امله مشهوره شوه چې په بریالیتوب سره یې د واشنګتن د ناول  مالټو یوډول په کالیفورنیا کې په نورو ونو کې پیوند کړ. هغې درې ځله واده وکړ، هغې له لوتر سي تایبت سره اړیکې درلودې او له هغه سره په ویرجینیا کې اوسېدله چې وروسته په کال ۱۸۷۰ کې له هغه سره له واشنکتن ډي سي څخه کالیفورنیا ته لاړه. دوی هلته واده وکړ او د کرهنې له لارې یې معیشت کاوه. د ناول مالټو د پېوند په اړوند د هغې بریالیتوب، د بزګرانو له خوا  دې ډول مالتې د ونې قبلولو  او له دې امله د سیتروس د صنعت چټکه پراختیا کې ، او په کالیفورنیا کې د مالټو د باغونو په تاریخې کلتورې لر لید کې مرسته وکړه.  <ref>California State Parks, ''[[California Citrus State Historic Park]].'' (Sacramento: 2002)</ref><ref>U.S. Congress. House, Congressman Ketnner of CA ''Remarks on the Washington Navel Orange Anniversary Celebration'', Cong. Rec. 63rd Cong. 2d Sess. (3 Sep. 1914), 3.</ref> == پخواني کلونه == د کال ۱۸۲۳ د اګست په ۵ په سینسیناتي کې زېږېدلي الایزا ماریا د اولیور او کلاریسا داونېس کوچني ماشوم و. د اوهایو له مخکښو ښځو ماریا له بوستون څخه سینسیناتي ته په کال ۱۸۱۲ کې مهاجرت کړی و او د هغې سفر په یوه سرپټي واګون او وروسته په یوه ماڼو کې و. د ماریا لووېل کورنۍ په سرحدې ښار ګوټي کې مشهوره شوه. د هغې پلاز څو څوکیو ته وټاکل شو ، لکه د ښارګوټی د شورا غړی، دښار د شورا غړي، د اور وژونکو د اتحاديې مشر ، هغه د نوي اورشلیم وزیر په ونومول شو او په ښار کې د اوبو اړونده کارونو، د وودوارد د ښوونځي او د ښکلو هنرونو د اکادمې د باور وړ شخص وټاکل شو.  <ref>May Lovell Rhodes and Thomas D. Rhodes, 1924 ''A Biographical Genealogy of the Lovell Family in England and America'', Asheville, N.C.: Biltmore Press, 75.</ref><ref>Rhodes and Rhodes, 1924, pp. 202–06.</ref><ref>Charles Theodore Greve, ''Centennial History of Cincinnati and Representative Citizens'', Vol 1, (Chicago: Biographical Pub., 1904), ''passim''</ref><ref>See also Charles Cist, ''Cincinnati in 1841'', (Cincinnati: The Author, 1841)</ref><ref>''The Cincinnati directory containing the names, profession and occupation of the inhabitants'' ..., (Cincinnati, Ohio: Oliver Farnsworth, 1819)</ref><ref>Annals of the New Church, (Philadelphia: Academy of the New Church, 1898), 396, 412.</ref><ref>Ophia D. Smith, "Frederick Eckstein: The Father of Cincinnati Art," ''Bulletin of the Historical and Philosophical Society of Ohio,'' 9 (October 1951): 274.</ref> د هغې مورنی تره قوماندان جان دونېس دترابلس د جګړې او د کال ۱۸۱۲ دجګړې  یو مشهور او ویاړ راوړونکی افسرو. هغه په جګړه کې په مدیترانې او وروسته په ارام سمندر کې هوایي قواوې رهبري کړې. د هغه بېړۍ چې یو اس اس پوتوماک USS ''Potomac'' نومیده  دا مریکا دسمندري قواوو لومړنۍ ابیړۍ وه چې تر نړۍ را وګرځېده. <ref name="history.navy.mil">[http://www.history.navy.mil/danfs/d5/downes-i.htm John Downes], Naval Historical Center website. Accessed 4 March 2008.</ref><ref>[http://www.hazegray.org/danfs/frigates/potomac.htm 'Potomac'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080513024718/http://www.hazegray.org/danfs/frigates/potomac.htm |date=2008-05-13 }}, Hazegray Online. Accessed 4 March 2008.</ref> د لوویلس کورنۍ  په سینسیناتي کې د د نوي اورشلیم د سویدن بورګین د کلیسا غړي و، دا کلیسا د سویدني عالم او صوفي ایمانوېل سویدنبرګ په لیکنو ولاړه وه. د هغوی په ټولنه کې هوښیار، کلتورلرونکي او نفوذ لرونکې خلک شامل و چې له ښه ادبیاتو، موسیقۍ ، نقاشۍ، تیاتر او نورو هنرونو سره یې مينه درلوده. د د سینسینتاکي د کلیسا غړیو کې کاشف ویلیم او آر پي رېسور، خپرونکي بناجامین، مجسمه جوړوونکی هریام پوږرس، ګړۍ جوړونکی لومان واتسون، رسامه ماري مینیسیری بېک، ښوونکي الکساندر کینمونت، فریدریک ایکستين او ام ام کارل او دتیاتر استاذی سول سمیت شامل و. <ref>Smith, "Adam Hurdus", p. 113.</ref><ref>Smith, "Adam Hurdus", p. 120</ref> == ودونه او کورنۍ == الایزا تایبتس په ۱۸ کلنۍ کې له جیمز سمونس سره چې د ګازۍ قایق کپتان و د سینسیناتي د سویدن بورګین په کلیسا کې واده وکړ. د هغې زوی جیمز بي سمونس دهغې یوازينی زوی چې ځوانۍ کې ژوندی پاتې شو. <ref>Esther H. Klotz, "Eliza Tibbets And Her Washington Navel Orange Trees," in Riverside Municipal Museum, ''A History of Citrus In the Riverside Area'', rev. ed. (San Bernardino: Franklin Press), pp. 13–14.</ref> هغه له دې وروسته یوه روحانیت پلوه شوه  او کله چې په هیواد او نړې کې د نولسمې پېړۍ په منځ کې روحانیت پلوي توب ( د روح د اصالت عقیده چې وایې د مړه روح له ژوندو سره خبرې کوي) پراخ شو نو د هغې پلار اولیور مووېل په سینسینتاکي کې د روحانیت پلوو ټولنې رئیس شو. د هغې د خور کلارا مووېل سميت   دیوه مهر شوی لیک په اړوند جان رېدموند په نامه یوه روحاني ډاکتر له خوا  و ړاندوېنه وشوه  چې هغه د دې کورنۍ په اړوند په خپل یوه کتاب کې لیکنه وکړه او تېبتس یوه کامله شوې او فاضله وسیله وبلل شوه.  <ref>Klotz, 14 citing ''Illustrated History of Southern California'', (Chicago: Lewis, 1890).</ref><ref>G. A. Redman, M.D., ''Mystic Hours; Or, Spiritual Experiences'' (New York: Charles Partridge, and Boston: Bela Marsh), 1859, 284–89.</ref><ref>[[Emma Hardinge Britten]], '' Modern American spiritualism'', (New York: The author, 1870) 352–53. See also Redman, 284–89.</ref> د تایبېتس بل مېړه جیمس نېل نومېده چې یو سوداګر و چې په شفا ورکوونکي رابط باندې مشهور و. روحیاتي برجسته استاد توماس ګژلس فورستر او دهغه کورنۍ له جیمس او الایزا لو وېل نیل سره په کال ۱۸۶۰ کې داوهایو په کلیفتون کې اوسېدل. <ref>Britten, 355.</ref><ref>United States. ''1860 Federal Census'', 8th Ward Cincinnati, Hamilton, Ohio, p. 164, lines 34–40.</ref> په کال ۱۸۶۱ کې نېلس له خپأ پلار سره نیویارک ته وکوچېد . هلته د هغې زوی جیمس سامون د جیمس بي لو وېل به نامه د نیویارک په دولتې پلیو قواوو کې په اوه لس کلنۍ کې شامل شو. هغه خپله درې کلنه نظامي دوره پوره کړه او په ویاړ سره د کنډک د پوست د مسؤل په توګه رخصت کړل شو. <ref name="Klotz_14">Klotz, 14</ref><ref>[http://www.itd.nps.gov/cwss/soldiers.cfm Film Number M551 roll 85 Service Record card 683b-684. Service Card James B. Lovell] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080814171239/http://www.itd.nps.gov/cwss/soldiers.cfm|date=August 14, 2008}}, Civil War Soldiers and Sailors, National Park Service, Accessed 4 March 2008.</ref><ref>Log book of the 132nd Infantry, 1864, available at NARA, College Park, Maryland.</ref> === جنوبي امریکا === '''ل'''ه جګړې وروسته الایزا ریویل له سوداګر لوتر سي تایبېتس سره ښکېل شوهو هغه دوه ځله پخوا واده کړی و او څو ماشومان یې در لودل او د غلامۍ د له منځه وړلو طرفدار و. دهغه زوی جیمز سمون د لوتر له مشرې لور هارېت سره واده وکړ او له خپل مور او پلار سره لاړل. تایبتس د امریکا جنوب ته لاړل خو هلته د محلي خلکو له خوا په دې و شړل شول چې هغوی یې خورجينې لرونکي متقلبین بلل. <ref>Klotz, 15.</ref><ref name="evergreen">[http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584 'Eliza Tibbets'] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721200755/http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584|date=2011-07-21}}, Evergreen Memorial Historic Cemetery, accessed 13 October 2014</ref> په کال ۱۸۶۷ کې د ویرجینیا فریدریکبرګ ته ولېږدېدل او هلته یې یوه محلي مغازه پرانستله. لوتر د رادیکال جمهوري غوښتونکي په توګه کمپیان پیل کړ. هغه د ځمکې د معاملاتو د مامور په توګه کار کاوه اویو سابات ( د عیسویانو لپاره د رخصتۍ ورځ) یو ښوونځی د له غلامۍ څخه د دازادشوو نارینه وو او د هغوی ماشومانو لپاره  د بلک په تعمېدي کلیسا کې تأسیس کړ ځکه له غلامۍ ازادو شوو خلک د زده کړې لپاره لیوال و.   <ref name="Tibbets">[http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/rbaapc:@field%28DOCID+@lit%28rbaapc29800div3%29%29: 'Luther C. Tibbets,' ''Spirit of the South; or, Persecution in the name of law, as administered in Virginia''], (Washington, D.C.: 1869). Text online at Library of Congress, American Memory</ref> تایبتس د ځمکې د پراختیا په یوه پلان کاروکاوه او موخه یې په ۳۰۰۰۰ اکر( د پراخوالي واحد چې ۴۰۴۷ متر مربع کېږي)  ځمکه کې له فریدریکسبرګ څخه بهر د یوې کالونۍ جوړول و. هغه اراده درلوده چې د هر توکم خلک باید اجازه ولري چې ملکیت واخلي . کله چې تایبتس له فریدریکسبرګ څخه شړل کېدل، له غلامۍ یوې ازادې شوې ښځې له هغوی څخه وغوښتل چې د هغې ځوانه لور نایسي هم ځان سره بوځي ځکه هغې باور درلود چې نور ځایونه به د نجونو لپاره ښه وي.  د یوېشتمې پېړۍ اسناد ښیي چې نایسي د الایز د زوی جیمز او په وېرجینیا کې دیوې تورپوټکې ښځې لور وه. <ref name="Tibbets2">[http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/rbaapc:@field%28DOCID+@lit%28rbaapc29800div3%29%29: 'Luther C. Tibbets,' ''Spirit of the South; or, Persecution in the name of law, as administered in Virginia''], (Washington, D.C.: 1869). Text online at Library of Congress, American Memory</ref><ref>Tom Patterson, 'Whatever Became of Nicey, Riverside's First Black Resident?,' ''Riverside Sun''</ref><ref name="evergreen2">[http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584 'Eliza Tibbets'] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721200755/http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584|date=2011-07-21}}, Evergreen Memorial Historic Cemetery, accessed 13 October 2014</ref> په واشنګتن دي سي کې الایزا او لوتر تایبېتس له جوزفاین اېس ګریفینګز ( یو امریکایی سمونپال وه چې د غلامۍ په ضد یې مبارزه کوله) او د کانګرس د غړې بنجامین اېف بوتلر او نورو ترقي غوښتونکو سره د عمومي رأیې د حق، د آزادۍ د حقونو او نورو ټولنیزو مسایلو په اړوند کار وکړ. <ref>E. C. Stanton, Susan B. Anthony, Matilda Joselyn Gage, ''History of Woman Suffrage'', vol. 3, 808 – 113.</ref> لوتر تایبېتس په کال ۱۸۷۰ کې له واشنګتن دي سي څخه کالیفورنیا ته لاړ اوهلته مېشت شو چې وروسته ریور ساید وبلل شو. الایزا خپل فعالیت ته په تېره د ښځو لپاره د انتخاب د حق په هکله دوام ورکړ. د ښځو لپاره د انتخاب د حق فعالینو استدلال کاوه چې د امریکا اساسي قانون لا له پخوا ښځو ته مدني حقوق ورکړي دي. په کال ۱۸۷۰ کې د یوه لنډ وخت لپاره د کولمبیا د حوزې اتباعو ته مدني حقوق ورکړل شول. په واسنکتن دي سي کې د ښځو له خوا درأیې د ورکولو فعالینو استدلال کاوه چې هغوی د امریکا اتباع و نو له همدې امله د قانون په بنسټ ورته مدني حقونه ورکړل شول. <ref>Angela G Ray, Cindy Koenig Richards. "Inventing Citizens, Imagining Gender Justice: The Suffrage Rhetoric of Virginia and Francis Minor", ''Quarterly Journal of Speech'', 93, 4, November 1, 2007, 375–402.</ref><ref>"The Ladies Hold A Meeting", ''National Republican'', April 19, 1871.</ref> په کال ۱۸۷۱ کې، اویا ښځو  په واشنګتن دي سي کې قانون تر ازموینې لاندې ونیو. هغوی د راجستر تر دفتر پورې مارش وکړ چې د رأیې اچولو لپاره ځانونه راجستر کړي خو رد شولې. فریدریک دوګلاس ( یوامریکایي سمونپال، د غلامۍ ضد شخصیت ، لیکوال او زمامدار و) له دې ډلې سره چې تایبتس، بېلوا لاکوود ( لومړنۍ ښځه چې سترې محکمې ته حاضره شوه، ښوونکې سارا سپنسر، داکتر سوسن اې اېدسون د رئیس ګارفیلد ډاکتر، مخکښ جولیا ارچي بالد هولمېس، لیکوال اي دي اي ان سوتورت او له غلامۍ څخه خلاص شوو سړیو د بیرو بنسټ ايښودونکی جوزفاین اس کرفینګ پکې شامل و ملګری شو. <ref>[http://ecssba.rutgers.edu/resources/wompolls.html Women Who Voted, 1868 to 1873], Cady and Stanton online, accessed 4 Mar 2008</ref><ref>[[Ann D. Gordon]], ed. ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony'', (New Brunswick, N.J.: Rutgers, 1997), 649.</ref><ref>[http://ecssba.rutgers.edu/resources/votenames.html#April71 Voter Names], Cady and Stanton online, accessed 4 Mar 2008</ref><ref>"Justice For Women", ''(Washington, D.C.) Daily Morning Chronicle'' (April 15, 1871)</ref><ref>Gordon, 650.</ref> په ټاکنو کې دوی هڅه وکړه چې رأیه ورکړي خو د رأیې اچولو له حوزو څخه رد کړل شول. د هغوی د آزموینې قضیې چې د راجستر د بورد مسؤل په وړاندې د  سپنسر له خوا وه او  او د ټاکنو د قاضیانوپه وړاندې د وېبستر له خوا وه د کولمبیا په ستره محکمه کې واورېدل شوې. ښځو چې سوسن بي انتوني ( د ښځو د حقونو فعاله په امریکا کې) او ویرجینیا ماینور ( د ښځو د حقونو فعاله په امریکا کې) په ګډون  په دې ډول په ټوله امریکا کې مظاهرې وکړې او قانون یې له مدني سرغړونې سره ترازماېښت لاندې ونیو. ماینور د هاپرسېټ په وړاندې ( دا د امریکا په ستره محکمه کې یوه قضیه ده چې له مخې یې محکمه حکم کوي چې تابعیت د رأیې  ورکولو حق نه تاییدوی) دکال ۱۸۷۵  قضیه کې، محکمې په رسمي توګه تابعیت د رأیې ورکولو له حق څخه جلا کړ. <ref>"The Ladies Hold A Meeting;" Gordon, 649.</ref><ref name="Ray & Richards, 375">Ray & Richards, 375.</ref><ref>''Spencer v. Board of Registration,'' 1 McA. 369. Stanton, et al. 1997, ''The Selected Papers'', p. 813.</ref> === کالیفورنیا === الیزا کالیفورنیا تهلاړه اوهلته په ریور ساید کې له مخکښو ښځوڅخه وه او پیل کې یې له خپل زوی او دهغه د مېرمنې هارېت چې د لوتر تایبېت مشره لور وه ژوتد کاوه. په کال ۱۸۷۰ د مخکښو کسانو منځ کې یو شمېر ازاد فکره او معنویت لرونکې خلک و او آلیزا او لوتر بلاخره په خپل منځ کې عادلانه سوله وکړه او له مخې یې خپله اړیکه تنظیم کړه. <ref name="evergreen3">[http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584 'Eliza Tibbets'] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721200755/http://www.evergreen-cemetery.info/founders.php?id=23584|date=2011-07-21}}, Evergreen Memorial Historic Cemetery, accessed 13 October 2014</ref><ref>Klotz, 13, quoting Robert Hornbeck, 1913, ''Robidoux's Ranch in the '70's'' (Riverside, California: Press, 1904).