Wikipedia
scwiki
https://sc.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0gina_printzipale
MediaWiki 1.45.0-wmf.3
first-letter
Media
Ispetziale
Cuntierra
Usuàriu
Cuntierra usuàriu
Wikipedia
Cuntierra Wikipedia
File
Cuntierra file
MediaWiki
Cuntierra MediaWiki
Template
Cuntierra template
Agiudu
Cuntierra agiudu
Categoria
Cuntierra categoria
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Wikipedia:Tzilleri
4
1069
186415
186384
2025-06-02T16:26:45Z
L2212
7227
/* Artìculu de su mese pro Làmpadas */ setzione noa
186415
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Comunidade|Tzilleri]]
[[Category:Tzilleri|*]]
__NEWSECTIONLINK__
<div style="margin-top:0.5em;margin-bottom:1em;background:#eFF9E5<!--background:#D0C0d0-->;border:2px solid #605848;-moz-border-radius:20px;padding:2.5em;padding-top:0.7em;padding-bottom:0.5em;text-align:left;">
<div style="margin-top:0.2em;font-size:2.3em; font-family:serif, roman;font-weight:bold;text-align:center;">''Su Tzilleri''</div>
'''Bene bènnidu in su Tzilleri''', in custu logu podimus faeddare e nos podimus cunfrontare (sena briare) cun àteros utentes de sa [[Pàgina_printzipale|Wikipedia sarda]]. Inoghe podimus pregontare, fàghere osservatziones e fintzas insertare comunicatziones chi s'interessant de [[Wikipedia:Sc.wiki|sc.wiki]] in generale.
Si cheres cummentare o fàghere osservatziones a propòsitu de un'argumentu particulare, faghe su praghere de ddu insertare in sa pàgina de cuntierra de s'artìculu currispondente e no inoghe.
Ùnicu avertimentu: si podes, tene in contu chi custu logu no est unu forum de issolòrios e mancu unu [[blog]]. Pro custu, si podes, chirca de tratare argumentos prus adatos a [[Wikipedia]] e a su progetu suo in totue.
----
* Sa pregunta pro "''[[m:bot|bot]] flag''" cheret fata in [[Wikipedia:Bot policy|custa pàgina]].
* {{en}} Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[Wikipedia:Bot policy|this page]].
</div>
<div class="toccolours" style="text-align:center;font-weight:bold;margin-top:0.1em;margin-bottom:1em;background:#FFF9E5">
[http://sc.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia:Tzilleri&action=edit§ion=new <big>Incarca inoghe pro abèrrere una cuntierra noa]</big>
</div>
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{LOCALDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{LOCALDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{LOCALMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{LOCALTIME}}''' CET</div>
</div>
<div style="text-align: center; font-size: 150%">'''[[Wikipedia:Tzilleri/Archìviu|Archìviu]]'''</div>
== Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! ==
Dear All,
We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch.
This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture.
* Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]]
* When: Jan 19, 2025
* Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025).
* Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1
* Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]]
To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025.
Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language.
Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all.
Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate.
Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success!
For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 Ghe 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 -->
== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 -->
== Feminism and Folklore 2025 starts soon ==
<div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;>
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<center>''{{int:please-translate}}''</center>
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia.
You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles.
Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project:
# Create a page for the contest on the local wiki.
# Set up a campaign on '''CampWiz''' tool.
# Create the local list and mention the timeline and local and international prizes.
# Request local admins for site notice.
# Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]].
This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools''']
Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance.
We look forward to your immense coordination.
Thank you and Best wishes,
'''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]'''
::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]] [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
</div></div>
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
== Wiki Loves Folklore is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest.
You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.
Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 -->
== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review.
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 Fre 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 -->
== Artìculu de su mese pro Ghennàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 22:57, 6 Fre 2025 (CET)
:Salude, deo propòngio [[Fogu de València de su 2024]] o unu de is candidados betzos, comente [[Pale Blue Dot]]. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 11:15, 9 Fre 2025 (CET)
:: Saludi, [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] at propostu giustu giustu su pròpiu chi bolia proponni deu, ca custu mesi est s'anniversàriu de ambas cosas. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 17:50, 10 Fre 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! Apo a pònnere [[Fogu de València de su 2024]], custa borta. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:39, 15 Fre 2025 (CET)
== Conta-nos (unu podcast in sardu) ==
Salude, mi naro Alessandro, so faghende unu podcast totu in sardu, cada puntada cun un’òspite chi respondet a unas cantas preguntas subra un'argomentu chi si sèberat issu/issa. Chie at gana de partecipare? chircademi in alessandro.columbu@gmail.com [[Usuàriu:Alessandro.columbu|Alessandro.columbu]] ([[Cuntierra usuàriu:Alessandro.columbu|cuntierra]]) 17:32, 10 Fre 2025 (CET)
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.
This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.
'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.
Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].
We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
<section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 Fre 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 -->
== Artìculu de su mese pro Freàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite artìculu bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:46, 2 Mar 2025 (CET)
: Saludi. Fia pensendi chi s'iat a podi sighi cun sa Stòria de Sardìnnia. Iat a benni [[Regnu de Sardigna (1324-1720)]] mancai no siat in s'elencu. Si si parit bastanti bonu s'iat a podi impreau custu --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:25, 4 Mar 2025 (CET)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 04:45, 7 Mar 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:54, 8 Mar 2025 (CET)
== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 Mar 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 -->
== An improved dashboard for the Content Translation tool ==
<div lang="en" dir="ltr">
{{Int:hello}} Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device.
With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below.
[[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic). Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]]
[[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]]
We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''.
Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread.
Thank you!
On behalf of the Language and Product Localization team.
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 03:56, 13 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="server-switch"/><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster.
All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''.
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}.
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule.
'''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:14, 15 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 -->
== Artìculu de su mese pro Aprile ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:14, 30 Mar 2025 (CEST)
: Saludi. Deu propòngiu [[Stefanija Turkevyč]] --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 18:46, 30 Mar 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. Passai una bona chida! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 13:31, 31 Mar 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:00, 3 Abr 2025 (CEST)
== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.
Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}
Hello, dear Wikipedians!<br/>
[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language!
The most active contesters will receive prizes.
If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest.
<br/>
We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]])
</div>
18:11, 16 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Hide on Rosé@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 -->
== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Sub-referencing: User testing ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]]
<small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small>
Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further:
#'''Try it out and share your feedback'''
#:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher.
#'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs'''
#:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''.
We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well.
Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" />
</div>
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 Abr 2025 (CEST)</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== Artìculu de su mese pro Maju ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:40, 29 Abr 2025 (CEST)
:Salude, ite nde narades de [[Pale Blue Dot]]? [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 17:08, 4 Maj 2025 (CEST)
::Chi si parit bastanti bonu, po mei andat beni. Apu arrangiau una pariga de cosas, ma iat a bolli ancora traballu. Est una pàgina chi apu furriau in su 2019. In s'interis (e mancu mali) su sardu miu est amellorau! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:52, 5 Maj 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:07, 11 Maj 2025 (CEST)
== itWikiCon 2025 dal 7 al 9 novembre 2025 a Catania: prossimi passi ==
Ciao a tutti,
come forse già sapete, la ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025|ItWikiCon 2025]]’’’, il convegno annuale della comunità italofona dei progetti Wikimedia, si terrà ‘’’a Catania da venerdì 7 a domenica 9 novembre’’’.
Per una panoramica generale, vi rimandiamo alla ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma|sezione Programma]]’’’, che aggiorneremo regolarmente nei prossimi mesi e nella quale trovate già la ‘’’scheda delle attività’’’, nonché alla [[metawiki:ItWikiCon/2025/Informazioni|sezione Informazioni]].
In attesa dell’apertura ufficiale della fase di proposte prevista per il prossimo 3 giugno, la commissione Programma vorrebbe sondare i desideri delle comunità italofone in merito ai temi da trattare alla conferenza: quali sono gli argomenti più importanti da coprire, secondo voi? Che discussioni dobbiamo avere durante l’itWikiCon? ‘’’Potete aggiungere dei temi o commentare quelli proposti dagli altri [[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte/Temi|sulla pagina Temi]] da ora fino a inizio giugno’’’.
Infine, per chi ha la necessità di richiedere una borsa di partecipazione per coprire le spese di viaggio e alloggio, ‘’’la fase di richieste di borse sarà aperta dal 17 giugno fino al 27 luglio’’’. Si svolge un po’ prima rispetto alle ultime edizioni, per permettervi di organizzare il vostro viaggio a Catania nelle condizioni migliori, quindi segnatevi queste date per non perdervi la fase di richieste!
Aggiungeremo regolarmente nuove informazioni sulla pagina Meta dell’evento, che vi invitiamo a seguire. Per qualsiasi domanda o suggerimento, non esitare a scrivere un messaggio sulla pagina di discussione dell’evento o di contattarci a info (at) itwikicon.org.
A presto,
<nowiki>Il team organizzatore itWikiCon 2025 e la commissione Programma, ~~~~</nowiki> [[Usuàriu:Sciking|Sciking]] ([[Cuntierra usuàriu:Sciking|cuntierra]]) 12:51, 5 Maj 2025 (CEST)
== We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! ==
''(Apologies for posting in English)''
Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them.
As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]].
After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki.
The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org.
If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]].
Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:07, 6 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 -->
== Proposal to enable the "Contribute" entry point in Sardinian Wikipedia ==
{{Int:Hello}} Sardinian Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia.
The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia.
Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Sardinian Wikipedia.
'''Who can access it'''
Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions.
[[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]]
For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually.
We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.
We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 26th May 2025.
We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia.
We look forward to your response soon.
Thank you!
On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Usuàriu:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:UOzurumba (WMF)|cuntierra]]) 22:49, 12 Maj 2025 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].
You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.
If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" />
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|cuntierra]])</bdi> 00:07, 16 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''
Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too.
We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.
You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 Maj 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''
Dear all,
This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.
The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].
Here are the key planned dates:
* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated
Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].
'''Call for Questions'''
In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]
'''Election Volunteers'''
Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]
Thank you!
[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results
[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter
[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024
[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles
[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ
[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates
Best regards,
Victoria Doronina
Board Liaison to the Elections Committee
Governance Committee<section end="announcement-content" />
</div>
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 05:08, 28 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone,
''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)''
The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''.
This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable.
The three main features of this extension are:
* '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki.
* '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''.
* '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions.
'''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment.
The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]])
If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout.
Thank you! <section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|cuntierra]]) 18:47, 29 Maj 2025 (CEST)</bdi>
<!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 -->
== Artìculu de su mese pro Làmpadas ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:26, 2 Làm 2025 (CEST)
eqcvko0qqa5y6n7hna4widgtaputzvb
186416
186415
2025-06-02T19:54:53Z
PNNu
12712
/* Artìculu de su mese pro Làmpadas */
186416
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Comunidade|Tzilleri]]
[[Category:Tzilleri|*]]
__NEWSECTIONLINK__
<div style="margin-top:0.5em;margin-bottom:1em;background:#eFF9E5<!--background:#D0C0d0-->;border:2px solid #605848;-moz-border-radius:20px;padding:2.5em;padding-top:0.7em;padding-bottom:0.5em;text-align:left;">
<div style="margin-top:0.2em;font-size:2.3em; font-family:serif, roman;font-weight:bold;text-align:center;">''Su Tzilleri''</div>
'''Bene bènnidu in su Tzilleri''', in custu logu podimus faeddare e nos podimus cunfrontare (sena briare) cun àteros utentes de sa [[Pàgina_printzipale|Wikipedia sarda]]. Inoghe podimus pregontare, fàghere osservatziones e fintzas insertare comunicatziones chi s'interessant de [[Wikipedia:Sc.wiki|sc.wiki]] in generale.
Si cheres cummentare o fàghere osservatziones a propòsitu de un'argumentu particulare, faghe su praghere de ddu insertare in sa pàgina de cuntierra de s'artìculu currispondente e no inoghe.
Ùnicu avertimentu: si podes, tene in contu chi custu logu no est unu forum de issolòrios e mancu unu [[blog]]. Pro custu, si podes, chirca de tratare argumentos prus adatos a [[Wikipedia]] e a su progetu suo in totue.
----
* Sa pregunta pro "''[[m:bot|bot]] flag''" cheret fata in [[Wikipedia:Bot policy|custa pàgina]].
* {{en}} Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[Wikipedia:Bot policy|this page]].
</div>
<div class="toccolours" style="text-align:center;font-weight:bold;margin-top:0.1em;margin-bottom:1em;background:#FFF9E5">
[http://sc.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia:Tzilleri&action=edit§ion=new <big>Incarca inoghe pro abèrrere una cuntierra noa]</big>
</div>
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{LOCALDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{LOCALDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{LOCALMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{LOCALTIME}}''' CET</div>
</div>
<div style="text-align: center; font-size: 150%">'''[[Wikipedia:Tzilleri/Archìviu|Archìviu]]'''</div>
== Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! ==
Dear All,
We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch.
This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture.
* Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]]
* When: Jan 19, 2025
* Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025).
* Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1
* Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]]
To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025.
Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language.
Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all.
Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate.
Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success!
For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 Ghe 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 -->
== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 -->
== Feminism and Folklore 2025 starts soon ==
<div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;>
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<center>''{{int:please-translate}}''</center>
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia.
You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles.
Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project:
# Create a page for the contest on the local wiki.
# Set up a campaign on '''CampWiz''' tool.
# Create the local list and mention the timeline and local and international prizes.
# Request local admins for site notice.
# Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]].
This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools''']
Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance.
We look forward to your immense coordination.
Thank you and Best wishes,
'''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]'''
::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]] [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
</div></div>
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
== Wiki Loves Folklore is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest.
You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.
Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 -->
== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review.
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 Fre 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 -->
== Artìculu de su mese pro Ghennàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 22:57, 6 Fre 2025 (CET)
:Salude, deo propòngio [[Fogu de València de su 2024]] o unu de is candidados betzos, comente [[Pale Blue Dot]]. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 11:15, 9 Fre 2025 (CET)
:: Saludi, [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] at propostu giustu giustu su pròpiu chi bolia proponni deu, ca custu mesi est s'anniversàriu de ambas cosas. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 17:50, 10 Fre 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! Apo a pònnere [[Fogu de València de su 2024]], custa borta. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:39, 15 Fre 2025 (CET)
== Conta-nos (unu podcast in sardu) ==
Salude, mi naro Alessandro, so faghende unu podcast totu in sardu, cada puntada cun un’òspite chi respondet a unas cantas preguntas subra un'argomentu chi si sèberat issu/issa. Chie at gana de partecipare? chircademi in alessandro.columbu@gmail.com [[Usuàriu:Alessandro.columbu|Alessandro.columbu]] ([[Cuntierra usuàriu:Alessandro.columbu|cuntierra]]) 17:32, 10 Fre 2025 (CET)
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.
This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.
'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.
Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].
We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
<section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 Fre 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 -->
== Artìculu de su mese pro Freàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite artìculu bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:46, 2 Mar 2025 (CET)
: Saludi. Fia pensendi chi s'iat a podi sighi cun sa Stòria de Sardìnnia. Iat a benni [[Regnu de Sardigna (1324-1720)]] mancai no siat in s'elencu. Si si parit bastanti bonu s'iat a podi impreau custu --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:25, 4 Mar 2025 (CET)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 04:45, 7 Mar 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:54, 8 Mar 2025 (CET)
== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 Mar 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 -->
== An improved dashboard for the Content Translation tool ==
<div lang="en" dir="ltr">
{{Int:hello}} Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device.
With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below.
[[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic). Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]]
[[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]]
We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''.
Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread.
Thank you!
On behalf of the Language and Product Localization team.
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 03:56, 13 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="server-switch"/><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster.
All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''.
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}.
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule.
'''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:14, 15 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 -->
== Artìculu de su mese pro Aprile ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:14, 30 Mar 2025 (CEST)
: Saludi. Deu propòngiu [[Stefanija Turkevyč]] --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 18:46, 30 Mar 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. Passai una bona chida! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 13:31, 31 Mar 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:00, 3 Abr 2025 (CEST)
== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.
Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}
Hello, dear Wikipedians!<br/>
[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language!
The most active contesters will receive prizes.
If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest.
<br/>
We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]])
</div>
18:11, 16 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Hide on Rosé@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 -->
== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Sub-referencing: User testing ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]]
<small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small>
Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further:
#'''Try it out and share your feedback'''
#:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher.
#'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs'''
#:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''.
We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well.
Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" />
</div>
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 Abr 2025 (CEST)</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== Artìculu de su mese pro Maju ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:40, 29 Abr 2025 (CEST)
:Salude, ite nde narades de [[Pale Blue Dot]]? [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 17:08, 4 Maj 2025 (CEST)
::Chi si parit bastanti bonu, po mei andat beni. Apu arrangiau una pariga de cosas, ma iat a bolli ancora traballu. Est una pàgina chi apu furriau in su 2019. In s'interis (e mancu mali) su sardu miu est amellorau! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:52, 5 Maj 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:07, 11 Maj 2025 (CEST)
== itWikiCon 2025 dal 7 al 9 novembre 2025 a Catania: prossimi passi ==
Ciao a tutti,
come forse già sapete, la ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025|ItWikiCon 2025]]’’’, il convegno annuale della comunità italofona dei progetti Wikimedia, si terrà ‘’’a Catania da venerdì 7 a domenica 9 novembre’’’.
Per una panoramica generale, vi rimandiamo alla ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma|sezione Programma]]’’’, che aggiorneremo regolarmente nei prossimi mesi e nella quale trovate già la ‘’’scheda delle attività’’’, nonché alla [[metawiki:ItWikiCon/2025/Informazioni|sezione Informazioni]].
In attesa dell’apertura ufficiale della fase di proposte prevista per il prossimo 3 giugno, la commissione Programma vorrebbe sondare i desideri delle comunità italofone in merito ai temi da trattare alla conferenza: quali sono gli argomenti più importanti da coprire, secondo voi? Che discussioni dobbiamo avere durante l’itWikiCon? ‘’’Potete aggiungere dei temi o commentare quelli proposti dagli altri [[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte/Temi|sulla pagina Temi]] da ora fino a inizio giugno’’’.
Infine, per chi ha la necessità di richiedere una borsa di partecipazione per coprire le spese di viaggio e alloggio, ‘’’la fase di richieste di borse sarà aperta dal 17 giugno fino al 27 luglio’’’. Si svolge un po’ prima rispetto alle ultime edizioni, per permettervi di organizzare il vostro viaggio a Catania nelle condizioni migliori, quindi segnatevi queste date per non perdervi la fase di richieste!
Aggiungeremo regolarmente nuove informazioni sulla pagina Meta dell’evento, che vi invitiamo a seguire. Per qualsiasi domanda o suggerimento, non esitare a scrivere un messaggio sulla pagina di discussione dell’evento o di contattarci a info (at) itwikicon.org.
A presto,
<nowiki>Il team organizzatore itWikiCon 2025 e la commissione Programma, ~~~~</nowiki> [[Usuàriu:Sciking|Sciking]] ([[Cuntierra usuàriu:Sciking|cuntierra]]) 12:51, 5 Maj 2025 (CEST)
== We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! ==
''(Apologies for posting in English)''
Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them.
As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]].
After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki.
The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org.
If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]].
Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:07, 6 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 -->
== Proposal to enable the "Contribute" entry point in Sardinian Wikipedia ==
{{Int:Hello}} Sardinian Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia.
The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia.
Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Sardinian Wikipedia.
'''Who can access it'''
Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions.
[[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]]
For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually.
We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.
We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 26th May 2025.
We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia.
We look forward to your response soon.
Thank you!
On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Usuàriu:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:UOzurumba (WMF)|cuntierra]]) 22:49, 12 Maj 2025 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].
You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.
If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" />
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|cuntierra]])</bdi> 00:07, 16 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''
Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too.
We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.
You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 Maj 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''
Dear all,
This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.
The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].
Here are the key planned dates:
* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated
Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].
'''Call for Questions'''
In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]
'''Election Volunteers'''
Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]
Thank you!
[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results
[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter
[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024
[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles
[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ
[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates
Best regards,
Victoria Doronina
Board Liaison to the Elections Committee
Governance Committee<section end="announcement-content" />
</div>
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 05:08, 28 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone,
''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)''
The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''.
This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable.
The three main features of this extension are:
* '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki.
* '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''.
* '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions.
'''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment.
The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]])
If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout.
Thank you! <section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|cuntierra]]) 18:47, 29 Maj 2025 (CEST)</bdi>
<!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 -->
== Artìculu de su mese pro Làmpadas ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:26, 2 Làm 2025 (CEST)
:Saludi! Forsis [[Protestas pro sa morte de Nahel Merzouk]], giai chi s'anniversàriu est custu mesi? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 21:54, 2 Làm 2025 (CEST)
pq9yqp4zc13hejt16a0ooh6wuiz09za
186417
186416
2025-06-03T22:04:07Z
Mattafalluga
2404
/* Artìculu de su mese pro Làmpadas */ Risponde
186417
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Comunidade|Tzilleri]]
[[Category:Tzilleri|*]]
__NEWSECTIONLINK__
<div style="margin-top:0.5em;margin-bottom:1em;background:#eFF9E5<!--background:#D0C0d0-->;border:2px solid #605848;-moz-border-radius:20px;padding:2.5em;padding-top:0.7em;padding-bottom:0.5em;text-align:left;">
<div style="margin-top:0.2em;font-size:2.3em; font-family:serif, roman;font-weight:bold;text-align:center;">''Su Tzilleri''</div>
'''Bene bènnidu in su Tzilleri''', in custu logu podimus faeddare e nos podimus cunfrontare (sena briare) cun àteros utentes de sa [[Pàgina_printzipale|Wikipedia sarda]]. Inoghe podimus pregontare, fàghere osservatziones e fintzas insertare comunicatziones chi s'interessant de [[Wikipedia:Sc.wiki|sc.wiki]] in generale.
Si cheres cummentare o fàghere osservatziones a propòsitu de un'argumentu particulare, faghe su praghere de ddu insertare in sa pàgina de cuntierra de s'artìculu currispondente e no inoghe.
Ùnicu avertimentu: si podes, tene in contu chi custu logu no est unu forum de issolòrios e mancu unu [[blog]]. Pro custu, si podes, chirca de tratare argumentos prus adatos a [[Wikipedia]] e a su progetu suo in totue.
----
* Sa pregunta pro "''[[m:bot|bot]] flag''" cheret fata in [[Wikipedia:Bot policy|custa pàgina]].
* {{en}} Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[Wikipedia:Bot policy|this page]].
</div>
<div class="toccolours" style="text-align:center;font-weight:bold;margin-top:0.1em;margin-bottom:1em;background:#FFF9E5">
[http://sc.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia:Tzilleri&action=edit§ion=new <big>Incarca inoghe pro abèrrere una cuntierra noa]</big>
</div>
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{LOCALDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{LOCALDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{LOCALMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{LOCALTIME}}''' CET</div>
</div>
<div style="text-align: center; font-size: 150%">'''[[Wikipedia:Tzilleri/Archìviu|Archìviu]]'''</div>
== Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! ==
Dear All,
We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch.
This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture.
* Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]]
* When: Jan 19, 2025
* Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025).
* Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1
* Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]]
To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025.
Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language.
Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all.
Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate.
Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success!
For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 Ghe 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 -->
== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 -->
== Feminism and Folklore 2025 starts soon ==
<div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;>
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<center>''{{int:please-translate}}''</center>
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia.
You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles.
Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project:
# Create a page for the contest on the local wiki.
# Set up a campaign on '''CampWiz''' tool.
# Create the local list and mention the timeline and local and international prizes.
# Request local admins for site notice.
# Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]].
This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools''']
Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance.
We look forward to your immense coordination.
Thank you and Best wishes,
'''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]'''
::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]] [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
</div></div>
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
== Wiki Loves Folklore is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest.
You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.
Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 -->
== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review.
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 Fre 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 -->
== Artìculu de su mese pro Ghennàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 22:57, 6 Fre 2025 (CET)
:Salude, deo propòngio [[Fogu de València de su 2024]] o unu de is candidados betzos, comente [[Pale Blue Dot]]. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 11:15, 9 Fre 2025 (CET)
:: Saludi, [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] at propostu giustu giustu su pròpiu chi bolia proponni deu, ca custu mesi est s'anniversàriu de ambas cosas. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 17:50, 10 Fre 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! Apo a pònnere [[Fogu de València de su 2024]], custa borta. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:39, 15 Fre 2025 (CET)
== Conta-nos (unu podcast in sardu) ==
Salude, mi naro Alessandro, so faghende unu podcast totu in sardu, cada puntada cun un’òspite chi respondet a unas cantas preguntas subra un'argomentu chi si sèberat issu/issa. Chie at gana de partecipare? chircademi in alessandro.columbu@gmail.com [[Usuàriu:Alessandro.columbu|Alessandro.columbu]] ([[Cuntierra usuàriu:Alessandro.columbu|cuntierra]]) 17:32, 10 Fre 2025 (CET)
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.
This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.
'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.
Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].
We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
<section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 Fre 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 -->
== Artìculu de su mese pro Freàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite artìculu bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:46, 2 Mar 2025 (CET)
: Saludi. Fia pensendi chi s'iat a podi sighi cun sa Stòria de Sardìnnia. Iat a benni [[Regnu de Sardigna (1324-1720)]] mancai no siat in s'elencu. Si si parit bastanti bonu s'iat a podi impreau custu --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:25, 4 Mar 2025 (CET)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 04:45, 7 Mar 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:54, 8 Mar 2025 (CET)
== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 Mar 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 -->
== An improved dashboard for the Content Translation tool ==
<div lang="en" dir="ltr">
{{Int:hello}} Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device.
With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below.
[[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic). Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]]
[[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]]
We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''.
Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread.
Thank you!
On behalf of the Language and Product Localization team.
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 03:56, 13 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="server-switch"/><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster.
All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''.
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}.
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule.
'''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:14, 15 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 -->
== Artìculu de su mese pro Aprile ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:14, 30 Mar 2025 (CEST)
: Saludi. Deu propòngiu [[Stefanija Turkevyč]] --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 18:46, 30 Mar 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. Passai una bona chida! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 13:31, 31 Mar 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:00, 3 Abr 2025 (CEST)
== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.
Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}
Hello, dear Wikipedians!<br/>
[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language!
The most active contesters will receive prizes.
If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest.
<br/>
We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]])
</div>
18:11, 16 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Hide on Rosé@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 -->
== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Sub-referencing: User testing ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]]
<small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small>
Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further:
#'''Try it out and share your feedback'''
#:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher.
#'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs'''
#:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''.
We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well.
Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" />
</div>
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 Abr 2025 (CEST)</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== Artìculu de su mese pro Maju ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:40, 29 Abr 2025 (CEST)
:Salude, ite nde narades de [[Pale Blue Dot]]? [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 17:08, 4 Maj 2025 (CEST)
::Chi si parit bastanti bonu, po mei andat beni. Apu arrangiau una pariga de cosas, ma iat a bolli ancora traballu. Est una pàgina chi apu furriau in su 2019. In s'interis (e mancu mali) su sardu miu est amellorau! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:52, 5 Maj 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:07, 11 Maj 2025 (CEST)
== itWikiCon 2025 dal 7 al 9 novembre 2025 a Catania: prossimi passi ==
Ciao a tutti,
come forse già sapete, la ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025|ItWikiCon 2025]]’’’, il convegno annuale della comunità italofona dei progetti Wikimedia, si terrà ‘’’a Catania da venerdì 7 a domenica 9 novembre’’’.
Per una panoramica generale, vi rimandiamo alla ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma|sezione Programma]]’’’, che aggiorneremo regolarmente nei prossimi mesi e nella quale trovate già la ‘’’scheda delle attività’’’, nonché alla [[metawiki:ItWikiCon/2025/Informazioni|sezione Informazioni]].
In attesa dell’apertura ufficiale della fase di proposte prevista per il prossimo 3 giugno, la commissione Programma vorrebbe sondare i desideri delle comunità italofone in merito ai temi da trattare alla conferenza: quali sono gli argomenti più importanti da coprire, secondo voi? Che discussioni dobbiamo avere durante l’itWikiCon? ‘’’Potete aggiungere dei temi o commentare quelli proposti dagli altri [[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte/Temi|sulla pagina Temi]] da ora fino a inizio giugno’’’.
Infine, per chi ha la necessità di richiedere una borsa di partecipazione per coprire le spese di viaggio e alloggio, ‘’’la fase di richieste di borse sarà aperta dal 17 giugno fino al 27 luglio’’’. Si svolge un po’ prima rispetto alle ultime edizioni, per permettervi di organizzare il vostro viaggio a Catania nelle condizioni migliori, quindi segnatevi queste date per non perdervi la fase di richieste!
Aggiungeremo regolarmente nuove informazioni sulla pagina Meta dell’evento, che vi invitiamo a seguire. Per qualsiasi domanda o suggerimento, non esitare a scrivere un messaggio sulla pagina di discussione dell’evento o di contattarci a info (at) itwikicon.org.
A presto,
<nowiki>Il team organizzatore itWikiCon 2025 e la commissione Programma, ~~~~</nowiki> [[Usuàriu:Sciking|Sciking]] ([[Cuntierra usuàriu:Sciking|cuntierra]]) 12:51, 5 Maj 2025 (CEST)
== We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! ==
''(Apologies for posting in English)''
Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them.
As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]].
After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki.
The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org.
If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]].
Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:07, 6 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 -->
== Proposal to enable the "Contribute" entry point in Sardinian Wikipedia ==
{{Int:Hello}} Sardinian Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia.
The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia.
Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Sardinian Wikipedia.
'''Who can access it'''
Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions.
[[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]]
For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually.
We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.
We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 26th May 2025.
We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia.
We look forward to your response soon.
Thank you!
On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Usuàriu:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:UOzurumba (WMF)|cuntierra]]) 22:49, 12 Maj 2025 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].
You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.
If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" />
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|cuntierra]])</bdi> 00:07, 16 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''
Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too.
We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.
You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 Maj 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''
Dear all,
This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.
The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].
Here are the key planned dates:
* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated
Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].
'''Call for Questions'''
In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]
'''Election Volunteers'''
Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]
Thank you!
[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results
[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter
[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024
[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles
[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ
[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates
Best regards,
Victoria Doronina
Board Liaison to the Elections Committee
Governance Committee<section end="announcement-content" />
</div>
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 05:08, 28 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone,
''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)''
The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''.
This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable.
The three main features of this extension are:
* '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki.
* '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''.
* '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions.
'''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment.
The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]])
If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout.
Thank you! <section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|cuntierra]]) 18:47, 29 Maj 2025 (CEST)</bdi>
<!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 -->
== Artìculu de su mese pro Làmpadas ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:26, 2 Làm 2025 (CEST)
:Saludi! Forsis [[Protestas pro sa morte de Nahel Merzouk]], giai chi s'anniversàriu est custu mesi? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 21:54, 2 Làm 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 00:04, 4 Làm 2025 (CEST)
dcjlm3puj2kisan03aedfs6h5481tch
186448
186417
2025-06-05T16:31:01Z
Sciking
9171
/* itWikiCon 2025: fase di proposte per il programma aperta fino al 15 luglio */ setzione noa
186448
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Comunidade|Tzilleri]]
[[Category:Tzilleri|*]]
__NEWSECTIONLINK__
<div style="margin-top:0.5em;margin-bottom:1em;background:#eFF9E5<!--background:#D0C0d0-->;border:2px solid #605848;-moz-border-radius:20px;padding:2.5em;padding-top:0.7em;padding-bottom:0.5em;text-align:left;">
<div style="margin-top:0.2em;font-size:2.3em; font-family:serif, roman;font-weight:bold;text-align:center;">''Su Tzilleri''</div>
'''Bene bènnidu in su Tzilleri''', in custu logu podimus faeddare e nos podimus cunfrontare (sena briare) cun àteros utentes de sa [[Pàgina_printzipale|Wikipedia sarda]]. Inoghe podimus pregontare, fàghere osservatziones e fintzas insertare comunicatziones chi s'interessant de [[Wikipedia:Sc.wiki|sc.wiki]] in generale.
Si cheres cummentare o fàghere osservatziones a propòsitu de un'argumentu particulare, faghe su praghere de ddu insertare in sa pàgina de cuntierra de s'artìculu currispondente e no inoghe.
Ùnicu avertimentu: si podes, tene in contu chi custu logu no est unu forum de issolòrios e mancu unu [[blog]]. Pro custu, si podes, chirca de tratare argumentos prus adatos a [[Wikipedia]] e a su progetu suo in totue.
----
* Sa pregunta pro "''[[m:bot|bot]] flag''" cheret fata in [[Wikipedia:Bot policy|custa pàgina]].
* {{en}} Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[Wikipedia:Bot policy|this page]].
</div>
<div class="toccolours" style="text-align:center;font-weight:bold;margin-top:0.1em;margin-bottom:1em;background:#FFF9E5">
[http://sc.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia:Tzilleri&action=edit§ion=new <big>Incarca inoghe pro abèrrere una cuntierra noa]</big>
</div>
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{LOCALDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{LOCALDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{LOCALMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{LOCALTIME}}''' CET</div>
</div>
<div style="text-align: center; font-size: 150%">'''[[Wikipedia:Tzilleri/Archìviu|Archìviu]]'''</div>
== Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! ==
Dear All,
We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch.
This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture.
* Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]]
* When: Jan 19, 2025
* Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025).
* Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1
* Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]]
To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025.
Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language.
Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all.
Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate.
Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success!
For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 Ghe 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 -->
== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 -->
== Feminism and Folklore 2025 starts soon ==
<div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;>
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<center>''{{int:please-translate}}''</center>
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia.
