ولادمیر پوتین

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="ps">
  <siteinfo>
    <sitename>ويکيپېډيا</sitename>
    <dbname>pswiki</dbname>
    <base>https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">رسنۍ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ځانگړی</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">کارن</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">د کارن خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ويکيپېډيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">د ويکيپېډيا خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">دوتنه</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">د دوتنې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ميډياويکي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">د ميډياويکي خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">کينډۍ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">د کينډۍ خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">لارښود</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">د لارښود خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">وېشنيزه</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">د وېشنيزې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">تانبه</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">د تانبې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ولادمیر پوتین</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2683</id>
    <revision>
      <id>352876</id>
      <parentid>341976</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T08:45:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352876</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34502" sha1="oivfvjwv1e302ly0twsm12f1q96gmmi" xml:space="preserve">{{Infobox person}} 
'''ولادمير ولادميروويچ پوتين''' ([[روسي ژبه|روسي]]: Влади́мир Влади́мирович Пу́тин; زېږېدنه [[۷ اکتوبر]] [[1952]]) یو روسي سیاستوال او اوسمهال د روسیې ولسمشر دی.
ولادمیر پوتین د ۲۰۱۸م کال د مارچ د اتلسمې نېټې د انتخاباتو په پایله کې یو وار بیا د روسیې د ولسمشر په توګه وټاکل شو. 

ولادیمیر ولادیمیرویچ پوتین (د ۱۹۵۲ز کال د اکټوبر په ۷مه زېږېدلی) یو روسي سیاستوال او د استخباراتو پخوانی افسر و، چې د روسې د ولسمشر په توګه یې له ۲۰۰۰ز کال نه تر ۲۰۰۸ز کال پورې او له ۲۰۱۲ز کال نه تر اوس مهاله دنده ترسره کړې ده. نوموړی له ۱۹۹۹ز کال نه تر ۲۰۰۰ز کال پورې او له ۲۰۰۸ز کال نه تر ۲۰۱۲ز کال پورې د لومړي وزیر په توګه هم دنده تر سره کړې. پوتین د ګاونډ هېواد بیلاروس له ولسمشر، الکساندر لوکاشینکو وروسته د اروپا دویم ترټولو د اوږدې مودې پاتې ولسمشر دی.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-russia-putin-timeline-idUSKCN1UZ185|title=Timeline: Vladimir Putin – 20 tumultuous years as Russian President or PM|work=[[Reuters]]|date=9 August 2019|access-date=29 November 2021}}&lt;/ref&gt; 

پوتین په لیننګراد (اوسنۍ سنټ پیټرزبورګ) کې زېږېدلی او په لینینګراد دولتي پوهنتون کې یې د حقوقو برخه کې زده کړې کړي او په ۱۹۷۵ز کال کې فارغ شوی. پوتین ۱۶کاله د (KGB) د بهرنیو استخباراتو د افسر په توګه دنده تر سره کړې اومخکې له دې، چې په ۱۹۹۱ز کال کې له خپلې دندې نه استعفا ورکړي، د ډګروالي رتبه یې تر لاسه کړې وه. پوتین په ۱۹۹۶ز کال کې مسکو ته لاړ، ترڅو د ولسمشر بوریس یلسین په دولت کې دنده ترلاسه کړي. هغه د ۱۹۹۹ز کال په اګسټ میاشت کې د لومړي وزیر په توګه تر ټاکل کېدو مخکې د فدرالي امنیتي خدماتو (FSB) د رئیس او د امنیت شورا د منشي په توګه دنده ترسره کړې وه. د یلسین له استعفا وروسته پوتین سرپرست ولسمشر شو او څه کم څلور میاشتې وروسته په ښکاره توګه د لومړي ځل لپاره ولسمشر وټاکل شو او په ۲۰۰۴ز کال کې بیا وټاکل شو. څرنګه چې هغه د ​​اساسي قانون له نظره د ولسمشر په توګه په پرله پسې دوو دورو پورې محدود و، نو ځکه پوتین د ډیمټري میډیډوف په مشرۍ له ۲۰۰۸ز کال نه تر ۲۰۱۲ز کال پورېد لومړي وزیر په توګه دنده ترسره کړه او په ۲۰۱۲ز کال کې، چې ولسمشریزې ټاکنې د درغلیو او لاریونونو له امله زیانمنې شوې، پوتین د درېیم ځل لپاره ولسمشر وټاکل شو. د ۲۰۲۱ز کال په اپرېل کې د یوه ټولپوښتنې له لارې هغه په اساسي قانون کې ځینی تعدیلات لاسلیک کړل، چې د یادو تعدیلاتو پر بنسټ هغه ته اجازه ورکړل شوه، تر څو د  دوه ځلو نه زیات ټاکنو ته ځان نوماند کړي او د هغه د ولسمشرۍ موده تر ۲۰۳۶ز کال پورې وغځوي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cbsnews.com/news/vladimir-putin-president-russia-signs-law-allowing-2-more-presidential-terms/|title=Putin signs law allowing him to serve 2 more terms as Russia's president|website=www.cbsnews.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2021/04/05/vladimir-putin-may-remain-russian-president-until-2036-under-new-law/7092738002/|title=Putin — already Russia's longest leader since Stalin — signs law that may let him stay in power until 2036|website=USA TODAY}}&lt;/ref&gt;

د پوتین د ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې د روسیې اقتصاد د پرله پسې اتو کلونو لپاره وده وکړه، یادې ودې د تیلو او ګازو په بیه کې پنځه چنده زیاتوالې راوست، چې د روسیې د صادراتو لویه برخه یې جوړوله. پوتین د چیچنیا په دویمه جګړه کې د روسیې د بریا لامل شو او همدارنګه هغه د میدیدوف په مشرۍ د لومړي وزیر په توګه د روسیې او ګرجستان په جګړه کې د روسیې د بریا او په لویه کچه د پوځي او پولیسو اصلاحاتو څارنه وکړه. د پوتین د ولسمشرۍ د درېیمې دورې په لړ کې، د تیلو د بیې راتیټولو او د ۲۰۱۴ز کال په پیل کې د روسیې له خوا په اوکراین کې د پوځي مداخلې او د کریمیا د الحاق وروسته لګول شوي نړیوال بندیزونه د دې لامل شو، چې په ۲۰۱۵ز کال کې د ناخالصه کورني تولیداتو کچه ۳.۷سلنې ته راټیټه شي. د ولسمشر په توګه د هغه د څلورمې دورې په لړ کې، د ۲۰۲۲ز کال په فبروري کې پوتین په اوکراین کې د بشپړ یرغل امر وکړ، چې د روسیې په وړاندې د نورو بندیزونو د لګولو او د مالي ناورین رامنځته کولو لامل شو.&lt;ref name=&quot;challenges_p12&quot;&gt;{{cite book|editor=Anders Åslund|editor2=Sergei Guriev|editor3=Andrew C. Kuchins|title=Russia After the Global Economic Crisis|chapter=Challenges Facing the Russian Economy after the Crisis&lt;!-- |pages=9–39 --&gt;|last1=Guriev|first1=Sergei|last2=Tsyvinski|first2=Aleh|publisher=Peterson Institute for International Economics; Centre for Strategic and International Studies; New Economic School|year=2010|isbn=978-0-88132-497-6|pages=12–13}}&lt;!-- This reference needs to be fixed with repeated pages --&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/business/invest/in_inv1.htm|title=ПОСТУПЛЕНИЕ ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ ПО ТИПАМ}} [[Rosstat]]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Putin 2007&quot;&gt;''Putin: Russia's Choice'', (Routledge 2007), by [[Richard Sakwa]], Chapter 9.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fragile Empire 2013 page 17&quot;&gt;''Fragile Empire: How Russia Fell In and Out of Love with Vladimir Putin'', Yale University Press (2013), by Ben Judah, page 17.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=It's Official: Sanctioned Russia Now Recession Free|url=https://www.forbes.com/sites/kenrapoza/2017/04/03/its-official-sanctioned-russia-now-recession-free/|work=Forbes|date=3 April 2017}}&lt;/ref&gt;

د پوتین تر مشرۍ لاندې روسيې استبدادي نظام ته مخه کړه. کارپوهان، د سیاسي مخالفینو بندي کول او ځپل، د آزادو مطبوعاتو ګواښول او مخنیوی کول او د آزادو او عادلانه ټاکنو نشتوالی په ګوته کولو سره روسیه یو ډیموکراتیک هېواد نه ګڼي.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{cite book|year=2016|title=Building an Authoritarian Polity: Russia in Post-Soviet Times|url=http://www.cambridge.org/us/academic/subjects/politics-international-relations/russian-and-east-european-government-politics-and-policy/building-authoritarian-polity-russia-post-soviet-times?format=HB&amp;isbn=9781107130081|last=Gill|first=Graeme|edition=hardback|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-13008-1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite book|last=Reuter|first=Ora John|url=http://ebooks.cambridge.org/ref/id/CBO9781316761649|title=The Origins of Dominant Parties: Building Authoritarian Institutions in Post-Soviet Russia|date=2017|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-76164-9|edition=E-book|doi=10.1017/9781316761649}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Frye|first=Timothy|url=https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691212463/weak-strongman|title=Weak Strongman: The Limits of Power in Putin's Russia|page={{page needed|date=February 2022}}|publisher=Princeton University Press|year=2021|isbn=978-0-691-21246-3}}&lt;/ref&gt;

== شخصي ژوند ==
د ۱۹۸۳ز کال د جولای په ۲۸مه، پوتین له لیوډمیلا شکربینیوا سره واده وکړ او له ۱۹۸۵ز کال نه تر۱۹۹۰ز کال پورې یې په ختیځ المان کې یو ځای ژوند کاوه. دوی دوه لوڼې د ماریا پوتینا او یوکاترینا پوتینا په نوم لري. د ۲۰۲۰ز کال په نومبر کې د پروکټ له خوا یوېڅیړنې ادعا کوله، چې پوتین یوه بله لور د الیزاویتا(د مارچ ۲۰۰۳ز کال زېږېدلی) هم لري. د ۲۰۰۸ز کال په اپرېل کې  ماسکوفسکي په نوم یو خبریال راپور ورکړ، چې پوتین له لیوډمیلا نه طلاق اخیستی او د اولمپیک د سرو زرو مډال ګټونکي الینا کابایوا سره یې واده کړی و، چې پخوانۍ روسي سیاستواله هم وه، خو یاده موضوع رد شوه او دغه ورځپاڼه لږ وروسته وتړل شوه.  په راتلونکو کلونو کې، په پرله پسې ډول بې بنسټه راپورونه خپاره شول، چې ګواکې پوتین او کابایوا په ګډه څو ماشومان لري، که څه هم دا راپورونه بیا بیا رد شوي. په ۲۰۱۲ز کال کېپوتین او لیوډمیلا اعلان وکړ چې  دوی سره جلا شوی دي.  پوتین دوه لمسیان لري، چې په ۲۰۱۲ز کال او ۲۰۱۷ز کال کې زېږېدلي دي. 

== لومړنی ژوند ==
پوتین د ۱۹۵۲ز کال د اکټوبر په ۷مه په لینینګراډ (اوسنی سینټ پیټرزبورګ) کې زېږېدلی، د ولادیمیر سپیریډونوویچ پوتین او ماریا ایوانوونا له درېیو ماشومانو نه تر ټولو کوچنی ماشوم دی. د هغه نیکه، سپیریډون پوتین د ولادیمیر لینن او جوزف سټالین شخصي اشپز و.&lt;ref name=&quot;stp&quot;&gt;{{cite web|title=When Was St. Petersburg Known as Petrograd and Leningrad?|url=http://geography.about.com/od/politicalgeography/fl/When-Was-St-Petersburg-Known-as-Petrograd-and-Leningrad.htm|publisher=About.com|first=Matt|last=Rosenberg|date=12 August 2016|access-date=16 September 2016|تاريخ الأرشيف=5 February 2017|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20170205031730/http://geography.about.com/od/politicalgeography/fl/When-Was-St-Petersburg-Known-as-Petrograd-and-Leningrad.htm|url-status=dead|خونديځ نېټه=5 February 2017|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20170205031730/http://geography.about.com/od/politicalgeography/fl/When-Was-St-Petersburg-Known-as-Petrograd-and-Leningrad.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20170205031730/http://geography.about.com/od/politicalgeography/fl/When-Was-St-Petersburg-Known-as-Petrograd-and-Leningrad.htm}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Prime Minister of the Russian Federation – Biography|url=http://premier.gov.ru/eng/premier/biography.html|date=14 May 2010|access-date=31 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20100514164020/http://premier.gov.ru/eng/premier/biography.html|archive-date=14 May 2010|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Putin says grandfather cooked for Stalin and Lenin|url=https://www.reuters.com/article/russia-putin-family/putin-says-grandfather-cooked-for-stalin-and-lenin-idINKCN1GN0P7|website=reuters.com|date=11 March 2018|agency=Reuters|access-date=30 January 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|last=Sebestyen|first=Victor|title=Lenin the Dictator|publisher=Weidenfeld &amp; Nicolson|place=London|year=2018|page=422|isbn=978-1-4746-0105-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=At Event, a Rare Look at Putin's Life|url=https://www.nytimes.com/2012/01/28/world/europe/vladimir-putin-describes-loss-of-a-brother-at-ceremony.html|work=The New York Times|date=27 January 2012}}&lt;/ref&gt;

د پوتین له زېږون نه مخکې د هغه دوه وروڼه ویکتور او البرټ، چې د ۱۹۳۰لسیزې په منځ کې زېږېدلی و، مړه شول. البرټ په ماشومتوب کې مړ شو او ویکتور په دویمه نړیواله جګړه کې د نازي جرمني ځواکونو له خوا د لیننګراد د محاصرې پرمهال د ډیپتیریا له امله مړ شو. د پوتین مور د فابریکې کارکوونکې وه او پلار یې د شوروي په سمندري ځواکونو کې دنده لرله، وروسته بیا پوځ ته ولېږدول شو. د پوتین مورنې نیا په ۱۹۴۱ز کال کې د جرمني نیواکګرو له خوا ووژل شوه او ماما یې د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال په ختیځه جبهه کې ورک شو.&lt;ref name=&quot;first-person&quot;&gt;{{cite book|title=First Person|author1=Vladimir Putin|author2=Nataliya Gevorkyan|author3=Natalya Timakova|author4=Andrei Kolesnikov|others=trans. Catherine A. Fitzpatrick|year=2000|publisher=[[PublicAffairs]]|page=[https://archive.org/details/firstpersonaston00puti/page/208 208]|isbn=978-1-58648-018-9|url-access=registration|url=https://archive.org/details/firstpersonaston00puti/page/208}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/books/first/p/putin-first.html First Person An Astonishingly Frank Self-Portrait by Russia's President Vladimir Putin] ''The New York Times'', 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://articles.latimes.com/2000/mar/19/news/mn-10446/2 Putin's Obscure Path From KGB to Kremlin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304130141/http://articles.latimes.com/2000/mar/19/news/mn-10446/2|date=4 March 2016}} ''Los Angeles Times'', 19 March 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;sakwa_p3&quot;&gt;{{harv|Sakwa|2008|p=3}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sakwa, Richard. ''Putin Redux: Power and Contradiction in Contemporary Russia'' (2014), p. 2.&lt;/ref&gt; 

د ۱۹۶۰ز کال د سپټمبر په لومړۍ نېټه، پوتین خپل کور ته څېرمه د باسکوف لاین ښوونځي کې زده کړې پیل کړې. په ۱۲کلنۍ کې، هغه د جودو تمرین پیل کړ. په خپل فارغ وخت کې یې د کارل مارکس، فریدریش انګلس او لینن د آثارو له لوستلو نه خوند اخیست. پوتین په ۲۸۱سنټ پیټرزبورګ عالي لېسه کې الماني زده کړې کړي او د دویمې ژبې په توګه الماني خبرې کوي. پوتین په ۱۹۷۰ز کال کې د اندری ژدانوف (اوس د سینټ پیټرزبورګ ایالت پوهنتون) په نوم د لیننګراد دولتي پوهنتون کې د حقوقو برخه کې زده کړی وکړې او په ۱۹۷۵ز کال کې فارغ شو.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://russia.rin.ru/guides_e/2637.html|title=Prime Minister|publisher=Russia.rin.ru|access-date=24 September 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://www.google.com/books/edition/Putin_s_Progress/2jzf8FsShUgC?hl=en&amp;gbpv=1&amp;bsq=marx|title=Putin's Progress: A Biography of Russia's Enigmatic President, Vladimir Putin|first=Peter|last=Truscott|via=Google Books|page=40|isbn=978-0-7434-9607-0|date=2005|access-date=25 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.haaretz.com/news/world/1.582099|title=In Tel Aviv, Putin's German Teacher Recalls 'Disciplined' Student|work=Haaretz|date=26 March 2014|access-date=16 April 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151119182033/http://www.haaretz.com/world-news/1.582099|archive-date=19 November 2015}}&lt;/ref&gt;

=== اسیا ===
په ۲۰۱۲ز کال کې، پوتین په یوې هندۍ ورځپاڼه (The Hindu)کې یوه مقاله لیکلې وه، چې ویلي یې و: « د هند او روسیې ترمنځ د سټراټیژیکو همکاریو تړون، چې په  ۲۰۰۰ز کال کې لاسلیک شو، یو واقعی تاریخي ګام دی ». هند د روسې د پوځي تجهیزاتو لوی رانیوونکی دی او دواړه هېوادونه له تاریخي پلوه پیاوړې سټراټیژیکې او ډیپلوماټیکې اړیکې لري. د پوتین په مشرۍ، روسیې د شانګهای همکارۍ سازمان له اسیايي هېوادونو سره اوله برکس سازمان سره، چې چین، هند، پاکستان او د شوروي اتحاد  له منځه تللو وروسته مرکزي اسیاي هېوادونه په کې شامل دي، مثبتې اړیکې ساتلې دي. په ۲۱مه پیړۍ کې د چین او روسیې اړیکې د اقتصاد له پلوه د پام وړ پیاوړې شوې. د دوستۍ تړون، د (ESPO) د تېلو پایپ لاین او د سایبریایي ځواک د ګازو پایپ لاین د دوو لویو قدرتونو ترمنځ «ځانګړې اړیکې» رامنځته کړې.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Putin|first=Vladimir|date=24 December 2012|title=For Russia, deepening friendship with India is a top foreign policy priority|language=en-IN|work=The Hindu|url=https://www.thehindu.com/opinion/op-ed//article62117930.ece|access-date=26 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226051445/https://www.thehindu.com/opinion/op-ed//article62117930.ece|archive-date=26 February 2022|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc.co.uk&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-20834910|title=India, Russia sign new defence deals|publisher=BBC|date=24 December 2012|access-date=22 June 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://foreignpolicy.com/2020/07/08/russia-india-relations/|title=Why India and Russia Are Going to Stay Friends|work=[[Foreign Policy]]|author=Emily Tamkin|date=8 July 2020|access-date=2 February 2021}}&lt;/ref&gt;

پوتین او لومړي وزیر شینزو ابې په مکرر ډول د جاپان – روسیې د ځمکنیو شخړو په اړه د خبرو اترو لپاره یو بل سره لیدلي. همداراز پوتین د دواړو هېوادونو ترمنځ د ریل پټلۍ د جوړولو په اړه هم خپله لېوالتیا څرګنده کړې، خو په ۲۰۲۰ز کال کې د ابي له استعفا نه مخکې هېڅ تړون لاسلیک نه شو. همدارنګه پوتین منګولیا ته درې سفرونه کړي او له خپل دغه ګاونډي هېواد سره یې ښې اړیکې ساتلي. پوتین او د هغه منګولیایی سیال د ۲۰۱۹ز کال په سپټمبر کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د دوستۍ یو دایمی تړون هم لاسلیک کړ، چې سوداګری او کلتوری تبادلې یې لا زیاتې کړې. پوتین لومړنی روسی مشر و، چې په نیمه پېړۍ کې یې په ۲۰۰۷ز کال کې اندونیزیا ته سفر وکړ او په پایله کې یې د وسلو یو تړون لاسلیک کړ او له افغانستان سره یې په ۲۰۱۰مه لسیزه کې پوځي او اقتصادي مرستې وکړې. روسیې او فیلیپین ترمنځ اړیکې په ۲۰۱۶ز کال کې پیاوړې شوې، کله چې پوتین له خپل فیلیپیني سیال رودریګو دوترته سره نږدې دوه اړخیزې اړیکې ټینګې کړې. پوتین د مالیزیا او د هغه وخت لومړي وزیر مهاتیر محمد سره هم ښې اړیکې لري، همدارنګه د بنګله دیش له لومړي وزیر شیخ حسینې سره د اټومي انرژۍ تړون لاسلیک کړ. پوتین  د روسیې  لومړنی مشر و، چې شمالي کوریا ته یې سفر وکړ او  د ۲۰۰۰ز کال په جولای کې یې کیم جونګ ایل سره وکتل. پوتین په ۲۰۱۷ز کال کې په میانمار کې د روهینګیایي اقلیت پر وړاندې په تاوتریخوالي نیوکه وکړه او په میانمار کې د ۲۰۲۱ز کال کودتا وروسته، روسیې ژمنه وکړه چې د میانمار له پوځي رژیم سره به خپلې اړیکې پیاوړې کړي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://thediplomat.com/2015/07/russias-pivot-to-asia-and-the-sco/|title=Russia's 'Pivot to Asia' and the SCO|work=[[The Diplomat]]|date=21 July 2015|access-date=2 January 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cfr.org/councilofcouncils/global-memos/russia-and-brics-priorities-presidency|title=Russia and the BRICS: Priorities of the Presidency|work=Council of Councils|author=Sergey Kulik|date=7 July 2015|access-date=2 January 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sharkov|first=Damien|date=18 July 2018|title=Russia wants to build a rail bridge to Japan, linking Tokyo to Europe|url=https://www.newsweek.com/russia-wants-build-28-mile-bridge-japan-could-link-tokyo-europe-train-1029529|access-date=4 March 2022|website=Newsweek|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rferl.org/a/china-russia-deepen-their-ties-amid-pandemic-conflicts-with-west/30814684.html|title=China, Russia Deepen Their Ties Amid Pandemic, Conflicts With The West|work=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|author=Reid Standish|date=1 September 2020|access-date=2 February 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Abiru|first=Taisuke|title=Japan-Russia Relations in the Post-Abe Era|url=https://carnegiemoscow.org/commentary/84111|access-date=4 March 2022|website=Carnegie Moscow Center|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Resetting Japan-Russia Relations|url=https://thediplomat.com/2020/10/resetting-japan-russia-relations/|access-date=4 March 2022|website=thediplomat.com|language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Russia, Mongolia Sign New Treaty To Bring Partnership To 'Whole New Level'|url=https://www.rferl.org/a/russia-mongolia-sign-new-treaty-to-bring-partnership-to-whole-new-level-/30144655.html|publisher=Radio Free Europe|date=3 September 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=4 September 2019|title=Putin promises infrastructure investment in Mongolia|url=https://www.france24.com/en/20190904-putin-promises-infrastructure-investment-in-mongolia|access-date=4 March 2022|website=France 24|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|author=Peter Walker|title=Putin signs Indonesia arms deal|newspaper=The Guardian|date=6 September 2007|url=https://www.theguardian.com/world/2007/sep/06/indonesia.russia}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 May 2016|title=Putin: Russia and Indonesia are Linked by Long-standing and Close Ties|url=https://setkab.go.id/en/putin-russia-and-indonesia-are-linked-by-long-standing-and-close-ties/|access-date=4 March 2022|website=Setkab}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=9 October 2012|title=The Russia–Vietnam comprehensive partnership|url=https://www.eastasiaforum.org/2012/10/09/the-russia-vietnam-comprehensive-partnership/|access-date=4 March 2022|website=East Asia Forum|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Russian-Vietnamese relations on the rise — Putin|url=https://tass.com/russia/763572|access-date=4 March 2022|website=tass.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|title=Russia's new role in Afghanistan {{!}} DW {{!}} 2 March 2016|url=https://www.dw.com/en/russias-new-role-in-afghanistan/a-19087432|access-date=4 March 2022|website=DW.COM|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Hamid Karzai and the Russia Connection|publisher=The Diplomat|date=3 November 2017|url=https://thediplomat.com/2017/11/hamid-karzai-and-the-russia-connection/}}&lt;/ref&gt;

=== متحده ایالات، لویدیځه اروپا او ناټو ===
د پوتین په مشرۍ، د روسیې اړیکې له ناټو او امریکا سره له څو پړاوونو تېرېږي. کله چې هغه د لومړی ځل لپاره  ولسمشر شو، دا اړیکې ډېرې محتاطې وې، خود سپټمبر میاشتې د۱۱مې له بریدونو نه  وروسته پوتین په چټکۍ سره د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه کې د امریکا ملاتړ وکړ، چې په دې توګه د ملګرتیا فرصت هم څرګند شو. له ۲۰۰۳ز کال راهیسې، کله چې روسیې د عراق په جګړه کې له متحده ایالاتو سره سخت مخالفت وکړ، پوتین نور هم له لوېدیځ نه لرې شو او دا اړیکې په دوامداره توګه خرابې شوې. د ۲۰۰۷ز کال په فبروري کې، پوتین په نړیوالو اړیکو کې د متحده ایالاتو په انحصاري واک نیوکه وکړه. هغه وویل: د دې پایله به یې دا وي، چې هېڅوک د خوندیتوب احساس  ونه کړي!&lt;ref name=&quot;Bi-Partisan&quot;&gt;[https://www.huffingtonpost.com/stephen-f-cohen/us-russia-policy_b_1307727.html America's Failed (Bi-Partisan) Russia Policy] by [[Stephen F. Cohen]], ''HuffPost''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=14 January 1995|title=EUROPE : Chechnya Summons Uneasy Memories in Former East Bloc : Ex-Soviet satellites look warily on the Russian offensive. Their fears create a new urgency for membership in NATO.|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1995-01-14-mn-20008-story.html|access-date=12 April 2021|website=Los Angeles Times|language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=26 May 2020|title=Irony Amid the Menace {{!}} CEPA|url=https://cepa.org/irony-amid-the-menace/|access-date=12 April 2021|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

پوتین تل په اروپا کې د متحده ایالاتو د توغندیو د دفاعي سیستم مخالفت کړی او ولسمشر جورج ډبلیو بوش ته یې د ۲۰۰۷ز کال د جون په ۷مه یو وړاندیز وکړ چې رد شو. پوتین د ۲۰۰۸ز کال د فبرورۍ په ۱۷مه له سربیا نه د کوزوو د یو اړخیزې خپلواکۍ له اعلان سره هم  مخالفت وکړ او خبرداری یې ورکړ، چې دا به د نړیوالو اړیکو ټول سیستم بې ثباته کړي. هغه د نړۍ د څو سترو قدرتونو له خوا د کوزوو د خپلواکۍ په رسمیت پېژندنه د « یوې وحشتناکې بېلګې په توګه بیان کړه، چې په حقیقت کې به د نړیوالو اړیکو ټول سیسټم له منځه یوسي، چې په لسیزو کې نه، بلکې د پېړیو په اوږدو کې رامنځته شوی».&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://news.xinhuanet.com/english/2008-02/14/content_7604675.htm|title=Putin: supports for Kosovo unilateral independence &quot;immoral, illegal&quot;|agency=Xinhua News Agency|date=14 February 2008|access-date=25 February 2008}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.smh.com.au/news/world/putin-calls-kosovo-independence-terrible-precedent/2008/02/23/1203467431503.html|title=Putin calls Kosovo independence 'terrible precedent'|date=23 February 2008|publisher=[[The Sydney Morning Herald]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://en.kremlin.ru/events/president/news/20603|title=Address by President of the Russian Federation|website=President of&amp;nbsp;Russia}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/volokh-conspiracy/wp/2014/03/24/crimea-kosovo-and-false-moral-equivalency/|title=Why the Kosovo &quot;precedent&quot; does not justify Russia's annexation of Crimea|newspaper=Washington Post}}&lt;/ref&gt;

د ۲۰۱۴ز کال  په مارچ کې، پوتین د کوزوو د خپلواکۍ اعلامیه د کریمیا د خپلواکۍ په رسمیت پېژندلو لپاره د توجیه په توګه وکاروله او په ۲۰۰۱ز کال کې پر امریکا د سپټمبر د یوولسمې له بریدونو وروسته، پوتین د امریکا له ولسمشر جورج ډبلیو بوش او د لوېدیځې اروپا له ډېرو مشرانو سره ښې اړیکې درلودې. &lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/people/old-friends-putin-and-berlusconi-enjoy-reunion-in-milan-9802327.html|title=Putin pays late-night visit to 'old friend' Berlusconi|date=17 October 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Silvio Berlusconi and Vladimir Putin: the odd couple|url=https://www.ft.com/content/2d2a9afe-6829-11e5-97d0-1456a776a4f5|newspaper=Financial Times|date=2 October 2015}}&lt;/ref&gt;

په ۲۰۱۱ز کال کې په لیبیا کې د ناټو په مشرۍ پوځي لاسوهنې د پوتین په ګډون د نړۍ د ډېری مشرانو له خوا د نیوکې پراخه څپې رامنځته کړې او ټینکار کاوه، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د ۱۹۷۳ز کال پریکړه لیک «ناقص او نیمګړی» دی. د ۲۰۱۳ز کال په وروستیو کې د روسیې-امریکا اړیکې هغه وخت نورې هم خرابې شوې، کله چې متحده ایالاتو له ۱۹۶۰ز کال نه وروسته د لومړي ځل لپاره هغه وخت  سرمشریزه لغوه کړه، چې پوتین امریکایي اډوارډ سنوډن ته چې د (NSA) نه یې په پراخه کچه محرم معلومات افشا کړي و، پناه ورکړه.&lt;ref&gt;&quot;[http://www.timeslive.co.za/world/article979191.ece/West-in-mediaeval-crusade-on-Gaddafi--Putin West in &quot;medieval crusade&quot; on Gaddafi: Putin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110323111540/http://www.timeslive.co.za/world/article979191.ece/West-in-mediaeval-crusade-on-Gaddafi--Putin|date=23 March 2011}}.&quot; ''[[The Times (South Africa)|The Times]]'' ([[Reuters]]). 21 March 2011.&lt;/ref&gt;

د ۲۰۱۹ز کال د نومبر میاشتې په ۹مه پوتین ډونالډ ټرمپ ته د متحده ایالاتو د ۴۵م ولسمشر په توګه د ټاکل کېدو مبارکي ورکړه. د ۲۰۱۶ز کال په ډسمبر کې، د متحده ایالاتو استخباراتي چارواکو (د جیمز کلیپر په مشرۍ) پوتین په دې تورن کړ، چې هغه د متحده ایالاتو د ټاکنو په لړ کې د ډیموکراټ ګوند نوماندې هیلري کلنټن د بریښنالیک په هک کولو او سایبري بریدونو کې لاس درلود، خو د پوتین ویاند دا تورونه رد کړل. پوتین په پرله پسې ډول هیلري کلینټن په دې تورنه کړې، چې د ۲۰۰۹ز کال نه تر ۲۰۱۳ز کال پورې د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزیرې په توګه،  د روسیې په کورنیو چارو کې لاسوهنه کوي، خو د ۲۰۱۶ز کال په ډسمبر کې کلنټن پوتین تورن کړ، چې د هغې په وړاندې شخصي کرکه لري.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-11-09/putin-congratulates-trump-on-victory-hopeful-ties-will-improve|title=Putin Congratulates Trump on Victory and Hopeful of Better Ties|date=9 November 2016|access-date=18 May 2017|publisher=Bloomberg L.P.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://news.nationalpost.com/news/world/the-top-four-reasons-vladimir-putin-might-have-a-grudge-against-hillary-clinton &quot;The top four reasons Vladimir Putin might have a grudge against Hillary Clinton&quot;]. ''[[National Post]]''. 16 December 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.politico.com/story/2016/07/clinton-putin-226153 &quot;Why Putin hates Hillary&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170108001740/http://www.politico.com/story/2016/07/clinton-putin-226153 |date=2017-01-08 }}. ''[[Politico]]''. 26 July 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last=Englund|first=Will|title=The roots of the hostility between Putin and Clinton|url=https://www.washingtonpost.com/world/europe/the-roots-of-the-hostility-between-putin-and-clinton/2016/07/28/85ca74ca-5402-11e6-b652-315ae5d4d4dd_story.html|newspaper=[[The Washington Post]]|date=28 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.cbsnews.com/news/russia-election-hack-vladimir-putin-personally-involved-us-intelligence-officials-say/|title=Vladimir Putin likely gave go-ahead for U.S. cyberattack, intelligence officials say|work=CBS News|access-date=18 May 2017}}&lt;/ref&gt;

د ټرمپ له ټاکل کېدو سره سم، په امریکا کې د پوتین محبوبیت زیات شو. د ۲۰۱۷ز کال په فبروري میاشت کې د ګالپ له خوا نظر پوښتنې کې ۲۲سلنې امریکایانو د پوتین په اړه مثبت نظر څرګند کړ، چې له ۲۰۰۳ز کال راهیسې ترټولو لوړ و.&lt;ref&gt;{{cite news|title=Vladimir Putin says US-Russia relations are worse since Donald Trump took office|url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/donald-trump-vladimir-putin-us-russia-relations-worse-military-syria-chemical-attack-barack-obama-a7679796.html|work=The Independent|date=12 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=US-Russia relations fail to improve in Trump's first year and they are likely to get worse|url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/donald-trump-first-year-inauguration-anniversary-russia-vladimir-putin-relations-moscow-a8168801.html|work=The Independent|date=19 January 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Putin's Image Rises in US, Mostly Among Republicans|url=http://www.gallup.com/poll/204191/putin-image-rises-mostly-among-republicans.aspx|agency=Gallup|date=21 February 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last=Middelaar|first=Luuk van|title=Poetin is politicus, en dus historicus|url=https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/26/poetin-is-politicus-en-dus-historicus-a4004120|work=NRC Handelsblad|date=26 June 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last=Putin|first=Vladimir|title=The Real Lessons of the 75th Anniversary of World War II|url=https://nationalinterest.org/feature/vladimir-putin-real-lessons-75th-anniversary-world-war-ii-162982|work=The National Interest|date=18 June 2020}}&lt;/ref&gt;

==سرچینې==
[[وېشنيزه:د ۱۹۵۲م کال زېږدنې]]
[[وېشنيزه:د روسې ولسمشران]]
[[وېشنيزه:روسي سیاستوال]]
[[وېشنيزه:1952 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>oivfvjwv1e302ly0twsm12f1q96gmmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>الوتونکی مرغان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23037</id>
    <revision>
      <id>352865</id>
      <parentid>181523</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T00:17:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MPF</username>
        <id>9497</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Darter (Anhinga melanogasta) on Perth Water.jpg]] → [[File:Darter (Anhinga novaehollandiae) on Perth Water.jpg]] identity</comment>
      <origin>352865</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2932" sha1="i36fy6hp5l46vi0qm6f9mwr76jidjmu" xml:space="preserve">{| style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border-collapse:collapse; font-size: 90%;&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
|- style=&quot;background-color:lightblue;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; | Neognathae &lt;br /&gt;الوتونکی مرغان

|- id=infObrazek
| style=&quot;text-align:center;&quot; colspan=&quot;2&quot;|[[File:Neognathae.jpg|300px]]
|-
|- id=infObrazek
| style=&quot;text-align:center;&quot; colspan=&quot;2&quot;|[[File:Darter (Anhinga novaehollandiae) on Perth Water.jpg |300px]]
|-
! align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; | مملکه
|ژوی
|-
! align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |عمومي بڼې
|Chordata 
|-
! align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |ځانتياوي بڼې
|[[شمزۍ لرونکي ژوي]]
|-
! align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |طبقه
|مرغان
|-
! align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |
|الوتونکی مرغان
|-
|}
'''الوتونکی مرغان''' ([[لاتين ژبه|په لاتين]]: ''Neognathae'') د [[مرغه|مرغانو]] څخه تر ټولو لویه ډله ده چې د نړۍ په بېلا بېلو سیمو کې ژوند کوي. په اوس وخت کې د الوتونکو مرغانو ۱۰ زره ډوله پېژندل شوي دي.
لمړنیو الوتونکو مرغانو د کرتاسې په وخت کې ۶۶ میلیونه کاله مخکې په نړۍ کې ژوند کړی وو. نوموړی مرغان د ملاتیر لكۍ برخه نه لري، مخکینی پښې یی په وزرونو تبدیل شوي دي او مښوکه یی بې غاښونه ده. الوتونکی مرغان په څو ډلو تقسیم کېږي:

*'''Neoaves - اوسنی مرغان'''
** Craciformes 
**Galliformes - [[چرگ ډوله مرغان]] 
** Anseriformes - [[کاز ډوله مرغه|کاز ډوله مرغان]]
***[[اېناټائيډی]]
** Turniciformes
**Falconiformes - [[باز ډوله مرغان]]
** Piciformes - [[ترکاڼک ډوله مرغان]]
***Picidae - [[ترکاڼک|ترکاڼکان]]
****Jynx - [[ټکټکی]]
** Galbuliformes
** Bucerotiformes - [[پوپ تنی ډوله مرغان]]
** Upupiformes
** Trogoniformes - [[ټروگون|ټروگونان]]
** Coraciiformes - [[شينټاغی ډوله مرغان]]
***Meropidae - [[کورکوړۍ]]
***Coraciidae - [[شينټاغی]]
** Coliiformes - [[موږک ډوله مرغان]]
** Cuculiformes - [[کوکو مرغان]]
** Psittaciformes - [[توتي]]
** Apodiformes - [[توتکۍ ډوله مرغان]]
***Apodidae - [[تورياڼۍ]]
***Trochilidae - [[اوږدمښوکي مارغان]]
***Hemiprocnidae - 
** Musophagiformes - [[ټوراکو]]
** Strigiformes - [[کونگ|کونگان]]
** Columbiformes
***Columbidae - [[کوتره|کوترې]]
** Gruiformes - [[کلنگ ډوله مرغان]]
** Ciconiiformes - [[کمول (مارغه)|کومولان]]
**Charadriiformes - [[ټټغه ډوله مرغان]]
** Passeriformes - [[مرغۍ]]
**Pelecaniformes - [[پليکان ډوله مرغان]]
***Ardeidae - [[بغ|بغان]]

[[وېشنيزه:الوتونکی مرغان]]</text>
      <sha1>i36fy6hp5l46vi0qm6f9mwr76jidjmu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>دري ژبه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27561</id>
    <revision>
      <id>352869</id>
      <parentid>352637</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T03:58:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352869</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21309" sha1="78v4eg3l5osxqgq01oq7xtyyop00brt" xml:space="preserve">
دري يوه سياسي اصطلاح ده چې په افغانستان کې د عربي ژبې ويل کېدونکو ګڼو لهجو ته کارول کېږي. دري يوه اصطلاح ده چې له ۱۹۶۴ز کال راهيسې د افغانستان د حکومت له خوا د عربي ژبې لپاره په رسمېت پېژندل شوې او رامنځ ته شوې ده، په همدې بنسټ په ډېريو لويديځو سرچينو کې دې ژبې ته افغانی يا ختيځه پاررسي ويل کېږي. لکه چې پروفيسر نيل ګرين وايي چې: د افغانستان دولت د روايت د جوړولو په موخه «په دري ژبه د افغان دری د بدلون محرک تر ډېره بريده ملتپاله و، نه ژبنی». په افغانستان کې ژبي دری، خو پښتانه توکمونه ورته فارسي وايي. له يو څو بنسټيزو ويیونو پرته په افغانستان کې د رسمي فارسي په ليکنو کې ډېر کم توپيرونه ليدل کېږي. دري اصطلاح په خاص ډول په رسمي توګه د هغې فارسي لپاره کارول کېږي چې په افغانستان کې پرې خبرې کېږي، خو دا يوازې د رسمي خبرو تر سجلونو پورې محدوده ده. د افغانستان فارسي ژبې په دې باور دي چې د «دري» اصطلاح د واکمنو پښتنو توکميزو ډلو له خوا پر دوی په دې هڅه کې تپل شوې ده چې افغانستان له نورې فارسي ژبې نړۍ سره د کلتوري، ژبني او تاریخي اړيکو نه لرې کړي، چې په دې فارسي ژبې نړۍ کې ايران، تاجیکستان او د اوزبیکستان ځينې برخې شاملې دي. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=nayangEACAAJ|title=Afghan Folktales from Herat: Persian Texts in Transcription and Translation|year=2009|isbn=978-1-60497-652-6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://afghanistandl.nyu.edu/search/?q=Farsi&amp;sort=title.sort&amp;start=0|title=11 books|website=afghanistandl.nyu.edu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Iranica&quot;&gt;Lazard, G. &quot;[http://www.iranicaonline.org/articles/dari Darī&amp;nbsp;– The New Persian Literary Language]&quot;, in ''[[Encyclopædia Iranica]]'', Online Edition 2006.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tajikam.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=13|title=Tajikam Portal - Secret documents Reveal Afghan Language Policy|website=tajikam.com|لاسرسي نېټه=2022-01-10|خونديځ نېټه=2020-06-23|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=13|url-status=dead|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=13|archive-url=https://web.archive.org/web/20200623162603/http://tajikam.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.datadust.de/download/farsi2dari/|title=Airgram Farsi to Dari 1964 Embassy Kabul to USA|access-date=2022-01-10|archive-date=2019-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190927192306/http://www.datadust.de/download/farsi2dari/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CIA&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&amp;countryCode=af&amp;regionCode=sas&amp;#af|title=Afghanistan|date=8 July 2010|publisher=Central Intelligence Agency|website=The World Factbook|access-date=19 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&amp;countryCode=af&amp;regionCode=sas&amp;#af|archive-date=15 October 2013|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;www.sil.org&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=prs|title=Documentation for ISO 639 identifier: prs|publisher=[[SIL International]]|date=18 January 2010|access-date=19 August 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://guides.library.illinois.edu/c.php?g=347570&amp;p=2349642|title=LibGuides: Dari Language: Language History|first=International and Area Studies|last=Library|website=guides.library.illinois.edu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Afghanistan's Persian Linguistic Identity|url=https://thediplomat.com/2017/11/afghanistans-persian-linguistic-identity/|url-status=live|access-date=2021-08-10|website=The Diplomat|language=en-US|quote=Persian speakers in the country say 'the term Dari has been forced on them by the dominant Pashtun ethnic group as an attempt to distance Afghans from their cultural, linguistic, and historical ties to the Persian-speaking world'}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kāboli|url=https://iranicaonline.org/articles/kaboli-colloquial-persian|url-status=live|access-date=2021-08-09|website=Encyclopaedia Iranica|language=en-US|quote=Persian in Afghanistan is generally called fārsi by Persian-speakers and pārsi in Pashto. The standard written Persian of Afghanistan has officially been called Dari since 1964; apart from a few basics of vocabulary, however (and more Indo-Persian calligraphic styles in the Perso-Arabic script), there is little difference between formal written Persian of Afghanistan and of Iran. The term &quot;Dari&quot; is often loosely used for the characteristic spoken Persian of Afghanistan, but is best restricted to formal spoken registers (poetry, speeches, newscasts, and other broadcast announcements).}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Green|first1=Nile|url=https://books.google.com/books?id=2SbtugAACAAJ|title=Afghanistan in Ink: Literature Between Diaspora and Nation|last2=Arbabzadah|first2=Nushin|date=2013|publisher=Hurst|isbn=978-1-84904-204-8|pages=13|language=en}}&lt;/ref&gt;


د نوي ملتپالنې له راڅرګندېدو پېړۍ پېړۍ مخکې، دري ژبه د نورو ژبو د ويونکو، لکه پښتنو او مغولو په منځ کې هم د ادبي او اداري ژبې په توګه غوره بلله کېده. د ايراني فارسي او تاجیکي فارسي په څېر، دري-فارسي هم د منځنۍ فارسي دوام دی، دا د ساساني سترواکۍ (له زېږد وروسته ۲۲۴-۶۵۱) رسمي مذهبي او ادبي ژبه وه او خپله د لرغونې فارسي دوام و،  همدا راز د هخامنشيانو ژبه وه (له زېږد مخکې ۵۵۰-۳۳۰). په تاريخي آثارو کې دري هغې منځنۍ فارسي ته ويل کېږي چې د ساسانيانو د دربار ژبه وه.&lt;ref&gt;Lazard, Gilbert 1975, &quot;The Rise of the New Persian Language&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;in Frye, R.&amp;nbsp;N., ''The Cambridge History of Iran'', Vol. 4, pp. 595–632, Cambridge: Cambridge University Press.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;EI&quot;&gt;[[Frye, R. N.]], &quot;Darī&quot;, ''[[The Encyclopaedia of Islam]]'', Brill Publications, CD version&lt;/ref&gt;

== رېښه ==
دري هغه نوم دی چې له لسمې پېړۍ راهيسې نوې فارسي ژبې ته ورکول شوی دی چې په عربي (الاستخري، مقدسي او ابن حوقل وګورئ) او فارسي متنونو کې ډېره کارول کېږي. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/dari|title=DARĪ – Encyclopaedia Iranica}}&lt;/ref&gt;

له ۱۹۶۴ز کال راهيسې په افغانستان کې د ويل کېدونکې فارسي ژبې لپاره دا نوم رسمي دی. په افغانستان کې، دري د فارسي د نوې لهجې بڼې ته ويل کيږې چې په ادارو، حکومت، راډيو، تلويزيون او چاپي رسنيو کې کارېدونکې معياري ژبه ده. دا چې په درې ژبه خبرې کوونکي زيات دي، څوک چې دې ژبې ته فارسي وايي، په ځینو لويديځو سرچينو کې دا ژبه همدا راز د «افغان فارسي» په نوم یادېږي. &lt;ref name=&quot;CIA3&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&amp;countryCode=af&amp;regionCode=sas&amp;#af|title=Afghanistan|date=8 July 2010|publisher=Central Intelligence Agency|website=The World Factbook|access-date=19 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&amp;countryCode=af&amp;regionCode=sas&amp;#af|archive-date=15 October 2013|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;www.sil.org2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=prs|title=Documentation for ISO 639 identifier: prs|publisher=[[SIL International]]|date=18 January 2010|access-date=19 August 2013}}&lt;/ref&gt;

د دري ټکي د اصليت په اړه بېلا بېل نظرونه شته. ډېری پوهان په دې باور دي چې دري ټکی ،د فارسي «در» يا «دربار» ويي ته اشاره ده، ځکه چې دا د ساسانيانو رسمي ژبه وه. د دري اصلي معنا په يوه خبرتيا کې راغلی دي چې ابن المقفی ته منسوب دی (د ابن النديم د الفهرست په حواله). د هغه په باور «فارسي هغه ژبه وه چې کاهنانو، علماوو او د دوی په څېر خلکو پرې خبرې کولې، دا د فارس ژبه ده». دا ژبه منځنۍ فارسي ته ورګرځي. د دري په اړه هغه وايي: «دا د مدائن د ښارونو ژبه ده، د پاچا درباريان پرې خبرې کوي. هغه په دربار کې له شتون سره تړلي دي. د خراسانيانو او د ختيځ د اوسېدونکو د ژبو تر منځ، د بلخ د خلکو ژبه زياته واکمنه ده».&lt;ref&gt;Ebn al-Nadim, ed. Tajaddod, p. 15; Khjwārazmī, ''Mafātīh al-olum'', pp. 116–17; Hamza Esfahānī, pp. 67–68; Yāqūt, Boldān IV, p. 846&lt;/ref&gt;

په افغانستان کې دود دري ژبه بايد د ايران د دري يا ګبري ژبې سره تېروتنه نه شي، په ايران کې ويل کېدونکې ژبه د ځينو مرکزي ايراني کوچنيو ډلو ده چې په ځينو زردشتي ټولنو کې پرې خبرې کېږي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd|title=&quot;Parsi-Dari&quot; Ethnologue|publisher=Ethnologue.org|date=19 February 1999|access-date=19 August 2013|خونديځ نېټه=7 July 2010|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20100707181510/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100707181510/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=prd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz|title=&quot;Dari, Zoroastrian&quot; Ethnologue|publisher=Ethnologue.org|date=19 February 1999|access-date=19 August 2013|خونديځ نېټه=7 July 2010|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20100707065844/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100707065844/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=gbz}}&lt;/ref&gt;

== تاريخچه ==
مخکي تردې چي دپارسی تاریخ ووایو لمړی باید یادونه وکړو چي فارسی لفظ کوم چي په اصل کي پارسی اودهغه ترمخه پارتی وو دهغي ژبي لپاره کارول کېدی چي په بلخ او آموسیند کي زرګونه کلونه مخکي رامنځ ته سوه او له دې څخه داهم روښانه سوې ده چي دپارسی ژبي اصلي مسکن اودمنځ ته راتګ ځای افغانستان دی چي وروسته ایران اونورو هیوادونو هم دعوه ورباندي وکړه خوله تاریخي پلوه یې کوم ایرانی ثبوت نه لیدل کیږي . داچي تراسلامي فتوحاتو وروسته عرب له دغه ژبی سره اشنا نه وه اوددې ترڅنګ ددوی په ژبه کي د(پ) لفظ هم نسته نوځکه یې دې ژبي ته فارسی ویل اوهمدغه ترننه پوري رواج لري . 