</ref> == سرچينې == 4vzfvbcad3v0mfkhekug79kfacrkauh 0 78040 352693 328779 2025-06-16T01:25:36Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352693 wikitext text/x-wiki سر ايډورډ کوک (1 فبروري 1552 – 3 سپتمبر 1634) يو انګلستانی وکيل، قاضي، او سياتوال و. نوموړی د اليزابتي او جاکوبي پړاونو تر ټولو ستر قانون پوه بلل کېږي.<ref>{{Harvnb|Baker|2002|p=167}}</ref><ref>{{cite DNB|wstitle=Coke, Edward|volume=11|first=George Paul|last=Macdonell}}</ref> کوک د لوړې طبقې په کورنۍ کې زېږېدلی و، د کامبريج په ټرينيټي کالج کې يې زده کړې کړې وې، له دې وروسته «انر ټيمل» (د وکيلانو د ټولنې يوه څانګه) ته ولاړ، هلته د 1578ز کال د اپريل په شلمه نېټه د وکيلانو ټولنې ته وغوښتل شو. د يو وکيل په توګه، نوموړي د «سليډ» د قضيې په ګډون په ډېرو مشهورو قضيو کې برخه واخيسته، له دې وروسته يې پارلمان ته د ټاکل کېدو لپاره پوره ملاتړ تر لاسه کړ، هلته نوموړي لمړی د عمومي وکيل او وروسته يې بيا د عوامو د مجلس د رئيس په توګه کار وکړ. د لوی څارنوال په توګه د ترفيع څخه وروسته، نوموړي په ګڼو مشهورو قضيېو کې د محاکمې مشري وکړه، چې د «رابرټ ډييرکس، سر والټر ريلي» او د بارودو د بټۍ د دسيسه ګرو پر ضد قضيې پکې شاملې وې. د نوموړي د چوپړتياوو د مکافات په توګه، هغه ته لومړی د وياړ لقب او وروسته د عمومي استئنافونو د قاضي القضات په توګه دنده ورکړل شوه. د قاضي القضات په توګه، کوک د پخواني مسئول (سټار چيمبر) د لوړې استعمال محدود کړ، او د شاهي امتيازاتو او ډاکټر بونيم په قضيه کې يې اعلان کړه چې پاچا به د قانون تابع وي، او که د عام حق او دليل څخه سرغړونه وشي، نو د پارلمان قوانين به منسوخ وي. د دې کارونو په پايله کې نوموړی د عام قانون محکمې ته د قاضي القضات په توګه تبديل شو، چېرته چې باور کېدو نوموړی به کم زیان رسونکی وي. له دې وروسته کوک په پرله پسې ډول د خيانت تعريف محدود کړ، او يو شاهي ليک يې غير قانوني وباله، د کوم له امله چې نوموړی د 1616ز کال د نومبر په څوارلسمه نېټه له دې دندې ګوښه کړای شو. په داسې حال کې چې هغه نور د خپلو قضايي دندو د بېرته تر لاسه کولو هېڅ فرصت نه درلود، هغه بېرته پارلمان ته ولاړ، او هلته په چټکۍ سره د اپوزيسيون يو مخکښ غړی شو. په پارلمان کې د غړيتوب پر مهال، نوموړي د انحصاراتو د اساسنامې په اړه لیکل او تبليغات وکړل، کوم چې د پاچا له خوا افرادو ته د دولت په وړاندې د ځانګړو خونديتوبونو ورکولو واک تر ډېره برده کم کړ، د حق غوښتنې قانون يې ولیکه او د هغې په تصويب کې يې مهمه ونډه درلوده، دا يو سند دی چې د انګلستان د اساسي قانون له درې مهمو اسنادو څخه يو بلل کېږي، دوه نور يې «ميګنا کارټ» او د حقوقو مقرره 1689 دي. کوک په عصري وخت کې د خپلو حقوقو رسالو له امله شهرت موندلی دی، کوم چې «جان روټلج» د "تقريباً زموږ د قانون بنسټونه" په توګه تشریح کړی دی، او د هغه راپورونه يې "ښايي د نومول شويو راپورونو واحده تر ټولو ډېره اغېزناکه لړۍ" په توګه توضيح کړي دي. له تاریخي اړخه، نوموړی په انګلستان او ويلز کې، د لوړې کچې اغېز لرونکی قاضي و؛ د هغه ويناوې او اثار د چوپتيا د حق لپاره د توجيه په توګه کارېدل، په داسې حال کې چې د انحصاراتو مقرره د پارلمان او پاچا تر منځ د شخړې د لومړيو کړنو څخه يوه بلل کېږي، د کوم له امله چې د انګلستان کورنۍ جګړه پيل شوه. په امریکا کې، د «ډاکټر بونم» په قضيه کې د کوک پرېکړه د مهر د قانون 1765 او د مرستې د اوامرو د لغوه کولو لپاره د توجيه په توګه وکارول شوه، د کوم له امله چې د امريکا د خپلواکۍ جګړه پيل شوه؛ د متحده ايالاتو له بنسټ اېښودلو وروسته د هغه پرېکړې او ليکنې د متحده ايالاتو په اساسي قانون کې په درېيم او څلورم تعديل ژور اغېز درلود، داسې حال کې چې د شپاړسم تعديل اړتیا يې وړاندې کوله.<ref name="bod471">{{Harvnb|Bodet|1970|p=471}}</ref><ref name="bak183">{{Harvnb|Baker|2002|p=183}}</ref> == د کورنۍ شالید او د ژوند لومړي کلونه == د "کوک" لقب د 1150ز کال په شا او خوا کې د سويلي «ګرينهو» په «هنډرډ» کې مېشت يو «وليام کوک» ته رسېږي، چې اوس د «سوافم» د «نورفيک» ښارګوټی دی. دا کورنۍ په پرتلیز ډول شتمنه او اغېزمنه وه – له څوارلسمې پېړۍ څخه راپدېخوا په دې کورنۍ کې د حاکم مرستيال، يو پوځي قوماندان، يو وکيل او يو سوداګر شامل وو. په اليزابتي پړاو کې د نموړي لقب د «کوک» په ډول تلفظ کېدو، خو اوس د «کووک» په ډول تلفظ کېږي. د دې نوم مصدر معلوم نه دی؛ خو ويل کېږي چې د کوک د ټکي معنا په لومړيو برتانويانو کې سمندر يا مشر و، خو ډېر احتمال لري چې دا ليکدود له يوې هڅې څخه راپورته شوې ده، تر څو د کوک د ټکي بڼه بدله کړي. دا چې د cook او coke په بڼه ليکل کېدونکي نومونه سره يو شان و له دې حقيقت څخه څرګندېږي چې د کوک دويمې مېرمنې اليزابت هيټن، به خپل مېړه ته د ليک ليکلو پر مهال د هغه نوم د Cook په بڼه ليکلو.<ref>{{Harvnb|Woolrych|1826|p=7}}</ref><ref name="w1">{{Harvnb|Woolrych|1826|p=10}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=1}}</ref><ref name="b2">{{Harvnb|Boyer|2003|p=2}}</ref><ref>{{Harvnb|Campbell|1849|p=240}}. A story recorded by John Aubrey suggests that the pun was intentional. Elizabeth was already pregnant when they married, and when Coke came to bed and placed a hand on her belly, he felt the child move. "What?" he said, "Flesh in the pot?" To which Elizabeth replied, "Yes, or else I would not have married a cook." ({{Harvnb|Dick|1962|pp=67–68}}).</ref><ref>{{Harvnb|Woolrych|1826|p=7}}; {{Harvnb|Campbell|1849|p=240}}; {{Harvnb|Randall|1956|pp=430–431}}.</ref> د کوک پلار، رابرټ کوک یو وکيل او د لنکنز اين يو لوړ پوړی غړی و، چا چې د خپلې سيمې «نورفيک» د مشتريانو د استازولۍ لپاره پياوړی کار کړی و. د وخت په تېرېدو سره، نوموړي په کانګم، ويسټ ايکر او هيبيس برګ کې ګڼې ځمکې واخيستې، چې ټولې په نورفيک کې دي، او هغه ته يو ملي نښان ورکړل شوی و، چې په دې سره د خواصو يو کوچنی غړی وګرځېد. د کوک مور «ونفريډ نايټلي»، د يوې داسې کورنۍ غړې وه، چې د خپل مېړه په پرتله يې له قانون سره ژوره اړيکه درلوده. د هغې پلار او نېکه د نورفيک په سيمه کې وکالت کړی و، خور يې «اډري» له «تاماس ګاوډي» سره واده کړی و، چې وکيل او د عام قانون د محکمې قاضي القضات و، او د «ارنډيل» له ايرل سره يې اړيکې درلودې. دې اړيکو وروسته ايډورډ ته ډېره ګټه ورسوله. د «ونفريډ» پلار وروسته د «نکولسن هير» له خور «ايګنس» سره واده وکړ.<ref name="b22">{{Harvnb|Boyer|2003|p=2}}</ref> ايډورډ کوک د 1552ز کال د فبرورۍ په لومړۍ نېټه د «مايلم» په نارفيک کې د خپل پلار ملکيت کې زېږېدلی و (دا ځمکه نوموړي په 1553ز کال کې خپله کړه)، او اته خوېندې يې درلودې. خوندې يې ونفريډ، ډوروتي، الیزبت، ارسولا، انا، مارګريټ او ايتلريډا وې، خو په دوی کې د عمر له اړخه مشره او کشره نه دي معلومې. د 1561ز کال د نومبر په پنځلسمه نېټه د «رابرټ کوک» له مړينې دوه کاله وروسته، د هغه کونډې له «رابرټ بوزون» سره واده وکړ، څوک چې د ځمکو سوداګر او د خپلې پرهېزګارۍ او پياوړې سوداګريزې ځېرکتيا له امله مشهور و (نوموړي يو ځل په نيکولاس بيکن اړ کړی و چې د ځمکې د يوې ټوټې لپاره خورا لوړ قيمت تاديه کړي). نوموړي د کوک په بچيانو د پام وړ اغېز درلود: کوک له بوزون څخه، "له پټېدونکو کرکه کول، ديندارو خلکو ته لومړيتوب ورکول او له کوم له خوښې وړ مشتري سره کاروبار کول" زده کړل، دا هغه څه و چې د وکيل، سياستوال، او قاضي په توګه يې د هغه د راتلونکو کړنو بڼه جوړه کړه.<ref name="Thrush">{{cite web|url=http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1604-1629/member/coke-sir-edward-1552-1634|publisher=Institute of Historical Research, University of London|title=History of Parliament|last=Thrush|first=Andrew|access-date=27 April 2016|archive-date=27 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160427225247/http://historyofparliamentonline.org/volume/1604-1629/member/coke-sir-edward-1552-1634|url-status=dead}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=3}}</ref><ref>Francis Blomefield, 'Launditch Hundred: Mileham', in An Essay Towards A Topographical History of the County of Norfolk: Volume 10 (London, 1809), pp. 15–25. http://www.british-history.ac.uk/topographical-hist-norfolk/vol10/pp15-25 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211026211652/https://www.british-history.ac.uk/topographical-hist-norfolk/vol10/pp15-25|date=26 October 2021}}</ref><ref name="w12">{{Harvnb|Woolrych|1826|p=10}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=4}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=9}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=11}}</ref> == زده کړه او د وکيلانو ټولنې ته بلنه == په 1590ز کال کې، کله چې هغه اته کلن و، کوک د «نارويج فري ګرامر» ښوونځي کې زده کړه پيل کړه. په دې ځای کې د زده کړې اساس علم و، او ورستۍ موخه يې دا وه چې محصلين به تر اتلس کلنۍ پورې "يوه جمله په متنوع ډول بدله کړي، يو ايت سم کړي، يو ليک د فصاحت او بلاغت سره پای ته ورسوي، يوه ساده وينا په ويلو سره زده کړي، او د ټولو په پای کې د يوناني ژبې يو څه ښه پوهه تر لاسه کړي". زده کونکو ته د Rhetorica ad Herennium (يو لرغونی يوناني کتاب دی) پر اساس ويناوالي ورښودل کېده، او يوناني ژبې د «هومر» او «ورجل» پر اثارو تمرکز درلود. کوک ته په نارويچ کې د "د بيان د ازادۍ ځواکمنتيا" ارزښت وښودل شو، دا هغه څه و چې نوموړي د يو قاضي په توګه وروسته پلي کړل. يو شمېر روايتونه وايي چې هغه يو خواريکښ زده کونکی و، چا چې له ځانه په ښه توګه ګټه واخيسته.<ref>{{Harvnb|Block|1929|p=13}}</ref><ref>{{Harvnb|Block|1929|p=10}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=13}}</ref><ref>{{Harvnb|Woolrych|1826|p=19}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=16}}</ref><ref>{{Harvnb|Boyer|2003|p=14}}</ref> == سرچينې == j4hje5vvccl3sijnmpjifdyya96h5x0 0 80112 352711 343829 2025-06-16T09:30:33Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352711 wikitext text/x-wiki {{مالوماتبکس کرکټ ټورنمنټ |name=Shpageeza Cricket League <br />شپږیزه کريکېټ لیګ |image=ACBKN3.jpg |imagesize=200px |caption=د افغانستان کريکېټ بورډ رسمي نښان. |country={{بيرغ نښه|افغانستان|2013}} [[افغانستان]] |administrator=[[افغانستان کريکېټ بورډ]]،<br/>اېس سي اېل ډيپارتمنت |cricket format=[[شل اوريزه]] |first=[[اتصالات شپږيزه کريکېټ ليګ|۲۰۱۳]] |next=۲۰۲۵ |last=[[۲۰۲۴شپږيزه کريکېټ ليګ|۲۰۲۴]] |tournament format=[[Round-robin tournament|Round-robin]] and [[Playoffs]] |participants=پنځه (۵) |champions=[[امو نهنګان]] (يو ځل اتله) |most successful=[[سپين غر پړانګان]] (درې ځله اتله) |TV=ملي راديو تلوېزيون |website=[http://www.cricket.af Cricket.af]<br />[https://www.shpageeza.com/ Shpageeza.af] }} شپږيزه کريکېټ ليګ يا اېس سي اېل چې د اېکس بول انرژي شپږيزه کريکېټ ليګ هم بلل کيږي، او اتصالات شل اوريزه شپږيزه ليګ هم بلل کيږي، د کريکېټ [[20 اوريزه|شل اوریزه]] ټورنمنټ دی چې هر کال د افغانستان کريکېټ بورډ لخوا په [[افغانستان]] کې جوړیږي. شپږيزه کريکېټ ليګ له اته ترکيبونو جوړ دی، <ref name="cricketaf2">{{Cite web|url=https://cricket.af/pashto/post/Eight-participating-franchises-sold-for-SCL-2021|title=د شپږیزې کرکټ لیګ په تاریخ کې د لومړي ځل لپاره اته لوبډلې وپلورل شوې|website=cricket.af}}</ref> چې پکې د ملي لوبډلې لوبغاړي، بهرني لوبغاړي، د الف لوبډلې لوبغاړي او د ۱۹ کلنو څخه کم عمره لوبډلې لوبغاړي او همدارنګه د اړوندو سیمو غوره لوبغاړي په دې ټورنمنټ کې برخه اخلي. سربېره پردې، افغان کريکېټ بورډ دې له لارې لوبغاړي راټولوي او لوبډلو ته بيا پکې د بولۍ لاري لوبغاړي اخيستل کيږي، نه د کريکېټ بورډ په انتخاب. د دې ۱۲ ورځنۍ سيالۍ اصلي موخه په افغانستان کې د کريکېټ او سپورت وده او د سپورت له لارې د سولې رامنځته کول دي. دا سيالۍ په بېلابېلو کلونو کې د بېلابېلو تلوېزيونونو سره د تړون له لارې په ښه او اېچ ډي بڼه خپريږي، چې په افغانستان او نړۍ کې ګڼ شمېر مينه وال لري. == تاریخ == دغه لیګ په ۲۰۱۳ کال کې '''د شپږيزه کريکېټ ټورنمېنټ''' په نوم پيل شو. په دې سياليو کې پنځو سيمه ييزو لوبډلو برخه اخيستې وه او دا د افغانستان کريکېټ بورډ له خوا يو بريالى نوښت و. د دغه ټورنمنټ د پرانېستې لپاره د لومړي لیګ اتله سپین غر ټایګرز وه. دا لوبې د [[شمشاد (لروينون)|شمشاد تلویزیون]] له لارې خپرې شوې. په ۲۰۱۴ کې دویم پړاو سيالۍ بيا پيل شوې چې پنځه لوبډلې پکې شاملې وې، چې هره يوه لوبډله يې د د هېواد د يوې سیمې استازیتوب کوي. د مس عینک اتلان لوبډلې د سيالۍ اتلولي خپله کړه. <ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/series/index.html?search=Shpageeza+T20+Tournament;season=۲۰۱۴;view=season|title=۲۰۱۴ Season Cricket Schedule - Upcoming Cricket Calendar: Shpageeza T20 Tournament، Aug-Sep ۲۰۱۴ (in Afghanistan)|publisher=ESPNcricinfo.com|accessdate=October 19، ۲۰۱۹}}</ref> [[گلبدين نايب|ګلبدین نایب]] د سيالۍ غوره لوبغاړی ونومول شو. د دې سیالیو غوره توپ وهونکی [[نور علي ځدراڼ]] او روښان بارکزی غوره توپ وهونکی ونومول شو. <ref>{{cite web|url=https://cricbetlive.co.uk/shpageeza-cricket-league-betting-tips-predictions-odds/|title=Shpageeza Cricket League Betting Tips - Latest Afghan T20 Cup Tips|publisher=CricBetLive|accessdate=October 19، ۲۰۱۹|archive-date=2020-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200112035830/https://cricbetlive.co.uk/shpageeza-cricket-league-betting-tips-predictions-odds/|url-status=dead}}</ref> دغه لوبې په [[يک تلويزيون|۱ تلویزیون]] کې خپرې شوې. <ref>{{cite web|url=http://www.cricketzine.com/scl-۲۰۱۷-live-streaming-tv-channel-afghanistan-shpageeza-cricket-league-۲۰۱۷/|title=SCL ۲۰۱۷ Live Streaming & TV Channel، Afghanistan Shpageeza Cricket League ۲۰۱۷|website=CricketZine|accessdate=October 19، ۲۰۱۹}}{{Dead link|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{وېب سرچينه|date=17 September ۲۰۱۴}}</ref> له ۲۰۱۷ راوروسته، آی سي سي د [[20 اوريزه|شل اوريزه]] کورنيو سیالیو ته د لیست A حیثیت ورکړ (د شل اوريزه په ځای د لیست A موقف ځکه چې افغانستان د ۵۰ اورونو کورنی ټورنمېنټ نه درلود). <ref name="LA">{{وېب سرچينه|date=4 February ۲۰۱۷}}</ref> <ref name="ICC-LA">{{وېب سرچينه|date=4 February ۲۰۱۷}}</ref> که څه هم د ۲۰۱۷ کال په می میاشت کې، آی سي سي د افغانستان د غازي امان الله خان سیمه ییز ۵۰ اوریزه یو ورځنۍ ټورنمېنټ د لیست A حیثیت په ورکولو سره په رسمیت وپیژنده <ref name="BN2">{{cite news|url=http://www.bakhtarnews.com.af/eng/sports/item/28535-icc-recognizes-afghanistan%E2%80%99s-domestic-odi-tournament-as-list-a-league.html?tmpl=component&print=1|title=ICC Recognizes Afghanistan's Domestic ODI Tournament As List A League|accessdate=9 August ۲۰۱۷|work=Bakhtar News}}</ref> او د ۲۰۱۷ کال شپږيزه کريکېټ ليګ لوبې د شل اوریزو سیالیو په توګه درجه بندي شوې. == لوبډلې == شپږيزه کريکېټ لیګ د افغانستان په پنځو سیمو کې ترسره شو خو شپږمه لوبډله کابل بازان چې په رسمي ډول د عاطف مشعل لخوا سپانسر شوې وه د ۲۰۱۵ کال په پړاو کې اضافه شوه. په ۲۰۲۱ کال کې دوه نوې لوبډلې، هندوکش ستوري او پامیر زلمي هم پکې شاملې شوې. <ref name="cricketaf3">{{Cite web|url=https://cricket.af/pashto/post/Eight-participating-franchises-sold-for-SCL-2021|title=د شپږیزې کرکټ لیګ په تاریخ کې د لومړي ځل لپاره اته لوبډلې وپلورل شوې|website=cricket.af}}</ref> چې ټولې لاندې لوبډلې په شپږيزه کريکېټ ليګ کې شاملې لوبډلې دي: {| cellpadding="0" style="margin:1em auto; border:0 solid darkgrey;" |- style="text-align:center;" | style="border:0 solid blue;"| {{Location map+|Afghanistan|width=350|float=right|caption=د شپږيزه ليګ لوبډلو ځايونه|places= {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=36|lat_min=42|lon_deg=67|lon_min=7|position=left|background=|label=[[امو نهنګان]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=34|lat_min=32|lon_deg=69|lon_min=10|position=top|background=|label=[[کابل بازان]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=31|lat_min=37|lon_deg=65|lon_min=43|position=left|background=|label=[[بوست ساتونکي]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=33|lat_min=20|lon_deg=69|lon_min=55|position=bottom|background=|label=[[مس عينک اتلان]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=34|lat_min=26|lon_deg=70|lon_min=27|position=right|background=|label=[[سپين غر زمريان]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=33|lat_min=33|lon_deg=68|lon_min=25|position=left|background=|label=[[بند امير ښاماران]]}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=36|lat_min=43|lon_deg=68|lon_min=52|position=right|background=|label=پامير زلمي}} {{Location map~|Afghanistan|lat_deg=34|lat_min=20|lon_deg=62|lon_min=12|position=bottom|background=|label=هندوکش ستوري}}}} | style="border:0 solid #777;"| |} {| class="wikitable sortable" ! style="color:#fff; background:#00008b;"| لوبډله ! style="color:#fff; background:#00008b;"| سيمه ! style="color:#fff; background:#00008b;"| ولايتونه ! style="color:#fff; background:#00008b;"| کورنی لوبغالی ! style="color:#fff; background:#00008b;"| لومړی ! style="color:#fff; background:#00008b;"| برياوې |- | [[امو نهنګان]] <br> ({{small|امو نهنګان}}) | امو | [[بلخ ولايت|بلخ]]، [[فارياب ولايت|فارياب]]، [[جوزجان ولايت|جوزجان]]، [[سمنګان ولايت|سمنګان]]، [[سرپل ولايت|سرپل]] | [[بلخ کريکېټ لوبغالی]]، [[مزار شريف]] | ۲۰۱۳ | style="background:#ececec;" | <small>N/A</small> |- | [[بند امير ښاماران]]<br>({{small|بند امير ښاماران}}) | بند امير | [[غزني ولايت|غزني]]، [[باميان ولايت|باميان]]، [[دايکندي ولايت|دايکندي ]]، [[وردګ ولايت|ميدان وردک]] | غزني کريکېټ لوبغالی، [[غزني]] | ۲۰۱۳ | 1 {{small|([[۲۰۱۷ شپږيزه کريکېټ ليګ|۲۰۱۷]])}} |- | [[بوست ساتونکي]] <br> ({{small|بوست ساتونکي}}) | بوست | [[کندهار ولايت|کندهار]]، [[هلمند ولايت|هلمند]]، [[نيمروز ولايت|نيمروز]]، [[اورزګان ولايت|اورزګان]]، [[زابل ولايت|زابل]] | [[کندهار نړيوال کريکېټ لوبغالی]]، [[کندهار]] | ۲۰۱۳ | style="background:#ececec;" | <small>N/A</small> |- | هندوکش ستوري <br> ({{small|هندوکش ستوري}}) | هندوکش | [[هرات ولايت|هرات]]، [[بادغيس ولايت|بادغيس]]، [[فراه ولايت|فراه]]، [[غور ولايت|غور]] | هرات کريکېټ لوبغالی، [[هرات]] | ۲۰۲۲ | style="background:#ececec;" | <small>N/A</small> |- | [[کابل بازان]] <br>({{small|کابل بازان}}) | [[کابل]] | [[کابل ولايت|کابل]] | [[الوکوزی کابل نړيوال کريکېټ لوبغالی]]، [[کابل]] | ۲۰۱۵ | 2 {{small|(۲۰۱۶، [[۲۰۲۰ شپږيزه کريکېټ ليګ|۲۰۲۰]])}} |- | [[مس عينک اتلان]] <br> {{small|مس عينک اتلان}} | مس عينک | [[خوست ولايت|خوست]]، [[لوګر ولايت|لوګر]]، [[پکتيا ولايت|پکتيا]]، [[پکتيکا ولايت|پکتيکا]] | [[خوست کريکېټ لوبغالی]]، [[خوست]] | ۲۰۱۳ | 1 {{small|(۲۰۱۴، [[۲۰۱۹ شپږيزه کريکېټ ليګ|۲۰۱۹]])}} |- | پامير زلمي <br> ({{small|پامير زلمي}}) | پامير | [[کوندوز ولايت|کوندوز]]، [[بدخشان ولايت|بدخشان]]، [[بغلان ولايت|بغلان]]، [[پنجشېر ولايت|پنجشېر]]، [[پروان ولايت|پروان]]، [[تخار ولايت|تخار]] | [[کوندوز کريکېټ لوبغالی]]، [[کوندوز]] | ۲۰۲۲ | style="background:#ececec;" | <small>N/A</small> |- | [[سپين غر زمريان]] <br> ({{small|سپين غر زمريان}}) | سپين غر | [[ننګرهار ولايت|ننګرهار]]، [[کاپيسا ولايت|کاپيسا]]، [[کونړ ولايت|کونړ]]، [[لغمان ولايت|لغمان]]، [[نورستان ولايت|نورستان]]<ref>{{cite web|url=http://cricket.af/domestic/dom_crickt_view|title=Domestic Cricket in Afghanistan|publisher=Afghanistan Cricket Board|accessdate=28 August ۲۰۱۴|archiveurl=https://web.archive.org/web/۲۰۱۴0906134835/http://cricket.af/domestic/dom_crickt_view|archivedate=6 September ۲۰۱۴|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> | [[غازي امان الله خان نړيوال کريکېټ لوبغالی]]، [[جلال اباد]] | ۲۰۱۳ | 3 {{small|(۲۰۱۳، ۲۰۱۵، ۲۰۲۲)}} |} == سرچينې == 3ux943iz1k3b640czzx46030kyzk69j 0 82521 352696 350569 2025-06-16T03:52:20Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352696 wikitext text/x-wiki {{مالومات |نوم=حاجي بشير نورزی |اصل نوم=د منځني ختیځ پابلو ایسکوبار |انځور=حاجي_بشير_نورزی.jpg |د انځور اړوند=حاجي بشير نورزی |چشي دۍ = د طالبانو د غورځنګ مرستیال‌بنسټګر |زېږون‌ځای=[[ميوند ولسوالۍ|میوند]]، کندهار، افغانستان |ښاروندتوب= افغان |زېږون نېټه= |کار=سوداګر |استوګنځی= *[[عینو مېنه]] *کندهار ښار *[[دوبۍ]] |ګوند= |کار= *سیاستوال *تاجر *د سولي مرکچي |بلننوم= |وروڼه او خويندې= |قومي ډلې = پښتون |غړی د =افغان [[طالبان]] |لوړوالی= |وېب‌پاڼه= }} '''حاجي بشير نورزی''' يا '''حاجي بشر نورزی'''<ref>{{cite web | url= https://larawbar.net/2411.html | title= اسوشيټيډ پريس :حاجي بشر نورزی ولي او څنګه ونيول سو | date= ۲۸ فبروري ۲۰۰۸ | publisher= لراوبر }}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref> {{cite web | url= https://pa.azadiradio.com/a/32040811.html | title= مخکښ طالب مشر حاجي بشر نورزی د 'فريريکس' امريکايي په بدل کې خوشې شوی | date= ۱۹ سپټمبر ۲۰۲۲ |publisher= ازادي راډیو }} </ref> یا هم '''«د منځني ختیځ پابلو ایسکوبار»'''، يو افغان سوداګر او د طالبانو د غورځنګ مرستیال‌بنسټګر دی. نوموړي د طالبانو د تحريک په جوړولو، منظمولو او د جنگیالیو په راټولولو کې د ترټولو مخکښه څېرو څخه وو. د طالبانو د غورځنګ د پیل په شپو او ورځور کې ددې ډلې شاوخوا ټول مصرف حاجي بشر نورزي د خپل جېبه وکړ، په دې مصارفو کې، د جنګیالیو جېب‌خرڅ، کالي، موټران او زیات‌شمېر وسلې شاملې وې. ==دا هم وګورئ== ==سرچينې== prpbjexpn1d8c1scxud80xhkmqpmbf7 3 83037 352714 350690 2025-06-16T10:16:05Z KiranBOT 36516 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 352714 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} {{ښه راغلئ|realName=|name=Usernamekiran}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۹:۱۰, ۱۹ اپريل ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[کارن:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[د کارن خبرې اترې:Usernamekiran|خبرې اترې]]) ۰۹:۱۴, ۱۹ اپريل ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> a3ifamgmtv3viabtntvn07iibi3sd4z 3 83638 352705 352393 2025-06-16T06:18:09Z Shahzeb Rehman 36448 /* د مصنوعي ځيرګتيا پېژندنه */ نوې برخه 352705 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Shahzeb Rehman}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۶:۴۹, ۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) == د مصنوعي ځيرګتيا پېژندنه == مصنوعي ځيرکتیا يوه داسې ټکنالوژي ده چې کمپيوټرونو او ماشينونو ته د انسان په شان د فکر کولو، زده کړې، پرېکړې کولو او ستونزو د حل کولو وړتيا ورکوي. دا سيستمونه له تجربو څخه زده کړه کوي او په هوښيار ډول غبرګون ښيي. [[کارن:Shahzeb Rehman|Shahzeb Rehman]] ([[د کارن خبرې اترې:Shahzeb Rehman|خبرې اترې]]) ۰۶:۱۸, ۱۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 3snvkpfkacb5n9ergaztvjhdu1xcip5 0 83647 352709 352418 2025-06-16T07:53:42Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352709 wikitext text/x-wiki د ډیجیټلي اسعارو یو ځګ هغه پدیده ده چې په هغه کې بازار د ډیجیټل اسعارو د شتمنیو اوسنۍ بیه د هغو له فرضي ارزښت څخه لوړ وګڼي. د ډیجیټل اسعارو تاریخ د ودې او رکود له ګڼو اقتصادي ځګونه سره مل شوی.<ref name=":0">{{cite web|last=Morris|first=David Z.|date=2 January 2021|title=A brief history of Bitcoin bubbles|url=https://fortune.com/crypto/2021/01/02/is-bitcoin-a-bubble-will-it-crash-again-history/|access-date=23 May 2022|work=Fortune|via=}}</ref><ref>{{Cite web|last=Stewart|first=Emily|date=Mar 6, 2024|title=Bitcoin's all-time high reveals the true nature of crypto|url=https://www.businessinsider.com/bitcoin-all-time-high-etfs-crypto-price-crash-boom-bust-2024-3|access-date=2024-12-21|website=Business Insider|language=en-US}}</ref> ځینې نوموتي اقتصاد پوهان او پانګه وال پر دې اند دي چې د ډیجیټل اسعارو ټول بازار یو ډول اقتصادي ځک یا حباب دی. د دې لیدلوري له ملاتړ کوونکو څخه، د برکشایر هاټاوي د مدیره پلاوي غړی، وارن بافیټ او په اقتصادي علومو کې د نوبل جایزې ګڼ شمېر ګټونکي، مرکزي بانکوالان او پانګه وال دي. == تاریخچه == === د 2011 کال غوړیدنې او رکودونه === د ۲۰۱۱ کال د فبرورۍ  په میاشت کې، د بیټ کوین قیمت ۱.۰۶ ډالرو ته پورته شو، بیا د اپریل په میاشت کې ۰.۶۷ ډالرو ته راټیټ شو. دا ناڅاپي لوړوالی د څو Slashdot پوسټونو له امله رامنځته شو. د ۲۰۱۱ کال د جون په میاشت کې، د بیټ ‌کوین قیمت بیا لوړ شو او ۲۹.۵۸ ډالرو ته ورسېد. دا وروسته له هغې رامنځته شو چې د Gawker مقالې د پټ بازار "Silk Road"  ته پام ور واړاوه. بیا د نومبر په میاشت کې یې قیمت ۲.۱۴ ډالرو ته راټیټ شو.<ref name=":02">{{cite web|last=Morris|first=David Z.|date=2 January 2021|title=A brief history of Bitcoin bubbles|url=https://fortune.com/crypto/2021/01/02/is-bitcoin-a-bubble-will-it-crash-again-history/|access-date=23 May 2022|work=Fortune|via=}}</ref> === په 2013 کال کې د هغه وده او په 2014-2015 کلونو کې یې رکود === د ۲۰۱۳ کال د نومبر په میاشت کې، د بیټ ‌کوین قیمت ۱,۱۲۷.۴۵ ډالرو ته پورته شو. بیا په تدریجي ډول راټیټ شو، چې د ۲۰۱۵ کال په جنوري کې تر ټولو ټیټ حد ۱۷۲.۱۵ ډالرو ته ورسېد.<ref name=":03">{{cite web|last=Morris|first=David Z.|date=2 January 2021|title=A brief history of Bitcoin bubbles|url=https://fortune.com/crypto/2021/01/02/is-bitcoin-a-bubble-will-it-crash-again-history/|access-date=23 May 2022|work=Fortune|via=}}</ref> === د 2017 کال وده او په 2018 کال کې یې رکود === په ۲۰۱۸ کال د ډیجیټلي اسعارو سقوط، چې د "بیټ ‌کوین سقوط" یا "لوی کریپټو سقوط" په نوم هم یادیږي، د زیاترو دیجیټلي اسعارو د ارزښت له منځه تلل و، چې د ۲۰۱۸ کال د جنورۍ په میاشت کې پیل شو. د ۲۰۱۷ کال له بې‌ساري رونق وروسته، د بیټ کوین قیمت د جنورۍله  ۶ څخه د فبرورۍ تر ۶ پورې تقریباً ۶۵٪ راټیټ شو. وروسته، نږدې ټول نور ډیجیټیل اسعار د بیټ کوین د سقوط په تعقیب راټیټ شول. د ۲۰۱۸ کال تر سپټمبر پورې، د ډیجیټل اسعارو ارزښت د د ۲۰۱۸ کال د جنورۍ د خپل اوج له وخت څخه ۸۰٪ سقوط وکړ، دا سقوط د dot-com حباب ۷۸٪ سقوط څخه هم بدتر و. د نومبر تر ۲۶ پورې، د بیټ ‌کوین ارزښت هم ۸۰٪ کم شوی و، او یوازې د تېرو اونیو په اوږدو کې یې نږدې درېیمه برخه خپل ارزښت له لاسه ورکړ و.