You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles.
Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project:
# Create a page for the contest on the local wiki.
# Set up a campaign on '''CampWiz''' tool.
# Create the local list and mention the timeline and local and international prizes.
# Request local admins for site notice.
# Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]].
This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools''']
Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance.
We look forward to your immense coordination.
Thank you and Best wishes,
'''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]'''
::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]] [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
</div></div>
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
== Wiki Loves Folklore is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
Dear Wiki Community,
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest.
You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.
Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 03:36, 29 Ghe 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 -->
== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review.
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 Fre 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 -->
== Artìculu de su mese pro Ghennàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 22:57, 6 Fre 2025 (CET)
:Salude, deo propòngio [[Fogu de València de su 2024]] o unu de is candidados betzos, comente [[Pale Blue Dot]]. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 11:15, 9 Fre 2025 (CET)
:: Saludi, [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] at propostu giustu giustu su pròpiu chi bolia proponni deu, ca custu mesi est s'anniversàriu de ambas cosas. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 17:50, 10 Fre 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! Apo a pònnere [[Fogu de València de su 2024]], custa borta. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:39, 15 Fre 2025 (CET)
== Conta-nos (unu podcast in sardu) ==
Salude, mi naro Alessandro, so faghende unu podcast totu in sardu, cada puntada cun un’òspite chi respondet a unas cantas preguntas subra un'argomentu chi si sèberat issu/issa. Chie at gana de partecipare? chircademi in alessandro.columbu@gmail.com [[Usuàriu:Alessandro.columbu|Alessandro.columbu]] ([[Cuntierra usuàriu:Alessandro.columbu|cuntierra]]) 17:32, 10 Fre 2025 (CET)
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.
This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.
'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.
Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].
We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
<section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 Fre 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 -->
== Artìculu de su mese pro Freàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite artìculu bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:46, 2 Mar 2025 (CET)
: Saludi. Fia pensendi chi s'iat a podi sighi cun sa Stòria de Sardìnnia. Iat a benni [[Regnu de Sardigna (1324-1720)]] mancai no siat in s'elencu. Si si parit bastanti bonu s'iat a podi impreau custu --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:25, 4 Mar 2025 (CET)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 04:45, 7 Mar 2025 (CET)
:::Ab, gràtzias a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:54, 8 Mar 2025 (CET)
== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.
I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].
Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 Mar 2025 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 -->
== An improved dashboard for the Content Translation tool ==
<div lang="en" dir="ltr">
{{Int:hello}} Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device.
With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below.
[[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic). Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]]
[[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]]
We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''.
Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread.
Thank you!
On behalf of the Language and Product Localization team.
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 03:56, 13 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="server-switch"/><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster.
All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''.
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}.
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule.
'''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:14, 15 Mar 2025 (CET)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 -->
== Artìculu de su mese pro Aprile ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:14, 30 Mar 2025 (CEST)
: Saludi. Deu propòngiu [[Stefanija Turkevyč]] --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 18:46, 30 Mar 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. Passai una bona chida! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 13:31, 31 Mar 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 20:00, 3 Abr 2025 (CEST)
== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.
Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}
Hello, dear Wikipedians!<br/>
[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language!
The most active contesters will receive prizes.
If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest.
<br/>
We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]])
</div>
18:11, 16 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Hide on Rosé@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 -->
== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 Abr 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 -->
== Sub-referencing: User testing ==
<div lang="en" dir="ltr">
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]]
<small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small>
Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further:
#'''Try it out and share your feedback'''
#:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher.
#'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs'''
#:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''.
We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well.
Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 Abr 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].
Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.
In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" />
</div>
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 Abr 2025 (CEST)</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== Artìculu de su mese pro Maju ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 19:40, 29 Abr 2025 (CEST)
:Salude, ite nde narades de [[Pale Blue Dot]]? [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 17:08, 4 Maj 2025 (CEST)
::Chi si parit bastanti bonu, po mei andat beni. Apu arrangiau una pariga de cosas, ma iat a bolli ancora traballu. Est una pàgina chi apu furriau in su 2019. In s'interis (e mancu mali) su sardu miu est amellorau! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 22:52, 5 Maj 2025 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambosǃ [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 17:07, 11 Maj 2025 (CEST)
== itWikiCon 2025 dal 7 al 9 novembre 2025 a Catania: prossimi passi ==
Ciao a tutti,
come forse già sapete, la ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025|ItWikiCon 2025]]’’’, il convegno annuale della comunità italofona dei progetti Wikimedia, si terrà ‘’’a Catania da venerdì 7 a domenica 9 novembre’’’.
Per una panoramica generale, vi rimandiamo alla ‘’’[[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma|sezione Programma]]’’’, che aggiorneremo regolarmente nei prossimi mesi e nella quale trovate già la ‘’’scheda delle attività’’’, nonché alla [[metawiki:ItWikiCon/2025/Informazioni|sezione Informazioni]].
In attesa dell’apertura ufficiale della fase di proposte prevista per il prossimo 3 giugno, la commissione Programma vorrebbe sondare i desideri delle comunità italofone in merito ai temi da trattare alla conferenza: quali sono gli argomenti più importanti da coprire, secondo voi? Che discussioni dobbiamo avere durante l’itWikiCon? ‘’’Potete aggiungere dei temi o commentare quelli proposti dagli altri [[metawiki:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte/Temi|sulla pagina Temi]] da ora fino a inizio giugno’’’.
Infine, per chi ha la necessità di richiedere una borsa di partecipazione per coprire le spese di viaggio e alloggio, ‘’’la fase di richieste di borse sarà aperta dal 17 giugno fino al 27 luglio’’’. Si svolge un po’ prima rispetto alle ultime edizioni, per permettervi di organizzare il vostro viaggio a Catania nelle condizioni migliori, quindi segnatevi queste date per non perdervi la fase di richieste!
Aggiungeremo regolarmente nuove informazioni sulla pagina Meta dell’evento, che vi invitiamo a seguire. Per qualsiasi domanda o suggerimento, non esitare a scrivere un messaggio sulla pagina di discussione dell’evento o di contattarci a info (at) itwikicon.org.
A presto,
<nowiki>Il team organizzatore itWikiCon 2025 e la commissione Programma, ~~~~</nowiki> [[Usuàriu:Sciking|Sciking]] ([[Cuntierra usuàriu:Sciking|cuntierra]]) 12:51, 5 Maj 2025 (CEST)
== We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! ==
''(Apologies for posting in English)''
Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them.
As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]].
After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki.
The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org.
If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]].
Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:07, 6 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 -->
== Proposal to enable the "Contribute" entry point in Sardinian Wikipedia ==
{{Int:Hello}} Sardinian Wikipedians,
Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}.
The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia.
The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia.
Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Sardinian Wikipedia.
'''Who can access it'''
Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions.
[[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]]
For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually.
We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.
We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 26th May 2025.
We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia.
We look forward to your response soon.
Thank you!
On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Usuàriu:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:UOzurumba (WMF)|cuntierra]]) 22:49, 12 Maj 2025 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].
You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.
If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" />
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|cuntierra]])</bdi> 00:07, 16 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''
Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too.
We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.
You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 Maj 2025 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 -->
== <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''
Dear all,
This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.
The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].
Here are the key planned dates:
* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated
Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].
'''Call for Questions'''
In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]
'''Election Volunteers'''
Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]
Thank you!
[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results
[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter
[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024
[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles
[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ
[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates
Best regards,
Victoria Doronina
Board Liaison to the Elections Committee
Governance Committee<section end="announcement-content" />
</div>
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|cuntierra]]) 05:08, 28 Maj 2025 (CEST)
<!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 -->
== <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> ==
<div lang="en" dir="ltr">
<section begin="message"/>
Hello everyone,
''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)''
The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''.
This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable.
The three main features of this extension are:
* '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki.
* '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''.
* '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions.
'''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment.
The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]])
If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout.
Thank you! <section end="message"/>
</div>
<bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|cuntierra]]) 18:47, 29 Maj 2025 (CEST)</bdi>
<!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 -->
== Artìculu de su mese pro Làmpadas ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite bolides pònnere]], pro custu mese? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|cuntierra]]) 18:26, 2 Làm 2025 (CEST)
:Saludi! Forsis [[Protestas pro sa morte de Nahel Merzouk]], giai chi s'anniversàriu est custu mesi? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|cuntierra]]) 21:54, 2 Làm 2025 (CEST)
::Saludi, po mei andat beni. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|cuntierra]]) 00:04, 4 Làm 2025 (CEST)
== itWikiCon 2025: fase di proposte per il programma aperta fino al 15 luglio ==
Ciao a tutti,
dichiariamo ufficialmente aperta la raccolta di proposte di sessioni per '''[[m:ItWikiCon/2025|ItWikiCon 2025]]''', il convegno annuale della comunità italofona dei progetti Wikimedia che si terrà '''a Catania da venerdì 7 a domenica 9 novembre'''.
Il programma dell’evento è costruito dal basso grazie a presentazioni, discussioni e laboratori proposti dalla comunità e selezionati dalla commissione Programma. La fase di proposte è ora aperta '''fino al 15 luglio incluso'''. Seguendo le istruzioni '''[[m:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte|sulla pagina Proposte]]''' potete presentare una o più proposte di sessioni, talk o workshop che vi piacerebbe tenere durante l’evento.
L'itWikiCon è lo spazio di incontro dal vivo delle comunità dei vari progetti Wikimedia in italiano e nelle lingue regionali. Vi invitiamo a proporre sessioni che aiutano a rafforzare il senso di comunità e la voglia di contribuire ai progetti, ma anche a identificare dei problemi e individuare delle soluzioni. Daremo la priorità alle sessioni in cui tutti i partecipanti sono parte attiva, come ad esempio discussioni e laboratori.
Se cercate ispirazione, alcune '''richieste di temi''' sono state fatte sulla [[m:ItWikiCon/2025/Programma/Proposte/Temi|relativa pagina]], a cui potete liberamente attingere per elaborare una proposta. Inoltre, per chi non se la sente di tenere una sessione, ma vorrebbe che durante la conferenza si parlasse di un argomento che gli sta a cuore, è possibile continuare ad aggiungere delle richieste di temi fino al 15 luglio.
La selezione delle proposte avverrà durante l’estate e i relatori saranno confermati a fine agosto. Nel frattempo, la fase di '''[[m:ItWikiCon/2025/Borse|richieste di borse di partecipazione]] sarà aperta dal 17 giugno al 27 luglio''', quindi se considerate di proporre una sessione per il programma, ma avete bisogno di supporto economico per raggiungere Catania, vi invitiamo a farne richiesta entro le scadenze previste.
Per qualsiasi domanda o suggerimento, non esitare a scrivere un messaggio sulla pagina di discussione dell’evento o di contattarci a info{{at}}itwikicon.org.
A presto,
Il team organizzatore itWikiCon 2025 e la commissione Programma, [[Usuàriu:Sciking|Sciking]] ([[Cuntierra usuàriu:Sciking|cuntierra]]) 18:31, 5 Làm 2025 (CEST)
9rdy9o411rwoqeegjm00zfq4rjz1q2j
Judicadu de Gaddura
0
3081
186433
181371
2025-06-04T22:33:39Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186433
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{Istadu istòricu|ligàmeneIstemma=Gallo del Giudicato di Gallura.svg|cummèrtzios cun=[[Judicadu de Càlaris]], [[Judicadu de Arbaree]], [[Judicadu de Torres]], [[Repùblica de Pisa|Pisa]], [[Istadu Pontifìtziu]]|nùmeneUfitziale=Iudicatus Gallurae|ligàmeneMapa=Giudicato di Gallura.jpg|nùmene=Judicadu de Gaddura|didascalia=Mapa de su giuigadu, de [[Raimondo Carta Raspi]] (1935)|elencu de sos cabos de istadu=[[Giùighes de Gaddura]]|territòriu originale=[[Sardigna]] nord-orientale|mannària massima=pagu prus o mancu 4500 km<sup>2</sup>|ùrtimu cabu de istadu=[[Nino Visconti]]|istadu imbeniente={{sìmbulu|Flag of the Republic of Pisa.svg|18}} [[Repùblica de Pisa]]|istadu antepostu={{sìmbulu|Flag of the Greek Orthodox Church.svg|18}} [[Impèriu bizantinu]]|religione de istadu=[[Crèsia catòlica|Catolitzèsimu]]|religiones prus mannas=[[Crèsia catòlica|Catolitzèsimu]]|limba=[[Limba sarda]]|eventu de fine=ocupatzione [[Repùblica de Pisa|pisana]]|limba ufitziale=[[limba sarda|Sardu]], [[limba latina|Latinu]]|capitale printzipale=[[Terranoa|Cìvita]]|forma de istadu=[[Judicadu sardu]]|guvernu=[[Monarchia eletiva]], a pustis ereditària, fintzas in lìnia feminina (portadora de tìtulu): sos ''donnos'' fondiàrios atribuiant su podere a su ''Iudex sive rex'' pro mèdiu de sa [[Corona de Logu]] a pustis de unu giuramentu, naradu ''bannus consensus'', espressadu durante s'assemblea bàndida de intronizatzione.<br />Sa [[Corona de Logu]] seberaiat su sutzessore si, a sa morte de su giùighe, non b'esserent erederis designados.|incumintzu=Pagu prus o mancu su [[1020]]|fine=[[1296]]|eventu de incumintzu=ischirriadura dae s'[[Impèriu bizantinu]]|ligàmeneLocalizatzione=Judicate of Gallura (XI-XIV centuries).svg|perìodu de mannària massima=su de XIII sèculos|populatzione=unu pagu de mancu de 50.000 abitantes|perìodu populatzione=su de XIII sèculos|resursas=[[Agricoltura]], [[Bestiàmene|allevamentu]], [[iticoltura]]|moneda=[[Regnu de Aragona|Aragonesa]]; in impreu fintzas sas de sa [[Repùblica de Pisa|Pisa]] e de sa [[Repùblica de Gènova|Gènova]]|primu cabu de istadu=[[Manfredi de Gaddura]]}}
Su '''Judicadu de Gaddura''' fiat unu de sos bator judicados chi partziant sa [[Sardigna]]. Sas primas testimonias de s'esistèntzia sua remontant a su de 11 sèculos. Fiat intre sos Judigados su prus a norte, e teniat capitale in Cìvita, oe narada [[Terranoa]]. Lacanaiat a ponente cun su [[giuigadu de Torres]], a sud-este cun su [[Judicadu de Arbaree|giuigadu de Arbaree]], a sud cun su [[giuigadu de Calaris|giuigadu de Càlaris]]. Sa ruta sua fiat acontessida in su 1287.
Is orìgines suas sunt acàpiadas a s'istadu de abandonu de s'ìsula in sa segunda metade de su de 9 sèculos, cando sos guvernadores locales aiant pigadu pòdere de soberania. De sos primos guvernadores intre su de 9 e su de 11 sèculos no abarrant regìstros e sas fontes subra de sos primos giùighes sunt pagu pretzisas. Segundu G.B Fara ("De rebus sardos" Torinu 1835) su primu giùighe reconnotu si diat nàrrere Manfredi, galu biu in su 1050 e sighidu dae Baldu o Ubaldu, mortu in antis de su 1065 e de unu Costantinu (biu in su 1073) chi fiat indentificadu cun una lìtera de paba Grigòriu VII datada a su 1074. Atualmente si creet ca giai sos primos guvernadores diant pòdere èssere [[Repùblica de Pisa|pisanos]], e Costantinu membru de sa famìllia Gherardesca.
== Geografia e Posidura ==
A sa ghia de su logu s'agataiant su re, denominadu giùighe e unu cussìgiu deliberativu, e sa [[Corona de Logu]]. Su giuigadu s'isterriat a longu a longu de s'area de costera norte-orientale de Sardigna, imbatende a sa màssima istèrrida in su de 13 sèculos, cun unos 4.500 km cuadrados de subrafache. Is bividores sunt istimados èssere istados unos 20.000.
Sa capitale fiat Cìvita, pesada subra sas ruinas de s'antiga tzitade de Olbia, su cale nùmene est atestadu pro sa prima borta in su 1113; su palatu giuigale e sa capedda palatina de santu Paulu s'agataiant in atuale ''corso Umberto'', inghiriados de muros, turres e portales chi galu si podiant in parte intretzare fintzas a primìtziu de s'otighentos. Si ipotizat ca sa corte de su judicadu si mudaiat intre sos tzentros majores de sas [[curadorias]] de su rènniu, mancari non siat tzertu. Is casteddos de [[Casteddu de Pedres|Pedres]] e de Sa Paulatza istaiant a defensa de [[Terranoa|Cìvita]]. Sunt istadas residèntzias giuigales sos casteddos de [[Palatu Baldu|Baldu]] e Balaiana, in is intorinos de [[Logusantu]], comente fintzas [[Tèmpiu]], in ue galu oe in die s'agatat sa domo de [[Nino Visconti]], e su casteddu de sa Fava in [[Pasada]].
Sos giùighes de Gallura fiant tumulados in sa cripta de sa [[crèsia de santu Paulu (Òlbia)|capedda palatina de Santu Paulu]] in [[Terranoa|Cìvita]] e in sa [[basìlica de Sennora Nostra de Logusantu]]: is [[Visconti de Pisa|Visconti]]<nowiki/>s in santu Frantziscu de [[Pisa]], e s'ùrtimu soberanu, [[Nino Visconti|Nino]], in santu Frantziscu de [[Lucca]].
Su territòriu de su giuigadu fiat partzidu in duas diòtzesis cun seas de obispadu in Cìvita e in [[Garteddi]], a primìtziu dipendentes dae sa [[Santa Sede]] e dae su 1138 sutapostas a s'[[achibiscamu de Pisa]]. Sa diòtzesi de Cìvita fiat eredera de s'antiga diòtzesi de Fausània, documentada dae su de 5 sèculos (e chi probabilmente costituiat sa base pro sa formatzione de su giuigadu), fintzas a su 1090/1095, cun denominatzione de ''Episcopatus Gallurensis'', ammuntaiat su territòriu giuigale intrenu. Su patronu fiat [[Simplìtziu de Terranoia|santu Simplìtziu]], primu protopìscamu de Fausània, a chie fiat dedicada sa [[Basìlica de santu Simplìtziu|seu]] de Cìvita.
S'istemma fiat s'imàgine de unu cabone.
Ùrtimu giùighe de Gallura fiat [[Nino Visconti]] in su [[1296]], sa fìgia [[Giuanna Visconti de Gallura|Giuanna]] bantaiat petzi tìtulu nominale, e aiat a pustis tzèdidu sos deretos a su frade concoinu [[Ducadu de Milanu|sennore de Milanu]] [[Atzone Visconti]], s'arèntzia de chie aiat renununtzidu in favore de sos soberanos de [[Corona de Aragona|Aragona]].
== Istòria ==
=== Orìgines de su giuigadu ===
In època romana [[Terranoa|Òlbia]] (fentomada fintzas che ''Ulbia'' o ''Ulpia'') aiat rapresentadu unu munitzìpiu de importu econòmicu mannu pro sa [[Sardigna]], e su portu afiantzaiat cuntatos istrintos cun su de [[Òstia (tzitade antiga)|Òstia]] e cun sa capitale imperiale. S'interiore setentrionale fiant antimes bìvidu de populatziones definidas [[Corsos (pòpulu antigu)|corsas]], chi cun sas populatzione de sos [[Balares]] chi dd'istaiant a curtzu de de sos [[Ilienses]], non fiant cumpletamente sutamìtidos e diant fatu·fatu chircare de arrobare sas terras prus saliosas. Segundu da traditzione agiogràfica, in su 304, suta [[Diocletzianu]], in Òlbia bi fiat istadu su martìriu de su [[protopiscamu|protopìscamu]] Simplìtziu.<ref>Panedda, p. 49</ref>
Cun sas lòmpidas [[Vàndalos|vandàlicas]] intre su 456 e su 465 p.C., sa tzitade romana fiat ruta in desgràtzia, su portu distruidu e fiat sighida una fase de incuida econòmica e demogràfica.
In su [[534]] s'imperadore [[impèriu bizantinu|bizantinu]] [[Giustinianu I]] aiat torradu a conchistare sa Sardigna a sos [[Vàndalos]].
In su de 6 sèculos resurtant atestadas in sa Gaddura interiore, prus aspritza, formas de vida eremìtica dae parte se sos santos Nicolau e Tranu, in sos intorinos de [[Logusantu]]. In su [[594]] [[Gregoriu su Mannu|paba Grigòriu su Mannu]], cun s'obietivu de promòvere sa vangelizatzione de Sardigna e de [[Còssiga|Còrsiga]] si fiat indiritzadu a su pìscamu de Càlaris pro ordinare Vitore pìscamu de sa sede de Phausània (''locus intra provinciam Sardiniam'' probabilmente pagu prus a s'interiore de sa tzitade romana), chi fiat descrita dae diora bagante (unu sèculu in antis, in su [[484]], in Sardigna fiant atestadas is solas [[diòtzesis]] de Càlaris, [[diòtesi de Igrèsias|Sulcis]], [[Diòtzesi de Fordongianus|Forum Traiani]], Sanafer e [[archidiòtzesi de Tàtari|Turris Lybissonis]]).
S'amministratzione in s'ìsula in su perìodu bizantinu fiat lassada a sas figuras de su ''[[praeses]]'' (naradu fintzas ''iudex insulae'' o ''iudex provinciae'', autoridade giuditziària e amministrativa cun sede in Càlaris), e de su [[dux (istòria romana|dux]] ('magister militium, autoridade militare cun sede in Forum Traiani), chi in su de 7 sèculos si fiant fùndidos in sa sola figura de su iudex Sardiniae (giùighe) o arconte (ὰρχόντης), con sede in Càlaris, càrriga chi fiat intregada a sas famìllias imparentadas de sos [[Lacon-Gunale|Lacon e Gunale]] e chi dae sa metade de su de 9 sèculos, suta apretu de sas lòmpidas [[àrabos|àrabas]] in su [[Mare Mediterraneu|Mediterràneu]] de ponente (chi dae su [[705]] aiant comintzadu a interessare s'ìsula, ischirriende·dda cummertzialmente e politicamente dae [[Costantinòpoli]]) e sa dificultade in sos relatos cun s'[[impèriu bizantinu|impèriu]], diant mandare membros de sa famìllia a gestire is bator tzircuscritziones printzipales cun chi aiant partzidu s'ìsula. Is logusalvadores (''lociservator''), agiuntu a pagu a pagu s'autònomia e cumandende in logu de s'autoridade tzentrale de trassa bizantina, aiant assumidu issos e totu tìtulu de iudex loci o iudike de logu, dende progressivamente vida in su de 10 sèculos a s'[[judicados sardos|edade giuigale]].<ref>Panedda, p. 20</ref>
=== Sa Gaddura artu-giuigale ===
Cun s'iscontzu de s'[[impèriu bizantinu]] e suta menatza de invasione musulmana, sa Sardigna si fiat torrada a organizare in bator entidades istatuales autònomas, pighende a modellu sa partzidura amministrativa bizantina, chi probabilmente sighiat sa trassa de is primas e prus antigas diòtzesis paleocristianas e de sos munitzìpios romanos. Su giuigadu de Gaddura depiat èssere su prus pòburu e prus pagu populadu de sos bator, ma fiat fintzas su chi geograficamente s'agataiat prus favoridu dae sos relatos cun sa Còrsiga, chi dd'istaiat a costadu e cun sa [[penìsula italiana]].
De sa Gaddura artu-giuigale no est abarrada peruna fonte documentale e sa gestione e su cuntrollu de unu territòriu tanti istèrridu cantu pagu populadu depiat èssere particularmente complicada. Su ligamene cun [[impèriu bizantinu|Bisàntziu]] in cuss'època si fiat fatu esclusivamente ideale foras pro sos costùmenes religiosos. Su ''judike'', comente in sos àteros rènnios, teniat una càrriga chi ddi beniat in parte pro deretu ereditàriu (is prus antigos giùighes sardos nodìos parent pertènnere totus a sa famìllia Lacon, chi probabilmente aiat otentu su pòdere amministrativu in perìodu bizantinu) e in parte pro cunfirma eletiva pro contu de sos majorales, chi beniant a èssere sas autoridades religiosas e sas classes prus artas.<ref>Cioppi, p. 64</ref>
Segundu sa traditzione romana de sos ''praesides'' si ipotizat ca sa corte giuigale si mudaiat intre sas biddas majores de sas [[curadorias]] pro bi pòdere amministrare sa giustìtzia. In cudd'època depiat èssere galu presente unu casteddu sede de sas autoridades bizantinas chi fiat istadu torradu a acontzare che residèntzia giuigale e segundu sa traditzione bizantina s'obispu e totu depiat tènnere unu rolu importante in s'amministratzione de sas biddas e de sa giustìtzia.
A pustis de una relativa apaghiadura chi diat èssere durada dae su [[947]], intre su [[1000]] e su [[1005]] sa Sardigna, comente su restu de su [[mare Tirrenu]] aiat dèpidu acarare medas lòmpidas musulmanas. In su [[1003]] sa flota pisana aiat cumpridu unu sachìgiu a manu de sa costera orientale de s'ìsula afrachende a Cìvita e a s'[[Ogiastra]], in sos cales territòrios si fiant probabilmente acussorgiados piratas musulmanos. Remontat probabilmente a custu perìodu sa mudàntzia o sa fraigadura de una residèntzia giuigale aternativa in sa Gaddura interiore, in su [[casteddu de Balajana]], in is intorinos de [[Logusantu]], in abbrigu dae sas lòmpidas àrabas (sa traditzione cheret chi custu siat istadu da sede de sos primos giùighes e pro sa matessi resone in su [[giuigadu de Torres]] sa capitale fiat mudada dae Torres a [[Àldara]]).<ref>Boscolo, p. 38</ref>
Intre su [[1015]] e su [[1016]] su dugone àrabu [[Mujāhid al-ʿĀmirī]] (Musetu) aiat proadu a invàdire sa Sardigna e aiat conchistadu manna parte de su [[Campidanu]] (in sa batalla fiat mortu s'arconte Salùsiu, giùighe de Càlaris). S'atacu de Musetu a sas costeras de sa [[Toscana]] e a sa tzitade de [[Luni]] aiat cumbìnchidu [[Repùblica de Pisa|Pisa]] e [[repùblica de Gènova|Gènova]] a s'alliare, apressurados dae su [[paba Beneitu VIII]] e de s'imperadore, pro liberare su Tirrenu de sas bardanas musulmanas.
=== L'influèntzia de sas repùblicas marineras e de su paba subra su guvernu giuigale ===
In su [[1016]], Pisa e Gènova aiant liberadu sa Sardigna dae sa menatza musulmana e aiant induidu Musetu a si nche fuire. Sos giùighes sardos, apentzamentados pro su riscu de atacos noos, aiant istrintu alliàntzia cun sas duas repùblicas marineras, sas cales aiant comintzadu a s'interessare a s'ìsula, a primìtziu pro otènnere mandos cummertziales e a pustis pro s'intrusire in su guvernu e intrare in sas dinastias giuigales.
A pustis de s'[[Iscisma Mannu]] intre crèsia romana e sa de oriente de su [[1054]], in su [[1073]] su [[paba Grigòriu VII]] aiat imbiadu una lìtera cun sa cale torraiat a afirmare sa suprematzia polìtica pontifìtzia subra sos bator giuigados sardos. In custa epìstula indiritzada a sos giùighes sardos pro ddos invitare a si sutamìtere a sa crèsia de Roma, in riferimentu a ''Constantinus Gallurensis'' cumparent pro sa prima borta sa denominatzione ''Gallura'' e su primu nùmene de unu giùighe gadduresu (Costantinu).
In sa segunda metade de su de 11 sèculos is giùighes, chirchende de no si pònnere in cuntierra cun sa crèsia romana, aiant abandonadu su tìtulu de arcontes e aiant favoridu s'acusorgiadura in s'ìsula de sos [[Benedettinos|mòngios benedetinos]] dae [[Abadia de Montecassino|Montecassino]] e de [[Abadia de Santu Vitore (Marsìllia)|Santu Vitore de Marsìllia]] (in Gallura a [[Pasada]], Larathonos in Terranoa, Surrache in [[Lungoni|Lungone]] e Corte in [[Durgale]]), pro remprasare su ritu romanu a su gregu, mancari in aberta cuntierra cun sas posiduras obispales locales, chi si oponiant a sa ispainadura de su monacadu e a sas pretesas de Roma. In [[Garteddi]], in sa crèsia de Santa Maria de Turris, a pustis divènnida Santu Cristos, s'agataiant sos vitorinos e sos màngios de [[Ìsula de Sant'Onoradu|Sant'Onoradu de Lerinu]], chi aproliant comente sos vitorinos dae sa [[Proventza]]. Petzi su giùighe nou [[Torchitor de Gallura|Torchtor de Zori]], aiat assuntadu posiduras filoimperiales e aiat apoderadu su cleru locale, cosa chi ddi fiat bàlida s'iscomùniga dae parte de [[paba Urbanu II]].<ref>Murineddu, p.102</ref>
[[File:Olbia - Basilica di San Simplicio (01).JPG|thumb|278x278px|Basìlica de Santu Simplìtziu, in Olbia]]
A sa segunda metade de su de 11 sèculos remontat su primu fraigu de sa [[Basìlica de Santu Simplìtziu]], chi s'agataiat in su retroterra, a foras de su burgu muradu e discretamente a tesu de su mare, segundu modellu romànicu parìvile a su de sa [[basìlica de Santu Gaine]] in Torres. Intre su [[1090]] e su [[1095]] s'antiga diòtzesi (''Episcopatus Gallurensis'') chi tocaiat a su territòriu intrenu giuigale, fiat partzida in sas diòtzesis de Cìvita e in sa de Garteddi. In su [[1113]] fiat cumparida pro sa prima borta sa denominatzione de Cìvita (o ''Kivita''), fortzis torrada a èssere ocupada a pustis de unu temporàneu abbandonu.
In su [[1114]] Pisa aiat ordingiadu unu imbiu mannu (a chi aiant pigadu parte numerosos istados italianos e is giuigados sardos, ma non [[Gènova]]) ghiada dae su capitanu generale de sos pisanos, su conte Gherardu [[Caetani]] de Terriccio, contra sos àrabos acussorgiados in sas [[ìsulas Baleares]] e sas naves suas, partidas dae Pisa (unas 300 galeas) aiant atregadu in Santa Reparada, in sas [[Bucas de Bonifàtziu]], in antis de fàghere atapa in Torres, apoderados de su giùighe galluresu [[Itocor de Gallura|Itocor de Gaddura]] chi aiat comomai afortiadu s'amistade cun Pisa.
Cun s'incomintzu de su de 12 sèculos is giuigados bàrios si fiat afainados in mandos e esentziones pro sos mercaderos pisanos e donatziones a s'òpera de Santa maria de Pisa. In sa prima metade de su de 12 sèculos ([[1110]]-[[1120]]) fiat probabilmente cumpletada sa seu romànica de santu Simplìtziu, chi presentaiat elementos istilìsticos de su [[architetura romànica|romànicu]] toscanu e lombardu. Fiat tando archipìscamu Villanu Gaetani (''Villanus''), probabilmente de orìgine pisana. In su [[1130]] fiat fintzas atestada una perrica intre su giùighe [[Costantinu II de Gallura|Costantinu II]] e sos fìgios de s'antetzessore pro su possessu de su casteddu de Balajana, ci depiat probabilmente rapresentare una residèntzia giuigale istiale (fatu mentovadu in su ''[[Condaghe de Santa Maria de Bonàrcado|Condaghe de Santa Maria de Bonàrcadu]]'').
Insu [[1133]], pro atrimingiare sas cuntierras intre Pisa e Gènova subra sos possedimentos in Còrsiga, [[paba Innotzèntziu II]] aiat elevadu a Gènova che sede de [[archidiòtzesi]] de su su norte de Còrsiga de [[Diòtzesi de Mariana|Mariana]], [[Diàtzesi de Nebbio|Nebbio]] e [[Diòtzesi de Accia|Accia]] ( a prmìtziu indipendentes dae Pisa e chi costituiant su fundamentu de s'intrusida genovesa de s'ìsula) mentras Pisa aiat mantentu cuntrollu de [[Aleria]], [[Ajaccio]] e [[Sagona]]. A compensu de sa pèrdida, in su [[1138]], sas diòtzesis de Cìvita e Garteddi, a primìtziu dipendentes de sa Santa sede, fiant sutapostas a s'archipìscamu de pisa.
In sa segunda metade de su de 12 sèculos teniat comintzu su recùperu de su portu de Cìvita, su prus a curtzu in [[Sardigna]] a sa [[penìsula italiana]].