دري له منځنۍ فارسي نه اخستل شوې چې د ساساني سترواکۍ پر مهال پرې خبرې کېدې. په عمومی توګه ايراني ژبې له درې پړاوونو نه پېژندل شوي دي، د زړې، منځنۍ او نوې (موډرن) پړاوونو په نوم پېژندل کېږي. دا بيا د ايران په تاريخ کې تر درې پيرونو پورې اړه لري، زوړ پير يې د هخامنشيانو (له زېږد مخکې ۳۰۰) له پړاو نه مخکې پر مهال او له دوی نه وروسته يو پړاو رانغاړي، منځنی پير يې له دې نه وروسته پړاو دی چې د ساسانيانو او له دوی نه د وروسته پړاو يوه برخه ده او نوی پير يې له دې وروسته تر نن ورځې بړاو دی.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.farsinet.com/farsi/|title=Farsi, the most widely spoken Persian Language, a Farsi Dictionary, Farsi English Dictionary, The spoken language in Iran, History of Farsi Language, Learn Farsi, Farsi Translation|publisher=Farsinet.com|access-date=26 August 2012|archive-date=7 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230407122931/http://www.farsinet.com/farsi/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.omniglot.com/writing/persian.htm|title=Persian alphabet, pronunciation and language|publisher=Omniglot.com|access-date=26 August 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;iranchamber.com&quot;&gt;{{cite web|author=UCLA, Language Materials Projects|url=http://www.iranchamber.com/literature/articles/persian_language.php|title=Persian Language|publisher=Iranchamber.com|access-date=26 August 2012}}&lt;/ref&gt;

که څه هم فکر کېږي چې په اروپا کې لومړی تن چې دري ته يې د دري اصطلاح وکاروله تاماس هايډی و چې په اکسفرډ کې يې يادونه کړې، نوموړي دا ټکی په خپل مخکښ اثر « Historia religionis veterum Persarum» (۱۷۰۰) کې ياد کړی دی.&lt;ref name=&quot;Hyde1760&quot;&gt;{{cite book|author=Thomas Hyde|title=Veterum Persarum et Parthorum et Medorum Religionis Historia|url=https://archive.org/details/bub_gb_qp5BAAAAcAAJ|access-date=12 July 2013|year=1760|publisher=E Typographeo Clarendoniano}}&lt;/ref&gt;

دري دوه معناوې لري. شونې ده چې معنا يې وي د دربار ژبه:&lt;blockquote&gt;«زبان دری يعنې دري ژبه يا د دربار ژبه، او زبان فارسي بيا په لويه کې د فارسي لهجې ته ويل کېږي».د مغولو د سترواکۍ فارسي ژبي شاعران چې له هندي شعري سبک يا قافيو نه يې ګټه اخسته، لکه: بيدل او محمد اقبال، د اراکي(''araki)'' شعر له جوړښت سره بلد شول. اقبال ادبي او شاعري بڼې خوښولې، کله چې هغه وليکل:&lt;ref&gt;John Richardson, London, 1777 pg. 15&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;* {{cite book|url=https://archive.org/details/avocabularypers00richgoog|title=A vocabulary, Persian, Arabic, and English: abridged from the quarto edition of Richardson's dictionary|author=John Richardson|editor=Sir Charles Wilkins, David Hopkins|year=1810|publisher=Printed for F. and C. Rivingson|page=[https://archive.org/details/avocabularypers00richgoog/page/n657 643]|access-date=6 July 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;شونې ده چې دا ژبه د شاعرۍ هغه بڼه وښيي، چې له رودکي نه تر جامي پورې کارول شوې ده. دا ژبه په پنځلسمه پېړۍ کې په فارسي د غږېدونکې تيموري سترواکۍ پر مهال په هرات کې راڅرګنده شوه. &lt;blockquote&gt;گرچہ هندی در عذوبت شکر است &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;

''Garče Hendī dar uzūbat šakkar ast''

طرز گفتار دری شیرین تر است

''tarz-e goftār-e Darī šīrīn tar ast''&lt;/blockquote&gt;که څه هم هندي په خوږوالي کې بوره ده

خو د دري ژبې د خبرو بڼه زياته خوږه ده

په دې ځای کې له هندي نه موخه اردو ژبه ده چې په پرسو-عربي الفبا ليکل کېږي.&lt;blockquote&gt;شکرشکن شوند همه طوطیان هند

''Šakkar-šakan šavand hama tūtīyān-e Hend''

زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود

''zīn qand-e Pārsī ke ba Bangāla mē-ravad''&lt;/blockquote&gt;د څوارلسمې پېړۍ فارسي شاعر حافظ ته په اشارې کولو سره اقبال ليکي:&lt;blockquote&gt;د هند ټول طوطيان به د خوږو ماتونکي شي

د دې فارسي خوږو په مټ چې بنګال ته روان دي&lt;/blockquote&gt;په دې ځای کې (قند فارسي/فارسي خواږه) يوه استعاره ده چې د فارسي ژبې او شاعرۍ ته اشاره کوي.

فارسي د ختيځو ايرانيانو د مرکزي اسيايي ژبو ځای ونيو. د ساماني واکمنۍ پر مهال د خوارزمي او سغدي په څنډو کې فرغانه، سمرقند او بخارا له ژبني نظره په دري ژبه واوښتل. فارسي-دري د اسلامي-عربي حکومت پر مهال د عربو له نېواک وروسته د اکسوس سمندر په څنډو، افغانستان او خراسان کې خپره شوه. د طاهريانو له خوا د نهمې پېړۍ په خراسان کې د فارسي ژبې د لېکلو لپاره پهلوي لیکدود په عربي الفبا بدل شول. فارسي-دري ژبه پراخه شوه او له دې امله ختيځې ايراني ژبې، لکه باختري او خوارزمي له منځه ولاړې، يوازې د سغدي لړۍ نه يغنوبي توکمي خبرې کوونکي پاتې دي چې د مرکزي اسيا په تاجیک توکمو کې په نوې فارسي د خبرې کوونکو منځ کې پاييږي، دا ځکه چې په هغه مسلمان عربي پوځ چې په مرکزي اسيا يې يرغل وکړ، ځينې فارسيان هم شامل وو، چا چې په دې سيمه واکمني وکړه، لکه: ساسانيان.د فارسي ژبې رېښې مرکزي اسيا ته د سامانيانو له خوا وغځول شوې. فارسي ژبې کرار کرار سغدي ژبه له منځه يووړه. د هغې شريکې ژبې دنده، چې سغديانو تر سره کوله، له اسلام له رسېدو وروسته فارسي ونيوله.&lt;ref name=&quot;NourzhanovBleuer2013&quot;&gt;{{cite book|author1=Kirill Nourzhanov|author2=Christian Bleuer|title=Tajikistan: A Political and Social History|url=https://books.google.com/books?id=nR6oAQAAQBAJ&amp;pg=PA27|date=8 October 2013|publisher=ANU E Press|isbn=978-1-925021-16-5|pages=27–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NourzhanovBleuer2013 2&quot;&gt;{{cite book|author1=Kirill Nourzhanov|author2=Christian Bleuer|title=Tajikistan: A Political and Social History|url=https://books.google.com/books?id=nR6oAQAAQBAJ&amp;pg=PA30|date=8 October 2013|publisher=ANU E Press|isbn=978-1-925021-16-5|pages=30–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lapidus2002&quot;&gt;{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=A History of Islamic Societies|url=https://books.google.com/books?id=I3mVUEzm8xMC&amp;pg=PA127|date=22 August 2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-77933-3|pages=127–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lapidus2012&quot;&gt;{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History|url=https://books.google.com/books?id=qcPZ1k65pqkC&amp;pg=PA255|date=29 October 2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-51441-5|pages=255–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Ira M. Lapidus|title=Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History|url=https://books.google.com/books?id=qcPZ1k65pqkC&amp;pg=PA256|date=29 October 2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-51441-5|pages=256–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bergne2007&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA5|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=5–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MeriBacharach2006&quot;&gt;{{cite book|author1=Josef W. Meri|author2=Jere L. Bacharach|title=Medieval Islamic Civilization: L-Z, index|url=https://books.google.com/books?id=LaV-IGZ8VKIC&amp;q=sogdian+islam&amp;pg=PA829|year=2006|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-415-96692-4|pages=829–}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;LaetHerrmann1996&quot;&gt;{{cite book|author1=Sigfried J. de Laet|author2=Joachim Herrmann|title=History of Humanity: From the seventh century B.C. to the seventh century A.D.|url=https://books.google.com/books?id=WGUz01yBumEC&amp;q=sogdian+islam&amp;pg=PA468|date=1 January 1996|publisher=UNESCO|isbn=978-92-3-102812-0|pages=468–}}&lt;/ref&gt;

== سرچینې ==

== نور ولوئ ==
* [[پښتو ژبه]]
* [[اوردو ژبه]]
{{د افغانستان ژبې}}</text>
      <sha1>78v4eg3l5osxqgq01oq7xtyyop00brt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رضا ګودری</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57871</id>
    <revision>
      <id>352871</id>
      <parentid>352623</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T04:21:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352871</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20213" sha1="8yivi9vlin3ykk9zct7ylh83ehucm4t" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;float: left; margin: 0 0 1em 1em: 95%; text-align: right;&quot;
|-
|-
{{#if: |
{{!}} colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: smaller; text-align: center;&quot; {{!}} [[دوتنه:|200px]]&lt;br /&gt;{{{caption|}}}}}
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: larger; text-align: center;&quot; | '''رضا ګودری''' &lt;br /&gt;
 
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #d0d0d0; text-align: center;&quot; | معلومات
|-
! نوم
| رضا ګودری
|-
! د زېزون نوم
| محمد رضا ګودری
|-
! زوکړه
| {{birth date and age|1988|12|14}}
|-
! زېږېدو ځاى
| [[تهران]]، [[ایران]]
|-
! هويت
| [[ايران|ایرانی]]
|-
! استوګنځی 
| چونبوري، [[تایلنډ]]
|-
! لقب
| پارسی لیوپرډ
|-
! ونه
| ۶ انچ ۵ پښه (۱/۹۵ متره)
|-
! رسي
| ۸۳/۹ انچ (۲/۱۳ متره)
|-
! د تول ډله
|منځنی وزن&lt;br&gt;سوپر منځنی وزن&lt;br&gt;سپک وزن&lt;br&gt;دروند تول
|-
! څخه جګړه کوي
|[[جاپان]]، [[تایلنډ]]
|-
! لوبډله
|د وینم روزنیز کمپ
|-
! ښوونکي
|حمید سلطانی کمپ (کراټی)&lt;br&gt;ساکمونګکول سیتچوچوک (موی تای)&lt;br&gt;دی الونزیو جیکسن (برازیلی جیو جیټسو)
|-
! روزونکی
|مهدي زاتوت (کیک بوکسنګ)
|-
! رتبه
|{{color box|black}} تور کمربند څلورم دان (کراټې)&lt;br&gt;{{color box|blue}} نیلي کمربند (برازیلی جیو جیتسو)
|-
! موقف
| ارتودوکس
|-
! د پام وړ کلبونه
| شینډنکی (۲۰۰۸-۲۰۱۶)&lt;br&gt;ډبلیو کی او (۲۰۱۶-۲۰۱۸)&lt;br&gt;پیر ټیکس جم (۲۰۱۸-۲۰۲۰)&lt;br&gt;وینم (له ۲۰۲۰ تر اوسه)
|-
! فعال کلونه
| له ۲۰۰۸ تر اوسه
|-
! ویب سایټ
| [http://www.rezagoodary.com www.rezagoodary.com]
|-
|}
'''رضا ګودری''' {{lang-en|Reza Goodary}}، ({{lang-fa|رضا گودری}})؛ په ۱۴ دسمبر ۱۹۸۸ کې زیږیدلی) یو [[ايران|ایرانی]] [[ګډ رزمي هنرونه|مکسډ مارشل آرټسټ]]&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|date=2021-09-29|title=Goodray Joins One Championship|url=https://irannewsdaily.com/2021/09/goodray-joins-one-championship/|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Iran News Daily|language=en-US}}{{Cite web|date=2021-09-13|title=Borna news agency mentions continued success of Iranian martial artist in an article|url=https://www.vanguardngr.com/2021/09/borna-news-agency-mentions-continued-success-of-iranian-martial-artist-in-an-article/|access-date=2021-09-14|website=Vanguard News|language=en-US}}{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-23|title=Iranian martial artist on the eve of a great signing agreement|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3228883|url-status=live|access-date=2021-09-28|website=IRIB News|language=fa}}&lt;/ref&gt; سره لاسلیک کړی هغه په کراټې، موای تای، برازیلي جیو-جیتسو کې تخصص لري&lt;ref name=&quot;careerwins&quot;&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-09|title=Goodary: Veterans should provide the arena for young people|url=http://parsine.com/fa/news/729180|url-status=live|access-date=2021-09-10|website=Parsine|language=fa}}{{Cite news|date=2021-10-10|title=Change schedule of Reza Goodary fight with his Thai opponent|language=fa|work=Borna News|url=https://www.borna.news/fa/tiny/news-1244776|access-date=2021-10-11}}&lt;/ref&gt; او د ۲۹۹ مسلکي کراټې جګړو ریکارډ لري.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-10-26|title=Reza Goodary, the first Iranian to fight for the WBC Muay Thai world title|url=https://www.tehrantimes.com/news/466382/Reza-Goodary-the-first-Iranian-to-fight-for-the-WBC-Muay-Thai|access-date=2021-10-26|website=Tehran Times|language=en}}{{Cite web|date=2021-09-29|title=Iran's Goodary to face Thai opponent for WMC world title Dec|url=https://en.mehrnews.com/news/179207/Iran-s-Goodary-to-face-Thai-opponent-for-WMC-world-title-Dec|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Mehr News Agency|language=en}}&lt;/ref&gt;

== د ژوند لومړۍ ورځي او زده کړي ==
ګودری په تهران کې زیږیدلی او ماشومتوب یې د نرمک په سیمه کې تېر کړی دی.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|last=|date=2021-08-31|title=Goodary: I am proud to be Iranian; My goal is to get more honors|url=https://www.irna.ir/news/84455893/گودری-به-ایرانی-بودنم-افتخار-می-کنم-هدفم-کسب-افتخارات-بیشتر|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}&lt;/ref&gt; په ۱۹۹۵ کې، هغه په ۷ کلنۍ کې [[جودو]] پیل کړه&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-18|title=Iranian fighter against Thai Muay Thai champion|url=https://hamshahrionline.ir/x7mh9|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Hamshahri Online|language=fa}}&lt;/ref&gt; او وروسته له هغه د دودیز چینایي مارشل آرټ زده کړه پیل کړه.&lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Cite web|date=2021-09-13|title=Borna news agency mentions continued success of Iranian martial artist in an article|url=https://www.vanguardngr.com/2021/09/borna-news-agency-mentions-continued-success-of-iranian-martial-artist-in-an-article/|access-date=2021-09-14|website=Vanguard News|language=en-US}}{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-23|title=Iranian martial artist on the eve of a great signing agreement|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3228883|url-status=live|access-date=2021-09-28|website=IRIB News|language=fa}}&lt;/ref&gt; د جګړې له عملي میتد د سره د هغه د لیوالتیا له امله، هغه د دې پرځای په پوره توګه په کراټې تمرکز وکړ.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2021-08-31|title=Bloomberg report on the success of Iranian combat work|url=http://www.iribnews.ir/fa/news/3207273|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRIB News|language=fa}}&lt;/ref&gt;

== مسلک ==

=== ایران ===
ګودری د حامد سلطاني تر څارنې لاندې خپل تمرین کاوه، د ایران د قانون له مخې،&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ګودری خپل لازمي پوځي خدمت بشپړ کړی وو.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-09-04|title=Goodary: The path to success is only three things; Practice, practice and practice|language=fa|work=ILNA|url=https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1126280|access-date=2021-09-16}}&lt;/ref&gt;

=== تایلینډ ===
په مکمل کراټو کی له ۲۰ ملی ایرانی لقبونو ګټلو وروسته ، ګودری د نورو مارشل آرټونو سره هم علاقه پیدا کړه.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-11|title=My goal has been to make Iran proud|url=http://ana.press/x79J7|url-status=dead|access-date=2021-09-16|website=ANA|language=fa|تاريخ الأرشيف=2021-09-11|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|خونديځ نېټه=2021-09-11|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7|archive-url=https://web.archive.org/web/20210911095002/http://ana.press/x79J7}}&lt;/ref&gt; کله چې د هغه روزونکی د ۲۰۱۶په فبروري کې آلمان ته مهاجر شو، هغه پریکړه وکړه چې تایلینډ ته لاړ شي&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite web|last=|date=2021-08-30|title=Goodary, the phenomenon of inexhaustible Yahoo Sports praise of the Iranian warrior|url=https://www.irna.ir/news/84454698/|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}&lt;/ref&gt;

=== آمريكا متحده ايالات ===
د اګست په ۲۷، ۲۰۲۱، هغه اعلان وکړ چې هغه به ډیر ژر په متحده ایالاتو کې خپل تمرینات شروع کړي.&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Cite web|date=2020-08-30|title=Goodary, an inexhaustible phenomenon|url=https://khabarban.com/a/32962879|url-status=dead|access-date=2021-09-01|website=Khabarban|language=fa|archive-date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901070943/https://khabarban.com/a/32962879}}&lt;/ref&gt;

== د مارشل آرټ مسلک ==

=== مکس مارشل آرټ ===
هغه په تایلینډ کې د وینم روزنیز کمپ کې د مهدي زاتوت  تر څارنې لاندې د مکس مارشل آرټ روزنې کې مصروف دی.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-15|title=Brag of the Thai hero before the battle with the Iranian martial artist|url=https://mehrnews.com/xW6Dp|url-status=live|access-date=2021-09-15|website=Mehr News|language=fa}}&lt;/ref&gt;

=== د بشپړ تماس کراټې ===
په ۲۰۱۶  کې، هغه په پټایا کې د بشپړ تماس کراټې نړیوالو سیالیو کې دریم ځای وګاټه او په [[اوساکا]] کې د نړۍ د بایکورین کیکان کپ کې د اتو په سر کې ځای درلود.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web|date=2018-05-27|title=Reza Goodary defended his title in 2018 in Okinawa-Japan|url=https://world-kumite.org/reza-goodary-defended-his-title-in-2018-in-okinawa-japan/|access-date=2021-08-24|website=World Kumite Organization|language=en-US}}&lt;/ref&gt; په ۲۰۱۷ او ۲۰۱۸ کې، هغه په اوکیناوا ټاپو کې د جاپان په ملي اتلولۍ کې لومړی مقام ترلاسه کړ.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2021-09-12|title=Martial arts of Iranian legionnaires in preparing to enter MMA|url=https://www.mizan.news/fa/news/757145|url-status=live|access-date=2021-09-12|website=Mizan|language=fa}}&lt;/ref&gt;

=== موای تای ===
په ۲۰۱۶کې، ګوډري د ساکمونګکول سیتچوکوک تر څارنې لاندې موای تای زده کړه وکړه.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-07|title=Reza Goodary: I am looking for the continuation of my honors|url=https://news.msy.gov.ir/news/2163536.htm|url-status=live|access-date=2021-09-08|website=Iran Ministry of Sport|language=fa}}&lt;/ref&gt; د ۲۰۱۸او ۲۰۲۰ترمنځ، ګوډري په تایلینډ کې د موای تای په اتو مسلکي جګړو کې برخه اخیستې وه.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-14|title=Fight between Iranian fighter and Thai hero with the taste of revenge|url=https://www.varzesh3.com/news/1779558/جدال-فایتر-ایرانی-و-قهرمان-تایلندی-با-چاشنی-انتقام|url-status=live|access-date=2021-09-14|website=Varzesh 3|language=fa}}&lt;/ref&gt; د اپریل په ۲۲، ۲۰۱۸، هغه په میکس موی تای کې د UFC جنګیالي فل هاوس سره مخامخ شو.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-10-26|title=Reza Goodary, the first Iranian to fight for the WBC Muay Thai world title|url=https://www.tehrantimes.com/news/466382/Reza-Goodary-the-first-Iranian-to-fight-for-the-WBC-Muay-Thai|access-date=2021-10-26|website=Tehran Times|language=en}}{{Cite web|date=2021-09-29|title=Iran's Goodary to face Thai opponent for WMC world title Dec|url=https://en.mehrnews.com/news/179207/Iran-s-Goodary-to-face-Thai-opponent-for-WMC-world-title-Dec|url-status=live|access-date=2021-09-29|website=Mehr News Agency|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2018-04-22|title=Max Muay Thai Stadium|url=https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|url-status=dead|access-date=2021-08-28|website=MuayThai TV|تاريخ الأرشيف=2018-10-25|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|خونديځ نېټه=2018-10-25|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20181025122052/https://muaythaitv.us/events/max-muay-thai-e5002.html}}&lt;/ref&gt;

=== د برازیل جیو-جیتسو ===
په ۲۰۱۹ کې ، هغه د فیرټیکس جیم کې د سیلسو رولیم جونیر نظارت لاندې د برازیل جیو جیتسو تمرین پیل کړ.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite web|last=|date=2021-08-31|title=Goodary: My goal is to get more honors|url=https://www.irna.ir/news/84455893/|url-status=live|access-date=2021-09-01|website=IRNA|language=fa}}&lt;/ref&gt; هغه وتوانید چې نیلي بیلټ برازیلي جیو جیټسو د ډی الونزیو جیکسن لاسونو څخه ترلاسه کړي.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2020-06-04|title=2016 &amp; 2019 World Martial Arts Masterships Champion Sets Sights On Mixed Martial Arts World|url=https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Yahoo Lifestyle|language=en-US|تاريخ الأرشيف=2021-06-02|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|خونديځ نېټه=2021-06-02|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602234633/https://www.yahoo.com/lifestyle/2016-2019-world-martial-arts-184000537.html}}{{Cite web|date=2021-09-01|title=Goodary: My heart always beats for my country / I am proud to be Iranian|url=https://www.ipna.ir/?p=186622|url-status=dead|access-date=2021-09-16|website=IPNA|language=fa|archive-date=2021-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20211004224056/https://www.ipna.ir/?p=186622}}&lt;/ref&gt; هغه د سیام کپ بی جی جی او کوپا دی بنکاک بیجونو لپاره مبارزه وکړې.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite web|date=2019-11-18|title=Results, Copa de Bangkok 2019|url=https://smoothcomp.com/en/event/2478/results|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Smoothcomp|language=en|archive-date=2020-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031162025/https://smoothcomp.com/en/event/2478/results}}{{Cite web|date=2020-12-19|title=Results, Siam Cup BJJ GI &amp; No-Gi Tournament|url=https://smoothcomp.com/en/event/4167/results|url-status=dead|access-date=2021-08-24|website=Smoothcomp|language=en|archive-date=2021-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607063841/https://smoothcomp.com/en/event/4167/results}}&lt;/ref&gt; نوموړي په ۲۰۱۹ او ۲۰۲۰ کلونو کې د برازیل د جیو جیتسو په ډګر کې په ۴ نړیوالو سیالیو کې هم برخه اخیستې، ۲۰ مسابقې یې په بریالۍ توګه تر سره کړې او ۱۶ د سرو زرو، ۱ د سپینو زرو او ۳ د برونزو مډالونه یې ګټلي دي.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-08-31|title=Foreign media praises the Iranian fighter|language=fa|work=Borna News|url=https://www.borna.news/fa/tiny/news-1227083|access-date=2021-09-16}}&lt;/ref&gt;

=== د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ ===
په ۲۰۱۶او ۲۰۱۹کې، هغه په [[سویلي کوریا]] کې د نړۍ د مارشل آرټ ماسټرشپونو کې د برونزو مډالونه وګټل.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-09-15|title=Thai heroic deafness before the battle with the Iranian martial artist|url=http://mehrnews.com/xW6Dp|url-status=live|access-date=2021-09-16|website=Mehr News Agency|language=fa}}{{Cite web|date=2019-09-02|title=Iran Yongmudo shone in the 2019 WMC|url=http://honarhayerazmi.com/fa/news/nt63913695/-یانگ-مودو-ایران-در-مسابقات-مسترشیپ-2019-درخشید.html?printer=printer|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Honarhaye Razmi|language=fa}}{{Cite web|date=2016-09-08|title=2016 WMC E-Book (Page 221)|url=http://www.mastership.org/base/ebook/white/index.html#/221|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Mastership|language=ko}}&lt;/ref&gt;

=== یونګمودو ===
په ۲۰۱۶او ۲۰۱۹کې، هغه د یونګمودو په نړیوالو سیالیو کې د سپینو زرو مډال وګاټه.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|date=2019-09-03|title=Winning a gold and a bronze medal by Iran's Yongmudo national team in South Korea|url=http://radioneshat.com/fa/news/5699|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Radio Neshat|language=fa}}&lt;/ref&gt;

== د لاسته راوړنو لنډیزه ==

=== کراټې ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:90%; text-align:center;&quot; width=&quot;45%&quot;
!کال
!مقابله
!ځای
!رتبه
!پیښه
|-
|۲۰۱۶
|د بایکورین کیکان نړیوال ټورنمنټ
|پټایا، [[تایلنډ]]
| bgcolor=&quot;cc9966&quot; |دریم
| rowspan=&quot;3&quot; |انفرادي کومایټ
|-
|۲۰۱۷
|د بایکورین کیکان جاپان اتلولۍ
|اوکیناوا، [[جاپان]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|-
|۲۰۱۸
|د بایکورین کیکان جاپان اتلولۍ
|اوکیناوا، [[جاپان]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|}
&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

=== د برازیل جیو-جتسو ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:90%; text-align:center;&quot; width=&quot;45%&quot;
!کال
!مقابله
!ځای
!رتبه
!پیښه
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |۲۰۱۹
|سیام کپ بی جی جی
|[[بنکاک]]، [[تایلنډ]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|انفرادي جی ای
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |کوپا دی بنکاک
| rowspan=&quot;4&quot; |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|انفرادي بغیر جی ای
|-
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|انفرادي جی ای
|-
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|انفرادي بغیر جی ای
|-
| bgcolor=&quot;silver&quot; |دوهم
|انفرادي جی ای
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |۲۰۲۰
|د تایلینډ اتلولۍ
|[[بنکاک]]، [[تایلنډ]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|د جوجیتسو مبارزه
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |سیام کپ بی جی جی
| rowspan=&quot;3&quot; |[[بنکاک]]، [[تایلنډ]]
| bgcolor=&quot;gold&quot; |اول
|انفرادي بغیر جی ای
|-
| bgcolor=&quot;cc9966&quot; |دریم
|انفرادي جی ای
|-
| bgcolor=&quot;cc9966&quot; |دریم
|انفرادي بغیر جی ای
|}
&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

=== د نړۍ مارشل آرټ ماسټرشپ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:90%; text-align:center;&quot; width=&quot;45%&quot;
!کال
!مقابله
!ځای
!رتبه
!پیښه
|-
|۲۰۱۶
|د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ
|چینوګجو, [[سویلي کوریا]]
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;cc9966&quot; |دریم
| rowspan=&quot;3&quot; |انفرادی مقابله
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |۲۰۱۹
| rowspan=&quot;2&quot; |د مارشل آرټ نړیوال ماسټرشپ
| rowspan=&quot;2&quot; |چینوګجو, [[سویلي کوریا]]
|-
| bgcolor=&quot;cc9966&quot; |دریم
|}
&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2019-09-06|title=2019 Chungju World Martial Arts Masterships &gt; Games Info &gt; Ranking|url=http://www.chungju2019.com/home_eng/sub.php?menukey=250&amp;code1=2&amp;code2=1&amp;code3=IRI|url-status=bot: unknown|access-date=2021-08-24|website=Chungju 2019|تاريخ الأرشيف=2019-11-02|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20191102223042/http://www.chungju2019.com/home_eng/sub.php?menukey=250&amp;code1=2&amp;code2=1&amp;code3=IRI}}{{Cite web|date=2016-09-08|title=2016 World Martial Arts Mastership’ Yongmudo Competition Open|url=http://m.mooye.net/11347|url-status=live|access-date=2021-09-10|website=Martial Arts Newspaper|language=ko}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

=== یونګمودو ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:90%; text-align:center;&quot; width=&quot;45%&quot;
!کال
!مقابله
!ځای
!رتبه
!پیښه
|-
|۲۰۱۶
|د یونګمودو نړیوال ټورنمنټ
|یونګین، [[سویلي کوریا]]
| bgcolor=&quot;silver&quot; |دوهم
|انفرادی مقابله
|}
&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2016-09-10|title=The brilliance of the Iran national team in the Yongmudo international tournament|url=http://honarhayerazmi.com/fa/news/nt2944299/-درخشش-تیم-ایران-در-مسابقات-بین-المللی-یونگ-مودو.html?printer=printer|url-status=live|access-date=2021-08-24|website=Honarhaye Razmi|language=fa}}&lt;/ref&gt;

==باندنۍ تړنې==
{{Commons}}	
* [http://www.rezagoodary.com/ رسمي ویب پاڼه]
* {{Facebook|RezaGoodary}}
* {{Twitter|RezaGoodary}}
[[وېشنيزه:1988 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>8yivi9vlin3ykk9zct7ylh83ehucm4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>انقراض/ له منځه تلل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58332</id>
    <revision>
      <id>352861</id>
      <parentid>274221</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T21:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352861</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20193" sha1="qs0uglwsbfh2ndvarf2t9vuspe8umup" xml:space="preserve">انقراض د ژوندیو موجوداتو د یو ډول یا یو ګروپ (تاکسون/ taxon) له منځه تلل دي چې معمولاً یو ډول په کې شامل وي. په ټوله کې د ورکېدو شېبه د ډول/نوعې د وروستي فرد مړینه ده، که څه هم ښايي د نسل د بقا او تکثر ځواک یې له دې پړاو څخه مخکې له منځه تللی وي. د يو ډول پوتانشيل محدوده ښايي زیاته وي له دې امله د یادې شېبې تعینول ستونزمن دي او معمولاً په شاتګ/تېرحالت ته په کتو تعينيږي. دا ستونزمنتیا د لازاروس ټکسا (Lazarus taxa) په شان پېښو ته لار هواروي، چې په هغه کې هغه ډول چې ګومان کېږي له انقراض سره مخ دی تر لنډ‌مهاله ورک‌والي وروسته په ناڅاپي ډول (معمولاً په فوسیلي ریکارډونو کې) بیاځلي راڅرګنديږي.  

اټکل کېږي ټولو ډولونو چې تر دې مهاله يې د ځمکې پر مخ ژوند کاوه له ۹۹ سلنه څخه زیات له منځه تللي، چې له پنځه زره ميلیارد څخه زیات ډولونه کېږي. اټکل کېږي چې اوس‌مهال د نړۍ په کچه شاوخوا ۸.۷ میلیونه ایوکاریوت (یو حجروي) ډولونه شته او په احتمالي ډول که چېرې نور میکرواورګانیزمونه لکه باکتري‌ګانې په کې شامل شي څو چنده کېږي. نه الوتونکي ډایناسورونه (non-avian dinosaurs)، د سبېر غاښ‌لرونکې پیشو (saber-toothed cats)، ډوډوګان (dodos)، ماموتونه (mammoths)، ګرونډ سلوتس (ground sloths)، تایلاسېنس (thylacines)، تريلوبېټس (trilobites) او طلايي چنګښه (golden toads.) د پام‌وړ منقرض حیوانات دي.&lt;ref name=&quot;Book-Biology&quot;&gt;{{cite book|editor1=Kunin, W.E.|editor2=Gaston, Kevin|title=The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare–common differences|url=https://books.google.com/books?id=4LHnCAAAQBAJ&amp;pg=PA110|year=1996|isbn=978-0412633805|access-date=26 May 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Jablonski2004&quot;&gt;{{cite journal|title=Extinction: past and present|last=Jablonski|first=D.|journal=Nature|year=2004|volume=427|issue=6975|page=589|doi=10.1038/427589a|pmid=14961099|bibcode=2004Natur.427..589J|s2cid=4412106}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;StearnsStearns2000&quot;&gt;{{cite book|last1=Stearns|first1=Beverly Peterson|last2=Stearns|first2=S.C.|last3=Stearns|first3=Stephen C.|title=Watching, from the Edge of Extinction|url=https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C&amp;q=99%20percent|year=2000|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-08469-6|page=preface x|access-date=30 May 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT-20141108-MJN&quot;&gt;{{cite news|last=Novacek|first=Michael J.|title=Prehistory's Brilliant Future|url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html|date=8 November 2014|work=[[The New York Times]]|access-date=2014-12-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Newman&quot;&gt;{{cite journal|last1=Newman|first1=Mark|year=1997|title=''A model of mass extinction''|journal=Journal of Theoretical Biology|volume=189|issue=3|pages=235–252|doi=10.1006/jtbi.1997.0508|pmid=9441817|arxiv=adap-org/9702003|bibcode=1997JThBi.189..235N|s2cid=9892809}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PLoSbiologyspeciescensus&quot;&gt;{{Cite journal|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|first4=Alastair G. B.|pmid=21886479|pages=e1001127|issue=8|volume=9|journal=PLOS Biology|first5=Boris|last5=Worm|last4=Simpson|title=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|first3=Sina|last3=Adl|first2=Derek P.|last2=Tittensor|first1=Camilo|last1=Mora|year=2011|pmc=3160336}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NSF-2016002&quot;&gt;{{cite news|author=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|title=Researchers find that Earth may be home to 1 trillion species|url=https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446|date=2 May 2016|work=[[National Science Foundation]]|access-date=6 May 2016|archive-date=10 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610223839/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

د تکامل له مخې، ډولونه د ډولونو د رامنځته کېدلو د پروسو له لارې رامنځته شوي، چېرته چې د یو ژوندي موجود نوي واریټۍ/ varieties د یو ایکولوژیکي ځای د موندلو او د ګټې اخیستنې له ځواک سره رامنځته کېږي او وده کوي. ډولونه هغه مهال نور ژوندي نه‌شي پاتې کېدلی او له انقراض سره مخ کېږي چې د عالي رقابت پر وړاندې د شرایطو له بدلون سره د ژوندي پاتې کېدلو ځواک ونه لري. د ایکولوژیکو ځایونو او حیواناتو تر منځ اړیکه په کلک ډول جوړه شوې ده. په معمولي توګه یو ډول/نوعه له خپل لومړني ظهور څخه لس کاله وروسته له انقراض سره مخ کېږي، که څه هم ځیني ډولونه د ژوندیو فوسیلونو په نوم له هېڅ ډول مورفولوژيکي بدلون پرته سلګونه کال ژوندي پاتې کېږي. &lt;ref name=&quot;SahneyBentonFerry2010LinksDiversityVertebrates&quot;&gt;{{cite journal|last1=Sahney|first1=S.|last2=Benton|first2=M.J.|last3=Ferry|first3=P.A.|year=2010|title=Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land|journal=Biology Letters|doi=10.1098/rsbl.2009.1024|volume=6|pages=544–547|issue=4|pmid=20106856|pmc=2936204}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Newman2&quot;&gt;{{cite journal|last1=Newman|first1=Mark|year=1997|title=''A model of mass extinction''|journal=Journal of Theoretical Biology|volume=189|issue=3|pages=235–252|doi=10.1006/jtbi.1997.0508|pmid=9441817|arxiv=adap-org/9702003|bibcode=1997JThBi.189..235N|s2cid=9892809}}&lt;/ref&gt;

ډله‌اییز ورکېدل/انقراض نادرې پېښې دي. که څه هم بېل شوي (isolated) انقراضونه په دې وروستیو کې ثبت شوي او ډېر دود دي، پوهان د انقراضونو د کچې د لوړوالي په اړه اندېښمن دي. ډېری ډولونه چې ورکېږي هېڅ‌کله په علمي توګه نه دي مستند شوي. ځینې پوهان داسې اټکل کوي چې د بوټو او حیواناتو د اوسنیو شته ډولونو څخه نیمايي ښايي تر ۲۱۰۰ کال پورې له انقراض سره مخ شي. په ۲۰۱۸ کال کې یو راپور وښوده چې د ۳۰۰ تي‌لرونکو فیلیوجنتیکي تنوع (phylogenetic diversity) د انساني دوران په بهیر کې له وروستي پلېستوسن/ Late Pleistocene (د ځمکې پېژندنې په نړیوال زماني مقیاس کې يوه غیر رسمي دوره) څخه پاکه شوې ده، چې بېرته موندل یې له ۵ څخه تر ۷ میلونه کلونو وخت ته اړتیا لري. &lt;ref name=&quot;MSNBC&quot;&gt;[http://www.nbcnews.com/id/6502368 Species disappearing at an alarming rate, report says]. [[NBC News]]. Retrieved July 26, 2006.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{YouTube|z9gHuAwxwAs|The Sixth Extinction}} ([[PBS Digital Studios]], November 17, 2014)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Ceballos|first6=Todd M.|pmc=4640606|pmid=26601195|doi=10.1126/sciadv.1400253|page=e1400253|issue=5|volume=1|journal=[[Science Advances]]|title=Accelerated modern human–induced species losses: Entering the sixth mass extinction|year=2015|last6=Palmer|first1=Gerardo|first5=Robert M.|last5=Pringle|first4=Andrés|last4=García|author-link3=Anthony David Barnosky|first3=Anthony D.|last3=Barnosky|first2=Paul R.|last2=Ehrlich|bibcode=2015SciA....1E0253C}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|vauthors=Ripple WJ, Wolf C, Newsome TM, Galetti M, Alamgir M, Crist E, Mahmoud MI, Laurance WF|title=World Scientists' Warning to Humanity: A Second Notice|journal=[[BioScience]]|date=13 November 2017|volume=67|issue=12|pages=1026–1028|doi=10.1093/biosci/bix125|quote=Moreover, we have unleashed a mass extinction event, the sixth in roughly 540 million years, wherein many current life forms could be annihilated or at least committed to extinction by the end of this century.|title-link=World Scientists' Warning to Humanity|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Wilson&quot;&gt;[[E.O. Wilson|Wilson, E.O.]], ''The Future of Life'' (2002) ({{ISBN|0-679-76811-4}}). See also: [[Richard Leakey|Leakey, Richard]], ''The Sixth Extinction : Patterns of Life and the Future of Humankind'', {{ISBN|0-385-46809-1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;davis2018&quot;&gt;{{cite journal|pmid=30322924|pmc=6217385|doi=10.1073/pnas.1804906115|journal=Proc Natl Acad Sci U S A|year=2018|volume=115|issue=44|pages=11262–11267|title=Mammal diversity will take millions of years to recover from the current biodiversity crisis|vauthors=Davis M, Faurby S, Svenning JC|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

د ژويو د تنوع او ایکوسیستم د خدماتو په اړه د نړیوالې ارزونې د راپور له مخې چې په ۲۰۱۹ کال کې د IPBES (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services / د ژويو د تنوع او ایکوسیستم د خدماتو په اړه بین الدولتي ساینسي-علمي پلټفارم) له خوا خپورشو د ځنګلي تي‌لرونکو ژويو حیاتي کتله (biomass) ۸۲ سلنه راکمه شوې ده، طبعي ایکوسیستمونو شاوخوا خپل نیم مساحت له لاسه ورکړی او یو میلیون ډولونه د انقراض له ګواښ سره مخ دي، دا ټول د انساني اعمالو پایله ده.  د بوټو او حیواناتو ۲۵ سلنه ډولونه د انقراض له ګواښ سره مخ دي. &lt;ref&gt;{{cite news|last=Watts|first=Jonathan|date=May 6, 2019|title=Human society under urgent threat from loss of Earth's natural life|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/may/06/human-society-under-urgent-threat-loss-earth-natural-life-un-report|work=[[The Guardian]]|access-date=May 6, 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT-20190506&quot;&gt;{{cite news|last=Plumer|first=Brad|title=Humans Are Speeding Extinction and Altering the Natural World at an 'Unprecedented' Pace|url=https://www.nytimes.com/2019/05/06/climate/biodiversity-extinction-united-nations.html|date=May 6, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=May 6, 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;IPBES-20190506&quot;&gt;{{cite news|author=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|title=Media Release: Nature's Dangerous Decline 'Unprecedented'; Species Extinction Rates 'Accelerating'|url=https://www.ipbes.net/news/Media-Release-Global-Assessment|date=May 6, 2019|work=[[Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services]]|access-date=May 6, 2019}}&lt;/ref&gt;

د ۲۰۱۹ کال په جون میاشت کې د بوټو/نباتاتو او حیواناتو یو میلیون ډولونه د ورکېدو له خطر سره مخ وو. له ۱۷۵۰ کال راهیسې لږ تر لږه ۵۷۱ ډولونه ورک شوي، احتمالاً ښايي تر دې ډېر وي. انساني فعالیتونه لکه د ځنګلونو پرې کول او په کرنیزو ځمکو د وچو ځمکو بدلولو په واسطه د طبعي چاپېریال تخریب د انقراضونو اصلي لامل دی.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/jun/10/frightening-number-of-plant-extinctions-found-in-global-survey|title='Frightening' number of plant extinctions found in global survey|website=The Guardian|date=10 June 2019}}&lt;/ref&gt;

د یو ډول له نوم یا بل تاکسون (taxon) سره د خنجر (†) نښه معمولاً د هغه وضعیت د منقرض / ورک شوي په توګه ښيي. 

== تعریف ==
یو ډول/نوعه هغه وخت منقرضېږي چې وروستی شته غړی مړ شي. په دې اساس انقراض هغه مهال قطعي کېږي چې د نسل د بقا او یا نوي نسل د خلق کولو لپاره هېڅ ژوندی غړی نه وي. د یو ډول/ نوعې انقراض د عملکردي پلوه هغه مهال ممکن دی چې یوازې د ګوتو په شمېر افراد ژوندي پاتې وي، چې د نامناسب روغتیايي وضعیت، عمر، په پراخه محدوده کې تیت انتشار، په تکثیري حیواناتو کې د دواړو جنسونو د نشتوالي او نورو لاملونو په وجه تکثر نه شي کولی.  

د یو ډول د انقراض یا دروغي انقراض د کره تعینولو لپاره د هغه ډول روښانه تعریف لازم دی. که چېرې پرېکړه په دې وي چې منقرض اعلان شي، موخن ډول باید له خپل پلرني، لورني او نورو نژدې خپلوانو څخه په بې سارې ډول د تشخیص‌وړ وي. د یو ډول انقراض یا په لورني ډول ځای ناستي کېدل د سټېفن جې ګولډ (Niles Eldredge) او نایل اېلډېرج (Stephen Jay Gould ) د نقطه‌يي تعادل (punctuated equilibrium) په فرضیه کې کلیدي رول لري. &lt;ref&gt;See: Niles Eldredge, ''Time Frames: Rethinking of Darwinian Evolution and the Theory of Punctuated Equilibria'', 1986, Heinemann {{ISBN|0-434-22610-6}}&lt;/ref&gt;

انقراض په ایکولوژي کې ځينې وختونه په غیر رسمي ډول سيمه‌اييزې ورکېدنې/انقراض ته په اشاره کارول کېږي، چې د مطالعې لپاره په ټاکل شوې سیمه کې هغه ډول نه‌شته وي، حال دا چې په نورو سیمو کې لاهم شته وي. سيمه‌اييز انقراض ښايي له نورو سیمو څخه د همغه ډول/نوعې د نویو افرادو له معرفي کولو سره بیاځلي بهبود ومومي. د لېوه بیاځلې معرفي کول د دې یوه بېلګه ده. هغه ډولونه چې په نړیواله کچه نه دي منقرض شوي، د شته نسخې (extant) په نوم یادیږي. هغه ډلې چې شته دي خو د انقراض له ګواښ سره مخ دي، د انقراض له ګواښ سره مخ یا د مخ پرانقراض په نوم یاديږي.  