<ref name="Popken">{{cite news|last=Popken|first=Ben|date=2 February 2018|title=Bitcoin loses more than half its value amid crypto crash|work=[[NBC News]]|url=https://www.nbcnews.com/tech/internet/bitcoin-loses-more-half-its-value-amid-crypto-crash-n844056|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181021073955/https://www.nbcnews.com/tech/internet/bitcoin-loses-more-half-its-value-amid-crypto-crash-n844056|archive-date=21 October 2018}}</ref><ref>{{cite news|last=Silcoff|first=Sean|date=13 February 2018|title=OMERS-affiliated Ethereum Capital offering pinched, but not pulled, following choppy markets and cryptocrash|work=[[The Globe and Mail]]|publisher=[[The Woodbridge Company]]|url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/ethereum-capital-financing-pinched-but-not-pulled-following-choppy-markets-and-cryptocrash/article37958224/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181020091150/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/ethereum-capital-financing-pinched-but-not-pulled-following-choppy-markets-and-cryptocrash/article37958224/|archive-date=20 October 2018}}</ref><ref>{{cite news|date=2 February 2018|title=Crypto crash: bitcoin drops to lowest point since November|work=[[The Week]]|url=http://www.theweek.co.uk/cryptocurrencies/91014/crypto-crash-bitcoin-and-ethereum-plummet-in-value|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180705114343/http://www.theweek.co.uk/cryptocurrencies/91014/crypto-crash-bitcoin-and-ethereum-plummet-in-value|archive-date=5 July 2018}}</ref><ref>{{cite news|last=Smith|first=Noah|date=8 February 2018|title=Crypto Cynics Stand to Profit the Most|work=[[Bloomberg News|Bloomberg]]|url=https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-02-08/crypto-cynics-stand-to-profit-the-most|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615111436/https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-02-08/crypto-cynics-stand-to-profit-the-most|archive-date=15 June 2018}}</ref><ref>{{cite news|last=Chaparro|first=Frank|date=2 February 2018|title=ROUBINI: 'The Mother Of All Bubbles And Biggest Bubble in Human History Comes Down Crashing'|work=[[Business Insider]]|url=https://www.businessinsider.com/bitcoin-the-mother-of-all-bubbles-is-now-crashing-2018-2|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023034847/https://www.businessinsider.com/bitcoin-the-mother-of-all-bubbles-is-now-crashing-2018-2|archive-date=23 October 2018}}</ref><ref>{{cite news|last=Kaplan|first=Michael|date=11 September 2018|title=Bitcoin crash: This man lost his savings when cryptocurrencies plunged|publisher=[[CNN]]|url=https://money.cnn.com/2018/09/11/investing/bitcoin-crash-victim/index.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181012213956/https://money.cnn.com/2018/09/11/investing/bitcoin-crash-victim/index.html|archive-date=12 October 2018}}</ref><ref name="BloombergCrash">{{cite news|last=Patterson|first=Michael|date=12 September 2018|title=Crypto's 80% Plunge Is Now Worse Than the Dot-Com Crash|work=[[Bloomberg News|Bloomberg]]|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-09-12/crypto-s-crash-just-surpassed-dot-com-levels-as-losses-reach-80|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181011095706/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-09-12/crypto-s-crash-just-surpassed-dot-com-levels-as-losses-reach-80|archive-date=11 October 2018}}</ref><ref name=":4">{{Cite news|last=Russolillo|first=Steven|date=2018-11-26|title=Bitcoin Continues Steep Fall as Cryptocurrency Collapse Worsens|url=https://www.wsj.com/articles/bitcoin-falls-below-4-000-as-cryptocurrency-collapse-worsens-1543241154|archive-url=https://web.archive.org/web/20181127021623/https://www.wsj.com/articles/bitcoin-falls-below-4-000-as-cryptocurrency-collapse-worsens-1543241154|archive-date=27 November 2018|access-date=2025-05-20|work=Wall Street Journal|language=en-US|issn=0099-9660}}</ref> د ۲۰۱۸ کال په جنورۍ میاشت کې د CBS یوې مقالېد ممکنه درغلۍ په اړه خبرداری ورکړ، د BitConnect قضیه یې د مثال په توګه وړاندې کړه، چې یو بریتانوي شرکت و او د تګزاس د دولت د مالي خدماتو بورډ له خوا ورته د بندولو امر ورکړل شو.  BitConnect  د ډېر لوړ میاشتني عایداتو ژمنه کړې وه، په داسې حال کې چې د دولت له مالي تنظیموونکې ادارې سره ثبت نه و او د خپل دفتر پته یې نه وه ورکړې.<ref>{{cite web|last=Kristof|first=Kathy|date=5 January 2018|title=5 reasons to tread carefully in cryptocurrencies|url=https://www.cbsnews.com/news/bitcoin-cryptocurrencies-5-reasons-to-tread-carefully/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180114080835/https://www.cbsnews.com/news/bitcoin-cryptocurrencies-5-reasons-to-tread-carefully/|archive-date=14 January 2018|work=CBS}}</ref> د ۲۰۱۸ کال د نومبر په میاشت کې، د بیټ کوین مجموعي ارزښت د لومړي ځل لپاره له $100 میلیارد څخه کم شو، چې له اکتوبر ۲۰۱۷ راهیسې نه و پیښ شوی. د بیټ کوین نرخ له $4,000 څخه ښکته شو، چې په جنوري میاشت کې د خپل اوج له نقطې څخه ۸۰٪ کمښت یې درلود. د ۲۰۱۸ کال په دسمبر کې، بیټ کوین تقریباً $3,100 ته راکښته شو.<ref>{{cite news|last=Huang|first=Eustance|date=14 November 2018|title=Bitcoin market cap falls below $100 billion for first time since October 2017|publisher=[[CNBC]]|url=https://www.cnbc.com/2018/11/15/bitcoin-market-cap-falls-below-100-billion-for-first-time-since-2017.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181116000954/https://www.cnbc.com/2018/11/15/bitcoin-market-cap-falls-below-100-billion-for-first-time-since-2017.html|archive-date=16 November 2018}}</ref><ref name=":5">{{cite news|last=Meyer|first=David|date=15 November 2018|title=The Entire Cryptocurrency Scene—Including Bitcoin—Is Plummeting Again. These Might Be the Reasons Why|work=[[Fortune (magazine)|Fortune]]|publisher=|url=https://fortune.com/crypto/2018/11/15/bitcoin-price-cryptocurrency-crash-why/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181115140234/http://fortune.com/2018/11/15/bitcoin-price-cryptocurrency-crash-why/|archive-date=15 November 2018}}</ref><ref>{{cite web|last=Kharpal|first=Arjun|date=9 May 2019|title=Bitcoin hits $6,000 for the first time since November|url=https://www.cnbc.com/2019/05/09/bitcoin-hits-6000-for-the-first-time-since-november.html|access-date=16 March 2021|website=CNBC}}</ref><ref>{{cite web|last=Lee|first=Timothy B.|date=9 May 2019|title=Bitcoin is worth $6,000 for the first time this year|url=https://arstechnica.com/tech-policy/2019/05/bitcoin-is-worth-6000-for-the-first-time-this-year/|access-date=16 March 2021|website=Ars Technica}}</ref> === د رکود زماني جدول === * '''د ۲۰۱۷ کال د ډسمبر ۱۷مه:''' د بیټ کوین بیه په لنډمهاله توګه نوي ریکارډ 19,783.06 امریکايي ډالرو ته ورسېد.<ref>{{cite news|last=Morris|first=David Z.|date=December 17, 2017|title=Bitcoin Hits a New Record High, But Stops Short of $20,000|work=Fortune|url=https://fortune.com/crypto/2017/12/17/bitcoin-record-high-short-of-20000/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181114132600/http://fortune.com/2017/12/17/bitcoin-record-high-short-of-20000/|archive-date=14 November 2018}}</ref> * '''د ۲۰۱۷ کال د ډسمبر ۲۲مه:''' بیټ کوین تر ۱۱۰۰۰ امریکايي ډالرو پورې ولوېد، چې د خپل اوج له وخت راهیسې یې ۴۵ سلنه کمښت درلود.<ref>{{cite news|last=Martin|first=Will|date=22 December 2017|title=Bitcoin swings wildly as its price plunges|work=[[Business Insider]]|url=https://www.businessinsider.com/bitcoin-price-drops-plunges-friday-december-22-2017-12|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181018004453/https://www.businessinsider.com/bitcoin-price-drops-plunges-friday-december-22-2017-12|archive-date=18 October 2018}}</ref> * '''د ۲۰۱۸ کال د جنوري ۱۲مه:''' په داسې حال کې چې اوازې وي چې سویلي کوریا ښایي د ډیجیټال اسعارو کارول منع اعلان کړي، نو د بیټ کوین قیمت ۱۲ سلنه کمښت وموند.<ref>{{cite news|last=Choudhury|first=Saheli Roy|date=11 January 2018|title=South Korea is talking down the idea a cryptocurrency trading ban is imminent|work=[[CNBC]]|publisher=|url=https://www.cnbc.com/2018/01/11/south-korea-cryptocurrency-justice-ministry-softened-stance.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615111732/https://www.cnbc.com/2018/01/11/south-korea-cryptocurrency-justice-ministry-softened-stance.html|archive-date=15 June 2018}}</ref><ref>{{cite news|last=Kharpal|first=Arjun|date=11 January 2018|title=Over $100 billion wiped off global cryptocurrency market following talk of South Korea trading ban|work=[[CNBC]]|publisher=|url=https://www.cnbc.com/2018/01/11/bitcoin-ripple-ethereum-prices-fall-after-south-korea-trading-ban-talk.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181015042005/https://www.cnbc.com/2018/01/11/bitcoin-ripple-ethereum-prices-fall-after-south-korea-trading-ban-talk.html|archive-date=15 October 2018}}</ref> * '''د ۲۰۱۸ کال د جنوري ۲۶مه:''' د جاپان د ډیجیټال اسعارو OTC تر ټولو ستر بازار، کوین چیک، هک شو. د NEM شاوخوا ۵۳۰ میلیونه امریکايي ډالر د هکرانو له خوا غلا شول او کوین چیک په نامحدود ډول سره خپل معاملات وتړل. دا تر اوسه پورې تر ټولو ستر مالي زیان و چې له غلا څخه رامنځته شوی و.<ref>{{Cite news|last=Mochizuki|first=Takashi|last2=Vigna|first2=Paul|date=2018-01-26|title=Cryptocurrency Worth $530 Million Missing From Japanese Exchange|url=https://www.wsj.com/articles/cryptocurrency-worth-530-million-missing-from-japanese-exchange-1516988190|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615111236/https://www.wsj.com/articles/cryptocurrency-worth-530-million-missing-from-japanese-exchange-1516988190|archive-date=15 June 2018|access-date=2025-05-20|work=Wall Street Journal|language=en-US|issn=0099-9660}}</ref> * '''د ۲۰۱۸ کال د مارچ وروستی:''' فیسبوک، ګوګل او ټویټر د سیکې د لومړنۍ عرضې (ICO) اړوند تبلیغات او د ټوکنونو پلور ممنوع اعلان کړ.<ref>{{cite news|last=Russo|first=Camila|date=26 March 2018|title=Twitter Joins Facebook, Google in Banning Crypto Coin Sale Ads|work=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-03-26/twitter-joins-facebook-google-in-banning-crypto-coin-sale-ads|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615111611/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-03-26/twitter-joins-facebook-google-in-banning-crypto-coin-sale-ads|archive-date=15 June 2018}}</ref> * '''د ۲۰۱۸ کال د نومبر ۱۵مه:''' د لومړي ځل لپاره د بیټ کوین د بازار ټولټال ارزښت د ۲۰۱۷ کال له اکټوبر څخه ۱۰۰ میلیارد امریکايي ډالره سقوط وکړ او د بیټ کوین قیمت ۵۵۰۰ امریکايي ډالرو ته را ټیټ شو.<ref>{{cite news|last=Huang|first=Eustance|date=14 November 2018|title=Bitcoin market cap falls below $100 billion for first time since October 2017|work=[[CNBC]]|publisher=|url=https://www.cnbc.com/2018/11/15/bitcoin-market-cap-falls-below-100-billion-for-first-time-since-2017.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181116000954/https://www.cnbc.com/2018/11/15/bitcoin-market-cap-falls-below-100-billion-for-first-time-since-2017.html|archive-date=16 November 2018}}</ref><ref name=":52">{{cite news|last=Meyer|first=David|date=15 November 2018|title=The Entire Cryptocurrency Scene—Including Bitcoin—Is Plummeting Again. These Might Be the Reasons Why|work=[[Fortune (magazine)|Fortune]]|publisher=|url=https://fortune.com/crypto/2018/11/15/bitcoin-price-cryptocurrency-crash-why/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181115140234/http://fortune.com/2018/11/15/bitcoin-price-cryptocurrency-crash-why/|archive-date=15 November 2018}}</ref> === ''د سیکې لومړنۍ عرضه'' === په ۲۰۱۷ ز کال کې، د Wired مجلې لیکلي و چې د سیکې د لومړنۍ عرضې حباب (ICO) د پاشلو په حال کې ده. ځینو پانګه والو ICO وپېرودل په دې هیله که وکولای شي لکه د بیټ کوین یا اټریوم د لومړنیو پانګه والو په څېر ورته مالي ګټې تر لاسه کړي.<ref>{{cite web|last=Lee|first=Timothy B.|date=5 October 2017|title=Explaining the new cryptocurrency bubble—and why it might not be all bad Investors are pouring tens of millions of dollars into new cryptocurrencies.|url=https://arstechnica.com/tech-policy/2017/10/explaining-the-new-cryptocurrency-bubble-and-why-it-might-not-be-all-bad/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20171222051320/https://arstechnica.com/tech-policy/2017/10/explaining-the-new-cryptocurrency-bubble-and-why-it-might-not-be-all-bad/|archive-date=22 December 2017|publisher=Arstechnica}}</ref><ref>{{cite web|last=Burton|first=Charlie|date=12 December 2017|title=The ICO bubble is about to burst... but that's a good thing|url=https://www.wired.co.uk/article/ico-bubble-burst|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180120060050/http://www.wired.co.uk/article/ico-bubble-burst|archive-date=20 January 2018|publisher=Wired}}</ref> د ۲۰۱۸ کال د جون په میاشت کې، له Binance Labs څخه ایلا ژانګ چې د Binance د ډیجیټل اسعارو د تبادلې د صرافي یوه برخه ده، وویل چې هیله منه ده تر څو د ICOs حباب له منځه ولاړ شي. هغې ژمنه وکړه چې له درغلیو او بې ارزښتونو اسعارو سره په مبارزه کې به مرسته وکړي.