In su de bator tres de su de 12 sèculos fintzas su casteddu de Balajana fiat afortiadu e dodadu de sa capedda palatina de santu Lenardu. In sos intorinos, in sa biddighedda de Santu Istèvene, fiat fintzas realizadu su mannu [[palatu de Baldu]] (mannu 1600 m² e cun 16 aposentos retangulares dispostos a inghìriu de unu corrale mannu cun unu palatu de tres prantas), cun tècnica de fraigadura chi fentomaiat sa de sas crèsias romànicas. In custos casteddos, residèntzias istiales giuigales, aiat bìvidu fatu·fatu sa giuighissa [[Elene de Gaddura|Alena]] cun su maridu [[Lamberto Visconti de Eldizio]], su fìgiu issoro Ubaldu cun [[Adelàsia de Torres]], pro si nche fuire de sa basca de Cìvita.<ref>Murineddu, p. 110</ref>
=== Su perìodu visconteu e su domìniu deretu pisanu ===
[[File:Giudicessa Elena di Gallura.jpg|thumb|Alena de Lacon]]
A cara de su [[1203]] [[Elene de Gaddura|Alena de Lacon]] aiat eredadu su giuigadu galu minore de edade cun s'amparu de sa mamma Odolina. In sa cumproada de si fàghere mere de su rènniu fiat corteada dae pretendentes numerosos mandados dae Pisa, Gènova e dae su [[paba Innotzèntziu III]], intre chie Gulliermu Malaspina, Trasamundu de Segni, Itocor de Torres e a ùrtimu su pisanu [[Lamberto Visconti di Eldizio]], chi dd'aiat cojuada contra sa voluntade de su paba, chi aiat pronuntziadu una iscomùniga. Custu fiat divènnidu giùighe de Gallura, dende comintzu a su perìodu de su domìniu de sos Viscontis. A cunsighidu de custos acontessimentos in su 1209 Comita de Torres aiat ocupadu Cìvita pro si retirare prus a tàrdiu. Dae sa Gaddura sa polìtica de ispainadura pisana, cumandada dae Lambarto Visconti si fiat indiritzada fache a sud e si fiat annesionadu sas terras de sas seculares abadias de [[Girifai]]. Sa giurisditzione de Girifai fiat ingastada intre sos bator giuigados chi fintzas a tando nde aiant respetadu s'autonomia. Lamberto Visconti ddas aiat dadas in propiedade a su pìscamu barone de Garteddi e aiat tiradu in antis punnende a sa conchista de su [[giuigadu de Calaris|giuigadu de Càlaris]].<ref>Tamponi, p. 98</ref>
Intre su [[1227]] e su [[1233]] in Cìvita e [[Orosei]] fiant lòmpidos sos cònsules de sos mercaderos pisanos (istitutziones cunsolares chi rapresentaiant sos mercadors e sa madrepàtria) e si fiat cunsolidadu su burgu de cummèrtzios in is intorinos de su portu. Is pisanos de Lamberto Visconti aiant ocupadu [[Durgali]] e nde aiant afortiadu su Castrum. In su [[1256]], sos giùighes - ambaduos pisanos - de Gaddura, [[Giovanni Visconti de Gallura|Giovanni Visconti]], e de Arbaree, [[Gulliermu de Capraja]], aiant declaradu gherra a su giùighe de Calaris [[Giuanne Torchitor V|Chianu de Massa]] chi si fiat alliadu cun Gènova. A segus de sa vitòria, su giuigadu de Galllura aiat azuntu sa màssima istèrrida, assotziende·nche, cun sa partzidura de su de Càlaris in su [[1258]] parte de sas Barbàgias, s'[[Ogiastra]], Gipi, e su [[Sarrabus-Gerrei|Sàrrabus]].
Dae su [[1265]] si fiat remarcada sa contraposidura intre su giuigadu de Gaddura, in manu a sos [[Visconti]]s de parte [[guelfos e ghibellinos|guelfa]] filoimperiale, e su de Arbaree de [[Marianu II de Arbaree|Marianu II de Bas-Serra]], apoderadu dae sos [[guelfos e ghibellinos|ghibellinos]]. In su matessi perìodu fiant megioradas sas afortigaduras de su rènniu cun sa fraigadura de turres numerosas (comente sa fortalesa de su [[casteddu de Padres]] de chi si tenent novas intre su [[1296]] e su [[1388]]). In perìodu impretzisu fiat fintzas trasportadu a Pisa s'arcale in granitu de su templu distruidu de [[Cèrere]] (chi remontaiat a su 59 p.C), chi fiat a primìtziu ingastada in sa fatziada meridionale de sa seu e in tempus afatante posta in su Campusantu monumentale.{{Istòria de Sardigna}}
In sa segunda metade de su dughentos, suta poderiu de sos [[Visoconti]]s, subras sas rastas de s'antiga tzitade romana (ma lassende·nde a foras sa seu de Santu Simplìtziu) fiat nàschidu su burgu mercantile nou, ''Terra Nova'' (su topònimu de Cìvita at a abarrare petzi pro inditare amministrativamente sa diòtzesi), tzitade murada, cun sas classes de mercaderos e artesanos e chi aiat batidu una importante crèschida econòmica a su tzentru e a sos intorinos suos.
[[Giovanni Visconti di Gallura|Giovanni Visconti]] (sighidu a su fradile [[Ubaldo Visconti de Gallura|Ubaldo]] - 1225-38 -, fìgiu de Alena e Lamberto, aiat cojuadu [[Adelàsia de Torres]] chi, fiuda, aiat proadu a ddi sighire cun su segundu maridu [[Enzo de Sardigna|Enzo de Isvèvia]], in su 1273 fiat bandiadu dae su comunu de Pisa, derrotadu in sa regione de sa [[Trexenta]] e su Gipi dae sas tropas pisanas ghiadas dae Anselmu de Capraja, su corsu, e in su 1274 ddi fiant cunfiscados totu sos benes, e fiat mortu in batalla in Toscana in su 1275, unu annu in antis chi Pisa firmaret su tratadu de paghe cun sa lega guelfa (1276) torrende·nde a amìtere sos cumponentes.<ref>Tamponi, p. 133</ref>
A pustis fiat artziadu a su pòdere de [[Nuno Visconti]], ùrtimu giùighe, regordadu dae [[Dante Alighieri]] in sa [[Divina Commedia]] (impare a su vicàriu suo su [[para Gomita]]). Issu, a segus de otènnere tìtulu de podestade de Pisa fiat bandiadu e disterradu dae sa tzitade toscana, contra chi promoviat propostas numerosas. A custu perìodu remontat fintzas s'abitare de sas cortes sardas de su literadu [[Giròlamo Terramagnino dae Pisa]]. A pustis de sa morte de [[Nino Visconti]] in su [[1296]], dae su [[1300]] sa Gallura fiat acometada deretamente a Pisa peri unu vigheri. Su subrabìvidu giuigadu de Arbaree nde diat ocupare però sa [[Barbàgia de Vitzi]] e su [[Monteacutu]] (chi fiant istados sutraidos a s'ispèdridu [[giuigadu de Torres]] pagos deghes annos a in antis), mentras chi sos [[Doria|Dòria]]s aiat ammanniadu is poderios suos a manu de [[Anglona]] e a sa curadoria de Balajana.<ref>Sanciu, p. 47</ref>
Cun unu atu de fortza, in su [[1297]], [[Paba Bonifàtziu VIII]] aiat imbestidu su re [[Giagu II de Aragona]] de s'inèditu "Rènniu de Sardigna e Còrsiga". Terranoa, comente fintzas [[Orosei]], fiant chintadas dae sos pisanos de muros (sunt difatis fentomadas che ''castrum''), nde fiat promòvida sa crèschida demogràfica e fiant passadas de s'istatus de burgos sennoriles a su de comunos (cun podestade pròpiu, camerlengos e notajos), mancari sutapostos a su poderiu pisanu (''quasi-civitas''), liberende·si dae manna parte de sos intremedios de sa famìllias giuigales e de s'autoridade obispale. In paris tempus fiant potentziados sos portos de Terranoa, Orosei, Santa Reparada, [[Posada]] e Santa Lughia. S'evolutzione fortzada si fiat interruta pro efetu de sos acontessimentos istòricos: giai intre su [[1316]] e su [[1323]] beniant sinnialados s'istadu de digradu de Terranoa e de sos muros suos, sa fuida de sos bividores, sa cussighente crise demogràfica e sa falta de seguresa.
Cun sa [[conchista aragonesa de sa Sardigna|conchista aragonesa]] de su [[1323]] si fiat concluida definitivamente s'istòria de su giuigadu e in su 1328 Terranoa matessi, giai in dificultade pro sas perricas interiores, aiat suportadu una lòmpida grae de sos genovesos, chi ddi aiant posti fogu e dd'aiant ispoulada. Su casteddu de Pedres in su 1339 resultaiat intregadu a s'amparu de unu para de s'[[òrdine de santu Giuanne de Gerusalemme]] e intre su [[1355]] e s'agabbu de su s+culu fiat passadu fatu·fatu una bosrta in manu aragonesa e un'àtera in manu arborense. In su ''Repatimiento de Cerdeña'' de su [[1358]], Terranoa, a pustis de unu perìodu longu de gherras, rebellias e pestas, contaiat a penas 132 cabos de famìllias sugetos a imposiduras fiscales (paris a una populatzione non superiore a 800 bividores). A pustis de unas deghinas de annos de continuidade, cun sa metade de su terschentos sos aragonesos aiant fratzionadu sa Gallura giuigale in entidades amministrativas bàrias determinende sa definitiva ischirridadura de su territòriu giuigale intre s'odierna Gaddura e sa bàscia Gaddura (s'atuale Baronia), cun epitzentru in Orosei.<ref>Artizzu, p. 45</ref>. Si fiat realizadu in custu momentu su prenu isvilupu de sos duos tzentros chi dd'istaiant a curtzu: [[Tèmpiu]] e [[Calanzanos]] (tando ''Tempiu'' e ''Calanjanus,'' in ''Gemini''), respetivamente is duos tzentros prus importantes in cuss'època.<ref name=":11">{{Cita libro|autore=Manlio Brigaglia|titolo=Dizionario Storico e Geografico dei comuni della Sardegna A-D|anno=2009|editore=Carlo Delfino Editore|città=Sassari}}</ref><ref>{{Tzita web|1=http://www.italiapedia.it/comune-di-calangianus_Storia-104-010|tìtulu=Comune di Calangianus - Storia|limba=IT|atzessu=23 de triulas 2021|sito=www.italiapedia.it|dataarchìviu=2016-06-30|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20160630004641/http://www.italiapedia.it/comune-di-calangianus_Storia-104-010|urlmortu=eja}}</ref>
== Sas curadorias ==
Comente totu sos giuigados, su rènniu de Gaddura fiat amministrativamente partzidu in 13 [[curadorias]], formadas cadauna de unas cantas biddas dipendentes de unu cabulogu in ue teniat sede su curadore chi s'ocupaiat de s'amministratzione locale, cumposta de funtzionàrios bàrios (''maiores''). [[File:Curatorie_della_Sardegna.svg|thumb|upright=1.4|In ruju sas curadorias de Gaddura]]
Faghiant istoricamente parte de su giuigadu de Gaddura is curadorias e is biddas de:
* Taras o Caras (''Villa Abba, Cokinas, Malacaras, Bongias, Morteddu'')
* Montanea o Montangia (''Arcagnani, Assuni, Alvargius, La Paliga, Melassani, Agnorani, Villa Logusantu'')
* Unali Susu (''Arsachena, Araistana o Astaina, Albagnana, Corruaro'')
* Balaniana o Balariana (''Balarianu, Batore, Nuragi, Oranno, S. Stefano, Telargiu, Albaico, Vigna Maggiore'')
* Canahim o Canahini (''Canahini, Agiana o Hagiana, Villa Canaran'')
* Gèmini (''Tempio, Nughes, Aggius, Bortigiadas, Calanjanus, Luras, Vignas o Campo de Vigne o de Vinyes, Villa Latignano o Latinacho'')
* Civita o Fundimonte (''Terranova, Villaverri, Puzzolo, Caresos, Tertis, Villa maior, Talanyana, Larathanos, Offilo, Villa Petresa'')
* Orfili (''Orfili, Ossude, Villadanno, Guardoso, Lappia'')
* Posada (''Posada, Torpè di Posada, Lodedè, Lorade, Pelarà, Palterisca, Stelaia, Siniscola)
* Bitti o Barbagia di Bitti (''Bitti, Garofai, Onani, Dure, Norgale'')
* Orosei Galtellì (''Galtellì, Orisè o Orosei, Irgoli, Onnifai, Locoli, Lulla, Dilisorre, Duassodera, Gorgorai, Ircule'')
* [[Girifai|Franca di Jirifai]], ''zona affrancata extragiudicale'',<ref>Mele, p. 98</ref> (''Goltofe o Gortobè (Ortobene), Sancta Maria Magdalena Thorpeiae-S'Armulanza-Miriai e Gonarium o Gonare o Unale (Su Fundale o Dorgali Alto, Mulattai-Isportana e Mariscai-Iriai), Nothule (Dule-Locoe), Iloghe, Orrule o Nurulis, Isarle, Lollove, Gurennoro-Gorgolennoro, Golcone-Corcodde-Goreone-Gologone, Gadu-Giumpattu (agro di Oliena), Filihuri-Filicore (agro di Oliena), Oliana, Locoe, Nodule-Dule, Torpe dell'Iscra di Galtellì, Lollove, Portu Nonu (Gonone)'')
* Unale josso (''Villa de Muru, Agugheda-Cucchè, Nurachi, Corache-Cares (Orividdo-Siddai), Gonarium o Unale, Villa del Castro o Corte di Dorgali, Ortomurcato, Scopeta, Siffilionis, Thurcali-Cartagine Sulcos'')
== Notas ==
<references/>
== Bibliografia ==
* AA. VV., ''Da Olbia a Olbia'', EDES, Tàtari 2004.
* Francesco Artizzu, ''La Sardegna pisana e genovese'', Chiarella, Tàtari 1985.
* Alberto Boscolo, ''La Sardegna dei Giudicati'', Della Torre, Casteddu 1979.
* Alessandra Cioppi, ''Battaglie e protagonisti della Sardegna medioevale'', AM-D, Casteddu 2008.
* Lucia Giagheddu, ''Il Giudicato di Gallura e le sue relazioni con Pisa'', tipografia San Bernardino, Siena 1919.
* {{Cita libro|autore=Manlio Brigaglia|titolo=Dizionario Storico-Geografico dei comuni della Sardegna A-D|anno=2009|editore=Carlo Delfino Editore|città=Sassari}}
* Salvatore Mele, ''Gallura felix'', Isola Editrice, Durgali 2009.
* Antonio Murineddu (a cura di), ''Gallura'', Fossataro, Casteddu 1962.
* Dionigi Panedda, ''Il Giudicato di Gallura'', Dessì, Tàtari 1978.
* Sandro Petrucci, ''Re in Sardegna'', a Pisa cittadini, Cappelli, Bologna 1988.
* Massimo Rassu, ''Lo sbarco in Sardegna del romanico francese e le cinquanta chiese dei monaci vittorini'', <Informazione, Ordine Ingegneri di Cagliari>, n. 93, Casteddu martzu/abrile 2001.
* Irma Sanciu Obino, ''Il Giudicato di Gallura sotto i Visconti'', Chiarella, Tàtari 1997.
* Arrigo Solmi, ''Studi storici sulle istituzioni della Sardegna nel Medioevo'', Ilisso, Nùgoro 2001.
* Michele Tamponi, ''Nino Visconti di Gallura'', Viella, Roma 2010.
* Corrado Zedda, ''Le città della Gallura medioevale'', Cuec, Casteddu 2003.
*Corrado Zedda, ''L'ultima illusione mediterranea: il comune di Pisa, il regno di Gallura e la Sardegna nell'età di Dante'', Casteddu, AM&D, 2006.
==Artìculos ligados==
* [[Repùblica de Pisa]]
==Àteros progetos==
{{commons|Category:Kingdom of Gallura|Judicadu de Gallura}}
[[Category:Sardigna]]
[[Categoria:Edade de Mesu]]
[[Categoria:Giuigadus sardus]]
[[Categoria:Istòria de Sardigna]]
[[Categoria:Gaddura]]
mqm7mkj242lshlgx4vpvdnrjifka4oc
Tristan da Cunha
0
3354
186444
178616
2025-06-05T00:45:20Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186444
wikitext
text/x-wiki
{{variant|CAM}}
'''Tristan da Cunha''' est unu gruppu sperdidu de [[isula]]s de s'[[Otzèanu Atlànticu|Oceanu Atrantigu]] meridionali,
distanti 2816 km (1750 miglias) de su [[Sudàfrica|Sud Africa]] e 3360 km (2088 miglias) de su [[Amèrica de su Sud|Sud Ameriga]].
fairi pati de is [[Territorius britannicus de s'Atrantigu]] e sa seu amministrativa est s'isula de [[Sant'Aleni (isula)|Sant'Aleni]], ki est 2161 km (1350 miglias) prus a nord. Su territoriu est cumpostu de s'isula principali, Tristan da Cunha (98 km²), e de una pariga de isulas senne abitantis: s'[[Isula Inaccessible]] e is [[Isulas Nightingale]]. Puru s'[[Isula Gough]], posta a 395 km a sud est de s'isula principali, fairi parti de su territoriu.
== Collegamentus de foras ==
* [http://www.tristandc.com/ Sito ufficiale di Tristan da Cunha]
* [http://erewhon.ticonuno.it/riv/speciali/tristan/tristan.htm L'isola che c'è] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080118090500/http://erewhon.ticonuno.it/riv/speciali/tristan/tristan.htm |date=2008-01-18 }} di Guido Belli
* {{cite web|url=http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_history.html|title=Storia di Tristan da Cunha|archiveurl=http://archive.is/dchCG|archivedate=2010-08-14|atzessu=2008-02-02|dataarchìviu=2012-06-30|urlarchìviu=https://archive.today/20120630225124/http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_history.html|urlmortu=eja}}
* {{cite web|url=http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_longboat.html|title=Le tipiche imbarcazioni ''Longboat'' di Tristan|archiveurl=http://archive.is/6vCQL|archivedate=2011-06-29|atzessu=2008-02-02|dataarchìviu=2011-06-29|urlarchìviu=https://archive.today/20110629155952/http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_longboat.html|urlmortu=eja}}
* [http://www.sthelena.se/tristan/500/tdc500.htm Foto] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081019201359/http://www.sthelena.se/tristan/500/tdc500.htm |date=2008-10-19 }}
* [http://www.sthelena.se/miles/books_on_TdC.htm Altra bibliografia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070222174935/http://www.sthelena.se/miles/books_on_TdC.htm |date=2007-02-22 }}
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/4129636.stm Il codice postale per l'isola remota] – BBC News
m5a072842wbqltgt6yd80sguhv24qkm
Thiniscole/nugoresu
0
4322
186442
178556
2025-06-05T00:41:27Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186442
wikitext
text/x-wiki
{{Tmp|Bidda}}{{s/geografia}}
{{Variant|NUG}}
'''Thiniscole''' est una tzitadina de sa costera orientale de sa [[Regione Autònoma de sa Sardigna|Sardigna]], in [[Provìntzia de Nùgoro]], est su tzentru prus importante de sa [[Baronia|Baronìa]] e jughet 11 492 bividores.<ref>[http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index.html Datu Istat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181216081210/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index.html |date=2018-12-16 }} - Populatzione residente in su 31 de trìulas de su 2016.</ref>
Inoche sun naschitas personalitates importantes comente Luisu Ozzanu, politicu antifascista chi hata fundatu cun [[Emìliu Lussu|Emilio Lussu]] su [[Partidu Sardu - Partito Sardo d'Azione|Partitu Sardu - Partito Sardo d'Azione]] e chi est istatu senatore de sa [[Repùblica Italiana|Republica Italiana]]; Albinu Bernardini, iscritore e mastru de iscola chi comente educatore at collaboratu cun [[Gianni Rodari]]. Su nugoresu Salvatore Sirigu, jogatore de pallone est creschitu in Thiniscòle. Su cantante Vasco Rossi b'at passatu sa pitzinnia.
== S'origine de su nùmene ==
Segundu tzertos linguistas su nùmene est naschitu prima de sa dominatzione romana, pro su glottologo [[:it:Massimo_Pittau|Massimo Pittau]] benit invetze da su [[:it:Lingua_latina|latinu]] ''fīnis scholae'' (confine de corte); in logu est acostatu in manera [[:it:Paretimologia|paretimologica]] a ''fīnis colle'' (a sos pedes de [[:it:Collina|sa collina]]).<ref>{{Tzita web|url=http://www.italiapedia.it/comune-di-siniscola_Storia-|tìtulu=Comune di Siniscola|situ=ITALIAPEDIA|limba=it|atzessu=2021-12-12|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823131241/http://www.italiapedia.it/comune-di-siniscola_Storia-|urlmortu=eja}}</ref>
== Istòria ==
=== Tempus prenuragicu e nuragicu ===
Sos repertos de su [[Sardigna prenuràgica|tempus prenuragicu]] in sos territorios de Thiniscòle, bi sunt sos [[:it:Microliti|microliti]] petras geometricas in selce e de ossidiana de su tipu a trapezio e a mesaluna, chi podent facher risalire a su [[Neolìticu|Neolitico]] Anticu Medio (6000 a.C.), sunt istatos picatos in passatu in sas dunasa de Capo Comino, in ue si podent mirare claras peadas de frequentatzione umana, galu de su Neolitico sa fazada de grutta de Elène Portiche in sa falata occidentale de Monte Lattu e in su terrinu in ghiru sunt aciapatos biculettos de vasos pintados e decoratos (secunda metade de su 5000 a.C.)
In sa punta e Mont'arbu sun presentes: [[Nuraghe|nurache]] ''Sas Piperas'', nurache de ''Punta 'e su pitzu'' e ''Bona fraule'', nurache ''Concas'', nuraghe ''sa Punta 'e sa Thurulia'', nurache ''punta nurache'', nurache ''punta su Ramasinu'', e nurache ''punta Ischiriddè''; grutta ''sa Prejone e s'orcu'', grutta ''sa Conca ruja''. In monte Lattu nurache ''sa Gurutta''. A sos pedes de Monte Tintiri, ichinu a su caminu chi porta a sa Caletta su nurache ''Gorropis''. Nurache ''sa Domo bianca'', in ie un monumentu proprio in sa foce de su riu de Thiniscòle in su giardino de un'abitazione. Nurache C''onca umosa'', nurahce ''Paule 'e Luca'' e su bidditzolu de Rempellos ichinu a Bèrchida. Nurache ''Artora'', s'estrema punta di Capo Comino a 158 m de altaria. Nurache ''Nidu de abile'', a Capo Comino oie diruttu chin una punta de 126 m [[:it:S.l.m.|s.l.m.]]. ''[[Domus de Janas]] di Cuccuru 'e Janas'' in s'istrata provinciale intra Thiniscòle e Sa Caletta. [[Tumba de sos zigantes|Tumbas de sos Gigantes]] de ''su Piccante'', di ''sas Colovranas'' e ''su Itichinzu'' intra Capo Comino e [[Irgoli]].
== Riferimentos ==
<references />{{Template:Provìntzia de Nùgoro}}
[[Category:Baronia]]
[[Categoria:Comunes de sa provìntzia de Nùgoro]]
7lu2kpyirqkivv3w7umq9d976bk7lyd
Margherita Hack
0
7810
186435
183343
2025-06-04T22:52:50Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 0 fonte(es) e etichetende·nde 1 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186435
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}{{Biografia|immàgine=Margherita Hack 30 marzo 2007 Roma primo piano.png|descritzione=Margherita Hack in su 2007|logu_de_nàschida=[[Firenze|Firentze]]|data_de_nàschida=12 de làmpadas de su 1922|logu_de_morte=[[Trieste]]|data_de_morte=28 de làmpadas de su 2013|traballu=astrònoma, divulgadora, ativista polìtica|alma_mater=Universidade de Firentze|nùmene_babbu=Roberto Hack|nùmene_mama=Maria Luisa Poggesi|còjube=Aldo De Rosa|prèmios=*Targa Giuseppe Piazzi (1994)<br>
*Premio Internazionale Cortina Ulisse (1995)|istitutzione_de_traballu=Universidade de Trieste|campu=astrofìsica, sièntzia populare}}{{Bio
|Nòmene = Margherita
|Sambenàdu = Hack
|Sesso = F
|LoguNascita =Firenze
|LoguNascitaAlt =
|DieMeseNascita = 12 lampadas
|AnnuNascita = [[1922]]
|LoguMorte = Trieste
|DieMeseMorte = 28 de làmpadas
|AnnuMorte = 2013
|PreFaìna =
|Faìna = astrònoma
|Epoca =
|Epoca2 =
|Faìna2 =
|Faìna3 =
|FaìnaAltre =
|Natzionalidade = italiana
}}
== Biografia==
Su babbu de Margherita, Roberto Hack, fiat unu contàbbili de Firentze de arraxinas [[isvìtzera|svìtzeras]] e religioni protestanti. Sa mamma, Maria Luisa Poggesi, toscana, fiat de religioni catòlica, diplomada a s'Acadèmia de is artis bellas e miniadurera in sa Galleria degli Uffizi. Totus e duus is genidoris iant lassau sa religioni insoru po pigai parti a sa Società Teosofica Italiana, de sa cali Roberto Hack est stètiu segretàriu asuta a sa presidèntzia de sa contissa Gamberini-Cavallini.<ref>{{Tzita web|url=https://www.teosofica.org/it/societa-teosofica/origine-e-storia/teosofia-in-italia/,29|tìtulu=Teosofia in Italia - Società Teosofica Italiana|situ=www.teosofica.org|limba=it|atzessu=2020-05-27}}</ref>
Margherita Hack, a pustis de ai agabbau is stùdius (chena susteni is esaminis de maturidadi po mori de su scòpiu de sa Segunda gherra mundiali) in su Liceo Classico "Galileo" de Firentze, s'est laureada in Fìsica in su 1945 cun una tesi de astrofìsica a pitzus de is Cefeidis.
A giòvuna, at praticau basket e atlètica lèbia. Est stètia campioni de brincu in artu e longu in campionaus universitàrius (ca asuta a su fascismu ddi narànt "Littoriali")<ref>{{Tzita web|url=https://www.vegfacile.info/vegan-famosi.html|tìtulu=Veg-famosi (vegetariani e vegan famosi)|situ=www.vegfacile.info|limba=it|atzessu=2020-05-27}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=https://www.laprovinciadicomo.it/stories/cultura-e-spettacoli/148127_lastrofisica_hack_stella_dei_littoriali_del_fascismo/|tìtulu=L'astrofisica Hack, stella dei Littoriali del fascismo|publicatzione=La Provincia di Como|data=2010-08-10|atzessu=2020-05-27|dataarchìviu=2020-10-19|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20201019181543/https://www.laprovinciadicomo.it/stories/cultura-e-spettacoli/148127_lastrofisica_hack_stella_dei_littoriali_del_fascismo/|deadurl=yes}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|nùmene=Ilaria|sambenadu=Sacchettoni|autore=|url=https://web.archive.org/web/20130815000000*/http://archiviostorico.corriere.it/2010/luglio/20/Giurai_regime_volevo_medaglia_vinta_co_9_100720036.shtml|tìtulu=«Giurai al regime, volevo la medaglia vinta in atletica» Margherita Hack|publicatzione=Corriere della Sera|data=2010-07-20|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20130815000000*/http://archiviostorico.corriere.it/2010/luglio/20/Giurai_regime_volevo_medaglia_vinta_co_9_100720036.shtml|dataarchìviu=2012-07-12}}</ref>. Arregodendi s'adolescièntzia sua, at nau: "Fiaus totus natzionalistas, andaiaus a is atòbius, fadiaus sport, si spassiaiaus meda. Seu stètia fascista fintzas a su 1938, candu ant fatu efetu is leis ratzialis"<ref name="bio">{{Tzita web|url=https://www.cinquantamila.it/storyTellerThread.php?threadId=HACK+Margherita|tìtulu=Biografia di Margherita Hack|situ=www.cinquantamila.it|limba=it|atzessu=2020-05-27}}</ref>. Su 19 de friaxu 1944, mancai a mala gana po s'ateismu suu, at coiau cun tzerimònia religiosa in sa crèsia de San Leonardo in Arcetri a Aldo de Rosa<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=https://www.repubblica.it/2006/b/sezioni/persone/hack/hack/hack.html|tìtulu=Margherita Hack, la voglia di vivere diecimila anni|publicatzione=La Repubblica|data=2006-02-12|atzessu=2020-05-27}}</ref>, pobiddu suu fintzas a sa morti.
Est morta su 29 de làmpadas 2013 a is 4:30 de mangianu in su spidali de Cattinara de Trieste, innui fiat arricoverada de una cida po problemas de coru<ref name=":0">{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=https://www.corriere.it/cronache/13_giugno_29/morta-margherita-hack_c45af12a-e09b-11e2-aa9b-d132be5871d0.shtml|tìtulu=È morta l'astrofisica Margherita Hack|publicatzione=Corriere della Sera|data=2013-06-29}}</ref>. Est interrada in su campusantu de Sant'Anna de Trieste.
==Atividadi scientìfica==
Est stetia professora ordinària de [[astronomia]] in s'universidadi de Trieste de su 1964 a su 1 de donniasantu 1992, candu dd'ant posta "a foras de rolu" po becesa<ref name=":0" />. Est stètia sa prima fèmina a dirigi s'Osservatòriu Astronòmicu de Trieste de su 1964 a su 1987<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=https://d.repubblica.it/argomenti/2011/12/06/news/donne_scienza-710510/|tìtulu=Margherita Hack e Chiara Daraio|publicatzione=D - la Repubblica|data=2011-12-06|atzessu=2020-05-27|urlmortu=eja}}</ref>, bitendiddu a nomenada internatzionali<ref name="treccani.it">{{Tzita web|url=http://www.treccani.it//enciclopedia/margherita-hack|tìtulu=Hack, Margherita|situ=www.treccani.it|limba=it-IT|atzessu=2020-05-27|dataarchìviu=2019-05-07|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20190507174753/http://www.treccani.it/enciclopedia/margherita-hack/|urlmortu=eja}}</ref>.
Membru de is sociedadis fìsicas e astronòmicas prus de prestìgiu, Margherita Hack est stètia puru diretora de su Dipartimentu de Astronomia de s'Universidadi de Trieste de su 1985 a su 1991 e de su 1994 a su 1997. Est stètia membru de s'Accademia Nazionale dei Lincei.
At traballau in medas osservatòrius americanus e at fau a manera ca sa comunidadi astronòmica italiana podiat ammanniai s'atividadi sua in s'impreu de medas satellitis, arribbendi a una bona nomenada internatzionali<ref name="treccani.it"/>.
At pubblicau su traballu suu in rivistas internatzionalis e medas libbrus, siat de spainadura scientìfica, siat a livellu universitàriu. In su 1978 at fundau sa rivista bi-mestrali "L'astronomia", cun su primu nùmeru bessiu in donniasantu 1979. A pustis, in pari cun Corrado Lamberti, at dirìgiu sa rivista de spainadura scientìfica e cultura astronòmica "Le Stelle". In su 1994 at arriciu sa Targa Giuseppe Piazzi po sa circa scientìfica. In su 1995 at arriciu su Premiu Internatzionali Cortina Ulisse po sa spainadura scientìfica.
Fiat segura de s'esistèntzia de atras formas de vida in sa galàssia, ma ca no ddas iaus a podi mai cuntatai po problemas de stesiada. At crètiu pagu a is UFO, narendiddus "bischerate" (tontidadis)<ref>{{Tzita web|url=https://www.ufoonline.it/2013/11/09/libro-testamento-di-margherita-hack-alieni-esistono-ma-gli-ufo-sono-bischerate/|tìtulu=Libro testamento di Margherita Hack: "Alieni esistono ma gli ufo sono bischerate"|situ=ufoonline.it|data=2013-11-09|limba=it|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20171107164650/https://www.ufoonline.it/2013/11/09/libro-testamento-di-margherita-hack-alieni-esistono-ma-gli-ufo-sono-bischerate/}}</ref>.
== Atividadi sotziali e polìtica==
Margherita Hack fiat connota puru po is atividadis a foras de s'àmbitu scientìficu, cummenti su polìticu e sotziali.
Fiat àtea e pentzàt ca s'ètica no beniat de sa [[religione|religioni]] ma de "printzìpius de cuscièntzia" ca permitint a totus de teni una bisura lega de sa vida, arrespetosa de su pròssimu, s'individualidadi e sa libbertadi suas.<ref>{{Tzita web|url=http://cfivarese.altervista.org/Ingerenza_del_Vaticano.html|tìtulu=Ingerenza del Vaticano|sambenadu=Hack|nùmene=Margherita|situ=cfivarese.altervista.org|limba=it|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20160305094409/http://cfivarese.altervista.org/Ingerenza_del_Vaticano.html}}</ref>Cuntrària a dònnia forma de superstitzioni, inclùdias is pseudo-scièntzias, de su 1989 fiat garanti de su cumitau scientìficu de su [[CICAP]] e presidenti onorària e de s'[[UAAR]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.uaar.it/uaar/presidenti_onorari/|tìtulu=I Presidenti onorari dell’UAAR|situ=UAAR|data=2008-08-02|limba=it|atzessu=2020-05-27}}</ref> S'est iscrita in su 2005 a s'Assòtziu Luca Coscioni po sa libbertadi de circa scientìfica. Fiat iscrita a su Partidu Radicali Trans-natzionali.<ref>{{Tzita web|url=http://old.radicalparty.org/member/hack.htm|tìtulu=Margherita Hack|situ=radicalparty.org|data=2012-11-30|limba=it|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20121130045610/http://old.radicalparty.org/member/hack.htm}}</ref>
In su 2005 s'est candidada cun su Partidu de is comunistas italianus pighendi 5.634 votus in sa tzitadi de [[Milanu]]<ref>{{Tzita web|url=http://elezionistorico.interno.it/candidatodilista.php?tp=R&dt=03/04/2005&cta=I&tpEnte=P&tpSeg=C&numEnte=49&sut1=&sut2=&sut3=&descEnte=Provincia:%20MILANO&descArea=&numLista=9&descLista=COMUNISTI%20ITALIANI|tìtulu=Ministero dell'Interno - Archivio Storico delle Elezioni - Regionali del 3 Aprile 2005|limba=it|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20071226075235/http://elezionistorico.interno.it/candidatodilista.php?tp=R&dt=03%2F04%2F2005&cta=I&tpEnte=P&tpSeg=C&numEnte=49&sut1=&sut2=&sut3=&descEnte=Provincia%3A%20MILANO&descArea=&numLista=9&descLista=COMUNISTI%20ITALIANI|dataarchìviu=2007-12-26|deadurl=no}}</ref>. A pustis, at giau su scannu suu a Bebo Storti. S'est candidata un'atra borta in su 2006 cun su pròpriu partidu, ma at torrau a lassai s'intregu po sighi su traballu suu in s'astronomia.