اوس مهال د انقراض اړینه جنبه د انقراض له خطر سره د مخ شویو ډولونو د ساتنې لپاره د انسان هڅې دي. چې په طبیعت کې د منقرض شوي خوندي وضعیت (EW) له رامنځته کولو سره منعکسېږي. هغه ډولونه چې د طبیعت د خوندیتوب نړیوالې اتحادیې (IUCN) له خوا د دغه  وضعیت په لړلیک کې شامل شوي، په طبیعت کې هېڅ ژوندی ډول نه لري یوازې په ژوبڼونو او ګڼو نورو مصنوعي چاپېریالونو کې ساتل کېږي. ځینې دغه ډولونه د عملکرد له پلوه منقرض شوي دي ځکه هغوی نور په طبعي چاپېریال کې نه دي او دا بیخي لږ ممکنه ده چې ډولونه به کله هم بېرته طبیعت ته وروګرځول شي.  د ژویو مدرنې مؤسسې په دې هڅه کې دي چې د کره پلان جوړونې له لارې د امکان په حالت کې د نسل د اصلاح/ سمونې د برنامو له کارولو سره یو نوی د دوام وړ نفوس د ډولونو د خوندیتوب او دوام لپاره په احتمالي ډول په راتلونکي کې د طبیعت د خوندیتوب په موخه طبیعت ته وروپېژني.&lt;ref name=&quot;Maas&quot;&gt;Maas, Peter. &quot;[http://www.petermaas.nl/extinct/wilduk.htm Extinct in the Wild&quot; ''The Extinction Website''. URL accessed January 26 2007.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070216030551/http://www.petermaas.nl/extinct/wilduk.htm|date=February 16, 2007}}&lt;/ref&gt;

د وحشي ډولونو په نفوس کې د یو ډول انقراض کولی شي بدې اغېزې ولري او د لا زیات انقراض  لامل شي، چې د انقراض د لړۍ په نوم هم یادیږي. دا چاره د کېسټون/Keystone په ډولونو کې ډېره عامه ده.&lt;ref&gt;{{cite journal|url=http://theory.ph.man.ac.uk/~ajm/qui05a.pdf|bibcode=2004q.bio.....1037Q|pages=283–296|issue=2|volume=110|doi=10.1111/j.0030-1299.2005.13493.x|arxiv=q-bio/0401037|year=2004|display-authors=etal|title=Deleting species from model food webs|archive-date=2006-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20060925092540/http://theory.ph.man.ac.uk/~ajm/qui05a.pdf &lt;!-- Bot retrieved archive --&gt;|first=Christopher|last=Quince|journal=Oikos|access-date=2007-02-15|s2cid=16750824}}&lt;/ref&gt;

په 2018 کال کې د یوې څېړنې پایلې ښیي چې شپږم ډله اییز انقراض د پولېستونېس په وروستیو کې پیل شو ښايي له 5 څخه تر 7 میلیون کلونو پورې وخت وغواړي چې د تي لرونکو د بې ساري ډولونو  تنوع د بشر له تاریخ څخه 2,5  بیلیون کاله مخکی بېرته راوګرځوي.&lt;ref name=&quot;davis20182&quot;&gt;{{cite journal|pmid=30322924|pmc=6217385|doi=10.1073/pnas.1804906115|journal=Proc Natl Acad Sci U S A|year=2018|volume=115|issue=44|pages=11262–11267|title=Mammal diversity will take millions of years to recover from the current biodiversity crisis|vauthors=Davis M, Faurby S, Svenning JC|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.huffingtonpost.com/entry/mammal-diversity-extinction-study_us_5bc59f68e4b055bc94796ecf|title=Mammals Will Still Be Recovering From Human Destruction Long After We're Gone|last=Mosbergen|first=Dominique|date=2018-10-16|work=Huffington Post|access-date=2018-10-16|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== کاذب/دروغي انقراض ===
د مورنیو ډولونو انقراض چې په هغه کې لورني یا سب ډولونه (subspecies) لا هم شته وي د کاذب انقراض یا د فلیلایتیک (phyletic) انقراض په نوم یادیږي. پخوانی تاکسون (taxon) په اغېزمن ډول ورکېږي، اناجينيزس (anagenesis) یې ځای ناستی کېږي یا هم له یو څخه په زیاتو کلادوجینزس (cladogenesis) وېشل کېږي. &lt;ref&gt;{{cite book|last1=King|first1=Michael|last2=Mulligan|first2=Pamela|last3=Stansfield|first3=William|title=A Dictionary of Genetics|date=2014|publisher=Oxford University Press|edition=8th}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Leighton|first=Lindsey R.|title=Taxon Characteristics That Promote Survivorship Through the Permian-Triassic Interval: Transition from the Paleozoic to the Mesozoic Brachiopod Fauna|journal=Paleobiology|date=2009|volume=34|pages=65–79|doi=10.1666/06082.1|s2cid=86843206}}&lt;/ref&gt;

د دروغي انقراض ثابتول تر هغه ستونزمن کار دی چې د یو ډول له پخوانیو غړو سره د ژوندیو غړو د اړيکې په اړه د شواهدو پياوړې لړۍ موجوده نه وي. د مثال په ډول کله داسې ادعا کېږي چې هېراکوتېریم (''Hyracotherium'') چې لومړنی اس و او له نننيو اسونه سره یې نیکه مشترک و منقرض شوی دی، دا حالت د حقیقي انقراض په پرتله یو دورغي انقراض دی ځکه د اسونو څوګوني ډولونه شته، چې له دې ډلې زېبرا او خر یادولی شو، دا چې فوسیلي ډولونه معمولاً هېڅ جنتیکي ماده تر شا نه پرېږدي نو نه شو ویلی چې هېراکوتېریم (''Hyracotherium'') په لا مدرن ډول تکامل موندلی یا هم یوازې د اسونو له مشترکې نړۍ څخه تکامل ته رسېدلی. د دروغي انقراض اثبات د لویو طبقه‌بندیو د ډلو لپاره خورا اسان دی.   

== سرچينې او ياداښتونه ==</text>
      <sha1>qs0uglwsbfh2ndvarf2t9vuspe8umup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رامانا سیاحي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58555</id>
    <revision>
      <id>352870</id>
      <parentid>274706</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T04:17:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352870</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2778" sha1="pg20ylay1dz1d5suvfjbb0zisdc7t3e" xml:space="preserve">{{Infobox person|name=رامانا سیاحی|image=Ramana Sayahi.jpg|caption=|birth_name=Somayeh Sayahi|birth_date={{birth date and age|1982|10|04}}|birth_place=[[اهواز]], [[ایران]]|nationality=|alma_mater=|occupation=[[لوبغاړی]]|years_active=2009–present|networth=|height=|spouse=|children=|website=}}'''رامانا سیاحي''' (د اکتوبر په 4، 1982 زیږیدلی)  زیږیدلی یو [[ايران|ایرانی]] - کاناډایی [[لوبغاړی]] او ماډل او میک اپ هنرمنده دی.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=اخبار سینما {{!}} فیلمبرداری قبله عالم در کاشان کلید خورد- اخبار سینما و تئاتر - اخبار فرهنگی تسنیم {{!}} Tasnim|url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/12/13/2463724/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%82%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF|access-date=2021-12-12|website=خبرگزاری تسنیم {{!}} Tasnim|language=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=آرشیف کاپي |url=https://khabarfarsi.com/n/3047523 |access-date=2021-12-14 |archive-date=2022-03-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220330023554/https://khabarfarsi.com/n/3047523 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

سیاهی د ایران په اهواز کې زیږیدلی دی. هغه د کاناډا په ټورنټو کې هم ژوند کوي.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Diwanee|date=1632815369|title=شبيهة لأنجيلينا جولي تؤكّد أنها لم تخضع لأي عمليّة تجميل!|url=https://www.yasmina.com/article/%D8%B4%D8%A8%D9%8A%D9%87%D8%A9-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%88%D9%84%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-3145947|access-date=2021-12-13|website=Yasmina|language=ar}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=رامانا سیاحی {{!}} پايگاه خبری افکارنيوز|url=https://www.afkarnews.com/tags/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%20%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AD%DB%8C|access-date=2021-12-12|website=پايگاه خبری افکارنيوز|language=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-01-01|title=رامانا سیاحی {{!}} خبرگزاری صبا|url=https://www.khabargozarisaba.com/149781/149781-autosave-v1/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AD%DB%8C/|access-date=2021-12-12|website=خبرگزاری صبا {{!}} آخرین اخبار فرهنگ و هنر {{!}} سینما و تلویزیون|language=fa-IR}}&lt;/ref&gt;

== سرچینې ==
&lt;references /&gt;

== بهرنی لینک ==

* {{IMDb name|id=10242464}}

[[وېشنيزه:ایرانی لوبغاړی]]</text>
      <sha1>pg20ylay1dz1d5suvfjbb0zisdc7t3e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د ځمکې تاریخ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59243</id>
    <revision>
      <id>352868</id>
      <parentid>348514</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T03:27:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352868</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17172" sha1="sezg1z7eqzf5zd7vqqbqcfiu3buyql1" xml:space="preserve">{{هراړخيز مالوماتبکس}}د ځمکې تاریخ د ځمکې د جوړېدو له مهاله تر نن ورځې پورې د دغې سیارې پراختیا ته اړوندېږي. د طبیعي علومو نږدې ټولو څانګو د ځمکې د مخکنیو پېښو په درک کې مرسته کړې، چې د ځمک پوهنې د پرله پسې بدلونونو او بیولوژیکي ودې له خوا مشخص کېږي.

د ځمک پوهنې مهالیز مقیاس، لکه څه ډول چې د نړیوال کنوانسیون له خوا تعریف شوی، د ځمکې له پیل نه تر نن ورځې پورې د وخت لویې دورې انځور کوي، چې مهالیز وېش یې د ځمکې د تاریخ ځینې مشخصې پېښې څرګندوي. (په ګرافیک کې Ma د « یو میلیون کاله وړاندې» په معنا دی). ځمکه نږدې ۴.۵۴ بیلیونه کاله مخکې، نږدې د نړۍ یو په درې عمر وړاندې، د لمریز غونډال د زیاتوالي (accretion) په واسطه رامنځته شوې. د اورغورځوونکو یا اتشفشاني ګازونو وتلو احتمالا لومړنۍ فضا یا اتومسفیر او وروسته سمندرونه جوړ کړي، خو په لومړني اتومسفیر کې تر ډېره هېڅ اکسیجن نه و. د ځمکې ډېره برخه په ویلي ډول وه، ځکه په مکرر ډول له نورو اجسامو سره د ټکر له امله په زیاته کچه اتشفشانونه رامنځته شوي و. هغه مهال چې ځمکه په لومړي پړاو (لومړنۍ ځمکه) کې وه، داسې اټکل کېږي چې د تیا سیارې په څېر یو لوی جسم سره د ټکر له امله سپوږمۍ رامنځته شوې. د وخت په تېرېدو سره ځمکه سړه شوې، چې د یوه جامد پوست د رامنځته کېدو لامل شوې او اجازه یې ورکړې چې په مایع ډول اوبه یې په سطحه باندې راپیدا شي.&lt;ref&gt;&quot;International Stratigraphic Chart&quot;. International Commission on Stratigraphy&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Dalrymple|first=G. Brent|title=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved|journal=Special Publications, Geological Society of London|date=2001|volume=190|issue=1|pages=205–221|doi=10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14|bibcode=2001GSLSP.190..205D|s2cid=130092094}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Manhesa, Gérard|author2=Allègre, Claude J.|author3=Dupréa, Bernard|author4=Hamelin, Bruno|name-list-style=amp|title=Lead isotope study of basic-ultrabasic layered complexes: Speculations about the age of the earth and primitive mantle characteristics|journal=[[Earth and Planetary Science Letters]]|date=1980|volume=47|issue=3|pages=370–382|doi=10.1016/0012-821X(80)90024-2|bibcode=1980E&amp;PSL..47..370M}}&lt;/ref&gt;

د هادین دوره ، د ژوندانه د باور وړ نښو (فوسیلونو) وړاندې دورې استازولي کوي چې د ځمکې له جوړېدو پیلېږي او ۴.۰ بیلیونه کاله وړاندې پای ته رسېږي. ورپسې د آرکئن او پروتروزوئیک دورې په ځمکه باندې د ژوند د پیل او لومړني تکامل څرګندويي کوي. د فانیروزوئیک دوره بیا په درېو دورو وېشل کېږي: فالازوئیک، د بې هډوکو ژوندیو موجوداتو، کبانو او د ځمکې پر سر د لومړني ژوند دوره؛ میسوزوئیک، چې د غیر الوتونکو ډایناسورانو د رامنځته کېدو، واکمنۍ او انقراض دوره ده او سینوزوئیک چې د تي لرونکو ژوندیو موجوداتو د رامنځته کېدو شاهده ده. د پېژندنې وړ انسانان ۲ میلیونه کاله وړاندې رامنځته شوي چې د ځمک پوهنې په مقیاس کې ډېر کوچنی پړاو دی.

په ځمکه کې د ژوندانه لومړني کره شواهد په ایروچین (Eoarchean) دوره کې وروسته له هغه چې د هادین دورې په لومړیو کې جیولوژیکي سطحې د ویلي حالت نه په جامد کېدو پیل وکړ،نږدې ۳.۵ بیلیون کلونو وړاندې ته اړوند دي. په لویدیځه آسټرالیا کې د سترومالیټونو په څېر میکروبي پېچلي فوسیلونه په رسوبي ډبرو کې کشف شوي چې ۳.۴۸ بیلیونه کاله مخینه لري. د بیوژینیک مادې نور لومړني فزیکي شواهد هغه ګرافیتونه دی چې په ۳.۷ بیلیونه کلونو پخوانیو فرا رسوبي ډبرو (metasedimentary rocks) کې په سویل لویدیځ ګرینلنډ کې کشف شوي، لکه څرنګه چې  په لویدیځه آسټرالیا کې په ۴.۱ بیلونه پخوانیو ډبرو کې د «بیوټیک ژوند پاتې شوني» موندل شوي. د یوه څېړونکي په باور: «که چېرې ژوند لږ چټک په ځمکه کې رامنځته کېده... نو دا به په کایناتو کې عام (یعنې پېژندل شوی) و».&lt;ref name=&quot;Origin1&quot;&gt;{{cite journal|last1=Schopf|journal=[[Precambrian Research]]|issn=0301-9268|doi=10.1016/j.precamres.2007.04.009|issue=3–4|pages=141–155|volume=158|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|title=Evidence of Archean life: Stromatolites and microfossils|first1=J. William|date=5 October 2007|first4=Abhishek B.|last4=Tripathi|first3=Andrew D.|last3=Czaja|first2=Anatoliy B.|last2=Kudryavtsev|author-link1=J. William Schopf|bibcode=2007PreR..158..141S}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Origin2&quot;&gt;{{cite journal|last=Schopf|first=J. William|date=29 June 2006|title=Fossil evidence of Archaean life|journal=[[Philosophical Transactions of the Royal Society B]]|location=London|publisher=[[Royal Society]]|volume=361|issue=1470|pages=869–885|doi=10.1098/rstb.2006.1834|issn=0962-8436|pmid=16754604|pmc=1578735}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;RavenJohnson2002&quot;&gt;{{harvnb|Raven|Johnson|2002|p=68}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;AP-20131113&quot;&gt;{{cite news|last=Borenstein|first=Seth|date=13 November 2013|title=Oldest fossil found: Meet your microbial mom|url=http://apnews.excite.com/article/20131113/DAA1VSC01.html|work=[[Excite (web portal)|Excite]]|location=Yonkers, NY|publisher=[[Mindspark Interactive Network]]|agency=[[Associated Press]]|access-date=2015-06-02|archive-date=2015-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20150629230719/http://apnews.excite.com/article/20131113/DAA1VSC01.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TG-20131113-JP&quot;&gt;{{cite news|last=Pearlman|first=Jonathan|date=13 November 2013|title=Oldest signs of life on Earth found|url=https://www.telegraph.co.uk/news/science/science-news/10445788/Oldest-signs-of-life-on-Earth-found.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/science/science-news/10445788/Oldest-signs-of-life-on-Earth-found.html|archive-date=2022-01-11|url-access=subscription|url-status=live|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|location=London|access-date=2014-12-15}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;AST-20131108&quot;&gt;{{cite journal|last1=Noffke|location=New Rochelle, NY|pmc=3870916|issn=1531-1074|doi=10.1089/ast.2013.1030|bibcode=2013AsBio..13.1103N|pages=1103–1124|issue=12|volume=13|publisher=[[Mary Ann Liebert, Inc.]]|journal=[[Astrobiology (journal)|Astrobiology]]|first1=Nora|title=Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ''ca.'' 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia|date=16 November 2013|author-link4=Robert Hazen|first4=Robert M.|last4=Hazen|first3=David|last3=Wacey|first2=Daniel|last2=Christian|pmid=24205812}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NG-20131208&quot;&gt;{{cite journal|last1=Ohtomo|title=Evidence for biogenic graphite in early Archaean Isua metasedimentary rocks|doi=10.1038/ngeo2025|bibcode=2014NatGe...7...25O|pages=25–28|issue=1|volume=7|publisher=[[Nature Publishing Group]]|location=London|journal=[[Nature Geoscience]]|date=January 2014|first1=Yoko|display-authors=3|first5=Minik T.|last5=Rosing|first4=Toshiro|last4=Nagase|first3=Akizumi|last3=Ishida|first2=Takeshi|last2=Kakegawa|issn=1752-0894}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;AP-20151019&quot;&gt;{{cite news|last=Borenstein|first=Seth|title=Hints of life on what was thought to be desolate early Earth|url=http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html|date=19 October 2015|work=[[Excite (web portal)|Excite]]|location=Yonkers, NY|publisher=[[Mindspark Interactive Network]]|agency=[[Associated Press]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151023200248/http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html|archive-date=23 October 2015|access-date=8 October 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PNAS-20151014-pdf&quot;&gt;{{cite journal|last1=Bell|location=Washington, DC|bibcode=2015PNAS..11214518B|issue=47|volume=112|pmc=4664351|pmid=26483481|pages=14518–14521|access-date=2015-10-20|issn=1091-6490|doi=10.1073/pnas.1517557112|publisher=National Academy of Sciences|journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|first1=Elizabeth A.|url=http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112.full.pdf|title=Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon|date=19 October 2015|display-authors=3|first4=Wendy L.|last4=Mao|first3=T. Mark|last3=Harrison|first2=Patrick|last2=Boehnike|doi-access=free}} Early edition, published online before print.&lt;/ref&gt;

فوټوسنتیزي موجودات د ۳.۲ او ۲.۴ بیلیونو کلونو وړاندې ترمنځ راڅرګند شول او په اتومسفیر کې یې د اکسیجن په زیاتولو پیل وکړ. تر ۵۸۰ میلونه کلونو وړاندې پورې ژوند په ډېره کوچنۍ او مایکروسکوپی ډول پاتې و، هغه مهال چې څو هستوي پېچلی ژوند رامنځته شو او د وخت په تېرېدو یې وده وکړه، چې ۵۴۱ میلیونه کاله وړاندې د کامبرین چاودنې پر مهال خپل اوج ته رسېدلی و. د ژوندانه د ډولونو دغه یوځلي بدلون، د نن ورځې ډېرې اصلي پېژندل شوې څانګې رامنځته کړې او د پروټوزوئیک دوره یې له کامبرین مهال نه په پالازوئیک دورې ووېشله. داسې اټکل کېږي چې اوس مهال پر ځمکه باندې ژوند کوونکي ۹۹ سلنه ژوندي موجوداتو پنځه بیلیونه کاله وړاندې منقرض شوي. په ځمکه باندې د اوسنیو ژوندیو موجوداتو ډولونه له ۱۰ میلیونه نه تر ۱۴ میلیونه پورې اټکل کېږي، چې ۱.۲ میلیونه یې تر اوسه مستند شوي، خو ۸۶ سلنه نور یې تر اوسه نه دي تشرېح شوي. په داسې حال کې چې، په دې وروستیو کې ادعا شوې چې یو تریلیون ډوله ژوندي موجودات، په ځمکه کې ژوند کوي، چې یوازې د یو سلنه ډولونو ۱۰۰۰ یې تر اوسه تشرېح شوي دي.&lt;ref name=&quot;Book-Biology&quot;&gt;{{cite book|editor1=Kunin, W.E.|editor2=Gaston, Kevin|title=The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare–common differences|url={{Google books|plainurl=yes|id=4LHnCAAAQBAJ|page=110}}|year=1996|isbn=978-0-412-63380-5|access-date=26 May 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT-20141108-MJN&quot;&gt;{{cite news|last=Novacek|first=Michael J.|title=Prehistory's Brilliant Future|url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html|date=8 November 2014|work=[[New York Times]]|access-date=2014-12-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MillerSpoolman2012&quot;&gt;{{cite book|author1=G. Miller|author2=Scott Spoolman|title=Environmental Science – Biodiversity Is a Crucial Part of the Earth's Natural Capital|url={{Google books|plainurl=yes|id=NYEJAAAAQBAJ|page=62}}|date=2012|publisher=[[Cengage Learning]]|isbn=978-1-133-70787-5|page=62|access-date=2014-12-27}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;StearnsStearns2000&quot;&gt;{{cite book|last1=Stearns|first1=Beverly Peterson|last2=Stearns|first2=S.C.|last3=Stearns|first3=Stephen C.|title=Watching, from the Edge of Extinction|url=https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C|year=2000|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-08469-6|page=preface x}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PLoS-20110823&quot;&gt;{{cite journal|last1=Mora|title=How many species are there on Earth and in the ocean?|issue=8|volume=9|pmc=3160336|pmid=21886479|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|journal=[[PLOS Biology]]|date=23 August 2011|first5=B.|first1=C.|last5=Worm|first4=A.G.|last4=Simpson|first3=S.|last3=Adl|first2=D.P.|last2=Tittensor|pages=e1001127}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NSF-2016002&quot;&gt;{{cite news|author=Staff|title=Researchers find that Earth may be home to 1 trillion species|url=https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446|date=2 May 2016|work=[[National Science Foundation]]|access-date=6 May 2016|archive-date=10 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610223839/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

د ځمکې سطحې هم د هغې د جوړېدو له مهاله بدلون موندلی، لکه څرنګه چې ژوند د هغه له لومړنیو ډولو بدلون موندلی، ژوندیو موجوداتو وده کړې، نوې بڼې یې موندلې، په ښځینه ډولونو وېشل شوې او یا هم د فزیکي چاپېریال پر وړاندې منقرض شوي دي. د ځمکې د صفحې د جوړېدو بهیر، د ځمکې پر سر د لویو وچو، سمندرونو او ژوندانه ډولونو ته په شکل ورکولو دوام لري.

== د سپوږمۍ جوړېدل ==
د ځمکې یوازنۍ طبیعي سپوږمکۍ، په لمریز نظام کې د خپلې سیارې په نسبت تر ټولو لویه سپوږمکۍ ده. د اپولو پروګرام پر مهال ډبرې د سپوږمۍ له سطحې نه ځمکې ته راوړل شوې. د دغو ډبرو راډیو متري تاریخ ښيي چې سپوږمۍ ۴.۵۳± ۰.۰۱ بیلیونه کاله مخینه لري، چې د لمریز نظام له جوړېدو نږدې ۳۰ میلیونه کاله وروسته جوړه شوې. نوي شواهد څرګندوي چې، سپوږمۍ د لمریز نظام له پیلېدو ډېر وروسته، ۴.۴۸ ± ۰.۰۲ ګالیم یا ۷۰- ۱۱۰ میلیونه کاله وروسته جوړه شوې.

د سپوږمۍ د جوړېدو اړوند نظریات باید له سپوږمۍ وروسته جوړېدل او اړوند نور حقایق تشرېح کړي. لومړی، سپوږمۍ لږ کثافت (د اوبو ۳.۳ ځله، او د ځمکې له ۵.۵ چنده سره په مقایسه) او کوچنۍ فلزي هسته لري. دویم، په سپوږمۍ کې نه اوبه شته او نه هم نور تښتېدونکي مواد. درېیم، ځمکه او سپوږمۍ دواړه د اکسیجن ایزوتوپیک لاسلیک (د اکسیجن د ایزوتوپونو نسبي زیاتوالی) لري. له هغو نظریاتو نه چې د دغو مواردو د تشرېح په موخه وړاندیز شوې، یوه یې په پراخه کچه منل شوې: د لوی جسم د ضربې فرضیه (The ''giant impact hypothesis'' ) څرګندوي چې: سپوږمۍ وروسته له هغه چې د مریخ په اندازه لوی جسم (چې ځینې وختونه د تیا په نوم یادېږي) له لومړنۍ ځمکې سره ټکر کړی، رامنځته شوې.

دغه ټکر د وروستي چیکشلوب (Chicxulub) ټکر په پرتله ۱۰۰ میلیونه چنده انرژي خپره کړې او باور پر دې دی، چې نا الوتونکي ډاینسوران یې منقرض کړي. د ځمکې د باندنیو پوښونو او دواړو جسمونو د وېلي کېدو لپاره کافي وه.

==== وروستۍ پېښې ====
د ۱۹۴۰ مې ز لسیزې د نیمايي راهیسې بدلونونو تر نن ورځې پورې په چټکۍ دوام لرلی دی. په تکنالوژیکي پراختیاوو کې اټومي وسلې، کمپیوټرونه او ژینټیکي انجینري شاملېږي. اقتصادي نړیوال توب، په ارتباطاتو او ټرانسپورټي ټکنالوژي کې د ودې له امله، د نړۍ په ډېرو برخو کې په ورځني ژوند اغېز لرلی. کلتوري او بنسټیزو ډولونو، لکه: دیموکراسي، کپیټلیزم او چاپېریالیزم ډېر اغېز لرلی دی. لویې اندېښنې او ستونزې، لکه: ناروغۍ، جګړه، بېوزلي، له تاوتریخوالي ډک راډیکالیزم او په دې وروستیو کې د انساني فعالیتونو له امله اقلیمي بدلونونه، د نړۍ د وګړو په زیاتوالي سره زیاتې شوې دي.

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}
{{طبيعت}}</text>
      <sha1>sezg1z7eqzf5zd7vqqbqcfiu3buyql1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>په بهر کې خواره واره افغانان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59993</id>
    <revision>
      <id>352877</id>
      <parentid>350505</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T09:36:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 7 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352877</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58040" sha1="sk3w4a9u64afv13cum2i8zqffunz7o4" xml:space="preserve">افغان ډیاسپورا ؛ هغو افغان وګړو ته ویل کېږي چې له افغانستان څخه بهر ژوند او کار کوي. په دغو کې هغه افغان وګړي شاملېږي چې نورو هېوادونو ته کډوال شوي. د دغو ډیاسپورا ډېره کچه په ۱۹۷۹ ز کال کې د افغان ـ شوروي جګړې له پیل وروسته، د افغان کډوالو د شمېر په زیاتوالي رامنځته شوه، چې ګڼ شمېر یې د لنډ مهال لپاره په پاکستان او ایران کې مېشت شول. &lt;ref&gt;See generally

* {{uscsub|8|1157|c|3}}
* {{uscsub|8|1181|c}}
* {{uscsub|8|1231|b|3|A}}
* {{cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2012/08/14/3127.pdf|title=Matter of Izatula, 20 I&amp;N Dec. 149|page=154|work=Board of Immigration Appeals|publisher=U.S. Dept. of Justice|date=February 6, 1990}}
* {{cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2014/07/25/3251.pdf|title=Matter of B, 21 I&amp;N Dec. 66|page=72|work=Board of Immigration Appeals|publisher=U.S. Dept. of Justice|date=May 19, 1995}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See generally

* {{uscsub|8|1157|c|3}}
* {{uscsub|8|1181|c}}
* {{uscsub|8|1231|b|3|A}}
* {{cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2012/08/14/3127.pdf|title=Matter of Izatula, 20 I&amp;N Dec. 149|page=154|work=Board of Immigration Appeals|publisher=U.S. Dept. of Justice|date=February 6, 1990}}
* {{cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2014/07/25/3251.pdf|title=Matter of B, 21 I&amp;N Dec. 66|page=72|work=Board of Immigration Appeals|publisher=U.S. Dept. of Justice|date=May 19, 1995}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Child Citizenship Act&quot;&gt;* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915|title=Gomez-Diaz v. Ashcroft, 324 F.3d 913|page=915|work=U.S. Court of Appeals for the Seventh Circuit|date=April 7, 2003|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=The [[Child Citizenship Act of 2000]], Pub.L. No. 106-395, 114 Stat. 1631, revised the manner in which children of non-citizens born outside the United States are eligible to become U.S. citizens.|خونديځ نېټه=2023-05-28|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230528111300/https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528111300/https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545|title=Belleri v. United States, 712 F.3d 543|page=545|work=U.S. Court of Appeals for the 11th Circuit|date=March 14, 2013|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=A child acquires derivative citizenship by operation of law, not by adjudication.|خونديځ نېټه=2023-04-05|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230405030558/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230405030558/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545}}
* {{Cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2014/07/25/3316.pdf|title=In re Fuentes-Martinez, 21 I&amp;N Dec. 893|page=896 n.4|work=Board of Immigration Appeals|date=April 25, 1997|publisher=U.S. Dept. of Justice|access-date=2021-08-02|quote=A person who claims to have derived United States citizenship by naturalization of a parent may apply to the [[United States Attorney General|Attorney General]] for a certificate, but a certificate is not required.}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f-supp-2d/599/772/#p779|title=Robertson-Dewar v. Mukasey, 599 F. Supp. 2d 772|page=779 n.3|work=U.S. District Court for the Western District of Texas|date=February 25, 2009|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=The [[Immigration and Nationality Act of 1952|Immigration and Nationality Act]] defines naturalization as 'conferring of nationality of a state upon a person after birth, by any means whatsoever.'|archive-date=2023-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528000000/https://web.archive.org/web/20230528111302/https://cite.case.law/f-supp-2d/599/772/#p779|url-status=dead}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f-supp/559/2/#p3|title=Petition for Naturalization of Tubig ex rel. Tubig, 559 F. Supp. 2|page=3|work=U.S. District Court for the Northern District of California|date=October 7, 1981|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=A person naturalized under § 1433(a) need not meet many of the requirements for naturalization—such as language, residence, and physical presence requirements—imposed upon those who seek naturalization under other provisions.... Thus, qualifying for naturalization under § 1433(a) can be of substantial importance to applicants for naturalization.|خونديځ نېټه=2021-11-12|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20211112052415/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p3|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112052415/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p3}}&lt;/ref&gt;

افغانستان ته د نږدې سیمو څخه هاخوا، د افغان وګړو لویې او پخوانۍ ټولنې په جرمني کې شتون لري، نورې لویې ټولنې یې په متحده ایالاتو، عربي متحده اماراتو، روسیې، ترکیې، کاناډا، بریتانیا، سویډن، هالنډ، اسټرالیا او اطریش کې هم شته. یو شمېر یې ان د هغو هېوادونو وګړي ګرځېدلي، چېرې چې دوی مېشت دي، په ځانګړې توګه په متحده ایالاتو، کاناډا، جرمني، اسټرالیا او نیوزلنډ کې. په متحده ایالاتو کې هغه افغانان چې لا د متحده ایالاتو وګړي شوي نه دي (تابعیت نه لري)، د متحده ایالاتو د وګړو سره یوشان قانوني خونديتوب لري. &lt;ref name=&quot;Khan v. Barber&quot;&gt;{{Cite web|url=https://cite.case.law/f2d/253/547/#p548|title=Khan v. Barber, 253 F.2d 547|page=548|work=U.S. Court of Appeals for the Ninth Circuit|date=March 11, 1958|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-01|خونديځ نېټه=2021-12-19|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20211219140719/https://cite.case.law/f2d/253/547/#p548|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219140719/https://cite.case.law/f2d/253/547/#p548}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;In the Matter of K&quot;&gt;{{Cite web|url=https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27|title=In the Matter of K, 2 I&amp;N Dec. 253|work=Board of Immigration Appeals|date=May 26, 1945|publisher=Casetext.com|access-date=2021-08-01|archive-date=2021-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211019190042/https://casetext.com/admin-law/in-the-matter-of-k-27|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Child Citizenship Act2&quot;&gt;* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915|title=Gomez-Diaz v. Ashcroft, 324 F.3d 913|page=915|work=U.S. Court of Appeals for the Seventh Circuit|date=April 7, 2003|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=The [[Child Citizenship Act of 2000]], Pub.L. No. 106-395, 114 Stat. 1631, revised the manner in which children of non-citizens born outside the United States are eligible to become U.S. citizens.|خونديځ نېټه=2023-05-28|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230528111300/https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528111300/https://cite.case.law/f3d/324/913/#p915}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545|title=Belleri v. United States, 712 F.3d 543|page=545|work=U.S. Court of Appeals for the 11th Circuit|date=March 14, 2013|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=A child acquires derivative citizenship by operation of law, not by adjudication.|خونديځ نېټه=2023-04-05|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230405030558/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230405030558/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p545}}
* {{Cite web|url=https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2014/07/25/3316.pdf|title=In re Fuentes-Martinez, 21 I&amp;N Dec. 893|page=896 n.4|work=Board of Immigration Appeals|date=April 25, 1997|publisher=U.S. Dept. of Justice|access-date=2021-08-02|quote=A person who claims to have derived United States citizenship by naturalization of a parent may apply to the [[United States Attorney General|Attorney General]] for a certificate, but a certificate is not required.}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f-supp-2d/599/772/#p779|title=Robertson-Dewar v. Mukasey, 599 F. Supp. 2d 772|page=779 n.3|work=U.S. District Court for the Western District of Texas|date=February 25, 2009|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=The [[Immigration and Nationality Act of 1952|Immigration and Nationality Act]] defines naturalization as 'conferring of nationality of a state upon a person after birth, by any means whatsoever.'|archive-date=2023-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528000000/https://web.archive.org/web/20230528111302/https://cite.case.law/f-supp-2d/599/772/#p779|url-status=dead}}
* {{Cite web|url=https://cite.case.law/f-supp/559/2/#p3|title=Petition for Naturalization of Tubig ex rel. Tubig, 559 F. Supp. 2|page=3|work=U.S. District Court for the Northern District of California|date=October 7, 1981|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=A person naturalized under § 1433(a) need not meet many of the requirements for naturalization—such as language, residence, and physical presence requirements—imposed upon those who seek naturalization under other provisions.... Thus, qualifying for naturalization under § 1433(a) can be of substantial importance to applicants for naturalization.|خونديځ نېټه=2021-11-12|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20211112052415/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p3|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112052415/https://cite.case.law/f3d/712/543/#p3}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See, e.g.,

* {{Cite web|url=https://cite.case.law/us/507/292/#p306|title=Reno v. Flores, 507 U.S. 292|page=306|work=Supreme Court of the United States|date=March 23, 1993|publisher=Harvard Law School|access-date=2021-08-02|quote=It is well established that the [[Fifth Amendment to the United States Constitution|Fifth Amendment]] entitles [[Alien (law)|aliens]] to due process of law in deportation proceedings.|خونديځ نېټه=2023-05-12|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20230512180041/https://cite.case.law/us/507/292/#p306|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230512180041/https://cite.case.law/us/507/292/#p306}}
* {{Cite web|url=https://casetext.com/case/calderon-rosas-v-attorney-gen#p385|title=Calderon-Rosas v. Attorney General, 957 F.3d 378|page=385|work=U.S. Court of Appeals for the Third Circuit|date=April 20, 2020|publisher=Casetext.com|access-date=2021-08-02|archive-date=2021-10-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005030836/https://casetext.com/case/calderon-rosas-v-attorney-gen/#p385|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bu.edu/aias/reports/durand_conference.pdf|title=The Durand line: History, Consequences, and Future|access-date=4 June 2014|archive-date=9 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210609085233/https://www.bu.edu/aias/reports/durand_conference.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.npr.org/2013/05/07/181823814/afghan-pakistani-forces-exchange-fire-along-shared-border|title=Afghan-Pakistani Forces Exchange Fire Along Shared Border|publisher=NPR|date=May 7, 2013|access-date=2021-08-01}}&lt;/ref&gt;

== تاریخ ==
په ۱۹۷۹ ز کال کې په افغانستان باندې د شوروي اتحاد له برید وروسته، افغان ملکي وګړو ګاونډیو هېوادونو پاکستان او ایران ته مخه کړه، چېرې چې د هغو هېوادونو د دولتونو له خوا یې هرکلی وشو. له دغه ځایه ډېر یې شمالي امریکا، اروپا او اقیانوسیې ته ولاړل. ډېر لږ شمېر یې شمال لوري ته ولاړل او د شوروي اتحاد په یو شمېر ښارونو کې یې ژوند پیل کړ. یو شمېر هند، سعودي عربستان او د آسیا لویې وچې نورو برخو ته ولاړل.&lt;ref name=&quot;Bose&quot;&gt;{{cite web|last=Bose|first=Nayana|date=March 10, 2006|url=https://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/news/opendoc.htm?tbl=NEWS&amp;id=441190254&amp;page=news|title=Afghan refugees in India become Indian, at last|publisher=UNHCR|access-date=2013-11-07}}&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۹ ز کال د فبروري په میاشت کې د شوروي اتحاد د ځواکونو له وتلو وروسته ګڼ شمېر افغانانو بېرته خپل وطن ته په راګرځېدو پیل وکړ، خو وروسته له هغه چې مجاهدینو په ۱۹۹۲ ز کال کې واک خپل کړ، دوی بېرته ګاونډیو هېوادونو ته کډه شول. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Refugees From Afghanistan: The world's largest single refugee group|url=https://www.refworld.org/pdfid/3ae6a9d110.pdf|url-status=live|access-date=December 11, 2021|website=www.refworld.org|date=November 16, 1999|archive-url=https://web.archive.org/web/20201111214654/https://www.refworld.org/pdfid/3ae6a9d110.pdf|archive-date=2020-11-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Over 1.1m Afghans repatriated from Iran, Pakistan last year&quot;&gt;{{cite news|title=Over 1.1m Afghans repatriated from Iran, Pakistan last year|url=https://pajhwok.com/2022/01/03/over-1-1-million-afghans-repatriated-from-iran-pakistan-last-year/|agency=Pajhwok Afghan News|date=January 3, 2022|access-date=2022-01-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;IOM Afghanistan Highlights&quot;&gt;{{cite news|title=IOM Afghanistan Highlights|url=https://www.iom.int/sites/g/files/tmzbdl486/files/situation_reports/file/iom-afghanistan-highlights-november-2021.pdf|agency=International Organization for Migration|date=January 5, 2022|access-date=2022-01-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UNHCR in Pakistan&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.unhcr.org/pk/unhcr-in-pakistan|title=UNHCR in Pakistan|access-date=2021-07-30|quote=Since 2002, in what has become the world's largest assisted return programme, UNHCR has been facilitating voluntary repatriation of millions of Afghan refugees from Pakistan. Ten years after programme began, UNHCR has directly helped around 4.4 million Afghans to return home.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;data2.unhcr.org&quot;&gt;{{Cite web|url=https://data2.unhcr.org/en/country/pak|title=Registered Afghan Refugees in Pakistan|work=UNHCR|date=December 31, 2020|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees&quot;&gt;{{cite news|title=UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees|url=https://www.dawn.com/news/1667682|date=January 5, 2022|agency=Dawn News|access-date=2022-01-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees2&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees2&quot;&gt;{{cite news|title=UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees|url=https://www.dawn.com/news/1667682|date=January 5, 2022|agency=Dawn News|access-date=2022-01-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last=Strochlic|first=Nina|date=December 15, 2021|url=https://www.nationalgeographic.com/culture/article/afghan-refugees-are-finding-a-warm-welcome-in-small-town-america|title=Afghan refugees are finding a warm welcome in small-town America|work=National Geographic|access-date=January 7, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;US Expands Eligibility for Afghan Refugee Resettlement&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.voanews.com/south-central-asia/us-expands-eligibility-afghan-refugee-resettlement|title=US Expands Eligibility for Afghan Refugee Resettlement|publisher=Voice of America|date=August 2, 2021|access-date=2021-08-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;US Announces New Refugee Program for Afghans&quot;&gt;{{cite news|url=https://tolonews.com/afghanistan-173921|title=US Announces New Refugee Program for Afghans|publisher=TOLOnews|date=August 2, 2021|access-date=2021-08-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Joe Biden approves $300 million for Afghan refugees&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.khaama.com/joe-biden-approves-300-million-for-afghan-refugees-78678/|title=Joe Biden approves $300 million for Afghan refugees|publisher=Khaama Press|date=July 24, 2021|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;First Resettled Afghan Refugees and Families Arrive in Canada&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.usnews.com/news/world/articles/2021-08-05/first-resettled-afghan-refugees-and-families-arrive-in-canada|title=First Resettled Afghan Refugees and Families Arrive in Canada|publisher=U.S. News &amp; World Report|date=August 5, 2021|access-date=2021-08-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Italy warns of Afghan immigrant wave after troop pull-out&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.geo.tv/latest/356586-italy-warns-of-afghan-immigrant-wave-after-troop-pull-out|title=Italy warns of Afghan immigrant wave after troop pull-out|work=Geo News|date=June 23, 2021|access-date=2021-08-06|quote=Italy has agreed to take in 270 people who worked with its soldiers and may accept another 400, the defence ministry said last week.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last=Stainburn|first=Samantha|date=May 22, 2013|url=https://www.globalpost.com/dispatch/news/regions/asia-pacific/afghanistan/130522/uk-denmark-give-afghan-interpreters-visas#1|title=UK, Denmark to give Afghan interpreters visas|work=GlobalPost|access-date=November 5, 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/uk-57990020|title=Let more Afghan interpreters resettle in UK, say ex-military chiefs|publisher=BBC|date=July 29, 2021|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans who worked for France get a chance at asylum&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210630-afghans-who-worked-for-france-get-a-chance-at-asylum-%E2%80%93-and-spark-an-exodus|title=Afghans who worked for France get a chance at asylum – and spark an exodus|publisher=France 24|date=June 30, 2021|access-date=2021-07-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;New Statesman&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.newstatesman.com/world/2021/08/how-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries|title=How the US and the UK accept far fewer Afghan refugees than other countries|publisher=New Statesman|date=August 19, 2021|access-date=2021-08-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT022315&quot;&gt;{{cite news|first=Joseph|last=Goldstein|title=Refugees Are Pushed to Exits in Pakistan|url=https://www.nytimes.com/2015/02/24/world/asia/refugees-are-pushed-to-exits-in-pakistan.html|access-date=February 24, 2015|work=The New York Times|date=February 23, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/21/c_138161157.htm|title=Feature: Afghan refugees regard Pakistan as home|publisher=Xinhua|website=www.xinhuanet.com|date=June 21, 2019|access-date=2019-09-14|تاريخ الأرشيف=2019-06-21|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20190621180018/http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/21/c_138161157.htm|url-status=dead|خونديځ نېټه=2019-06-21|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20190621180018/http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/21/c_138161157.htm|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20190621180018/http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/21/c_138161157.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20190621180018/http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/21/c_138161157.htm}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;For $14.50, Afghan Refugees Make a Desperate Bet on a Way Out&quot;&gt;{{cite news|first=Joseph|last=Goldstein|title=For $14.50, Afghan Refugees Make a Desperate Bet on a Way Out|url=https://www.nytimes.com/2015/09/14/world/asia/for-14-50-a-desperate-bet-by-afghan-refugees-on-a-way-out.html?_r=0|access-date=September 15, 2015|work=The New York Times|date=September 13, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.economist.com/europe/2021/07/31/afghan-refugees-are-reaching-turkey-in-greater-numbers|title=Afghan refugees are reaching Turkey in greater numbers|publisher=The Economist|date=July 31, 2021|access-date=2021-08-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.arabnews.com/node/1902351/middle-east|title=Turkey accelerates security wall construction along Iranian border amid migrants' flow|publisher=Arab News|date=July 29, 2021|access-date=2021-08-03}}&lt;/ref&gt;

== په ټوله نړۍ کې تیت او پرک افغان ==
په ټوله نړۍ کې ګڼ شمېر داسې ځایونه شته چې په کې د ګڼ شمېر افغانانو د مېشت والي له امله د «کوچني کابل» په نوم یادېږي؛ په دغو ځایونو کې د متحده ایالاتو د کلیفورنیا ایالات په فرمونټ کې سنټرویل سیمه، د جرمني په هامبورګ کې سټینډام، د هند په ډهلي کې لاچپت نګر او د روسیې په مسکو کې سواستپوپل هوټل سیمه شاملېږي.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2011/06/05/us/05intel.html|title=Little Kabul|newspaper=The New York Times|date=4 June 2011|last1=Curiel|first1=Jonathan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://oliviumresearch.com/how-does-europes-largest-afghan-diaspora-view-the-crisis-back-home/|title=How does Europe's largest Afghan diaspora view the crisis back home?|date=20 September 2021|access-date=24 February 2022|تاريخ الأرشيف=1 November 2021|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20211101191102/https://oliviumresearch.com/how-does-europes-largest-afghan-diaspora-view-the-crisis-back-home/|url-status=dead|خونديځ نېټه=1 November 2021|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20211101191102/https://oliviumresearch.com/how-does-europes-largest-afghan-diaspora-view-the-crisis-back-home/|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20211101191102/https://oliviumresearch.com/how-does-europes-largest-afghan-diaspora-view-the-crisis-back-home/|archive-url=https://web.archive.org/web/20211101191102/https://oliviumresearch.com/how-does-europes-largest-afghan-diaspora-view-the-crisis-back-home/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/delhis-little-kabul-a-culinary-reminder-of-home-for-afghans-in-the-capital/articleshow/85606640.cms|title=Delhi's Little Kabul: A culinary reminder of home for Afghans in the capital &amp;#124; Delhi News - Times of India|website=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/russia-afghan-community/28926962.html|title=Moscow's 'Little Kabul'}}&lt;/ref&gt;