<ref name="Zhang">{{cite news|last1=Russo|first1=Camila|date=4 June 2018|title=Binance's Venture Fund Head Is Waiting for ICO Bubble to Burst|work=Bloomberg|publisher=|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-06-04/binance-s-venture-fund-head-is-waiting-for-ico-bubble-to-burst|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180612145940/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-06-04/binance-s-venture-fund-head-is-waiting-for-ico-bubble-to-burst|archive-date=12 June 2018}}</ref> == د 2020-2022 کلونو د ډیجیټال اسعارو حباب == === ''د 2020-2021 کلونو حبابونه'' === د ۲۰۲۰ کال د مارچ له ۸مې څخه تر ۱۲مې نېټې پورې، د بیټ کوین نرخ ۳۰٪ راکښته شو، یعنې له $8,901 څخه $6,206 ته راغی. د ۲۰۲۰ کال تر اکټوبر میاشت پورې، بیټ کوین تقریباً $13,200 ته رسیدلی و. په نومبر میاشت کې، بیټ کوین خپل مخکنی لوړ حد، چې له $19,000 څخه زیات و، بیا مات کړ. د ۲۰۲۱ کال په پیل کې، د بیټ کوین نرخ د پام وړ او شدید بدلون تجربه کړ. د جنورۍ په ۳مه نېټه، بیټ کوین $34,792.47 ته لوړ شو، خو په دا سبا ورځ ۱۷٪ راکښته شو. بیا د جنورۍ په ۷مه، د لومړي ځل لپاره له $40,000 څخه لوړ شو. د جنورۍ په ۱۱، د بریتانیا د مالي کنټرول ادارې (FCA) پانګوالو ته خبرداری ورکړ چې د کریپټو اسعارو پور ورکولو او پانګونې ته باید پام وکړي، ځکه چې ښايي خپلې ټولې پیسې له لاسه ورکړي. د فبروري په ۱۶، بیټ کوین د لومړي ځل لپاره $50,000 ته رسید. د مارچ په ۱۳مه بیا خپل تر ټولو لوړ حد یعنې $61,000 ته ورسید. په فبروري میاشت کې له یوې کوچنۍ اصلاحیې وروسته، د اپریل په ۱۴مه بیټ کوین له خپل لوړ حد، چې له $64,000 څخه لوړ و، سقوط وکړ او د اپریل تر ۲۳ پورې تر $49,000 لاندې لاړ، چې دا د لسو ورځو دننه ۲۳٪ کوچنی سقوط و، او د کریټپو ټولټال بازار له ارزښت څخه نیم ټریلیون ډالر حذف شول.<ref>{{cite news|last=Wilson|first=Tom|date=12 March 2020|title=Bitcoin plummets as cryptocurrencies suffer in market turmoil|work=[[Reuters]]|publisher=|url=https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-bitcoin/bitcoin-plummets-as-cryptocurrencies-suffer-in-market-turmoil-idUSKBN20Z1GA|access-date=12 March 2020}}</ref><ref>{{cite web|last=Hajric|first=Vildana|date=30 November 2020|title=Bitcoin Jumps to Record High as Bulls Say This Time Is Different|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-11-30/bitcoin-jumps-to-record-as-advocates-say-this-time-is-different|url-access=subscription|access-date=2025-05-20|website=Bloomberg}}</ref><ref>{{cite web|last=Nagarajan|first=Shalini|date=October 31, 2020|title=Bitcoin doesn't care who wins the US election - it will rise in value regardless of the outcome, a cryptocurrency fund chief says|url=https://www.businessinsider.com/bitcoin-risk-assets-value-us-election-outcome-arca-investment-chief-2020-10|access-date=3 November 2020|website=Business Insider}}</ref><ref>{{Cite news|last=Partington|first=Richard|date=2021-01-09|title=Bitcoin boom threatens to turn it into pure gold|url=https://www.theguardian.com/technology/2021/jan/09/bitcoin-boom-threatens-to-turn-it-into-pure-gold|access-date=2025-05-20|work=The Guardian|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref><ref name=":6">{{cite web|last=Cooper|first=Amanda|date=4 January 2021|title=Bitcoin plummets 17% for its biggest drop since March as its record-shattering rally stumbles|url=https://www.businessinsider.in/stock-market/news/bitcoin-plummets-17-for-its-biggest-drop-since-march-as-record-shattering-rally-stumbles/articleshow/80100250.cms|access-date=5 January 2021|website=Business Insider|language=|archive-date=4 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210104160732/https://www.businessinsider.in/stock-market/news/bitcoin-plummets-17-for-its-biggest-drop-since-march-as-record-shattering-rally-stumbles/articleshow/80100250.cms|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|last=Browne|first=Ryan|date=11 January 2021|title=Crypto investors 'should be prepared to lose all their money,' top UK regulator warns|url=https://www.cnbc.com/2021/01/11/crypto-investors-risk-losing-all-their-money-uks-fca-warns.html|access-date=2025-05-20|publisher=[[CNBC]]}}</ref><ref>{{cite news|last=Browne|first=Ryan|date=16 February 2021|title=Bitcoin surpasses $50,000 for first time as major companies jump into crypto|url=https://www.cnbc.com/2021/02/16/bitcoin-btc-price-hits-50000-for-the-first-time.html|access-date=2025-05-20|publisher=[[CNBC]]}}</ref><ref>{{cite news|last=Strauss|first=Lawrence C.|date=13 March 2021|title=Bitcoin Hits a New High. What to Know.|url=https://www.barrons.com/articles/bitcoin-hits-new-high-breaking-60k-barrier-51615652498|url-access=subscription|access-date=2025-05-20|publisher=[[Barron's (newspaper)|Barrons]]}}</ref> د اپریل په ۱۴مه، Coinbase، چې یو خورا شهرت لرونکی کریپټو صرافي ده، د NASDAQ بازار ته ور دننه شوه. د دوی ونډو په لومړۍ ورځ له ۳۱٪ څخه زیاته وده وکړه او $328.28 ته ورسید، چې د دوی بازار ارزښت یې $85.8 میلیارد امریکايي ډالرو ته لوړ کړ.<ref>{{cite web|last=Levy|first=Ari|date=14 April 2021|title=Coinbase closes at $328.28 per share in Nasdaq debut, valuing crypto exchange at $85.8 billion|url=https://www.cnbc.com/2021/04/14/coinbase-to-debut-on-nasdaq-in-direct-listing.html|access-date=3 July 2022|website=CNBC}}</ref> نورو ډیجیټل اسعارو هم د دې مودې په جریان کې د پام وړ زیاتوالی تجربه کړ، خو بېرته یې د ارزښت کمښت ولید. د ۲۰۲۱ کال د مۍ په میاشت کې، دوج کوین چې په لومړي سر کې د ټوکو په توګه رامنځته شوی و، خپل ارزښت یې په یوه کال کې ۲۰,۰۰۰٪ ته لوړ کړ. خو لږ وروسته یې ۹۳٪ کمښت تجربه کړ.<ref>{{cite news|last=Pound|first=Jesse|date=4 May 2021|title=Dogecoin surges 30% to a record above 50 cents as speculative crypto trading continues|work=CNBC|url=https://www.cnbc.com/2021/05/04/dogecoin-surges-above-50-cents-to-record-as-speculative-crypto-trading-continues.html|access-date=15 May 2021}}</ref> د مۍ میاشتې تر ۱۹مې نېټې پورې، بیټ کوین 30٪ ارزښت له لاسه ورکړ او $31,000 ته راکښته شو، ایتریوم 40٪ راټیټ شو، او دوج کوین 45٪ کم شو. تقریباً ټول ډیجیتل اسعار له دوه عددي سلنه کمښت سره مخ شول. د کریپټو اسعارو لوی تبادله کوونکی، Binance د بازار د پراخ سقوط له امله ټیټ شو، او سوداګر اوس د خپلو زیانونو لپاره عدالت غواړي. دا وضعیت تر یوه حده د ایلان ماسک اعلان ته غبرګون و، چې ویلي یې وو ټیسلا به د چاپیریالي اندیښنو له امله د بیټ کوین شبکې له لارې تادیات وځنډوي. همدارنګه، د چین د خلکو بانک هم اعلان وکړ چې ډیجیټل اسعار نشي کولای د تادیې لپاره وکارول شي.<ref>{{Cite web|last=Roush|first=Ty|date=Nov 13, 2024|title=Dogecoin Jumps Toward Three-Year High After Trump Announces ‘Department Of Government Efficiency’|url=https://www.forbes.com/sites/tylerroush/2024/11/13/dogecoin-jumps-toward-three-year-high-after-trump-announces-department-of-government-efficiency/|access-date=2024-11-16|website=Forbes|language=en}}</ref><ref name="businesstodayfreefall">{{cite web|date=19 May 2021|orig-date=last updated 25 May|title=Crypto in free fall: Bitcoin tanks 30% to $31,000, Ethereum loses 40%, Dogecoin down 45%|url=https://www.businesstoday.in/markets/commodities/crypto-in-free-fall-bitcoin-tanks-30-to-31000-ethereum-loses-40-dogecoin-down-45/story/439508.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211018060632/https://www.businesstoday.in/commodities/story/crypto-in-free-fall-bitcoin-tanks-30-to-31000-ethereum-loses-40-dogecoin-down-45-296457-2021-05-19|archive-date=18 October 2021|website=[[Business Today (India)]]}}</ref><ref>{{cite web|last1=Browne|first1=Ryan|title=Cryptocurrency traders seek damages from Binance after a major outage cost them millions|url=https://www.cnbc.com/2021/08/19/cryptocurrency-traders-seek-damages-from-binance-after-major-outage.html|website=[[CNBC]]|access-date=5 April 2023|language=en|date=19 August 2021}}</ref> بیټ کوین او نورو ډیجیټل اسعارو وروسته له هغې چې ایلان ماسک د بیټ کوین مخکښو استخراجي شرکتونو سره ولیدل ترڅو د بیټ کوین استخراج ډیر دوامدار او موثر پرمختګ وکړي، یوه قوي بیا رغونه تجربه کړه. د جولای په ۱۹ نېټه تر ټولو ټیټې کچې ته له رسیدو وروسته، د سپتمبر په پیل کې بیټ کوین $52,633.54 ته لوړ شو، په داسې حال کې چې ایتریوم له ۱۰۰٪ څخه ډېره وده وکړه او $3,952.13 ته ورسید. له لنډ خو مهم سقوط وروسته، دواړه ډیجیټل اسعارو د ۲۰۲۱ کال د نومبر په ۷مه، خپلې لوړې کچې ته ورسیدل، چې بیټ کوین $67,566.83 ته او ایتریوم $4,812.09 ته لوړ شو. د NASDAQ بازار ۱۲ ورځې وروسته د نومبر په ۱۹مه د 16,057.44 لوړ حد ته ورسید.<ref>{{cite news|last=De Lea|first=Brittany|date=24 May 2021|title=Bitcoin miners agree to form council amid meeting with Elon Musk|url=https://www.foxbusiness.com/markets/bitcoin-miners-form-council-meeting-elon-musk|access-date=2025-05-20|work=[[Fox Business]]|publisher=}}</ref> په سپتمبر میاشت کې، بیټ کوین په رسمي ډول د السلوادور د قانوني اسعارو حیثیت ترلاسه کړ، او ګڼ شمیر خبري سرچینو پوښتنه کوله چې په دې لړ کې به کوم هیوادونه ورته کار تر سره کړي.<ref>{{cite web|last=Gerard|first=David|title=El Salvador's Bitcoin Law Is a Farce|url=https://foreignpolicy.com/2021/09/17/el-salvador-bitcoin-law-farce/|access-date=3 July 2022|website=Foreign Policy|date=17 September 2021}}</ref> د ۲۰۲۱ کال تر اکټوبر میاشت پورې، چین د کریپټو سوداګرۍ او استخراج فعالیتونو بندولو ته دوام ورکړی دی. د ۲۰۲۴ کال تر اکټوبر میاشت پورې، ټیسلا لا تر اوسه د بیټ کوین له لارې تادیات نه دي بیا پیل کړي، خو دوی د ځینو ځانګړو توکو لپاره د ډوج‌کوین تادیات مني.<ref>{{Cite web|last=Pok|first=Caden|date=2024-05-09|title=Elon Musk's Tesla Enables Dogecoin (DOGE) Payment, Price Surges Over 20%|url=https://finance.yahoo.com/news/elon-musks-tesla-enables-dogecoin-170019481.html|access-date=2024-11-16|website=yahoo!finance}}</ref> == سرچينې == aaokmcrleo3eaf9mucbjx3u5qycbtqw 0 83651 352715 352526 2025-06-16T10:53:17Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352715 wikitext text/x-wiki مارکیټي ارزښت، چې کله ناکله مارکیټ ‌کپ هم بلل کیږي، د عامه تبادله کیدونکي شرکت د ټولو برجسته عادي سهمونو مجموعي ارزښت ته ویل کیږي، چې د سهم‌ لرونکو له خوا ملکیت لري.<ref name=":1">{{cite book |last1=Graham |first1=John R |title=Corporate Finance |last2=Smart |first2=Scott B. |last3=Megginson |first3=William J. |date=2010 |publisher=South-Western Cengage Learning |isbn=9780324782967 |edition=3rd |location=Mason OH |page=387}}</ref> مارکیټي ارزښت د هر عادي سهم لرونکي بازار قیمت د ټولو برجسته سهمونو شمیر له ضرب سره برابر دی.<ref name=":12">{{cite book |last1=Graham |first1=John R |title=Corporate Finance |last2=Smart |first2=Scott B. |last3=Megginson |first3=William J. |date=2010 |publisher=South-Western Cengage Learning |isbn=9780324782967 |edition=3rd |location=Mason OH |page=387}}</ref><ref name="investmcd">{{cite web|title=Market Capitalization: What It Means for Investors|url=http://www.investopedia.com/terms/m/marketcapitalization.asp|website=Investopedia|first=Jason|last=Fernando|date=March 5, 2024|access-date=February 25, 2025}}</ref><ref>{{cite web|title=Definition of market capitalisation|website=Financial Times Lexicon|publisher=[[Financial Times]]|url=http://lexicon.ft.com/Term?term=market-capitalisation|access-date=February 19, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20160925030019/http://lexicon.ft.com/Term?term=market-capitalisation|archive-date=September 25, 2016}}</ref> == توضیح == مارکیټ ‌کپیتلایزیشن یا مارکیټي ارزښت کله ناکله د '''شرکتونو د اندازې د درجه بندي''' لپاره هم کارول کیږي. دا یوازې د شرکت '''د پانګې (equity) برخه''' اندازه کوي، نه د '''پور یا لیوریج''' کارولو تصمیم، چې د شرکت د '''مالي تمویل استراتیژي''' ټاکي. '''د یوه شرکت د اندازې جامع مقیاسEnterprise Value (EV)'''  ده، چې '''برجسته پور، غوره سهمونه او نور عوامل''' په کې شامليږي. د '''بیمې شرکتونو''' لپاره، '''یو ځانګړی ارزښت، چې Embedded Value (EV) بلل کیږي، کارول شوی دی'''. '''مارکیټ‌ کپیتلایزیشن''' د '''سوداګریز بازارونو د نسبي اندازې درجه بندي''' لپاره هم کارول کیږي، ځکه چې دا د '''د هر سوداګریز بازار ټولو لیست شویو شرکتونو مجموعي ارزښت''' اندازه کوي. '''د سوداګریزو بازارونو یا اقتصادي سیمو ټولیز مارکیټ‌ کپ''' ممکن '''د نورو اقتصادي شاخصونو (لکه د Buffett شاخص) سره پرتله شي. د ټولو عامه تبادله کیدونکو شرکتونو تقریبي ټولیز مارکیټ‌ کپ''' دا و: * 2023: 111 ټریلیون امریکايي ډالر<ref>{{Cite web|date=March 8, 2024|title=FY 2023 Market Highlights|url=https://www.world-exchanges.org/storage/app/media/FY%202023%20Market%20Highlights%20Report%20v3.pdf|website=[[World Federation of Exchanges]]|url-status=bot: unknown|archive-url=https://web.archive.org/web/20250115081741/https://www.world-exchanges.org/storage/app/media/FY%202023%20Market%20Highlights%20Report%20v3.pdf|archive-date=15 January 2025|access-date=17 September 2024}}</ref> * 2024: 126 ټریلیون امریکايي ډالر<ref>{{Cite web|date=7 February 2025|title=FY 2024 Market Highlights|url=https://www.world-exchanges.org/storage/app/media/Cally%20Billimore/WFE%20FY%202024%20Market%20Highlights%20Report%2010022025.pdf|website=[[World Federation of Exchanges]]|author=WFE Statistics Team|access-date=1 March 2025}}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * فبروری 2025: 124 ټریلیون امریکايي ډالر<ref>{{cite magazine|author=WFE Statistics Team|date=February 2025|issue=93|title=Dashboard - February 2025|url=https://focus.world-exchanges.org/issue/february-2025/dashboard|magazine=Focus|publisher=[[World Federation of Exchanges]]|access-date=2025-02-27}}</ref> === د نړیوال بازار د ارزښت تاریخي اټکلونه === له ۱۹۷۵ څخه تر ۲۰۲۰ کال پورې د ټولو عمومي معامله شوو شرکتونو د د مارکیټ ټولټال پانګوونه. <ref name=":0">{{Cite web|title=Market capitalization of listed domestic companies (current US$) {{!