Wikipedia
quwiki
https://qu.wikipedia.org/wiki/Qhapaq_p%27anqa
MediaWiki 1.45.0-wmf.3
first-letter
Midya
Sapaq
Rimanakuy
Ruraq
Ruraq rimanakuy
Wikipidiya
Wikipidiya rimanakuy
Rikcha
Rikcha rimanakuy
MediaWiki
MediaWiki rimanakuy
Plantilla
Plantilla rimanakuy
Yanapa
Yanapa rimanakuy
Katiguriya
Katiguriya rimanakuy
TimedText
TimedText talk
Módulo
Módulo discusión
Ruraq:Milhy98/Titiqaqa quchamanta ruwasqa artesaníya
2
64078
679313
679298
2025-06-03T22:25:29Z
Milhy98
32545
cambios
679313
wikitext
text/x-wiki
'''Titiqaqa quchapa artesaniya,''' hinallataq '''''arte folklórico'' nisqakunaqa''' [[Titiqaqa qucha|Titicaca quchapa]] muyuriqninpi kawsakun. Kaykunaqa, [[Aymara runa|Aymara]] runakunapa makiwan ruwasqa hinaspa arte nisqa ruwasqakunatam ruranku. Chay quchaqa [[Wuliwya|Boliviawan]], [[Piruw|Piruwpiwan]] chawpinpim kashan.
== Qhatukuna ==
Makiwan ruwasqakunataqa rantikunku aswantaqa quchapa aswan turístico sectorninkunapi. Kaykunaqa kashan, Bolivia suyupi [[Qupaqhawana|Copacabana]] , [[Uru wat'akuna|Urus, yakupi puriq islakunapi]], hinallataq [[Punu]] mama llaqtapi. Kayqa [[Piruw]] suyu uhkupim.
== Artesaniyakuna ==
=== Totoramanta ===
[[Rikcha:Artesanía_boliviana.jpg|rikchacha|200x200px| ''Totora'' artesaniya, tawa chakiyuq, hinallataq ''bote''kunapas.]]
[[T'utura|Totora]] ''materia-prima'' nisqawanmi astawanqa kay suyukunapi llamk'akun. <ref>{{Cite web|url=https://larepublica.pe/sociedad/2022/10/16/lago-titicaca-y-un-mundo-disenado-sobre-la-totora-puno-lrsd}}</ref> Tukuy imata ruwanku, botekunamanta pacha isanka, ch'uku, ''paraguas'', ''estera,'' walqanakunakama;(ahinataq quchapi uywakunata ''adorno''kunata ruwanku). <ref>{{Cite web|url=https://www.gob.pe/institucion/minam/noticias/314438-la-totora-artesanas-punenas-aprovechan-esta-emblematica-planta-y-conservan-la-biodiversidad-del-lago-titicaca}}</ref> Kay qhipa watakunapiqa, chaypi runa tiyaqkuna huchata willakunku, Titicaca quchata qhillichashanku nispa, totorakuna yana llimp’imanmi tikrakushan, nispa. Manas makiwan ruwachikapunchu, kunantaq qhali yurakunanata mashkapunku. <ref>{{Cite web|url=https://www.eldiario.net/portal/2023/10/14/totorales-del-titicaca-se-contaminan-y-son-inutilizables-en-la-artesania/}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.noticiasfides.com/nacional/sociedad/artesanos-de-isla-suriqui-confirman-que-la-totora-contaminada-del-titicaca-es-inutilizable-358718-358669}}</ref> Hinallataq huchakunku, ch’akiy pachakunapis totora yurakuna manan wiñapunchu, iskay ''metro''man chayananmanta 30 ''centímetros''llaman chayapun. <ref>{{Cite web|url=https://rpp.pe/peru/puno/puno-reportan-escasez-de-totora-tras-el-descenso-del-nivel-del-agua-del-lago-titicaca-noticia-1507449}}</ref> Totorawanpas unupi puriq wat'akunata ruwanku, chaypiqa ''artesaniya''kunatapis qhatullankutaqmi. 2020 watapi, Piruw suyu kamachikusqanmanhina, Ministerio de Comercio Exterior y Turismo, Registro Nacional de Artesanos nisqapi, 335 ''artesano''kuna ''registra''sqa karqanku. <ref>{{Cite web|url=https://www.gob.pe/institucion/mincetur/noticias/311072-puno-artesanos-de-los-uros-se-alistan-para-recibir-a-los-turistas}}</ref>
[[Rikcha:Puno,_Titicaca,_Uros,_2023_(06).jpg|lluqi|rikchacha| Uru awaq ''borda''sqa llamkayninta qawachispan]]
=== Awayukuna, ''bordado''kuna ===
Titicaca suyupiqa [[Q'ipi|awayukunata]], p’achakunatapas ''camelido'' willmamanta ruwanku, astawanqa [[paqucha]]<nowiki/>manta. <ref>{{Cite web|url=https://www.notimerica.com/sociedad/noticia-arte-warmi-proyecto-codespa-ayudar-mujeres-indigenas-bolivianas-traves-moda-20220827105213.html}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.noticiasser.pe/artesanias-lupaca-manos-que-preservan-y-transforman-llegan-a-miraflores}}</ref> Kallantaqmi ''bordado iconografía'' nisqa, quchamanta imaymana ''tema''kunawan ruwasqa. <ref>{{Cite web|url=https://es.aleteia.org/2020/07/31/flor-de-mascarillas}}</ref>
=== Huk artesaniyakuna ===
Hinallataqmi ''cerámica'' nisqa makiwan, t'uruwan ruwanku, hinapis ''joya''kunatapis ruwasqankuta qhatunku. <ref>{{Cite web|url=https://aventuraturismoperu.com/descubre-la-increible-artesania-del-lago-titicaca-tradiciones-y-belleza/}}</ref><gallery>
Rikcha:Trabajo_manual_con_Totora.jpg|tinki=Archivo:Trabajo_manual_con_Totora.jpg|wak=Artesanos con totora en la isla Suriqui.| Suriqui islapi ''totora'' ''caña''kunawan ''artesano''kuna.
Rikcha:Instrumento_para_trabajar_con_la_planta_de_"Totora"_para_la_elaboración_de_canastas_(49964).jpg|tinki=Archivo:Instrumento_para_trabajar_con_la_planta_de_"Totora"_para_la_elaboración_de_canastas_(49964).jpg|wak=Instrumento para hacer canastas de Totora.| Totora isankakuna ruwanapaq ''instrumento''.
Rikcha:Artesanías_hechas_de_Totora.jpg|tinki=Archivo:Artesanías_hechas_de_Totora.jpg|wak=Artesanías de Totora hechas por personas de Suriqui.| ''Totora'' makiwan rurasqakuna Suriquimanta runakunaq ruwasqanku.
</gallery>
== Referenciakuna ==
<nowiki>
[[Katiguriya:Qucha]]
[[Katiguriya:Titiqaqa qucha]]
[[Katiguriya:Artesaniya]]</nowiki>
r5bxut51t84ijsp7tt48tsp55kq4u8g