=== لوېدیځه آسیا ===
د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د عالي کمیشنرۍ تر ملاتړ لاندې نږدې۰۰۰ ۷۸۰ ثبت شوي افغان وګړي، د لنډ مهال لپاره په ایران کې مېشت دي. دغه کمیشنري په ۲۰۲۰ ز کال کې څرګنده کړه چې، نږدې څه باندې دوه میلیونه بې سندونو افغان وګړي، د دغه هېواد په ګڼ شمېر برخو کې ژوند کوي.&lt;ref name=&quot;BBC News&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-58283177|title=Afghanistan: How many refugees are there and where will they go?|date=31 August 2021|agency=BBC News|access-date=2022-01-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;New Statesman2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.newstatesman.com/world/2021/08/how-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries|title=How the US and the UK accept far fewer Afghan refugees than other countries|publisher=New Statesman|date=August 19, 2021|access-date=2021-08-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees3&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Refugees in Iran&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.unhcr.org/ir/refugees-in-iran/|title=Refugees in Iran|publisher=UNHCR|date=October 2020|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CIAWFIR&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/|title=Refugees and internally displaced persons|publisher=The World Factbook|access-date=2021-07-29|quote='''refugees (country of origin):''' 2.6 million undocumented Afghans, 780,000 Afghan refugee card holders}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Refugees in Iran2&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.unhcr.org/ir/refugees-in-iran/|title=Refugees in Iran|publisher=UNHCR|date=October 2020|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CIAWFIR2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/|title=Refugees and internally displaced persons|publisher=The World Factbook|access-date=2021-07-29|quote='''refugees (country of origin):''' 2.6 million undocumented Afghans, 780,000 Afghan refugee card holders}}&lt;/ref&gt; 

په پام وړ کچه افغان وګړي په ترکیه او عربي متحده اماراتو کې ژوند کوي. د راپورونو له مخې: نږدې ۳۰۰۰۰۰ افغان وګړي، په متحده عربي اماراتو کې ژوند کوي، چې ډېری یې په ساختماني او کرنیزو برخو کې کار کوي او یو شمېر نور یې هم په دوبۍ او ابوظبۍ کې په سوداګرۍ بوخت دي. یو شمېر له دغو هم ایرانیان او پاکستانیان دي، چې په جعلي ډول له افغان پاسپورت ګټنه کوي. نږدې ۱۰۰۰۰ افغان وګړي په اسرائیلو کې ژوند کوي او دوی د اسرائیلو تابعیت لري. له ۳۵۰۰ څخه تر ۴۰۰۰ افغان وګړي په قطر کې مېشت دي.&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees4&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Afghan refugee crisis brewing on Turkey's eastern border&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thenewhumanitarian.org/news-feature/2021/8/4/the-afghan-refugee-crisis-brewing-on-turkeys-eastern-border|title=The Afghan refugee crisis brewing on Turkey's eastern border|publisher=The New Humanitarian|date=August 3, 2021|access-date=2021-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans fleeing the Taliban sparks renewed anti-migrant sentiment in Turkey&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thenationalnews.com/mena/2021/07/29/xenophobia-rising-as-thousands-of-afghan-refugees-reach-turkey/|title=Afghans fleeing the Taliban sparks renewed anti-migrant sentiment in Turkey|publisher=The National (Abu Dhabi)|date=July 28, 2021|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|url=https://reliefweb.int/report/turkey/destination-unknown-afghans-move-turkey-middle-east-research-report-june-2020|title=Destination Unknown: Afghans on the move in Turkey|date=June 23, 2020|publisher=ReliefWeb}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans take hope from UAE's achievements&quot;&gt;{{cite web|last=Shahbandari|first=Shafaat|date=November 30, 2012|url=http://gulfnews.com/news/gulf/uae/society/afghans-take-hope-from-uae-s-achievements-1.1112640|title=Afghans take hope from UAE's achievements|publisher=Gulf News|access-date=November 5, 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.khaleejtimes.com/uae-is-our-haven-the-afghan-community|title=UAE is our haven: The Afghan community|date=December 16, 2016|publisher=Khaleej Times|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://tolonews.com/afghanistan/fraud-passport-office-revealed-after-iranian-national-got-afghan-passport|title=Fraud in Passport Office Revealed After Iranian National Got Afghan Passport|publisher=TOLOnews|date=August 22, 2015|access-date=2021-07-28|quote=It is now said many Iranians and Pakistanis seek out Afghan passports in order to get easier access to the [[United Arab Emirates|UAE]].}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The story of the Afghan Jews is one of remarkable tolerance&quot;&gt;{{cite news|last1=Arbabzadah|first1=Nushin|title=The story of the Afghan Jews is one of remarkable tolerance|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/belief/2012/feb/28/afghan-jews-tolerance|access-date=2017-04-12|work=The Guardian|date=28 February 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Population of Qatar by nationality&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.bq-magazine.com/economy/2013/12/population-qatar-nationality|title=Population of Qatar by nationality|first=Jure|last=Snoj|work=bq magazine|date=18 December 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212101043/https://www.bq-magazine.com/economy/2013/12/population-qatar-nationality|archive-date=12 February 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== سویلي آسیا ===
څه باندې ۱.۴ میلیونه افغان ثبت شوي وګړي، په لنډ مهالي ډول په پاکستان کې ژوند کوي. له دغو څخه ۵۸.۱٪ یې په خیبر پښتونخوا، ۲۲.۸٪ په بلوچستان، ۱۱.۷٪ په پنجاب، ۴.۶٪ په سند، ۲.۴٪ په پلازمېنه اسلام آباد او ۰.۳٪ هم په آزاد کشمیر کې مېشت دي.&lt;ref name=&quot;UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees3&quot;&gt;{{cite news|title=UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees|url=https://www.dawn.com/news/1667682|date=January 5, 2022|agency=Dawn News|access-date=2022-01-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees5&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;data2.unhcr.org2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://data2.unhcr.org/en/country/pak|title=Registered Afghan Refugees in Pakistan|work=UNHCR|date=December 31, 2020|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://reliefweb.int/report/pakistan/75000-afghan-refugee-families-impacted-covid-19-received-emergency-cash|title=75,000 Afghan refugee families impacted by COVID-19 received emergency cash|publisher=ReliefWeb|date=29 Jan 2021|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/pk/asylum-system-in-pakistan|title=Asylum system in Pakistan|publisher=UNHCR|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1599341|title=200,000 CNICs fraudulently obtained by Afghans cancelled|publisher=Dawn News|date=January 3, 2021|access-date=2021-07-28|location=Pakistan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://pajhwok.com/2021/01/03/pakistan-scraps-200000-id-cards-issued-to-afghans/|title=Pakistan scraps 200,000 ID cards issued to Afghans|publisher=Pajhwok Afghan News|date=January 3, 2021|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/international/pakistan-cancels-200000-fake-citizen-id-cards-held-by-afghan-refugees/article33486026.ece|title=Pakistan cancels 200,000 fake citizen ID cards held by Afghan refugees|work=The Hindu|date=January 3, 2021|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1513157|title=Nadra cancels ex-senator Hamdullah's citizenship|publisher=Dawn News|date=October 27, 2019|access-date=2021-07-28|location=Pakistan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.voanews.com/south-central-asia/families-afghan-taliban-live-pakistan-interior-minister-says|title=Families of Afghan Taliban Live in Pakistan, Interior Minister Says|publisher=Voice of America|date=June 27, 2021|access-date=2021-07-28|quote=Pakistan's interior minister said Sunday that the families of Afghanistan's Taliban reside in his country, including in areas around the capital, Islamabad, and the insurgent group's members receive some medical treatment in local hospitals.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/pakistan/#transnational-issues|title=Transnational Issues: Refugees and internally displaced persons|publisher=The World Factbook|date=August 16, 2021|access-date=2021-08-20|quote='''refugees (country of origin):''' 2.58-2.68 million (1.4 million registered, 1.18-1.28 million undocumented) (Afghanistan) (2017)}}&lt;/ref&gt;

نږدې ۱۵،۸۰۶ تنه افغان وګړي، په هند تر ډېره د دغه هېواد په پلازمېنه ډیلي کې میشت دي. په دې سربېره، په دغه هېواد کې ۳.۲ میلیونه په خټه پښتانه وګړي ژوند کوي چې رېښه یې افغانستان او معاصر پاکستان ته اړوندېږي. دغه وګړي تر ډېره د اتراپردیش په روهیلکنډ او ممبۍ او کلکتې ښارونو کې مېشت دي. دوی نه هم د افغانستان او نه هم د پاکستان وګړي دي. په دغه هېواد کې یو شمېر مخکښې څېرې، لکه: عامر خان، سلمان خان، سیف علي خان، فیروز خان، قادر خان، مدهوبالا، ذاکر حسین او محمد یونس، دغې هندي ډلې ته اړونديږي.&lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees6&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghan refugees in India cast adrift amid coronavirus pandemic&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dw.com/en/afghan-refugees-in-india-hit-by-covid-19/a-55160916|title=Afghan refugees in India cast adrift amid coronavirus pandemic|publisher=DW News|date=May 10, 2020|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Afghan refugees in search of Indian identity|url=https://www.unhcr.org/news/latest/2005/5/428c967e4/afghan-refugees-search-indian-identity.html|publisher=UNHCR|date=May 19, 2005|access-date=2019-05-01}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|agency=Associated Press|date=July 24, 2013|url=https://www.indianexpress.com/news/tough-times-follow-afghan-refugees-fleeing-taliban-to-delhi/1146123/|title=Tough times follow Afghan refugees fleeing Taliban to Delhi|work=The Indian Express|access-date=2013-11-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite news|last1=Ali|first1=Arshad|title=Khan Abdul Gaffar Khan's great granddaughter seeks citizenship for 'Phastoons' in India|url=https://www.dnaindia.com/india/report-khan-abdul-gaffar-khan-s-great-granddaughter-seeks-citizenship-for-phastoons-in-india-2584887|newspaper=[[Daily News and Analysis]]|access-date=21 February 2019|date=15 February 2018|quote=Interacting with mediapersons on Wednesday, Yasmin, the president of All India Pakhtoon Jirga-e-Hind, said that there were 32 lakh Phastoons in the country who were living and working in India but were yet to get citizenship.}}

* {{cite web|title=Frontier Gandhi's granddaughter urges Centre to grant citizenship to Pathans|url=https://www.thenews.com.pk/print/281681-protect-islamabad|work=The News International|access-date=28 May 2020|date=February 16, 2018}}&lt;/ref&gt;

=== مرکزي آسیا ===
په ۱۹۹۹ ز کال کې نږدې ۱۰۰۰۰ افغان وګړي، په اوزبیکستان کې مېشت وو. ګڼ شمېر یې بېرته افغانستان او یا هم نورو هېوادونو ته ولاړل. په ۲۰۰۵ ز کال کې یې ټولیز شمېر ۲۵۰۰ تنه وو. په ۲۰۱۷ ز کال کې په تاشکند کې د افغان وګړو شمېر ۱۰۰۰ کسه وو. په ۲۰۲۱ ز کال کې په تاجیکستان کې د افغان وګړو شمېر، نږدې ۶۷۷۵ تنه ښوول شوی. په سلګونو نورهم په نورو برخو کې اوسېږي. باور دا دی چې له ۲۵۰۰ څخه تر ۳۰۰۰ افغان وګړي په قزاقستان کې مېشت دي.&lt;ref&gt;{{citation|url=https://iwpr.net/global-voices/uzbekistan-gives-afghans-no-reason-stay|title=Uzbekistan Gives Afghans No Reason to Stay|publisher=IWRP|date=November 20, 2005}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Eurasianet&quot;&gt;{{citation|url=https://eurasianet.org/afghanistans-ghani-visits-uzbekistan-on-mission-to-plug-into-central-asia|title=Afghanistan's Ghani Visits Uzbekistan on Mission to Plug Into Central Asia|publisher=Eurasianet|date=December 5, 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghanistan Situation&quot;&gt;{{cite news|url=https://data2.unhcr.org/en/situations/afghanistan#_ga=2.50735596.454016482.1641847996-2034345174.1627464944|title=Afghanistan Situation|publisher=UNHCR|date=August 31, 2021|access-date=2022-01-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CentralAsia&quot;&gt;{{citation|url=https://voicesoncentralasia.org/refugees-from-%D1%81entral-asia-and-in-central-asia/|title=Refugees from Central Asia and in Central Asia|publisher=Voices on Central Asia|date=May 27, 2020}}&lt;/ref&gt;

=== ختیځه او سوېل ختیځه آسیا ===
د ۲۰۲۰ ز کال تر ډسمبر میاشتې پورې، د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د کمیشنرۍ تر ملاتړ لاندې ۷۶۲۹ تنه ثبت شوي افغان کډوال په اندونیزیا کې مېشت دي. د جاپاني دولت د راپور له مخې، ۳۵۰۹ کسه اصلي افغان وګړي، په دغه هېواد کې ژوند کوي. په مالیزیا کې نږدې ۱۱۰۰ افغان وګړي مېشت دي. د چین په نړیوال سوداګریز ښار ییوو کې هم نامعلوم شمېر افغان سوداګر اوسېږي. په کم شمېر افغان وګړي، په تایلنډ، سویلي کوریا، هانګ کانګ او فلیپین کې ژوند کوي. &lt;ref name=&quot;Onward Movements of Afghan Refugees7&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|title=Onward Movements of Afghan Refugees|date=March–April 2021|publisher=UNHCR|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630162811/https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/Statistical%20Factsheet%20Onward%20movements%20of%20Afghan%20refugees%20March-April%202021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UNHCR-Indonesia&quot;&gt;{{citation|url=https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/UNHCR%20Indonesia%20fact%20sheet%20-%20December%202020.pdf|title=Indonesia fact sheet|work=UNHCR|date=December 2020|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-56834217|title=The 'forgotten' Afghan refugees taking their own lives|publisher=BBC News|date=April 29, 2021|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-50149239|title=A Taliban escapee, an English baby - and the dramatic story that followed|publisher=BBC News|date=November 13, 2019|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Immigration Services of Japan&quot;&gt;{{citation|url=https://www.isa.go.jp/en/policies/statistics/toukei_ichiran_touroku.html|title=Statistics on foreign residents in Japan (formerly registered alien statistics) - statistics table|work=Immigration Services of Japan|language=Japanese}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghan refugees in Malaysia find hope in Theatre of the Oppressed&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.trtworld.com/magazine/afghan-refugees-in-malaysia-find-hope-in-theatre-of-the-oppressed-10068|title=Afghan refugees in Malaysia find hope in Theatre of the Oppressed|publisher=TRT World|date=September 4, 2017|access-date=2021-07-29|location=Turkey}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/glob.12272|doi=10.1111/glob.12272|title=Commodities, merchants, and refugees: Inter‐Asian circulations and Afghan mobility|year=2020|last1=Marsden|first1=Magnus|journal=Global Networks|volume=20|issue=4|pages=746–765|s2cid=211461831}}&lt;/ref&gt;

=== اروپا ===
د افغانستان اصلي وګړي، په ټوله اروپا کې شته. په دغه لویه وچه کې د افغانانو تر ټولو لویې ټولنې په جرمني کې دي. د ۲۰۲۰ ز کال په وروستیو کې د شمېرو له مخې، په ټولیز ډول ۲۷۱۸۰۵ تنه افغان وګړي، چې کډوال او پناه غوښتونکي دي په جرمني کې ژوند کوي. په هامبورګ کې افغانان له هالنډیانو او ترکانو وروسته، د بهرنیو وګړو درېیمه لویه ډله جوړوي، چې په دغه ښار کې ژوند او کار کوي.&lt;ref&gt;{{cite news|title=Afghan Nationals Remain the Second Top Nation With Most EU+ Asylum Applications, EASO Reports|url=https://www.schengenvisainfo.com/news/afghan-nationals-remain-the-second-top-nation-with-most-eu-asylum-applications-easo-reports/|publisher=|date=June 25, 2021|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghan Dutch or Dutch Afghan?&quot;&gt;{{citation|url=http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=121603|title=Afghan Dutch or Dutch Afghan?|publisher=University of Tilburg|author=Aurin Fouraschen|date=August 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Foreign population by place of birth and selected citizenships&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Migration-Integration/Tables/foreigner-place-of-birth.html|title=Foreign population by place of birth and selected citizenships|work=Statistisches Bundesamt|date=March 29, 2021|access-date=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;

څه باندې ۱۵۰۰۰۰ افغان کډوال، په روسیه کې مېشت دي، چې د دغو دریمه برخه یې په مسکو کې ژوند او کار کوي.&lt;ref&gt;{{citation|url=https://www.rferl.org/a/russia-afghan-community/28926962.html|title=Moscow's 'Little Kabul'|publisher=RFE/RL|date=December 25, 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|url=https://www.voanews.com/archive/thousands-afghan-refugees-still-russia|title=Thousands of Afghan Refugees Still In Russia|publisher=Voice of America|date=October 29, 2009|access-date=2021-08-20}}&lt;/ref&gt;

د اروپا په نورو هېوادونو، لکه:  بریتانیا، سویډن، اطریش، هالنډ، ډنمارک، ناروې، بلجیم، سویس، فرانسې، یونان، ایټالیا، فنلنډ، آیرلنډ او نورو کې په بېلابېلو کچو افغان ټولنې شتون لري. یو شمېر یې د دغو هېوادونو وګړي شوي او یو شمېر نورو یې هم په هغو هېوادونو کې پناه غوښتې ده. هغه کسان چې له دغه ډول ملاتړ بې برخې کېږي، هغوی بېرته افغانستان ته لېږل کېږي. په ۲۰۰۱ ز کال کې راپور ورکړل شوی دی چې، نږدې ۲۰۰۰۰ افغان وګړي په اوکراین کې ژوند کوي. له دغو څخه ۱۵۰۰۰ یې کیف او پاتې نور دنیپر کې مېشت دي.&lt;ref&gt;{{citation|url=https://www.vidc.org/fileadmin/michael/studien/a_guide_to_afghan_diaspora_engagement_in_europe_.pdf|title=A Guide to Afghan Diaspora Engagement in Europe|publisher=VIDC Global Dialogue|date=March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans who worked for France get a chance at asylum2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210630-afghans-who-worked-for-france-get-a-chance-at-asylum-%E2%80%93-and-spark-an-exodus|title=Afghans who worked for France get a chance at asylum – and spark an exodus|publisher=France 24|date=June 30, 2021|access-date=2021-07-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans in Antwerp&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.mo.be/en/report/afghans-antwerp-journey-begins-once-we-reach-our-destination|title=Afghans in Antwerp: 'The journey begins once we reach our destination'|publisher=Mondiaal Nieuws|date=March 2, 2021|access-date=2021-08-05}}{{Dead link|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Italy warns of Afghan immigrant wave after troop pull-out2&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.geo.tv/latest/356586-italy-warns-of-afghan-immigrant-wave-after-troop-pull-out|title=Italy warns of Afghan immigrant wave after troop pull-out|work=Geo News|date=June 23, 2021|access-date=2021-08-06|quote=Italy has agreed to take in 270 people who worked with its soldiers and may accept another 400, the defence ministry said last week.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=The Afghan writer who made Dublin home|url=https://www.unhcr.org/news/stories/2016/9/58d0fdd34/the-afghan-writer-who-made-dublin-home.html|publisher=UNHCR|date=September 22, 2016|access-date=2021-07-31|quote=Nasruddin Saljuqi had to flee from Afghanistan when war broke out. Now he lives in [[Ireland]] and is a writer and an advocate for integration of asylum seekers and refugees.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Switzerland: 23% Decrease in Number of Asylum Applications in 2020 Due to COVID-19|url=https://www.schengenvisainfo.com/news/switzerland-23-decrease-in-number-of-asylum-applications-in-2020-due-to-covid-19/|publisher=schengenvisainfo.com|date=February 3, 2021|access-date=2021-07-31|quote=Eritrean citizens (1,917), accounted for the majority number of citizenships who sought international protection in [[Switzerland]] during last year, followed by citizens of Afghanistan, Algeria as well as Syria.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Switzerland to return rejected asylum-seekers to Afghanistan|url=https://www.swissinfo.ch/eng/switzerland-to-return-rejected-asylum-seekers-to-afghanistan/46722754|publisher=Swissinfo|date=June 21, 2021|access-date=2021-08-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghans in Ukraine&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.radiosvoboda.org/a/881540.html|title=Афганська громада України|date=October 8, 2001|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|url=https://tolonews.com/node/12210|title=Migrants Protest Kabul, Stockholm Move To Deport Failed Asylum Seekers|date=5 December 2015}}&lt;/ref&gt;

=== د امریکا لویه وچه ===
په امریکا لویه وچه کې متحده ایالات له اوږد مهال څخه د تر ټولو زیاتې کچې افغان وګړو کوربه دی، چې په ۲۰۲۲ ز کال کې په دغه هېواد کې د مېشتو افغان وګړو شمېر نږدې ۲۵۰۰۰۰ تنو ته رسېږي. دوی د متحده ایالاتو په ټولو ایالتونو، لکه: کالیفورنیا، نیویارک، اریزونا، تکزاس، جورجیا، مشیګان، ایداهو، میسوري، ایلینوی، پنسلوانیا، فلوریډا، شمالي کارولینا، ماساچوستس، واشنګټن، مریلنډ، کانتیکات، کولراډو، اوهایو، یوتا، نیومکسیکو، اوریګان او تنیسیس کې مېشت او کار کوي.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2021/12/19/us/politics/afghan-war-refugees.html|title=At Every Step, Afghans Coming to America Encounter Stumbling Blocks|work=New York Times|date=December 19, 2021|access-date=2022-01-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ACS&quot;&gt;{{cite web|title=2019 American Community Survey 1-Year Estimates: Afghan|url=https://data.census.gov/cedsci/table?q=Ancestry&amp;t=Ancestry&amp;tid=ACSDT1Y2019.B04006|work=United States Census Bureau|access-date=2021-03-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;US Expands Eligibility for Afghan Refugee Resettlement2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.voanews.com/south-central-asia/us-expands-eligibility-afghan-refugee-resettlement|title=US Expands Eligibility for Afghan Refugee Resettlement|publisher=Voice of America|date=August 2, 2021|access-date=2021-08-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;US Announces New Refugee Program for Afghans2&quot;&gt;{{cite news|url=https://tolonews.com/afghanistan-173921|title=US Announces New Refugee Program for Afghans|publisher=TOLOnews|date=August 2, 2021|access-date=2021-08-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;First Group of Evacuated Afghan Interpreters Arrive in US&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.nbcchicago.com/news/national-international/welcome-home-first-group-of-evacuated-afghan-interpreters-arrive-in-us/2572291/|title='Welcome Home': First Group of Evacuated Afghan Interpreters Arrive in US|publisher=WMAQ-TV|date=July 30, 2021|access-date=2021-07-30|quote=The interpreters and their family members are being resettled under a visa program for those who worked with U.S. troops and now face retaliation from the Taliban amid America's withdrawal}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Afghan who aided U.S. arrive at Virginia base, but many others remain in peril&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.latimes.com/politics/story/2021-07-30/afghan-contractors-who-aided-us-arrive-at-virginia-base-but-thousands-still-in-peril|title=Afghan who aided U.S. arrive at Virginia base, but many others remain in peril|work=Los Angeles Times|date=July 30, 2021|access-date=2021-07-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Joe Biden approves $300 million for Afghan refugees2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.khaama.com/joe-biden-approves-300-million-for-afghan-refugees-78678/|title=Joe Biden approves $300 million for Afghan refugees|publisher=Khaama Press|date=July 24, 2021|access-date=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;House votes to expand and speed up visa process for Afghans who helped the U.S. during war&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.cnbc.com/2021/07/22/house-votes-to-expand-speed-up-visa-process-for-afghans-who-helped-the-us-during-war.html|title=House votes to expand and speed up visa process for Afghans who helped the U.S. during war|publisher=CNBC|date=July 22, 2021|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/3985/text|title=H.R.3985 - Averting Loss of Life and Injury by Expediting SIVs Act of 2021|date=22 July 2021|publisher=U.S. Congress|access-date=2021-07-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Great Falls Tribune&quot;&gt;{{Cite web|url=https://data.greatfallstribune.com/refugee/all/afghanistan/all/|title=Country of origin: Afghanistan|publisher=Great Falls Tribune|access-date=2021-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-58020494|title=From Afghan interpreter to US homeless - the long road to the American dream|publisher=BBC News|date=July 30, 2021|access-date=2021-08-01}}&lt;/ref&gt;

په شمالي امریکا کې افغان کاناډایان، له افغان امریکایانو وروسته دویمه لویه افغان ټولنه جوړوي. څه باندې ۸۳۹۹۵ افغان وګړي، په کاناډا کې مېشت دي او د دغه هېواد وګړي شوي. د دغو افغانانو ډېری په ټورنټو ښار او د هغه په شاوخوا کې میشت دي. پاتې نور هم په ونکوور، اوتاوا، مونټریال، وینیپګ، ادمنټون، کلګری او نورو کې ژوند کوي.&lt;ref name=&quot;Afghan-Canadians-2016&quot;&gt;{{cite web|title=Ethnic origin population|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=PR&amp;Code1=01&amp;Geo2=PR&amp;Code2=01&amp;Data=Count&amp;SearchText=Canada&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=Ethnic%20origin&amp;TABID=1|website=statcan|publisher=Statistics Canada|year=2016|access-date=2018-10-04}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;First Resettled Afghan Refugees and Families Arrive in Canada2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.usnews.com/news/world/articles/2021-08-05/first-resettled-afghan-refugees-and-families-arrive-in-canada|title=First Resettled Afghan Refugees and Families Arrive in Canada|publisher=U.S. News &amp; World Report|date=August 5, 2021|access-date=2021-08-05}}&lt;/ref&gt;

په اکوادور، برازیل، کیوبا، چلي، ارجنټاین، ونزویلا، کلمبیا، دومنیکن جمهوریت، یوروګوای، پاناما، کوستاریکا، مکسیکو، کیمن ټاپوګانو او ترینداد او توباګو هېوادونو کې په لږ کچه افغان وګړو د ژوند او کار کولو راپورونه ورکړل شوي دي.&lt;ref name=&quot;New Statesman3&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.newstatesman.com/world/2021/08/how-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries|title=How the US and the UK accept far fewer Afghan refugees than other countries|publisher=New Statesman|date=August 19, 2021|access-date=2021-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== اقیانوسیه ===
افغانانو د ۱۹ مې پېړۍ له نیمايي څخه اسټرالیا ته کډه کړې. په سويل کې له ادلاید څخه د شمال تر داروین پورې د غان په نامه مسافر وړوونکی رېل پټلۍ هم د افغانانو په نوم نومول شوې.  په اسټرالیا کې ۴۷۴۸۴ افغان اسټرالیایان ژوند کوي چې تر ډېره په ملبرون، سیډني، ادلاید، پرث او برزبن کې ژوند کوي. نږدې ۳۴۱۴ افغانان هم په نیوزلنډ کې ژوند کوي. ه د پاپونیوګینه، نائورو او فیجي په ټاپوګانو کې هم په لږ کچه، د افغانانو د ژوند او کار کولو راپور ورکړل شوی.&lt;ref name=&quot;New Statesman5&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.newstatesman.com/world/2021/08/how-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries|title=How the US and the UK accept far fewer Afghan refugees than other countries|publisher=New Statesman|date=August 19, 2021|access-date=2021-08-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://profile.id.com.au/s_greater-brisbane/afghan-population|title=Greater Brisbane Afghan population|website=profile.id.com.au|access-date=2021-08-02}}{{Dead link|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;2016birth&quot;&gt;{{Cite web|url=https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/7201_036|title=2016 QuickStats Country of Birth|website=quickstats.censusdata.abs.gov.au|language=en|access-date=2019-09-01|تاريخ الأرشيف=2021-08-24|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210824200258/https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/7201_036|url-status=dead|خونديځ نېټه=2021-08-24|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20210824200258/https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/7201_036|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20210824200258/https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/7201_036|archive-url=https://web.archive.org/web/20210824200258/https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/7201_036}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;2013 Census ethnic group profiles: Afghani&quot;&gt;{{Cite web|url=https://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/ethnic-profiles.aspx|title=2013 Census ethnic group profiles|website=archive.stats.govt.nz|access-date=2022-02-24|تاريخ الأرشيف=2020-10-14|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201014125803/http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/ethnic-profiles.aspx|url-status=dead|خونديځ نېټه=2020-10-14|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20201014125803/http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/ethnic-profiles.aspx|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20201014125803/http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/ethnic-profiles.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20201014125803/http://archive.stats.govt.nz/Census/2013-census/profile-and-summary-reports/ethnic-profiles.aspx}}&lt;/ref&gt;

=== افریقا ===
په مصر، کینیا، ماداګاسکار، سویلي افریقا، موراکو، الجزایر، چاد، ایتوپیا او نایجریا کې په لږ شمېر اصلي افغانانو د ژوند کولو او کار کولو راپور ورکړل شوی دی.

د ۲۰۲۱ ز کال له اګست میاشتې وروسته، یوګاناډا ۲۰۰۰ او روانډا هم ۲۵۰ افغان کډوال منلي.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.csis.org/analysis/why-african-governments-are-accepting-afghan-refugees|title=Why African Governments Are Accepting Afghan Refugees}}&lt;/ref&gt;

== سرچینې ==</text>
      <sha1>sk3w4a9u64afv13cum2i8zqffunz7o4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د نفوس له مخې د هیوادونو نوملړ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63126</id>
    <revision>
      <id>352867</id>
      <parentid>352355</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T02:35:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352867</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="135601" sha1="152rtu6eg0l0k4zp6kidrdvt936xyrg" xml:space="preserve">[[دوتنه:World_Population.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/World_Population.svg/330px-World_Population.svg.png|بټنوک| په 2019 کې د نفوس له مخې د هېوادونو او سیمو نقشه (تور رنګ، ډېر نفوس)]]
دا د '''نفوس له مخې د هېوادونو نوملړ دی''' . په دې کې خپلواک دولتونه ، مېشته، انحصاري سیمې او په ځینو مواردو کې د خپلواکو دولتونو اجزاوو لرونکي هېوادونه شامل دي، په لړليک کې شاملول په ابتدايي توګه د [[د معيار نړيوال تنظيم|ISO]] معیار [[ایزو ۳۱۶۶-۱|ISO 3166-1]] پر بنسټ دي. د مثال په توګه، [[بریتانیا|انګلستان]] یو واحد وجود ګڼل کیږي، په داسې حال کې چې د هالنډ د سلطنت اجزاوو هېوادونه په جلا توګه ګڼل کیږي. سرېره پردې ، پدې لېست کې ځینې [[په محدوده رسمي توګه پیژندل سوي دولتونه|ایالتونه شامل دي چې محدود پېژندل]] شوي په ISO 3166-1 کې نه دي موندل شوي. همدارنګه د [[د نړۍ نفوس|نړۍ]] د نفوس په پرتله د هر هېواد نفوس په سلنه کې ورکړل شوی، کوم چې [[ملګري ملتونه]] د 7.954 ملیارد وګړي په 2022 کال کې اټکل کوي  . &lt;ref name=&quot;UNFPA&quot;&gt;{{Cite web |year=2022 |title=World Population Dashboard |url=https://www.unfpa.org/data/world-population-dashboard |access-date=15 June 2022 |website=United Nations Population Fund |publisher=UNFPA}}&lt;/ref&gt;

== تګلاره ==
په دې چارټ کې کارول شوي ارقام د ملي [[سرشمېرنه|سرشمېرنې]] د ادارې له خوا د خورا تازه اټکلونو یا نسبتونو پراساس دي، چې تل په تغير کې وي.

د کومو هېوادونو او ځايونو چې ملي معلومات شتون نلري، ارقام د 2021 لپاره د اټکلونو یا اټکلونو پر بنسټ د ملګرو ملتونو د اقتصادي او ټولنیزو چارو د نفوس څانګې له خوا چمتو شوي. &lt;ref name=&quot;unpop&quot;&gt;{{Cite web |last=United Nations |title=World Population Prospects 2019 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=4 August 2021 |website=population.un.org}}&lt;/ref&gt;

ځکه چې راټول شوي ارقام په هر هېواد کې په ورته وخت کې نه راټولیږي، یا د دقت په ورته کچه کې، د پایلې شمېرې پرتله کول ممکن غلطې پایلې رامنځته کړي. سربېره پردې، د ټولو هېوادونو څخه د ارقامو اضافه والی ممکن د نړۍ مجموعې سره مساوي نه وي.

هغه سیمې چې د خپلواکو دولتونو بشپړې برخې جوړوي، لکه د انګلستان هېوادونه ، د اړوندو خپلواکو هېوادونو د برخې په توګه شمېرل کیږي. په دې کې نور نهادونه شامل دي، لکه [[اروپایي ټولنه|اروپایي اتحادیه]] ، {{Efn|The European Union is a ''[[sui generis]]'' [[supranational union]] whose sovereign members delegate to it by treaty certain powers that are often exercised by sovereign states. Its combined population has been estimated at 447,319,916 on 1 January 2020, and it would be ranked 3rd if it were included in the list. It has {{#expr: 447319916 / {{worldpop}} * 100 round 2}}% of the world's population — see {{cite web|url=https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tps00001/default/table?lang=en|title=Eurostat-Tables, Graphs and Maps Interface（TGM）table|publisher=[[European Commission]]}}}} چې خپلواکه دولتونه نه دي، او خپلواکې سیمې چې دایمي نفوس نلري، لکه د [[انتارکتیکا|انټارکټیکا]] په اړه د مختلفو هېوادونو ادعاګانې .

== د نفوس له مخې خپلواک دولتونه او تړلې سیمې ==
نوټ: د ملګرو ملتونو د ۱۹۳ [[د ملگري ملتونو غړي هېوادونه|غړو هېوادونو]] او د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې ته د دوو څارونکو هېوادونو لپاره یوه شمېره درجه ټاکل شوې ده. انحصاري سیمې او هغه هېوادونه چې د خپلواکو دولتونو برخې دي د شمېرې درجې ندي ټاکل شوي. برسېره پردې، د محدود پېژندنې سره خپلواکه دولتونه شامل دي، مګر د شمېرې درجه نه ده ټاکل شوې.
{{sticky header}}{{sort under}}{{mw-datatable}}{{table alignment}}
{| class=&quot;wikitable sortable sticky-header sort-under mw-datatable col2right col6right&quot; {{right}}
|+ د مجموعي نفوس له مخې د هېوادونو او انحصاري سيمو نوملړ
! 
! موقعيت
! نفوس
! style=width:2em | ٪ د{{br}}نړۍ
! نېټه
! {{nowrap|Source (رسمي يا له}}{{br}} [[ملګري ملتونه]] څخه)
! class=&quot;unsortable&quot;|يادښتونه
|-

| –
| '''{{noflag|World}}'''
| 8,119,000,000 || {{center|100%}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref name=&quot;UNFPA&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;unpop&quot;/&gt;||
|-

| rowspan=2 | {{ntsh|1}} 1/2 {{br}} {{efn|According to د ملګرو ملتونو اټکلs, India surpassed China by the end of April 2023.&lt;ref&gt;{{cite news |title=India to overtake China as world's most populous country in Apr 2023 |url=https://www.un.org/en/desa/india-overtake-china-world-most-populous-country-Apr-2023-united-nations-projects#:~:text=Smith%20Mehta%2Funsplash.-,India%20to%20overtake%20China%20as%20world's%20most%20populous%20country%20in,the%20world's%20most%20populous%20country |access-date=27 April 2023 |work=[[United Nations]] |date=24 April 2023}}&lt;/ref&gt;}}
| {{هېواد بيرغ|China}}
| {{n+p|1408280000|{{worldpop}}|sigfig=3|disp=table}} || {{dts|31 December 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=National Economy – 10.Total Population Went down and Urbanization Rate Continued to Grow (31 December 2024) |url=https://www.stats.gov.cn/english/PressRelease/202501/t20250117_1958330.html |publisher=[[National Bureau of Statistics of China]] (NBSC) |website=www.stats.gov.cn |date=17 January 2025 |access-date=17 January 2025}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Refers to [[mainland China]]; excludes China's [[special administrative regions of China|special administrative regions]] of [[Hong Kong]] and [[Macau]], which returned to Chinese sovereignty in 1997 and 1999, respectively.}}
|-

| {{right}} {{هېواد بيرغ|India}}
| {{n+p|1402737000|{{worldpop}}|sigfig=3|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| {{right}} رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;*data provided by [[Ministry of Health and Family Welfare]]*{{cite web |title=Projected total Population by sex as on 1st July, 2011–2036: India, States and Union Territories (pg.43–March and pg.82–July) |url=https://geographicinsights.iq.harvard.edu/files/geographicinsights2/files/report_population_projection_2019.pdf |publisher=Harvard Center for Population and Development |website=www.iq.harvard.edu |date=November 2019 |access-date=1 January 2025 }}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; || {{right}} {{efn|Includes the population of the [[Kashmir conflict|India-administered]] [[union territory|union territories]] of [[Jammu and Kashmir (union territory)|Jammu and Kashmir]], and [[Ladakh]].}}
|-

| {{nts|3}}
| {{هېواد بيرغ|United States}}
| {{n+p|340110988|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/popest/2020s-national-total.html | title=National Population Totals and Components of Change: April 1, 2020 to July 1, 2024 |publisher=[[United States Census Bureau]] (USCB) |website=www.census.gov |access-date=20 December 2024}}&lt;/ref&gt;|| {{efn|Includes the [[list of states and territories of the United States|50 states]] and the [[Washington, D.C.|District of Columbia]], but excludes the [[territories of the United States]].}}
|-

| {{nts|4}}
| {{هېواد بيرغ|Indonesia}}
| {{n+p|282477584|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{citation|url=https://dispendukcapil.acehtimurkab.go.id/berita/kategori/berita-nasional/rilis-data-kependudukan-semester-i-tahun-2024-potret-demografi-dan-implikasinya-bagi-pembangunan-nasional|title=Indonesian Population June 2024|work=[[Ministry of Home Affairs (Indonesia)]]|language=id|access-date=20 October 2024}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|5}}
| {{هېواد بيرغ|Pakistan}}
| {{n+p|241499431|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 March 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/Pakistan.pdf |title=Announcement of Results of 7th Population and Housing Census-2023 'The Digital Census' |date=5 August 2023 |website=Pakistan Bureau of Statistics (www.pbs.gov.pk) |access-date=14 August 2023 |archive-date=14 August 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230814181311/https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/Pakistan.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes the population of [[Kashmir conflict|Pakistan-administered]] [[Azad Kashmir]] and [[Gilgit-Baltistan]].}}
|-

| {{nts|6}}
| {{هېواد بيرغ|Nigeria}}
| {{n+p|223800000|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://cdn.sanity.io/files/5otlgtiz/production/d7fb94a5c16220cd7559ac066f95f9d53a433ac8.pdf |title=The annual population lecture series – APLS (pg.1 and pg.159) |publisher=National Population Commission – NPC Nigeria |website=www.nationalpopulation.gov.ng |date=22 November 2023 |access-date=11 March 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|7}}
| {{هېواد بيرغ|Brazil}}
| {{n+p|212583750|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.ibge.gov.br/en/statistics/social/population/18176-population-projection.html?lang=en-GB&amp;t=resultados |title = Population Projection |website = ibge.gov.br |access-date = 1 Jan 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|8}}
| {{هېواد بيرغ|Bangladesh}}
| {{n+p|169828911|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|14 June 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population &amp; Housing Census 2022 – Post Enumeration Check (PEC) Adjusted Population |url=https://bbs.portal.gov.bd/sites/default/files/files/bbs.portal.gov.bd/page/b343a8b4_956b_45ca_872f_4cf9b2f1a6e0/2023-04-18-08-42-4f13d316f798b9e5fd3a4c61eae4bfef.pdf |website=Bangladesh Bureau of Statistics (www.bbs.gov.bd) |date=18 April 2023 |access-date=24 August 2023 |language=en |archive-date=24 August 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230824082228/https://bbs.portal.gov.bd/sites/default/files/files/bbs.portal.gov.bd/page/b343a8b4_956b_45ca_872f_4cf9b2f1a6e0/2023-04-18-08-42-4f13d316f798b9e5fd3a4c61eae4bfef.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; || {{efn| The [[Bangladesh Bureau of Statistics]] has a projection of 181 million for 2025, but this method derives from a base year of 2011. This same projection overcounted the population for 2022 by about 4.4 million.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://bbs.gov.bd/site/page/29855dc1-f2b4-4dc0-9073-f692361112da/- |title = Statistical Yearbook |website = bbs.gov.bd |access-date = 1 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;}}
|-

| {{nts|9}}
| {{هېواد بيرغ|Russia}}
| {{n+p|146150789|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title= Оценка численности постоянного населения на 1 января 2024 г. и в среднем за 2023 [Estimated permanent population on 1 January 2024 and average 2023] |url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx |publisher=[[Federal State Statistics Service (Russia)|Russian Federal State Statistics Service (Росстат)]] |website= www.rosstat.gov.ru |access-date=11 April 2024 |language=ru}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes the [[Republic of Crimea (Russia)|Republic of Crimea]] and [[Sevastopol]], administrative areas on the [[Crimea|Crimean Peninsula]] occupied by Russia. The population does not include the [[Russian annexation of Donetsk, Kherson, Luhansk and Zaporizhzhia oblasts of Ukraine|four annexed Ukrainian oblasts]]. The Ukrainian government and [[Political status of Crimea|most of the world's other states]] consider the Crimean Peninsula, [[Donetsk Oblast|Donetsk]], [[Kherson Oblast|Kherson]], [[Luhansk Oblast|Luhansk]] and [[Zaporizhzhia Oblast|Zaporizhzhia]] parts of [[Administrative divisions of Ukraine|Ukraine's territory]].}}
|-

| {{nts|10}}
| {{هېواد بيرغ|Mexico}}
| {{n+p|130154247|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;*data provided by [https://www.inegi.org.mx/sistemas/Infoenoe/Default_15mas.aspx INEGI → ENOE]* {{cite web |title=Mexico Population |url=https://www.economy.com/mexico/population/not-seasonally-adjusted |publisher=Moody's Analytics |website=www.economy.com |access-date=2 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|11}}
| {{هېواد بيرغ|Japan}}
| {{n+p|123590000|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Population Estimates by Age (Five-Year Groups) and Sex |work=[[Statistics Bureau (Japan)|Statistics Bureau of Japan]] |url=https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.htm |access-date=21 November 2024 |archive-date=1 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220401013551/https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.htm |url-status=live }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|12}}
| {{هېواد بيرغ|Philippines}}
| {{n+p|114123600|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2025|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://psa.gov.ph/sites/default/files/dhsd/Statistical%20Tables%20CBPP_0.pdf |title=Table 10. Projected Population, by Age group, Sex, and single-Year interval, Philippines: 2020 - 2030 [Scenario 2 - pg.18] |publisher=[[Philippine Statistics Authority]] (PSA) |website=www.psa.gov.ph |date=31 January 2024 |access-date=21 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|13}}
| {{هېواد بيرغ|Ethiopia}}
| {{n+p|109499000|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statsethiopia.gov.et/wp-content/uploads/2024/07/Projected_Population-2024.pdf |title=Population Size by Sex, Area and Density by Region, Zone and Wereda: July 2024 |website=www.statsethiopia.gov.et |publisher=Ethiopian Statistical Service (ESS) |access-date=7 July 2024 |archive-date=7 July 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240707022122/https://www.statsethiopia.gov.et/wp-content/uploads/2024/07/Projected_Population-2024.pdf |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|14}}
| {{هېواد بيرغ|Democratic Republic of the Congo}}
| {{n+p|109276000|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو اټکل&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=25 December 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|15}}
| {{هېواد بيرغ|Egypt}}
| {{n+p|105914499|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.capmas.gov.eg/Admin/Pages%20Files/20245121324361-%20pop_new.pdf |title=Egypt in Figures 2024 – Population Estimates By Sex &amp; Governorate 1/1/2024 |publisher=[[Central Agency for Public Mobilization and Statistics (Egypt)|CAPMAS]] |website=www.capmas.gov.eg |date=1 March 2024 |access-date=28 May 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|16}}
| {{هېواد بيرغ|Vietnam}}
| {{n+p|100309209|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2024/07/NG-TCTK-2023_Final.pdf |title=Statistical yearbook of Vietnam (2023) – Population and employment [pg.101] |publisher=[[General Statistics Office of Vietnam]] (GSO) |website=www.gso.gov.vn |date=24 December 2024 |access-date=26 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|17}}
| {{هېواد بيرغ|Iran}}
| {{n+p|85961000|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|20 March 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://iranopendata.org/en/dataset/iod-06124-estimated-population-iran-province-2024/ |title=Estimated population in Iran by province in 2024 |publisher= Iran Open Data (IOD) |website=www.iranopendata.org/fa/ |date=5 December 2024 |access-date=27 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|18}}
| {{هېواد بيرغ|Turkey}}
| {{n+p|85372377|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=The-Results-of-Address-Based-Population-Registration-System-2023-49684&amp;dil=2 |title=The Results of Address Based Population Registration System, 2023 |publisher=[[Turkish Statistical Institute]] |website=www.tuik.gov.tr |date=6 February 2024 |access-date=6 February 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|19}}
| {{هېواد بيرغ|Germany}}
| {{n+p|83465411|{{worldpop}}|sigfig=2|disp=table}} || {{dts|31 March 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Current-Population/Tables/liste-current-population-basis-2022.html |title=Population by nationality and sex (quarterly figures) |publisher=[[Federal Statistical Office of Germany|DESTATIS]] |website=www.destatis.de |date=10 January 2025 |access-date=20 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|20}}
| {{هېواد بيرغ|France}}
| {{n+p|68615000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Démographie – Population au début du mois – France (inclus Mayotte à partir de 2014) |url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/serie/001641607 |publisher=INSEE |website=www.insee.fr |access-date=21 January 2025}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes the integral 18 [[regions of France]] (including 5 [[Overseas departments and regions of France|overseas departments and regions]]). Excludes France's 5 [[Overseas collectivity|overseas collectivities]]: [[French Polynesia]], [[Saint Barthélemy]], [[Collectivity of Saint Martin|Saint Martin]], [[Saint Pierre and Miquelon]], and [[Wallis and Futuna]], and the sui generis collectivity of [[New Caledonia]], which are shown separately. The [[French Southern and Antarctic Lands]] (an Antarctic territorial claim hosting only government officials and research station staff) and [[Clipperton Island]] (an uninhabited state private property of France) are not listed at all due to their extraordinary nature.}}
|-