}} Data|url=https://data.worldbank.org/indicator/CM.MKT.LCAP.CD?end=2020&most_recent_value_desc=true&start=1975|access-date=September 20, 2021|website=Data.WorldBank.org}}</ref> {| class="wikitable" | rowspan="2" |'''کال''' | colspan="2" |'''د نړیوال بازار ارزښت''' | rowspan="2" |'''د لیست شوو شرکتونو لیکلړ''' |- |'''(میلیون امریکايي ډالر)''' |'''(% کورنی ناخالص تولید)''' |- |1975 |1,149,245 |27.2 |14,577 |- |1980 |2,525,736 |29.6 |17,273 |- |1985 |4,684,978 |47.0 |20,555 |- |1990 |9,519,107 |50.8 |23,732 |- |1991 |11,340,785 |56.8 |24,666 |- |1992 |10,819,256 |50.2 |24,947 |- |1993 |13,897,390 |61.7 |28,300 |- |1994 |14,639,924 |60.9 |30,290 |- |1995 |17,263,728 |64.0 |33,379 |- |1996 |19,806,691 |72.3 |35,617 |- |1997 |22,029,761 |80.7 |36,946 |- |1998 |24,555,201 |89.6 |37,928 |- |1999 |33,181,159 |115.1 |38,414 |- |2000 |30,925,434 |101.1 |39,892 |- |2001 |26,792,162 |88.4 |40,157 |- |2002 |22,802,792 |72.7 |38,894 |- |2003 |31,107,425 |84.9 |41,051 |- |2004 |36,540,980 |89.2 |38,724 |- |2005 |40,512,446 |92.6 |39,096 |- |2006 |50,074,966 |106.1 |43,104 |- |2007 |60,456,082 |114.0 |44,034 |- |2008 |32,418,516 |56.2 |43,949 |- |2009 |47,471,293 |83.8 |42,669 |- |2010 |54,259,518 |87.3 |43,427 |- |2011 |47,521,341 |68.8 |44,323 |- |2012 |54,503,237 |78.4 |43,772 |- |2013 |64,367,842 |89.0 |44,853 |- |2014 |67,177,254 |90.3 |45,743 |- |2015 |62,268,184 |94.5 |43,983 |- |2016 |65,117,714 |97.1 |43,806 |- |2017 |79,501,948 |111.1 |43,440 |- |2018 |68,893,044 |91.9 |43,554 |- |2019 |78,825,583 |108.4 |43,248 |- |2020 |93,686,226 |134.7 |49,839 |- |2021 |111,159,259 |131.8 |51,337 |- |2022 |93,688,922 |106.2 |47,926 |- |2025 |159,360,000 |158.1 |48,669 |} == محاسبه == د مارکیټ ارزښت په دغه فورمول سره محاسبه کېږي: (MC = N × P ) چې په دې کې ( MC ) د مارکیټ ارزښت ښیي، ( N ) د ټولو عادي اسهامو ټولټال شمېر چې په ګردش کې ده او (P) د هر عادي سهم مارکیټي بیه ښیي.<ref name=":13">{{cite book |last1=Graham |first1=John R |title=Corporate Finance |last2=Smart |first2=Scott B. |last3=Megginson |first3=William J. |date=2010 |publisher=South-Western Cengage Learning |isbn=9780324782967 |edition=3rd |location=Mason OH |page=387}}</ref> د بیلګې په توګه، که یوه شرکت '''۴ میلیونه عادي سهمونه''' ولري، او '''د هر سهم وروستی قیمت $۲۰''' وي، نو د دې '''مارکیټ‌کپیتلایزیشن $۸۰ ملیونه''' کیږي. که '''وروستی قیمت $۲۱ ته پورته شي'''، نو '''مارکیټ‌کپ $۸۴ ملیونه''' ته رسیږي. که '''وروستی قیمت $۱۹ ته ښکته شي'''، نو '''مارکیټ‌کپ $۷۶ ملیونه''' ته کمېږي. '''دا له سوداګریزو نرخونو سره توپیر لري'''، چیرته چې '''د اخیستو قیمت، اوسط قیمت او د خرڅولو قیمت''' ممکن '''د معاملو د لګښتونو له امله توپیر ولري'''. ټول برجسته سهمونه په ازاد بازار کې نه تبادله کیږي. '''هغه سهمونه چې په ازاد بازار کې تبادله کیږي، "فلوټ" بلل کیږي'''. دا عدد '''د N سره مساوي یا کم وي'''، ځکه چې'''N  کې هغه سهمونه هم شامل وي چې د تبادلې محدودیت لري'''. '''د "Free-Float Market Cap"  محاسبه یوازې د فلوټ شمېرې کاروي'''، چې معمولاً '''یو کوچنی عدد تولیدوي'''. == د مارکیټ کپ اصطلاحات == '''په دودیز ډول، شرکتونه د لوی ‌کپ، منځني کپ او کوچني ‌کپ په کټګوریو ویشل شوي وو'''. '''Mega-cap''' او '''Micro-cap''' اصطلاحات وروسته عام شول او'''Nano-cap'''  کله ناکله اوریدل کیږي. '''لوی ‌کپ شرکتونه د کوچني‌ کپ شرکتونو په پرتله ورو وده کوي. مختلف شاخصونه مختلف عددونه کاروي'''، او د دقیقو حدودو د ارزښتونو په اړه '''هیڅ رسمي تعریف یا بشپړه موافقه''' نشته. '''حدود ممکن د نومینال ډالرو پر ځای د سلنې له مخې تعریف شي'''. '''د نومینال ډالرو تعریفونه باید د لسیزو په اوږدو کې''' د '''انفلاسیون، نفوس بدلون او د بازار ټولیز ارزښت''' له امله '''تعدیل شي. د مارکیټ ‌کپ ارزښتونه ممکن د هیوادونو ترمنځ توپیر ولري''' (د بېلګې په توګه، په ۱۹۵۰ کال کې ۱ میلیارد ډالر یو ډېر ستر مارکیټ کپ و، خو اوس دومره لوړ نه ده) او د مارکیټ کپ له یوه تر بل هېواد پورې توپیر لري.<ref>{{Cite web|title=Large Cap, Mid Cap, and Small Cap Stocks|url=https://www.fe.training/free-resources/asset-management/large-cap-mid-cap-and-small-cap-stocks/|access-date=February 25, 2025|date=July 2, 2021|website=Financial Edge|first=Victoria|last=Collin|language=en-US}}</ref><ref name="investmcd2">{{cite web|title=Market Capitalization: What It Means for Investors|url=http://www.investopedia.com/terms/m/marketcapitalization.asp|website=Investopedia|first=Jason|last=Fernando|date=March 5, 2024|access-date=February 25, 2025}}</ref><ref>{{cite web|title=Mega Cap: Companies With Market Caps Above $200 Billion|url=http://www.investopedia.com/terms/m/megacap.asp|website=Investopedia|access-date=February 25, 2025|first=James|last=Chen|date=April 27, 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=Micro-Cap: Definition in Stock Investing, Risks Vs. Larger Caps|url=http://www.investopedia.com/terms/m/microcapstock.asp|access-date=February 25, 2025|website=Investopedia|first=James|last=Chen|date=July 12, 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.investorwords.com/2969/market_capitalization.html|title=What is Market Capitalization? definition and meaning|date=2020|website=InvestorWords|publisher=WebFinance, Inc.|access-date=August 3, 2008|archive-date=October 1, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201001211843/http://www.investorwords.com/2969/market_capitalization.html|url-status=dead}}</ref><ref name=":14">{{cite book |last1=Graham |first1=John R |title=Corporate Finance |last2=Smart |first2=Scott B. |last3=Megginson |first3=William J. |date=2010 |publisher=South-Western Cengage Learning |isbn=9780324782967 |edition=3rd |location=Mason OH |page=387}}</ref> === د امریکا په متحده ایالاتو کې === در مواد آموزشی سرمایه ‌گذاری FINRA آمده است که دسته‌ بندی زیر یک طبقه ‌بندی معمولی (نه رسمی) از سهام بر اساس ارزش بازار است:<ref name="finra-mktcap">{{Cite web|url=https://www.finra.org/investors/insights/market-cap|title=Market Cap Explained|website=[[FINRA]]|date=30 September 2022|access-date=2025-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20250204011704/https://www.finra.org/investors/insights/market-cap|archive-date=2025-02-04|url-status=live}}</ref> د FINRA د پانګوالو د زده کړې مواد ښيي چې د مارکیټ‌ کپیتلایزیشن له مخې د سټاکونو لاندې طبقه‌ بندي معمولاً کارول کیږي (خو رسمي نه ده): {| class="wikitable" | colspan="3" | '''د FINRA له مخې د مارکیټ د کپ ډلبندي<ref name="finra-mktcap2">{{Cite web|url=https://www.finra.org/investors/insights/market-cap|title=Market Cap Explained|website=[[FINRA]]|date=30 September 2022|access-date=2025-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20250204011704/https://www.finra.org/investors/insights/market-cap|archive-date=2025-02-04|url-status=live}}</ref>''' |- | rowspan="2" |'''ډلبندي''' | colspan="2" |'''له انفرادي زیرمې څخه د مارکیټ ارزښت (میلیارد امریکايي ډالر)''' |- |'''(FINRA, 2022)''' | '''(په ۲۰۲۳ کال کې په امریکايي ډالرو باندې د GDP تعدیلوونکی شاخص){{Inflation/fn|US-GDP}}''' |- |ډېر ستر ارزښت |≥ $200 |≥ $207 |- |ستر ارزښت |$10 – $200 |$10 – $207 |- |منځنی ارزښت |$2 – $10 |$2 – $10 |- |کوچنی ارزښت |$0.25 – $2 |$0.26 – $2 |- |ډېر کوچنی ارزښت |< $0.25 |< $0.26 |} د امریکا د امنیت او تبادلې کمیسیون (SEC) یادونه کوي چې'''nano-cap  سټاکونه'''، کله چې له'''micro-cap'''  څخه جلا تعریف شي، معمولا '''هغه سټاکونه وي چې مارکیټ ‌کپ یې له $۵۰ میلیونه څخه کم وي''' (د ۲۰۱۳ د اټکل له مخې). '''دا برابر دی له $۶۴ میلیونه څخه کم'''، د '''۲۰۲۳ د ارزښت له مخې.<ref name="sec-micro-guide">{{cite web|url=https://www.sec.gov/investor/pubs/microcapstock.htm|title=Microcap Stock: A Guide for Investors|website=[[U.S. Securities and Exchange Commission]]|date=September 18, 2013|access-date=2025-02-25|archiveurl=https://archive.today/20250226065424/https://www.sec.gov/about/reports-publications/investorpubsmicrocapstock|archivedate=2025-02-26|url-status=live}}</ref>'''{{Inflation/fn|US-GDP}} S&P Dow Jones Indices  دری '''لوی امریکایي شاخصونه''' د مارکیټ ‌کپیتلایزیشن له مخې وېشي. '''د دې شاخصونو اجزاوې''' د '''کمیټې له خوا ټاکل کیږي'''. د '''شمولیت لپاره، د مختلفو شرطونو تر څنګ، د سټاک مارکیټ‌ کپ باید د شاملولو په وخت''' کې د لاندې جدول اړونده حدودو کې وي.<ref name="sp-methodology">{{cite web|url=https://www.spglobal.com/spdji/en/documents/methodologies/methodology-sp-us-indices.pdf|title=S&P U.S. Indices Methodology|publisher=[[S&P Dow Jones Indices]]|date=February 20, 2025|access-date=February 27, 2025}}</ref> {| class="wikitable" | colspan="3" |'''تر ۲۰۲۵ کال پورې د S&P د عمده شاخصونو لپاره د مارکیټ د ارزښت شرایط<ref name="sp2025-01-02">{{cite web|url=https://www.spglobal.com/spdji/en/documents/indexnews/announcements/20250102-1476019/1476019_2025janmktcapguidelines.pdf|title=S&P Dow Jones Indices Announces Update to S&P Composite 1500 Market Cap Guidelines|date=January 2, 2025|website=[[S&P Dow Jones Indices]]|access-date=January 7, 2025}}</ref>''' |- |'''شاخص''' |'''ډلبندي''' |'''د اضافه کېدو لپاره د اړتیا وړ مارکیټ ارزښت''' |- |S&P 500 |ستر ارزښت |≥ US$20.5 billion |- |S&P 400 |منځنی ارزښت |$7.4 billion – $20.5 billion |- |S&P 600 |کوچنی ارزښت |$1 billion – $7.4 billion |} د مارکیټ ‌کپ د شمولیت معیارونه یوازې شاخصونو ته د اضافه کیدو لپاره دي، نه په '''شاخص کې د دوامدار غړیتوب لپاره'''. د'''S&P  شاخص غړی که د شمولیت معیارونه رعایت نه کړي،''' نو '''تر هغه نه لرې کیږي،''' تر څو چې د شاخص د بدلون '''موجود شرایط تضمین''' کړي.<ref name="sp2025-01-022">{{cite web|url=https://www.spglobal.com/spdji/en/documents/indexnews/announcements/20250102-1476019/1476019_2025janmktcapguidelines.pdf|title=S&P Dow Jones Indices Announces Update to S&P Composite 1500 Market Cap Guidelines|date=January 2, 2025|website=[[S&P Dow Jones Indices]]|access-date=January 7, 2025}}</ref> == سرچينې == a5sf67de2zra7ua2bnsylzonqsj2thi 0 83655 352717 352427 2025-06-16T11:51:31Z InternetArchiveBot 24283 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 352717 wikitext text/x-wiki یک میم کوین (Meme Coin)، که بعضی اوقات به صورت Memecoin نیز نوشته می‌ شود، یک ارز دیجیتال است که از یک میم انترنتی نشأت گرفته یا دارای ویژگی طنزآمیز است.<ref name="dictionary.com">{{cite web|title=meme coin - Slang Dictionary|date=21 October 2021|publisher=[[Dictionary.com]]|url=https://www.dictionary.com/e/slang/meme-coin/|access-date=2021-11-09|archive-date=2022-07-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20220727205513/https://www.dictionary.com/e/slang/meme-coin/|url-status=live}}</ref> میم کوین (چېmemecoin  هم لیکل کیږي) یو کریپټو اسعار ده، چې یا د انټرنیټی میم (meme) څخه سرچینه اخیستې، یا یوه طنزیه ځانګړنه لري.<ref>{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/02194361-a5b9-4bf0-9147-f36ba7759cf1|title=Turks flock to cryptocurrencies in search of stability|first1=Laura|last1=Pitel|first2=Eva|last2=Szalay|date=January 23, 2022|work=[[Financial Times]]}}</ref> "میم کوین" اصطلاح کله ناکله د "Shitcoin" سره په متبادله توګه کارول کیږي، چې معمولاً د کریپټو اسعارو ته اشاره کوي چې لږ یا هیڅ ارزښت، اعتبار، یا کاروونه نه لري. دا اصطلاح د کریپټو بازار د ټولې محتوا پر ضد انتقادي مفهوم کېدای شي، چې د خاصو میمونو (لکه Dogecoin)، د شهرت شخصیتونو (لکه Coinye)، یا د پمپ-او-ډمپ سکیمونو ( لکه BitConnect) پر اساس جوړې شوي دي. خو دا اصطلاح د کریپټو اسعارو د لاسرسي اسانه کولو لپاره هم کارول کیږي.<ref name="times of india">{{cite web|title=What are meme coins, floki currencies and Dogecoin-killers?|work=[[The Times of India]]|date=22 October 2021|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|access-date=9 November 2021|archive-date=14 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220214033920/https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|url-status=live}}</ref> د دودیزو کریپټو اسعارو برخلاف، چې ځانګړي کارونې یا تخنیکي بنسټونه لري، میم کوینونه معمولاً داخلي ارزښت نه لري، او د ټولنې د شوق ‌راپارونې او سوشیال میډیا پر حرکت باندې تکیه کوي. د قیمت ناڅاپي لوړوالی د وایرل کېدو شهرت یا د FOMO له امله د نویو پانګوالو د راتګ له کبله رامنځته کیږي. خو دا وده معمولاً پایداره نه وي، ځکه چې قیمت د نویو خریدارانو دوامداره جریان ته اړتیا لري. کله چې علاقه کمیږي یا پانګونه ورو کیږي، میم کوینونه معمولاً سخت سقوط تجربه کوي، ځکه چې د مارکیټ ‌کپ ملاتړ لپاره هېڅ اساسي ارزښت نشته، لکه څنګه چېPonzi  سکیمونه د نوي پانګې راتګ ته اړتیا لري.