Su 20 de martzu de su 2009 s'est candidada cun sa Lista Anticapitalista po is eletzionis europeas chena passai su 4% de is scioberus ca serbiant po intrai in su parlamentu<ref>{{Tzita web|url=http://home.rifondazione.it/xisttest/content/view/5691/430/|tìtulu=Liste dei candidati alle Europee 2009|situ=Rifondazione.it|data=2009-04-28|limba=it|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20091219122752/http://home.rifondazione.it/xisttest/content/view/5691/430/}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://iltempo.ilsole24ore.com/adnkronos/?q=YToxOntzOjEyOiJ4bWxfZmlsZW5hbWUiO3M6MjE6IkFETjIwMDkwMzIxMTkyMjA3LnhtbCI7fQ==|tìtulu=Europee: Hack candidata con lista PRC-PdCI|publicatzione=Il Tempo|data=2009-03-22|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20090322174333/http://iltempo.ilsole24ore.com/adnkronos/?q=YToxOntzOjEyOiJ4bWxfZmlsZW5hbWUiO3M6MjE6IkFETjIwMDkwMzIxMTkyMjA3LnhtbCI7fQ==}}</ref>. In donniasantu de su pròpriu annu, at criticau a su Presidenti de su Cuntzillu Silvio Berlusconi cun una lìtera aberta a sa rivista [[MicroMega]] in contu de is protzeduras giuditziosas suas e de is tentas suas po ddus straviai<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://temi.repubblica.it/micromega-online/margherita-hack-lettera-aperta-al-premier-berlusconi/|tìtulu=Margherita Hack: Lettera aperta al premier Berlusconi|publicatzione=Micromega|data=2009-11-28|atzessu=2020-05-27|dataarchìviu=2020-01-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20200109180158/http://temi.repubblica.it/micromega-online/margherita-hack-lettera-aperta-al-premier-berlusconi/|urlmortu=eja}}</ref>.
Me is eletzionis arregionalis de su 2010 est stètia elìgia in Lazio cun 7000 votus po sa Federazione della Sinistra, ma in su primu atòbiu at lassau su scannu a atrus candidaus<ref>{{Tzita web|url=https://www.huffingtonpost.it/2013/06/29/margherita-hack-morta-da-candidatura-comunisti-a-impegno-contro-silvio-berlusconi_n_3521094.html|tìtulu=Margherita Hack morta: dalla candidatura con i Comunisti all'impegno contro Silvio Berlusconi|situ=www.huffingtonpost.it|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref>. In su 2011 at pigau sa tèssera de su partidu Democrazia Atea<ref name=":1">{{Tzita noas|limba=it|url=http://pubblicogiornale.it/politica/margherita-hack-vendola-renzi-berlusconi-fornero-giovani/|tìtulu=Un paese in via di sottosviluppo. Ma i giovani lo cambieranno|publicatzione=Pubblico Giornale (Archiviau)|data=26 santugaine 2012|atzessu=2020-05-28|dataarchìviu=2013-01-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20130109063000/http://pubblicogiornale.it/politica/margherita-hack-vendola-renzi-berlusconi-fornero-giovani/|urlmortu=eja}}</ref>, ca dd'at candidada po is eletzionis natzionalis de su 2013<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://www.lastampa.it/2013/01/22/italia/speciali/elezioni-politiche-2013/margherita-hack-si-candida-in-veneto-con-democrazia-atea-vtTsYEhHRFYZnJen4E0u0K/pagina.html|tìtulu=Margherita Hack si candida in Veneto con "Democrazia Atea"|publicatzione=La Stampa|data=2013-01-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20180224061308/http://www.lastampa.it/2013/01/22/italia/speciali/elezioni-politiche-2013/margherita-hack-si-candida-in-veneto-con-democrazia-atea-vtTsYEhHRFYZnJen4E0u0K/pagina.html|urlmortu=eja}}</ref>. In su 2012 at decrarau de acotzai a [[Nichi Vendola]] po is eletzionis primàrias de su centru-manca<ref name=":1" /> e a [[Matteo Renzi]] po su ballotàgiu contra a [[Pierluigi Bersani]]<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://www.unita.it/italia/speciale-primarie-del-centrosinistra/l-endorsement-di-margherita-hack-br-tentiamo-il-nuovo-matteo-renzi-1.469180|tìtulu=La scelta di Hack: «Tentiamo il nuovo, è Renzi»|publicatzione=l'Unità|atzessu=2020-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20121129171550/http://www.unita.it/italia/speciale-primarie-del-centrosinistra/l-endorsement-di-margherita-hack-br-tentiamo-il-nuovo-matteo-renzi-1.469180}}</ref>. In s'abrili de su 2013 est intrada in su cumitau "[[Emma Bonino]] Presidente" in pari cun atras personas nomenadas cummenti [[Renzo Arbore]], [[Toni Garrani]], [[Anna Fendi]], [[Alessandro Pace]] e [[Stefano Disegni]].
===Po sa circa a pitzus de s'energia nucleari===
Margherita Hack fiar contrària a sa costrutzioni de centralis nuclearis in Itàlia, perou fiat favoràbili a sa circa in su pròpriu tema, acrarendi ca s'Itàlia fiat unu paisu pagu afidàbili<ref name="nucle">{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=https://video.repubblica.it/dossier/referendum-2011/margherita-hack--nucleare-voto-si/70306/68663|tìtulu=Margherita Hack: ''Nucleare? Voto sì''|publicatzione=La Repubblica|data=2011-06-08|atzessu=2020-05-27}}</ref>. Issa naràt ca ddoi fiat una "timòria irratzionali, scientìfica e totu, de s'energia nucleari", ca perou "iat alluai mancu che s'energia a petròliu, a metanu e a craboni, ca eus a depi impreai cumentisisiat". At perou arregodau sa necessidadi de s'ammanniadura de s'energia arrenoabili.<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://www1.adnkronos.com/IGN/Sostenibilita/Risorse/Margherita-Hack-da-ambientalista-dico-si-al-nucleare-Su-questo-tema-paure-irrazionali_404279132.html|tìtulu=Margherita Hack, da ambientalista dico sì al nucleare. Su questo tema paure irrazionali|publicatzione=Adnkronos|data=2010-05-17|atzessu=2020-05-27|dataarchìviu=2018-08-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20180809221411/http://www1.adnkronos.com/IGN/Sostenibilita/Risorse/Margherita-Hack-da-ambientalista-dico-si-al-nucleare-Su-questo-tema-paure-irrazionali_404279132.html|urlmortu=eja}}</ref>
===Po is deretus civilis===
In su 12 de austu de su 2010 Margherita Hack est stètia premiada cummenti "personàgiu gay de s'annu" po s'atividadi sua a amparu de is deretus civilis e de su conoscimentu giurìdicu de is copias omosessualis<ref>{{Tzita web|url=https://www.gay.it/attualita/news/margherita-hack-personaggio-gay-del-2010|tìtulu=Margherita Hack personaggio gay del 2010|situ=Gay.it|data=2010-08-12|limba=it-IT|atzessu=2020-05-27}}</ref>. At puru amparau su deretu a s'eutanasia.<ref>{{Tzita web|url=http://djazz.ilcannocchiale.it/2007/09/10/margherita_hack_intervista.html|tìtulu=Margherita Hack - Intervista|situ=Il Cannocchiale blog|data=2007-09-10|limba=it|atzessu=2020-05-27|dataarchìviu=2011-11-06|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20111106072814/http://djazz.ilcannocchiale.it/2007/09/10/margherita_hack_intervista.html|urlmortu=eja}}</ref>
===Po is deretus de is animalis===
Est stètia animalista e vegetariana giai a pipia. At decrarau ca no ia mai papai petza "poita mi parrit orrorosu deabberus a bocì millionis e millionis de animalis.. est deabberus unu degògliu ònnia dì in sa terra"<ref>{{Tzita web|url=http://www.asia.it/adon.pl?act=doc&doc=762|tìtulu=Vegetarianesimo e diritti degli animali con Margherita Hack|situ=www.asia.it|limba=it|atzessu=2020-05-27}}</ref>.
===Po s'italianu in s'universidadi===
In s'urtima intervista sua a Giorgio Pagano de s'Associazione Radicale Esperanto s'8 de làmpadas de su 2013 at decrarau sa contrariedadi sua a s'impreu esclusivu e obbligatòriu de s'ingresu me is universidadis italianas.
== Erèntzia ==
Cun su testamentu suu at donau is 18000 lìbburus de sa libreria sua personali e de su pobiddu, mortu in su [[2014]], a sa tzitadi de [[Trieste]]. Sa catalogadura de is lìbburus depiat incumentzai in su [[2020]]<ref>{{Tzita web|url=https://ilpiccolo.gelocal.it/trieste/cronaca/2020/03/09/news/al-via-la-catalogazione-dei-18-mila-volumi-donati-da-margherita-hack-alla-citta-1.38570458|tìtulu=Al via la catalogazione dei 18 mila volumi donati da Margherita Hack alla città|situ=Il Piccolo|data=2020-03-09|limba=en|atzessu=2022-07-03}}</ref> ma a dii de su 2022 no est mai incumentzada e s'amministratzioni comunali at decìdiu de fundai una cummissioni chi at a decidi ita fai de custu patrimòniu<ref>{{Tzita web|url=https://www.triesteallnews.it/2022/04/patrimonio-hack-de-rosa-verso-listituzione-di-una-commissione-scientifica/|tìtulu=Patrimonio Hack-De Rosa, verso l'istituzione di una commissione scientifica - TRIESTE.news|autore=Redazione Trieste All News|limba=it-IT|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
In su [[2021]], Google dd'at arregordada cun unu ''doodle'' in su motori de circa suu<ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/tecnologia/21_giugno_12/margherita-hack-doodle-aldo-de-rosa-frasi-ea936ea6-cb45-11eb-ab13-840e0d149d7d.shtml|tìtulu=Oggi avrebbe compiuto 99 anni: il doodle per Margherita Hack, la Signora delle Stelle|autore=Redazione Tecnologia|situ=Corriere della Sera|data=2021-12-06|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
In su [[2022]], po su de centu anniversàrius de sa nàscida sua, sa tzitadi de [[Milanu]] dd'at dedicau una stàtua, sa primu dedicada in [[Itàlia]] a una sientziada, po ai ispirau a generatzionis de giòvunas a sighi sa carriera in sa sièntzia. Sa stàtua est posta acanta de su ''campus'' printzipali de s'Universidadi de Milanu. Cun s'ocasioni, su servìtziu de posta italianu dd'at dedicau fintzas unu francubullu<ref>{{Tzita publicatzione|data=2022-06-29|tìtulu=Celebratory science statue, polar bear survival and unappreciated research|rivista=Nature|volume=606|nùmeru=7916|pp=845–845|limba=en|atzessu=2022-07-03|doi=10.1038/d41586-022-01734-8|url=https://www.nature.com/articles/d41586-022-01734-8}}</ref>.
== Riferimentus ==
<references />{{Artìculu de su mese|làmpadas|2020}}
[[Categoria:Italianos|Hack, Margherita]][[Categoria:Astronomos|Hack, Margherita]][[Categoria:Ateos|Hack, Margherita]]
9up4ltrsnle0fwnfo2l57h7zx7lrmh3
Valentzianu
0
11183
186418
186141
2025-06-04T08:13:28Z
Jon Gua
24855
186418
wikitext
text/x-wiki
{{Variant|NUG}}
[[File:Subdialectes del valencià.svg|thumb|317x317px|Mapa dialetale de su [[limba catalana|valentzianu]]]]
Su '''''valentzianu''''' est su lumen istoricu, traditzionale e ufitziale chi impreat sa regione [[Ispagna|ispagnola]] de sa [[Comunidade Valenciana|Comunidade Valentziana]] pro inditare su valentzianu chi faveddan incughe.
Sa prus parte de sos limbistas (goi puru S' ''Acadèmia Valenciana de la Llengua e l'Institut d'Estudis Valencians'') lu cussideran difatis sa variedade 'e zosso de su valentzianu chistionau in sa banda 'e Ponente, mancari chi a medas valentzianos sa cosa non piacat e pro interessu politicu lu definin una limba a banda.
Tra cuddos chi an dau unu cuntributu mannu pro che torrare a iscoperrer sa lessicografia valentziana si depet assumancu tzitare s'iscritore [[Enric Valor i Vives]].
In acordu chin sa '' Llei d'ús i ensenyament del valencià '' aprovada in su [[1992]], su valentzianu est sa limba ''propria'' de sa Comunidade Valentziana, e sos tzitadinos an su derettu a lu connoscher e impreare.
{{commons|Category:Valencià|Valentzianu}}
8xudnbjvil1jtp9oq9sfy2ki32og6yq
186419
186418
2025-06-04T19:15:45Z
78.208.16.56
186419
wikitext
text/x-wiki
{{Variant|NUG}}
[[File:Subdialectes del valencià.svg|thumb|317x317px|Mapa dialetale de su [[limba catalana|valentzianu]]]]
Su '''''valentzianu''''' est su lumen istoricu, traditzionale e ufitziale chi impreat sa regione [[Ispagna|ispagnola]] de sa [[Comunidade Valenciana|Comunidade Valentziana]] pro inditare su catalanu chi faveddan incughe.
Sa prus parte de sos limbistas (goi puru S' ''Acadèmia Valenciana de la Llengua e l'Institut d'Estudis Catalans'') lu cussideran difatis sa variedade 'e zosso de su calalanu chistionau in sa banda 'e Ponente, mancari chi a medas valentzianos sa cosa non piacat e pro interessu politicu lu definin una limba a banda.
Tra cuddos chi an dau unu cuntributu mannu pro che torrare a iscoperrer sa lessicografia valentziana si depet assumancu tzitare s'iscritore [[Enric Valor i Vives]].
In acordu chin sa '' Llei d'ús i ensenyament del valencià '' aprovada in su [[1992]], su valentzianu est sa limba ''propria'' de sa Comunidade Valentziana, e sos tzitadinos an su derettu a lu connoscher e impreare.
{{commons|Category:Valencià|Valentzianu}}
eu3s1ebdclk79qsce4gpg0a7m35cyjj
Ilisso (domo editora)
0
18567
186429
180831
2025-06-04T22:04:44Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186429
wikitext
text/x-wiki
{{coord|format=dms|display=title}}
{{Variant|LSC}}
S''''Ilisso''' est una domo editora sarda.
== Istòria ==
Benit fundada in [[Nùgoro]] in su [[1985]] dae Vanna Fois e Sebastiano Congiu pro testimoniare e avalorare s'istòria e sa cultura de sa [[Sardigna]].
Sa prima collana a èssere publicada est "''Grandi Monografie''"<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/categoria-prodotto/grandi-monografie/|tìtulu=Grandi Monografie {{!}} Categorie prodotto {{!}} ILISSO|limba=it-IT|atzessu=2019-11-27}}</ref> chi contat, fintzas cun immàgines chi tando fiant galu inèditas, artistas sardos che a [[Antoni Ballero]], [[Frantziscu Ciusa]], [[Giuseppe Biasi]], [[Mario Delitala]], [[Filippo Figari]], [[Salvatore Fancello]], [[Eugenio Tavolara]], [[Màuru Manca]], [[Foiso Fois]] e medas àteros.
In su [[1996]] s'Ilisso at incumentzadu unu programma de recùperu de sa [[Literadura sarda|literadura isolana]] dae su XII a su de XX sèculos, mutidu "Bibliotheca Sarda",<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/categoria-prodotto/bibliotheca-sarda/|tìtulu=Bibliotheca Sarda {{!}} Categorie prodotto {{!}} ILISSO|limba=it-IT|atzessu=2019-11-27}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/categoria-prodotto/bibliotheca-sarda-grandi-opere/|tìtulu=Bibliotheca Sarda Grandi Opere {{!}} Categorie prodotto {{!}} ILISSO|limba=it-IT|atzessu=2019-11-27}}</ref> chi oe tenet belle 150 tìtulos.
In paris cun s'editoria s'Ilisso s'òcupat fintzas de s'allestimentu e de sa promotzione de eventos culturales. A esèmpiu, dae su 2001 a su 2007, at gestidu s'atividade didàtica de sa Galleria Cumonale De Arte de [[Casteddu]].
Dae sa nàschida sua s'Ilisso at publicadu collanas e regortas a pitzu de s'[[Istoria de Sardinnia|istòria]], de s'[[arte]] e de sa cultura de sa [[Sardigna]], ammaniende e manigiende fintzas medas eventos culturales.<ref>{{Tzita web|url=http://ilisso.it|tìtulu=Situ ufitziale de s'Ilisso|limba=it}}</ref>
In su [[2019]] at inauguradu un'ispàtziu museale nou, "''Spazio Ilisso''" in sa villa Papandrea de [[Nùgoro]], cun una mustra a pitzu de [[Marianne Sin-Pfältzer]].<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=OLBIAchefu|url=https://www.olbia.it/marianne-sin-pfaltzer-nuoro-inaugura-il-nuovo-spazio-ilisso/|tìtulu=Marianne Sin-Pfältzer a Nuoro inaugura il nuovo Spazio Ilisso|publicatzione=Olbia.it|data=2019-12-12}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|nùmene=Andrea|sambenadu=Tramonte|url=https://www.sardiniapost.it/culture/un-nuovo-museo-nel-centro-di-nuoro-arte-e-fotografia-ecco-lo-spazio-ilisso/|tìtulu=Un nuovo museo nel centro di Nuoro. Arte e fotografia, ecco lo Spazio Ilisso|publicatzione=Sardinia Post|data=2019-12-13}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.sardegnareporter.it/2019/12/nuoro-il-14-dicembre-linaugurazione-di-spazio-ilisso/294070/|tìtulu=Nuoro: il 14 dicembre l’inaugurazione di “Spazio Ilisso”|publicatzione=Sardegna Reporter|data=2019-12-06}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.cronachenuoresi.it/2019/12/13/nuoro-ordinanza-del-traffico-per-inaugurazione-spazio-ilisso/|tìtulu=Nuoro. Ordinanza del traffico per inaugurazione Spazio Ilisso|publicatzione=Cronache Nuoresi|data=2019-12-13}}</ref>
== Su nùmene ==
Su nùmene est una tzitatzione a s'Ilisso, su riu gregu dae in antis su cale, in su diàlogu de [[Platone]], [[Socrate]] e su pitzocu Fedro (fìgiu de Pitocle), a pustis de s'àere iscurtadu un'arresonu de Lisia, chistionant de s'essèntzia bera de s'amore.<ref>{{Tzita web|url=http://www.filosofico.net/fedro.html|tìtulu=Introduzione al Fedro|limba=it}}</ref>
== Notas ==
<references />
== Artìculos ligados ==
* [[Marco Magnani]]
*[[Spazio Ilisso]]
== Ligàmenes esternos ==
* {{Tzita web|http://www.ilisso.it/|Situ ufitziale de s'Ilisso|limba=it|atzessu=27 santandria 2019}}
*{{Tzita web|url=http://www.sardegnadigitallibrary.it/index.php?xsl=2435&s=17&v=9&c=4459&c1=%22Ilisso+Edizioni%22&n=24&ric=1&idtipo=3|tìtulu=Libros de s'Ilisso a disponimentu in Sardegnadigitallibrary|limba=it|atzessu=27 santandria 2019|dataarchìviu=2019-11-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191127145939/http://www.sardegnadigitallibrary.it/index.php?xsl=2435&s=17&v=9&c=4459&c1=%22Ilisso+Edizioni%22&n=24&ric=1&idtipo=3|urlmortu=eja}}
*{{Tzita web|url=https://issuu.com/ilisso|tìtulu=Contu de issuu de s'Ilisso, cun anteprimas de medas libros issoro|atzessu=27 santandria 2019|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822184625/https://issuu.com/ilisso|urlmortu=eja}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Cultura sarda]]
[[Categoria:Editores]]
[[Categoria:Sardigna]]
[[Categoria:Arte]]
[[Categoria:Literadura sarda]]
shkgsuzs39wj11yp6cbq9bgicdur7ld
Cuntierra:Ilisso (domo editora)
1
18569
186430
180832
2025-06-04T22:04:44Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186430
wikitext
text/x-wiki
{{Bortadu dae|it|Ilisso (azienda)|01/01/2019|102494122}}
== Ligàmenes esternos modificados (Trìulas 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Ilisso (domo editora)]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180831 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191127145939/http://www.sardegnadigitallibrary.it/index.php?xsl=2435&s=17&v=9&c=4459&c1=%22Ilisso+Edizioni%22&n=24&ric=1&idtipo=3 annantu a http://www.sardegnadigitallibrary.it/index.php?xsl=2435&s=17&v=9&c=4459&c1=%22Ilisso+Edizioni%22&n=24&ric=1&idtipo=3
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 04:19, 12 Trì 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Ilisso (domo editora)]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186429 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822184625/https://issuu.com/ilisso annantu a https://issuu.com/ilisso
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:04, 5 Làm 2025 (CEST)
5ta4n34ry0jxeyafj58q4rscsmgstmu
Giuseppe Biasi
0
19030
186427
184543
2025-06-04T21:54:16Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186427
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}[[File:Artgate_Fondazione_Cariplo_-_Biasi_Giuseppe_-_Battesimo_sardo.jpg|thumb|''Battesimo sardo'', 1910 Colletziones de arte de sa Fundatzione Cariplo]]'''Giuseppe Biasi''' ([[Tàtari]], 23 de [[santandria]] de su 1885 – Andorno Micca, 20 de [[maju]] de su [[1945]]) est istadu unu pintadore, intzisore e illustradore [[Populu sardu|sardu]].
Figura portante de s'illustratzione e de sa pintura [[Sardigna|sarda]], est istadu un'autore de importu mannu de su de XX sèculos.
== Biografia ==
In sos primos annos de su Noighentos istùdiat in su [[Liceu classicu Domenico Alberto Azuni|Litzeu clàssicu Domenico Alberto Azuni]] e, in su mentres, pagu prus o mancu a 16 annos, incumentzat a collaborare comente caricaturista in sos paperis umorìsticos tataresos, serentes a sos ambientes goliàrdicos, che a “Il Burchiello” e “Il Massinelli”. In su [[1904]] tzucat a [[Roma]], in ue su poeta tataresu Salvator Ruju l'introduit in sa redatzione de su setimanale sotzialista ''Avanti! della domenica''.<ref>{{Tzita web|url=https://www.filologiasarda.eu/files/documenti/pubblicazioni_pdf/cfsbiasi/03biografia.pdf|tìtulu=Biografia|sambenadu=Piroddi|nùmene=Giambernardo|limba=it|p=p.LXXXVIII}} </ref> Biasi at collaboradu cun sa testada partinde dae su [[1905]] finas a su [[1910]].
In su beranu de su 1905 est torra in Sardigna, in sa tzitade nadale sua, pro sighire sos istùdios suos in lege. In su santugaine, in su teatru Politeama Verdi de Tàtari, benit fata una mustra personale sua de caricaturas. In su [[1906]] binchet unu cuncursu pro s'iscolarizatzione italiana fata in sa tzitade nadale sua e tzucat, cun su conterraneo Mario Mòida De Murtas, in chirca de s'identidade sua incumentzende unu biàgiu in sas biddas de sa Sardigna, avventurende·si in sas regiones internas, dae sa [[Barbàgia]] a su Sulcis. Abarrat literalmente atzisadu dae s'ambiente e de sos costùmenes de [[Teulada]].
In cue Biasi agatat, in s'estètica de sas maneras de fàghere sas cosas e de sos bestires traditzionales, de sa mùsica e de su càntigu, su chi chircaiat in intro de isse matessi, cudda originalidade virginale e autèntica, no ammantata ne de folclorismos o de nostalgias, ma mancu de su finas tropu fàtzile atzisu "agreste". Lu podimus difatis cunfrontare cun carchi òpera de s'ùrtimu perìodu (mesches pitòricas) in ue b'est sa rasta de una tzerta cumponente nostàlgica.
In su 1908 pigat sa làurea in giurisprudèntzia e in su [[1908|1909]] incumentzat una collaboratzione de profetu cun s'iscritora [[Nùgoro|nugoresa]] [[Grazia Deledda|Gràtzia Deledda]], "Grassia", prèmiu Nobel pro sa literadura in su 1926. Pùblicat in ''L'Illustrazione Italiana'' e ''La Lettura''. Est cosa de importu a ammentare chi in su matessi annu s'abbarolu suo ''Processione nella Barbagia di Fonni'' benit isseberadu pro pigare parte a sa Biennale de Venètzia.
In su [[1913]] pigat parte a sa prima Mustra de sa Setzessione Romana, mustra a sa cale at a pigare parte fintzas s'annu chi sighit, esponende fintzas in sa Biennale venetziana. In su [[1914]] intrat in su grupu de ''L'Eroica'', sa rivista dirìgida dae Ettore Cozzani in La Spezia chi s'est fata promotora de sa rinàschida de s'intzisione in sa linna.
Benit mutidu a sas armas in su [[1915]], ma benit belle immediatamente fertu a un'anca e benit ricoveradu in Treviglio; pro sos efetos de sa ferida abarrat tzànchinu.In su [[1916]] si tramudat in [[Milanu]] frecuentende·nde sos ambientes intelletuales e artìsticos e cobrende sutzessu bonu. Connoschet a Aroldo Bonzagni, cun su cale at a espònnere in su [[1919]] in sa Galleria Pesaro; sa pintura sua si faghet prus poètica.
S'esperièntzia romana de ''Valori plastici'' e mescamente sa currente noa de ''Novecento'' però signant pro issu unu declinu de su riellu de su pùblicu cara a sa pintura sua.
Sa pigada de su podere de su fascismu lu bidet in una positzione crìtica, chi li costat s'invitu a sa Biennale de su [[1922]]. Traballat a s'aparatu decorativu de s'hotel Villa Serbelloni de Arturo Bucher in Bellagio ([[1923]]), ma in su complessu s'agatat in dificultades creativas e de finàntzia.
In sos primos de su [[1924]] tzucat a su Nord Àfrica. Bi s'at a tratènnere finas a su [[1927]], bisitende sa Tripolitània, sa Cirenaica e s'Egitu, in chirca de ispiratziones noas e de unu primitivismu rigeneradore. Interessadu a s'arte africana, a sas caratzas rituales, a s'arte indiana, ma fintzas a Matisse e a Modigliani, faghet traballos a ògiu, disinnos e tèmperas minores chi si proponet de isvilupare in su tempus benidore. S'esperièntzia africana su batit a elaborare un'istile assutu e sintèticu, cun istèrridas de colore àridu e làngiu.
Torradu in Itàlia benit retzidu in manera frita in sa Biennale de su [[1928]], in ue esponet duos nudos mannos decorativos meda: ''Serenità'' e ''La teletta''. Si retirat in Sardigna, in ue proponet e sighit a suportare sa formatzione de sa ''Famìlia artìstica sarda'' cale assòtziu de artistas e intelletuales cuntrària a s'omologazione promòvida dae s'istadu fascista pro mèdiu de sos sindacados suos. S'initziativa benit cuntrastada dae su regìmene chi istituit fintzas in Sardigna su Sindacadu de sas bellas artes, afidadu a su rivale suo Figari.
[[File:Tempio_Pausania_-_Stazione_ferroviaria_(91).jpg|right|thumb|Afriscos in sa sala de isetu de s'istatzione de Tèmpiu]]
Sos primos annos trinta sunt pro issu difìtziles: esponet, belle ignoradu, a sa Biennale de su 1930 e a sa prima Cuadriennale de su [[1930|1931]], ma tenet sutzessu in s'espositzione prus pagu importante de sa Mustra Coloniale de Roma.
Traballat a sa Villa Argentina de Viareggio (1930), a s'istatzione ferruviària de [[Tèmpiu]] ([[1930|1931]]), mentras li benit revocadu su traballu a sa sala consiliare de sa Comuna de [[Tàtari]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=19480&v=2&c=2488&c1=2130&t=1|tìtulu=Tempio Pausania, stazione ferroviaria|situ=Sardegnacultura.it|editore=Regione Autonoma della Sardegna|limba=it|atzessu=16 nadale 2015|dataarchìviu=2018-11-20|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20181120221057/http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=19480&v=2&c=2488&c1=2130&t=1|urlmortu=eja}}</ref>
In su [[1935]] pùblicat carchi libellu de crìtica aberta a su sistema de organizatzione de sas mustras istatales. Intre su [[1936]] e su [[1936|1938]] esponet in [[Casteddu]], [[Milanu]] e [[Biella]]. In sos primos annos baranta s'arte sua arribbat a èsitos realìsticos fritos.
Semper pressadu dae dificultades econòmicas, in chirca de commitidas de decoradura si trasferit in [[Biella]] in su [[1942]]; b'otenet unu sutzessu bonu, ma creat imbìdias in s'ambiente artìsticu locale.Sa produtzione de custos ùrtimos annos est prena de pessimismu, chi est premonidore in una manera tràgica.
Cando arribat sa Liberatzione benit acusadu dae una lìtera anònima de èssere istadu un'ispia de sos tedescos; postu in presone, morit in manera tràgica su 20 de maju de su 1945 in Andorno Micca, a pustis de àere retzidu corfos de pedra in sa conca, assassinadu dae sos partigianos.