| {{nts|21}}
| {{هېواد بيرغ|United Kingdom}}
| {{n+p|68265209|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population estimates for the UK, England, Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2023 |url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/latest |publisher=[[Office for National Statistics]] (ONS) |website=www.ons.gov.uk |date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the three [[Crown Dependencies|British Crown Dependencies]] and the 14 [[British Overseas Territories]], listed separately. Four British Overseas Territories are not listed due to their extraordinary nature. The four not listed are ''[[British Antarctic Territory]]'' (an Antarctic territorial claim hosting only government officials and research station staff), the [[British Indian Ocean Territory]] (a military base), [[South Georgia and the South Sandwich Islands]] (hosts only government officials and research station staff), and the [[Akrotiri and Dhekelia|Sovereign Base Areas of Akrotiri and Dhekelia]] (a military base where permanent residency is limited to citizens of the [[Cyprus|Republic of Cyprus]]).}}
|-

| {{nts|22}}
| {{هېواد بيرغ|Thailand}}
| {{n+p|65932105|{{worldpop}} |sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 January 2025|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statMONTH/statmonth/#/mainpage |title=สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร(รายเดือน) – Official population statistics from the civil registration (monthly) |last=จำนวนประชากร (population) → ตรวจสอบข้อมูลแยกรายเดือน (check monthly data separately) → ขอบเขตข้อมูล (data scope - monthly) → ยอดรวมข้อมูล (total data - whole country) |publisher=The Bureau of Registration Administration (BORA) |website=www.bora.dopa.go.th |access-date=6 February 2025 |language=thai}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|23}}
| {{هېواد بيرغ|South Africa}}
| {{n+p|63015904|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.za/sites/default/files/P03014_Census_2022_Statistical_Release.pdf |title=Census 2022 – Statistical Release |publisher=Government of South Africa |website=www.gov.za |date=10 October 2023 |access-date=15 October 2023 |archive-date=15 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015192129/https://www.gov.za/sites/default/files/P03014_Census_2022_Statistical_Release.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|24}}
| {{هېواد بيرغ|Tanzania}}
| {{n+p|61741120|{{worldpop}} |sigfig=1|disp=table}} || {{dts|23 August 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://sensa.nbs.go.tz/ |title=Population Size in Tanzania |website=National Bureau of Statistics |access-date=24 September 2024 }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes [[Zanzibar]].}}
|-

| {{nts|25}}
| {{هېواد بيرغ|Italy}}
| {{n+p|58966101|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 November 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://demo.istat.it/app/?i=D7B |title=ISTAT – Bilancio Demografico Mensile / Monthly Demographic Balance |publisher=Istituto Nazionale di Statistica (Istat) |website=demo.istat.it |language=it |access-date=6 February 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|26}}
| {{هېواد بيرغ|Colombia}}
| {{n+p|52695952|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dane.gov.co/files/censo2018/proyecciones-de-poblacion/Nacional/DCD-area-proypoblacion-Nac-2020-2070.xlsx |title=Proyecciones de Población DANE |access-date=10 April 2023 |archive-date=10 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230410005852/https://www.dane.gov.co/files/censo2018/proyecciones-de-poblacion/Nacional/DCD-area-proypoblacion-Nac-2020-2070.xlsx |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|27}}
| {{هېواد بيرغ|Kenya}}
| {{n+p|52428290|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |date=Sep 2022 |title=2019 Kenya Population and Housing Census Results: Analytical Report on Population Projections, Vol XVI (Table 3.1: Projected Population, Kenya, 2020–2045) |url=https://www.knbs.or.ke/download/2019-kphc-analytical-report-on-population-projections-vol-xvi/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221204110524/https://www.knbs.or.ke/download/2019-kphc-analytical-report-on-population-projections-vol-xvi/ |archive-date=4 December 2022 |access-date=25 June 2023 |website=knbs.or.ke |publisher=Kenya National Bureau of Statistics |page=23}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|28}}
| {{هېواد بيرغ|Myanmar}}
| {{n+p|51316756|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|15 Oct 2024|abbr=on}}
| د ۲۰۲۴ ز کال د سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.moi.gov.mm/moi:eng/news/16583 |title =  Myanmar's 2024 Census Provisional Results: Population at 51.3M |date = 1 Jan 2025 |website = Myanmar Ministry of Information |access-date = 1 Jan 2025}}&lt;/ref&gt; || {{efn| Does not include the [[Rohingya people]]. Some regions were estimated by satellite.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmar-says-2024-census-shows-population-513-mln-2025-01-01/ |title = Myanmar says 2024 census shows population of 51.3 million |website = reuters.com |access-date = 31 Dec 2024}}&lt;/ref&gt;}}
|-

| {{nts|29}}
| {{هېواد بيرغ|South Korea}}
| {{n+p|51207874|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 January 2025|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Resident population by City, County, and District |url=https://kosis.kr/statHtml/statHtml.do?orgId=101&amp;tblId=DT_1B040A3&amp;conn_path=I2&amp;language=en |publisher=[[Statistics Korea|Statistics Korea (KOSTAT)]] → Korean Statistical Information Service (KOSIS) |website=www.kostat.go.kr |access-date=6 February 2025}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|30}}
| {{هېواد بيرغ|Sudan}}
| {{n+p|50448963|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=3 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|31}}
| {{هېواد بيرغ|Spain}}
| {{n+p|48946035|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Population |url=https://www.ine.es/en/index.htm |publisher=[[National Statistics Institute (Spain)]] (INE) |website=www.ine.es |access-date=2 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|32}}
| {{هېواد بيرغ|Algeria}}
| {{n+p|47400000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ons.dz/IMG/pdf/Demographie_Algerienne2020_2023.pdf |title=DEMOGRAPHIE ALGERIENNE 2020 à 2025 |publisher=[[National Office of Statistics]] (NOS) |website=www.ons.dz |date=July 2024 |access-date=17 January 2025 |language=French}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|33}}
| {{هېواد بيرغ|Argentina}}
| {{n+p|47067641|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.indec.gob.ar/indec/web/Nivel3-Tema-2-24 |title=Proyecciones y estimaciones |publisher=[[National Institute of Statistics and Census of Argentina|INDEC]] |website=www.indec.gob.ar |access-date=17 January 2025 |archive-date=9 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230609202751/https://www.indec.gob.ar/indec/web/Nivel3-Tema-2-24 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|34}}
| {{هېواد بيرغ|Uganda}}
| {{n+p|45935046|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 May 2024|abbr=on}}
| د ۲۰۲۴ ز کال د سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ubos.org/wp-content/uploads/publications/National-Population-and-Housing-Census-2024-Preliminary-Report.pdf |title=NPHC 2024 – Preliminary Results |access-date=16 July 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|35}}
| {{هېواد بيرغ|Iraq}}
| {{n+p|44414800|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |access-date=2 July 2024 |title=Estimated population of Iraq for the period (2015–2030)|url=http://cosit.gov.iq/ar/2013-01-31-08-43-38 |website=cosit.gov.iq |archive-date=3 December 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203214014/http://cosit.gov.iq/ar/2013-01-31-08-43-38 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|36}}
| {{هېواد بيرغ|Afghanistan}}
| {{n+p|42045000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://population.un.org/wpp/assets/Files/WPP2024_Summary-of-Results.pdf |title = World Population Prospects 2024 Summary of Results |at = p61 |website = un.org |access-date = 6 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://population.un.org/wpp/assets/Files/WPP2024_Data_Sources.pdf |title = World Population Prospects 2024 Data Sources |at = p11 |website = un.org |access-date = 6 Jan 2025}}&lt;/ref&gt; (ياداښت وګورئ)
| {{efn| The last census was conducted in 1979. Sources disagree about the current population:
* The Afghani [[National Statistics and Information Authority]] gives an estimate of 35,695,527 for 2024.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://nsia.gov.af/library |title = Library |website = nsia.gov.af |access-date = 23 Jan 2025 |archive-date = 23 March 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220323031521/https://nsia.gov.af/library |url-status = dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://drive.google.com/file/d/1PWzeE5zCoqwHfht-16xVkHejlgW9Wbeb/view |title = Estimated Populatin of Afghanistan 2024-25 |website = [[National Statistics and Information Authority]] |access-date = 23 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;
* The [[Encyclopædia Britannica]] gives an estimate of 36,432,000 for 2025.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.britannica.com/place/Afghanistan |title = Afghanistan |website = www.britannica.com |access-date = 25 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;
* The BBC gives a figure of 38.3 million for 2023.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.bbc.com/news/world-south-asia-12011352 |title = Afghanistan country profile |date = 15 Aug 2023 |website = bbc.com |access-date = 23 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;
* The CIA gives an estimate of 40,121,552 for 2024.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/ |title = Afghanistan |website = cia.gov |access-date = 6 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;
* The US Census Bureau provides an estimate of 49,552,566 for 2025.&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.census.gov/popclock/world/af |title = Afghanistan  |website = nsia.gov.af |access-date = 23 Jan 2025}}&lt;/ref&gt;
All figures are mid-year.}}
|-

| {{nts|37}}
| {{هېواد بيرغ|Canada}}
| {{n+p|41465298|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=1710000901 |title = Population estimates, quarterly |date = 17 December 2024 |website = statcan.gc.ca |access-date = 19 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|38}}
| {{هېواد بيرغ|Uzbekistan}}
| {{n+p|37543167|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://stat.uz/en/ |title = Uzbekistan by the Numbers |website = stat.uz |access-date=15 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|39}}
| {{هېواد بيرغ|Poland}}
| {{n+p|37507000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 November 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stat.gov.pl/en/topics/other-studies/informations-on-socio-economic-situation/statistical-bulletin-no-122024,4,170.html |title=Statistical Bulletin No 12/2024 → Population |publisher=[[Statistics Poland]] (GUS) |website=www.stat.gov.pl |date=31 January 2025 |access-date=6 February 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|40}}
| {{هېواد بيرغ|Morocco}}
| {{n+p|36828330|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 September 2024|abbr=on}}
| د ۲۰۲۴ ز کال د سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hcp.ma/Population-legale-du-Royaume-du-Maroc-repartie-par-regions-provinces-et-prefectures-et-communes-selon-les-resultats-du_a3974.html |title=Recensement général de la population et de l'habitat 2024 |publisher=[[Haut Commissariat au Plan (Morocco)]] (HCP) |website=www.hcp.ma |date=22 November 2024 |access-date=11 December 2024}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes the regions [[Laâyoune-Sakia El Hamra]] and [[Dakhla-Oued Ed-Dahab]], the [[Regions of Morocco|disputed territory]] of [[Western Sahara]] administered by Morocco and excluding [[Sahrawi Arab Democratic Republic]] (see [[Western Sahara conflict]]).}}
|-


| {{nts|41}}
| {{هېواد بيرغ|Angola}}
| {{n+p|35121734|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 June 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ine.gov.ao/ |title=Início |website=www.ine.gov.ao |access-date=2 July 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230601043657/https://www.ine.gov.ao/ |archive-date=1 June 2023 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|42}}
| {{هېواد بيرغ|Malaysia}}
| {{n+p|34112400|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.dosm.gov.my/portal-main/release-content/demographic-statistics-third-quarter-2024 |title = Demographic Statistics, Third Quarter 2024 |website = dosm.gov.my |access-date = 17 November 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|43}}
| {{هېواد بيرغ|Peru}}
| {{n+p|34038457|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.inei.gob.pe/media/MenuRecursivo/publicaciones_digitales/Est/Lib1665/index.html |title=Estimaciones y Proyecciones de la Población Nacional, 1950–2070 (3. Resultados) |publisher=[[Instituto Nacional de Estadística e Informática|INEI – Peru]] |website=www.gob.pe |access-date=2 July 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|44}}
| {{هېواد بيرغ|Ukraine}}
| {{n+p|33443000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| آی اېم اېف اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population of Ukraine – Population (by estimate) as of 2024 |website=IMF |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2024/October/weo-report?c=926,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,LP,&amp;sy=2022&amp;ey=2029&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the [[Autonomous Republic of Crimea]] and the city of [[Sevastopol]], Ukraine's ''de jure'' territory which is occupied by Russia (however, includes the [[Donbas]] region, [[2022 Russian invasion of Ukraine|partly occupied by Russia]]).}}
|-

| {{nts|45}}
| {{هېواد بيرغ|Mozambique}}
| {{n+p|33244414|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ine.gov.mz |title=População 2024 |website=www.ine.gov.mz |access-date=12 November 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240601041948/http://www.ine.gov.mz/ |archive-date=1 June 2024 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|46}}
| {{هېواد بيرغ|Ghana}}
| {{n+p|33007618|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statsghana.gov.gh/gssmain/fileUpload/pressrelease/Population_projection_280624_final_ffa2[1][2]_with_links[_final_website.pdf |title = Population Projection 2021 – 2050 (pg.45–46) |publisher=[[Ghana Statistical Service]] (GSS) |website=www.statsghana.gov.gh |date=June 2024 |access-date =23 October 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|47}}
| {{هېواد بيرغ|Yemen}}
| {{n+p|32305264|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://moh.gov.ye/storage/1900/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%82%D8%B1%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D9%8A-2022_%D9%A0%D9%A5%D9%A3%D9%A5%D9%A3%D9%A9.pdf |title=Annual Statistical Health Report 2022 (pg.4) |publisher=Yemeni Ministry Of Health |website=www.moh.gov.ye |date=3 September 2024 |access-date=23 October 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|48}}
| {{هېواد بيرغ|Saudi Arabia}}
| {{n+p|32175224|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 May 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |title = Overall count of population |url = https://portal.saudicensus.sa/portal |publisher = General Statistics Authority – Kingdom of Saudi Arabia |website = portal.saudicensus.sa |access-date = 5 July 2023 |archive-date = 28 July 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230728002753/https://portal.saudicensus.sa/portal |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|49}}
| {{هېواد بيرغ|Madagascar}}
| {{n+p|30811969|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.instat.mg/documents/upload/main/INSTAT-RGPH3_Projectionsdemographiques.pdf |title=Projections démographiques |website=instat.mg |access-date=2 July 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240615103016/https://www.instat.mg/documents/upload/main/INSTAT-RGPH3_Projectionsdemographiques.pdf |archive-date=15 June 2024 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|50}}
| {{هېواد بيرغ|Ivory Coast}}
| {{n+p|29389150|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|14 December 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ins.ci/n |title=Institut National de la Statistique (INS) – RGPH-2021 Résultats globaux |website=www.ins.ci |access-date=10 August 2022 |archive-date=10 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310230400/http://www.ins.ci/n |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|51}}
| {{هېواد بيرغ|Nepal}}
| {{n+p|29164578|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|25 November 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://censusnepal.cbs.gov.np/results |title=National Population and Housing Census 2021 |website=www.cbs.gov.np |access-date=28 March 2023 |archive-date=27 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327230350/http://censusnepal.cbs.gov.np/results |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|52}}
| {{هېواد بيرغ|Cameroon}}
| {{n+p|28758503|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ins-cameroun.cm/document/projections-demographiques-et-estimations-des-cibles-prioritaires-des-differents-programmes-et-interventions-de-sante/ |title=Projections demographiques et estimations des cibles prioritaires des differents programmes et interventions de sante |publisher=INS du Cameroun |website=www.ins-cameroun.cm |date=30 June 2023 |access-date=2 July 2024 |archive-date=2 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231002083019/https://ins-cameroun.cm/document/projections-demographiques-et-estimations-des-cibles-prioritaires-des-differents-programmes-et-interventions-de-sante/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|53}}
| {{هېواد بيرغ|Venezuela}}
| {{n+p|28405543|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=4 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|54}}
| {{هېواد بيرغ|Australia}}
| {{n+p|27204800|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/mf/3101.0 |title = National, state and territory population |date = 19 September 2024 |website = abs.gov.au |access-date = 28 September 2024}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the external territories of [[Christmas Island]], the [[Cocos (Keeling) Islands]], and [[Norfolk Island]].}}
|-

| {{nts|55}}
| {{هېواد بيرغ|Niger}}
| {{n+p|26312034|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stat-niger.org/projections/ |title=Projections démographiques du Niger Horizon 2012–2024 (extraction de donnees) |publisher=INSN |website=www.stat-niger.org |access-date=2 July 2024 |archive-date=10 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230610170556/https://www.stat-niger.org/projections/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|56}}
| {{هېواد بيرغ|North Korea}}
| {{n+p|25950000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.searo.who.int/dprkorea/documents/population-projection-dprk-2014-50.pdf |title=Democratic People's Republic of Korea (2014–2050) [pg.40] |access-date=6 February 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033819/http://www.searo.who.int/dprkorea/documents/population-projection-dprk-2014-50.pdf |archive-date=12 April 2019 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|57}}
| {{هېواد بيرغ|Syria|revolution}}
| {{n+p|24672760|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=3 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|58}}
| {{هېواد بيرغ|Burkina Faso}}
| {{n+p|23409015|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| National projection&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.insd.bf/sites/default/files/2023-02/VOLUME%204%20PROJECTIONS%20DEMOGRAPHIQUES%202020%202035%20RGPH%20%C3%A9dition%202-%2006-02-2023.pdf |title=PROJECTIONS DEMOGRAPHIQUES 2020–2035 |publisher=INSD Burkina Faso |website=www.insd.bf |date=January 2023 |access-date=2 July 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Taiwan}}
| {{n+p|23400220|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://eng.stat.gov.tw/point.asp?index=9 |title=National Statistics, Taiwan |website=eng.stat.gov.tw |access-date=11 January 2025}}&lt;/ref&gt; || {{efn|[[Taiwan]] includes [[Penghu]], [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]] and other minor islands.}}
|-

| {{nts|59}}
| {{هېواد بيرغ|Mali}}
| {{n+p|22395489|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|15 June 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://instat-mali.org/fr |title=TAILLE DE LA POPULATION EN 2022 (HBTS) (SOURCE RÉSULTATS RGPH5) |publisher=INSTAT Mali |website=www.instat-mali.org/fr |date=10 August 2023 |access-date=23 September 2023 |archive-date=3 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231003092311/https://instat-mali.org/fr |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|60}}
| {{هېواد بيرغ|Sri Lanka}}
| {{n+p|21916000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statistics.gov.lk/Population/StaticalInformation/VitalStatistics/ByDistrictandSex2024 |title=Mid-year Population Estimates by District &amp; Sex, 2014 – 2024 |website=statistics.gov.lk |access-date=28 September 2024 |archive-date=28 September 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240928085025/http://www.statistics.gov.lk/Population/StaticalInformation/VitalStatistics/ByDistrictandSex2024 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|61}}
| {{هېواد بيرغ|Kazakhstan}}
| {{n+p|20286084|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stat.gov.kz/en/ |title=Population |publisher=QAZSTAT |website=www.stat.gov.kz |access-date=6 February 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|62}}
| {{هېواد بيرغ|Malawi}}
| {{n+p|20270568|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/Thematic_Reports/Population%20Projections%202018-2050.pdf |title=Population Projections 2018–2050 |access-date=22 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240214154949/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/Thematic_Reports/Population%20Projections%202018-2050.pdf |archive-date=14 February 2024 |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|63}}
| {{هېواد بيرغ|Chile}}
| {{n+p|20086377|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ine.cl/estadisticas/sociales/demografia-y-vitales/proyecciones-de-poblacion |title = Proyecciones de población |website =www.ine.cl |access-date=22 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200828051041/https://www.ine.cl/estadisticas/sociales/demografia-y-vitales/proyecciones-de-poblacion |archive-date=28 August 2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|64}}
| {{هېواد بيرغ|Zambia}}
| {{n+p|19610769|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|14 September 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.lusakatimes.com/2022/12/24/preliminary-data-shows-population-grew-from-13-1-million-in-2010-to-19-6-million-in-2022/ |title=Preliminary data shows Population grew from 13.1 million in 2010 to 19.6 million in 2022 |website=www.zamstats.gov.zm |date=24 December 2022 |access-date=27 December 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221227142047/https://www.zamstats.gov.zm/population-size-by-sex-and-rural-urban-zambia-2022/ |archive-date=27 December 2022 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|65}}
| {{هېواد بيرغ|Romania}}
| {{n+p|19064409|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://insse.ro/cms/sites/default/files/com_presa/com_pdf/poprez_ian2024e.pdf |title=On 1st January 2024, the usually resident population amounted to 19064409 persons, a growth of 9.9 thousand persons compared to 1st January 2023 |publisher=[[National Institute of Statistics (Romania)]] – INSSE |website=www.insse.ro |date=30 August 2024 |access-date=30 August 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|66}}
| {{هېواد بيرغ|Somalia}}
| {{n+p|19009151|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=3 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes [[Somaliland]].}}
|-

| {{nts|67}}
| {{هېواد بيرغ|Chad}}
| {{n+p|18675547|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.inseed.td/ |website=www.inseed-td|publisher=Institut National de la Statistique, des Etudes Economiques et Démographiques |title=Population* 2024 |access-date=2 July 2024 |archive-date=14 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014184620/https://www.inseed.td/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|68}}
| {{هېواد بيرغ|Senegal}}
| {{n+p|18126390|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|15 May 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ansd.sn/sites/default/files/recensements/rapport/rapport_national/RGPH-5_Rapport%20global-Prov-juillet2024_0.pdf |title=RAPPORT PROVISOIRE, PGPH-5, 2023 |access-date=16 July 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|69}}
| {{هېواد بيرغ|Netherlands}}
| {{n+p|18045532|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/en/dataset/83474ENG/table?ts=1712804860730 |title=Population dynamics – month and year |website=www.opendata.cbs.nl |publisher=Centraal Bureau voor de Statistiek |access-date=6 February 2025}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the three constituent countries of the [[Kingdom of the Netherlands]] in the Caribbean Sea ([[Aruba]], [[Curaçao]], and [[Sint Maarten]]), but includes the three special municipalities of the [[Caribbean Netherlands]] ([[Bonaire]], [[Sint Eustatius]] and [[Saba (island)|Saba]]).}}
|-

| {{nts|70}}
| {{هېواد بيرغ|Guatemala}}
| {{n+p|17843132|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |date=2019 |publisher = Instituto Nacional de Estadística Guatemala |url= https://www.censopoblacion.gt/archivos/Estimaciones_y_proyecciones_nacionales_de_poblacion.pdf |title=Estimaciones y proyecciones nacionales de población |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223192959/https://www.censopoblacion.gt/archivos/Estimaciones_y_proyecciones_nacionales_de_poblacion.pdf |archive-date=23 December 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|71}}
| {{هېواد بيرغ|Cambodia}}
| {{n+p|17336307|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |date = Nov 2021|url = https://www.nis.gov.kh/nis/Census2019/Population%20Projection.pdf|publisher = National Institute of Statistics |title = Population Projection |access-date = 2 July 2024 |archive-date = 8 September 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230908123512/https://www.nis.gov.kh/nis/Census2019/Population%20Projection.pdf |url-status = live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|72}}
| {{هېواد بيرغ|Ecuador}}
| {{n+p|16938986|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url= https://www.censoecuador.gob.ec/ |title= Inicio – Censo Ecuador |website= censoecuador.gob.ec |access-date= 15 June 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|73}}
| {{هېواد بيرغ|Zimbabwe}}
| {{n+p|16751469|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite report|url=http://www.zimstat.co.zw/sites/default/files/img/publications/Census/population_projection.pdf |title=Population Projections Thematic Report |access-date=12 November 2024|publisher=Zimbabwe National Statistics Agency |archive-date = 28 April 2016 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160428150301/http://www.zimstat.co.zw/sites/default/files/img/publications/Census/population_projection.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|74}}
| {{هېواد بيرغ|South Sudan}}
| {{n+p|15254268|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://nbs.gov.ss/wp-content/uploads/2022/05/Population-projections-for-South-Sudan-2020-2040-1.pdf |title=South Sudan Population Projections, 2020–2040 (pg.12) |publisher=National Bureau of Statistics – South Sudan (NBSS) |website =www.nbs.gov.ss |date=January 2016 |access-date=22 January 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|75}}
| {{هېواد بيرغ|Rwanda}}
| {{n+p|13798561|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |title=Size of the resident population |website=statistics.gov.rw |url=http://statistics.gov.rw/publication/size-resident-population |access-date=22 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240515193613/https://statistics.gov.rw/publication/size-resident-population |archive-date=15 May 2024 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|76}}
| {{هېواد بيرغ|Guinea}}
| {{n+p|13261638|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.stat-guinee.org/ |title=Institut National de la Statistique - stat-guinee.org |website=www.stat-guinee.org |access-date=25 May 2023 |archive-date=12 July 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120712050037/http://www.stat-guinee.org/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|77}}
| {{هېواد بيرغ|Benin}}
| {{n+p|12910087|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://instad.bj/images/docs/Actualit%C3%A9s/Projection%20r%C3%A9vis%C3%A9e.pdf |title=PROJECTIONS DEMOGRAPHIQUES DE 2014 A 2063 ET PERSPECTIVES DE LA DEMANDE SOCIALE DE 2014 A 2030 AU BENIN |website=www.insae-bj |access-date=2 July 2024 |archive-date=29 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230529104440/https://instad.bj/images/docs/Actualit%C3%A9s/Projection%20r%C3%A9vis%C3%A9e.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|78}}
| {{هېواد بيرغ|Burundi}}
| {{n+p|12837740|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://isteebu.bi/projection-de-la-population/ |title=Projections de la population au Burundi |website=www.isteebu.bi |access-date=25 May 2023 |archive-date=25 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230525150948/https://isteebu.bi/projection-de-la-population/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|79}}
| {{هېواد بيرغ|Haiti}}
| {{n+p|12394537|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ihsi.gouv.ht/public/statistiques/statistiques_demographiques_et_sociales/projections_et_estimations_de_la_population |title=Projections et estimations de la population 2024 |website =ihsi.gou.ht |access-date=3 November 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-
| {{nts|80}}
| {{هېواد بيرغ|Tunisia}}
| {{n+p|11887412|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ins.tn/en/statistiques/111 |title=Population |website=ins.tn |access-date=12 November 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|81}}
| {{هېواد بيرغ|Belgium}}
| {{n+p|11872024|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 November 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ibz.rrn.fgov.be/fr/population/statistiques-de-population/ |title=Statistiques de population |publisher=[[Federal Public Service Interior|IBZ]] |website=www.ibz.rrn.fgov.be |access-date=21 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|82}}
| {{هېواد بيرغ|Papua New Guinea}}
| {{n+p|11781559|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.nso.gov.pg/statistics/population/ |title = Population Estimates 2021 |website = nso.gov.pg |access-date = 20 July 2023 |archive-date = 20 July 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230720004458/https://www.nso.gov.pg/statistics/population/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|83}}
| {{هېواد بيرغ|Jordan}}
| {{n+p|11516000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://dosweb.dos.gov.jo/DataBank/Population/Population_Estimares/PopulationEstimates.pdf |title= Estimated population of 2023 and some of selected data |publisher=Department of Statistics (DOS) |website=www.dosweb.dos.gov.jo |date=January 2024 |access-date=18 April 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|84}}
| {{هېواد بيرغ|Bolivia}}
| {{n+p|11312620|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|23 March 2024|abbr=on}}
| د ۲۰۲۴ ز کال د سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://censo.ine.gob.bo/ |title=Censo Bolivia 2024 |publisher=[[National Institute of Statistics of Bolivia]] |website=www.ine.gob.bo |access-date=3 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|85}}
| {{هېواد بيرغ|Cuba}}
| {{n+p|11089511|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.onei.gob.cu/node/13815 |title=Indicadores Demográficos por provincias y municipios 2022 |website =www.onei.gob.cu |access-date=12 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201211142555/http://www.onei.gob.cu/node/13815 |archive-date=11 December 2020 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|86}}
| {{هېواد بيرغ|Czech Republic}}
| {{n+p|10897237|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population |url=https://csu.gov.cz/home |publisher=[[Czech Statistical Office]] (CZSO) |date=30 December 2024 |access-date=30 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|87}}
| {{هېواد بيرغ|Dominican Republic}}
| {{n+p|10771504|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 November 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.one.gob.do/datos-y-estadisticas/temas/censos/poblacion-y-vivienda/2022/ |title=Población por sexo, según provincia de residencia |publisher=Oficina Nacional de Estadística (ONE) |website=www.one.gob.do |date= |access-date=12 November 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627163434/https://www.one.gob.do/datos-y-estadisticas/temas/censos/poblacion-y-vivienda/2022/ |archive-date=27 June 2024 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|88}}
| {{هېواد بيرغ|United Arab Emirates}}
| {{n+p|10678556|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://fcsa.gov.ae/ar-ae/Pages/Statistics/Statistics-by-Subject.aspx#/%3Fyear=&amp;folder=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;subject=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9 |title=Statistics by Subject |website=fcsa.gov.ae |access-date=29 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200704064240/https://fcsa.gov.ae/ar-ae/Pages/Statistics/Statistics-by-Subject.aspx |archive-date=4 July 2020}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|89}}
| {{هېواد بيرغ|Portugal}}
| {{n+p|10639726|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| 2023 estimate&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ine.pt/xportal/xmain?xpid=INE&amp;xpgid=ine_destaques&amp;DESTAQUESdest_boui=645507713&amp;DESTAQUESmodo=2|title=População residente ultrapassa os 10,6 milhões – 2023|website=ine.pt|publisher=[[Instituto Nacional de Estatística (Portugal)|INE]]|access-date=18 June 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|90}}
| {{هېواد بيرغ|Sweden}}
| {{n+p|10588230|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 November 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-statistics |title=Population statistics |website=scb.se |access-date=12 November 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|91}}
| {{هېواد بيرغ|Greece}}
| {{n+p|10400720|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Estimated Population and Migration Flows, 2024 |url=https://www.statistics.gr/documents/20181/b248e72c-2917-bdae-1d15-98d22787adb7 |publisher=[[Hellenic Statistical Authority]] |access-date=8 January 2025 |location=Piraeus |date=31 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|92}}
| {{هېواد بيرغ|Tajikistan}}
| {{n+p|10277100|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stat.tj/ |title=Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон / Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон |website=www.stat.tj |access-date=21 July 2024 |archive-date=13 December 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091213094447/https://www.stat.tj/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|93}}
| {{هېواد بيرغ|Azerbaijan}}
| {{n+p|10218536|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 November 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;*right corner →*{{cite web |url=https://www.azstat.gov.az/portal/?lang=en |title=Number of Population |publisher=[[State Statistics Committee|Azerbaijan Statistical Information Service (ASIS)]] |website=www.azstat.gov.az/portal/?lang=az |access-date=21 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|94}}
| {{هېواد بيرغ|Israel}}
| {{n+p|10026900|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2024|abbr=on}}
| National monthly estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.cbs.gov.il/en/Statistics/Pages/Generators/Time-Series-DataBank.aspx?r=ea3bd53b-b8ef-4c4a-8f6f-8eb5e8cdb84f&amp;uptodate=1 |title = Time Series DataBank |date = |website = cbs.gov.il |access-date = 9 December 2024 }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes [[East Jerusalem]] and the [[Golan Heights]]. Also includes [[Israeli settlement|Israeli settlers]] within [[Area C (West Bank)|Area C]] of the [[West Bank]].}}
|-

| {{nts|95}}
| {{هېواد بيرغ|Honduras}}
| {{n+p|9892632|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ine.gob.hn/publicaciones/Censos/Censo_2013/09Tomo-IX-Proyecciones-de-Poblacion/Cuadros%20xls/1.pdf |title=TOMO: HONDURAS: PROYECCIONES DE POBLACIÓN 2013–2050 |website=INE – Instituto Nacional de Estadística Honduras |access-date=2 July 2024 |archive-date=5 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230405210701/https://www.ine.gob.hn/publicaciones/Censos/Censo_2013/09Tomo-IX-Proyecciones-de-Poblacion/Cuadros%20xls/1.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||

|-
| {{nts|96}}
| {{هېواد بيرغ|Hungary}}
| {{n+p|9540000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ksh.hu/stadat_files/nep/en/nep0001.html |title=22.1.1.1. Main indicators of population and vital events|publisher=Hungarian Central Statistical Office (KSH) |website=www.ksh.hu |access-date=6 February 2025 |archive-date=15 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190215153106/http://www.ksh.hu/docs/eng/xstadat/xstadat_annual/i_wdsd001.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|97}}
| {{هېواد بيرغ|Austria}}
| {{n+p|9198124|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statistik.at/en/statistics/population-and-society/population/population-stock/population-at-beginning-of-year/quarter |title=Population at beginning of year/quarter |website=www.statistik.at |access-date=10 August 2023 |archive-date=12 June 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150612161754/http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|98}}
| {{هېواد بيرغ|Belarus}}
| {{n+p|9155978|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://dataportal.belstat.gov.by/Indicators/Preview?key=144299 |title=Population at the beginning of 2022 |website=belstat.gov.by |access-date=3 August 2022 |archive-date=5 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230105133324/http://dataportal.belstat.gov.by/Indicators/Preview?key=144299 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|99}}
| {{هېواد بيرغ|Switzerland}}
| {{n+p|9027859|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/bevoelkerung.gnpdetail.2024-0542.html |title=Bevölkerungsstand am Ende des 3. Quartals 2024 |language=de |date=4 December 2024|publisher=Bundesamt für Statistik |website=bfs.admin.ch |access-date=9 December 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|100}}
| {{هېواد بيرغ|Sierra Leone}}
| {{n+p|8884032|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite report|url=https://www.statistics.sl/images/StatisticsSL/Documents/Census/2015/sl_2015_phc_thematic_report_on_population_projections.pdf |title=Sierra Leone 2015 Population and Housing Census – Thematic Report on Population Projections|author=Gershon P. Y. Togoh|author2=Abu Bakarr Turay|author3=Allieu Komba |date=Oct 2017|publisher=Statistics Sierra Leone |website =www.statistics.sl |access-date=18 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191113162606/https://www.statistics.sl/images/StatisticsSL/Documents/Census/2015/sl_2015_phc_thematic_report_on_population_projections.pdf |archive-date=13 November 2019 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|101}}
| {{هېواد بيرغ|Togo}}
| {{n+p|8095498|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|8 November 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite press release |url=https://inseed.tg/wp-content/uploads/2023/04/Communique_de_presse_Resultats_RGPH5_20230404.pdf |title=Resultats RGPH5 |language=fr |website=inseed.tg |access-date=20 April 2023 |archive-date=18 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230418035453/https://inseed.tg/wp-content/uploads/2023/04/Communique_de_presse_Resultats_RGPH5_20230404.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|102}}
| {{هېواد بيرغ|Laos}}
| {{n+p|7546000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://laosis.lsb.gov.la/majorIndicators.do?paramGrpId=all |title = Distribution of citizens by gender and age group |website = laosis.lsb.gov.la |access-date = 21 November 2024 |archive-date = 20 September 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230920122809/https://laosis.lsb.gov.la/majorIndicators.do?paramGrpId=all |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Hong Kong}} (China)
| {{n+p|7531800|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}}
|| {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.censtatd.gov.hk/hkstat/sub/so20.jsp |title=Population – Overview &amp;#124; Census and Statistics Department |website=www.censtatd.gov.hk |access-date=22 August 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|103}}
| {{هېواد بيرغ|Libya}}
| {{n+p|7381023|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=2 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|104}}
| {{هېواد بيرغ|Kyrgyzstan}}
| {{n+p|7161900|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stat.gov.kg/ru/statistics/naselenie/ |title=Население |access-date=12 November 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|105}}
| {{هېواد بيرغ|Turkmenistan}}
| {{n+p|7057841|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|17 December 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stat.gov.tm/ |title=Итоги сплошной переписи населения и жилищного фонда Туркменистана 2022 года |date=14 July 2023 |website=www.stat.gov.tm/ |access-date=21 September 2023 |archive-date=20 July 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230720125616/https://www.stat.gov.tm/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|106}}
| {{هېواد بيرغ|Nicaragua}}
| {{n+p|6803886|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.inide.gob.ni/docs/Anuarios/Anuario2022/ANUARIO_ESTADISTICO2022.pdf |title=Anuario Estadístico 2022 |website=www.inide.gob.ni |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|107}}
| {{هېواد بيرغ|Serbia}}
| {{n+p|6605168|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stat.gov.rs/en-US |title=Population |publisher=Statistical Office of the Republic of Serbia (РЗС) |website=www.stat.gov.rs |access-date=2 July 2024 |language=en |archive-date=13 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231013224848/https://stat.gov.rs/en-US |url-status=live }}&lt;/ref&gt;|| {{efn|Excludes [[Kosovo]].}}
|-

| {{nts|108}}
| {{هېواد بيرغ|Central African Republic}}
| {{n+p|6470307|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.icasees.org/index.php/actualites/population-de-la-republique-centrafricaine-en-2021-et-2024 |title = Population of the central African Republic in 2021 and 2024 |date = 14 May 2024 |website = icasees.org |access-date = 5 September 2024 |archive-date = 29 May 2024 |archive-url = https://web.archive.org/web/20240529142921/https://www.icasees.org/index.php/actualites/population-de-la-republique-centrafricaine-en-2021-et-2024 |url-status = dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|109}}
| {{هېواد بيرغ|Bulgaria}}
| {{n+p|6445481|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| Official annual estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.nsi.bg/bg/content/19806/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81%D1%8A%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%BA%D1%8A%D0%BC-7-%D1%81%D0%B5%D0%BF%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B2%D1%80%D0%B8-2021-%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0 |title=Население към 7 септември 2021 година |date=3 October 2022|language=Bulgarian |website=www.nsi.bg |access-date=21 February 2022 |archive-date=3 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221003102110/https://nsi.bg/bg/content/19806/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81%D1%8A%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%BA%D1%8A%D0%BC-7-%D1%81%D0%B5%D0%BF%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B2%D1%80%D0%B8-2021-%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|110}}
| {{هېواد بيرغ|El Salvador}}
| {{n+p|6351000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digestyc.gob.sv/index.php/temas/des/ehpm/publicaciones-ehpm.html?download=488%3Aestimaciones-y-proyecciones-de-poblacion |title=El Salvador: Estimatciones y proyecciones de población nacional 2005–2050 departamental 2005–2025 |website=www.digestyc.gob.sv |access-date=29 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200422071030/http://www.digestyc.gob.sv/index.php/temas/des/ehpm/publicaciones-ehpm.html?download=488%3Aestimaciones-y-proyecciones-de-poblacion |archive-date=22 April 2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|111}}
| {{هېواد بيرغ|Republic of the Congo}}
| {{n+p|6142180|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|17 May 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ins-congo.cg/download/resultats-preliminaires/?wpdmdl=4068&amp;amp;refresh=65af84d0d8a631706001616 |title= Le cinquième Recensement Général de la Population et de l'habitation du Congo (RGPH-5) / pg.VIII |publisher=INS Congo |website=www.ins-congo.cg |date=29 December 2023 |access-date=23 January 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|112}}
| {{هېواد بيرغ|Paraguay}}
| {{n+p|6109644|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 November 2022|abbr=on}}
| Preliminary census result&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.abc.com.py/nacionales/2023/08/31/paraguay-tiene-6109644-de-habitantes-segun-el-ultimo-censo-de-poblacion-y-viviendas/ |title=Paraguay has 6,109,644 inhabitants, according to the last Census |date=31 August 2023 |website=ABC Color|language=ES |access-date=4 September 2023 |archive-date=5 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230905110622/https://www.abc.com.py/nacionales/2023/08/31/paraguay-tiene-6109644-de-habitantes-segun-el-ultimo-censo-de-poblacion-y-viviendas/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||

|-
| {{nts|113}}
| {{هېواد بيرغ|Singapore}}
| {{n+p|6036900|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.singstat.gov.sg/find-data/search-by-theme/population/population-and-population-structure/latest-data |title=Singapore Department of Statistics (DOS) |website=www.singstat.gov.sg |access-date=28 September 2024}}&lt;/ref&gt; ||

|-
| {{nts|114}}
| {{هېواد بيرغ|Denmark}}
| {{n+p|5989985|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dst.dk/en/Statistik/emner/befolkning-og-valg/befolkning-og-befolkningsfremskrivning/folketal |title=Population figures |website=www.dst.dk |access-date=16 February 2024}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the [[Faroe Islands]] and [[Greenland]].}}
|-

| {{nts|115}}
| {{هېواد بيرغ|Finland}}
| {{n+p|5636521|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 November 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref name=&quot;pxnet2.stat.fi&quot;&gt;{{cite web |url=https://pxdata.stat.fi/PXWeb/pxweb/en/StatFin/StatFin__vamuu/statfin_vamuu_pxt_11lj.px |title=Statistics Finland – Population – Preliminary population statistics |website=statfin.stat.fi |access-date=25 December 2024 }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes [[Åland]].}}
|-

| {{nts|116}}
| {{هېواد بيرغ|Norway}}
| {{n+p|5585044|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ssb.no/en |title=2020-01-01 |website=ssb.no |access-date=22 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180526091639/https://www.ssb.no/en/ |archive-date=26 May 2018 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Includes [[Svalbard]].}}
|-

| {{nts|117}}
| {{هېواد بيرغ|Lebanon}}
| {{n+p|5490000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.citypopulation.de/en/lebanon/cities/ |title = Lebanese Republic |date = 2 March 2019 |website = City Population |access-date = 16 May 2023 |archive-date = 20 September 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230920133612/https://www.citypopulation.de/en/lebanon/cities/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|118}}
| {{هېواد بيرغ|Palestine}}
| {{n+p|5483450|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://pcbs.gov.ps/statisticsIndicatorsTables.aspx?lang=ar&amp;table_id=676 |title=عدد السكان المقدر في فلسطين منتصف العام حسب المحافظة، 1997–2026 |website =www.pcbs.gov.ps |access-date=1 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207112247/https://pcbs.gov.ps/statisticsIndicatorsTables.aspx?lang=ar&amp;table_id=676 |archive-date=7 December 2022 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes [[East Jerusalem]] or [[Israeli settlement]]s in the [[West Bank]].}}
|-

| {{nts|119}}
| {{هېواد بيرغ|Slovakia}}
| {{n+p|5421272|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://slovak.statistics.sk/wps/portal/ext/products/informationmessages/inf_sprava_detail/!ut/p/z1/tVLLktowEPyWHHyUNbYkS-RmtoIxUFQM2IAuKT8EKIDsNY7J5utjJ1uVyiYLm0PmMjp0q6dnGku8wdKkrd6njS5NesITLHV2tq_52QabCw6Ec0FdOvAYIR1665uMiD2WtdqpWtX2obw0eKOMfdVHXalCp3ZZ7_-G_FKf8ObQNNXlvQUWvKRY0ItL71PEQzEcOj7AcEYgnEyX8_HDyA1i1v-qPz8-Sh_LvDSN-tpJl9klPSBlkDY7lB4bC7pHWZ87R61R6FLVaftkQXtRzbHrRKUuLTKBGM89RBXNUMYIQ8Cg6DopKBd4i7eSvzqIw_ESSyyrXBd4W-x24KjCQ4OCCkRdUqBUMIJcjw-YGrhOLgCvW62uODb9XCe8VKa3ctvr-h6g3xW8Uj685Ith4kLI5wtnGkXB1KE_-H4URctZkkCQuCMIiRPAPI47Me-Zf0PgTfyHwB9TPgMQs4BB6I_jxSAiBHzyNv6v-eeLDxCu_I_BYkIdoOz3rPxp7yf_hsCdrCX9iXPTVM0Bb_9HyP4xQT3-hqGV9wy4tfF7mRkDrs5r0Ygn8m21Gx9Oo74m7RwdF8J_9x2gbZaf/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/ |title=Stock of population in the SR on 30 September 2024 |publisher=Statistical Office of the Slovak Republic |website=slovak.statistics.sk |date=29 November 2024 |access-date=29 November 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|120}}
| {{هېواد بيرغ|Ireland}}
| {{n+p|5380300|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2024|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cso.ie/en/releasesandpublications/ep/p-pme/populationandmigrationestimatesapril2024/ |title=Population and Migration Estimates, April 2024 |website=www.cso.ie |date=27 August 2024 |access-date=15 September 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|121}}
| {{هېواد بيرغ|New Zealand}}
| {{n+p|5348600|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.stats.govt.nz/indicators/population-of-nz/ |title = Estimated population of NZ |date = 20 November 2024 |website = stats.govt.nz |access-date = 21 November 2024 |archive-date = 26 April 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230426102243/https://www.stats.govt.nz/indicators/population-of-nz/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes the two self-governing associated states of the [[Cook Islands]] and [[Niue]], and the dependent territory of [[Tokelau]].}}
|-

