Wikipedia roa_tarawiki https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Pagene_Prengep%C3%A1le MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Media Speciale Discussione Utente Discussioni utente Wikipedia Discussioni Wikipedia File Discussioni file MediaWiki Discussioni MediaWiki Template Discussioni template Aiuto Discussioni aiuto Categoria Discussioni categoria Portale 'Ngazzaminde d'u Portale TimedText TimedText talk Modulo Discussioni modulo Lènga persiane 0 15563 151381 141252 2025-06-26T00:14:14Z InternetArchiveBot 10009 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 151381 wikitext text/x-wiki {{Avvisounicode}} {{Lingua|nome=Persiane |nomenativo=فارسی [Fārsì] |colore=#ABCDEF |stati=[[Iran]] , [[Afghanistan]], [[Tajikistan]], e paise vicine. |regione=[[Medie Oriende]], [[Asie centdale]] |persone=71 miglione native<br />110 miglione totale |classifica=19 (cumme lenga madre) |tipologia={{SOV}} |scrittura=[[alfabbete arabe]] cangiate [http://www.omniglot.com/writing/persian.htm#persian] |fam1=[[Lènghe indoeuropee]] |fam2=[[Lènghe indoiraniche|Indoiraniche]] |fam3=[[Lènghe iraniche|Iraniche]] |fam4=Occidendale |fam5=Sudoccidendale |fam6='''''Persiane''''' |nazione={{IRI}}<br />{{AFG}}<br />{{TJK}}<br />{{UZB}}<br />{{TKM}} |agenzia=[[Accademie d'a Lenga e d'a Letterature Persiane]], [[Accademie de le Scienze de l'Afghanistan]] |iso1=fa|iso2=(B)per, (T)fas|iso3=fas |mappa=Persian Language Location Map.svg |didascalia= |codice=fa |estratto=Tamām-e afrād-e bashar āzād be-donyā miyāyand va az lehāż-e heis̱īyat-o hoqūq bāham barābarand. Hame dārā-ye ʿaql-o vejdān mībāshand va bāyad nesbat be-yekdīgar bā rūh-e barābarī raftār konand.}} 'U '''persiane''', canosciute pure cumme '''fārsì''' (فارسی, termine locale), cu le soje dialètte '''[[lenga tagiche|tagiche]]''' ([[Asie cendrale]]) e '''[[lenga dari|dari]]''' ([[Afghanistan]]), jè 'na lenga parlate jndr'ô [[Iran]] ([[Persia]]), [[Tagikistan]], [[Afghanistan]] e [[Uzbekistan]]. Tène ô status de lenga ufficiale jndre prime ttrè paise e jè 'a lenga ca hagghie date origgene ad 'a [[letterature persiane]], assaje diffuse fine da 'u medioeve pure al de fore de le territorie iraniche (Turchie de le [[Ottomane]], Indie de le [[Moghul]], [[Asie Cendrale]]). Ce sonde cchiù de 75 miglione de parlande native. Appartene ad 'a famigghie de le [[lènghe indoeuropee]]. Jè d'u tipe [[Soggette Oggette Verbe]]. == Storie == 'U persiane appartene ad 'a famigghie de le [[lènghe indoeuropee]] e jndre a quèste, a 'u rame [[lènghe iraniche|iraniche]] de l'Indoiraniche (Ariane). == Dialette e lènghe cchiù prossime == Solitamende le lènghe parlate da Iraniane, Tagiche e Afghane de lenga persiane parene essere mutualmende 'ndelligibbele. Tuttavie, ce se cunde 'na classificaziune popolare: * 'u [[Lenga dari|dari]] jè 'u dialètte oriendale. Rappresende une de le dò lènghe ufficiale de l'[[Afghanistan]] (combrese 'u dialètte [[hazaragi]] —, parlate da le [[Hazara]] de l'Afghanistan cendrale). * 'u [[Lenga tagiche|tagiche]]: pure jidde pòte essere conziderate 'nu dialètte oriendale. Me 'n mode deverse da 'u persiane e da 'u dari jè scritte ausanne l'[[alfabbete cirilliche]]. Stonne pò assaje