== Mustras ==
* ''Giuseppe Biasi, la Collezione Regionale'', Tàtari, Palatzu Frumentaria, 2004
* ''Giuseppe Biasi, Paesaggio con ritratto'', Atzara Nùgoro, Museu de arte moderna e contemporaranea "Antonio Ortiz Echagüe" nadale 2014-abrile 2015
== Galleria de immàgines ==
<gallery class="center">
File:Giuseppe biasi, mattino in un villaggio sardo, 1912.JPG|''Mattino in un villaggio sardo,'' 1912 <br />Pinacoteca natzionale de Tàtari
File:Giuseppe biasi, la canzone del pappagallo (nuoro, museo della vita e delle tradizioni popolari sarde) 01.JPG|''La canzone del pappagallo'' <br />Nùgoro, [[Museu de sa Vida e de sas Traditziones Populares Sardas]]
File:Cavalieri Arabi - Giuseppe Biasi.jpg|''Cavalieri arabi''
File:Giuseppe-Biasi-Danza-della-Nabruka.jpg|''Danza della Nabruka''
File:Giuseppe Biasi, Pastori sardi con gregge.jpg|''Pastori sardi''
File:Giuseppe Biasi Donne alla fontana.jpg|''Donne alla fontana''
File:Giuseppe Biasi, Processione.jpg|''Processione'' <br />Regorta sarda Luigi Piloni
</gallery>
== Notas ==
<references />
== Bibliografia ==
*{{Tzita libru|nùmene=Vittorio|sambenadu=Pica|tìtulu=Mostre individuali dei pittori Ambrogio Alciati, Giuseppe Biasi, Aroldo Bonzagni, Guido Cinotti e dello scultore Adolfo Wildt : Galleria Pesaro Milano, febbraio 1919|annu=1919|editore=Alfieri & Lacroix|tzitade=Milanu|limba=it}}
*{{Tzita libru|tìtulu=Mostra personale di Giuseppe Biasi: pitture e disegni|annu=1937|editore=Galleria Dedalo|limba=it}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giovanni|sambenadu=Flora|tìtulu=Giuseppe Biasi. Un profilo dell'Uomo e dell'Artista|annu=1997|tzitade=Tàtari|limba=it}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giuliana|sambenadu=Altea|autore2=Marco Magnani|wkautore2=Marco Magnani|tìtulu=Giuseppe Biasi|url=http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013485900474.pdf|atzessu=2019-11-26|data=1998|editore=Ilisso|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=41402289|ISBN=88-85098-75-4|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822215007/http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013485900474.pdf|urlmortu=eja}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giuliana|sambenadu=Altea|tìtulu=Giuseppe Biasi|url=https://www.worldcat.org/title/giuseppe-biasi/oclc/56522639|atzessu=2019-11-26|collana=I Maestri dell'Arte Sarda|data=2004|editore=Ilisso|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=56522639|ISBN=88-89188-00-6}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giampaolo|sambenadu=Pansa|tìtulu=I gendarmi della memoria|url=https://www.worldcat.org/oclc/799755192|atzessu=2019-11-26|data=2007|editore=Sperling & Kupfer|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=799755192|ISBN=978-88-200-4391-9}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giuliana|sambenadu=Altea|tìtulu=Giuseppe Biasi : la collezione della Regione Sardegna|url=https://www.worldcat.org/oclc/301664925|atzessu=2019-11-26|data=2008|editore=Ilisso|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=301664925|ISBN=978-88-6202-020-6}}
*{{Tzita web|url=http://www.artgate-cariplo.it/collezione-online/page45d.do?link=oln82d.redirect&kcond31d.att3=226|tìtulu=Giuseppe Biasi - scheda autore|nùmene=Elena Lissoni|situ=[http://www.artgate-cariplo.it/collezione-online/page1z.do ARTGATE - Fondazione Cariplo]|data=2010|limba=it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2016-03-14|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20160314144845/http://artgate-cariplo.it/collezione-online/page45d.do?kcond31d.att3=226&link=oln82d.redirect|urlmortu=eja}}
*{{Tzita libru|nùmene=Remo|sambenadu=Branca|àteros=cun iscritos introdutivos de Francesco Paolo Branca e Giorgio Pellegrini|tìtulu=Arte in Sardegna|annuoriginale=1933|annu=2015|editore=Carlo Delfino editore|tzitade=Tàtari|limba=it|OCLC=952962357|ISBN=978-88-7138-814-4}}
== Artìculos ligados ==
*[[Ilisso (domo editora)]]
*[[Museu de sa Vida e de sas Traditziones Populares Sardas]]
*[[Museu d’Arte de sa Provìntzia de Nùgoro]]
== Àteros progetos ==
* [[File:Commons-logo.svg|link=https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it|24x24px|Collabora a Wikimedia Commons]] <span class="plainlinks">[https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=sc Wikimedia Commons]</span> tenet immàgines o àteros documentos a pitzu de '''<span class="plainlinks">[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Giuseppe_Biasi?uselang=sc Giuseppe Biasi]</span>'''
== Ligàmenes esternos ==
*{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31678&v=2&c=28511&t=7|tìtulu=Giusepe Biasi e Filipu Fìgari|situ=www.sardegnacultura.it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2019-11-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191126164000/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31678&v=2&c=28511&t=7|urlmortu=eja}}
*{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31574&v=2&c=28511&t=7|tìtulu=Pintores e iscultores chirchende s'identidade sarda|situ=www.sardegnacultura.it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2019-11-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191126163958/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31574&v=2&c=28511&t=7|urlmortu=eja}}
*{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31679&v=2&c=28511&t=7|tìtulu=Arte e artesania|situ=www.sardegnacultura.it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2019-11-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191126164001/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31679&v=2&c=28511&t=7|urlmortu=eja}}
*{{Tzita web|1=https://issuu.com/ilisso/docs/120726124134-22a44167063f4b568e494ca7df0ea21f/|2=Monografia a pitzu de Biasi a incuru de Giuliana Altea e Marco Magnani|limba=it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822215010/https://issuu.com/ilisso/docs/120726124134-22a44167063f4b568e494ca7df0ea21f|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|1=http://www.associazionebiasisassari.flazio.com/|2=Situ nou de unu tzentru prenu de informatziones a pitzu de Biasi|limba=it|atzessu=2019-11-26|dataarchìviu=2019-09-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20190909064355/http://www.associazionebiasisassari.flazio.com/|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=http://www.exibart.com/notizia.asp?IDNotizia=10997&IDCategoria=83|tìtulu=Retzensione de sa mostra in Tàtari|limba=it}}
*{{Tzita web|url=https://ars.fondazionedisardegna.it/artista/1/biasi|tìtulu=Giuseppe Biasi|situ=ars.fondazionedisardegna.it|limba=it|atzessu=2019-11-26}}
* {{Tzita web | 1 = http://www.ilisso.com/biasiroma/opere/284.jpg | 2 = ''Scolastica'', (1913), Galleria d'Arte moderna, Milanu | atzessu = 2019-11-26 | dataarchìviu = 2016-03-04 | urlarchìviu = https://web.archive.org/web/20160304075047/http://www.ilisso.com/biasiroma/opere/284.jpg | urlmortu = eja }}
* {{Tzita web|http://portale.consorziozefiro.it/docebo/files//doceboCms/media/118181621192_giuseppe%20biasi%20-mattino%20in%20un%20villaggio%20sardo.jpg|''Mattino in un villaggio sardo'', Museu Sanna, Tàtari|atzessu=6 abrile 2010|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120720002221/http://portale.consorziozefiro.it/docebo/files//doceboCms/media/118181621192_giuseppe%20biasi%20-mattino%20in%20un%20villaggio%20sardo.jpg|dataarchìviu=20 trìulas 2012|urlmortu=eja}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Sardos]]
[[Categoria:Artes visivas]]
[[Categoria:Persones ligadas a Tàtari|Biasi, Giuseppe]]
3hdnsv56w9keuf6dfgqs78wmzleh20b
Cuntierra:Giuseppe Biasi
1
19032
186428
184319
2025-06-04T21:54:17Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186428
wikitext
text/x-wiki
{{Bortadu dae|it|Giuseppe Biasi|12/10/2019|108224869}}
== Ligàmenes esternos modificados (Austu 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternos in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178010 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20160314144845/http://artgate-cariplo.it/collezione-online/page45d.do?kcond31d.att3=226&link=oln82d.redirect annantu a http://www.artgate-cariplo.it/collezione-online/page45d.do?link=oln82d.redirect&kcond31d.att3=226
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 05:28, 26 Aus 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Trìulas 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180827 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822215007/http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013485900474.pdf annantu a http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013485900474.pdf
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 04:08, 12 Trì 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Cabudanni 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181486 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20160304075047/http://www.ilisso.com/biasiroma/opere/284.jpg annantu a http://www.ilisso.com/biasiroma/opere/284.jpg
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 03:23, 22 Cab 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 4 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181684 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181120221057/http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=19480&v=2&c=2488&c1=2130&t=1 annantu a http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=19480&v=2&c=2488&c1=2130&t=1
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191126164000/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31678&v=2&c=28511&t=7 annantu a http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31678&v=2&c=28511&t=7
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191126163958/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31574&v=2&c=28511&t=7 annantu a http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31574&v=2&c=28511&t=7
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191126164001/http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31679&v=2&c=28511&t=7 annantu a http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=31679&v=2&c=28511&t=7
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 03:14, 4 Stg 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Trìulas 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=184318 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20190909064355/http://www.associazionebiasisassari.flazio.com/ annantu a http://www.associazionebiasisassari.flazio.com/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 23:52, 16 Trì 2024 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuseppe Biasi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186427 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822215010/https://issuu.com/ilisso/docs/120726124134-22a44167063f4b568e494ca7df0ea21f annantu a https://issuu.com/ilisso/docs/120726124134-22a44167063f4b568e494ca7df0ea21f/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 23:54, 4 Làm 2025 (CEST)
mjk8srusb7ljo1ddy2bvx7djuonb1dh
Giuanne Ciusa Romagna
0
19083
186425
185346
2025-06-04T21:44:27Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186425
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}
'''Giuanne Ciusa Romagna''' ([[Nùgoro]], 20 de [[freàrgiu]] de su [[1907]] – [[Nùgoro]], 15 de [[nadale]] de su [[1958]]) est istadu unu pintore [[Populu sardu|sardu]].
== Biografia ==
Nàschidu su matessi annu de cando [[Frantziscu Ciusa]], tziu suo dae s'ala de su babbu, est istadu premiadu in sa Biennale venetziana pro s'iscultura ''Sa mama de s'ochidu'', finas dae piseddu at riveladu s'inclinu artìsticu suo apassionende·si a sa pintura. Acabadas in Nùgoro sas iscolas mèdias, est istadu mandadu a [[Firenze|Firentze]], in ue at frecuentadu s'Acadèmia de Bellas Artes tenende Felice Carena a mastru.
In su 1925 est mortu su babbu e Giuanne, tando diciottenne, at dèpidu interrùmpere sos istùdios pro los concruire petzi prus a tardu.
Su tziu Frantziscu, chi dirighiat in [[Aristanis]] un'iscola de Arte Aplicada dae issu matessi fundada, l'aiat mutidu tando comente a insegnante. In cussos primos annos de traballu Giovanni at pigadu parte a sas primas mustras colletivas suas in s'ìsula e at aprofundidu sos connoschimentos artìsticos suos andende a [[Roma]] e a [[Venetzia|Venètzia]], in ue at bisitadu sa Biennale e in ue, in su 1935, at cunsighidu su diploma de s'Acadèmia de Bellas Artes.
In sos annos trinta at atzetadu sa càtedra de disinnu e istòria de s'arte in s'Istitutu Magistrale de Nùgoro, de su cale est istadu posca fintzas prèside e in ue at insegnadu finas a sa morte sua, arribbada in antis de su tempus, a s'edade de chimbantun'annos.
[[File:Fontana_di_G._Ciusa_Romagna.jpg|thumb|Fontana disinnada dae Giovanni Ciusa Romagna, (a primu momentu posta in pratza Vittorio Emanuele II, a pustis tramudada a su [[Museu de sa Vida e de sas Traditziones Populares Sardas|Museu Etnogràficu]], semper in Nùgoro).]]
S'istile pitòricu suo s'est afinadu in sos annos, e custu l'at batidu prèmios e reconnoschimentos fintzas dae sa crìtica. Pro su chi pertocat a sa tècnica, in prus de sos ògios in sa tela, sa produtzione sua cumprendet disinnos a sàmbene e a carboneddu, tèmperas e colores a abba. In sos annos chimbanta, in prus, est istadu protagonista de carchi interventu architetònicu in sa tzitade sua, che a su faghìngiu a nou de sa cresiedda de Nostra Sennora de sa Soledade, in ue ant postu sa tumba de Gràtzia Deledda, e s'assentu de sa pratza Vittorio Emanuele II, a curtzu a sa bia Majore.
Sende issu ligadu a sa terra sua e a sos afetos suos, sos sugetos de sas òperas suas andant dae sas figuras in bestimentas traditzionales sardas a sas iscenas de sas costumàntzias locales, dae sos traballadores de sos campos e de sas minieras a sas rapresentatziones de caràtere sacru, dae sos retratos de familiares, amigos e cummitentes finas a sos paesàgios.
De issu s'ammentant fintzas sa collaboratzione pro s'allestimentu de sa prima mustra de s'artesania sarda organizada dae s'I.S.O.L.A. cun s'iscultore [[Eugenio Tavolara]] (autore, issu matessi, de su portale in brunzu de sa crèsia de sa Soledade) e unos àteros interventos cumpartzidos cun artistas de s'època sua.
== Mustras e prèmios printzipales ==
1932 - Prima mustra personale in Nùgoro;
1949 - mustra de Arte Moderna Sarda, fata in antis in Venètzia e posca in Roma;
1952 - prèmiu a sa II Mustra Natzionale de s'Arte in [[Trieste]];
1953 - mustra de s'Arte in sa Vita de su Mesudie de s'Itàlia in Roma;
1954 - su de VII Prèmios Natzionales de Pintura Michetti in Francavilla al Mare;
1955 - VII Cuadriennale de arte in Roma;
1957 - medàllia de oro in sa XI Triennale in [[Milanu]].
== Bibliografia ==
*{{Tzita libru|nùmene=Corrado|sambenadu=Maltese|curadore=s'Amministratzione Comunale de Nùgoro|tìtulu=Giovanni Ciusa Romagna|annu=1969|editore=Editrice Sarda Fossataro|tzitade=Casteddu|limba=it}}
*{{Tzita libru|nùmene=Gavino|sambenadu=Còlomo Era|tìtulu=Albo generale artisti sardi|annu=1978|editore=Nuova Europa|tzitade=Firentze|limba=it}}
*{{Tzita libru|curadore=Gavina Ciusa e Michele Ciusa|àteros=cun unu sàgiu de M. Stringa|tìtulu=Giovanni Ciusa Romagna : il sentimento del colore|url=https://www.worldcat.org/oclc/36047364|atzessu=2019-11-28|data=1996|editore=Il Cardo|tzitade=Venètzia|limba=it|OCLC=36047364|ISBN=88-8079-090-0}}
*{{Tzita libru|nùmene=Gavina|sambenadu=Ciusa|tìtulu=L'isola di mio padre : un pittore tra Sardegna e Novecento|url=https://www.worldcat.org/oclc/879819723|atzessu=2019-11-28|data=1998|editore=Leonardo|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=879819723|ISBN=88-86482-52-3}}
*{{Tzita publicatzione|nùmene=Maria Luisa|sambenadu=Frongia|data=1998|tìtulu=Un percorso dell’arte in Sardegna nel XX secolo. Catalogo della collezione permanente del Museo d’Arte di Nuoro|editore=Amministratzione Provintziale|tzitade=Nùgoro|limba=it|atzessu=2019-11-28|url=https://iris.unica.it/handle/11584/11602?mode=full.54|dataarchìviu=2020-09-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20200922053701/https://iris.unica.it/handle/11584/11602?mode=full.54|urlmortu=eja}}
*{{Tzita libru|nùmene=Giuliana|sambenadu=Altea|nùmene2=Marco|sambenadu2=Magnani|tìtulu=Pittura e scultura dal 1930 al 1960|url=https://www.worldcat.org/oclc/46784282|atzessu=2019-11-27|collana=Storia dell'arte in Sardegna|data=2000|editore=Ilisso pro sa Fundatzione Banco di Sardegna|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=46784282|ISBN=88-87825-18-1}}
*{{Tzita libru|nùmene=Maria Luisa|sambenadu=Frongia|tìtulu=Giovanni Ciusa Romagna|url=http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180916.pdf|atzessu=2019-11-28|annu=2005|editore=Ilisso|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=61392880|ISBN=88-89188-35-9|dataarchìviu=2007-12-16|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20071216144227/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180916.pdf|urlmortu=eja}}
== Ligàmenes esternos ==
*{{Tzita web|url=https://salimbasarda.net/istoria/giuanne-ciusa-romagna-pintore-nugoresu-de-gabbale/|tìtulu=Giuanne Ciusa Romagna, pintore nugoresu de gabbale|sambenadu=Serra|nùmene=Sarvadore|atzessu=2019-11-28}}
*{{Tzita web|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=916494625067331&id=759344937448968|tìtulu=Mibact Sardegna - Giovanni Ciusa Romagna|situ=facebook.com|limba=it|atzessu=2015-11-24}}
* {{Tzita web|url=http://arte.ss.camcom.it/visualizza/autore/id/46|tìtulu=Rassegna Opere d'Arte Digitale Nord Sardegna - Giovanni Ciusa Romagna|situ=ROAD.NS|limba=it|atzessu=2015-11-24}}
* {{Tzita web|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/giovanni-ciusa_%28Dizionario_Biografico%29/|tìtulu=Dizionario Biografico degli Italiani|autore=Maria Elvira Ciusa|editore=Treccani|data=1982|limba=it|volume=26|atzessu=24 santandria 2015}}
* {{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/giovanni-ciusa-romagna/|tìtulu=Giovanni Ciusa Romagna|situ=www.ilisso.it|editore=Ilisso|limba=it|atzessu=2015-11-24}}
* {{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/prodotto/giovanni-ciusa-romagna/|tìtulu=GIOVANNI CIUSA ROMAGNA|situ=www.ilisso.it|limba=it|atzessu=2015-11-24}}
* {{Tzita web|url=https://issuu.com/ilisso/docs/120726121454-0ea289f07b2f424b849dfb9245f2ee2f|tìtulu=Giovanni Ciusa Romagna|situ=Issuu|limba=it|atzessu=2015-11-24|dataarchìviu=2015-11-25|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20151125084109/http://issuu.com/ilisso/docs/120726121454-0ea289f07b2f424b849dfb9245f2ee2f|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=http://www.quadriennalediroma.org/arbiq_web/index.php?sezione=artisti&id=2802&ricerca=|tìtulu=La Quadriennale di Roma - Arbiq|situ=www.quadriennalediroma.org|limba=it|atzessu=2015-11-24}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Sardos]]
[[Categoria:Artes visivas]]
[[Categoria:Pintores]]
ey8su2husgn44u1nool8o5gtibcbudq
Cuntierra:Giuanne Ciusa Romagna
1
19085
186426
185347
2025-06-04T21:44:28Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186426
wikitext
text/x-wiki
{{Bortadu dae|it|Giovanni Ciusa Romagna|01/05/2019|104512892}}
== Ligàmenes esternos modificados (Nadale 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuanne Ciusa Romagna]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185346 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20200922053701/https://iris.unica.it/handle/11584/11602?mode=full.54 annantu a https://iris.unica.it/handle/11584/11602?mode=full.54
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:34, 16 Nad 2024 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Giuanne Ciusa Romagna]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186425 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20151125084109/http://issuu.com/ilisso/docs/120726121454-0ea289f07b2f424b849dfb9245f2ee2f annantu a https://issuu.com/ilisso/docs/120726121454-0ea289f07b2f424b849dfb9245f2ee2f
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 23:44, 4 Làm 2025 (CEST)
jtf7shab5l6cand6myj3l5rt343sljl
Bernardino Palazzi
0
19152
186420
181644
2025-06-04T20:41:01Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186420
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}
'''Bernardino Palazzi''' ([[Nùgoro]], 22 de [[nadale]] de su [[1907]] - [[Roma]], 13 de [[santandria]] de su [[1986]]) est istadu unu pintore [[Populu sardu|sardu]].<ref name=":0">{{Tzita web|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/bernardino-palazzi_(Dizionario-Biografico)/|tìtulu=PALAZZI, Bernardino in "Dizionario Biografico"|autore=Francesco Franco|situ=www.treccani.it|limba=it|atzessu=2018-04-20}}</ref>
== Biografia ==
Est nàschidu in Nùgoro, fìgiu de Francesco, pesaresu, e de Pasqualina Siotto de [[Orane]].<ref>{{Tzita noas|limba=it|autore=Raffaele De Grada|url=https://issuu.com/ilisso/docs/120726122941-496aa7431053422ebd919f736c4e20d1|tìtulu=Bernardino Palazzi|publicatzione=Issuu|data=|p=37|atzessu=2018-04-20|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822184440/https://issuu.com/ilisso/docs/120726122941-496aa7431053422ebd919f736c4e20d1|urlmortu=eja}}</ref> A pustis de sos primos istùdios, in Nùgoro e in [[Tàtari]], est andadu a [[Roma]] pro istudiare s'[[arte]], sighende posca in [[Firenze]] e in [[Padova|Pàdova]]. Sas primas espositziones suas in [[Venetzia|Venètzia]], a curtzu a su 1925, ant collidu opiniones positivas de sa crìtica e in su 1928 l'ant invitadu a sa biennale de [[Venètzia]]. In su 1929 s'est istabilidu in Milanu e in cue est intradu in cuntatu cun su grupu de carrera Bagutta chi at pintadu in su cuadru suo prus famadu, un'ògiu in tela de 155 x 250 cm, espostu in sa de XX Biennales de Venètzia e cunservadu in sa Galleria cumonale de Arte Moderna de [[Milanu]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf|tìtulu=Bernardino Palazzi|autore=Rita Ladogana|situ=sardegnacultura.it|limba=it|pp=34 e 35|atzessu=2018-04-20|dataarchìviu=2019-12-11|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191211153510/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf|urlmortu=eja}}</ref> In su 1946, acabada sa [[Segunda gherra mundiale|gherra]], at cojuadu sa modella Maray Abbove e, fintzas si sa fama sua fiat acabende, at sighidu a traballare e a espònnere cun unu sutzessu discretu. In su 1961 at illustradu, cun 320 disinnos a pastellu, sa ''Storia della mia vita (S'Istòria de sa vida mea)'' de [[Giacomo Casanova]] e in su 1970, cun 40 tàulas a tèmpera, sa ''Gerusalemme liberata'' de [[Torquato Tasso]]. Corfidu dae un'ictus in su 1985, est mortu s'annu sighente a s'edade de setantanoe annos.<ref name=":0" />
== Espositziones printzipales ==
* Sa de IV Espositziones de Arte de sas Tres Venètzias (1926).
* Biennale de Venètzia (1928 e posca, cun continuidade, finas a su 1948).<ref name=":0" />
* Quadriennale natzionale de arte de Roma in su Palatzu de sas Espositziones (1931, 1939, 1943, 1948, 1959).
* I Mustra regionale de sas artes figurativas in Sardigna (1959).<ref name=":1">{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://www.artespaziosassari.com/article/548-bernardino_palazzi.htm#.Wt1LBIhubIV|tìtulu=Bernardino Palazzi|publicatzione=Galleria Artespazio|data=|atzessu=2018-04-23}}</ref>
== Notas ==
<references />
== Bibliografia ==
* {{Tzita libru|autore=Raffaele De Grada|tìtulu=Bernardino Palazzi|url=http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013484800471.pdf|collana=Grandi Monografie|dataoriginale=1988|editore=Ilisso edizioni|tzitade=Nuoro|limba=it|ISBN=88-85098-03-7|atzessu=2019-12-11|dataarchìviu=2019-12-11|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191211155612/http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013484800471.pdf|urlmortu=eja}}
* {{Tzita libru|autore=Rita Ladogana|tìtulu=Bernardino Palazzi|url=http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf|collana=I Maestri dell'Arte Sarda|dataoriginale=2005|editore=Ilisso edizioni|tzitade=Nuoro|limba=it|ISBN=88-89188-10-3|atzessu=2019-12-11|dataarchìviu=2019-12-11|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191211153510/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf|urlmortu=eja}}
== Ligàmenes esternos ==
{{Tzita web|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/bernardino-palazzi_(Dizionario-Biografico)/|tìtulu=PALAZZI, Bernardino in "Dizionario Biografico"|autore=Francesco Franco|situ=www.treccani.it|atzessu=2018-04-20}}{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Sardos]]
[[Categoria:Artes visivas]]
1iojdmldes4ifl7lu1xps9t2dovzbhw
Cuntierra:Bernardino Palazzi
1
19162
186421
181645
2025-06-04T20:41:01Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186421
wikitext
text/x-wiki
{{Bortadu dae|it|Bernardino Palazzi|21/06/2019|105926087}}
== Ligàmenes esternos modificados (Trìulas 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Bernardino Palazzi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180789 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191211155612/http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013484800471.pdf annantu a http://www.sardegnadigitallibrary.it/mmt/fullsize/2008122013484800471.pdf
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:33, 12 Trì 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 2 ligàmene(s) esternu(os) in [[Bernardino Palazzi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181644 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191211153510/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf annantu a http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191211153510/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf annantu a http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_39_20060406180808.pdf
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:18, 4 Stg 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Bernardino Palazzi]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186420 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822184440/https://issuu.com/ilisso/docs/120726122941-496aa7431053422ebd919f736c4e20d1 annantu a https://issuu.com/ilisso/docs/120726122941-496aa7431053422ebd919f736c4e20d1
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 22:41, 4 Làm 2025 (CEST)
8jdiy42b47x9lrymxb899ezx2srutk0
World Wide Web
0
19416
186446
185391
2025-06-05T01:02:02Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186446
wikitext
text/x-wiki
{{Variant|LSC}}
[[File:WWW logo by Robert Cailliau.svg|thumb|Logotipu istòricu de su World Wide Web, creadu dae Robert Cailliau]]
Su '''World Wide Web''' (literalmente "talaranu globale"), abbreviadu '''Web''', sigla '''WWW''' o '''W3''', est unu de sos servìtzios printzipales de Ìnternet, chi permitit de navigare e usufruire de medas cuntènnidos amatoriales e professionales (multimediales e no) collegados unu cun s'àteru pro mèdiu de [[Ligàmene (informàtica)|ligàmenes]], e de àteros servìtzios abertos a totus o a un'ala de sos impitadores de [[Ìnternet]]. Custa abbundàntzia de informatziones est possìbile gràtzias a is protocollos de retze e a sa presèntzia, difusione, fatzilidade de impreu e atòliu de sos chircadores (o ''motores de chirca'') e de sos [[navigadore web|navigadores web]] in unu mollu de architetura de retze definidu cliente-serbidore.
== Istòria ==
=== S'idea e sa nàschida ===
[[File:First_Web_Server.jpg|thumb|S'elaboradore impreadu dae Tim Berners-Lee pro realizare su primu [[serbidore web]], espostu in su Globu de sa Sièntzia e de s'Innovatzione de su CERN. Su billete in su cuntenidore portat s'iscrita «Custu PC est unu [[Serbidore (informàtica)|serbidore]], no istudare».]]
Si podet connòschere sa prima proposta de unu sistema ipertestuale in is istùdios de Vannevar Bush, posca publicados in s'artìculu ''As We May Think'' (in sardu "Comente diamus pòdere pensare") de su [[1945]]. Su cuntzetu de [[ipertestu]] est istadu introduidu in su [[1965]] de Ted Nelson.
Sa data de nàschida de su World Wide Web benit de sòlitu indicada in su 6 austu [[1991]], cando s'informàticu inglesu Tim Berners-Lee at publicadu su primu situ web<ref>{{Tzita web|url=https://tech.fanpage.it/internet-25-anni-fa-andava-online-il-primo-sito-web/|tìtulu=Internet, 25 anni fa andava online il primo sito web|limba=IT|atzessu=29 novembre 2017}}</ref>. Sa pàgina est istada visitada 17 dies a pustis: su primu impitadore esternu a su tzentru de chirca dd'at segudada su 23 austu imbeniente.<ref name="corriere.it">{{Tzita web|url=http://www.corriere.it/tecnologia/cyber-cultura/cards/world-wide-web-25-anni-fa-nasce-primo-sito-web-cern-ginevra/primo-sito_principale.shtml|tìtulu=La giornata mondiale dell'internauta|limba=IT|atzessu=26 luglio 2017}}</ref>
S'idea de su World Wide Web fiat nàschida duos annos in antis, in su [[1989]], in su CERN (Conseil [[Europa|Européen]] pour la Recherche Nucléaire) de [[Ginevra]], su laboratòriu prus importante de fìsica europeu. Su chircadore inglesu est istadu ispantadu dae comente carchi collega italianu trasmitiat informatziones pro mèdiu de lìnia telefònica de unu pranu a s'àteru de s'istitutu, castiende·ddas cun dispositivos vìdeu. Su 12 martzu [[1989]] Tim Berners-Lee at presentadu difatis a su supervisore suo su documentu ''Information Management: a Proposal'', espostu comente a còpia in su CERN, chi est istadu valutadu «vagu ma interessante». A sa base sua ddoe fiat su progetu de su Berners-Lee etotu e de unu collega suo, su belga Robert Cailliau, punnadu a elaborare unu programma pro su cumpartzimentu de documentatzione sientìfica in formadu eletrònicu in manera indipendente de sa prataforma informàtica impreada, cun su fine de megiorare sa [[comunicatzione]], e tando sa cooperatzione, tra sos chircadores de s'istitutu. A chirru de sa creatzione de su programma est incumentzada fintzas sa definitzione de istandard e protocollos pro iscambiare documentos subra is retzes de carculadores: su limbàgiu HTML e su protocollu de retze HTTP.
In su mese de nadale [[1990]] sunt istados cumpletadas sas primas versiones de sos programmas pro su [[Serbidore web|serbidore]]. Berners-Lee at realizadu fintzas su primu [[Navigadore web|navigadore]]. Sa die 20 est apartu su primu situ, chi descriiat su matessi progetu WWW a s'URL <nowiki>http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html</nowiki>.<ref name="CERN-birth-web">{{Tzita web|url=https://home.cern/topics/birth-web|tìtulu=The birth of the web|editore=CERN|limba=EN|atzessu=28 settembre 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://w3.org/History/19921103-hypertext/hypertext/WWW/TheProject.html|tìtulu=First Web pages|editore=W3.org|limba=EN|atzessu=28 settembre 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.corrierecomunicazioni.it/digital-economy/cern-rinasce-il-primo-sito-web-del-mondo/|tìtulu=Cern, rinasce il primo sito web del mondo|nùmene=|situ=CorCom|data=2013-04-30|limba=IT|tzitatzione=Per il 20esimo anniversario del World Wide Web, creato da Tim Berners-Lee nel 1993, gli scienziati di Ginevra lanciano un progetto di “restauro” della prima pagina mai pubblicata online e poi scomparsa dalla rete|atzessu=2020-04-30}}</ref> Su giassu fiat visìbile a sos dipendentes e collaboradores de su CERN isceti. Partende dae su 6 austu [[1991]], imbetzes, Berners-Lee at cumintzadu a annuntziare in diversos newsgroup s'esistèntzia de su progetu WWW e sa disponibilidade de su programma.<ref>{{Tzita web|url=https://groups.google.com/group/alt.hypertext/msg/395f282a67a1916c|tìtulu=Short summary of the World Wide Web project|autore=Tim Barners Lee|editore=Google|data=6 agosto 1991|limba=EN|atzessu=28 settembre 2016}}</ref>
A pustis de duos annos chi fiat istadu impreadu de sa comunidade sientìfica isceti, su 30 abrile [[1993]] su CERN at detzìdidu de pònnere su WWW a disponimentu de totus, emitende·nde su [[còdighe de orìgine]] in pùblicu domìniu. In sos annos imbenientes sa tecnologia noa at connotu una resessida lestra e ampra, gràtzias a sa possibilidade oferta a cale si siat de creare pàginas web, de s'atòliu de su servìtziu e de sa simplidade sua. Cun sa resessida de su Web tenet cumintzu sa crèschida e difusione de [[Ìnternet]] de sos annos 2000-2010 e de sa "era de su ''Web''".
Su primu giassu web italianu postu in lìnia est istadu su de su «Tzentru de chirca, isvilupu e istùdios superiores in Sardigna» (CRS4).<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/tecnologia/2016/04/29/news/pietro_zanarini_e_il_primo_sito_web_italiano_testi_e_link_quanta_novita_in_quella_pagina_-138691701/|nùmene=Pietro Zanarini e il primo sito web italiano: "Testi e link, quanta novità in quella pagina"|situ=la Repubblica|data=2016-04-29|limba=it|atzessu=2020-04-30}}</ref> Su situ, crs4.it, est istadu publicadu in su beranu de su [[1993]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.crs4.it/it/news-view/il-primo-sito-web-italiano-sviluppato-dal-crs4-esposto-a-roma-oggi-e-domani/|tìtulu=Il primo sito web italiano, sviluppato dal CRS4, esposto a Roma oggi e domani|nùmene=|situ=www.crs4.it|limba=IT|atzessu=2020-04-30|dataarchìviu=2019-06-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20190626172743/http://www.crs4.it/it/news-view/il-primo-sito-web-italiano-sviluppato-dal-crs4-esposto-a-roma-oggi-e-domani/|urlmortu=eja}}</ref> e sa versione istòrica est oe in die ancora a disponimentu.<ref>{{Tzita web |url=http://history.crs4.it/ |tìtulu=Archive copy |atzessu=2020-03-07 |dataarchìviu=2019-10-22 |urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20191022005906/http://history.crs4.it/ |urlmortu=eja }}</ref>
=== Dae su Web istàticu a sos servìtzios Web ===
Is istandard e is protocollos chi faghiant funtzionare su Web suportaiant in comintzu sa gestione de pàginas HTML "istàticas" isceti, duncas documentos ipertestuales (preparados in antis) chi si podiant bìdere e, prus che totu, navigare impreende aplicatziones oportunas ([[Navigadore web|navigadores web]]).Pro superare sas limitatziones de su progetu initziale, sunt istados luego definidos trastos capatzos de generare pàginas HTML dinàmicas (a es. impreende dados bogados dae una [[base de datos]]). Sa prima solutzione de custu tipu sunt istados sas CGI (''Common Gateway Interface''). Pro mèdiu de una CGI est possìbile rechèrrere a unu serbidore web de invocare un'aplicatzione esterna e presentare su resurtadu comente a una cale si siat pàgina HTML. Custa solutzione, mancari chi meda simpre de realizare, presentat numerosas limitatziones de progetu (s'aplicatzione esterna est esecutadu a ogni rechesta de s'impitadore e no ddoe at perfetzionamentu perunu e non ddoe at gestione de s'istadu de sa sessione).
Pro donare a su web prus interatividade e dinamitzidade sunt istados sighidos duos caminos. Dae un'ala sunt istadas ammanniadas sas funtzionalidades de sos navigadores pro mèdiu de un'evolutzione de su limbàgiu HTML e sa possibilidade de interpretatzione de limbàgios de scripting (comente a JavaScript). Dae s'àtera, est istada megiorada sa calidade de elaboratzione de sos serbidores pro mèdiu de una generatzione noa de limbàgios integrados cun su serbidore web (comente a JSP, PHP, ASP, etc.), trasformende duncas sos serbidores web in sos atuales serbidores de aplicatzione.
Sa difusione de custas solutziones at cunsentidu de aviare s'usu de su web comente a prataforma aplicativa chi oe agatat sa màssima espressione sua in sos [[Servìtziu web|servìtzios web]], chi s'indùstria mundiale intrea de su programma pro sa gestione de azienda, is nùmenes cummertziales majores (comente a SAP e Oracle) e fintzas sas comunidades Open Source sunt traballende pro da realizatzione e difusione. S'usu de sos servìtzios web a s'internu de s'architetura de integratzione SOA at a permìtere fintzas a sas impresas minores de gestire sena isfortzos mannos sos protzessos aziendales pròpios.
Fine de sos servìtzios web est de limitare su prus possìbile sas fainas de sa posta in òpera, cunsentende de atzèdere a servìtzios de programma disponìbiles in retze, ddos impreare segundu netzessidades pròpias e ddos pagare feti pro s'impreu efetivu issoro.
<br />
=== Dae su web istàticu a su web semànticu ===
Si s'istandard HTML, chi cun sa simplidade sua at contribuidu a s'afirmadura de su web, tenet sa limitatzione manna de serbire pro sa formatatzione de sos documentos isceti, disconnoschende s'istrutura e su significadu de su càbidu.
Custu ponet dificultades mannas in sa retzida de is informatziones e un'impreu nou in su benidore. Pro si nd'agatare, bastat a esecutare una chirca impreende unu de is chircadores disponìbiles: a s'ispissu una pertzentuale pitica meda de is resurtados est de utilidade pro sa chirca chi si cheriat fàghere. A esèmpiu, pro unu cale si siat motore de chirca, no esistet diferèntzia intre su faeddu ''Casu'' in su cuntestu ''Su Sig''. ''Casu'' e su faeddu ''casu'' in su cuntestu de s'alimentatzione, faghende sa chirca difìtzile.