| {{nts|122}}
| {{هېواد بيرغ|Costa Rica}}
| {{n+p|5309625|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://inec.cr/es/tematicas/listado?topics=91%252C646 |title=Estadísticas demográficas. 2011 – 2025. Proyecciones nacionales. Población total proyectada al 30 de junio por grupos de edades, según región de planificación y sexo |website=www.inec.go.cr |access-date=2 July 2024 |archive-date=20 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230920124541/https://inec.cr/es/tematicas/listado?topics=91%252C646 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|125}}
| {{هېواد بيرغ|Oman}}
| {{n+p|5268072|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ncsi.gov.om/Elibrary/LibraryContentDoc/bar_20-1-2025%20indd-Final_afdf97ec-1849-4b7c-8731-36680c9f8160.pdf |title=Monthly Statistical Bulletin: January 2025 |website=ncsi.gov.om |date=20 January 2025 |access-date=6 February 2025 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|124}}
| {{هېواد بيرغ|Liberia}}
| {{n+p|5248621|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 November 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://liberia.un.org/en/220493-liberia-announces-provisional-results-its-5th-national-population-and-housing-census |title=Liberia announces provisional results of its 5th National Population and Housing Census |publisher=United Nations Liberia |website=www.liberia.un.org |date=23 February 2023 |access-date=14 October 2023 |archive-date=24 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230324043346/https://liberia.un.org/en/220493-liberia-announces-provisional-results-its-5th-national-population-and-housing-census |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|125}}
| {{هېواد بيرغ|Mauritania}}
| {{n+p|4927532|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|25 December 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ansade.mr/wp-content/uploads/2024/09/Depliant-RGPH5-1.pdf |title=Recensement Général de la Population et de l'Habitat (RGPH-5 2023) |publisher=ANSADE – Mauritanie |website=www.ansade.mr |date=September 2024 |access-date=23 October 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|126}}
| {{هېواد بيرغ|Kuwait}}
| {{n+p|4913271|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.csb.gov.kw/Default_EN |title=Population Estimates at the beginning of 2024 |website=www.csb.gov.kw |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|127}}
| {{هېواد بيرغ|Panama}}
| {{n+p|4064780|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|8 January 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.inec.gob.pa/archivos/P053342420231009161532Comentarios_Poblacion%20RFB%202023%20VF.pdf |title=Censos década – 2023 |publisher=[[:es:Instituto Nacional de Estadística y Censo (Panamá)|INEC de Panamá]] |website=www.inec.gob.pa |date=9 October 2023 |access-date=9 March 2023}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|128}}
| {{هېواد بيرغ|Croatia}}
| {{n+p|3859686|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://podaci.dzs.hr/2024/en/76805 |title = POPULATION ESTIMATE OF THE REPUBLIC OF CROATIA, 2023 |website = podaci.dzs.hr |date = 6 September 2024 |access-date = 15 September 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|129}}
| {{هېواد بيرغ|Georgia}}
| {{n+p|3694600|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://geostat.ge/en |title=National Statistics Office of Georgia |website=www.geostat.ge |access-date=25 May 2023 |archive-date=28 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230528115010/https://www.geostat.ge/en |url-status=live}}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes [[Abkhazia]] (242,862, census 2011) and [[South Ossetia]] (53,559, census 2015).}}
|-

| {{nts|130}}
| {{هېواد بيرغ|Eritrea}}
| {{n+p|3535603|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=2 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|131}}
| {{هېواد بيرغ|Mongolia}}
| {{n+p|3504741|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.nso.mn/ |title=Unified Database of Statistics |website=nso.mn |access-date=19 June 2023 |archive-date=27 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180927122656/http://www.nso.mn/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|132}}
| {{هېواد بيرغ|Uruguay}}
| {{n+p|3444263|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|27 November 2023|abbr=on}}
| 2023 National census&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ine.gub.uy/web/guest/estimaciones-y-proyecciones |title=Estimaciones y Proyecciones – Instituto Nacional de Estadística |website=www.ine.gub.uy |access-date=10 August 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322200708/http://www.ine.gub.uy/web/guest/estimaciones-y-proyecciones |archive-date=22 March 2019 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|133}}
| {{هېواد بيرغ|Bosnia and Herzegovina}}
| {{n+p|3264873|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.rzs.rs.ba/ |title=Republika Srpska Institute of Statistics |website=rzs.rs.ba |access-date=19 June 2023 |archive-date=16 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200916034658/https://rzs.rs.ba/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://fzs.ba/index.php/procjena-broja-stanovnika/ |title=Population estimation |website=fzs.ba |access-date=19 June 2023 |archive-date=19 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230619201152/https://fzs.ba/index.php/procjena-broja-stanovnika/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Puerto Rico}} (US)
| {{n+p|3203295|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| Annual projection&lt;ref name=&quot;census&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.census.gov/quickfacts/PR |publisher=[[United States Census Bureau]] |title=Quick Facts Puerto Rico |date=25 November 2024 |access-date=25 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|134}}
| {{هېواد بيرغ|Armenia}}
| {{n+p|3067400|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.armstat.am/en/?nid=12&amp;id=19001&amp;submit=Search |title=Time series / Statistical Committee of the Republic of Armenia |website=www.armstat.am |access-date=25 December 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|135}}
| {{هېواد بيرغ|Namibia}}
| {{n+p|3022401|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|24 September 2023|abbr=on}}
| 2023 National census&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://census.nsa.org.na/ |title=Namibia – Census (2023) |publisher=Namibia Statistics Agency |website=www.census.nsa.org.na |access-date=18 April 2024 |archive-date=13 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313094106/https://census.nsa.org.na/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|136}}
| {{هېواد بيرغ|Lithuania}}
| {{n+p|2897430|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://osp.stat.gov.lt/ |title=Pradžia – Oficialiosios statistikos portalas |website=osp.stat.gov.lt |access-date=11 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|137}}
| {{هېواد بيرغ|Qatar}}
| {{n+p|2857822|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.psa.gov.qa/en/statistics1/pages/topicslisting.aspx?parent=Population&amp;child=Population |title=Population |website=psa.gov.qa |access-date=3 July 2024 |archive-date=19 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230619201210/https://www.psa.gov.qa/en/statistics1/pages/topicslisting.aspx?parent=Population&amp;child=Population |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|138}}
| {{هېواد بيرغ|Jamaica}}
| {{n+p|2825544|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2019|abbr=on}}
| National projection&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statinja.gov.jm/Demo_SocialStats/PopulationStats.aspx |title=Population Statistics |access-date=19 June 2023 |website=statinja.gov.jm |archive-date=6 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230306205719/https://statinja.gov.jm/Demo_SocialStats/PopulationStats.aspx |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|139}}
| {{هېواد بيرغ|Moldova}}
| {{n+p|2423300|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statistica.gov.md/en/statistic_indicator_details/25 |title=Population |publisher=Biroului Național de Statistică (BNS) |website=statistica.gov.md |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes [[Transnistria]].}}
|-

| {{nts|140}}
| {{هېواد بيرغ|Gambia}}
| {{n+p|2417471|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| National projection&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gbosdata.org/data/40-population-and-household-characteristics/1653-population-total |title=Population – Total |access-date=25 May 2023 |archive-date=11 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230511134924/https://www.gbosdata.org/data/40-population-and-household-characteristics/1653-population-total |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|141}}
| {{هېواد بيرغ|Botswana}}
| {{n+p|2410338|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statsbots.org.bw/sites/default/files/publications/Botswana%20Population%20Projections%202011_2026.pdf |title=Botswana Population Projections 2011–2026 |website=www.statsbots.org.bw |access-date=20 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033845/http://www.statsbots.org.bw/sites/default/files/publications/Botswana%20Population%20Projections%202011_2026.pdf |archive-date=12 April 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|142}}
| {{هېواد بيرغ|Gabon}}
| {{n+p|2408586|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statgabon.ga/wp-content/uploads/2020/08/Rapport-Projection_Final.pdf |title=Projection de la Population Gabon 2019–2025 |website=www.statgabon.ga |access-date=3 July 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210429022734/https://www.statgabon.ga/wp-content/uploads/2020/08/Rapport-Projection_Final.pdf |archive-date=29 April 2021 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|143}}
| {{هېواد بيرغ|Albania}}
| {{n+p|2402113|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|18 September 2023|abbr=on}}
| 2023 national census&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.instat.gov.al/en/themes/demography-and-social-indicators/population/publication/2023/population-of-albania-on-1st-january-2023/ |title=Population in Albania, 1 Jan 2023 |access-date=10 August 2023 |archive-date=20 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230920124542/https://www.instat.gov.al/en/themes/demography-and-social-indicators/population/publication/2023/population-of-albania-on-1st-january-2023/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|144}}
| {{هېواد بيرغ|Lesotho}}
| {{n+p|2306000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.citypopulation.de/en/lesotho/ |title = Lesotho |date = 8 April 2023 |website = City Population |access-date = 26 June 2023 |archive-date = 19 May 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230519091617/https://citypopulation.de/en/lesotho/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|145}}
| {{هېواد بيرغ|Slovenia}}
| {{n+p|2129052|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stat.si/statweb |title=Prebivalci Slovenije |website=www.stat.si |access-date=6 February 2025 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|146}}
| {{هېواد بيرغ|Latvia}}
| {{n+p|1853400|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 December 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://data.stat.gov.lv/pxweb/en/OSP_PUB/START__POP__IR__IRS/IRS010m/ |title=IRS010m. Population and main dataSw of vital statistics 1995M01 – 2024M12 |website=Statistikas datubāzes |access-date=6 February 2025 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|147}}
| {{هېواد بيرغ|North Macedonia}}
| {{n+p|1826247|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 |title=Population |website= State Statistical Office |access-date=22 August 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|148}}
| {{هېواد بيرغ|Guinea-Bissau}}
| {{n+p|1781308|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.stat-guinebissau.com/ |title = National Institute of Statistics of Guinea-Bissau |website = stat-guinebissau |access-date = 4 July 2023 |archive-date = 21 July 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230721231946/https://www.stat-guinebissau.com/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|149}}
| {{هېواد بيرغ|Bahrain}}
| {{n+p|1588670|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://bahrain.opendatasoft.com/explore/dataset/03-mid-year-population-by-nationality-and-sex/table/?disjunctive.sex&amp;sort=-year |title = Mid-Year Population |date =  |website = bahrain.opendatasoft.com |access-date = 3 October 2024 |archive-date = 1 September 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230901001907/https://bahrain.opendatasoft.com/explore/dataset/03-mid-year-population-by-nationality-and-sex/table/?disjunctive.sex&amp;sort=-year |url-status = dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Kosovo}}
| {{n+p|1585566|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|4 April 2024|abbr=on}}
| 2024 national census&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://askapi.rks-gov.net/Custom/31bc24d2-45e4-4eb5-a567-405f4bdd197f.pdf |title=ReKos 2024 (pg. 32-35) |publisher=[[Kosovo Agency of Statistics]] (ASK) |website=www.ask.rks-gov.net |language=Albanian |date=19 December 2024 |access-date=20 December 2024 |archive-date=13 February 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250213121912/https://askapi.rks-gov.net/Custom/31bc24d2-45e4-4eb5-a567-405f4bdd197f.pdf |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; || 
|-

| {{nts|150}}
| {{هېواد بيرغ|Equatorial Guinea}}
| {{n+p|1558160|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.inege.gq/ |title=INEGE |website=www.inege.gq |access-date=25 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170420050225/http://www.inege.gq/ |archive-date=20 April 2017 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||

|-

| {{nts|151}}
| {{هېواد بيرغ|Estonia}}
| {{n+p|1374687|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web|title=Population figure|url=https://www.stat.ee/et |access-date=20 April 2023 |archive-date=1 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230401052333/https://www.stat.ee/et/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|152}}
| {{هېواد بيرغ|East Timor}}
| {{n+p|1373024|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://timor-leste.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/2015%20Population%20Projection%20Report_0.pdf |title=Analytical Report on Population Projection |website=timor-leste.unfpa.org |access-date=3 July 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200802031357/https://timor-leste.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/2015%20Population%20Projection%20Report_0.pdf |archive-date=2 August 2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|153}}
| {{هېواد بيرغ|Trinidad and Tobago}}
| {{n+p|1368333|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://cso.gov.tt/subjects/population-and-vital-statistics/population/ |title=Population |website=cso.gov.tt |date=15 August 2023 |access-date=12 November 2024 |archive-date=6 December 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191206192934/https://cso.gov.tt/subjects/population-and-vital-statistics/population/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|154}}
| {{هېواد بيرغ|Mauritius}}
| {{n+p|1259509|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statsmauritius.govmu.org/Pages/Statistics/By_Subject/Population/SB_Population.aspx|publisher=Statistics Mauritius |title=Population and Vital Statistics |date=29 August 2024 |website=statsmauritius.govmu.org |access-date=15 September 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|155}}
| {{هېواد بيرغ|Eswatini}}
| {{n+p|1235549|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://ccm.org.sz/documents/reports/hiv/Population-Projections-Report-2007-2030.pdf |title =Swaziland Population Projections 2007–2030 |at = p20 |date = 1 July 2015 |website = ccm.org.sz |access-date = 3 July 2024 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150723224521/http://ccm.org.sz/documents/reports/hiv/Population-Projections-Report-2007-2030.pdf |archive-date = 23 July 2015 |url-status = dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|156}}
| {{هېواد بيرغ|Djibouti}}
| {{n+p|1066809|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|20 May 2024|abbr=on}}
| د ۲۰۲۴ ز کال د سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |title=RGPH-3 (2024) |url=https://firebasestorage.googleapis.com/v0/b/instad-dj.appspot.com/o/RGPH%2F0%2FCommunication%20sur%20les%20resultats%20provisoires.pdf?alt=media&amp;token=d0d87288-b07d-4369-9892-14ee23b93f5a |publisher=Institut National de la Statistique de Djibouti (INSD) |website=www.instad.dj |access-date=3 December 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|157}}
| {{هېواد بيرغ|Cyprus}}
| {{n+p|918100|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 October 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.cystat.gov.cy/el/PressRelease?id=66207 |title = Census of Population and Housing 2021 |date = 26 November 2021 |website = cystat.gov.cy |access-date = 29 June 2023 |archive-date = 6 August 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220806221137/https://www.cystat.gov.cy/el/PressRelease?id=66207 |url-status = live }}&lt;/ref&gt; || {{efn|Excludes [[Northern Cyprus]].}}
|-

| {{nts|158}}
| {{هېواد بيرغ|Fiji}}
| {{n+p|900869|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statsfiji.gov.fj/ |title=BULA and Welcome |website=www.statsfiji.gov.fj |access-date=27 April 2023 |archive-date=8 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408072353/https://www.statsfiji.gov.fj/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|159}}
| {{هېواد بيرغ|Comoros}}
| {{n+p|900141|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|2024|abbr=on}}
| 2024 CIA Factbook est.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/comoros/#people-and-society |title=CIA World Factbook Comoros}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|160}}
| {{هېواد بيرغ|Bhutan}}
| {{n+p|777224|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.nsb.gov.bt/publication/files/pub2wc8278bd.pdf |title=Population Projections Bhutan 2017–2047 |website=www.nsb.gov.bt |access-date=23 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190128191433/http://www.nsb.gov.bt/publication/files/pub2wc8278bd.pdf |archive-date=28 January 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|161}}
| {{هېواد بيرغ|Guyana}}
| {{n+p|772975|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statisticsguyana.gov.gy/subjects/demography-vital-and-social-statistics/year-end-and-mid-year-population-estimates-by-sex-guyana-1992-to-2021/ |title=Year-end and Mid-year Population Estimates by Sex, Guyana: 1992 to 2021 |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-
| {{nts|162}}
| {{هېواد بيرغ|Solomon Islands}}
| {{n+p|750325|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.statistics.gov.sb/statistics/social-statistics/population |title = Population |website = www.statistics.gov.sb |access-date = 3 July 2024 |archive-date = 30 June 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220630191359/https://statistics.gov.sb/statistics/social-statistics/population |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Macau}} (China)
| {{n+p|686600|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}}
|| {{dts|30 September 2024|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dsec.gov.mo/ts/#!/step2/KeyIndicator/en-US/240 |title=DSEC – 統計數據庫 |website=www.dsec.gov.mo |access-date=17 November 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|163}}
| {{هېواد بيرغ|Luxembourg}}
| {{n+p|672050|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statistiques.public.lu/dam-assets/actualite/2024/stn16-pop-2024/stn16-2024-population-2024-v20.pdf |title=Une croissance démographique réduite en 2023 |date=18 April 2024 |website=statistiques.public.lu |language=fr}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|164}}
| {{هېواد بيرغ|Montenegro}}
| {{n+p|623633|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 October 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.monstat.org/eng/page.php?id=1990&amp;pageid=1758 |title=The 2023 Census of Population, Households, and Dwellings – Releases |website=www.monstat.org |access-date=12 November 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|165}}
| {{هېواد بيرغ|Suriname}}
| {{n+p|616500|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statistics-suriname.org/en/population-statistics-2/ |title=Population Statistics |date=15 August 2019|publisher=Statistics-Suriname.org |access-date=20 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200328181226/https://statistics-suriname.org/en/population-statistics-2/ |archive-date=28 March 2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغicon image|Flag of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg}} [[Western Sahara]]
| {{n+p|590506|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref&gt;{{Cite web |title=World Population Prospects 2024 |url=https://population.un.org/wpp/ |access-date=2 August 2024 |website=population.un.org |publisher=[[United Nations Department of Economic and Social Affairs]]}}&lt;/ref&gt; || {{efn|{{Western Sahara-note}}}}
|-

| {{nts|166}}
| {{هېواد بيرغ|Malta}}
| {{n+p|542051|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://nso.gov.mt/intercensal-population-revisions-2012-2021/ |title = Population and migration: 2012–2022 |date = 26 January 2024 |website = nso.gov.mt |access-date = 23 June 2024 |archive-date = 14 July 2024 |archive-url = https://web.archive.org/web/20240714135358/https://nso.gov.mt/intercensal-population-revisions-2012-2021/ |url-status = dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|167}}
| {{هېواد بيرغ|Maldives}}
| {{n+p|515132|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|13 September 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://census.gov.mv/2022/wp-content/uploads/2023/07/WPD2023.pdf |title = Census 2022: Combined Summary |date = 11 July 2022 |website = census.gov.mv |access-date = 14 March 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|168}}
| {{هېواد بيرغ|Cape Verde}}
| {{n+p|491233|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|16 June 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ine.cv/ine_censos_quadros_category/censo-2021/ |title=CENSO 2021 |publisher=ine.cv |access-date=23 September 2023 |archive-date=27 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327051422/https://ine.cv/ine_censos_quadros_category/censo-2021/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Northern Cyprus}}
| {{n+p|476214|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://stat.gov.ct.tr/HABERLER/n252fus-projeksiyonlar%c4%b1-2019-2023 |title = Population Projections 2019–2023 |date = 11 November 2024 |website = stat.gov.ct.tr |access-date = 12 November 2024}}&lt;/ref&gt; || {{efn|''De facto'' independent, ''de jure'' part of [[Cyprus]].}}
|-

| {{nts|169}}
| {{هېواد بيرغ|Brunei}}
| {{n+p|450500|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://deps.mofe.gov.bn/SitePages/National%20Statistics.aspx |title=National Statistics |website=www.deps.mofe.gov.bn |access-date=12 November 2024 |archive-date=3 September 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240903110213/https://deps.mofe.gov.bn/SitePages/National%20Statistics.aspx |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|170}}
| {{هېواد بيرغ|Belize}}
| {{n+p|410919|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Statistical Institute of Belize Presents Key Finding of the 2022 Population and Housing Census |website=Statistical Institute of Belize|date=8 April 2024 |url=https://sib.org.bz/statistics/population/ |access-date=2 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240409065601/https://sib.org.bz/press-release_census-launch/ |archive-date=9 April 2024 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|171}}
| {{هېواد بيرغ|Bahamas}}
| {{n+p|398165|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|4 April 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.bahamas.gov.bs/wps/wcm/connect/433f799e-c62e-4226-90b8-720840352337/Handout+2022+CENSUS+25+October+2024.pdf?MOD=AJPERES |title=Census of Population and Housing 2022 – Official Census Results and Data Highlights |access-date=12 November 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|172}}
| {{هېواد بيرغ|Iceland}}
| {{n+p|389450|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2025|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statice.is/publications/news-archive/inhabitants/population-in-the-4th-quarter-2024/ |title=Statistics – Population |publisher=Statistics Iceland (Hagstofa Íslands) |website=www.statice.is |date=4 February 2025 |access-date=6 February 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Transnistria}}
| {{n+p|360938|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://gov.md/ro/content/352-de-mii-de-locuitori-din-regiunea-transnistreana-detin-cetatenia-republicii-moldova-si |title=352 de mii de locuitori din regiunea Transnistreană dețin cetățenia Republicii Moldova și 362 de mii figurează în registrul de stat al populației |website=gov.md |date=20 January 2023 |access-date=12 February 2023 |archive-date=6 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230306235144/https://gov.md/ro/content/352-de-mii-de-locuitori-din-regiunea-transnistreana-detin-cetatenia-republicii-moldova-si |url-status=live}}&lt;/ref&gt; || {{efn|''De facto'' independent, ''de jure'' part of [[Moldova]].}}
|-

| {{nts|173}}
| {{هېواد بيرغ|Vanuatu}}
| {{n+p|321409|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref name = &quot;pacificdata&quot;&gt;{{cite web |url = https://stats.pacificdata.org/ |title = Pacific Data Hub Explorer |website = stats.pacificdata.org |access-date = 4 August 2024 |archive-date = 21 July 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230721002349/https://stats.pacificdata.org/ |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|French Polynesia}} (France)
| {{n+p|279890|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref name=&quot;pacificdata&quot; /&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|New Caledonia}} (France)
| {{n+p|268510|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.isee.nc/population/demographie |title=Bilan démographique 2022 : la Nouvelle-Calédonie perd 1 300 habitants |website=www.isee.nc/ |access-date=30 September 2023 |archive-date=13 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221113162110/https://www.isee.nc/population/demographie |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|174}}
| {{هېواد بيرغ|Barbados}}
| {{n+p|267800|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل| &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://stats.gov.bb/subjects/social-demographic-statistics/population-demography-statistics/vital-statistics-indicators-2022/ |title=Vital Statistic Indicators |access-date=15 June 2023 |archive-date=11 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230611031804/https://stats.gov.bb/subjects/social-demographic-statistics/population-demography-statistics/vital-statistics-indicators-2022/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Abkhazia}}
| {{n+p|244236|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://ugsra.org/ofitsialnaya-statistika.php?ELEMENT_ID=600 |title = Управление государственной статистики Республики Абхазия |website = ugsra.org |access-date = 27 October 2023 |archive-date = 29 March 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230329170012/https://ugsra.org/ofitsialnaya-statistika.php?ELEMENT_ID=600 |url-status = live }}&lt;/ref&gt; || {{efn|{{Abkhazia note}}}}
|-

| {{nts|175}}
| {{هېواد بيرغ|São Tomé and Príncipe}}
| {{n+p|228319|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2024|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ine.st/ |title=Instituto Nacional de Estatística |website=ine.st |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|176}}
| {{هېواد بيرغ|Samoa}}
| {{n+p|205557|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|6 November 2021|abbr=on}}
| Census 2021&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.sbs.gov.ws/ |title=POPULATION &amp; HOUSING CENSUS 2016 – 2021 |website=www.sbs.gov.ws |access-date=27 April 2023 |archive-date=22 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200322144201/https://www.sbs.gov.ws/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|177}}
| {{هېواد بيرغ|Saint Lucia}}
| {{n+p|184100|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.stats.gov.lc/ |title=Home |website=The Central Statistical Office of Saint Lucia |access-date=23 June 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Curacao|name=Curaçao}} (Netherlands)
| {{n+p|155826|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|2 September 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://senso.cbs.cw/cbs-presents-the-first-results-of-the-2023-census?language_content_entity=pap-cw |title=CBS Presents the First Results of the 2023 Census |date=4 June 2024 |access-date=16 July 2024 }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Guam}} (US)
| {{n+p|153836|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2020|abbr=on}}
| 2020 census result&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/guam/population-and-housing-unit-counts/guam-phc-table01.pdf |title=Population of Guam: 2010 and 2020 |website=www2.census.gov |access-date=29 January 2022 |archive-date=3 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211103005501/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/guam/population-and-housing-unit-counts/guam-phc-table01.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|178}}
| {{هېواد بيرغ|Seychelles}}
| {{n+p|121355|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.nbs.gov.sc/downloads/1620-mid-2024-estimated-resident-population/download |title=Mid 2024 Estimated Resident Population |website=www.nbs.gov.sc |access-date=16 September 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|179}}
| {{هېواد بيرغ|Kiribati}}
| {{n+p|120740|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref name=&quot;pacificdata&quot; /&gt; ||
|-

| {{nts|180}}
| {{هېواد بيرغ|Grenada}}
| {{n+p|112579|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2019|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://stats.gov.gd/subjects/population-2/annual-population-estimates-by-parish-and-sex-2011-to-2019/ |title = Annual Population Estimates by Parish and Sex, 2011 to 2019 |website = stats.gov.gd |access-date = 24 June 2023 | archive-url=https://web.archive.org/web/20230624211753/https://stats.gov.gd/subjects/population-2/annual-population-estimates-by-parish-and-sex-2011-to-2019/| archive-date=24 June 2023}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|181}}
| {{هېواد بيرغ|Saint Vincent and the Grenadines}}
| {{n+p|110872|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2022|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mid Year Total Population Estimates by Age and Sex, 2018 to 2022 |url=https://stats.gov.vc/subjects/population-and-demography/mid-year-total-population-estimates-by-age-and-sex/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422031423/https://stats.gov.vc/subjects/population-and-demography/mid-year-total-population-estimates-by-age-and-sex/ |archive-date=22 April 2023 |access-date=25 June 2023 |website=stats.gov.vc |publisher=Statistical Office, Government of Saint Vincent and the Grenadines |language=en-US}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Aruba}} (Netherlands)
| {{n+p|107566|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://cbs.aw/wp/index.php/2022/09/20/test-2/ |title=General characteristics of Aruba |website=cbs.aw |date=20 September 2022 |publisher=Central Bureau of Statistics Aruba |access-date=12 November 2024 }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|182}}
| {{هېواد بيرغ|Micronesia}}
| {{n+p|105754|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref name=&quot;pacificdata&quot; /&gt; ||
|-

| {{nts|183}}
| {{هېواد بيرغ|Antigua and Barbuda}}
| {{n+p|103603|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| National annual estimate&lt;ref&gt;{{cite web |title=National Annual estimate – Antigua and Barbuda; 2022 |url=https://statistics.gov.ag/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210111065316/https://statistics.gov.ag/wp-content/uploads/2017/12/Population-Projections-by-Age-Group-Annual-1991-2026.xlsx |archive-date=11 January 2021 |access-date=2 July 2024 |website=statistics.gov.ag}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Jersey}} (UK)
| {{n+p|103267|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|21 March 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.je/SiteCollectionDocuments/Government%20and%20administration/R%20CensusBulletin1%2020220413%20SJ.pdf |title=Bulletin 1: Population characteristics|first=States of|last=Jersey |website=gov.je |access-date=23 September 2023 |archive-date=13 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220413165711/https://www.gov.je/SiteCollectionDocuments/Government%20and%20administration/R%20CensusBulletin1%2020220413%20SJ.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|184}}
| {{هېواد بيرغ|Tonga}}
| {{n+p|100179|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2022|abbr=on}}
| National annual estimate&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tongastats.gov.to/ |title=Tonga Statistics Department &amp;#124; The official statistics provider for Tonga |access-date=16 November 2022 |archive-date=25 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210925121044/https://tongastats.gov.to/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|U.S. Virgin Islands}} (US)
| {{n+p|87146|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2020|abbr=on}}
| 2020 census result&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/us-virgin-islands/population-and-housing-unit-counts/us-virgin-islands-phc-table01.pdf |title=Population of the United States Virgin Islands: 2010 and 2020 |website=www2.census.gov |access-date=29 January 2022 |archive-date=14 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314154015/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/us-virgin-islands/population-and-housing-unit-counts/us-virgin-islands-phc-table01.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|185}}
| {{هېواد بيرغ|Andorra}}
| {{n+p|86931|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 November 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.estadistica.ad/portal/apps/sites/#/estadistica-en/pages/estadistiques-i-dades-detall?Idioma=en&amp;N2=605&amp;N3=606&amp;DV=1143 |title=Departament d'Estadística |website=www.estadistica.ad |access-date=11 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Cayman Islands}} (UK)
| {{n+p|84738|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population and Demographics 2023 |url=https://www.eso.ky/populationandvitalstatistics.html |access-date=29 November 2024 |website=www.eso.ky}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Isle of Man}} (UK)
| {{n+p|84530|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.im/media/1380987/isle-of-man-population-report-2023-updated-061123.pdf |title=Isle of Man Population Report 2023 |website=www.gov.im |access-date=29 November 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|186}}
| {{هېواد بيرغ|Dominica}}
| {{n+p|67408|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2017|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |date=2011 |title=End of year Population by Sex 2005 to 2017 |url=https://stats.gov.dm/subjects/demographic-statistics/end-of-year-population-by-sex-2005-to-2017/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20230331200204/https://stats.gov.dm/subjects/demographic-statistics/end-of-year-population-by-sex-2005-to-2017/ |archive-date=31 March 2023 |access-date=25 June 2023 |website=stats.gov.dm |publisher=Central Statistics Office of Dominica}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Bailiwick of Guernsey|name=Guernsey}} (UK)
| {{n+p|64781|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.gg/population |title=Population, Employment and Earnings |website=www.gov.gg |date=29 October 2024 |access-date=9 December 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Bermuda}} (UK)
| {{n+p|64055|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.bm/sites/default/files/Bermuda-Population-Projections-2016-2026.pdf |title=Bermuda Population Projections 2016–2026 |website=www.gov.bm |access-date=11 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033845/https://www.gov.bm/sites/default/files/Bermuda-Population-Projections-2016-2026.pdf |archive-date=12 April 2019 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Greenland}} (Denmark)
| {{n+p|56865|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| ملي درې مياشتنی اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://bank.stat.gl/pxweb/en/Greenland/Greenland__BE__BE85/BEXSTK3.px/?rxid=BEXSAT101-08-2020%2023:21:09 |title=Quarterly Population |date=1 August 2020|publisher=Statistics Greenland |website=bank.stat.gl |access-date=1 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201028062810/https://bank.stat.gl/pxweb/en/Greenland/Greenland__BE__BE85/BEXSTK3.px/?rxid=BEXSAT101-08-2020%2023:21:09 |archive-date=28 October 2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|South Ossetia}}
| {{n+p|56520|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2021|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ugosstat.ru/statisticheskij-sbornik-za-yanvar-dekabr-2021-g/ |title=В Цхинвале прошла пресс-конференция начальника Управления государственной статистики Южной Осетии Инала Тибилова |date=29 March 2022 |website=ugosstat.ru |access-date=11 February 2023 |archive-date=28 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230128005918/https://ugosstat.ru/statisticheskij-sbornik-za-yanvar-dekabr-2021-g/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; || {{efn|{{South Ossetia-note}}}}
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Faroe Islands}} (Denmark)
| {{n+p|54675|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 December 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://hagstova.fo/en/population/population/population |title=POPULATION |date=10 January 2025 |website=[[Statistics Faroe Islands]] |access-date=11 January 2025}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|187}}
| {{هېواد بيرغ|Saint Kitts and Nevis}}
| {{n+p|51320|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts| 2022|abbr=on}}
| د ۲۰۲۲ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://nia.gov.kn/wp-content/uploads/2024/06/Census-Report-2021-2022.docx |title=
THE POPULATION AND HOUSING CENSUS SUMMARY |access-date=16 July 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|American Samoa}} (US)
| {{n+p|49710|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2020|abbr=on}}
| 2020 census result&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/american-samoa/population-and-housing-unit-counts/american-samoa-phc-table01.pdf |title=Population of American Samoa: 2010 and 2020 |website=www2.census.gov |access-date=29 January 2022 |archive-date=6 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220206171554/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/american-samoa/population-and-housing-unit-counts/american-samoa-phc-table01.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Turks and Caicos Islands}} (UK)
| {{n+p|49309|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.tc/stats/ |title=2023 INDICATORS |website=www.gov.tc |access-date=3 July 2024 |archive-date=27 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190227182013/https://www.gov.tc/stats/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Northern Mariana Islands}} (US)
| {{n+p|47329|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 April 2020|abbr=on}}
| 2020 census result&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/commonwealth-of-the-northern-mariana-islands/population-and-housing-unit-counts/commonwealth-northern-mariana-islands-phc-table01.pdf |title=Population of Commonwealth of the Northern Mariana Islands: 2010 and 2020 |website=www2.census.gov |access-date=29 January 2022 |archive-date=25 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220125125558/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/commonwealth-of-the-northern-mariana-islands/population-and-housing-unit-counts/commonwealth-northern-mariana-islands-phc-table01.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|188}}
| {{هېواد بيرغ|Marshall Islands}}
| {{n+p|42418|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 September 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref name=autogenerated1&gt;{{cite web |url=https://spccfpstore1.blob.core.windows.net/digitallibrary-docs/files/60/605c69d76a40195baa447b5a558b0e02.pdf?sv=2015-12-11&amp;sr=b&amp;sig=GbQ42ZYNKrH3g389jZn7DvHUO8ObwYrFpnxIeXiRSU0%3D&amp;se=2024-03-25T18%3A07%3A37Z&amp;sp=r&amp;rscc=public%2C%20max-age%3D864000%2C%20max-stale%3D86400&amp;rsct=application%2Fpdf&amp;rscd=inline%3B%20filename%3D%22Marshall_Islands_2021_Census_Vol1_Table_report.pdf%22 |title=Republic of the Marshall Islands ۲۰۲۱ سرشمېرنه Report, Volume 1: Basic Tables and Administrative Report |date=30 May 2023 |website=Pacific Community (SPC): Statistics for Development Division |publisher=[[Pacific Community]] |access-date=27 September 2023 |archive-date=27 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927183142/https://spccfpstore1.blob.core.windows.net/digitallibrary-docs/files/60/605c69d76a40195baa447b5a558b0e02.pdf?sv=2015-12-11&amp;sr=b&amp;sig=GbQ42ZYNKrH3g389jZn7DvHUO8ObwYrFpnxIeXiRSU0%3D&amp;se=2024-03-25T18:07:37Z&amp;sp=r&amp;rscc=public,%20max-age%3D864000,%20max-stale%3D86400&amp;rsct=application/pdf&amp;rscd=inline%3B%20filename%3D%22Marshall_Islands_2021_Census_Vol1_Table_report.pdf%22 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Sint Maarten}} (Netherlands)
| {{n+p|41349|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2024|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.sintmaartengov.org/press_releases.php?cat=VTL |title=Rebased Population Estimates and Vital Statistics for January 1, 2024 |website=stat.gov.sx |access-date=22 August 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|189}}
| {{هېواد بيرغ|Liechtenstein}}
| {{n+p|40232|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2024|abbr=on}}
| National estimate&lt;ref&gt;{{cite web |title=LLV |url=https://www.statistikportal.li/de/themen/bevoelkerung/bevoelkerungsstand#collapse-accordion-6374a91a53010709246463-1 }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|190}}
| {{هېواد بيرغ|Monaco}}
| {{n+p|38367|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| Census&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.monacostatistics.mc/Population-and-employment |title=Population and employment / IMSEE – Monaco IMSEE |website=www.monacostatistics.mc |access-date=27 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181227230517/https://www.monacostatistics.mc/Population-and-employment |archive-date=27 December 2018 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Gibraltar}} (UK)
| {{n+p|38000|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|14 November 2022|abbr=on}}
| Preliminary census results&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.gibraltar.gov.gi/uploads/statistics/2019/Reports/Abstract%20of%20Statistics%202016%20whole%20report.pdf |title = Abstract of Statistics 2016 |website = gibraltar.gov.gi |access-date = 1 July 2023 |archive-date = 2 July 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230702070247/https://www.gibraltar.gov.gi/uploads/statistics/2019/Reports/Abstract%20of%20Statistics%202016%20whole%20report.pdf |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|191}}
| {{هېواد بيرغ|San Marino}}
| {{n+p|33987|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 October 2024|abbr=on}}
| مياشتنی ملي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statistica.sm/pub1/StatisticaSM/en/Dati-statistici/Popolazione/Struttura-Demografica.html |title=Demographic structure |access-date=9 December 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{Flagicon image|Local هېواد بيرغ of the Collectivity of Saint Martin.svg}} [[Collectivity of Saint Martin|Saint Martin]] (France)
| {{n+p|32358|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2020|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/6683019?sommaire=6683037#consulter |title=Populations légales des collectivités d'outre-mer en 2020 |website=www.insee.fr |access-date=27 April 2023 |archive-date=25 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230425205704/https://www.insee.fr/fr/statistiques/6683019?sommaire=6683037#consulter |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|British Virgin Islands}} (UK)
| {{n+p|31538|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| د ملګرو ملتونو وړاندوينه&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-

| {{nts|192}}
| {{هېواد بيرغ|Palau}}
| {{n+p|16733|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.palaugov.pw/executive-branch/ministries/finance/budgetandplanning/health-statistics/ |title=Health Statistics – PalauGov.pw |access-date=16 November 2022 |archive-date=9 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230609150157/https://www.palaugov.pw/executive-branch/ministries/finance/budgetandplanning/health-statistics/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Anguilla}} (UK)
| {{n+p|15931|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|31 December 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://statistics.gov.ai/ |title=Anguilla Statistics Department &amp;#124; Home |website=statistics.gov.ai |access-date=11 January 2025}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Cook Islands}} (New Zealand)
| {{n+p|15040|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.mfem.gov.ck/statistics/census-and-surveys/census/267-census-2021 |title=Census 2021 – Cook Islands – Ministry of Finance and Economic Management |website=www.mfem.gov.ck |access-date=16 November 2022 |archive-date=30 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230630084401/https://www.mfem.gov.ck/statistics/census-and-surveys/census/267-census-2021 |url-status=dead}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|193}}
| {{هېواد بيرغ|Nauru}}
| {{n+p|11680|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 October 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |title=NAURU 2021 POPULATION AND HOUSING CENSUS – ANALYTICAL REPORT |url=https://sdd.spc.int/news/2023/08/23/nauru-2021-population-and-housing-census-analytical-report |access-date=6 December 2023}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Wallis and Futuna|variant=local}} (France)
| {{n+p|11620|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|24 July 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |title=Résultats du recensement de la population 2023 de Wallis-et-Futuna |url=https://www.wallis-et-futuna.gouv.fr/Actualites/Les-chiffres-INSEE-du-recensement-2023-authentifies-sont-parus |access-date=16 July 2024}}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{nts|194}}
| {{هېواد بيرغ|Tuvalu}}
| {{n+p|10679|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| کلنۍ ملي وړاندوينه&lt;ref name=&quot;pacificdata&quot; /&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Saint Barthélemy|variant=local}} (France)
| {{n+p|10585|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2020|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref name=&quot;auto&quot;/&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Saint Pierre and Miquelon|variant=local}} (France)
| {{n+p|6092|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2020|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref name=&quot;auto&quot;/&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha}} (UK)
| {{n+p|5651|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |title=Saint Helena 2021 Population |url=https://www.tristandc.com/population.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121070744/https://www.tristandc.com/population.php |archive-date=21 November 2021 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.sainthelena.gov.sh/st-helena/statistics/ |title=Statistics |access-date=16 November 2022 |archive-date=26 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220726162858/https://www.sainthelena.gov.sh/st-helena/statistics/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Ascension 2021 population |url=https://www.sainthelena.gov.sh/statistics |archive-url=https://web.archive.org/web/20191029005019/http://www.sainthelena.gov.sh/statistics/ |access-date=16 November 2022 |archive-date=29 October 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Montserrat}} (UK)
| {{n+p|4386|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|23 September 2023|abbr=on}}
| د ۲۰۲۳ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.ms/2024/04/19/key-findings-of-the-2023-population-and-housing-census/ |title=KEY FINDINGS OF THE 2023 POPULATION AND HOUSING CENSUS |access-date=16 July 2024 }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Falkland Islands}} (UK)
| {{n+p|3662|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|10 October 2021|abbr=on}}
| د ۲۰۲۱ ز کال سرشمېرنې پايله&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.falklands.gov.fk/policy/2021-census/census |title = ۲۰۲۱ سرشمېرنه – Preliminary Data Tables |date = 25 October 2022 |website = falklands.gov.fk |access-date = 1 July 2023 |archive-date = 11 June 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230611234237/https://www.falklands.gov.fk/policy/2021-census/census |url-status = live }}&lt;/ref&gt; ||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Norfolk Island}} (Australia)
| {{n+p|2188|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/SAL90004 |title=2021 Norfolk Island, Census All persons QuickStats &amp;#124; Australian Bureau of Statistics |website=www.abs.gov.au |access-date=16 November 2022 |archive-date=1 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221101225958/https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/SAL90004 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Christmas Island}} (Australia)
| {{n+p|1692|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2021|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/LGA51710 |title=2021 Christmas Island, Census All persons QuickStats &amp;#124; Australian Bureau of Statistics |website=www.abs.gov.au |access-date=16 November 2022 |archive-date=24 December 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221224054405/https://abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/LGA51710 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Niue}} (New Zealand)
| {{n+p|1681|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|11 November 2022|abbr=on}}
| ۲۰۲۲ سرشمېرنه &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://niuestatistics.nu/population/niue-census-of-population-and-housing-2022 |title=Niue Census of Population and Housing, 2022 Niue Statistics Office |date=30 August 2023 |website=niuestatistics.nu |access-date=6 December 2023}}
&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Tokelau}} (New Zealand)
| {{n+p|1647|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 January 2019|abbr=on}}
| 2019 Census &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tokelau.org.nz/Stats.html |title=Statistics |website=www.tokelau.org.nz |access-date=16 November 2022 |archive-date=30 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190830214712/https://www.tokelau.org.nz/Stats.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{nts|195}}
| {{هېواد بيرغ|Vatican City}}
| {{n+p|764|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|26 June 2023|abbr=on}}
| Official figure&lt;ref name=va&gt;{{cite web |url=https://www.vaticanstate.va/it/stato-governo/note-generali/popolazione.html |title=Population |publisher=Vatican City State |date=26 June 2023 |website=www.vaticanstate.va |access-date=16 August 2023 |language=it |archive-date=17 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517063650/https://www.vaticanstate.va/it/stato-governo/note-generali/popolazione.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; || {{efn|764 residents regardless of citizenship, 618 citizens regardless of residence, 246 resident citizens.&lt;ref name=va/&gt;}}
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Cocos (Keeling) Islands}} (Australia)
| {{n+p|593|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|30 June 2020|abbr=on}}
| ۲۰۲۱ سرشمېرنه&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/LGA51860 |title=2021 Cocos Islands, Census All persons QuickStats &amp;#124; Australian Bureau of Statistics |website=www.abs.gov.au |access-date=16 November 2022 |archive-date=16 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116101418/https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/LGA51860 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-

| {{hs|end}} –
| {{هېواد بيرغ|Pitcairn Islands}} (UK)
| {{n+p|35|{{worldpop}}|sigfig=1|disp=table}} || {{dts|1 July 2023|abbr=on}}
| رسمي اټکل&lt;ref&gt;{{cite web |url= https://www.immigration.pn/life-on-pitcairn-island |title=Life on Pitcairn — Pitcairn Island Immigration |publisher=Government of the Pitcairn Islands|access-date=18 July 2024 |date=2023}}&lt;/ref&gt;||

|}

== یادښتونه ==

== سرچينې ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>152rtu6eg0l0k4zp6kidrdvt936xyrg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>برېښنايي بايسيکل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64053</id>
    <revision>
      <id>352863</id>
      <parentid>351845</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T22:26:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352863</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17679" sha1="sm20raaze7my8jpichntzehc63eljal" xml:space="preserve">يو برېښنايي بايسيکل (چې e-bike, eBike او داسې نور يې هم بولي) د موټر (موټر محرک يا ماشين) لرونکی بايسيکل دی، په کوم کې چې برېښنايي ماشين لګول شوی وي چې په مخکې وړلو (پر مخ بيونه) کې يې مرسته کوي. په ټوله نړۍ کې د برېښنايي بايسيکل ګڼ ډولونه موجود دي، عموماً په دوه پراخه کتګوريو کې وېشل کېدای شي چې هغه دا دي: هغه بايسيکلونه چې سپور شخص د پښو له ځواک سره مرسته کوي (يعنې پيډل لرونکي) او هغه بايسيکلونه چې د تيلوماشين پکې وي، موټرسايکل ډوله فعاليت پکې زيات شوی وي. دواړه دا وړتيا لري چې د سپرلۍ له خوا پيډل ووهل شي او په همدې بنسټ دا برېښنايي موترسايکلونه نه دي. برېښنايي بايسيکلونه د چارج کېدو وړ بټرۍ لري او عموماً د موټر د ځواک لرونکي دي چې په يو ساعت کې له ۲۵ څخه تر ۳۲ کيلو متره (په يو ساعت کې له ۱۶ څخه تر ۲۰ ميله پورې) تګ کولای شي. د لوړ توان ډولونه يې ډېر ځله کولای شي چې په يو ساعت کې له ۴۵ کيلو متره (په يو ساعت کې تر ۲۸ ميله) پورې سفر وکړي. په ځينو بازارونو کې، لکه تر ۲۰۱۳ز کال پورې په [[المان]] کې، دوی زیات مقبولیت تر لاسه کړی او له دوديزو بايسلکونو څخه يو څخه د بازار ونډې اخلی، په داسې حال چې په نورو بازارونو کې، لکه تر ۲۰۱۰ز کال پورې په چين کې، دوی د فوسيلي سون توکو په مټ چلېدونکو ماشيني او کوچنيو موټرسايکلونو ځای نيسي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Electric Bikes Now Constitute 10 Percent of German Market |url=http://www.evworld.com/news.cfm?newsid=29891 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130910022452/http://evworld.com/news.cfm?newsid=29891 |archive-date=10 September 2013 |access-date=3 April 2013 |work=EVworld.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT0110&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/02/01/business/global/01ebike.html|title=An Electric Boost for Bicyclists|newspaper=[[The New York Times]]|author=J. David Goodman|date=2010-01-31|access-date=2010-05-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;USAToday0210&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.usatoday.com/money/industries/environment/2010-02-11-electricbikes11_ST_N.htm|title=Electric bikes face long road in U.S.|publisher=[[USA Today]]|author=Kathy Chu|date=2010-02-12|access-date=2010-05-31}}&lt;/ref&gt;