lènghe simile a 'u persiane, ausate da le popule ca stone jndr'ô Iran moderne: * [[guilaki]], o gilaki — parlate jndr'ô Iran settentrionale, specialmende jndr'à reggione de [[reggione de Gilan|Gilān]]. * [[talysh]], o talishi — parlate jndr'ô Iran settentrionale e jndre zone meridionale de l'[[Azerbaijan]]. * [[luri]], o lori — parlate prengepalmènde jndr' reggione sud-occidendale d'u [[Lorestan|Luristan]]. * [[tat]] (ditte pure tati o eshtehardi) — parlate jndre reggione iraniane de l'[[Azarbaijan oriendale]], de [[Reggione de Zanjan|Zanjan]] e de [[Reggione de Qazvin|Qazvin]]. * [[dari]] o [[gabri]] o [[yazdi]] — non s'ha da confonde cu 'u dari de l'Afghanistan, jè parlate da le [[zoroastrisme|zoroastriane]] de l'Iran residende jndre dò cetate de [[Yazd]] e [[Kerman (cetate)|Kerman]]. Cunde picche migliaie de parlande. * [[dzhidi]] o '''giudee-persiane''' — 'nu 'nzieme de dialètte parlate jndre varie comunità [[ebree|ebraiche]] jndre le confine de l'andiche [['Mbere persiane]]. == Ortografije e vocabbolarie == 'U persiane moderne ause 'na versione cangiate de l'[[alfabbete arabe]], ca s'aví affermate cirche 'nu sèchele e mmienze dope 'a conversione d'a Persie a l'[[Islam]]. (L'[[Iran]] jè 'nu paise [[musulmane]] ma non [[arabe]], l'[[Iraq]] jè l'urteme paise arabe ad [[oriende]]). Prime d'a 'nvasiune arabe, 'nfatte, 'u persiane (a 'u timbe se parlave d'u medie persiane o [[pahlavi]]) ere scritte cu dò deverse alfabbete: 'na versione cangiate de quidde [[Alfabbete aramaiche|aramaiche]] e 'nu alfabbete nate jndr'ô Iran chiamate ''[[dîndapirak]]'' ("scritture releggiose"). Pure ce accumunate da l'ause d'u stesse alfabbete, 'u persiane e l'[[lenga arabe|arabe]] sonde dò lènghe assaje deverse, date ca sonde appartenende a dò famigghie distinde e tènene 'na [[fonologije]] e 'na [[grammateche]] combletamende defferende. L'alfabbete arae, accusì cumme jè ausate jndr'ô Iran, presende quàtte lettere 'n cchiù respette a quidde ca jè ausate jndre paise arabe e otre dò lettere 'a cui grafie jè state cangate. Quiste jè dovute a 'u fatte ca jndr'ô persiane ce sonde alcune [[foneme]] ca non ge se retrovane jndr'ô arabe. Quacche crestiáne chiame quiste alfabbete "perse-arabiche". Le quàtte lettere addizionale sonde: {| {{prettytable|align=center|text-align=center}} |- bgcolor="#EFEFEF" | '''Suone''' | '''Forme''' | '''Nome''' |- | {{IPA|[p]}} (''p'') |style="font-size: larger"| پ | pe |- | {{IPA|[tʃ]}} (''ch'') |style="font-size: larger"| چ | che |- | {{IPA|[ʒ]}} (''zh'') |style="font-size: larger"| ژ | zhe |- | {{IPA|[g]}} (''g'') |style="font-size: larger"| گ | gāf |} Le dò lettere ca presendane 'na grafie deverse sonde: {| {{prettytable|align=center|text-align=center}} |- bgcolor="#EFEFEF" | '''Suone''' | '''Lettere origgenarie arabe''' | '''Lettere persiane cangiate''' | '''Nome''' |- | {{IPA|[k]}} |style="font-size:larger"| ك |style="font-size:larger"| ک | kāf |- | {{IPA|[j]}} (''y'') e {{IPA|[iː]}} (''ī''); raramente {{IPA|[aː]}} (''ā'') |style="font-size:larger"| ي o ى |style="font-size:larger"| ی | ye |} Le signe vocaleche ausate jndr'à scritture arabe, ditte ''harakat'' (lett. "movimende"), sonde ausate pure jndr'ô persiane pure ce alcune de jidde tènene 'na pronunge differende. Pè esembie, 'a vocale arabe ''damma'' jè pronungiate jndr'ô arabe cumme 'na /u/ mendre jndr'ô persiane jedde jè pronungiate /o/. Se pòte pure osservà ca assaje parole persiane cu radicale arabe sonde pronungiate deversamende d'a parole arabe origgenale. 