Sa risposta a custu problema est arribbada, torra, de su fìsicu inglesu Tim Berners-Lee, chi, a pustis de àere abbandonadu su CERN, at fundadu su cunsòrtziu W3C chi guvernat s'isvilupu de istandard e protocollos ligados a su web. Issu in su [[1998]] at definidu su standard XML (eXtensible Markup Language), unu meta-limbàgiu derivadu dae su SGML chi cunsentit sa creatzione de limbàgios noos de marcadura (a es. su HTML matessi est istadu torradu a definire in XML comente a [[XHTML]]). Sa caraterìstica sua innovativa est sa possibilidade de agiùnghere informatziones semànticas in sos càbidos pro mèdiu de sa definitzione de ''tag'' oportunos.
Is obietivos printzipales de XML, decrarados in sa definitzione ufitziale (santugaine [[1998]]), sunt pagos e craros: usu de su [[Limbas|limbàgiu]] subra Internet, fatzilidade de creatzione de sos documentos, suportu de prus aplicatziones, craresa e cumprensibilidade.<ref>{{Tzita web|url=https://www.w3.org/TR/html4/Overview.html|tìtulu=HTML 4.01 Specification|situ=www.w3.org|limba=EN|atzessu=2020-04-30}}</ref> Cun custas pagas caraterìsticas su XML frunit unu modu comunu de rapresentare sos datos, aici is programmas sunt bonos a esecutare mègius is chircas, ammustrare e manigiare informatziones.
XML tenet però una falta de importu mannu: non definit carchi mecanismu unìvocu e comunu pro ispetzificare relatziones tra informatziones in su web pro un'elaboratzione automàtica issoro (a es. prus documentos chi faeddant de su matessi argumentu, persone, organizatzione, ogetu), faghende meda difìtzile su cumpartzimentu de sas informatziones.
Fintzas in custu casu sa solutzione a su problema est arribbada dae su W3C de Berners-Lee, pro mèdiu de sa formalizatzione de su web semànticu. S'idea est de generare documentos chi potzant èssere letos e apretziados non dae èsseres umanos isceti, ma fintzas atzessìbiles e interpretàbiles dae ''agentes'' automàticos pro sa chirca de càbidos.
Pro custo fine sunt istados definidos unos cantos limbàgios, comente a Resource Description Framework (RDF) e Web Ontology Language (OWL), ambos basados subra XML, chi cunsentint de espressare sas relatziones tra sas informatziones pighende comente a esèmpru a sa lògica de sos preigados pigada dae s'abbistesa artifitziale.<ref>{{Tzita web|url=https://www.w3.org/2001/sw/Overview.html|tìtulu=W3C Semantic Web Activity Homepage|situ=www.w3.org|limba=EN|atzessu=2020-04-30}}</ref> Custos istandard sunt giai disponìbiles, ma sighint a èssere isvilupados paris cun formalismu e trastos pro dotare su web de capatzidade de inferèntzia.
== Descritzione ==
Una caraterìstica printzipale de sa retze ''Web'' est chi is nodos chi dd'assentant sunt collegados unu cun s'àteru pro mèdios de ''ligòngios'', formende un'[[ipertestu]], e sos servìtzios suos podent èssere postos a disponimentu dae is impitadores de Internet etotu.
Pro cantu pertocat sos càbidos, tando, su ''Web'' tenet sa particularidade ispantosa de ofèrrere a totus sa possibilidade de essire editore e, cun pagu gastu, de segudare unu pùblicu ampru a beru distribuidu in totu su mundu: is impitadores de Internet in su [[2008]] ant superadu su milliardu e chimbighentos milliones, belle su bator unu de sa populatzione mundiale.
Su Web est un'ispàtziu [[Eletrònica|eletrònicu]] e digitale de Internet destinadu a sa publicatzione de càbidos multimediales (testu, immàgines, [[àudio]], [[vìdeo]], [[ipertestu]], ipermèdia, etz.). Annotamala, est unu trastu pro pònnere in òpera servìtzios comente s'iscarrigamentu de programmas. Custu ispàtziu eletrònicu e custos servìtzios sunt postos a disponimentu pro mèdiu de elaboradores collegados a sa retza, mutidos [[Serbidore web|serbidores web]].
=== Càbidos e s'organizatzione ===
Sos càbidos de su Web sunt organizados in ''[[Giassu web|giassos]]'' (o ''sitos'') ''web'', istruturados in ''pàginas web'', chi si presentant comente a cumpositziones de testu e/o gràfica visualizadas in su navigadore web subra s'ischermu de s'[[Computer|elaboradore]]. Sas pàginas web, fintzas chi apartenent a sitos diversos, podent èssere collegadas cun is àteras in manera non secuentziale pro mèdiu de sos ''[[Ligòngiu (informàtica)|ligòngios]]'' (fintzas mutidos ''ligàmines'' o ''acàpios''), alas de testu e/o gràfica de una pàgina web chi permitint de atzèdere a un'àtera pàgina, de iscarrigare cuntènnidos o de atzèdere a funtzionalidades, faghende clic subra de issos cun su [[Sòrighe (informàtica)|sòrighe]] o tochende·ddos subra un'[[ischermu a tocu]], creende gai un'ipertestu.
Totu is giassos web sunt identificados dae s'[[indiritzu web]], una secuèntzia de caràteres unìvoca mutida in tèrmines tècnicos URL chi permitit de ddos agatare in su Web.
No esistit un'ìnditze annoadu in tempus reale de sos càbidos de su Web, tando in su cursu de sos annos sunt nàschidos e ant tentu resèssida manna is ''chircadores'' (o motores de chirca), sitos web in ue est possìbile chircare cuntènnidos in su Web a manera automàtica cun paràulas crae insertadas dae s'impitadore, e in ''portales web'', giassos web in ue est possìbile atzèdere a cantidades mannas de càbidos de su Web arratzados dae sos redatores de su portale web pro mèdiu de s'impreu de motores de chirca o subra seju de sos redatores de is sitos web.
== Posta in òpera ==
[[File:Internet2.jpg|thumb|Indiritzu Web in unu navigadore.]]
Su Web est postu in òpera pro mèdiu de un'impare de istandard. Is printzipales sunt:
* HTML (e derivados): su limbàgiu de markup impreadu pro iscrìere is pàginas web;
* HTTP: su protocollu de retze chi apartenet a su livellu de aplicatzione de su mollu ISO/OSI a sa base de su Web;
* URL: s'ischema de identificatzione de sos càbidos e de sos servìtzios de su Web.
=== Funtzionamentu ===
Sa bisione de una pàgina web incumentzat cumponende·nde s'indiritzu in sa casella apòsita de su [[navigadore web]] opuru faghende clic in unu [[ligòngiu ipertestuale]] presente in una pàgina web visualizada in antis o in àtera risursa che a esèmpiu unu messàgiu de [[posta eletrònica]]. Su navigadore a cussu puntu incumentzat una sèrie de messàgios pro comunicare cun su [[serbidore web]] chi acasàgiat cussa pàgina pro dda pòdere iscarrigare e ammustrare in s'ischermu.
A primu, sa portzione de nùmene de serbidore de s'URL est imbiada a su Sistema de nùmenes de domìniu (Domain Name System, DNS), base de datos globale e distribuida, chi torrat s'[[indiritzu IP]] de su giassu web o, mègius, de su serbidore web chi ddu cabet.
A custu puntu su navigadore podet pedire sa pàgina recherta dae s'impitadore impreende custu indiritzu. Su testu HTML de sa pàgina est rechertu pro primu e luego interpretadu dae su navigadore chi, si nche nd'at, recheret immàgines o àteros archìvios chi ant a serbire pro formare sa pàgina definitiva.
Una borta chi is documentos rechertos sunt istados retzidos, su navigadore formatat sa pàgina in s'ischermu sighende is definitziones HTML, CSS, o àteros limbàgios web. Ònni immàgine e àteras risorsas sunt achiridas pro prodùere sa pàgina web chi s'impitadore at a bìdere.
=== Web pro dispositivos mòbiles ===
Is elaboradores mòbiles, comente telefoneddos, tauleddas e assistentes personales (PDA) tenent netzessidades ispetziales: is ischermos sunt piticos, is lìnias podent èssere lentas, cun disponibilidade discontìnua e a bortas costos caros, sa potèntzia est bàscia e sa possibilidade de intrada de datos limitada, prus che totu pro s'incomodidade de iscrìere in unu tecladu piticu o a subra a un'ischermu a tocu. Pro permìtere sa navigatzione cun custos dispositivos, a fine de is annos '90 est istadu progetadu su standard WAP ([[Wireless Application Protocol]]). A pustis, sa diferèntzia intra elaboradores e dispositivos mòbiles s'est minimada, permitende·ddi de impreare is pròpiu tecnologias, cun s'agiudu de unu disìnniu responsivu (o adativu) de is pàginas web.<ref>{{Tzita libru|autore=Tanenbaum, Andrew S.|autore2=Wetherall, David J.|tradutore=Sabrina Gaito e Dario Maggiorini|tìtulu=Reti di calcolatori|url=https://www.worldcat.org/oclc/860630289|atzessu=2021-01-18|editzione=5. ed|data=2011|editore=Pearson|limba=en|pp=661-662|OCLC=860630289|ISBN=978-88-7192-640-7}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.html.it/pag/32821/cose-il-responsive-design/|tìtulu=Cos'è il responsive design|autore=Cesare Lamanna|situ=HTML.it|limba=it-IT|atzessu=2021-01-18}}</ref>
== Notas ==
<references />
== Bibliografia ==
* Vannevar Bush, ''[https://www.theatlantic.com/doc/194507/bush As We May Think]'', The Atlantic Monthly July 1945.
* {{Tzita libru|James|Gillies|Com'è nato il web|2002|Baldini & Castoldi|Milano}}
* Tim Berners-Lee, in collaboratzione cun Mark Fischetti, ''L'architettura del nuovo Web'', Milanu, [[Giangiacomo Feltrinelli Editore|Feltrinelli]], 2001.
* [https://www.w3.org/History.html A Little History of the World Wide Web], su w3.org, 1995.
{{Artìculu de su mese|maju|2020}}
[[Categoria:Internet]]
kr87yvc918nvhz7guw3y823bs71594r
Dii europea de is lìnguas
0
20149
186423
186380
2025-06-04T21:10:00Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186423
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}Su 26 cabudanni est stètia proclamada '''Dii europea de is lìnguas''' de su Cunsillu de Europa, cun s'amparu de s'[[Unione Europea|Unioni Europea]], su 6 de [[Nadale|idas]] de su 2001, a sa fini de s'annu europeu de is lìnguas, su 2001.<ref>{{Tzita web|url=https://www.sardiniapost.it/lapis/su-26-de-cabudanni-est-sa-di-europea-de-is-linguas/|tìtulu=Su 26 de cabudanni est sa Dì europea de is lìnguas|situ=Sardiniapost.it|data=2020-09-26|atzessu=2020-09-27}}</ref><ref name=":0">{{Tzita web|url=http://edl.ecml.at/Home/Whatisit/tabid/1760/language/it-IT/Default.aspx|tìtulu=Cos’è la Giornata Europea delle Lingue?|limba=it|atzessu=06.09.2015|dataarchìviu=2020-10-01|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20201001101733/https://edl.ecml.at/Home/Whatisit/tabid/1760/language/it-IT/Default.aspx|urlmortu=eja}}</ref>
Intra is obietivus generalis de sa Dii europea de is lìnguas ddoi at sa sensibilizatzioni apitzus de s'importu de s'imparu de is lìnguas po amellorai su plurilinguismu e sa cumprensioni interculturali, promovi sa diversidadi linguìstica de s'Europa e incoragiri su stùdiu de is limbas po totu sa vida<ref name=":0" />.
Cun s'ocasioni, est organizada una filera de acuntessimentus in totu s'[[Europa]], eventus po pipius, programas de arràdiu e televisioni, cuferèntzias. Is eventus non funt organizaus ni de su Cunsillu ni de s'Unioni europea, mancai custus agiudint cun unu contributu in dinari.
Ddoi at agiumai 225 lìnguas indìgenas in Europa – su 3% de is lìnguas mundialis. Sa parti manna de issas est de orìgini indoeuropea. In prus, cun s'arribu de imigraus e amparaus, su multilinguismu s'est amanniau. Sceti in [[Londra]] si fueddant 300 lìnguas.
Segundu unu sondàgiu europeu “Is europeus e is lìnguas insoru” (“Eurobarometro speciale 243”, friaxu 2006), su 56% de is citadinus europeus (Ue a 25 membrus) fueddat una lìngua diferenti de sa [[Limba mama|lìngua mama]] sua, su 28% est bonu a impreai duas lìnguas stràngias, su 38% connòscit s'[[Limba inglesa|inglesu]], su 14% connòscit su [[Limba frantzesa|francesu]] o su [[Limba tedesca|tedescu]]. S'europeu tìpicu chi fueddat prus lìnguas est unu studianti, unu manager o est nàsciu in unu paisu innui sa lìngua est diferenti de sa de is babus.S'Ue promovit una polìtica multilinguìstica. In s'atòbiu mannu de [[Bartzellona]] de su 2002, s'est postu s'obietivu de fai imparai a is pipius a su mancu duas lìnguas in edadi giòvuna<ref>{{Tzita web|url=http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/71025.pdf|tìtulu="Presidency Conclusions; March 2002" (Archiviau)|situ=web.archive.org|data=2012-02-05|limba=en|atzessu=2020-09-26|dataarchìviu=2012-02-05|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120205041113/http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/71025.pdf|urlmortu=eja}}</ref>.
S'Ue spendit prus de 30 millionis de èurus a s'annu po promovi s'imparu de is lìnguas e sa diversidadi linguìstica po mèdiu de is programas Socrates e Leonardo da Vinci<ref>{{Tzita web|url=http://comunidad-escolar.cnice.mec.es/727/info5.html|tìtulu=Información 5 COMUNIDAD ESCOLAR 727|situ=comunidad-escolar.cnice.mec.es|limba=es|atzessu=2020-09-26|dataarchìviu=2021-06-17|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210617075823/http://comunidad-escolar.cnice.mec.es/727/info5.html|urlmortu=eja}}</ref>, una polìtica incumentzada cun su programa ''Lingua'', in su 1990.<ref>{{Tzita web|url=https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/it/P_94_1|tìtulu=UN'ISTRUZIONE DI QUALITA PER TUTTI.LA COMMISSIONE PROPONE IL PROGRAMMA SOCRATES|situ=Cumissioni Europea|limba=it|atzessu=2020-09-26}}</ref>
== Riferimentus ==
<references />
== Càstia puru ==
* [[Die internatzionale de sa limba mama]]
== Acàpius de foras ==
* Giassu ofitziali: [http://edl.ecml.at/ Dii europea de is lìnguas 26 cabudanni]{{Ligàmene interrùmpidu}}
* Prus lìnguas prus afaris. Un'arrelata de sa Cumissioni Europea apitzus de economia e lìnguas in s'Unioni Europea [https://web.archive.org/web/20130309191716/http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/davignon_it.pdf 'Prus lìnguas prus afaris']
* Speciali Eurobarometro: [https://web.archive.org/web/20080911043727/http://ec.europa.eu/education/policies/lang/languages/barolang_en.pdf 'Is europeus e is lìnguas']
jnhv8zdg09oyxgic66j0ffmdy9h74ze
Nadia Murad
0
20341
186438
186035
2025-06-04T23:25:24Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186438
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}{{Biografia|nùmene=Nadia Murad Basee Taha|immàgine=Nadia Murad in Washington - 2018 (42733243785) (cropped).jpg|data_de_nàschida=1993|professione=Ativista po is deretus umanus|natzionalidade=Irachena|nobel=Paxi, 2018|etnia=Yazidi|logu_de_nàschida=Kocho|prèmios=Ambassadora po sa Dignidadi de is Scampaus a su tràficu de umanus;
Prèmiu Václav Havel;
Prèmiu Sakharov;
Prèmiu Nobel po sa Paxi;
Prèmiu Bambi.}}
'''Nadia Murad Basee Taha''' ([[limba araba|àrabu]]: نادية مراد باسي طه; [[Kocho]], 1993)<ref>{{Tzita web|url=https://ekurd.net/yazidi-nadia-murad-married-2018-08-20|tìtulu=Iraqi Yazidi human rights activist Nadia Murad gets married|sambenadu=By Editorial Staff|situ=Kurd Net - Ekurd.net Daily News|data=20 austu 2018|atzessu=29 cabudanni 2020|dataarchìviu=2019-01-03|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20190103133235/https://ekurd.net/yazidi-nadia-murad-married-2018-08-20|urlmortu=eja}}</ref> est un'ativista [[Iraq|Irachena]] [[Yazidi]] po is [[Deretos umanos|deretus umanus]]<ref>{{Tzita libru|autore=Murad|nùmene=Nadia|autore2=Krajeski|nùmene2=Jenna|tìtulu=The Last Girl: My Story of Captivity and My Fight Against the Islamic State|url=https://books.google.com/books?id=3ONzDQAAQBAJ&q=many+yazidis+consider+yazidis+both+an+ethnic+religious+identity&pg=PT27|data=7 santandria 2017|editore=Little, Brown Book Group|limba=en|ISBN=9780349009766}}</ref><ref name=":0">{{Tzita noas|nùmene=Haroon|sambenadu=Siddique|nùmene2=Ruth|sambenadu2=Maclean|url=https://www.theguardian.com/world/live/2018/oct/05/nobel-peace-prize-2018-live-updates|tìtulu=Nobel peace prize 2018 won by Denis Mukwege and Nadia Murad – as it happened|publicatzione=The Guardian|data=5 santugaine 2018}}</ref>. In su 2014, est stètia arrapiada de sa bidda sua Kocho e tènnia po tres mesis de su [[Istadu Islamicu|Stadu Islàmicu]].<ref name="Newsweek-Testimony-2016">{{Tzita noas|nùmene=Lucy|sambenadu=Westcott|url=http://www.newsweek.com/nadia-murad-isis-sex-slavery-yazidi-438421|tìtulu=ISIS sex slavery survivor on a mission to save Yazidi women and girls|publicatzione=[[Newsweek]]|data=19 martzu 2016|atzessu=22 cabudanni 2016}}</ref>
Murad est sa fundadora de sa Nadia's Initiative, un'organizatzioni dedicada a "agiudai a is fèminas e pipius vìtimas de [[genotzìdiu|genocìdiu]], atrocidadis de massa e tràficu de umanus a sanai e torrai a fraigai is vidas e comunidadis insoru".<ref name="FM">{{Tzita web|url=https://www.forbes.com/profile/nadia-murad/|tìtulu=Nadia Murad|situ=Forbes|atzessu=5 santugaine 2018}}</ref>
In su 2018, issa e Denis Mukwege ant gadangiau impari su [[Prèmiu Nobel]] po sa Paxi po "su sfortzu insoru po acabai cun s'impreu de sa viòlentzia sessuali comenti arma de gherra e cuntierra armada".<ref>{{Tzita web|url=https://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809|tìtulu=Announcement|situ=The [[Nobel Peace Prize]]|atzessu=2020-11-27|dataarchìviu=2018-10-05|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20181005154231/https://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809|urlmortu=eja}}</ref> Est sa primu irachena e Yazidi a gadangiai su Prèmiu Nobel.<ref>{{Tzita noas|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45759669|tìtulu=Nobel Peace Prize winner Nadia Murad|publicatzione=BBC News|data=5 santugaine 2018}}</ref>
In dii de donniasantu 2020, est un'abogada po is Obietivus de Svilupu Sostenìbili stabilèssius de sa Segreteria Generali de is [[ONU|Natzionis Unidas]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.unsdgadvocates.org/members|tìtulu=Members|nùmene=|situ=SDG Advocates|limba=en-US|atzessu=2020-11-26|dataarchìviu=2024-05-15|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20240515180533/https://www.unsdgadvocates.org/members|urlmortu=eja}}</ref>
== Giovunesa e catura de s'ISIS ==
Murad est nàscia in sa biddixedda de Kocho in su distretu de Sinjar, [[Iraq]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.thenational.ae/world/mena/who-is-the-nobel-peace-prize-2018-winner-nadia-murad-1.777517|tìtulu=Who is the Nobel Peace Prize 2018 winner Nadia Murad?|situ=The National}}</ref> de una famìlia de fatoris de sa minoria Yazidi.<ref name="UNTV-Testimony-2015">{{Tzita noas|nùmene=Nadia|sambenadu=Murad Basee Taha|url=http://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001|tìtulu=Nadia Murad Basee Taha (ISIL victim) on Trafficking of persons in situations of conflict – Security Council, 7585th meeting|publicatzione=[[United Nations Television]] (UNTV)|data=16 nadale 2015|atzessu=21 cabudanni 2016|dataarchìviu=2018-12-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20181226090928/http://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001|urlmortu=eja}}</ref> A s'edadi de 19 annus, Murad fiat una studianti candu su 15 Austu 2014<ref name="time">{{Tzita noas|nùmene=Charlotte|sambenadu=Alter|url=http://time.com/4152127/isis-yezidi-woman-slavery-united-nations/|tìtulu=A Yezidi Woman Who Escaped ISIS Slavery Tells Her Story|publicatzione=Time|data=20 nadale 2015|atzessu=18 nadale 2016}}</ref> unus cantu cumbatentis de su Stadu Islàmicu funt arribaus in sa bidda de Kocho e anti bociu a 600 personis, inclùdius ses fradis de Nadia, e ant pigau a is fèminas prus giòvunas comenti sciadas. Cussu annu, Murad fiat una de is prus de 6700 fèminas Yazidi chi su Stadu Islàmicu at fatu presoneras in Iraq.<ref name="UNTV-GoodwillAppointment-2016">{{Tzita noas|url=http://webtv.un.org/meetings-events/watch/appointment-ceremony-of-ms.-nadia-murad-basee-taha-as-unodc-goodwill-ambassador-for-the-dignity-of-survivors-of-human-trafficking-on-the-occasion-of-the-international-day-of-peace/5128825128001#full-text|tìtulu=Appointment Ceremony of Ms. Nadia Murad Basee Taha As UNODC Goodwill Ambassador for the Dignity of Survivors of Human Trafficking on the Occasion of the International Day of Peace|publicatzione=[[United Nations Television]] (UNTV)|data=16 cabudanni 2016|atzessu=21 cabudanni 2016|dataarchìviu=2018-12-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20181226090954/http://webtv.un.org/meetings-events/watch/appointment-ceremony-of-ms.-nadia-murad-basee-taha-as-unodc-goodwill-ambassador-for-the-dignity-of-survivors-of-human-trafficking-on-the-occasion-of-the-international-day-of-peace/5128825128001#full-text|urlmortu=eja}}</ref> Dd'ant tènnia comenti sciada in sa citadi de Mosul, scùtia, abruxada cun sigaretas e violada prus bortas. Est fuida candu s'arrapiadore suu at lassau sa domu aberta. Murad est istada acollida de una famìlia bixina, chi est arrennèscia a dda fai bessiri a scusi de s'àrea cuntrollada de su Stadu Islàmicu, permitendi-ddi de lompi a unu campu de refugiaus in Duhok, Regioni de Kurdistan.<ref>{{Tzita web|url=http://time.com/longform/nadia-murad-isis-refugee-omar-jabar/|tìtulu=He Helped Iraq's Most Famous Refugee Escape ISIS. Now He's the One Who Needs Help|sambenadu=Collard|nùmene=Rebecca|situ=[[Time (magazine)|Time]]|data=13 trìulas 2018|atzessu=11 santandria 2018}}</ref> Est bessida a foras de su territòriu de s'ISIS in is primus diis de cabudanni<ref name="lalibre">{{Tzita noas|nùmene=Christophe|sambenadu=Lamfalussy|url=http://www.lalibre.be/actu/international/la-sixieme-nuit-j-ai-ete-violee-par-tous-les-gardes-salman-a-dit-elle-est-a-vous-maintenant-54e9fd2a35701001a1dfe527|tìtulu=La sixième nuit j'ai été violée par tous les gardes, Salman a dit: elle est à vous maintenant|data=22 freàrgiu 2015}}</ref> o donniasantu 2014.