<ref name="WSJ-Osipovich-20252">{{cite news|accessdate=3 June 2025|url=https://www.wsj.com/finance/currencies/trumps-biggest-meme-coin-investors-get-invited-to-dinner-with-the-president-c63adfb9|title=Trump’s Biggest Meme-Coin Investors Get Invited to Dinner With the President|date=23 April 2025|first1=Alexander|last1=Osipovich|first2=Josh|last2=Dawsey|first3=Amrith|last3=Ramkumar|newspaper=[[Wall Street Journal]]}}</ref><ref>{{Cite web|title=Buyer beware: How to spot (and avoid) rug pulls and pump-and-dump schemes|url=https://www.britannica.com/money/pump-and-dump-schemes|access-date=2025-05-13|website=www.britannica.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dave Portnoy: Memecoins are ‘Legalized Ponzi Schemes’|url=https://sg.finance.yahoo.com/news/dave-portnoy-memecoins-legalized-ponzi-150422639.html|work=Yahoo!Finance|first=Jennifer|last=Sanasie|date=23 April 2025}}</ref> میم کوین اصطلاح معمولاً د تحقیر په ډول کارول کیږي، ترڅو د دې کریپټو اسعارو ارزښت یا فعالیت د مشهورو ډیجیټل شتمنیو سره پرتله کړي. منتقدین دا اسعار بې ‌ارزښته بولي، ځکه چې د مشهورو کریپټو پروژو په پرتله پایدار تخنیکي بنسټ نه لري. خو پلویان یې استدلال کوي چې ځینې میم کوینونه د ټولنیز ارزښت او لوړ مارکیټ ‌کپ ترلاسه کولو توان لري.<ref name="times of india2">{{cite web|title=What are meme coins, floki currencies and Dogecoin-killers?|work=[[The Times of India]]|date=22 October 2021|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|access-date=9 November 2021|archive-date=14 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220214033920/https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|url-status=live}}</ref> == تاریخچه == د ۲۰۱۳ کال په پای کې،Dogecoin  خپور شو، چې د "Doge" میم پر بنسټ د سافټویر انجنیرانو له خوا د طنز په توګه جوړ شوی و. دې کار د نورو میم کوینونو د ایجاد لپاره لاره پرانیستله. د ۲۰۲۱ کال تر اکټوبر پورې، ۱۲۴ میم کوینونه په دوران کې وو، چې په دې کې د پام وړ بیلګې یې عبارت دي لهDogecoin  او  Shiba Inuڅخه.<ref name="times of india3">{{cite web|title=What are meme coins, floki currencies and Dogecoin-killers?|work=[[The Times of India]]|date=22 October 2021|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|access-date=9 November 2021|archive-date=14 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220214033920/https://timesofindia.indiatimes.com/business/cryptocurrency/dogecoin/what-are-meme-coins-floki-currencies-and-dogecoin-killers/articleshow/87209387.cms|url-status=live}}</ref> در اوایل سال ۲۰۲۱، کمیسیون بورس و اوراق بهادار تایلند میم‌ کوین‌ها را به عنوان بخشی از سرکوب اجناس دیجیتالی با "هدف یا محتوای نامشخص" ممنوع کرد. در اواخر سال ۲۰۲۱، تبلیغات مربوط به میم‌ کوین فلاکی اینو در لندن باعث تحقیقات پیرامون تبلیغ این میم‌ کوین شد، زیرا از نظر اداره استانداردهای تبلیغاتی بریتانیا (ASA) یک محصول مالی غیرقانونی محسوب می‌ شد.<ref>{{Cite web|date=2021-11-17|title=Watchdog investigates tube adverts for Floki Inu cryptocurrency|first=Mark|last=Sweney|url=https://www.theguardian.com/technology/2021/nov/17/advertising-watchdog-investigates-tube-adverts-for-floki-inu-cryptocurrency-elon-musk-dog|access-date=2022-01-10|website=The Guardian|language=en|archive-date=2022-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20220110165529/https://www.theguardian.com/technology/2021/nov/17/advertising-watchdog-investigates-tube-adverts-for-floki-inu-cryptocurrency-elon-musk-dog|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|title=Thailand bans meme coins and NFTs as part of crypto crackdown|first=Saqib|last=Shah|url=https://www.engadget.com/thailand-bans-meme-coins-nft-113518980.html|access-date=2021-07-11|date=June 14, 2021|website=Engadget|language=en-US|archive-date=2022-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220324062039/https://www.engadget.com/thailand-bans-meme-coins-nft-113518980.html|url-status=live}}</ref> د ۲۰۲۱ کال په پیل کې، د تایلنډ د امنیت او تبادلې کمیسیون (SEC) د "واضح هدف یا محتوا نه لرونکو" ډیجیټل شتمنیو پر ضد د سخت اقداماتو د یوې برخې په توګه میم کوینونه منع کړل. د ۲۰۲۱ کال په پای کې، د Floki Inu میم کوین اعلانونه په لندن کې د تحقیقاتو لامل شول. د برتانیا د اعلانونو د معیارونو ادارې (ASA) دا میم کوین د نه تنظیم شوي مالي محصول په توګه وټاکه.<ref>{{Cite web|date=2021-06-12|title=If Elon Musk wrote this, the headline would be a meme & Dogecoin fortunes would've changed|first=Regina|last=Mihindukulasuriya|url=https://theprint.in/tech/if-elon-musk-wrote-this-the-headline-would-be-a-meme-dogecoin-fortunes-wouldve-changed/675264/|access-date=2022-02-07|website=ThePrint|language=en-US|archive-date=2022-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220207081811/https://theprint.in/tech/if-elon-musk-wrote-this-the-headline-would-be-a-meme-dogecoin-fortunes-wouldve-changed/675264/|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|last1=Thorbecke|first1=Catherine|title=Dogecoin rallies after Elon Musk tweet|url=https://abcnews.go.com/Business/dogecoin-rallies-elon-musk-tweet/story?id=82265024|access-date=15 February 2025|work=ABC News|date=14 January 2022|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Bariso|first=Justin|date=2022-01-27|title=Elon Musk Offered to Eat a Happy Meal on TV. McDonald's Response Was Perfect|url=https://www.inc.com/justin-bariso/elon-musk-mcdonalds-happy-meal-dogecoin-twitter-social-media-lesson.html|access-date=2022-02-07|website=Inc.com|language=en|archive-date=2022-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220207081812/https://www.inc.com/justin-bariso/elon-musk-mcdonalds-happy-meal-dogecoin-twitter-social-media-lesson.html|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|last1=Bushard|first1=Brian|title=Elon Musk, SpaceX And Tesla Sued For $258 Billion In Alleged Dogecoin 'Pyramid Scheme'|url=https://www.forbes.com/sites/brianbushard/2022/06/16/elon-musk-spacex-and-tesla-sued-for-258-billion-in-alleged-dogecoin-pyramid-scheme/|access-date=15 February 2025|work=Forbes|date=16 June 2022|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Elon Musk is accused of insider trading by investors in Dogecoin lawsuit {{!}} CNN Business|url=https://www.cnn.com/2023/06/02/investing/elon-musk-dogecoin-lawsuit/index.html|access-date=15 February 2025|work=CNN|agency=Reuters|date=2 June 2023|language=en}}</ref> میم کوینونو په ۲۰۲۱ او ۲۰۲۲ کلونو کې هغه مهال د پام وړ شهرت ترلاسه کړ، کله چېElon Musk  د Dogecoin ملاتړ وکړ، چې یو له لومړیو میم کوینونو ګڼل کیږي. ایلان ماسک د Dogecoin په اړه څو ټویټونه وکړل، چې پکې یې یادونه وکړه چې د Tesla برند سوداګریز توکي د Dogecoin په واسطه اخیستل کېدای شي. مخکښ پانګوالو ماسک باندې دعوه ورکړه، او ادعا یې وکړه چې هغه Dogecoin د غیر راجستر شوي امنیت په توګه کارولی، ترڅو هغه د یوه اهرمي پلان په توګه پرمخ بوځي.<ref name="Quinn-2024">{{Cite web|last=Quinn|first=Sental|date=2024-12-17|title=Fartcoin rides memecoin surge following Trump's win|url=https://www.salon.com/2024/12/17/fartcoin-rides-memecoin-surge-following-win/|access-date=2024-12-18|website=[[Salon.com]]}}</ref><ref>{{Cite web|last=McGrath|first=Catherine|date=2024-12-19|title=Ew: Fartcoin hits $1 billion market cap as memecoin market explodes|url=https://fortune.com/crypto/2024/12/19/fartcoin-1-billion-market-cap-memecoin-market-explodes/|access-date=2024-12-21|website=Fortune}}</ref><ref name="Morris-2024">{{Cite web|last=Morris|first=Chris|date=2024-12-16|title=What is Fartcoin? And why is it soaring right now?|url=https://www.fastcompany.com/91248014/what-is-fartcoin-why-memecoin-soaring-right-now-cryptocurrency|access-date=2024-12-18|website=Fast Company}}</ref><ref>{{Cite web|last=Wile|first=Rob|date=2024-12-15|title=Memecoins like Fartcoin are riding Trump's victory to huge valuations. Experts say it may have only begun.|url=https://www.nbcnews.com/business/personal-finance/memecoins-what-are-they-why-are-they-popular-cryptocurrency-rcna184223|access-date=2024-12-18|website=NBC News}}</ref><ref name="PoliticoJan1825">{{cite news|last=Goodman|first=Jasper|url=https://www.politico.com/news/2025/01/18/trump-crypto-meme-coin-inauguration-00199157|archive-url=|title=Trump launches crypto meme coin, ballooning net worth ahead of inauguration|date=18 January 2025|work=[[Politico]]|accessdate=18 January 2025|archivedate=}}</ref><ref name="BBCJan1825">{{cite news|last=Faguy|first=Ana|url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/c9vmym2jvy9o|archive-url=|title=Trump launches cryptocurrency with price rocketing|date=18 January 2025|work=[[BBC News]]|accessdate=18 January 2025|archivedate=}}</ref> میم کوینونه د ۲۰۲۴ کال د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنو کې د ډونالډ ټرمپ له بریا وروسته بیا شهرت ترلاسه کړ. یوه بېلګه یې Fartcoin دی، چې ارزښت یې لنډمهاله له $۲ میلیاردو څخه پورته شو. ټرمپ په خپله د $Trump میم کوین د خپلې دویمې لوړې له مراسمو درې ورځې مخکې خپور کړ. د ۲۰۲۵ کال په پیل کې د میم کوینونو تبادله د پام وړ شهرت ترلاسه کړ، خو هکرانو د تایید شویو حکومتي X حسابونو هک کولو ته مخه کړه. د کیوبا حکومت، د مالیزیا پخواني صدراعظم Mahathir Mohamad او د بیهار د اوبو د سرچینو د ادارې حسابونه هک شول، ترڅو د "CUBA" او "MALAYSIA" جعلي میم کوینونه تبلیغ کړي. د CUBA حجم له $۱۵۸.۷ میلیونه څخه $۴.۳ میلیونه ته راښکته شو او د MALAYSIA rug pull د $۱.۷ میلیونه پانګه له منځه یووړه. د کاتولیک خبري آژانس او د آلمان ولسمشر Frank-Walter Steinmeier حسابونه هم هک شول، ترڅو د مختلفو شخصیتونو په نوم جعلي توکنونه تبلیغ کړي.<ref>{{Cite web|title=German President's X Account Hacked, Changed To Bihar Government's Profile|url=https://www.ndtv.com/world-news/german-presidents-x-account-hacked-changed-to-bihar-governments-profile-7724078|access-date=2025-05-15|website=NDTV|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Reporters|first=F. M. T.|date=2025-02-05|title=Dr M’s X account hacked, promoting crypto coin|url=https://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2025/02/05/dr-ms-x-account-hacked-promoting-crypto-coin|access-date=2025-05-15|website=Free Malaysia Today {{!}} FMT|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Crypto News: Former Malaysian PM’s X Account Hacked in $3.4 Million Meme Coin Scam {{!}} CoinMarketCap|url=https://coinmarketcap.com/academy/article/83d6eae4-b699-4bc6-897a-549d828c9c29|access-date=2025-05-15|website=CoinMarketCap Academy|language=en|archive-date=2025-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20250515105336/https://coinmarketcap.com/academy/article/83d6eae4-b699-4bc6-897a-549d828c9c29|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|last=Grosso|first=John|title=Reporter's Inbox: Catholic News Agency X account hacked, used to push crypto scam|url=https://www.ncronline.org/news/reporters-inbox-catholic-news-agency-x-account-hacked-used-push-crypto-scam|access-date=2025-05-15|website=National Catholic Reporter|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Crypto Scams on Social Media {{!}} Merkle Science|url=https://www.merklescience.com/blog/weaponized-influence-social-engineering-in-crypto-scams|access-date=2025-05-15|website=www.merklescience.com}}</ref> د مرکزي افریقا جمهوریت ولسمشر Faustin-Archange Touadéra د ۲۰۲۵ کال په فبروري کې د ملي میم کوین $CAR  اعلان وکړ. د $CAR پروژې له پرانیستلو وروسته د هغه د X اکاونټ تعلیق شوه، ځکه چې د اعلان ویډیو مخکې د deepfake په توګه نښه شوې وه. سره له دې چې Touadéra د خپل تایید شوي X حساب له لارې دوامداره تبلیغ وکړ، د $CAR ارزښت د فبروري په ۱۱مه، یوازې یوه ورځ وروسته له تبادلې، ۹۵٪ راښکته شو. <ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/d36700a4-023a-493e-85cf-2840d8b3ff78|title=Central African Republic’s Trump-style memecoin crashes after launch|first1=Nikou|last1=Asgari|first2=Aanu|last2=Adeoye|date=February 11, 2025}}</ref> د ۲۰۲۵ کال د اپریل په ۱۵مه، د برتانیا د حکومت وزیر Lucy Powell تایید شوی X اکاونټ هک شو، ترڅو جعلي "House of Commons"  کریپټو اسعاري ($HCC) تبلیغ کړي. هکرانو د House of Commons لوگو لرونکي حذف شوي پوسټونه کارولي، ترڅو دا کوین "د ټولنې پرمخ وړل شوی ډیجیټل اسعارو" په توګه معرفي کړي.