د سيمه ييزو قوانينو پر بنسټ، ډيری برېښنايي بايسيکلونه (لکه د پيډل والا) له قانوني نظره د ماشيني پيډل والا او موټرسايکونو پر ځای د سايکلونو په توګه ډلبندي شوي دي. دا دوی د ډېرو پياوړو دوه اربو لرونکو موټرو د سند تر لاسه کولو او چلولو په اړوند د ډېرو سختو قوانينونو څخه مستثنی کوي، کوم چې عموماً د برېښنايي موټرسايکلونو په څېر ډلبندي شوي دي. برېښنايي سايکلونه همدا راز په جلا ډول تعريفېدای شي او له هغوی سره د جلا برېښنايي سايکلونو د قوانينو تر مخې چلند کېدای شي. د انګلستان په قانون کې دې د EAPC په نوم يا د برېښنا په مټ مرسته شوي پيډل لرونکي سايکل په نوم ياديږي، د اروپايي اتحاديې په قوانينو کې بيا EPAC يا د برېښنايي ځواک په مټ مرسته شوی سايکل په نوم يادېږي.&lt;ref&gt;[https://www.cycleassociation.uk/e-bikes/ Association of Cycle Traders: Guide to e-bikes], retrieved May 1, 2022&lt;/ref&gt;

برېښنايي سايکلونه د برېښنايي ماشين ځواک درلودونکي بڼې موټر لرونکي بايسکلونه دي، کوم چې د نولسمې پېړۍ له وروستيو راهيسې کارېږي. د بايسيکل شريکولو ځيني سيستمونه له دې څخه کار اخلي.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://ggwash.org/view/65501/its-not-a-bike-its-a-bike-shaped-uber-that-says-jump|title=It's not a bike, it's a bike-shaped Uber that says &quot;JUMP&quot;|access-date=2017-11-10|language=en}}&lt;/ref&gt;

== تاريخ ==
د ۱۸۹۰ز لسيزې په اوږدو کې، د برېښنايي بايسيکلونو ګڼ حق امتيازونه په متحده ايالاتو کې ثبت شوي وو. د بېلګې په ډول، د ۱۹۸۵ز کال د ديسمبر په يو دېرشمه نېټه، «اوګډن بولټن جونير» ته د بټرۍ په ځواک د چليدونکي بايسيکل ۵۵۲۲۷۱ شمېره حق امتياز ورکړل شوی و، چې «د ۶ پول برش او کميوټيټر ډايريکټ کرنټ (DC) هب موتر يې په وروستۍ اربه کې نصب شوی و». په هغې ګېرونه نه وو او موټر له ۱۰ ولټه بټرۍ څخه ت ۱۰۰ ايمپير (A) پورې تر لاسه کولای شو.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Electrical bicycle |url=https://patents.google.com/patent/US552271A/en |access-date=Apr 9, 2020}}&lt;/ref&gt;

دوه کاله وروسته، په ۱۸۹۷ز کال کې، د بوسټن «هوسيا ډبليو. ليبي» يو برېښنايي بايسيلکل اختراع کړ (د متحده ايالاتو د حق امتياز شمېره يې ۵۹۶۲۷۲ وه) کوم چې د دوه برېښنايي موټرونو په واسطه چلېدو. دا موټر د «کرينکسيټ ايسکل» په مرکز کې طرحه شوی و. دا نمونه وروسته د ۱۹۹۰ز لسيزې په وروستيو کې «جاينټ لافري اي بايکس» له خوا دويم ځلي اختراع او د هغې تقليد يې وکړ.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Electric bicycle |url=https://patents.google.com/patent/US596272A/en |access-date=Apr 9, 2020}}&lt;/ref&gt;

تر ۱۸۹۸ز کال پورې د وروستنۍ اربې په مټ چليدونکی برېښنايي بايسيکل، په کوم کې چې د اربې د بهرنۍ څنډې د چلولو د يو کمربند استعمال کېدو، د «ميتيو جی. سټيفنر» په حق امتياز جوړ شو. همدا راز، په ۱۸۹۹ز کال کې د «جان شنيف» له خوا د متحده ايالاتو په ۶۲۷۰۶۶ شمېره حق امتياز په ثبت سره د وروستنۍ اربې په سولېدو سره د تاويدونکې اربې په طرز يو برېښنايي بايسيکل انځور وړاندې کړ. د «شنيف» ايجاد وروسته يو ځل بيا و ارزول شو او په ۱۹۶۹ز کال کې د « G.A. Wood Jr» له خوا پراختيا ورکړل شوه، نوموړي په متحده ايالاتو کې د ۳۴۳۱۹۹۴ شمېرې په حق امتياز ثبت کړی و. د (Wood) په اله کې ۴ د بخاري اسپ موټر کارول شوي وو؛ کوم چې د يو لړ ګيرونو په مټ سره نښتي وو.&lt;ref&gt;{{cite web |title=schnepf |url=https://patents.google.com/patent/US627066A/en |access-date=Apr 9, 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Electric drive for bicycles |url=https://patents.google.com/patent/US3431994A/en |access-date=Apr 9, 2020}}&lt;/ref&gt;

د ۱۹۹۰ز لسيزې په وروستيو کې د څرخونکې قوې سينسرونه او ځواک اداره کوونکي جوړ شول. د بېلګې په ډول، د [[جاپان]] «Takada Yutky » په ۱۹۹۷ز کال کې د دا ډول الې لپاره د امتياز حق ثبت کړ. په ۱۹۹۲ز کال کې، «Vector Services Limited » د «زايک» په نوم يو برېښنايي بايسيکل وړاندې او وپلوره. دې بايسيکل «NiCd» بټرۍ درلودې، کومې چې په يو جوړ شوي چوکاټ کې جوړې شوې وې او ۸۵۰ ګرامه مستقل مقناطيسي موټر يې درلود. د «زايک» سره سره، په ۱۹۹۲ز کال کې، په سختۍ سره کوم سوداګريز برېښنايي بايسيکل موجود و.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Electric Bikes – Zike Bike Spares &amp; Sales |url=http://www.zikebike.com/about.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090424081452/http://www.zikebike.com/about.htm |archive-date=2009-04-24 |access-date=2009-08-31 |publisher=Zikebike.com}}&lt;/ref&gt;

ياماها، د موټر جوړولو يو ستر شرکت په ۱۹۸۹ز کال کې د برېښنايي بايسيکل يوه ابتدايي نمونه جوړه کړه او په ۱۹۹۳ز کال کې يې د پيډل له مرستې څخه برخمن سيستم جوړ کړ.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Best e Bike &amp;#124; Yamaha e Bikes |url=https://www.yamahabicycles.com/the-yamaha-evolution/ |access-date=2022-09-06 |archive-date=2017-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171016091038/https://www.yamahabicycles.com/the-yamaha-evolution/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

له ۱۹۹۳ څخه تر ۲۰۰۴ز کال پورې په توليد کې د اټکل تر مخې ۳۵٪ زياتوالی راغی. د دې برعکس، د «ګارټنر» تر مخې، په ۱۹۹۵ز کال کې، د عادي بايسيکل توليد د ۱۰۷ ميليونه واحدونو خپلې لوړې څوکې څخه کم شو.

د موټرو امريکايي نوميالي « Lee Iacocca» په ۱۹۹۷ز کال کې د « EV Global motors» بنسټ کېښود، دا يو شرکت دی چې د برېښنايي بايسيکل نمونې تولیدوي او نوم يې « E-bike SX» دی او دا يوه له لومړيو هڅو څخه وه چې په متحده ايالاتو کې برېښنايي بايسيکلونه مشهور کړي.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1997/09/21/business/investing-it-a-bet-on-electric-bikes-or-at-least-on-lee-iacocca.html|title=INVESTING IT; A Bet on Electric Bikes, or at Least on Lee Iacocca|newspaper=The New York Times|date=1997-09-21|last1=Tergesen|first1=Anne}}&lt;/ref&gt;

ځينې ارزانه برېښنايي بايسيکلونه  سرپو غټې تيزابي بيټرۍ کاروي، په داسې حال کې چې نويو ماډلونو کې په عموم ډول NiMH, NiCd او /يا Li-ion بيټرۍ کارول شوي دي، کومې چې سپکې او د کمې وړتيا لرونکۍ بټرۍ دي. په هر حال، په فعاليت کې مختلف وي، د وروستۍ بټرۍ په قسمونو کې په واټن او چټکتيا کې اضافه والی راځي. 

تر ۲۰۰۱ز کال پورې برېښنايي بايسيکلونه، د انرژۍ بايسيکلونه، د پيډل بايسيکلونه چې د پيډل په مرسته چليږي او د انرژۍ په مرسته چليدونکي بايسيکلونو اصطلاحات عام ډول د برېښنايي بايسيکلونو لپاره کارول شوي دي. د «برېښنايي موټربايسيکل» يا د «برېښنايي موټربايسيکل» اصطلاحات ډېرو پياوړو ماډلونو ته اشاره کوي، کوم چې په يو ساعت کې تر اتيا کيلو متره (۵۰ ميله) واټن پورې سفر کولای شي.

په يوه دوه عنصره متوازي موټري شوي بايسيکل کې، لکه په ۱۸۹۷ز کال کې د « Hosea W. Libbey» له خوا ايجاد شوي چې مخکې يې يادونه وشوه، انساني او د موټرو ځواکونه له ميخانيکي اړخه يو له بل سره جوړه شوي دي، يا د بېخ په مرستندوی کې، يا په وروستۍ اربه کې يا په مخکينۍ اربه کې، په داسې حال کې چې په يوه (ميخانيکي) لړۍ په دوه عنصره سايکل کې، انساني او د موټر ځواکونه د جلا جلا مرستې له لارې سره يو ځای شوي دي. په يو (برېښنايي) لړۍ دوه عنصره سايکل کې، بشري ځواک په برېښنا بدل شوی دی او نېغ په نېغه په موټر کې داخل شوی دی او عموماً اضافي برېښنا د يوې بټرۍ څخه ورته پوره کړای شوې ده.

تر ۲۰۰۷ز کال پورې، ګومان کېدو چې د ډېرو چينايي ښارونو په سرکونو چلېدونکي ټول د دوه اربو والا موټرونه له لس څخه تر شل سلنه پورې برېښنايي سايکلونو تشکيلوي. يو عام واحد اته ساعتونو ته اړتيا لري چې بټرۍ يې چارج شي، کوم چې له ۲۵ څخه تر ۳۰ ميله (له ۴۰ تر ۴۸ کيلو متره) پورې اندازه وړاندې کوي چې په يو ساعت کې د ۲۰ کيلو متره په رفتار مزل وکړي.&lt;ref name=&quot;tim-johnson&quot;&gt;[http://postcarboncities.net/cheap-and-green-electric-bikes-are-rage-china &quot;Cheap and green, electric bikes are the rage in China&quot;] {{webarchive|url=https://archive.today/20130112030444/http://postcarboncities.net/cheap-and-green-electric-bikes-are-rage-china|date=2013-01-12}}, by Tim Johnson. Originally published 23 May 2007 by McClatchy Newspapers.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fairley&quot;&gt;[https://spectrum.ieee.org/jun05/1213 &quot;China's Cyclists Take Charge&quot;, By Peter Fairley.] [[IEEE Spectrum]], June 2005&lt;/ref&gt;

== انواع ==
د برېښنايي بايسيکلونو ډلبندي د هغې طاقت ته په کتنې سره کېږي، کوم طاقت چې د هغې برېښنايي موټر او کنترول سيستم وړاندې کوي، دا معنا چې له موټر څخه طاقت کله او څه ډول په عمل کې راوړل شوی دی. همدا راز د برېښنايي سايکلونو ډلبندي له دې امله هم پېچلې ده چې ډېری تعريفونه د قانوني دلايلو پر بنسټ دي چې کوم څه بايسيکل دی او کوم څه «موپيډ» (موپيډ چې پيډل او موټر دواړه ولري) دی يا کوم څه موټرسايکل دی. په همدې ډول، د دې برېښنايي بايسيکلونو ډلبندي په ټولو هېوادونو او سيمه ييزه دايره کې ډېره مختلفه وي.

له دې حقوقي پېچلتياو سره سره، د برېښنايي بايسيکلونو ډلبندي په بنسټيز ډول په دې ډول تر سره کېږي چې ايا د برېښنايي بايسيکل موټر د سپرلۍ مرسته په دې ډول کوي چې هغه د پايډل مرستې سيستم کاروي، يا په دې ډول سيستم سره چې د غوښتنې پر مهال ځواک مهيا کوي. د دې تعريفونه په لاندې ډول دي:

* د پيډل له مرستې سره، برېښنايي موټر د پيډل وهلو په مټ منظم شوی دی. د پيډل مرسته هغه مهال د سپرلۍ هڅې زياتوي، کله چې سپرلۍ پيډل وهي. دا برېښنايي بايسکلونه – پيډيکل بلل کېږي – يو سينسر لري چې د پيډل وهلو چټکتيا، د پيډل وهلو ځواک يا دواړه معلوم کړي. د موتر د غېر فعالولو لپاره د برېيک د فعالولو احساس کېږي.
* د غوښتنې پر مهال له ځواک سره، موتر د تروټل (يوه ماشيني وسيله ده) په مټ چالانيږي، عموماً په توله (د سايکل توله) کې نصب وي، لکه د ډېرو موټر سايکلونو او سکوټرونو.

په همدې بنسټ، په ډېر پراخه ډول، برېښنايي سايکلونه په لاندې ډول ډلبندي کېدای شي:

* هغه برېښنايي سايکلونه چې یواځې د پيډل مرسته لري: يا پيډيليکس     دي (قانوناً د بايسيکل په ډله کې دي) يا S-Pedelecs     دي (عموماً ډېر ځله د موپيډ په توګه ډلبندي شوي دي)
** پيډلي: يواځې د پيډل مرسته لري، موټر يې یواځې تر يوې ارامې، خو له اړتيا څخه ډېرې چټکتيا (عموماً په يو ساعت کې ۲۵ کيلو متره) پورې مرسته کوي، د موټر ځواک يې تر ۲۵۰ واټه پورې وي، عموماً په قانوني ډول په بايسيکل کې ډلبندي کېږي
** S-Pedelecs: یواځې د پيډل مرسته لري، د موتر ځواک يې له ۲۵۰ واټه څخه زيات کېدای شي، مخکې تر دې چې موټر يې مرسته بنده کړي، کولای شي زياته چټکتيا تر لاسه کړي (لکه په يو ساعت کې ۴۵ کيلو متره)، کله کله په قانوني طور د موپيډ يا موټرسايکل په توګه ډلبندي کېدای شي.

* برېښنايي بايسيکل د غوښتنې په صورت کې د طاقت او پيډل مرستې لرونکي
* برېښنايي باسيکل يواځې د غوښتنې په صورت کې له طاقت سره: دا عموماً له پيډلي څخه زیات ځواکمن موټر لري، خو هر وخت نه، د دوی په ډله کې تر ټولو ځواکمن يې له قانوني اړخه د موپيډ يا موټرسايکلونو په توګه ډلبندي شوي دي

== سرچينې ==</text>
      <sha1>sm20raaze7my8jpichntzehc63eljal</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مي ټو غورځنګ (پاکستان)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64508</id>
    <revision>
      <id>352875</id>
      <parentid>302159</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T07:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352875</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11810" sha1="fz16xac0wo61j6yk4ktaccwujqpuklf" xml:space="preserve">په [[پاکستان]] کې د مي ټو '''غورځنګ''' (اردو #مین_بهی) د نړیوال [[مي ټو غورځنګ|مي ټو '''غورځنګ''']] '''وروسته پیل شوی او''' د 2018 په وروستیو کې په [[پاکستان|پاکستاني]] ټولنه کې پیل شوی. دا د پسرلي په توګه کارول شوی ترڅو د محلي ټولنیز بنسټ په پرتله ډیر ټول شموله، عضوي حرکت هڅوي او موخه یې د ټولنې ټولو برخو ته رسېدل دي، په شمول د ټیټو پوړونو په شمول. &lt;ref name=&quot;Khan2019&quot;&gt;{{Cite news|URL=https://www.theguardian.com/global-development/2019/apr/11/women-are-suffering-silently-in-pakistan-is-metoo-the-answer|Title=Women are suffering silently in Pakistan – is #MeToo the answer?|Date=2019-04-11|Work=The Guardian}}&lt;/ref&gt;

د 7 کلنې زینب انصاري وروسته چې د 2018 په جنورۍ کې له جنسي تیري وروسته ووژل شوه، #me_too اعلانونه په ټولنیزو رسنیو کې پیل شول. &lt;ref name=&quot;:492&quot;&gt;{{Cite news|URL=https://slate.com/news-and-politics/2018/01/metoo-spreads-to-kenya-pakistan-and-china-after-sexual-harassment-and-assault-allegations.html|Title=Why the #MeToo Movement Just Took Off in Kenya, Pakistan, and China|Work=Slate}}&lt;/ref&gt; د [[پاکستان]] د ماشومانو او ښځو لپاره د هیلپ لاین د ملي کمېشنر د بنسټ ایښودونکي ضیا احمد اعوان په وینا، په پاکستان کې 93٪ ښځې په خپل ژوند کې په عامه ځایونو کې یو ډول جنسي تاوتریخوالی تجربه کوي. &lt;ref&gt;{{Cite news|URL=https://tribune.com.pk/story/1348833/93-pakistani-women-experience-sexual-violence/?__cf_chl_jschl_tk__=b818032925e73220280979d7ba71e9380cd5dc25-1579596444-0-Ad_6xZppe_yNrVgWCSrgQ93DwsOOuh91s1MxrkSPSSTTPNVksPtUfgxhi8mYdxrse_DON0TTvr3V0-mY1wCNlSs7OxwDWV_OzRazdFeWbHRMvLycpBYJEnxXHa5bpouhF2dwruV1wPfQfyiO0GkZgH00VzVHjk8L5SJiV_JYtv2m6Lxyz3UgUMYTUcbfPf18hJtn6qaPvU3_1ay6ZNDBxmGc_EWyaFxR6_FEDFnjeEfpoO9J_nWnAle-veKghOcEp3AkPEgV83oFQmPZKKnVuBqffS-KQMU0i4Gk7dZmjBeMP1HGBvEqCGQ0zE0RwaTMMJdX_1qVcSyGYZQjh47hs60|Title=93% of Pakistani women experience sexual violence|Work=Tribune.com.pk}}&lt;/ref&gt;

د خبریالې نایله عنایت په وینا، په پاکستان کې ښځې &quot;که خبرې وکړي سزا ورکول کیږي، که دوی ونه ویل شي.&quot; په پاکستان کې د جنسي ځورونې زیاتره قضیې په داسې حال کې نه رپورټ کیږي چې څوک مخې ته راځي له هغوی سره ناوړه چلند کیږي او د هغوی د شخصیت او اخلاقو له مخې قضاوت کیږي. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |last=Inayat |first=Naila |date=2019-12-05 |title=Pakistan media's support for #MeToo ends when one of their own is accused |url=https://theprint.in/opinion/letter-from-pakistan/pakistan-media-support-for-metoo-ends-when-their-own-is-accused/330626/ |access-date=2020-01-21 |website=ThePrint |language=en-US}}&lt;/ref&gt; #MeToo یا نه ، په پاکستان کې قرباني د مرتکب پرځای شرمیږي او ملامت کیږي چې ډیری وختونه د چوپتیا پایله وي. &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=https://theprint.in/opinion/letter-from-pakistan/pakistan-media-support-for-metoo-ends-when-their-own-is-accused/330626/|title=Pakistan media's support for #MeToo ends when one of their own is accused|last=Inayat|first=Naila|date=2019-12-05|website=ThePrint|language=en-US|access-date=2020-01-21}}&lt;/ref&gt; د فرح امجد په وینا، په پاکستان کې د #[[مي ټو غورځنګ]] &quot;په یوه ژوره پادشاهي هېواد کې د نفوذ لپاره مبارزه کړې&quot;. د فیمینستانو نوی نسل هم د وضعیت د بدلون لپاره فشار راوړي. &lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{Cite news|url=https://newrepublic.com/article/153355/making-metoo-work-pakistan|title=Making #MeToo Work in Pakistan|last=Amjad|first=Farah|date=2019-03-20|work=The New Republic|access-date=2020-01-21|issn=0028-6583}}&lt;/ref&gt;

د (ښځو د غونډې) تنظیم کوونکې قرة العین میرزا په وینا، د ۲۰۲۰ کال د ښځو د مارچ مخکښې د [[ښځې په پاکستان کې|پاکستانۍ مېرمنو]] د جنسي تیري او ځورونې په اړه خبرې کوي. د [[مي ټو غورځنګ]] اکثرا محاکمه کیږي، ځکه چې قربانیان د بدنامۍ لپاره محاکمه کیږي. د بدنامۍ په وړاندې د ځان د دفاع لګښت ډیری میرمنې د محاکمو د ثبتولو څخه منع کوي او کیدای شي د زندان یا جریمې پایله ولري. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=Aurat Jalsa: 'Bullying and hounding after harassment is even worse' |url=https://www.geo.tv/latest/263003-aurat-jalsa-bullying-and-hounding-after-harassment-is-even-worse |access-date=2020-01-21 |website=www.geo.tv |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

== ستونزې، تورونه، قضیې ==
کله چې په پاکستان کې د #[[مي ټو غورځنګ]] پیل شو، د پاکستاني میرمنو په وړاندې د جنسي ځورونې، غیر اخلاقي کړنو او تاوتریخوالی ډیری قضیې راپورته شوې چې د پاکستان د لومړي وزیر په ګډون د رسنیو، فلم صنعت، سټیج او سیاسي متحدینو پام ځانته رااړولی  &lt;ref name=&quot;:33&quot;&gt;{{Cite news|url=https://newrepublic.com/article/153355/making-metoo-work-pakistan|title=Making #MeToo Work in Pakistan|last=Amjad|first=Farah|date=2019-03-20|work=The New Republic|access-date=2020-01-21|issn=0028-6583}}&lt;/ref&gt; د یو شمیر تورنو تورنو چلند او شخصیت پیژندل او بحث پیل شو. سربیره پردې، مذهبي شخصیتونه، د فلاحي او ټولنیزو فلاحي ادارو &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=1419DAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;dq=Patriarchy%20in%20%20Pakistan%20army&amp;pg=PA109#q=Pakistan|title=Religious Fundamentalisms and the Human Rights of Women|last=Howland|first1=C.|date=1999-09-03|publisher=Springer|isbn=978-0-230-10738-0|language=en}}&lt;/ref&gt; شخصیتونه، د عدلیې چارواکي او د پاکستان امنیتي ادارو لکه پولیس او پوځ تر تورونو لاندې راغلي دي. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite news}}&lt;/ref&gt;

په پاکستان کې ډیری ښځې په کار کې د ناوړه چلند له ډیری پیښو سره مخ دي. د مناسبو حلونو پرته، د پیښو بشپړ حجم اکثرا د ښځو د چوپتیا لامل کیږي، ځکه چې دوی نشي کولی قانوني اقدام وکړي. مخکې له دې چې د کار په ځای کې د خوندیتوب له نشتوالي او د معاشونو د تشې سره مخ وي، که ښځې په کار کې د ځورونې په اړه خبرې وکړي، دوی د خپلې دندې له لاسه ورکولو دوامداره ویره سره مخ دي. د بېلګې په توګه، د کب نیولو د کورنیو ۷۰ سلنه مشري ښځې کوي. عاید ته اړتیا لري، دوی ډیری وختونه په داسې مصیبت کې چوپتیا سره مخ کیږي. د سوداګرۍ سازمانونه معمولا د مبهم لیکل شوي قواعدو له امله بې کاره دي، کوم چې د بډایه او ځواکمنو سره مرسته کوي. د مثال په توګه، د کار ځای کې د ښځو د ځورونې په وړاندې د ساتنې قانون، 2010 حتی دا نه تعریفوي چې د کار ځای څه شی دی. &lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt; قانون هم په غیر رسمي کارکونکو، لکه کورني کارګران یا د ښوونځي نجونې نه پلي کیږي. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Liaquat &amp; Farooqui2&quot;&gt;{{cite magazine|last1=Liaquat|first1=Zoha|last2=Farooqui|first2=Mahnoor|title=Not Me, Not Yet|magazine=Newsline Magazine|date=اپریل 2019|url=https://newslinemagazine.com/magazine/editors-note-اپریل-2019/|location=Karachi, Pakistan}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{مردہ ربط|date=February 2021|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt;

د مناسب کاري ځای نه ټاکنه کله ناکله د کمزورو کارګرو خويندو نه پاملرنه د دې سبب ګرځي چې دوی ته ډېر زيان ورسيږي، لکه د 125,000 څخه ډېر ښځینه روغتیا پاملرنې کارکونکي چې د پاکستان ترټولو بې وزله ګاونډیو ته واکسین او کورنۍ درمل وړاندې کوي او د پالن کولو خدمات وړاندې کوي.  عیسوي حفظ الصحې کارکونکي، چې ډیری وختونه ناکافي روزنه او د خوندیتوب تجهیزات لري، ډیری وختونه د مذهبي تبعیض سره مخ دي، &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|last1=Chaudhry|first1=Kamran|last2=Hussain|first2=Zahid|title=Children of a lesser God: Christian sanitation workers' plight in Pakistan|url=https://international.la-croix.com/news/children-of-a-lesser-god-christian-sanitation-workers-plight-in-pakistan/5638|access-date=22 جنوری 2020|date=اگست 2, 2017|newspaper=La Croix International|location=Montrouge, France|archive-date=2019-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20191011084413/https://international.la-croix.com/news/children-of-a-lesser-god-christian-sanitation-workers-plight-in-pakistan/5638|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; لکه څنګه چې په پنجاب کې د بزګرانو مېرمنې په ځمکه کې د پوځي ځواکونو په وړاندې جګړه کوي او د خپلو حقونو لپاره فشار راوړي. &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; که څه هم د لاهور عالي محکمه د دې ډاډ ترلاسه کولو لپاره محتسب لري چې د ښځو سره معامله کیږي، دا ډول غوښتنلیکونه د تخنیکي دلایلو له امله رد شوي دي. د قرات العین په وینا، د بدنامۍ او قانون جوړونې پریکړه چې د اقلیت میرمنې د جبري مذهب بدلولو او جبري ودونو څخه ساتي باید پلي شي. &lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|last1=Sarfraz|first1=Mehmal|title=In Pakistan, the problem of forced conversions|url=https://www.thehindu.com/news/international/in-pakistan-the-problem-of-forced-conversions/article26823108.ece|access-date=22 جنوری 2020|date=اپریل 13, 2019|newspaper=[[دی ہندو]]|location=Chennai, Tamil Nadu}}&lt;/ref&gt;

د این الیزابیت مایر په وینا، د پاکستان حکومت د ښځو د حقونو په ځپلو کې دوه ګونی رول لوبولی دی. که څه هم د ښځو په وړاندې د هر ډول تبعیض د له منځه وړلو نړیوال کنوانسیون تصویب شوی دی، خو د تصویب کمیټې د ریزرویشن وړاندیز کړی چې په مبهم ډول یې له دولتونو وغوښتل چې د ښځو پر وړاندې د تبعیض د ختمولو لپاره بايد د پاکستان اسلامي جمهوریت لازم اقدامات وکړي. تحفظات د نړیوالو او اسلامي قوانینو سره سمون لري. &lt;ref name=&quot;:2&quot;/&gt;

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:مي ټو غورځنګ]]
[[وېشنيزه:د هند مي ټو]]
[[وېشنيزه:په هند کې د مي ټو غور]]
[[وېشنيزه:پاکستان کې د مي ټو غور]]
[[وېشنيزه:پاکستان پوځ]]
[[وېشنيزه:پاکستان او افغانست]]</text>
      <sha1>fz16xac0wo61j6yk4ktaccwujqpuklf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>لوی غیر ناټو متحد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64621</id>
    <revision>
      <id>352874</id>
      <parentid>346132</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T06:30:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352874</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22386" sha1="7najs24fsit9f6pbtw882snck00p5hi" xml:space="preserve">لوی غیر ناټو متحد (MNNA) د متحده ایالاتو د حکومت له خوا هغو نږدې متحدینو ته ورکړل شوی نوم دی چې د متحده ایالاتو له وسله والو ځواکونو سره سټراټیژیکې کاري اړیکې لري، خو د شمالي اتلانتیک تړون سازمان (ناټو) غړي نه دي. په داسې حال کې چې دا دریځ په اتوماتيک ډول له متحده ایالاتو سره دوه اړخیز دفاعي تړون ته اړتیا نه لري. دغه راز دا دریځ بېلابیل نظامي او مالي ګټې لري چې په بل ډول د غیر ناټو هېوادونو له خوا د لاس ته راوړلو وړ نه دي، چې اوس مهال ۱۹ هېوادونه د لوی غیر ناټو متحدین په توګه پېژندل شوی.

== تاریخ ==
د MNNA حیثیت په لومړي ځل ۱۹۸۷ز کال کې رامنځته شو، چې لومړني MNNA اسټرالیا، مصر، اسراییل، جاپان او سویلي کوریا وو. په ۱۹۹۶ز کال کې د غیر ناټو متحدینو هغه وخت زیاته پوځی او مالی مرسته تر لاسه کړه کله چې د ۲۳۲۱ک برخه د امریکا د متحده ایالاتو د قانون ( چې د بهرنیو مرستو د ۱۹۶۱ ز کال د قانون د ۵۱۷ برخې په توګه هم پیژندل کیږی )په توګه اضافه شوه او په دې توګه لوی غیر ناټو متحدینو د وسلو د صادراتو د کنټرول قانون نه معافیت تر لاسه کړ لکه څنګه چې د ناټو سازمان غړي له دغه معافیت نه برخمن دي. دغه راز دې ولسمشر ته دا اجازه هم ورکړه چې د کانګرس له خبرتیا نه دېرش ورځې وروسته یو هیواد د MNNA په توګه وټاکي. د دې قانون له تصویب وروسته پنځه هېوادونه د لوی غیر ناټو متحدینو په توګه وټاکه او اردن او نیوزیلینډ یې هم په لیست کې شامل کړل.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |date=1987-02-16 |title=U.S. Is Granting Israel Non-NATO Ally Status : Move Should Bring Strategic and Economic Gains, Shamir Says; Egypt Gets Same Rating |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1987-02-16-mn-2391-story.html |access-date=2020-09-02 |website=Los Angeles Times |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://law2.house.gov/uscode-cgi/fastweb.exe?getdoc+uscview+t09t12+1329+0++10%3Acite%20w%2F3%202350a Title 10, section 2350a of US Code] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120721221849/http://law2.house.gov/uscode-cgi/fastweb.exe?getdoc+uscview+t09t12+1329+0++10:cite%20w%2F3%202350a|date=2012-07-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;22USC&quot;&gt;{{usc|22|2321k}}&lt;/ref&gt;

=== ارجنټاین ===
په ۱۹۹۸ز کال کې ولسمشر بیل کلینټن ارجنټاین هېواد ته « د سولې او امنیت برخه کې د مرستې لپاره » د متحد په توګه ونوماو، ځکه خلیج جګړه کې یې ګډون کړی و( د جنوبی امریکا یوازینی هېواد دی چې دې جګړه کې یې برخه اخیستې وه ) او د ملګرو ملتونو د سوله ساتو ماموریتونو نه یې دوامدار ملاتړ کاو.&lt;ref&gt;{{cite news|title=Argentina, gran aliado extra-OTAN|url=https://www.perfil.com/noticias/columnistas/argentina-gran-aliado-extra-otan-20160429-0018.phtml|access-date=7 September 2020|work=[[Perfil]]|trans-title=Argentina great ally extra-NATO|date=29 April 2016|language=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Polémica por la designación como aliado extra-OTAN|url=https://www.clarin.com/politica/polemica-designacion-aliado-extra-otan_0_r1aSDl-CFg.html|access-date=7 September 2020|work=[[Clarín (Argentine newspaper)|Clarín]]|trans-title=Controversy over designation as extra-OTAN ally|date=10 October 1997|language=es}}&lt;/ref&gt;

=== برازیل ===
په ۲۰۱۹ز کال کې ډونالډ ټرمپ د برازیل له ولسمشر جیر بولسونارو سره د کاري لیدنې وروسته برازیل د غیر ناټو لوی متحد په توګه وټاکه.&lt;ref name=&quot;state.gov&quot;&gt;{{Cite web |title=Major Non-NATO Ally Status |url=https://www.state.gov/major-non-nato-ally-status/ |access-date=2020-05-07 |website=United States Department of State |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Trump bumps up Brazil to 'major non-NATO' ally |url=https://www.stripes.com/news/trump-bumps-up-brazil-to-major-non-nato-ally-1.580256}}&lt;/ref&gt;

=== کولمبیا ===
د ۲۰۲۲ز کال په مارچ کې جو بایډن کولمبیا د لوی غیر ناټو متحد په توګه اعلان کړ. دغه راز بایډن وویل: «ما له ډیرې مودې راهیسې ویلي چې کولمبیا د یو سوکاله، خوندي او ډیموکراټیکې نیمه کرې د جوړولو لپاره هڅې کړې دی او نن زه په ویاړ سره کولمبیا د غیر ناټو متحد په توګه اعلانوم».&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite web |last1=Samuels |first1=Brett |title=Biden designates Colombia as major non-NATO ally |url=https://thehill.com/latino/597747-biden-designates-colombia-as-major-non-nato-ally}}&lt;/ref&gt;

=== تونس ===
د ۲۰۱۵ز کال په مې میاشت کې د متحده ایالاتو ولسمشر بارک اوباما په سپینه ماڼۍ کې د خپل تونسي سیال بیجي قاید السبسي سره د کوربه توب په وخت کې  تونس د غیر ناټو متحد په توګه اعلان کړ.

=== پاکستان ===
د غیر ناټو د لویو متحدینو په توګه د ځینو هېوادونو نومول له جنجال پرته نه وو. په ۲۰۱۷ز کال کې د متحده ایالاتو استازو ټیډ پو او ریک نولان د پاکستان د ترهګرۍ ضد ناکافي هڅو، اسامه بن لادن ته د پناه ورکولو او له طالبانو نه د دوی ملاتړ ته په کتو د غیر ناټو د متحد په توګه د پاکستان د دریځ د لغوه کولو لپاره یوه لایحه وړاندې کړ، خو دې لایحې ته رایه ورنه کړل شوه. دغه راز په ۲۰۱۷ز کال کې د امریکا لوی درستیز، جنرال جوزف ډانفورډ د پاکستان استخباراتي اداره (ISI) له ترهګرو ډلو سره د اړیکو په درلودلو تورنه کړه. همدارنګه رویټرز راپور ورکړی چې «د ټرمپ د ادارې احتمالي غبرګونونه چې د متحده ایالاتو د بې پیلوټه الوتکو د بریدونو پراخول دي کېدای شي د د پاکستان حیثیت د غیر ناټو  متحد په توګه کم کړي».&lt;ref&gt;{{cite web |title=CONGRESSMEN POE AND NOLAN INTRODUCE BILL REVOKING PAKISTAN'S MNNA STATUS |url=http://poe.house.gov/2017/6/congressmen-poe-and-nolan-introduce-bill-revoking-pakistans-mnna-statusl |access-date=July 31, 2017 }}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[https://www.aljazeera.com/news/2017/10/general-dunford-pakistan-intelligence-links-terrorists-171004105341470.html General Dunford: Pakistan intelligence has links to 'terrorists']&quot;. Al-Jazeera. October 4, 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[https://uk.reuters.com/article/uk-usa-pakistan-military/mattis-says-will-try-to-work-with-pakistan-one-more-time-idUKKCN1C8264 Mattis says will try to work with Pakistan 'one more time'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180423165951/https://uk.reuters.com/article/uk-usa-pakistan-military/mattis-says-will-try-to-work-with-pakistan-one-more-time-idUKKCN1C8264 |date=2018-04-23 }}&quot;. Reuters. October 3, 2017.&lt;/ref&gt;

=== قطر ===
د ۲۰۲۲ز کال د جنورۍ په ۳۱مه ولسمشر جوبایډن اعلان وکړ چې قطر به د ۲۰۲۱ز کال اګسټ میاشت کې له افغانستان نه د متحده ایالاتو د وتلو پر مهال د دغه هېواد د مرستو په حواله د غیر ناټو یو لوی متحد شي.&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Shear|first1=Michael D.|title=Biden Designates Qatar as a Major Non-NATO Ally|url=https://www.nytimes.com/2022/01/31/us/politics/biden-qatar-nato.html|access-date=14 February 2022|work=The New York Times|date=31 January 2022}}&lt;/ref&gt;

=== تایوان ===
کله چې کانګرس د ۲۰۰۳ مالي کال لپاره د ۲۰۰۲ز کال د سپټمبر په ۳۰مه د بهرنیو اړیکو د اجازې قانون تصویب کاو نو اړتیا وه، چې له تایوان سره داسې چلند وکړي لکه څنګه چې د غیر ناټو متحد په توګه ټاکل شوی وي. دغه راز د ولسمشر د بهرنیو اړیکو په واکونو کې د کانګرس د مداخلې په اړه د ځینو شکونو سره سره، د ۲۰۰۳ ز کال د اګسټ په ۲۹مه د بوش ادارې کانګرس ته یو لیک واستاوه چې تایوان د غیر ناټو د یوه لوی متحد په توګه وپېژني.&lt;ref name=&quot;Kan2009&quot;&gt;{{cite book|first=Shirley|last=Kan|title=Taiwan: Major U.S. Arms Sales Since 1990|url=https://books.google.com/books?id=fJSHhOZo_j8C&amp;pg=PA52|date=December 2009|publisher=DIANE Publishing|isbn=978-1-4379-2041-3|pages=52}}&lt;/ref&gt;

=== سویل ختیځ اسیا ===
په ورته وخت کې د سویل ختیځ اسیاي هېوادونو ټولنې (ASEAN) غړو لکه  ټایلینډ او فیلیپین ته بلنه واستول شوه، چې دواړو ومنله. دغه راز د راپورونو له مخې سنګاپور ته هم د ورته ترتیباتو وړاندیز شوی و، خو دا وړاندیز یې رد کړ.&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Huxley |first1=Tim |date=30 July 2012 |title=Singapore and the US: not quite allies |url=https://www.aspistrategist.org.au/singapore-and-the-us-not-quite-allies/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120802085621/https://www.aspistrategist.org.au/singapore-and-the-us-not-quite-allies/ |archive-date=2 August 2012 |access-date=26 August 2020 |website=The Strategist |publisher=Australian Strategic Policy Institute}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Graham |first1=Euan |date=10 December 2015 |title=The US-Singapore enhanced defence agreement: A third upgrade for bilateral collaboration |url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/us-singapore-enhanced-defence-agreement-third-upgrade-bilateral-collaboration |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200826211342/https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/us-singapore-enhanced-defence-agreement-third-upgrade-bilateral-collaboration |archive-date=26 August 2020 |access-date=26 August 2020 |website=The Interpreter |publisher=The Lowy Institute}}&lt;/ref&gt;

=== نيوزيلینډ ===
د متحده ایالاتو او نیوزیلینډ ترمنځ سټراټیژیکې او نظامي همکارۍ  په ۱۹۸۴ز کال کې د اټومي ځواک لرونکي کښتیو د رسېدو له امله د ANZUS اتحاد له ړنګېدو وروسته زیانمنې شوې. په ۱۹۹۷ز کال کې د MNNA په توګه د نیوزیلینډ نومول د دواړو ترمنځ د اړیکو تودوخې نښه وه. د ۲۰۱۲ کال په جون میاشت کې نیوزیلینډ له ناټو سره د اړیکو د لا ټینګښت او پیاوړتیا په موخه د همکاریو تړون لاسلیک کړ.