In friaxu 2015, at testimoniau s'esperièntzia sua a is giornalistas de su cotidianu belga ''La Libre Belgique'' candu biviat in unu cuntenidori po carrìngiu postu a domu in su campu de Rwanga.<ref name="lalibre"/> In su 2015, fiat una de is 1000 fèminas e pipius a si serbiri de unu programa de refugiu de su governu de [[Baden-Württemberg]], Germània, chi est bessida sa domu sua noa.<ref name="Time-Escaped-2015">{{Tzita noas|nùmene=Charlotte|sambenadu=Alter|url=http://time.com/4152127/isis-yezidi-woman-slavery-united-nations/|tìtulu=Yezidi Girl Who Escaped Isis Sex Slavery: Please Help Us|publicatzione=[[Time (magazine)|Time]]|data=20 nadale 2015|atzessu=19 cabudanni 2016}}</ref><ref name="Vice-Broadly-2016">{{Tzita noas|nùmene=Lara|sambenadu=Whyte|url=https://broadly.vice.com/en_us/article/every-part-of-me-changed-in-their-hands-former-isis-sex-slave-nadia-murad-speaks-out|tìtulu='Every Part of Me Changed in Their Hands': A Former ISIS Sex Slave Speaks Out|publicatzione=Broadly|data=18 freàrgiu 2016|atzessu=19 cabudanni 2016|dataarchìviu=2016-08-04|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20160804120000/https://broadly.vice.com/en_us/article/every-part-of-me-changed-in-their-hands-former-isis-sex-slave-nadia-murad-speaks-out|urlmortu=eja}}</ref>
== Carrera e ativismu ==
[[File:Vienna+25_Building_Trust_–_Making_Human_Rights_a_Reality_for_All_(28411536318).jpg|thumb|Arranconi de is deretus umanus in Vienna in su 2018: de manu manca a manu dereta: 1 ?? 2 Nadia Murad 3 Zeid Ra'ad Al Hussein 4 Karin Kneissl 5 Michael O'Flaherty 6 Hauwa Ibrahim 7 Max Schrems 8 Susana Chiarotti]]
Su 16 de Idas de su 2015, Murad at chistionau a su Cunsillu de Seguràntzia de is Natzionis Unidas in contu de tràficu de umanus e cunflitus. Custa est stètia sa primu borta chi su Cunsillu s'est atobiau po chistionai de tràficu de umanus.<ref name="UNTV-Testimony-2015"/><ref>{{Tzita noas|url=http://www.iraqpressagency.com/?p=175408&lang=ar|tìtulu=ظهورجريء للفتاة الازيديية نادية مراد ابكى اعضاءً في مجلس الامن وصفق لها الحاضرون|publicatzione=عراق برس|data=18 nadale 2015|atzessu=5 santugaine 2016|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20170804012507/https://www.iraqpressagency.com/?p=175408&lang=ar|dataarchìviu=4 austu 2017}}</ref> In calidadi de ambassadora, Murad at a pigai parti a acuntessimentus localis e globalis po fai connòsci is problemas de su tràficu de umanus e de is refugiaus.<ref name="WashingtonTimes-ClooneyMuradOverview-2016">{{Tzita noas|nùmene=Elise|sambenadu=Harris|url=http://www.washingtontimes.com/news/2016/sep/19/amal-clooney-takes-on-isis-at-un/|tìtulu=Amal Clooney, George's wife, takes on U.N. and ISIS|publicatzione=[[The Washington Times]]|data=19 cabudanni 2016|atzessu=22 cabudanni 2016}}</ref> Murad at ascurtau is testimònias de is vitimas de tràficu de umanus e [[genotzìdiu|genocìdiu]] me is comunidadis de refugiaus e scampaus.<ref name="NBC-ClooneyRepresentation-2016">{{Tzita noas|nùmene=Cynthia|sambenadu=McFadden|nùmene2=Jake|sambenadu2=Whitman|nùmene3=Hannah|sambenadu3=Rappleye|url=https://www.nbcnews.com/news/world/amal-clooney-takes-isis-clear-case-genocide-yazidis-n649126|tìtulu=Amal Clooney Takes on ISIS for 'Clear Case of Genocide' of Yazidis'|editore=[[NBC News]]|data=19 cabudanni 2016|atzessu=19 cabudanni 2016}}</ref>
In cabudanni de su 2016, s'abogada Amal Clooney at chistionau a s'Ofìtziu de Droga e Crìmini de is Natzionis Unidas a pitzus de sa decisioni de làmpadas 2016<ref name="NYTimes-YazidiGenocide-Clooney-2016">{{Tzita noas|nùmene=Cynthia|sambenadu=Allum|url=http://nytlive.nytimes.com/womenintheworld/2016/06/09/amal-clooney-to-represent-isis-survivor-nadia-murad-and-victims-of-yazidi-genocide/|tìtulu=Exclusive: Amal Clooney to represent ISIS survivor Nadia Murad and victims of Yazidi genocide|publicatzione=[[The New York Times]]|data=9 làmpadas 2016|atzessu=24 cabudanni 2016|dataarchìviu=2017-12-17|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20171217005331/http://nytlive.nytimes.com/womenintheworld/2016/06/09/amal-clooney-to-represent-isis-survivor-nadia-murad-and-victims-of-yazidi-genocide/|deadurl=yes}}</ref> de arrepresentai a Murad comenti clienti in un'atzioni legali contras a is cumandantis de s'ISIL.<ref name="WashingtonTimes-ClooneyMuradOverview-2016"/><ref name="NBC-ClooneyRepresentation-2016"/><ref name="People-ClooneyRepresentation-2016">{{Tzita noas|nùmene=Maria Mercedes|sambenadu=Lara|url=http://www.people.com/article/amal-clooney-nadia-murad-isis-trafficking-victim-video|tìtulu=Watch: Amal Clooney Reveals She and George Talked About the 'Risks' of Taking on ISIS – 'I Mean, This Is My Work'|publicatzione=[[People (magazine)|People]]|data=19 cabudanni 2016|atzessu=19 cabudanni 2016}}</ref> Clooney at definiu su genocìdiu, stupru e tràficu de s'ISIL comenti "burocratzia de su mali a mannesa industrali", descriendi-dda comenti mercau de sciaus chi esistit in lìnia e in [[Oriente Mèdiu|Orienti Mèdiu]], ativu ancora oi.<ref name="UNTV-GoodwillAppointment-2016"/> Murad at arriciu amanetzus sèrius po su traballu suu.<ref name="UNTV-Testimony-2015"/>
[[File:NadiaMuradPlakatLalish300916.JPG|thumb|Cartellu de Nadia Murad chistionendi a s'ONU in su tèmpiu Yazidi Temple de Lalish, [[Ninive|Ninawa]]]]
In cabudanni de su 2016, Murad at annuntziau sa Nadia's Initiative in s'interis de un'acuntessimentu acòlliu de Tina Brown in sa citadi de [[New York]]. S'idea est de fruniri assistèntzia a is vitimas de [[Genotzìdiu|genocìdiu]].<ref name="UncommonUnion-NadiasInitiative">{{Tzita web|url=http://uncommonunion.com/nadias-initiative/|tìtulu=Nadia's Initiative|situ=Uncommon Union|atzessu=9 santugaine 2016|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20170131081319/http://uncommonunion.com/nadias-initiative/|dataarchìviu=31 ghennàrgiu 2017}}</ref> In su pròpiu mesi, est stètia nominada Ambassadora de bona voluntadi po sa Dinnidadi de is scampaus a su tràficu de umanus de is Natzionis Unidas.<ref name="UNODC-GoodwillAmbassador-PostEvent-2016">{{Tzita web|url=https://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2016/September/human-trafficking-survivor-nadia-murad-named-unodc-goodwill-ambassador.html?ref=fs1|tìtulu=Human trafficking survivor Nadia Murad named UNODC Goodwill Ambassador|sambenadu=del Campo|nùmene=Carlos Gomez|situ=[[United Nations Office on Drugs and Crime]] (UNODC)|data=16 cabudanni 2016|atzessu=17 cabudanni 2016}}</ref>
Su 3 maju 2017, Murad at atobiau a [[Paba Frantziscu]] in [[Tzitade de su Vaticanu|Citadi de su Vaticanu]]. In s'interis de custu atòbiu, at "pediu un'agiudu po is Yazidis chi funt ancora pisoneris de s'ISIS, cuncordau su suportu de su Vaticanu po is minorias, arraxonau apitzus de sa possibilidadi de una regioni autònoma po is minorias me in Iraq, arregordau sa situatzioni de oi e is problemas chi is minorias religiosas depint afrontai me in Iraq e Sìria, a manera speciali is vìtimas e is sfollaus internus e is imigrantis.".<ref name="pope">{{Tzita web|url=http://www.nadiamurad.org/blog/2017/5/8/a-meeting-with-his-holiness-pope-francis|tìtulu=A Meeting with his Holiness Pope Francis|situ=nadiamurad.org|data=8 Maju 2017|atzessu=23 santugaine 2017|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20171028134504/http://www.nadiamurad.org/blog/2017/5/8/a-meeting-with-his-holiness-pope-francis|dataarchìviu=28 santugaine 2017}}</ref>
Unu lìbru de memòrias de Murad, ''The Last Girl: My Story of Captivity, and My Fight Against the Islamic State'', est stètiu publicau de Crown Publishing Group su 7 donniasantu 2017.<ref>{{Tzita web|url=http://www.nadiamurad.org/nadias-memoir/2017/8/17/the-last-girl|tìtulu=The Last Girl|situ=nadiamurad.org|data=17 austu 2017|atzessu=23 santugaine 2017|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20171227172859/http://www.nadiamurad.org/nadias-memoir/2017/8/17/the-last-girl|dataarchìviu=27 nadale 2017}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/nadiamuradbasee/status/922532535091040256|tìtulu=Annùntziu in Twitter|autore=Nadia Murad|situ=Twitter|limba=en|atzessu=2020-11-27}}</ref>
In su 2018, sa diretora Alexandria Bombach at prodùssiu su documentàriu ''On Her Shoulders'' (Apitzus de is palas suas) chi contat sa vida de Murad e s'ativismu suu.<ref>{{Tzita web|url=https://variety.com/2018/film/reviews/on-her-shoulders-review-1202679005/|tìtulu=Film Review: ‘On Her Shoulders’|autore=Jay Weissberg, Jay Weissberg|situ=Variety|data=2018-01-28|limba=en-US|atzessu=2020-11-27}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=David|sambenadu=Ehrlich|nùmene2=David|sambenadu2=Ehrlich|url=https://www.indiewire.com/2018/01/on-her-shoulders-review-nadia-murad-yazidi-sundance-2018-1201917595/|tìtulu='On Her Shoulders' Review: A Documentary About Yazidi Activist Nadia Murad Becomes an Essential Portrait of the Strength Required to Speak Up — Sundance 2018|publicatzione=IndieWire|data=20 ghennàrgiu 2018|atzessu=19 làmpadas 2019}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/on-her-shoulders-2018|tìtulu=On Her Shoulders Movie Review (2018) {{!}} Roger Ebert|sambenadu=Minow|nùmene=Nell|situ=www.rogerebert.com|atzessu=19 làmpadas 2019}}</ref>
In su 2019, Murad at chistionau a su segundu atòbiu mininsteriali annuali po sa promovidura de sa libertadi religiosa, <ref>{{Tzita web|url=https://www.state.gov/2019-ministerial-to-advance-religious-freedom/|tìtulu=2019 Ministerial to Advance Religious Freedom|editore=US Department of State}}</ref> de sa stòria sua e de is problemas chi su pòpulu Yazidis at afrontau me is giai cincu annus apustis de is atacus de su 3 austu 2014 e propostu unu "pranu de atzioni in cincu puntus" po binci is disafias chi afrontant me in Iraq.<ref>{{Tzita web|url=https://www.forbes.com/sites/ewelinaochab/2019/07/24/nadia-murad-explains-the-blueprint-to-help-religious-communities-in-iraq/|tìtulu=Nadia Murad Explains The Blueprint To Help Religious Communities In Iraq|autore=Ewelina U. Ochab|situ=Forbes|limba=en|atzessu=2020-11-27}}</ref> Murad fiat parti de una delegatzioni de scampaus a sa persecutzioni religiosa de totu su mundu chi ant contau s'esperièntzia insoru in s'atòbiu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.state.gov/biographies-of-survivors/|tìtulu=Biographies of Survivors|situ=United States Department of State|data=16 trìulas 2019|atzessu=2 austu 2019}}</ref> Comenti parti de sa delegatzioni, su 17 trìulas 2019, Murad at atobiau a su presidenti [[Donald Trump]], contendi-ddi sa stòria de sa pèrdida de una parti de sa famìlia sua, inclùdius sa mama e ses fradis e pedendi-ddi de fai càncua cosa.<ref>{{Tzita noas|sambenadu=Saffeya Ahmed|url=https://www.cnn.com/2019/07/19/politics/nobel-peace-price-yazidi-oval-office/index.html|tìtulu=Trump Oval Office exchange with Nobel Peace Prize winner highlights tension over immigration|publicatzione=CNN|data=19 trìulas 2019|atzessu=2 austu 2019}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=4F8ypz9D8u8|tìtulu=Ministerial To Advance Religious Freedom (Tuesday Part 2 of 3)}}</ref>
== Vida personali ==
In austu 2018, Murad s'est fidantzada cun Abid Shamdeen, ativista Yazidi po is deretus umanus.<ref>{{Tzita noas|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-45245173|tìtulu=Yazidi Islamic State survivor gets engaged|publicatzione=BBC News|data=20 austu 2018|atzessu=29 cabudanni 2020}}</ref> Is duus apustis si funt cojuaus.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Emily|sambenadu=Priborkin|url=https://www.american.edu/sis/news/20191216-isis-destroyed-his-community-now-he-advocates-for-survivors.cfm|tìtulu=ISIS Destroyed His Community—Now He Advocates for Survivors|publicatzione=American University|data=16 nadale 2019|atzessu=29 cabudanni 2020}}</ref>
== Prèmius e onorificèntzias ==
* 2016: Prima Ambassadora po sa Dignidadi de is Scampaus a su tràficu de umanus de is [[ONU|Natzionis Unidas]]<ref name="UNTV-GoodwillAppointment-2016"/><ref name="UNODC-GoodwillAmbassador-PreEvent-2016">{{Tzita noas|nùmene=Simone|sambenadu=Monasebian|url=http://www.unodc.org/unodc/en/press/releases/2016/September/nadia-murad-basee-taha-to-be-appointed-goodwill-ambassador-by-united-nations-office-on-drugs-and-crime-on-16-september.html|tìtulu=Nadia Murad Basee Taha to be appointed Goodwill Ambassador by United Nations Office on Drugs and Crime on 16th September|publicatzione=[[United Nations Office on Drugs and Crime]] (UNODC)|data=14 cabudanni 2016|atzessu=21 cabudanni 2016}}</ref>
* 2016: Prèmiu Václav Havel de su Cunsillu d'Europa po is [[Deretos umanos|Deretus Umanus]]<ref>{{Tzita web|url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=6344&lang=2|tìtulu=Václav Havel Human Rights Prize 2016 awarded to Nadia Murad|situ=PACE News|atzessu=5 santugaine 2018}}</ref>
* 2016: Prèmiu Sakharov po sa libertadi de pensada (impari cun Lamiya Haji Bashar)<ref name="Sakharov-BeatrizBecerra-2016">{{Tzita noas|url=http://beatrizbecerra.eu/2016/09/12/why-i-am-nominating-nadia-murad-for-sakharov-prize/|tìtulu=Why I am nominating Nadia Murad for Sakharov Prize|publicatzione=Beatriz Becerra|data=12 cabudanni 2016|atzessu=8 santugaine 2016}}</ref><ref name="EurActiv-Sakharov-2016">{{Tzita noas|nùmene=Beatriz|sambenadu=Becerra Basterrechea|url=https://www.euractiv.com/section/global-europe/opinion/yazidi-genocide-victims-deserve-european-parliament-prize/|tìtulu=Yazidi genocide victims deserve European Parliament prize|publicatzione=[[EurActiv]]|data=20 trìulas 2016|atzessu=8 santugaine 2016}}</ref><ref name="Sakharov-Reuters-2016">{{Tzita noas|url=https://www.reuters.com/article/us-eu-prize-idUSKCN12R14X?il=0|tìtulu=EU Parliament awards Sakharov prize to Yazidi women|data=27 santugaine 2016}}</ref>
* 2018: [[Prèmiu Nobel]] po sa Paxi (impari cun Denis Mukwege)<ref>{{Tzita noas|nùmene=Rukmini|sambenadu=Callimachi|nùmene2=Jeffrey|sambenadu2=Gettleman|nùmene3=Nicholas|sambenadu3=Kulish|url=https://www.nytimes.com/2018/10/05/world/nobel-peace-prize.html|tìtulu=Nobel Peace Prize Awarded to Denis Mukwege and Nadia Murad for Fighting Sexual Violence|publicatzione=The New York Times|data=5 santugaine 2018|atzessu=5 santugaine 2018}}</ref>
* 2019: Prèmiu Bambi<ref>{{Tzita web|url=https://www.rnd.de/medien/friedensnobelpreistragerin-nadia-murad-mit-bambi-geehrt-WJ6Z7R7DO4SOACR3QMKHOSLHO4.html|tìtulu=Friedensnobelpreisträgerin Nadia Murad mit Bambi geehrt|situ=landeszeitung.de|data=21 santandria 2019|atzessu=7 nadale 2019}}</ref>
== Òperas ==
* {{Tzita libru|autore=Nadia Murad|tìtulu=The Last Girl: My Story of Captivity, and My Fight Against the Islamic State|dataoriginale=7/11/2017|editore=Virago eBook|limba=en|ISBN=978-0-349-00974-2}}
* {{Tzita libru|autore=Nadia Murad|tìtulu=Ich bin eure Stimme: Das Mädchen, das dem Islamischen Staat entkam und gegen Gewalt und Versklavung kämpft|data=31/10/2017|editore=Knaur eBook|limba=de|ISBN=978-3-426-21429-9}}
== Filmografia ==
* Alexandria Bombach, ''On Her Shoulders'', 2018
== Riferimentus ==
<references />
== Ligòngius de foras ==
* [https://nadiasinitiative.org Nadia's Initiative]
* [https://twitter.com/NadiaMuradBasee Nadia Murad] in Twitter
* [http://www.yazda.org Yazda.org]
* [https://www.c-span.org/person/?nadiamurad Nadia Murad] in C-SPAN
* [https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2018/murad/facts/ Nadia Murad] in Nobelprize.org
[[Categoria:Premiados cun su Nobel]]
[[Categoria:Irachenos]]
[[Categoria:Deretos umanos]]
a33t02zy8wr7aoeoqon80647hgrprvv
Carl Sagan
0
20781
186422
183373
2025-06-04T20:48:43Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 0 fonte(es) e etichetende·nde 1 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186422
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}[[File:Carl Sagan Planetary Society.JPG|thumb|Carl Sagan]]
'''Carl Edward Sagan''' ([[New York]], 9 donniasantu [[1934]] – [[Seattle]], 20 idas [[1996]]) est stètiu un'astrònomu, spainadori sientìficu e autori de fantasièntzia [[Istados Unidos de Amèrica|stadunidensu]].
Est stètiu unu de is prus [[Astronomia|astrònomus]], astrofìsicus, astrobiòlogus e astrochìmicus famaus de su Noixentus. Ddus arregordant puru comenti spainadori sientìficu, scridori de [[Fantasientzia|fantasièntzia]] e epistemòlogu, comenti unu de is prus rapresentantis mannus de su sceticismu sientìficu.
In sa vida sua, Sagan at publicau in totali prus de 600 artìculus sientìficus e artìculus de spraxidura sientìfica e est stètiu autori, co-autori o editori de prus de 20 lìburus. Me is òperas suas at a fitianu apojau s'anàlisi scètica, s'umanèsimu seculari e su mètodu sientìficu. Est stètiu unu de is fundadoris de su Progetu SETI po sa circa de s abistesa extra-terrestri.
== Biografia ==
Carl Edward Sagan est nàsciu su 9 donniasantu [[1934]] in [[New York City|New York]], me in Brooklyn, de una famìlia [[Ebreos|ebràica]] de arrexinas [[Rùssia|russas]].<ref name="poundstone">{{Tzita libru|nùmene=William|sambenadu=Poundstone|tìtulu=Carl Sagan: A Life in the Cosmos|url=https://archive.org/details/carlsaganlifeinc00poun|annu=1999|editore=Henry Holt & Company|tzitade=New York|pp=363–364, 374–375|ISBN=0-8050-5766-8}}</ref>
At tentu una sorri, Carol, e sa famìlia at bìviu in unu apartamentu modestu acanta de s'[[Otzèanu Atlànticu|Ocèanu Atlànticu]], in Bensonhurst, unu bixinau de Brooklyn. Segundu Sagan su babbu e sa mama suus fiant Ebreus Riformaus, sa prus liberali de is tres currentis principalis de s'[[ebraismu]] modernu. Siat Carl siat sorri sua cuncordant chi su babbu insoru no osservàt meda sa traditzioni religiosa, mentris sa mama "''de seguru creiat in'' ''Deus'', e fiat ativa in su tèmpiu... e serbiat sceti petza ''kosher''".
Laureau in [[fìsica]], s'est specializau in astrofìsica in s'Universidadi de Chicago, innui at cunsighiu su Ph.D in su [[1960]]. In s'interis de su stùdiu, at passau tempus traballendi in su laboratòriu de su genetista Hermann Joseph Muller.
De su 1962 a su [[1962|1968]] at traballau in su Smithsonian Astrophysical Observatory me in Cambridge, [[Massachusetts]].
In sa Cornell University, Sagan at deretu apustis su Laboratòriu po is stùdius planetàrius e comenti docenti, at donau cursus de pensamentu crìticu finsas a sa morti sua. Mancai is scannus a disponimentu po dònnia semestri fessint sceti 20, custus curus contànt centenas de iscritus a s'annu. Apustis de sa morti de Sagan, is curus funt stètius cancellaus e ddus at torrau a incumentzai su Dr. Yervant Terzian sceti in su [[2000]].
Sagan fiat unu studiosu apassionau meda de is mistèrius de [[Marte (praneta)|Marte]]: su bisu mannu suu fiat su sbarcu de s'òmini in su Praneta Arrùbiu, chi fiat seguru chi podessit acuntessi in pressi.
Est stètiu punteri de s'esobiologia, consulenti de sa [[NASA]] po is prus missionis planetàrias americanas de importu e imbenteri de su progetu SETI. Est stètiu issu, impari cun [[Frank Drake]], a fai ponni in sa sonda Pioneer 10 sa targa famada chi portat su "saludu" de su gèniri umanu a intelligèntzias alienas chi dd'agatessint elaborendi-ndi su messàgiu in informatzionis elementaris chi membrus de un'arratza extra-terrestri iant a podi cumprendi, e finsas de su Voyager Golden Rècord, prus cumplessu e carrigau me is sondas de su Programma Voyager.
[[Iscritore|Scridori]] primorosu e cunferentzieri sientìficu, at bintu in su 1978 su Prèmiu Pulitzer po su sàgiu cun ''The Dragons of Eden: Speculations on the Evolution of Human Intelligence''.
In su [[1980]] at fundau cun Bruce Murray e Louis Friedman sa ''Planetary Society'', una sotziedadi chena fini de lùcuru, cun sa punna de ispirai is pòpulus de sa Terra a esplorai àterus mundus, cumprendi su nostu, e circai vida in àteru logu. S'organizatzioni arregollit oi prus de 100.000 membrus amantiosus de aventuras spatzialis e de s'esploratzioni de su [[Sistema Solari]]. S'est ocupada in prus de creai unu [[Phoenix Mars Lander|DVD]] chi cuntenit finsas unu messàgiu de Carl Sagan a abisiteris martzianus, chi po imoi s'agatat in sa sonda [[Phoenix Mars Lander|Phoenix]], aterrada asuba de Marte in su maju de su [[2008]].
Est mortu su 20 de idas [[1996]] me in su Fred Hutchinson Cancer Research Center de [[Seattle]] de prumoniti, a s'edadi de sesantaduus annus, a pustis de una batalla longa e difìcili contra a unu cancru emàticu, sa mielodisplasia, chi at bòfiu puru tres trapiantus de maoddu òsseu. Su corpus suu est interrau me in su Lakeview Cemetery de Ithaca.
== Arresurtaus sientìficus ==
Me is annus sessanta e setanta at collaborau cun sa NASA po is missionis de is programas Mariner, Voyager e Viking.
Su contributu de Sagan est stètiu de importu mannu po sa scoberta de is temperaduras artas de su terrenu de su praneta Vènere; segundu Sagan su terrenu de [[Vènere (praneta)|Vènere]] fiat sicu e callenti meda, a s'imbressi de sa màgini de unu paradisu galanu chi àterus pensadoris iant imaginau. Studiendi is emissionis arràdiu de [[Vènere (praneta)|Vènere]], Sagan at cumprèndiu chi in su praneta ddoi est una temperadura superfitziali de giai 500°C, dèpida de seguru a s'efetu serra mannu, arresurtau cunfirmau in su [[1962]] de sa sonda NASA Mariner 2, chi Sagan etotu iat collaborau a progetai.
Sagan est sètiu intra is primus a ipotisai chi asuba de una de is lunas de [[Saturnu (praneta)|Saturnu]], [[Titanu (astronomia)|Titanu]], ddoi podessint essi ocèanus cun cumpostus lìcuidus, e chi asuba de Europa, una luna de su praneta [[Giove (praneta)|Giove]], ddoi fessint ocèanus de àcua lìcuida asuta de una crosta grussa de astra. Custu iat a donai a Europa sa possibilidadi de ospitai formas de vida.<ref>S parti manna de is circas de Sagan in s'àmbitu de sa sièntzia de is pranetas est resùmia de William Poundstone. Sa biografia de Sagan a òpera de Poundstone includit una lista de 8 pàginas de is artìculus sientìficus de Sagan publicaus de su [[1957]] a su [[1998]]. Informatzionis aptzus de su traballu sientìficu de Sagan derivant de is artìculus principalis de circa. Esempru: Sagan, C., Thompson, W. R., and Khare, B. N. ''[[Titan: A Laboratory for Prebiological Organic Chemistry]]'', Accounts of Chemical Research, volume 25, page 286 (1992). S'agatat unu comentu apitzus de custu artìculu in contu de [[Titanu (astronomia)|Titano]] in [http://www.daviddarling.info/encyclopedia/T/Titanprebiotic.html The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight].</ref> S'esistèntzia asuta de s'astra de Europa de un'ocèanu de àcua est stètia cunfirmada de sa sonda Galileu.
Sagan, pensendi a sa chistioni de sa possibilidadi chi sa vida extra-terrestri si potzat agatai a discansu in su spàtziu, at progetau una sèrie de esperimentus me is ùrtimus annus otanta impreendi is trastus de sa sonda Galileu etotu de acumpriri in s'interis de sa primu propassada in bòlidu de sa Terra de sa missioni in su mesi de idas de su [[1990]]. Apustis de s'achirimentu e s'elaboratzioni de is datus, Sagan at fatu una publicatzioni in s'arrevista Nature in su [[1993]] innui at presentau is arresurtaus de is esperimentus formulendi is "''critèrius de Sagan po sa vida''", chi sa sonda Galileu apustis at agatau, est a nai:<ref>{{Tzita publicatzione|autore=C. Sagan, W. R. Thompson, R. Carlson, D. Gurnett, C. Hord|annu=1993|tìtulu=A search for life on Earth from the Galileo spacecraft|rivista=Nature|volume=365|pp=715 - 721|doi=10.1038/365715a0}}</ref>
* assupamentu forti de luxi in s'estremidadi arrùbia de su spetru visìbili (pruschetotu asuba de is [[Continenti (Geografia)|continentis]]), causada de s'assupamentu de sa clorofilla in sa fotosìntesi de is matas.
* assupamentu in su spetru de s'ossìgenu molecolari, comenti arresurtau de s'atividadi de is matas.
* assupamentu in su spetru de s'infrarrùbiu provocau de su metanu in cantidadi de 1 micro[[mole]] po mole.
* trasmissioni de undas arràdiu moduladas a banda strinta, chi no podint acudi de peruna orìgini naturali.
Sagan in prus at contribuidu a arresolvi s'enigma de sa fumantza arrùbia osservada asuba de [[Titanu (astronomia)|Titanu]], cumprendendi chi fiat fata de molèculas orgànicas cumplessas chi proint in su terrenu de sa luna de [[Saturnu (praneta)|Saturnu]]. At contribuiu cun àteras ideas chi tocant is atmosferas de [[Vènere (praneta)|Vènere]] e [[Giove (praneta)|Giove]] e su ciclu stagionali asuba de [[Marte (praneta)|Marte]]. Sagan at stabilèssiu chi s'atmosfera de Vènere est callenti e densa meda, cun pressionis chi crescint in manera progressiva finas a su terrenu.
Cunsideràt su calentamentu globale dèpidu a s'efetu serra comenti a un'amanetzu sèmpiri prus mannu creau de s'Òmini, pretzisu a su svilupu naturali de Vènere comenti praneta caldiau, malu a ddoi bivi, po mèdiu de un'efetu serra fuiu a su controllu.
Sagan comentisisiat est prus famau po sa circa sua apitzus de possìbili esistèntzia de vida extra-terrestri e civiltadis alienas, inclùidas produtzionis sperimentalis de amminoàcidus partendi de [[Cumpostu chìmicu|cumpostus chìmicus]] simpris po efetu de un'aparada a is radiatzionis, sperimentus chi ammentant meda su de Miller-Urey po s'atzioni anàloga de is scàrrigas elètricas de su sperimentu e de is radiatzionis<ref>{{Tzita web|url=http://www.bartelby.com/65/sa/Sagan-Ca.html|tìtulu=Sagan, Carl Edward|autore=The Columbia Encyclopedia|editore=Columbia University Press|atzessu=2 maju 2007}}</ref> me is cumproaduras de Sagan. Partendi de custus presupostus, innui gràtzias a s'atzioni de scàrrigas elètricas in sa formatzioni de amminoàcidus orgànicus, Sagan e su collega suu Edwin Ernest Salpeter de sa Cornell University ant spricuau apitzus de sa possibilidadi de vida me is nuis de [[Giove]], sendi chi s'atmosfera de su giganti gassosu est arrica de molèculas orgànicas. Is tres organismus ipotèticus asuba de Giove funt stètius definius de Sagan e Salpeter de pari a pari "galligiadori", "sparafundadoris" e "cassadoris" (in lìngua inglesa, ''floaters'', ''sinkers'' e ''hunters''), e funt stètius immaginaus che creaduras pretzisas a bullucas mannas meda chi si movint po propulsioni, boghendi s'èliu atmosfèricu.<ref name="salgan">{{Tzita publicatzione|autore=C. Sagan, E. E. Salpeter|annu=1976|tìtulu=Particles, environments, and possible ecologies in the Jovian atmosphere|rivista=The Astrophysical Journal Supplement Series|volume=32|pp=633–637|doi=10.1086/190414}}</ref><ref name="life.jup">{{Tzita web|url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/J/Jupiterlife.html|tìtulu=Jupiter, life on|editore=Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy & Spaceflight|atzessu=9 martzu 2007|dataarchìviu=2012-02-10|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120210170824/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/J/Jupiterlife.html|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.nerdface.it/floaters-sinkers-e-hunters-la-vita-su-giove-secondo-carl-sagan|tìtulu=Floaters, Sinkers e Hunters: la vita su Giove secondo Carl Sagan|atzessu=2020-07-26|dataarchìviu=2020-07-26|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20200726211344/https://www.nerdface.it/floaters-sinkers-e-hunters-la-vita-su-giove-secondo-carl-sagan|deadurl=yes}}</ref>
Impari cun is collegas J. B. Pollack e R. M. Goldstein at fatu stùdius radar de importu apitzus de su praneta [[Marte (praneta)|Marte]]. De su stùdiu de sa variatzioni osservada de sientziaus medas de su colori de su terrenu de Marte, Sagan at concruidu chi custa variatzioni de colori no fiat stagionali o dèpida a su ciclu de sa vegetatzioni comenti medas creiant, ma de mudamentus de su prùinu causau de temporadas de arena.
=== Àterus arresurtaus ===
[[File:Pioneer_plaque.svg|thumb|Sa Placa de sa Pioneer 10]]
==== Placas de is Pioneer ====
Est stètiu Sagan impari cun [[Frank Drake]] a fai ponni in sa sonda Pioneer 10 sa targa famada. Si tratàt de figuras disinnadas asuba de placas comemorativas in [[allumìniu]] anodizau cun [[Oro|oru]] chi funt stètias postas asuba de is sondas ''Pioneer 10'' e ''Pioneer 11'', de pari a pari in su 1972 e in su [[1972|1973]], in s'eventualidadi chi is duas sondas fessint agatadas de èssiris extra-terrestris.<ref name="MfE">{{Tzita web|url=https://www.sciencemag.org/content/175/4024/881|tìtulu=A Message from Earth|autore=|editore=sciencemag.org|data=|atzessu=12 trìulas 2012}}</ref> Custas placas amostant is màginis nudas de un'òmini e una fèmina, cun sìmbulus vàrius a oru chi depint fruniri informatzionis in contu de s'orìgini de is sondas, comenti: sa transitzioni iperfini po càmbiu de spin de s'idrògenu nèutru, su nùmeru binàriu unu, sa positzioni de su [[Soli]] relativa a su centru de sa galàssia, unu diagrama schemàticu de su [[sistema solari]] e a ùrtimu, a palas de is figuras de is umanus, est rapresentadu su cuntornu de sa sonda Pioneer in sa pròpiu scala, aici sa mannesa de is umanus podit essi deduida mesurendi sa navedda.
Is sondas ''Pioneer'' funt stètius is primus ogetus fatus de umanus a biagiai concas a is regionis esternas de su [[sistema solari]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.nasa.gov/centers/ames/missions/archive/pioneer.html|tìtulu=The Pioneer Missions|editore=NASA|data=26 martzu 2007|atzessu=7 austu 2012|dataarchìviu=2011-06-29|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110629033952/https://www.nasa.gov/centers/ames/missions/archive/pioneer.html|urlmortu=eja}}</ref> Is targas funt fissadas afaci de is suportus de is antennas in una positzioni chi ddas amparat de s'erosioni de su prùinu interstellari.
In su [[1977]] ant fatu sa pròpriu cosa cun su Discu de oru de is Voyager (Voyager Golden Rècord), elaborendi unu messàgiu prus complessu arregistrau in unu discu fissau a is sondas Voyager, chi cuntenit sonus e filmaus.
==== Discu de oru de is Voyager ====
[[File:The_Sounds_of_Earth_-_GPN-2000-001976.jpg|thumb|Su Voyager Golden Record]]
Su ''Discu de oru de is Voyager'' est unu discu po grammòfonu insertau me is duas sondas spatzialis de su Programma Voyager, incumentzau in su [[1977]], chi cuntenit sonus e màginis arratzadas po arrapresentai sa variedadi de vida e cultura de sa [[Terra]]. Est pensau po calisisiat forma de vida extra-terrestri o po s'umanidadi de su benidori chi ddu potzat agatai. Sa sonda Voyager at a impreai 40.000 annus po arribai acanta de un'àteru steddu.
[[File:The_Sounds_of_Earth_Record_Cover_-_GPN-2000-001978.jpg|left|thumb|Cobertedda de su Voyager Golden Rècord cun is istrutzionis po ''ligi'' is arregistratzionis.]]
Sa probabilidadi chi siat agatau de calincunu est pitica meda, cunsiderata s'estensioni de su spàtziu interistellari. Un'agatada sua de una civiltadi allena at a podi acuntessi in unu benidori a tesu meda. S'imbiu suu est difatis prus una faina simbòlica chi no una tentada bera de comunicai cun formas de vida extra-terrestris.
Sagan est stètiu su presidenti de su comitau chi at sceberau is càpius de is arregistratzionis chi is sondas de su Programa Voyager ant bitiu cun sei in unu discu arregistrau de ràmini e placau de oru (su [[Voyager Golden Record]]) chi cuntenit màginis e sonus de sa [[Terra]]. Is istrutzionis po ligi is arregistratzionis funt trapadas asuba de sa cobertedda de su discu, miticoi "calincunu dd'agatessit". Su discu cuntenit una variedadi de 115 màginis e unu nùmeru mannu de sonus naturalis, comenti is chi funt prodùsius de undas, de su bentu, de tronus e boxis de animalis, comenti a su cantu de [[Aves|pillonis]] e su de is balenas. Cun custus est stètia posta mùsica de culturas e èpocas diferentis, saludus de bividoris de sa Terra in 55 [[Limbas|lìnguas]] e unu messàgiu de su presidenti de is [[Istados Unidos de Amèrica|U.S.A.]] Jimmy Carter e de su Segretàriu generali de is [[ONU|Natzionis Aunidas]] Kurt Waldheim. Apustis de is crìticas arricias de sa NASA in contu de s'insertada me is placas de su programma Pioneer de sa màgini de unu corpus de òmini e de fèmmina nuus, s'agentzia spatziali no at permìtiu a Sagan de ndi ponni àterus. Is saludus in lìnguas diferentis incumentzant cun s'acàdicu, fueddau de is Assiris unus 5.000 annus a oi, e acabant cun sa [[Lingua wu|Limba wu]], fueddada oindii in [[Cina]].
==== Su Pale Blue Dot ====
{{Torra a|Pale Blue Dot}}
[[File:Pale_Blue_Dot_(uitsnede).png|thumb|Pale Blue Dot]]
Sagan at abetiau cun sa NASA po otenni de is sondas Voyager is màginis [[Ritratu de famìlia (Voyager)|Ritratu de Famìlia]] e [[Pale Blue Dot]], fatas de sa sonda Voyager 1 chi afigurant de pari a pari su [[sistema solari]] e sa [[Terra]]. In sa foto pigada de sa sonda a ses milliardus de chilòmetrus a tesu de s'òrbita de Plutone, sa [[Terra]] est amostada comenti a unu "puntu asulu pàllidu".
== Àteras fainas ==
=== Spainadura sientìfica e literadura ===
Sagan tentiat talentu mannu po sa spainadura, chi poniat a servìtziu de sa sièntzia e de is progetus chi issu sighiat.
S'abilidadi de Sagan in su trasmiti is ideas suas at permìtiu a medas de cumprendi mellus su cosmu. Intra su [[1978]] e su [[1980]], cun sa collaboratzioni de sa pobidda Ann Druyan e de Steven Soter, at scritu, prodùsiu e presentau ''Cosmos'', documentàriu televisivu in treixi capìtulus de sa PBS.
''Cosmo'' coberriat un'impari mannu de argumentus sientìficus chi andant de s'orìgini de sa vida a sa prospetiva de su logu nostu in s'Universu. Sa sèrie est stètia posta in direta sa prima borta de sa PBS in su [[1980]], bincendi un'Emmy e unu Peabody Award. De insandus est stètia trasmìtia in prus de 60 paisus e bida de prus 500 millionis de personis, faendi-ndi su programa prus biu de sa stòria de sa PBS.<ref>{{Tzita web|url=http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/sagan_carl.html|tìtulu=Carl Sagan|editore=EMuseum@Minnesota State University|atzessu=8 santugaine 2009|dataarchìviu=2010-05-28|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20100528213538/http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/sagan_carl.html|deadurl=yes}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www.cosmolearning.com/documentaries/cosmos/|tìtulu=CosmoLearning Astronomy|editore=CosmoLearning|atzessu=8 santugaine 2009|dataarchìviu=2012-05-29|urlarchìviu=https://archive.is/20120529135421/http://www.cosmolearning.com/documentaries/cosmos/|urlmortu=eja}}</ref>
Sagan in prus at scritu lìurus de spainadura sientìfica, comenti: ''Cosmos'' chi aprofundit unus cantu temas de sa sèrie TV omònima e chi est bessiu su prus lìburu bèndiu de spainadura sientìfica publicau in [[Limba inglesa|inglesu]]; ''The Dragons of Eden: Speculations on the Evolution of Human Intelligence'', chi at bintu unu Prèmiu Pulitzer; ''Broca's Brain: Reflections on the Romance of Science''<ref>{{Tzita web|url=http://science.discovery.com/convergence/cosmos/bio/bio.html?clik=fsmain_feat3|tìtulu=Meet Dr. Carl Sagan|editore=The Science Channel|atzessu=2 maju 2007|dataarchìviu=2007-05-18|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070518042909/http://science.discovery.com/convergence/cosmos/bio/bio.html?clik=fsmain_feat3|deadurl=yes}}</ref>''.'' Sagan at scritu finsas su romanzu de fantasièntzia ''Contact'', innui s'imàginat chi siat arriciu unu messàgiu alienu bènniu de su steddu Vega, e chi custu donit s'inghitzu a unu progetu internatzionali po fraigai su sistema de trasportu descritu in su messàgiu. Sagan no at bìviu finas a biri in su 1997 sa trasposidura cinematogràfica de su romanzu suu, chi at bintu su Prèmiu Hugo in su [[1997|1998]] in sa categoria po sa mellus rapresentatzioni dramàtica.
In su 1994 at scritu sa sighidura de ''Cosmos'', ''Pale Blue Dot'': ''A Vision of the Human Benidoras in Space'', chi in su [[1994|1995]] est stètiu sinnalau comenti primorosu de su ''New York Times'', Sagan at scritu in prus una presentada po su campioni de bèndidas de Stephen Hawking ''A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes''. Sagan fiat connotu, in prus chi po is òperas suas de spainadura sientìfica, po su traballu suu po amellorai sa cumprensioni de sa sièntzia po su pùblicu e po s'opinioni sua in contu de su sceticismu sientìficu e contra a is pseudo-sièntzias.
[[File:Sagan_large.jpg|thumb|Carl Sagan acanta de unu mollu de su ''lander'' de is sondas ''Viking''.]]
Me is ùrtimus annus suus, Sagan at amparau sa creatzioni de un'organizatzioni po sa circa de ogetus acanta de sa Terra (NEO, asteròidis, [[Coudu|cometas]], e àterus) chi dd'iant a podi corpiri.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Tom|sambenadu=Head|wkautore=Tom Head|tìtulu=Conversations With Carl Sagan|annu=2006|editore=University Press of Mississippi|pp=86–87|ISBN=1-57806-736-7}}</ref> Candu ant cunsillau sa creatzioni de bombas nuclearis fortis de impreai pro cambiai s'òrbita de custus ogetus, Sagan at propostu su "''Dilema de sa cansada''": chi nosu creaus sa capatzidadi de desviai un'asteròidi a largu de sa Terra, duncas creaus finsas sa capatzidadi de desviai un'asteròidi concas a sa Terra - frunendi a malintentzionaus un'''ordìnniu de s'apocalissi''.<ref>{{Tzita publicatzione|nùmene=Carl|sambenadu=Sagan|annu=1994|tìtulu=Long-Range Consequences of Interplanetary Collisions|rivista=Issues in Science and Technology|volume=Vol X|nùmeru=Number 4|sambenadu2=Ostro}}</ref><ref>''Pale Blue Dot'' - capitolo 18, The Marsh of Camarina</ref>.