'A ''alef cu hamza sottostande'' (&nbsp;إ&nbsp;) cange sembre jndre 'na semblice ''alef'' (&nbsp;ا&nbsp;); 'a ''teh marbuta'' (&nbsp;ة&nbsp;) de norme, me non sembre, se trasforme jndre 'na ''teh'' (l'araba ''tā' tawīla'' ) (&nbsp;ت&nbsp;) o ''heh'' (&nbsp;ه&nbsp;) (arabe ''hā' hafīfa'' ); mendre le parole ca presendane 'nu certe tipe de ''hamza'' jndre 'na parole derivande da l'arabe sonde pronungiate deversamende, senze ausà 'u "colpe de glottide" ce jndre otre mode jè necessarie pè 'a corrette pronunge d'a ''hamza'' arabe (accussì مسؤول devende مسئول). Otre lènghe cumme 'u [[Lenga pashtu|pashtu]] o l'[[Lenga urdu|urdu]] onne pigghiate quèste noziune e onne quacche vote aggiunde angore otre lettere a 'u lòre alfabbete e otre tipe de punduaziune diacritiche. Ce sonde assaje parole straniere jndr'ô persiane, proveniende da l'[[Lenga arabe|arabe]], da 'u [[Lenga turche|turche]] e, jndre 'na mesure minore, da 'u [[Lenga frangise|frangise]] e da le [[Lenga 'nglise|'nglise]]. Jndr'ô standard [[Unicode]], 'u persiane ause 'nu pseudo-spazie da mettere 'nzieme ad 'a scritte arabe, chiamate ''Zero Width Non-Joiner (ZWNJ)'', ce vuè dìce "larghezze zere non connettive". Jidde funzione cumme 'nu spazie pè separà dò lettere vicine 'n mode da aunì, ma non ge tène 'na larghezze ca face 'n mode ca se pòte vedè, e non g'è conziderate 'nu scucchiáture de parole da le programme ca vedene 'u teste. ''Pinglish'' jè 'u nome date ad 'a lenga de le teste elettroniche scritte jndr'ô persiane cu l'[[alfabbete latine]], generalmende ausate jndre [[e-mail]], jndre [[forum ('ndernette)|forum]] e jndre [[chat]]. == Bibliografije == * William Jones, ''A Grammar of the Persian Language'', 1771, Printed by W. and J. Richardson * William Jones, Samuel Lee ''A Grammar of the Persian Language'', 1828 * [[Ettore Rossi (orientalista)|E. Rossi]], ''Grammateche de persiane moderne'', Rome, Istitute pè l'Oriende, 1947 (cu preziose appendice sus 'a metreche persiane) * A.K.S. Lambton, ''Persian grammar'', Cambridge, Cambridge University Press, 1966 * [[Giovanni Maria D'Erme|G. M. D'Erme]], ''Grammateche d'u neopersiane'', Napule, Istitute Universitarie Oriendale, 1979 * A. Coletti, ''Grammateche d'a lenga persiane'', Rome, Nuève Culture, 2007 * Angelo Michele Piemontese, ''Grammateche persiane 'n nuce'', Pisa-Rome, Istitute Editoriale e Poligrafiche 'Ndernaziunale, 2004 (Supplemende n. 1 ad 'a "Riviste de le Studie Oriendale, vol. LXXVII) == Cullegaminde fore Uicchpèdie == * [https://web.archive.org/web/20121209222040/http://persianlanguage.ir/ Lenga persiane] * {{en}} [https://web.archive.org/web/20140719062849/http://www.jahanshiri.ir/pvc/pvc.php Persian verb conjugator] * {{en}} [https://web.archive.org/web/20070615025736/http://www.gooyauk.com/ Farsi mezze de comunecazziúne] [[Category:Lènghe|Persiane]] [[Category:Pàggene ca avessera stà in Uicchipèdie]] 87m3xrei377oxq6c6bjrk8wvwalk1vm