<ref>{{Cite web|date=2025-04-15|title=Minister Lucy Powell's X account hacked to promote crypto scam|url=https://www.bbc.com/news/articles/cr5drp0n8zjo|access-date=2025-05-15|website=www.bbc.com|language=en-GB}}</ref> == غبرګونونه == میم کوینونه د ۲۰۲۲ کال د NFT بازار د ګومان کولو له جنون او سقوط سره پرتله شوي. امریکایي پانګوال David Einhorn  وویل: "موږ د ‘Fartcoin’ د بازار دورې ته رسیدلي یو ... پرته له سوداګرۍ او اټکل، دا هیڅ واضح هدف نه لري او هیڅ اړتیا نه پوره کوي چې بل ځای نه وي حل شوې". د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ په میاشت کې، د دریو امریکایي شتمنیو مدیرانو له ټرمپ او ایلان ماسک سره تړلي میم کوینونو ته د پانګونې لپاره د ETFs پیلولو ته چمتو شول، چې Financial Times  دا "د قمار په څیر اټکل" بللی. په فبروري کې، له ۷۰۰ څخه زیات جعلي او سپم کوینونه د ټرمپ ډیجیټل والټ ته واستول شول، دا هغه خلک و چې غوښتل یې ټرمپ ته دا تاثر ورکړي چې هغه یې ملاتړ کوي.<ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2025/01/21/david-einhorn-says-we-have-reached-the-fartcoin-stage-of-the-market-cycle.html|title=David Einhorn says we have reached the 'Fartcoin' stage of the market cycle|first1=Yun|last1=Li|first2=Jesse|last2=Pound|date=January 21, 2025|website=CNBC}}</ref><ref>{{Cite news|last=Johnson|first=Steve|date=2025-01-28|title=Memecoin ETF filings spark concerns over 'casino-type' speculation|url=https://www.ft.com/content/f857ee8c-c2ba-441f-b392-57adec640e15|access-date=2025-02-13|work=Financial Times}}</ref><ref>{{Cite news|last=Asgari|first=Nikou|last2=Hawkins|first2=Oliver|last3=Hemingway|first3=Eade|date=2025-02-07|title=Donald Trump's memecoin copycats spark fears for investors|url=https://www.ft.com/content/831919a9-47b0-4ac3-bcdd-5154c27d9f9c|access-date=2025-02-13|work=Financial Times}}</ref> == نوموتي میم کوینونه == په دغه لیکلړ کې هغه میم کوینونه شامل دي چې د پام وړ رسنیز پوښښ یې تر لاسه کړی:<ref>{{Cite news|last=Asgari|first=Nikou|date=2024-12-04|title=Billion dollar squirrel: Trump effect fuels crypto’s ‘memecoin’ boom|url=https://www.ft.com/content/66fe7655-704a-407f-8f20-a3f081296a36|access-date=2025-02-13|work=Financial Times}}</ref><ref>{{Cite news|date=2025-01-20|title=What’s the value of Trump’s new memecoin?|url=https://www.ft.com/content/d9e383a5-b13c-47bf-9f90-e15be797e926|access-date=2025-02-13|work=Financial Times}}</ref> * Dogecoin - په ۲۰۱۴ کال کې د طنز په توګه رامنځته شو، خو ایلان ماسک په ۲۰۲۱ کال کې ترې ملاتړ پیل کړ، چې پایله یې د بازار ارزښت $۶۲ ملیارد ته لوړیدل و، دا یې د ۱۰ لویو کریپټو اسعارو څخه یو جوړ کړ. ماسک د Dogecoin په اړه څو مشهور ټویټونه وکړل، لکه:  ''"Dogecoin د خلکو کریپټو دی"''او ''"یوازې Doge"''.  د ۲۰۲۴ کال په نومبر کې، ډونالډ ټرمپ اعلان وکړ چې ایلان ماسک او Vivek Ramaswamy به د حکومت د موثریت نوی ریاست (DOGE) رهبري کړي.<ref>{{Cite news|title=Dogecoin Project|url=https://www.nytimes.com/topic/dogecoin-project|access-date=2025-02-13|work=The New York Times|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|last=Isidore|first=Chris|date=February 4, 2021|title=Elon Musk tweeted. Dogecoin surged more than 50% &#124; CNN Business|url=https://www.cnn.com/2021/02/04/investing/elon-musk-dogecoin/index.html|website=CNN}}</ref><ref>{{Cite web|last=Macheel|first=Tanaya|date=2024-11-13|title=Dogecoin spikes after Trump announces a Department of Government Efficiency — DOGE|url=https://www.cnbc.com/2024/11/13/dogecoin-surges-20percent-after-trump-announces-a-department-of-government-efficiency-doge.html|access-date=2025-01-28|website=CNBC|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=de Best|first=Raynor|title=Market capitalization of Dogecoin|url=https://www.statista.com/statistics/1201792/market-cap-dogecoin/|url-status=live|access-date=13 February 2025|website=Statista}}</ref> * PNUT - د Peanut  په نوم یوه یتیمه غوزنکه، چې د نیویارک چارواکو له خوا له منځه یووړل شوه، د دې پیښې له امله دPNUT  میم کوین جوړ شو، چې د $۱.۲ میلیاررد دوران ارزښت ته ورسید. * PEPE-  د Pepe the Frog  کامیډي کرکټر ته اشاره لري، چې د Matt Furie له خوا رامنځته شوی و. د PEPE  مارکیټ ‌کپ $۸.۲ میلیاررد ډالرو ته رسیدلی. * BONK - د FTX تبادلې د سقوط وروسته جوړ شو، چې د Solana بلاک‌چین د اعتماد بیا رغولو هدف لري. مارکیټ‌ کپ یې $۳ میلیارد ډالرو ته رسیدلی. * $HAWK – چې د Haliey Welch  له خوا خپور شوی دا کوین د ۲۰۲۴ کال دسمبر کې خپور کړ، د هغه د "hawk tuah"  وایرل شوي میم پر بنسټ. قیمت یې له $۴۹۰ میلیونه څخه $۲۵ میلیونه ته راښکته شو، ځکه چې هغه د "pump-and-dump" سکیم، "rug pull"  او داخلي تجارت باندې تورن شو.<ref>{{Cite web|date=2024-12-06|title=Hawk Tuah girl: Online star faces crypto coin criticism|url=https://www.bbc.com/news/articles/c89xvjkzzyvo|access-date=2025-01-28|website=www.bbc.com|language=en-GB}}</ref> * Fartcoin - یو میم کوین دی چې مارکیټ ‌کپ یې $۲.۵ میلیارد ته رسیدلی. * Trump- دا کوین د ډونالډ ټرمپ دویمې ولسمشرۍ لوړې له مراسمو درې ورځې مخکې اعلان شو. د بازار ارزښت یې یوه ورځ وروسته $۲۷ میلیارد ته ورسید، چې د ټرمپ شرکتونو $۲۰ میلیارد ملکیت یې درلود. د ۲۰۲۵ کال په فبروري میاشت کې، د کوین قیمت سقوط وکړ، چې پانګوالو مجموعاً $۲ میلیارد زیان وکړ.<ref>{{Cite news|last=Lipton|first=Eric|last2=Yaffe-Bellany|first2=David|date=2025-02-09|title=Early Crypto Traders Had Speedy Profit on Trump Coin as Others Suffered Losses|url=https://www.nytimes.com/2025/02/09/us/politics/trump-crypto-memecoin.html|access-date=2025-02-10|work=The New York Times|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> * $Melania – میلانیا ټرمپ دا کوین د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ په ۱۹ خپور کړ. د دې کوین ارزښت د فبروري تر ۶ پورې ۹۰٪ کم شوی و.<ref>{{Cite web|last=Taylor|first=Chloe|date=2025-01-20|title=Melania Trump launches cryptocurrency ahead of Donald Trump's inauguration|url=https://www.cnbc.com/2025/01/20/melania-trump-launches-cryptocurrency-ahead-of-donald-trumps-inauguration.html|access-date=2025-01-28|website=CNBC|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Mulima|first=Monique|last2=Shukla|first2=Sidhartha|date=February 6, 2025|title=Melania Memecoin is Down 90 Percent From Peak as Novelty Value Wanes|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-02-06/melania-memecoin-is-down-90-from-peak-as-novelty-value-wanes?embedded-checkout=true|access-date=February 9, 2025|website=Bloomberg}}</ref> * $CAR - د مرکزي افریقا جمهوریت ولسمشر Faustin-Archange Touadera دا کوین د ۲۰۲۵ کال د فبروري په ۱۰ د هیواد رسمي میم کوین په توګه اعلان کړ، د "ملي پراختیا تجربوي پروژه" په توګه.<ref>{{Cite web|date=2025-02-11|title=Cryptocurrency: Central African Republic leader launches meme-coin 'experiment'|url=https://www.bbc.com/news/articles/cly5x0vpen8o|access-date=2025-02-15|website=www.bbc.com|language=en-GB}}</ref> * $LIBRA - د ارجنټاین ولسمشر Javier Milei دا کوین د ۲۰۲۵ کال د فبروري په ۱۴مه "ارجنټایني اقتصاد ته د ودې هڅونه، د کوچنیو شرکتونو تمویل" په هدف سره اعلان کړ. د Milei له ملاتړ وروسته، قیمت یې ناڅاپه لوړ شو، خو بېرته یې سخت سقوط وکړ. دغه اعلان سیاسي لانجې راپورته کړې، چې د قانوني سرغړونو تحقیقات یې پیل کړل.<ref>{{cite news|last1=Alcoba|first1=Natalie|last2=Cholakian Herrera|first2=Lucía|last3=Zhuang|first3=Yan|title=Argentine Leader Draws Fire After Cratering of Crypto Coin He Promoted|url=https://www.nytimes.com/2025/02/15/world/americas/argentina-milei-crypto-trump.html|access-date=17 February 2025|work=[[The New York Times]]|date=15 February 2025}}</ref><ref>{{cite web|last1=Tarricone|first1=Manuel|last2=Corti|first2=Delfina|title=Javier Milei promocionó la criptomoneda $LIBRA que luego perdió su valor rápidamente: 5 claves para entender el tema|url=https://chequeado.com/el-explicador/javier-milei-promociono-la-criptomoneda-libra-que-luego-perdio-su-valor-rapidamente-5-claves-para-entender-el-tema/|publisher=Chequeado|access-date=17 February 2025|language=es|date=16 February 2025}}</ref> == سرچينې == bavrgfvavip73uwwover1ldr114w3eg 3 83696 352686 352626 2025-06-15T22:12:24Z A09 26851 A09 پرته له دې چې يو مخ گرځونی پرېږدي له [[د کارن خبرې اترې:Santalipedia]] څخه [[د کارن خبرې اترې:Fiona Romeo]] ته مخ ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Santalipedia|Santalipedia]]" to "[[Special:CentralAuth/Fiona Romeo|Fiona Romeo]]" 352626 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Santalipedia}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۶:۴۱, ۱۲ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) g3atcdshux1hyarso4wibzaxgu4tolj 3 83721 352713 352681 2025-06-16T10:16:02Z KiranBOT 36516 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 352713 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} {{ښه راغلئ|realName=|name=KiranBOT}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۷:۵۷, ۱۵ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) qf81a9wuf9bu6lqntt9v78vma8j70x9 3 83722 352683 2025-06-15T13:46:44Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352683 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Basharmel}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۳:۴۶, ۱۵ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 8t27z5hkfkgp9d3ke5zn9ohocqwt8er 3 83723 352684 2025-06-15T14:53:11Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352684 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Umutemre02}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۴:۵۳, ۱۵ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) ncfw0zssmhbjhcq6e6kbu4hfh4mufu9 0 83724 352695 2025-06-16T03:04:43Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:ur:Special:Redirect/revision/8423395|پاکستان میں بنیادی حقوق]]" مخ پيل برخې په ژباړلو سره رامنځته شوی دی 352695 wikitext text/x-wiki '''په پاکستان کې اساسي حقونه''' عبارت له هغه بنسټيزو حقونو څخه دي چې [[د پاکستان اساسي قانون|د پاکستان په ۱۹۷۳ کال اساسي قانون]] کې د پاکستاني اتباعو لپاره پېشبيني شوي دي دا حقونه "بنسټیز حقونه" بلل کېږي ځکه چې دا د ټولیز ملي پرمختگ لپاره اړین گڼل کېږي، چې مادي، فکري، اخلاقي او معنوي اړخونه په بر کې نيسي، او د هېواد د اساسي قانون لخوا خوندي شوي دي. د دې حقونو، په ځانگړې توگه د اساسي حقونو د سرغړونې په صورت کې، ستره محکمه او عالي محکمې واک لري چې د دې اساسي حقونو د پلي کولو او ساتنې لپاره د اړوندو مادو لاندې حکمونه صادر کړي. <ref>{{Cite journal}}</ref> په پاکستان کې بنسټیز حقونه هغه اساسي بشري آزادۍ دي چې هر پاکستانی وگړی یې د خپل شخصیت او ژوند د مناسب او همغږي پرمختگ ډاډمن کولو لپاره کارولی شي. دا حقونه په نړۍ‌واله کچه د پاکستان په ټولو اتباعو يو شان پلي کېږي، پرته له دې چې د دوی نژاد، د زېږون ځای، مذهب، ذات یا جنس په پام کې ونیول شي. بنسټيز حقونه په قانوني توگه د محکمو لخوا د تطبیق وړ دي او د ځینو قانوني محدودیتونو تابع دي. s587b218f9cy0x798msqekgqop09hb7 0 83725 352703 2025-06-16T06:04:07Z Shahzeb Rehman 36448 نن د مصنوعي ځيرګتيا دور دی. مصنوعي ځيرګتيې زموږ په ژوند کې ګڼ شمېر بدلونونه راوستل پيل کړي دي. که موږ نن ترې سترګې پټې کړې او ځان مو پر مصنوعي ځيرګتيا نۀ کړو پوهه نو راتلونکي وخت کې به مونږ ډېر پۀ شا پاتې شو. پښتو لپاره مصنوعي ځيرګتيا کې ماډلونه جوړول ډېر اړين دي. پښتنو کې پۀ ټيکنالوجۍ کې تکړه ځوانان او پېغلې کولای شي چې پۀ دې برخه کې خپل ړول ولوبوي او مصنوعي ځيرګتيا کې د پښتو ژبي لپاره کار وکړي 352703 wikitext text/x-wiki == پښتو ژبه او مصنوعي ځيرګتيا == {{لړسرچينې}} <!---وېشنيزې ---> [[وېشنيزه:ليکنه جوړوونکي په مرسته جوړې شوې ليکنې]] 9epktntwy0mxh8ca4bkezjehqyidwn5 2 83726 352707 2025-06-16T06:42:34Z Shahzeb Rehman 36448 مصنوعي ځيرکتيا (Artificial Intelligence – AI) هغه پرمختللې ټکنالوژي ده چې موخه یې دا ده چې ماشينونه داسې جوړ کړي، تر څو د انسانانو په څېر فکر وکړي، زده کړه وکړي، پرېکړې وکړي او د ستونزو حل پيدا کړي. دا یوه څانګه ده د کمپيوټر ساینس، ریاضیات، ژبپوهنې، ارواپوهنې او نورو علومو له ګډ کار څخه رامنځته شوې. مصنوعي ځيرکتيا ماشينونو ته دا وړتیا ورکوي چې له تجربو زده کړه وکړي، خپل چاپېريال درک کړي، د انسان ژبه وپېژني، او د مختلفو معلوماتو پر بنسټ منطقي نتيجې استخراج کړي. دا ډول ماشينونه نه يوازې ثابته برن 352707 wikitext text/x-wiki پښتو ژبه او مصنوعي ځيرګتيا nfl2gb4ywbi1e05n8nh7c4fledymutm 3 83727 352710 2025-06-16T08:58:02Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352710 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Alexandr241012}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۸:۵۸, ۱۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) ghovaswmx9cc8x6rekxsfahz8jcm3zl 3 83728 352712 2025-06-16T09:56:50Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352712 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Соколов Максим Павлович}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۹:۵۶, ۱۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) 2kt6pasxqhhq6yjmcud1gfa4oe0qt0f 3 83729 352716 2025-06-16T11:48:56Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي 352716 wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Uwwe ka5}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۱:۴۸, ۱۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']]) n04wn5q8tqjaxp9rb7xk7abwi92doan