=== احتمالي لوی غیر ناټو متحدین ===

==== اوکراین، ګرجستان او مالدووا ====
په ۲۰۱۴ز کال کې له روسیې سره د کریمیا له الحاق وروسته د متحده ایالاتو په کانګرس کې یو لایحه وړاندې شوه چې ګرجستان، مالدووا او اوکراین ته د غیر ناټو متحد حیثیت ورکړي، چې په دې توګه د اوکراین د لوی غیر ناټو متحد په توګه د امریکا د استازو په مجلس کې د ۲۰۱۹ز کال مې میاشت کې یوه لایحه وړاندې شوه. تر ۲۰۲۲ کال پورې، دا بدلونونه په اروپا کې د امریکا د امنیت او همکارۍ د کمیسیون له ملاتړ سره سره، چې د هیلسینکي کمیسیون په نوم هم یادیږي په اوکراین باندې د روسیې له یرغل وروسته نه دي رامنځته شوي.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Bazhenova|first=Olga|date=April 2021|title=The Major non-NATO Ally Status: Characteristics, Chronology, Geographical Distribution|url=https://iorj.hse.ru/en/2021-16-1/459408740.html|journal=International Organisations Research Journal|language=en|volume=16|issue=1|pages=162–171|doi=10.17323/1996-7845-2021-01-08|s2cid=236278254}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{USBill|113|h|5782}} - [[Ukraine Freedom Support Act of 2014]]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=2019-06-01 |title=Ukraine might be designated as major non-NATO US ally |url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/ukraine-might-be-designated-as-major-non-nato-us-ally.html |access-date=2019-06-30 |publisher=[[Kyiv Post]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Mackinnon |first=Amy |title=U.S. Commission Urges Biden to Designate Ukraine, Georgia as Major Non-NATO Allies |url=https://foreignpolicy.com/2022/03/12/helsinki-commission-biden-ukraine-georgia-major-non-nato-allies/ |access-date=2022-05-09 |website=Foreign Policy |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

==== سعودي عربستان او نور عربي هېوادونه ====
په ۲۰۱۵ز کال کې د کمپ ډیویډ د غونډې په لړ کې د فارس خلیج د همکارۍ شورا له هېوادونه سره د اوباما ادارې د لوی غیر ناټو متحدینو په توګه د سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو (UAE)، عمان او قطر د نومولو لپاره غور وکړ، چې قطر له هغه وخت راهیسې د غیر ناټو متحد په توګه نومول شوی.&lt;ref name=&quot;toosi&quot;&gt;{{cite news|last1=Toosi|first1=Nahal|title=U.S. may raise Arab states to 'major' ally status|url=http://www.politico.com/story/2015/05/white-house-arab-states-major-ally-status-military-financial-aid-summit-gcc-117965.html?hp=r1_4|access-date=May 14, 2015|publisher=Politico|date=May 14, 2015|archive-date=May 18, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518001559/http://www.politico.com/story/2015/05/white-house-arab-states-major-ally-status-military-financial-aid-summit-gcc-117965.html?hp=r1_4|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==== فنلنډ او سویډن ====
د فنلنډي ورځپاڼو په وینا، د ۲۰۲۲ ز کال د مارچ په لومړیو کې پر اوکراین د روسیې له برید وروسته  فنلنډ او سویډن د لوی غیرناټو متحد دریځ لپاره غوښتنه کړي، چې له هغه وخت راهیسې دواړو هېوادونو په ناټو کې د غړیتوب لپاره غوښتنلیکونه ورکړي دي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=US Senate okays non-Nato ally status for India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/us-senate-okays-non-nato-ally-status-for-india/articleshow/70044908.cms |access-date=August 29, 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Iwanek |first=Krzysztof |date=2019-08-01 |title=No, India Isn't a 'Major Non-NATO Ally' of the United States |url=https://thediplomat.com/2019/08/no-india-isnt-a-major-non-nato-ally-of-the-united-states/ |publisher=[[The Diplomat]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Buchert |first=Peter |title=Finland och Sverige driver närmare Nato – utan att bekräfta slutmålet |url=https://www.hbl.fi/artikel/finland-och-sverige-driver-narmare-nato-utan-att-bekrafta-slutmalet/ |access-date=2022-03-08 |website=www.hbl.fi |language=sv}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2022-03-08 |title=Finland and Sweden seek US defense guarantees in 'Northern Fortress' alliance to deter Russian ambitions in the Nordic region |url=https://rmx.news/poland/finland-and-sweden-seek-us-defense-guarantees-in-northern-fortress-alliance-to-deter-russian-ambitions-in-the-nordic-region/ |access-date=2022-03-09 |website=Remix News |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=IL:n tiedot: Suomi ja Ruotsi hakevat yhdessä Major non-NATO ally -statuksen kaltaista yhteistyötä Yhdysvaltain kanssa |url=https://www.iltalehti.fi/politiikka/a/a5f72427-d975-4ece-adc3-be7703c3ade7 |access-date=2022-03-05 |website=www.iltalehti.fi |language=fi}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2022-05-18 |title=Sweden, Finland submit applications to join NATO |url=https://www.politico.eu/article/sweden-finland-submit-application-to-join-nato/ |access-date=2022-05-29 |website=POLITICO |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Finland and Sweden officially apply to join NATO despite Russia's warnings |url=https://www.cbsnews.com/news/finland-and-sweden-nato-applications/ |access-date=2022-05-29 |website=www.cbsnews.com |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

== لوی شریکان ==

=== اسراییل د سټراټیژیک ملګري په توګه ===
د ۲۰۱۴ز کال په ډسمبر کې د متحده ایالاتو کانګرس د ۲۰۱۳ز کال د متحده ایالاتو او اسرائیلو سټراټیژیکو همکاریو قانون تصویب کړ، چې د دې له مخې اسراییل د لوی غیر ناټو متحدینو په طبقه بندي کې یو ګام پورته وګڼل شو او د دفاعي او انرژۍ زیربنا لپاره یې اضافي ملاتړ رامنځته کاو او د سوداګرۍ او اکاډمیک له لارې همکاري پیاوړې کړي. همدارنګه دغه لایحې له متحده ایالاتو نه هم وغوښتل چې په اسراییلو کې خپلې جنګي زیرمې ۱.۸ میلیارد ډالرو ته لوړې کړي، خو دا لایحې ته رایه ورنه کړل شوه او له همدې امله تصویب نه شوه او قانون نه شو.&lt;ref&gt;{{cite web |title=US Congress passes Israel strategic partnership bill |url=http://www.timesofisrael.com/us-congress-passes-israel-strategic-partnership-bill/ |access-date=May 20, 2016 |work=The Times of Israel}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Congress enshrines Israel in a new class of ally |url=http://www.jpost.com/International/US-House-of-Representatives-passes-bill-declaring-Israel-major-strategic-partner-383616 |access-date=May 20, 2016 |work=The Jerusalem Post - JPost.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=US Congress passes Israel strategic partnership bill |url=https://news.yahoo.com/us-congress-passes-israel-strategic-partnership-bill-012501963.html |access-date=May 20, 2016}}&lt;/ref&gt;

=== هند د لوی دفاعي شریک په توګه ===
په ۲۰۱۶ز کال کې متحده ایالاتو هند د « لوی دفاعي شریک» په توګه په رسمیت وپیژاند، چې دا یوه میاشت وروسته له هغه وشوه چې د متحده ایالاتو د استازو مجلس د هند د دفاعي ټیکنالوژۍ او شراکت قانون تصویب کړ. دغه راز دې کار هند ته اجازه ورکړه چې نور هغه پرمختللي او حساسه ټیکنالوژي واخلي چې د متحده ایالاتو له نږدې متحدینو او شریکانو سره برابر وي. همدارنګه متحده ايالات څلور « بنسټیز تړونونه » لري چې له هند سره یې لاسلیک کوي.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Chaudhury|first=Dipanjan Roy|title=US recognizes India as 'major defense partner' - The Economic Times|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/us-recognises-india-as-major-defence-partner/articleshow/52645652.cms|access-date=2020-07-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2019-07-03 |title=U.S.A. GRANTS INDIA NON-NATO ALLY STATUS |url=https://iasgatewayy.com/u-s-a-grants-india-non-nato-ally-status/ |access-date=2021-10-06 |website=IAS gateway |language=en-US}}&lt;/ref&gt; 

== پخواني لوی غیر ناټو متحدین ==

=== افغانستان (۲۰۱۲ز کال-۲۰۲۲ز کال) ===

* افغانستان په ۲۰۱۲ز کال کې د اوباما د ادارې له خوا د لوی غیر ناټو متحد په توګه وټاکل شو او په ۲۰۲۱ز کال کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته هم همداسې پاتې شو، خو د ۲۰۲۲ ز کال جولای میاشت کې د بایډن ادارې په رسمي ډول کانګرس ته د افغانستان ټاکل شوی حیثیت د لوی غیر ناټو متحد په توګه لغوه اعلان کړ.&lt;ref&gt;{{cite news|title=Hillary Clinton says Afghanistan 'major non-Nato ally'|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-18750732|access-date=July 7, 2012|newspaper=[[BBC News]]|date=July 7, 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120825180829/http://www.state.gov/secretary/rm/2012/08/196675.htm Afghanistan's Independence Day Press by Hillary Rodham Clinton Secretary of United States. August 17, 2012]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Biden to rescind Afghanistan’s designation as major non-NATO ally |url=https://thehill.com/homenews/administration/3548301-biden-to-rescind-afghanistans-designation-as-major-non-nato-ally/ |access-date=7 July 2022 |website=The Hill}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Letter to the Speaker of the House and President of the Senate providing notice of the President’s intent to rescind the designation of Afghanistan as a Major Non-NATO Ally |url=https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/07/06/letter-to-the-speaker-of-the-house-and-president-of-the-senate-providing-notice-of-the-presidents-intent-to-rescind-the-designation-of-afghanistan-as-a-major-non-nato-ally/ |access-date=6 July 2022 |website=White House |publisher=BRIEFING ROOM |archive-date=9 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231209001250/https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/07/06/letter-to-the-speaker-of-the-house-and-president-of-the-senate-providing-notice-of-the-presidents-intent-to-rescind-the-designation-of-afghanistan-as-a-major-non-nato-ally/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>7najs24fsit9f6pbtw882snck00p5hi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ستوری</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64855</id>
    <revision>
      <id>352872</id>
      <parentid>335871</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T04:49:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352872</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19760" sha1="0wfiaayr6ljl6mi8hvx2qhfta59qwdf" xml:space="preserve">ستوری یو نجومي جسم دی چې له یوې ځلېدونکې کُره ډوله پلازما څخه تشکیل شوی دی چې یاده پلازما د خپلې جازبوي قوې په واسطه سره نښتې ده. ځمکې ته تر ټولو نږدې ستوری لمر دی. د شپې له خوا زیات شمېر نور ستوري هم له هېڅ ډول تجهیز پرته د لوڅو سترګو په واسطه د لېدل کېدو وړ دي، اما له ځمکې څخه د هغوی زښته زیاته فاصله د دې لامل شوې ده چې نوموړي د روښنایۍ د ثابتو نقطو په بڼه ښکاره شي. تر ټولو مشهور ستوري د فلکي او ستوریزو په توګه کټګوري شوي دي، او زیات شمېر تر ټولو ځلانده ستوري خپل ځانګړي نومونه لري. ستور پوهانو د ستورو داسې کتلاکونه راټول کړي دي چې پېژندل شوي ستوري تشخیصوي او د نجوم اړوند ستندر نومونه ورته په ګوته کوي. د لید وړ کاینات د ۱۰&lt;sup&gt;۲۲&lt;/sup&gt; څخه تر ۱۰&lt;sup&gt;۲۴&lt;/sup&gt; پورې ستوري لري. خو لا هم، زموږ د کهکشان، شیدو لارې، کهکشان څخه بهر د ټولو منفردو ستورو په شمول زیات شمېر یې له ځمکې څخه د عادي سترګو په واسطه د لیدل کېدو وړ نه دي. &lt;ref&gt;{{cite book|title=Galileo and 400 Years of Telescopic Astronomy|first1=Peter|last1=Grego|first2=David|last2=Mannion|date=September 9, 2010|isbn=9781441955920|publisher=Springer New York|url=https://www.google.com/books/edition/Galileo_and_400_Years_of_Telescopic_Astr/nsi7R3NTcmEC?gbpv=1&amp;pg=PA88}}&lt;/ref&gt;

د یوه ستوري ژوند د هغو موادو چې له هایدروجن، ورسره د هېلیوم او د یو څه درندو عناصرو د لږ مقدار  ګازي نېبولا د جازبوي شړېدو سره پیل کېږي. د ستوري مجموعي کتله د هغه په تکامل او وروستي برخلیک کې اصلي فکتور بلل کېږي. یو ستوری د خپل فعال ژوند په زیاتره برخه کې په خپله هسته کې په هېلیوم باندې د هایدروجن د حرارتي هستوي ترکیب له کبله ځلېږي. دغه پروسه انرژي ازادوي چې د ستوري له د ننه څخه تېرېږي او باندینۍ فضا ته تشعشع کوي.  د ستوري د ژوند په پای کې، د هغه هسته په یو نجومي پاتې شوني باندې بدلیږي: چې نوموړی پاتې شونی یو سپین لنډی جسم، یو نیوتروني ستوری، یا ــــ که چېرې په کافي اندازه جسامت ولري ــــ بیا یو تور ګوګ وي. 

په ستورو کې د نجومي هستو ترکیب یا د هغوی پاتې شوني تقریبا ټول هغه طبیعي کېمیاوي مواد جوړوي کوم چې له لېتیَم څخه درانده دي. د ستورو د کتلې له لاسه ورکول یا د نویو سوپر ستورو چاودنې د ستورو تر منځ چاپېریال ته په کېمیاوي بڼه غني شوي مواد راوړي. چې نوموړي عناصر وروسته په نویو ستورو باندې تجزیه کېږي. ستور پوهان د یو ستوري د ظاهري روڼتیا، طیف او د وخت په اوږدو کې په اسمان کې د هغه د موقعیت د بدلون د مشاهداتو په تر سره کولو سره د نجومي اجسامو ــــ د کتلې، عمر، فلزیت (کېمیاوي ترکیب)، تغییر منلو، واټن او په فضا کې د حرکت په شمول ځانګړتیاوې تعینولی شي.

ستوري د نورو نجومي اجسامو سره په ګډه اوربېټالونه رامنځته کولی شي، لکه څرنګه یې چې د سیاره یي سېستمونو او د ستورو د سېستمونو په صورت کې له دوو یا نورو ستورو سره رامنځته کوي. هر کله چې دوه داسې ستوري له یو بل سره په نسبي ډول نږدې مدار ولري، نو د هغوی جاذبوي تعامل په لوړې پیمانې سره د هغوی په تکامل باندې اغېزه اچوي. ستوري کولی شي له جاذبوي پلوه د ډېرو لویو معینو جوړښتونو برخې لکه د ستورو کلسټرونه یا کهکشانونه رامنځته کړي.

== رېښه ==
د &quot;ستوري&quot; کلیمه په نهایت کې له اصلي-اندو-اروپايي رېښې&quot;h₂stḗr&quot; څخه چې نوموړې هم د ستوري معنا ورکوي، اما د h₂eh₁s- (&quot;سوځولو&quot; په توګه لا نور د تجزیې وړی دی، همدارنګه د یادې کلیمې سرچینه &quot;ash&quot; یعنې ایرې) + تر (tērــ یعنې منفي پسوند) ده. 

لاتیني کلیمه ستېلا (stella)، یوناني استر (aster )، جرمني ستېرن (Stern) سره مقایسه کړئ. ځینې پوهان په دې باور دي چې د ستوري کلیمه له اکدي &quot;ایستار&quot; (istar- یعنې زهرې) څخه مستعاره شوې ده، حال دا چې ځینې نور د دغې وړانديز په اړه شکمن دي.

ستوری له لاندینیو کلیمو: استریسک، استروید، استرال، کونستېلیشن، استر سره له یوې ګنډې (ګډې رېښې) څخه دی.&lt;ref&gt;{{cite web |last=Harper |first=Douglas |date=2001–2022 |title=*ster- (2) |url=https://www.etymonline.com/word/*ster-#etymonline_v_52592 |access-date=28 February 2022 |website=Online Etymology Dictionary}}&lt;/ref&gt;

== د مشاهداتو تاریخچه ==
له تاریخي اړخه، ستوري په ټوله نړۍ کې د مدنیتو لپاره له اهمیت څخه برخمن دي. نوموړي د مذهبي اعمالو یوه برخه دي چې د روحاني جهت موندنې، موقعیت موندنې، د موسمونو د تېرېدو په نښه کولو، او د جنتریو د تعریفولو لپاره کارول کېږي. 

لومړنیو ستورپوهانو د ثابتو ستورو، د کومو موقعیت چې په اسماني کُره کې تغییر نه مومي، او د سرګردانو ستورو (سیارو)، کوم چې د ثابتو ستورو په نسبت د ورځو او اونیو په اوږدو کې په د پام وړ توګه په حرکت کې وي. زیات شمېر لرغوني ستورپوهان په دې باور وو چې ستوري په دایمې ډول په یوه اسماني کره باندې ورنښتي دي او تغییر منونکي نه دي. د توافق له مخې، ستور پوهانو مشهور ستوري په دوو کټګوریو، ستورو او فلکي اجسامو باندې طبقه بندي کړي دي او د سیارو د حرکت او د لمر د استنباط شوي موقعیت د څارلو لپاره یې کارولي دي. د شاوخوا ستورو (او افق) پر وړاندې د لمر حرکت د جنتریو د رامنځته کولو لپاره له کومو چې د کرهڼیزو چارو د تنظیم لپار ګټه پورته شوه، وکارول شو. زېږدیزه جنتري، چې اوسمهال نږدې د نړۍ په هر ځای کې کارول کېږي، د ځمکې د سیمه ییز ستوري یعنې لمر سره په نسبت د ځمکې د دوراني محور د زاویې پر بنسټ یوه لمریزه جنتري ده&lt;ref name=&quot;forbes&quot;&gt;{{cite book|last1=Forbes|first1=George|title=History of Astronomy|publisher=Watts &amp; Co.|location=London|date=1909|url=http://www.gutenberg.org/ebooks/8172|isbn=978-1-153-62774-0}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;forbes2&quot;&gt;{{cite book|last1=Forbes|first1=George|title=History of Astronomy|publisher=Watts &amp; Co.|location=London|date=1909|url=http://www.gutenberg.org/ebooks/8172|isbn=978-1-153-62774-0}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Tøndering |first=Claus |date=2008 |title=Other Ancient Calendars |url=http://webexhibits.org/calendars/calendar-ancient.html |access-date=28 February 2022 |website=Calendars Through The Ages |publisher=Webexhibits}}&lt;/ref&gt;

د ستورو تر ټولو پخوانی سم تاریخ لرونکی جدول په ۱۵۳۱م.ز کال کې د لرغونو مصري ستور پوهانو د کار پایله وه. تر ټولو لومړني کتلاکونه د دویمې مخزېږدې زریزې په وروستیو کې د کاسیت په دور کې ( نږدې له ۱۵۳۱م.ز کال څخه تر ۱۱۵۵م.ز کال پورې) د بین النهرین د لرغونو بابلي ستور پوهانو له لوري راټول شوي وو. &lt;ref&gt;{{cite journal|last=von Spaeth|first=Ove|title=Dating the Oldest Egyptian Star Map|journal=[[Centaurus (journal)|Centaurus]]|date=2000|volume=42|issue=3|pages=159–179|url=http://www.moses-egypt.net/star-map/senmut1-mapdate_en.asp|access-date=2007-10-21|doi=10.1034/j.1600-0498.2000.420301.x|bibcode=2000Cent...42..159V}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;north 1995 30 31&quot;&gt;{{cite book|last=North|first=John|date=1995|title=The Norton History of Astronomy and Cosmology|url=https://archive.org/details/nortonhistoryofa0000nort|url-access=registration|location=New York and London|pages=[https://archive.org/details/nortonhistoryofa0000nort/page/30 30–31]|publisher=W.W. Norton &amp; Company|isbn=978-0-393-03656-5}}&lt;/ref&gt;

په یونانۍ ستور پوهنه کې د ستورو لومړنی کتلاک په شاوخوا ۳۰۰م.ز کال کې د تیموچاریس په مرسته د اریستیلوس له لوري رامنځته شو. د هیپارخوس د ستورو کتلاک (په دویمه مخزېزږده پېړۍ کې) ۱۰۲۰ ستوري لرل، او د بطلیموس د ستورو د کتلاک په ترتیبولو کې وکارول شو. هیپارخوس د لومړني ثبت شوي نوا (نوي ستوري) د کشف لپاره پېژندل کېږي. د زیاتره فلکي اجرامو او ستورو نومونه چې نن ورځ کارول کېږي له یونانۍ ستور پوهنې څخه مشتق شوي دي.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Murdin|first=P.|date=2000|chapter=Aristillus (c. 200 BC)|doi=10.1888/0333750888/3440|title=Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics|bibcode=2000eaa..bookE3440.|isbn=978-0-333-75088-9}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Pinotsis |first=Antonios D. |date=2008 |title=Astronomy in Ancient Rhodes |url=http://conferences.phys.uoa.gr/jets2008/historical.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210907070144/http://conferences.phys.uoa.gr/jets2008/historical.html |archive-date=September 7, 2021 |access-date=February 28, 2022 |website=Protostellar Jets In Context |publisher=[[University of Athens]], Greece}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Gerd|last=Grasshoff|date=1990|title=The history of Ptolemy's star catalogue|publisher=Springer|pages=1–5|isbn=978-0-387-97181-0}}&lt;/ref&gt;

د اسمانونو له ظاهري بدلون نه مننې سره سره، چینایي ستور پوهان پوهېدل چې د نویو ستورو ظهور ممکن دی. په ۱۸۵ز کال کې، چینایي ستور پوهان لومړني هغه پوهان وو چې یو نوی سوپر ستوری یې مشاهده کړ او  په اړه یې لیکنې وکړي، کوم چې اوسمهال د SN 185 په توګه پېژندل کېږي. په ثبت شوي تاریخ کې تر ټولو رڼه ستوريزه پېښه د SN 1006 نوی سوپر ستوري لیدل کېدل وو، کوم چې په ۱۰۰۶ز کال کې مشاهده شو او د مصري ستور پوه علي بن رضوان او یو شمېر چینایي ستور پوهانو له خوا یې په اړه لیکنې وشوې. د SN 1054 په نامه نوی سوپر ستوری هم، کوم چې د چنګاښ سحاب وزیږاوه، د چینایي او اسلامي ستور پوهانو له لوري وڅېړل شو. &lt;ref name=&quot;clark&quot;&gt;{{cite conference|last1=Clark|first1=D. H.|last2=Stephenson|first2=F. R.|title=The Historical Supernovae|book-title=Supernovae: A survey of current research; Proceedings of the Advanced Study Institute|pages=355–370|publisher=Dordrecht, D. Reidel Publishing Co|date=1981-06-29|location=Cambridge, UK|bibcode=1982ASIC...90..355C}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Zhao|first1=Fu-Yuan|last2=Strom|first2=R. G.|last3=Jiang|first3=Shi-Yang|date=2006|title=The Guest Star of AD185 must have been a Supernova|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1009-9271/6/5/17|journal=Chinese Journal of Astronomy and Astrophysics|volume=6|issue=5|pages=635|bibcode=2006ChJAA...6..635Z|doi=10.1088/1009-9271/6/5/17|via=IOPScience}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Isbell |first1=Douglas |last2=Benoit |first2=Phil |date=5 March 2003 |title=Astronomers Peg Brightness of History's Brightest Star |url=http://www.noao.edu/outreach/press/pr03/pr0304.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20030402121341/http://www.noao.edu/outreach/press/pr03/pr0304.html |archive-date=6 January 2022 |access-date=28 February 2022 |website=NOIRLab |publisher=National Optical Astronomy Observatory}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SN1054&quot;&gt;{{cite web |last1=Frommert |first1=Hartmut |last2=Kronberg |first2=Christine |date=2006-08-30 |title=Supernova 1054 – Creation of the Crab Nebula |url=http://messier.seds.org/more/m001_sn.html |work=SEDS |publisher=University of Arizona}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PASP1942&quot;&gt;{{cite journal|last=Duyvendak|first=J. J. L.|title=Further Data Bearing on the Identification of the Crab Nebula with the Supernova of 1054 A.D. Part I. The Ancient Oriental Chronicles|journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|volume=54|issue=318|pages=91–94|date=April 1942|bibcode=1942PASP...54...91D|doi=10.1086/125409|doi-access=free}}{{Cite journal|last1=Mayall|first1=N. U.|last2=Oort|first2=Jan Hendrik|title=Further Data Bearing on the Identification of the Crab Nebula with the Supernova of 1054 A.D. Part II. The Astronomical Aspects|journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|volume=54|issue=318|pages=95–104|date=April 1942|bibcode=1942PASP...54...95M|doi=10.1086/125410|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|display-authors=1|last1=Brecher|first1=K.|last2=Fesen|first2=R. A.|last3=Maran|first3=S. P.|last4=Brandt|first4=J. C.|date=1983|title=Ancient records and the Crab Nebula supernova|journal=The Observatory|volume=103|pages=106–113|bibcode=1983Obs...103..106B}}&lt;/ref&gt;

د منځنیو پېړیو اسلامي ستور پوهانو زیات شمېر ستورو ته عربي نومونه ورکړل کوم چې تر نن ورځې پورې کارول کېږي او د ستور پوهنې اړوند زیات شمېر الې یې اختراع کړې کومو چې د ستورو موقعیتونه محاسبه کولی شول. هغوی د مشاهداتو لومړنی تر ټولو لوی څېړنیز انستیتیوت جوړ کړ، چې په عمده توګه د ستورو د زیج کتلاکونو د جوړولو لپاره و. د دغو کتلاکونو په منځ کې ''د ثابتو ستورو کتاب'' (۹۶۴ز کال) د فارسي ستور پوه عبد الرحمن الصوفي له خوا ولیکل شو چا چې یو شمېر ستوري، ستوریز کلسترونه (د اومېکرون وېلوروم او بروشي کلسترونو په ګډون) او کهکشانونه ( د اندرومېدا کهکشان په ګډون) مشاهده کړل. د الظهور په حواله، په ۱۱مه زېږدیزه پېړۍ کې، فارسي بحر العلم ابو ریحان البېروني په ۱۰۱۹ز کال کې د شیدو د لارې کهکشان د کوچینیو ټوټو د یوې مجموعې په توګه چې سحابي ستورو ځانګړتیاوې یې لرلې، تعریف کړ او د بېلابېلو ستورو عرض البلدونه یې د یوې سپوږمۍ نیونې یا خسوف په بهیر کې لاسته راوړل. &lt;ref&gt;{{cite web |last=Zahoor |first=A. |date=1997 |title=Al-Biruni |url=http://www.unhas.ac.id/~rhiza/saintis/biruni.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080626074150/http://www.unhas.ac.id/~rhiza/saintis/biruni.html |archive-date=2008-06-26 |access-date=2007-10-21 |publisher=Hasanuddin University}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Jones&quot;&gt;{{cite book|title=Messier's nebulae and star clusters|url=https://books.google.com/books?id=IuhLR35I9QUC|first=Kenneth Glyn|last=Jones|publisher=[[Cambridge University Press]]|date=1991|isbn=978-0-521-37079-0|page=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Kennedy|first=Edward S.|date=1962|title=Review: ''The Observatory in Islam and Its Place in the General History of the Observatory'' by Aydin Sayili|journal=[[Isis (journal)|Isis]]|volume=53|issue=2|pages=237–239|doi=10.1086/349558}}&lt;/ref&gt;

د جوزېپ پویګ له قوله، اندلسي ستور پوه ابن بجاح داسې وړاندیز وکړ چې د شیدو لارې کهکشان له زیات شمېر ستورو څخه جوړ شوی دی کوم چې تقریباً له یو بل سره نښتي دي او د نیمه قمري موادو  د انکسار د اغېزې له کبله د یو تړلي انځور په بڼه لیدل کېږي، چې په ۵۰۰ هــ.ق (۱۱۰۶-۱۱۰۷ز کال) کې یې له یو بل سره د مشتري او مریخ په نښلېدنه باندې د شواهدو په توګه استناد وکړ. لومړنیو اروپایي ستور پوهانو لکه تایکو براهه په شپني اسمان کې نوي ستوري تشخیص کړل ( چې وروسته ''نوا'' ونومول شول)، چې دې کار دا څرګنده کړه چې اسمانونه بدلون نه منونکي نه دي. &lt;ref name=&quot;Montada&quot;&gt;{{cite encyclopedia|first=Josep Puig|last=Montada|title=Ibn Bajja|encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]|url=http://plato.stanford.edu/entries/ibn-bajja|date=2007-09-28|access-date=2008-07-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;he history&quot;&gt;{{cite web |last=Drake |first=Stephen A. |date=2006-08-17 |title=A Brief History of High-Energy (X-ray &amp; Gamma-Ray) Astronomy |url=http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/heasarc/headates/heahistory.html |access-date=2006-08-24 |publisher=NASA HEASARC |archive-date=2001-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010604051922/http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/heasarc/headates/heahistory.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Greskovic |first1=Peter |last2=Rudy |first2=Peter |date=2006-07-24 |title=Exoplanets |url=http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2004/casreports-2004/rep-228/ |access-date=2012-06-15 |publisher=ESO |تاريخ الأرشيف=2008-10-10 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20081010140635/http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2004/casreports-2004/rep-228/ |url-status=dead |خونديځ نېټه=2008-10-10 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20081010140635/http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2004/casreports-2004/rep-228/ |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20081010140635/http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2004/casreports-2004/rep-228/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081010140635/http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2004/casreports-2004/rep-228/ }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|title=The impact of the Qur'anic conception of astronomical phenomena on Islamic civilization|first=I. A.|last=Ahmad|journal=Vistas in Astronomy|volume=39|issue=4|date=1995|pages=395–403 [402]|doi=10.1016/0083-6656(95)00033-X|bibcode=1995VA.....39..395A}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>0wfiaayr6ljl6mi8hvx2qhfta59qwdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سور رنګ ته لېږد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>66650</id>
    <revision>
      <id>352873</id>
      <parentid>290037</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T05:00:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>24283</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>352873</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19001" sha1="55bxjg5cks49pcmiflep0mypqichh0b" xml:space="preserve">په فزیک کې سور رنګ ته لېږد (په انګلیسي: redshift) د الکترو مقناطیسي وړانګو (لکه د نور) د څپو اوږدوالی او همدارنګه په فریکونسي او فوټون انرژي کې متناظر کمښت دی. بل پلو د څپو لنډېدل او هم مهاله په فریکونسي او انرژۍ کې زیاتوالی سور رنګ ته د منفي لېږد په توګه او یا هم آبي رنګ ته لېږد (blueshift) ګڼل کېږي. دغه اصطلاحات د سور او آبي رنګ څخه اخیستل شوی چې د څرګندې رڼا له حد اکثر طیف څخه سرچینه اخلي. 

په ستور پوهنه او کاینات پوهنه کې درې موارد سور رنګ ته د الکترو مقناطیسي لېږد لاملونه ګڼل کېږي: 

# وړانګې د هغو اجسامو ترمنځ تېرېږي چې له یو بل څخه لرې کېږي («نسبیتي» سره رنګ ته لېږد، د نسبیتي ډاپلر اغېز بېلګه ده)،
# وړانګې د لږ جاذبوي پوتنشیل لرونکو اجسامو پر لور حرکت کوي، یعنې په لږ انحنا (تر ډېره مسطح) لرونکي تشیال وخت کې د یو جسم پر لور (سور رنګ ته جاذبوي لېږد)،
# وړانګې د مخ پر زیاتېدونکې فضا په لور حرکت کوي (سور رنګ ته کیهاني لېږد). ټولې نورې سرچینې په کافي کچه له ځمکې څخه د فاصلې له مخې سور رنګ ته لېږد له ځانه ښيي؛ چې دغه موضوع د هابل د قانون په توګه هم پېژندل کېږي. 

سور رنګ ته نسبیتي، جاذبوي او کیهاني لېږد کېدلای شي د لېږد د قوانینو په اډانه کې درک شي. جاذبوي څپې چې د نور په چټکتیا حرکت کوي سور رنګ ته د لېږد د ښکارندې موضوع ګرځي. 

سور رنګ ته د پیاوړي لېږد بېلګه ګاما وړانګه ده چې د ایکس وړانګو په ډله کې شمېرل کېږي، یا هم دا چې لید وړ وړانګه په پیل کې د راډیويي موج په توګه درک کېږي. سور رنګ ته ظریف لېږد د نجومي اجسامو د طیف سنجۍ په مشاهداتو کې لیدل کېږي او په ځمکنیو ټکنالوژیو لکه په ډاپلر رادار او راداري تفنګچو (radar guns یا هغه وسایل چې په لویو لارو کې د موټرو چټکتیا پرې مومي) کې ترې کار اخیستل کېږي. 

یو شمېر نور فیزیکي بهیرونه هم شتون لري چې کولای شي د الکترومقناطیسي وړانګو د فریکونسي د تغیر له دې ډلې د هغو د انتشار او نوري اغېزو لامل ګرځي؛ ورته مهال سره رنګ ته د (نجومي) لېږد څخه تر لاسه کېدوني بدلونونه تشخیص وړ دي او په عامه توګه هغو ته اشاره نه کېږي. 

سره رنګ ته د لېږد کچه په عمول ډول د ''z'' په حرف ښوول کېږي چې د څپې په اوږدوالي کې کسري بدلون (مثبت، سره رنګ ته د لېږد او منفي آبي رنګ ته د لېږد) او د موج د اوږوالی نسبت ''1 + z'' ښيي (&lt; ۱ د سره رنګ لپاره، &gt; ۱ د آبي لپاره). 

== تاریخچه ==
د دغې موضوع تاریخچه په ۱۹مې پېړۍ کې د څپو د میخانیکونو له پراختیا او ډاپلر اغېز ته په اړوندو ښکارندو کې د څېړنو راهیسې را پیل شوه. دغه اغېز د کریسټین ډاپلر په نوم ونومول شو، ځکه چې نوموړي په ۱۸۴۲ زکال کې د لومړي ځل لپاره د دغې ښکارندي فزیکي توضیح وړاندې کړه. همدغه فرضیه په ۱۸۴۵ زکال کې هالنډي عالم کریسټوفر بایز بالوټ په غږیزو څپو کې و ازمویله او تائید یې کړه. ډاپلر په سمه توګه وړاندوینه کړې وه چې دغه ښکاره په ټولو څپو کې د پلي کېدو وړ ده، په ځانګړې توګه هغه دا هم څرګنده کړه چې د ستورو بېلابېل رنګونه کېدای شي د ځمکې په نسبت د هغو د حرکت له امله وي. ورته مهال وړاندې له دې چې دغه موضوع تائید کړای شي څرګنده شوه چې د ستورو رنګونه د هغو د تودوخې له امله دي نه د هغو د حرکت پر بنسټ. وروسته بیا د منل شوو مشاهداتو پر بنسټ سور رنګ ته د لېږد له مخې د ډاپلر وړاندوینه تائید شوه. &lt;ref&gt;{{cite book|author=Doppler, Christian|date=1846|title=Beiträge zur fixsternenkunde|publisher=Prague: G. Haase Söhne|bibcode=1846befi.book.....D|volume=69}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Maulik, Dev|chapter=Doppler Sonography: A Brief History|chapter-url=https://books.google.com/books?id=HedeGJms0n4C&amp;q=%22Ballot%22&amp;pg=PA3|editor=Maulik, Dev|editor2=Zalud, Ivica|date=2005|title=Doppler Ultrasound in Obstetrics And Gynecology|url=https://www.springer.com/west/home/medicine/gynecology?SGWID=4-10066-22-46625046-0|isbn=978-3-540-23088-5|publisher=Springer}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |author=O'Connor, John J. |author2=Robertson, Edmund F. |date=1998 |title=Christian Andreas Doppler |url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Doppler.html |work=[[MacTutor History of Mathematics archive]] |publisher=[[University of St Andrews]]}}&lt;/ref&gt;

د ډاپلر له خوا سره رنګ ته د لېږد لومړنۍ فرضیه د فرانسوي فزیک پوه هیپولیت فیزو له خوا په ۱۸۴۸ زکال کې توضیح شوه، چې د ډاپلر د اغېز له مخې یې په ستور کې د لیدل شوو کرښو بدلون ته اشاره لرله. دغه اغېز ځینې مهالونه د «ډاپلر – فیزو اغېز» په توګه هم بلل کېږي. په ۱۸۶۸ زکال کې بریتانوي ستوری پېژندونکی ویلیام هاګینز لومړنی کس و چې له دغې کړنلارې څخه په ګټې اخیستو یې له ځمکې څخه د ستورو د لرې کېدو چټکتیا اندازه کړه. په ۱۸۷۱ زکال کې هغه مهال چې په فراونهوفر کرښو کې دغه ښکارندې د لمر له څرخ څخه په ګټنې نږدې0.1 Å سره رنګ ته لېږد له ځانه وښود؛ سره رنګ ته نوري لېږد تائید شو. په ۱۸۸۷ زکال کې ووګل او شاینر د ډاپلر کلني اغېز یا د ځمکې د مداري سرعت له امله د خسوف او کسوف پر بنسټ د ستورو په موقعیتونو کې د ډاپلر بدلون کشف کړ. په ۱۹۰۱ زکال کې آریستارخ بیلوپولسکي په لابراتور کې سره رنګ ته نوري لېږد د څرخ لرونکو اینو له سیسټم څخه په ګټې اخیستې تائید کړ. &lt;ref name=&quot;Huggins2&quot;&gt;{{cite journal|author=Huggins, William|date=1868|title=Further Observations on the Spectra of Some of the Stars and Nebulae, with an Attempt to Determine Therefrom Whether These Bodies are Moving towards or from the Earth, Also Observations on the Spectra of the Sun and of Comet II|journal=[[Philosophical Transactions of the Royal Society of London]]|volume=158|pages=529–564|bibcode=1868RSPT..158..529H|doi=10.1098/rstl.1868.0022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Reber, G.|date=1995|title=Intergalactic Plasma|journal=[[Astrophysics and Space Science]]|volume=227|issue=1–2|pages=93–96|doi=10.1007/BF00678069|bibcode=1995Ap&amp;SS.227...93R|s2cid=30000639}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Pannekoek|first=A|title=A History of Astronomy|date=1961|publisher=Dover|page=451|isbn=978-0-486-65994-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Bélopolsky, A.|date=1901|bibcode=1901ApJ....13...15B|title=On an Apparatus for the Laboratory Demonstration of the Doppler-Fizeau Principle|journal=[[Astrophysical Journal]]|volume=13|page=15|doi=10.1086/140786}}&lt;/ref&gt;

داسې ښکاري چې په چاپي بڼه سره رنګ ته د لېږد اصطلاح (له تېر ډول سره په اړیکې لرلو) د لومړي ځل لپاره د امریکايي ستوري پېژندونکي والټر اس. آدامز له خوا په ۱۹۰۸ زکال کې کارول شوې، چې په هغو کې نوموړي «سره رنګ ته د نیبولار یا سحابي طبیعي بدلون د دوه لارو چارو څېړنې» ته اشاره کړې. &lt;ref&gt;{{cite journal|author=de Sitter, W.|date=1934|title=On distance, magnitude, and related quantities in an expanding universe|journal=[[Bulletin of the Astronomical Institutes of the Netherlands]]|volume=7|page=205|bibcode=1934BAN.....7..205D|quote=It thus becomes urgent to investigate the effect of the redshift and of the metric of the universe on the apparent magnitude and observed numbers of nebulae of given magnitude}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Adams, Walter S.|date=1908|title=Preliminary catalogue of lines affected in sun-spots|place=Contributions from the Solar Observatory of the Carnegie Institution of Washington|publisher=[[Carnegie Institution of Washington]]|volume=22|pages=1–21|bibcode=1908CMWCI..22....1A|journal=Contributions from the Mount Wilson Observatory / Carnegie Institution of Washington}} Reprinted in {{cite journal|doi=10.1086/141524|last1=Adams|first1=Walter S.|title=Preliminary Catalogue of Lines Affected in Sun-Spots Region λ 4000 TO λ 4500|date=1908|journal=[[Astrophysical Journal]]|volume=27|page=45|bibcode=1908ApJ....27...45A}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۱۲ زکال کې د مشاهداتو په پیل سره، وسټو سلیفر وموندله چې ډېری مارپیچي کهکشانونه چې هغه مهال د مارپیچي سحابي ګانو په توګه ګڼل کېدل، په پام وړ توګه سره رنګ ته د لېږد څرګندويي کوي. سلیفر د لومړي ځل لپاره په دغه اړوند د خپلې اندازه ګیرۍ راپورونه د لوول رصد خانې (Lowell Observatory) په بولټن کې وړاندې کړل. درې کاله وروسته هغه په پاپولر آسټرانومي (Popular Astronomy) ژورنال کې په دې اړوند خپله بیاکتنه ولیکله. نوموړي په خپله دغه لیکنه کې څرګنده کړه «دغه لومړنی کشف چې آندرومدا لوی مارپیچ په ثانیه کې ۳۰۰ کیلومتره استثنايي چټکتیا لري؛ وه یې ښووله چې په دغه مهال کې شته وسایل نه یوازې د مارپیچونو د طیف بلکې د هغو د چټکتیا د ارزونې وړتیا هم لري».&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Slipher, Vesto|date=1912|title=The radial velocity of the Andromeda Nebula|journal=[[Lowell Observatory Bulletin]]|volume=1|issue=8|pages=2.56–2.57|bibcode=1913LowOB...2...56S|quote=The magnitude of this velocity, which is the greatest hitherto observed, raises the question whether the velocity-like displacement might not be due to some other cause, but I believe we have at present no other interpretation for it}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Slipher, Vesto|date=1915|title=Spectrographic Observations of Nebulae|journal=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]]|volume=23|pages=21–24|bibcode=1915PA.....23...21S}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Slipher, Vesto|author-link=Vesto Slipher|date=1915|title=Spectrographic Observations of Nebulae|journal=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]]|volume=23|page=22|bibcode=1915PA.....23...21S}}&lt;/ref&gt;

سلیفر په آسماني کره کې د پنځلسو مارپیچي سحابي ګانو د چټکتیا اړوند معلومات وړاندې کړل چې یوازې له دریو پرته یې نورو ټولو د لید وړ «مثبته» چټکتیا لرله. ورپسې آډوین هابل د خپل همنومي هابل د قانون په فورمول بندۍ د «سحابي» ګانو ترمنځ سره رنګ ته د لېږد تقریبي بدلون او د هغو ترمنځ فاصله کشف کړه. دغو مشاهداتو په ۱۹۲۲ زکال کې د الکساندر فریدمن چارې چې له مخې یې د فریدمن – لمتر معادلات موندلي و؛ تائید کړې. نن ورځ دغه موضوعات د انبساط په حالت کې نړۍ او د لویې چاودنې (بېګ بنګ) نظریې لپاره تر ټولو قوي شواهد ګڼل کېږي. &lt;ref&gt;{{cite journal|doi=10.1073/pnas.15.3.168|author=Hubble, Edwin|date=1929|bibcode=1929PNAS...15..168H|title=A Relation between Distance and Radial Velocity among Extra-Galactic Nebulae|journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]]|volume=15|issue=3|pages=168–173|pmid=16577160|pmc=522427|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Eddington&quot;&gt;This was recognized early on by physicists and astronomers working in cosmology in the 1930s. The earliest layman publication describing the details of this correspondence is {{cite book|author=Eddington, Arthur|date=1933|title=The Expanding Universe: Astronomy's 'Great Debate', 1900–1931|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.220736|publisher=[[Cambridge University Press]]}} (Reprint: {{ISBN|978-0-521-34976-5}})&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Friedman, A. A.|date=1922|title=Über die Krümmung des Raumes|journal=[[Zeitschrift für Physik]]|volume=10|issue=1|pages=377–386|doi=10.1007/BF01332580|bibcode=1922ZPhy...10..377F|s2cid=125190902}} English translation in {{cite journal|title=On the Curvature of Space|doi=10.1023/A:1026751225741|last1=Friedman|date=1999|first1=A.|journal=[[General Relativity and Gravitation]]|volume=31|issue=12|pages=1991–2000|bibcode=1999GReGr..31.1991F|s2cid=122950995}})&lt;/ref&gt;

== اندازه ګیری ==
هغه نوري طیف چې یوه سرچینه لري کېدای شي اندازه شي. د دې لپاره چې سور رنګ ته لېږد واضح کړو، د هغو د نور ځانګړنې لکه جذب کېدونې کرښې، د انتشار کرښې او یا هم د نور په شدت کې شامل ټول تغیرات باید وپلټل شي. د دغو ځانګړنو په موندنې سره کېدلای شي هغه د ځمکې پر سر د رامنځته شوو کیمیاوي ترکیباتو په طیف کې له پېژندل شوو بېلابېلو ځانګړونو سره پرتله کړای شي. په فضا کې تر ټولو معمول عنصر هایدروجن دی. د کومې ځانګړنې نه لرونکی نوري طیف چې له هایدروجن څخه تېرېږي هایدروجن ته اړوند مشخص طیف له ځانه ښيي چې په مهالیزو فواصلو کې منظمې ځانګړنې مومي. که چېرې جذبي کرښو ته محدود وي، یوې نقاشۍ ته ورته ډول له ځانه ښيي. که چېرې همدغه مهالیز فواصل د یوې لرې نوري منبع په طیف کې د لېږدونکو څپو له مخې ولیدل شي کېدای شي هغه د هایدروجن په توګه هم وګڼل شي. &lt;ref&gt;See, for example, this 25 May 2004 [http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/swift/about_swift/redshift.html press release] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513051322/http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/swift/about_swift/redshift.html |date=2013-05-13 }} from [[NASA]]'s [[Swift Gamma-Ray Burst Mission|Swift]] [[space telescope]] that is researching [[Gamma-ray burst|gamma-ray bursts]]: &quot;Measurements of the gamma-ray spectra obtained during the main outburst of the GRB have found little value as redshift indicators, due to the lack of well-defined features. However, optical observations of GRB afterglows have produced spectra with identifiable lines, leading to precise redshift measurements.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;See [http://ned.ipac.caltech.edu/help/zdef.html] for a tutorial on how to define and interpret large redshift measurements.&lt;/ref&gt;

== په ستور پوهنه کې مشاهدات ==
په ستور پوهنه کې هم کېدای شي سور رنګ ته لېږد اندازه شي ځکه چې د اتومونو د پیوند کولو او جذب کولو طیفونه په ښه توګه پېژندل شوي او د ځمکې پر سر لابراتورانو د ازموینو د طیف سنجۍ له مخې سنجش شوي دي. هغه مهال چې په بېلابېلو جذبي او پیوندي کرښو کې سور رنګ ته لېږد له یو نجومي جسم څخه اندازه کېږي، ''z'' په پام وړ توګه ثابت وي. په داسې حال کې چې لرې اجسام کېدای شي په لږ کچه بلور (خړ) او کرښې یې پراخې شي، دا له هغو څخه زیات نه دی چې د سرچینې د حرارتي یا میخانیکي تحرک پر مټ توضیح شي. د دغو لاملونو له امله د ستورپوهانو ترمنځ د نظر اتفاق پر دې دی چې سره رنګ ته لېږد چې لیدل کېږي سره رنګ ته د ډاپلر لېږد د ثابتو دریو ډولونو د ترکیب له امله دی. &lt;ref name=&quot;reboul&quot;&gt;When cosmological redshifts were first discovered, [[Fritz Zwicky]] proposed an effect known as tired light. While usually considered for historical interests, it is sometimes, along with [[intrinsic redshift]] suggestions, utilized by [[nonstandard cosmologies]]. In 1981, H. J. Reboul summarised many [http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=1981A%26AS...45..129R&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML&amp;format=&amp;high=42ca922c9c23806 alternative redshift mechanisms] that had been discussed in the literature since the 1930s. In 2001, [[Geoffrey Burbidge]] remarked in a [http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=2001PASP..113..899B&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML review] that the wider astronomical community has marginalized such discussions since the 1960s. Burbidge and [[Halton Arp]], while investigating the mystery of [[Quasar#History of quasar observation|the nature of quasars]], tried to develop alternative redshift mechanisms, and very few of their fellow scientists acknowledged let alone accepted their work. Moreover, {{cite journal|last1=Goldhaber|display-authors=etal|year=2001|title=Timescale Stretch Parameterization of Type Ia Supernova B-Band Lightcurves|journal=Astrophysical Journal|volume=558|issue=1|pages=359–386|doi=10.1086/322460|arxiv=astro-ph/0104382|bibcode=2001ApJ...558..359G|s2cid=17237531|doi-access=free}} pointed out that alternative theories are unable to account for timescale stretch observed in [[type Ia supernovae]]&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>55bxjg5cks49pcmiflep0mypqichh0b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Renamed user 6282a4bea8f20ed7382c9da6eefa7177</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83359</id>
    <revision>
      <id>352857</id>
      <parentid>351571</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T16:51:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nihonjoe</username>
        <id>942</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nihonjoe پرته له دې چې يو مخ گرځونی پرېږدي له [[د کارن خبرې اترې:Дмєтро]] څخه [[د کارن خبرې اترې:Renamed user 6282a4bea8f20ed7382c9da6eefa7177]] ته مخ ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Дмєтро|Дмєтро]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Renamed user 6282a4bea8f20ed7382c9da6eefa7177|Renamed user 6282a4bea8f20ed7382c9da6eefa7177]]&quot;</comment>
      <origin>351571</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="475" sha1="esdxalz62jzgq3poe0hrn9wilfb8148" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Дмєтро}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۴:۰۱, ۱۳ می ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>esdxalz62jzgq3poe0hrn9wilfb8148</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:איתן קרסנטי</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83794</id>
    <revision>
      <id>352856</id>
      <timestamp>2025-06-26T13:43:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352856</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="489" sha1="9ix3bv3d18khcy5f86543oemlkg58vp" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=איתן קרסנטי}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۳:۴۳, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>9ix3bv3d18khcy5f86543oemlkg58vp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Lert daree</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83795</id>
    <revision>
      <id>352858</id>
      <timestamp>2025-06-26T18:57:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352858</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="478" sha1="phxv39y6znsgwd9hxa4prsfqt1g844j" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Lert daree}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۸:۵۷, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>phxv39y6znsgwd9hxa4prsfqt1g844j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Γεώργιος Τερζής 2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83796</id>
    <revision>
      <id>352859</id>
      <timestamp>2025-06-26T20:06:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352859</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="499" sha1="518iy9gu94vg2ytz6vjf5mve6jwvjhk" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Γεώργιος Τερζής 2}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۰۶, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>518iy9gu94vg2ytz6vjf5mve6jwvjhk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Grnrchst</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83797</id>
    <revision>
      <id>352860</id>
      <timestamp>2025-06-26T20:24:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352860</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="476" sha1="0k36o2m8gkxfwnqngg2mjjufsex3pz4" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Grnrchst}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۲۴, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>0k36o2m8gkxfwnqngg2mjjufsex3pz4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Y268 8</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83798</id>
    <revision>
      <id>352862</id>
      <timestamp>2025-06-26T22:09:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352862</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="474" sha1="1944lc33anqdtvcuzj815gzbmy63zer" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Y268 8}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۲:۰۹, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>1944lc33anqdtvcuzj815gzbmy63zer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Dot Ilokime</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83799</id>
    <revision>
      <id>352864</id>
      <timestamp>2025-06-26T23:25:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352864</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="479" sha1="jatj3ubqh5zofpjpqye7fty55ycjush" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Dot Ilokime}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۳:۲۵, ۲۶ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>jatj3ubqh5zofpjpqye7fty55ycjush</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Ahmad Shah Fekrie</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83800</id>
    <revision>
      <id>352866</id>
      <timestamp>2025-06-27T01:10:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352866</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="485" sha1="1tueggs1choxu5xjpsxo5stggwxr8vz" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Ahmad Shah Fekrie}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۰۱:۱۰, ۲۷ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>1tueggs1choxu5xjpsxo5stggwxr8vz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Anuwat1993</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83801</id>
    <revision>
      <id>352878</id>
      <timestamp>2025-06-27T11:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <origin>352878</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="478" sha1="ljsai0gx1e4myidv18nu297svprv8cf" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Anuwat1993}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۱:۱۴, ۲۷ جون ۲۰۲۵ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړۍ‌وال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>ljsai0gx1e4myidv18nu297svprv8cf</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>