=== Pacifismu antinucleari ===
A giòvunu at pigau parti a unu stùdiu, su Project A119, po s'impreu de un'arma nucleari asuba de sa [[Luna]].
Su pensamentu mannu de Sagan apitzus de su spèrdiu potentziali de sa civiltadi umana in un'olocàustu nucleari dd'at fatu bessiri prus ativu in polìtica, pruschetotu in s'oposidura a s'afortiamentu de sa cursa a is armas nuclearis asuta de su presidenti [[Ronald Reagan]].
In su peus momentu de sa [[Gherra frida]] Sagan fiat interessau a su sfortzu po informai a su pùblicu apitzus de is efetus de una gherra nucleari candu unu mollu matemàticu de su clima at sugeriu chi unu scàmbiu nucleari mannu iat ai pòtziu sciusciai s'echilìbriu dilicau chi permitit sa vida in sa Terra (ierru nucleari).<ref>Turco RP, [[Owen Toon|Toon OB]], Ackerman TP, Pollack JB, Sagan C. ''[[Climate and smoke: an appraisal of nuclear winter]],'' [[Science]], volume 247, pages 166-176 (1990). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=11538069&dopt=Abstract PubMed abstract] [https://links.jstor.org/sici?sici=0036-8075%2819900112%293%3A247%3A4939%3C166%3ACASAAO%3E2.0.CO%3B2-V JSTOR] acàpiu a su testu de s'artìculu. Carl Sagan at arrexonau apitzus de sa parti sua in su dibatu polìticu in contu de s'ierru nucleare e de su càrculu suu sballiau de unu sfriamentu globali causau de is fogus de sa Prima Gherra de su Golfu in su lìburu suu, ''The Demon-Haunted World.''</ref>
In su martzu [[1983]], [[Ronald Reagan|Reagan]] at annuntziau unu progetu multimilliardàriu de defensa contra a unu possìbili atacu nucleari sovièticu, sa Strategic Defense Initiative, connotu comenti "Gherras stellaris". Sagan s'est postu contra a custu progetu, narendi chi fiat impossìbili a svilupai unu sistema cun sa precisioni bòfia, inùtili mancari caru poita ca si podiat superai a discansu cus sistemas prus baratus e concruendi chi su fàbricu de unu sistema de difesa de aici iat ai destabilizau s'echilìbriu nucleari intra [[Istados Unidos de Amèrica|Stadus Aunius]] e [[Unione Sovietica|Unioni Soviètica]], sciuscendi sa possibilidadi de unu disarmu nucleari.
=== Anniosticismu ===
Sagan fiat scrèdulu in tema de [[Religione|religioni]]. In un'artìculu famau suu, ''Ddoi at unu dragu in sa cocera mia'', amonestendi contra is finalismus fàcilis e sa pretesa de bolli crei a càncua cosa sceti poita ca no fait a ndi cumproai s'inesistèntzia; po mèdiu de sa stòria de un'òmini chi narat de tenni un'animali mitològicu in su garaxi chi no lassat arrastu perunu po essi agatau, acrarat chi cun custas sterrinas s'iat a podi cumproai calichisiat cosa. Sagan arrepetit duncat chi su deveri de sa proa tocat a su chi afirmat s'esistèntzia de càncua cosa e no a chini ddu denegat ([[Bertrand Russell]] iat giai descritu su problema in sa teorìa famada sua de sa Teiera de Russell), arrexonamentu basau apitzus de su cuncetu [[Karl Popper|poperianu]] de ''farsificabilidadi'' de una teoria.
Sagan at scritu a fitianu in contu de sa religioni e su raportu chi portat cun sa sièntzia, espressendi su sceticismu suu apitzus de su cuntzetu comunu de Deus<ref>{{Tzita libru|nùmene=Carl|sambenadu=Sagan|tìtulu=Broca's brain : reflections on the romance of science|url=http://archive.org/details/brocasbrainrefle0000saga|atzessu=2021-06-15|data=1979|editore=New York : Ballantine Books|ISBN=978-0-345-31312-6}}</ref>:
{{Tzitatzione|Calincunu pensat chi Deus siat unu patriarca mannu mannu cun sa peddi crara, cun sa barba longa e arba, chi seit asuba de una trona in calincunu furrungoni de su celu, arregistrendi s'arruta de dònnia cruculeu. Àterus - comenti Baruch Spinoza e Albert Einstein - cunsìderant Deus pruschetotu sa summa totali de is leis fìsicas chi descriint s'universu. No connòsciu nisciuna proa cumbincidora po unu patriarca antropomorfu controllendi de calicunu puntu de osservatzione celesti is destinus umanus, ma iat a essi unu machìmini a negai s'esistèntzia de leis fìsicas|3=Some people think God is an outsized, light-skinned male with a long white beard, sitting on a throne somewhere up there in the sky, busily tallying the fall of every sparrow. Others—for example Baruch Spinoza and Albert Einstein—considered God to be essentially the sum total of the physical laws which describe the universe. I do not know of any compelling evidence for anthropomorphic patriarchs controlling human destiny from some hidden celestial vantage point, but it would be madness to deny the existence of physical laws.|limba=en}}
Mancai scrèntili in contu de religione, Sagan at sèmpiri negau de essi [[Ateismu|àteu]], narendi chi:
{{Tzitatzione|... essi seguru de s'esistèntzia o de sa no esistèntzia de Deus mi parint ambas seguridadis "estremas" in contu de un'argumentu aici arricu de dudas e incertesas de m'ispirai meda pagu seguridadi, in beridadi.|3=..to be certain of the existence of God and to be certain of the nonexistence of God seem to me to be the confident extremes in a subject so riddled with doubt and uncertainty as to inspire very little confidence indeed.|limba=en}}
Sagan si naràt anniòsticu.<ref>{{Tzita publicatzione|autore=Head, Tom|tìtulu=Conversations with Carl|rivista=Skeptic|volume=13|nùmeru=1|pp=32–38}} estratto da {{Tzita libru|curadore=Head, Tom|tìtulu=Conversations with Carl Sagan|annu=2006|editore=University of Mississippi Press|ISBN=1-57806-736-7}}</ref>
=== Sagan e s'ufologia ===
Sagan fiat interessau a is arrelatas apitzus de is UFO, assumancu de su [[1964]], candu nd'at arrexonau cun Jacques Vallée.<ref name="westrum">{{Tzita libru|nùmene=Ron|sambenadu=Westrum|tìtulu=UFOs and abductions: Challenging the Borders of Knowledge|url=https://archive.org/details/ufosabductions00davi|annu=2000|editore=University Press of Kansas|tzitade=Lawrence, Kansas|pp=30–55|capìtulu=Limited Access: Six Natural Scientists and the UFO Phenomenon|ISBN=0-7006-1032-4}}</ref> Mancai scrèdulu po is arrespustas straordinàrias a sa chistioni UFO, Sagan pensàt chi is sientziaus iant ai dèpiu studiai custu "fenòmenu", assumancu po s'ìnteressu de su pùblicu in s'argumentu.
Stuart Appelle, studiosu de su fenòmenu UFO e de is rapimentus alienus, osservat chi Sagan "at scritu a fitianu in contu de is chi issu cunsideràt faddinas lògicas e empìricas de sa chistioni UFO e de is rapimentus alienus. Sagan arrefudàt una spricadura extra-terrestri a su fenòmenu UFO, ma creiat chi esistiant benefìtzius siat empìricus siat pedagògicos chi beniant de su stùdiu apitzus de is UFO, e chi duncas su sugetu fiat un'argumentu legìtimu de stùdiu."<ref>{{Tzita libru|nùmene=Stuart|sambenadu=Appelle|tìtulu=UFOs and abductions: Challenging the Borders of Knowledge|url=https://archive.org/details/ufosabductions00davi|annu=2000|editore=University Press of Kansas|tzitade=Lawrence, Kansas|pp=7–30|capìtulu=Ufology and Academia: The UFO Phenomenon as a Scholarly Discipline|ISBN=0-7006-1032-4}}</ref>
In su 1966 Sagan est bessiu membru de sa Cummissioni Ad Hoc po sa Revisioni de su Progetu Blue Book, s'imbistigu apitzus de is UFO de s'U.S. Air Force. Sa cumissioni at averiguau chi su Progetu Blue Book fiat carestosu comenti stùdiu sientìficu e at arrecumandau s'istitutzioni de unu progetu de circa universitàriu po analisai su fenòmenu UFO in manera sientìfica. S'arresurtau est stètiu sa creatzioni de sa Cumissioni Condon (1966–1968), ghiada de su fìsicu nucleari Edward Condon, chi in s'arrelatu finali at nau chi is UFO, chena de fai contu de ita podiant essi deaberus, no fiant un'amenatza a sa seguràntzia natzionali.
Su sotziòlogu americanu Ron Westrum at scritu chi "Su puntu prus artu de su tratamentu de sa chistioni UFO a banda de Sagan est stètiu su cunvènniu de s'AAAS de su [[1969]]. Is participadoris ant apòrriu una variedadi manna de opinionis apitzus de s'argumentu, includendi espertus de UFO comenti James McDonald e J. Allen Hynek e puru scrèdulus comenti is astrònomus William Hartmann e Donald Menzel. Sa lista de is arreladoris fiat echilibrada, e custu atòbiu est acontèssiu gràtzias a Sagan, mancai Edward Condon apat fatu pressioni contrària".<ref name="westrum"/> Cun su fìsicu Thornton Page, Sagan at publicau is testus de is cunferèntzias fatas a su cunvènniu, e de is debatas chi funt sighidas, in su [[1972]] cun su tìtulu ''UFOs: A Scientific Debate''. Unus cantu lìburus de Sagan (e finsas un'episòdiu de ''Cosmos'') esàminant sa chistioni de is UFO, chi segundu Sagan teniant bisura in parti religiosa po calincunu de su pùblicu.
Prus bortas me is scritus suus Sagan at argumentau chi sa possibilidadi chi un'astronavi extra-terrestri bìsitit sa Terra est pitica meda. Comentisisiat, Sagan creiat possìbili s'ipòtesi chi is pensamentus po sa [[Gherra frida|Gherra Frida]] iant contribuiu a intzulli unus cantu guvernus a trampai a is tzitadinus in contu de is UFO, e chi "calincunu arrelatu e anàlisi apitzus de is UFO, e forsis paperis grais, siant stètius fatus segretus a su pùblicu chi pagat is contus ... est tempus chi custus documentus siant declassificaus e postus a disponimentu de totus." Sagan at nau perou chi no ddoi fiat nisciuna evidèntzia forti chi is alienus apant mai bisitau sa Terra, ni oi ni de diora.<ref>Sagan, 1996: 81-96, 99-104</ref>
==== Progetu SETI ====
Sagan stètiu unu de is fundadoris de su progetu ''SETI'', [[acrònimu]] de Search for Extra-Terrestrial Intelligence (Circa de abistesa extra-terrestri), unu progetu dedicau a sa circa de vida, e pruschetotu vida intelligenti, in su cosmu po mèdiu de rilevamentus arràdiu e òticus.
Sagan creiat chi segundu s'ecuatzioni de Drake fadessit a suponni s'esistèntzia de civiltadis extra-terrestris medas; sa farta de inditus chi cunfirmant custa ipòtesi (paradossu de Fermi) dda interpretàt comenti dèpida a su tèrmini L de s'ecuatzioni, su tempus chi passat intra candu una civiltadi incumentzat a produsi undas arràdiu, e duncas bessit "visìbili", a candu morit, ipotisendi chi is civiltadis tecnològicas acabant sciuscendi-si chitzi a solas, incapas po incuinamentu, gherra nucleari o subrapopulamentu.
Custus cunsiderus dd'ant fatu impenniai a spainai in mesu a su pùblicu sa cunsièntzia e su perìgulu de is mèdius e cumportamentus chi sa genia umana podiat impreai po sperdi a sola, sperendi de podi evitai custu destinu.
Su SETI s'òcupat finsas de s'imbiu a su spàtziu de messàgius concas a civiltadis extra-terrestris ipotèticas, comenti a su messàgiu famau de Arecibo. Custa tentada de circa de vida extra-terrestri dd'at atirau unas cantu crìticas, comenti sa de su psicòlogu Jack Catran<ref>Lionel Rolfe, Fat Man on the Left, Los Angeles, California Classics Books, 1998</ref>.
=== Erèntzia ===
[[File:Phoenix_mini-DVD_on_Mars.jpg|thumb|Su DVD in sa sonda Phoenix est incapas sa prus erèntzia spetziali de Sagan.]]
Apustis de sa morti de Sagan ddoi funt stètias dèdicas vàrias e sighiduras de su traballu suu.
Su film de su [[1997]] ''Contact'', basau apitzus de s'omònimu romanzu de Sagan e acabau apustis de sa morti sua, acabat cun sa dèdica "For Carl".
Nick Sagan, unu de is fillus de Carl Sagan, at scritu unus cantu episòdius de s'universu de ''Star Trek'', In s'episòdiu ''Terra Prime'' de sa sèrie ''Star Trek'': Enterprise funt amostaus is arrestus de su rover Sojourner, parti de sa missioni Mars Pathfinder, cun una targa chu portat una citatzioni de Sagan: "Calisisiat s'arrexoni po essi asuba de Marte, seu cuntentu chi tui ddoi siast, e m'iat a praxi a essi inguni cun tegus."
Steve Squyres, unu studianti de Sagan, at condùsiu su grupu chi at fatu aterrai asuba de Marte is rover Spirit e Opportunity in su [[2004]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/mer/070628/squyres.html|tìtulu=Biography on NASA|atzessu=2021-06-15|dataarchìviu=2022-02-01|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220201001508/https://www.nasa.gov/mission_pages/mer/070628/squyres.html|urlmortu=eja}}</ref>
In su [[2014]] su formau de ''Cosmo'' est torradu a incumentzai e est bessiu ''Cosmos: A Spacetime Odyssey'', presentau de Neil deGrasse Tyson, unu de is dischentis de Sagan, chi est ammentau prus bortas me is episòdius e chi dd'ant dedicau sa sèrie<ref>{{Tzita publicatzione|nùmene=Neil deGrasse|sambenadu=Tyson|data=2014-03-09|tìtulu=Cosmos: A Spacetime Odyssey|editore=Cosmos Studios, Fuzzy Door Productions, National Geographic Channel|limba=en|atzessu=2021-06-16|url=https://www.imdb.com/title/tt2395695/|nùmene2=Stoney|sambenadu2=Emshwiller|nùmene3=Piotr|sambenadu3=Michael}}</ref>.
In su 2015 sa banda symphonic metal Nightwish at publicau sa cantzoni Sagan comenti dèdica a Carl Sagan<ref>{{Tzita web|url=https://www.nuclearblast.com/en/music/band/news/details/3859349.70948.nightwish-release-new-album-episode.html|tìtulu=NIGHTWISH RELEASE NEW ALBUM EPISODE|situ=Nuclear Blast|data=2015-04-30|limba=en|atzessu=2021-06-16|dataarchìviu=2021-06-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210624195956/https://www.nuclearblast.com/en/music/band/news/details/3859349.70948.nightwish-release-new-album-episode.html|urlmortu=eja}}</ref>.
==== Su DVD in sa sonda Phoenix ====
S'assòtziu Planetary Society fundau de Sagan at assentau unu DVD chi est stètiu acapiau a su lander Phoenix, aterrau auba de [[Marte (praneta)|Marte]] in su [[2008]]. Portat un'arregorta multimediali de literadura e de arti chi pertocat su praneta arrùbiu e ddi narant ''Visions from Mars''<ref>[http://www.planetary.org/programs/projects/messages/vom.html Visions of Mars: A Message to the Future]</ref>.<ref>{{Tzita web|url=http://www.planetary.org/programs/projects/messages/phoenix_dvd.html|tìtulu=The Phoenix DVD <!--creato automaticamente, da ricontrollare manualmente -->|data=|atzessu=|dataarchìviu=2007-02-08|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070208192921/http://www.planetary.org/programs/projects/messages/phoenix_dvd.html|urlmortu=eja}}</ref> Intra is òperas ddoi funt su testu de ''The War of the Worlds'' de H.G. Wells, ''Mars as the Abode of Life'' de Percival Lowell cun una mapa de is canalis de Marte, ''The Martian Chronicles'' de Ray Bradbury e ''Green Mars'' de Kim Stanley Robinson. Ddoi at puru messàgius po bisitadoris martzianus benidoris, comenti is chi Sagan matessi e Arthur C. Clarke ant scritu. Su DVD est fatu de unu materiali pensau po arresisti a is cunditzionis climàticas de Marte, a manera de arreguai is datus po centenas (e mancai millenas) de annus.
== Òperas ==
* ''Planets'' (LIFE Science Library) (cun Jonathon Norton Leonard e is curadoris de ''Life''), Time, Inc., 1966
* ''Intelligent Life in the Universe'', Random House, 1966, cun I.S. Shklovskii
* ''UFO's: A Scientific Debate'' (cun Thornton Page), Cornell University Press, 1972
* ''Communication with Extraterrestrial Intelligence'', MIT Press, 1973
* ''Mars and the Mind of Man'' (cun autoris vàrius), Harper & Row, 1973
* ''Cosmic Connection: An Extraterrestrial Perspective'', cun [[Jerome Agel]], Anchor Press, 1973
* ''Other Worlds'', Bantam Books, 1975
* ''Murmurs of Earth: The Voyager Interstellar Record'' (cun autoris vàrius), Random House
* ''The Dragons of Eden: Speculations on the Evolution of Human Intelligence'', Ballantine Books, 1978
* ''Broca's Brain: Reflections on the Romance of Science'', Ballantine Books, 1979
* ''Cosmos'', Random House, 1980
* ''The Cold and the Dark: The World after Nuclear War'' (cun autoris vàrius), Sidgwick & Jackson, 1985
* ''Comet'', coautori Ann Druyan, Ballantine Books, 1985
* ''Contact'', ibid., Simon and Schuster, 1985
* ''A Path Where No Man Thought: Nuclear Winter and the End of the Arms Race'' (cun Richard Turco), Random House, 1990
* ''Shadows of Forgotten Ancestors: A Search for Who We Are'' (cun Ann Druyan), Ballantine Books, 1993
* ''Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space'', Random House, 1994
* ''The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark'', Ballantine Books, 1996
* ''Billions and Billions: Thoughts on Life and Death at the Brink of the Millennium'', con Ann Druyan, Ballantine Books, 1997
* ''The Varieties of Scientific Experience: A Personal View of the Search for God'', a incuru de Ann Druyan, 1985 Gifford lectures, Penguin Books HC, 2006
== Prèmius ==
* In su 1974 at bintu su Prèmiu Klumpke-Roberts<ref name="klumpke">{{Tzita web|url=http://www.astrosociety.org/about-us/past-recipients-of-the-klumpke-roberts-award/|tìtulu=Past Klumpke-Roberts Recipients|editore=Astronomical Society of the Pacific|atzessu=6 santugaine 2017|dataarchìviu=2015-09-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20150923175634/http://www.astrosociety.org/about-us/past-recipients-of-the-klumpke-roberts-award/|deadurl=yes}}</ref>.
* In su 1978 at bintu unu prèmiu Pulitzer<ref>{{En}} [http://www.pulitzer.org/awards/1978 1978 Winners]</ref>
* In su 1980 at arriciu sa '''Medàllia Rittenhouse'''<ref>{{En}} [http://www.rittenhouseastronomicalsociety.org/Pages/rasmedalrecipients.htm Rittenhouse Medal Award] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170923050715/http://www.rittenhouseastronomicalsociety.org/Pages/rasmedalrecipients.htm |date=2017-09-23 }}</ref>.
* In su 1981 at arriciu sa '''Ralph Coats Roe Medal'''<ref>{{En}} [https://www.asme.org/about-asme/get-involved/honors-awards/achievement-awards/ralph-coats-roe-medal Ralph Coats Roe Medal]</ref>.
* In su 1981 at arriciu s'AHA's Humanist of the Year award.
* In su 1985 at arriciu su '''Prèmiu Honda'''.
* In su 1990 at bintu sa '''medàllia Oersted'''<ref>{{En}} [http://www.aapt.org/Programs/awards/oersted.cfm Oersted Medal]</ref>.
* In su 1991 at arriciu sa '''Medàllia UCLA'''.
* In su 1991 at arriciu s''''Harold Masursky Award for Meritorious Service to Planetary Science'''.<ref>{{En}} [http://dps.aas.org/prizes/masursky Harold Masursky Award for Meritorious Service to Planetary Science]</ref>
* In su 1994 dd'ant donau sa '''Public Welfare Medal'''.
* In su 1994 at bintu su '''The Isaac Asimov Award'''<ref>{{En}} [http://www.csicop.org/si/show/sagan_honored_with_csicop_award/ Carl Sagan: The Isaac Asimov Award] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181221182613/https://www.csicop.org/si/show/sagan_honored_with_csicop_award |date=2018-12-21 }}</ref>.
* In su 2013 at bintu, apustis mortu, su '''Solstice Awards'''<ref>{{En}} [http://www.sfwa.org/2013/03/2013-solstice-awards/ Solstice Awards]</ref>.
Ddoi at finsas prèmius cun su nòmini suu:
* su '''Prèmiu Carl Sagan po sa cumprensioni pùblica de sa sièntzia'''
* su '''Carl Sagan Memorial Award'''<ref>{{En}} [http://www.astronautical.org/awards/sagan Carl Sagan Memorial Award]</ref>
* su '''Carl Sagan Medal for Excellence in Public Communication in Planetary Science'''<ref>{{En}} [http://dps.aas.org/prizes/sagan Carl Sagan Medal for Excellence in Public Communication in Planetary Science]</ref>
* su '''Carl Sagan Award for Excellence in Teaching'''.
* su '''Carl Sagan Prize for Science Popularization'''<ref>{{En}} [http://wonderfest.org/sagan-prize/ Carl Sagan Prize for Science Popularization]</ref>.
Dd'ant dedicau un'asteròidi, 2709 Sagan e unu crateri de atumbada de 95 km de diàmetru acanta de s'ecuadori martzianu portat su nòmini suu.<ref>{{En}} [http://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/5276 Sagan]</ref>
A su lander de sa Mars Pathfinder dd'ant postu, in onori suu, '''Carl Sagan Memorial Station'''.
== Filmografia ==
=== Televisioni ===
* Cosmos (''Cosmos''), documentàriu televisivu in trèixi episòdius, produsiu de PBS.
== Riferimentus ==
<references />
== Ligàminis esternus ==
* {{Tzita web|url=https://carlsagan.com/|tìtulu=Giassu ofitziali|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.sapere.it/enciclopedia/Sagan,+Carl.html|tìtulu=Carl Sagan|limba=it}}
* {{Tzita web|url=https://www.britannica.com/biography/Carl-Sagan|tìtulu=Carl Sagan in sa Enciclopedia Britànnica|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.sf-encyclopedia.com/entry/sagan_carl|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=226265|tìtulu=Carl Sagan|limba=en|atzessu=2021-06-16|dataarchìviu=2021-05-08|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210508033424/https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=226265|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=https://openlibrary.org/works/OL450295A|tìtulu=Òperas de Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?1503|tìtulu=Biografia de Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.goodreads.com/author/show/10538|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.fantascienza.com/catalogo/NILF14641|tìtulu=Biografia de Carl Sagan|limba=it}}
* {{Tzita web|url=https://www.discogs.com/it/artist/1622298|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://musicbrainz.org/artist/5d63a48c-16fc-4515-be15-c97bf0b3e396|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://genius.com/artists/Carl-sagan|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.imdb.com/Name?nm0755981|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.allmovie.com/artist/p62590|tìtulu=Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.tv.com/people/carl-sagan/|tìtulu=Carl Sagan|limba=en|deadurl=eja|atzessu=2021-06-16|dataarchìviu=2020-02-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20200222020434/http://www.tv.com/people/carl-sagan/}}
* {{Tzita web|url=http://astrocultura.uai.it/personaggi/sagan.htm|tìtulu=Sagan in Astrocultura|limba=it}}
* {{Tzita web|url=http://www.torinoscienza.it/personaggi/apri?obj_id=496|tìtulu=Sagan in su portali Torinoscienza|limba=it|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap961226.html|tìtulu= Astronomy Picture of the Day : Carl Sagan|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.vdrsyd.com/planet/baloney.html|tìtulu=Carl Sagan's baloney detection kit|limba=en}}
{{Artìculu de su mese|nadale/idas|2022}}
[[Categoria:Biografias]]
[[Categoria:Astronomos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
qs5wb1zu11y5plehmiwbai9wrvrz6wj
Cuntierra:Nadia Murad
1
21024
186439
186036
2025-06-04T23:25:25Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186439
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Austu 2021) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmenes esternos in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=172565 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas: *Archìviu https://web.archive.org/web/20171217005331/http://nytlive.nytimes.com/womenintheworld/2016/06/09/amal-clooney-to-represent-isis-survivor-nadia-murad-and-victims-of-yazidi-genocide/ annantu a http://nytlive.nytimes.com/womenintheworld/2016/06/09/amal-clooney-to-represent-isis-survivor-nadia-murad-and-victims-of-yazidi-genocide/
. Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu[[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|talk]]) 23:23, 9 Aus 2021 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178546 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181005154231/https://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809 annantu a https://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 09:34, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Austu 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181097 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181226090954/http://webtv.un.org/meetings-events/watch/appointment-ceremony-of-ms.-nadia-murad-basee-taha-as-unodc-goodwill-ambassador-for-the-dignity-of-survivors-of-human-trafficking-on-the-occasion-of-the-international-day-of-peace/5128825128001 annantu a http://webtv.un.org/meetings-events/watch/appointment-ceremony-of-ms.-nadia-murad-basee-taha-as-unodc-goodwill-ambassador-for-the-dignity-of-survivors-of-human-trafficking-on-the-occasion-of-the-international-day-of-peace/5128825128001
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:30, 14 Aus 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Nadale 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=182454 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181226090928/http://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001 annantu a http://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 04:16, 6 Nad 2023 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Cabudanni 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=184883 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20240515180533/https://www.unsdgadvocates.org/members annantu a https://www.unsdgadvocates.org/members
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 05:30, 27 Cab 2024 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Abrile 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186035 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20160804120000/https://broadly.vice.com/en_us/article/every-part-of-me-changed-in-their-hands-former-isis-sex-slave-nadia-murad-speaks-out annantu a https://broadly.vice.com/en_us/article/every-part-of-me-changed-in-their-hands-former-isis-sex-slave-nadia-murad-speaks-out
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:06, 6 Abr 2025 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Nadia Murad]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186438 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20190103133235/https://ekurd.net/yazidi-nadia-murad-married-2018-08-20 annantu a https://ekurd.net/yazidi-nadia-murad-married-2018-08-20
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:25, 5 Làm 2025 (CEST)
docfeueg2n6948abq6zwu1knbvv1rag
Cuntierra:Tristan da Cunha
1
21117
186445
178617
2025-06-05T00:45:21Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186445
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Austu 2021) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 2 ligàmenes esternos in [[Tristan da Cunha]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=172782 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas: *Archìviu https://web.archive.org/web/20080118090500/http://erewhon.ticonuno.it/riv/speciali/tristan/tristan.htm annantu a http://erewhon.ticonuno.it/riv/speciali/tristan/tristan.htm
*Archìviu https://web.archive.org/web/20081019201359/http://www.sthelena.se/tristan/500/tdc500.htm annantu a http://www.sthelena.se/tristan/500/tdc500.htm
. Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu[[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|talk]]) 00:30, 10 Aus 2021 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 2 ligàmene(s) esternu(os) in [[Tristan da Cunha]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178616 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://archive.today/20120630225124/http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_history.html annantu a http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_history.html
*Archìviu https://archive.today/20110629155952/http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_longboat.html annantu a http://www.btinternet.com/~sa_sa/tristan_da_cunha/tristan_longboat.html
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 15:50, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Tristan da Cunha]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186444 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20070222174935/http://www.sthelena.se/miles/books_on_TdC.htm annantu a http://www.sthelena.se/miles/books_on_TdC.htm
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:45, 5 Làm 2025 (CEST)
nl8w0qisumwj6qgrrx7801aegq8x9xe
John de Lancie
0
21254
186431
186385
2025-06-04T22:19:14Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186431
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{s}}
[[File:John de Lancie Photo Op GalaxyCon Richmond 2019.jpg|thumb|De Lancie in su [[2019]]]]
'''John Sherwood de Lancie, Jr.''' ([[Philadelphia]], [[Pennsylvania]], 20 martzu [[1948]]), est un'[[attore|atore]] [[Istados Unidos de Amèrica|istadunidensu]].
Est connotu prus che totu pro àere interpretadu su personàgiu de Q in s'universu fanta-sientìficu de ''[[Star Trek]]'', pro àere donadu sa boghe a Discord in ''My Little Pony: Friendship Is Magic'' e pro su personàgiu de Donald Margolis in sa sèrie famada [[Breaking Bad]].
==Ligàmenes esternos==
* {{Tzita web|url=https://delancie.com/|tìtulu=Situ ufitziale|limba=en|atzessu=2021-09-27|dataarchìviu=2021-01-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210123030427/https://delancie.com/|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=https://www.imdb.com/Name?nm0209496|tìtulu=John de Lancie|limba=en}}
[[Categoria:Biografias]]
[[Categoria:Attores]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
0ekyufks6j5augn2y6n4q25nm0ankru
Telegram
0
21751
186440
185615
2025-06-05T00:33:16Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 2 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186440
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}
{{Programma
|Nùmene = Telegram
|Logotipu = <!-- Wikidata -->
|MannàriaLogotipu =
|Ischermada = <!-- Wikidata -->
|MannàriaIschermada =
|Isvilupadore = ''Telegram FZ LLC''
|ÙrtimaVersione =
|SistemaOperativu =
|Limbàgiu =
|Casta = [[Messageria istantànea]]
|Litzèntzia = [[Programma propietàriu]] (serbidore),
<br />[[GNU GPL]]2 (aplicatzione cliente)
|ProgrammaLìberu=eja
|Limba = A prus limbas
|SituWeb = <!--wikidata-->
}}
'''Telegram''' est unu servìtziu de [[messageria istantànea]] de Telegram LLC, sotziedade a responsabilidade limitada cun sede in [[Dubai]], fundada dae s'imprendidore russu Pavel Durov.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/faq#q-where-is-telegram-based|tìtulu=Telegram F.A.Q.|atzessu=22 martzu 2020}}</ref><ref name="TelegramFAQ">{{Tzita web|url=https://telegram.org/faq#q-who-are-the-people-behind-telegram|tìtulu=Telegram FAQ|data=9 austu 2015}}</ref> Is [[Cliente (informàtica)|clientes]] ufitziales de Telegram sunt distribuidos comente a programma lìberu pro [[Android]], [[Linux]], [[iOS]], [[Mac OS X|MacOS]] e [[Microsoft Windows|Windows]].<ref name="teleapps">{{Tzita web|url=https://telegram.org/apps|tìtulu=applicazioni ufficiali di Telegram|data=6 freàrgiu 2014}}</ref>
Is funtziones printzipales de Telegram sunt s'iscàmbiu de messàgios de testu intra duos impitadores o in grupu finas a 200 000 partetzipantes, mutidas vocales e video-mutidas codificadas puntu-puntu, messàgios vocales, vìdeu-messàgios, fotografias, vìdeus, adesivos e [[Archìviu (informàtica)|archìvios]] de cale si siat tipu finas a 2 GB<ref>{{Tzita web|url=https://core.telegram.org/techfaq#q-why-did-you-go-for-a-custom-protocol|tìtulu=FAQ for the Technical Inclined|atzessu=25 cabudanni 2016}}</ref><ref name="telegram-faq">{{Tzita web|url=https://telegram.org/faq/it|tìtulu=Telegram F.A.Q.|atzessu=25 cabudanni 2016}}</ref>. Pro mèdiu de is canales est fintzas possìbile sa trasmissione in direta de àudiu/vìdeu e testu a totu is membros. In prus, est possìbile a impostare unu temporizadore pro s'eliminatzione automàtica de unu messàgiu una borta chi su destinatàriu dd'at bidu.
== Istòria ==
Telegram est istadu fundadu in su [[2013]] dae is frades Nikolaj e Pavel Durov, fundadores de sa retze sotziale [[Rùssia|russa]] VK<ref name="telegram-faq"/>. Is fundadores ant annuntziadu chi sa sotziedade Telegram LLC est un'organizatzione chene punna de lucru non ligada a VK e cun sede in Dubai.<ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/telegram/status/436971517835223041|tìtulu=Tweet by Telegram|data=21 freàrgiu 2014|atzessu=12 freàrgiu 2018}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/telegram/status/436970499454029824|tìtulu=Tweet by Telegram|data=21 freàrgiu 2014|atzessu=12 freàrgiu 2018}}</ref> Nikolaj at creadu su protocollu MTProto, a sa base de Telegram, mentras Pavel at frunidu amparu finantziàriu e infrastruturas pro mèdiu de su fundu suo ''Digital Fortress''.<ref>{{Tzita web|url=https://www.reuters.com/article/idUS74722569420130830|tìtulu=Russia’s Zuckerberg launches Telegram, a new instant messenger service|editore=Reuters|data=30 austu 2013|atzessu=12 freàrgiu 2018}}</ref> Su 24 freargiu [[2014]] unu fork de Telegram chi respetat sa filosofia ''FOSS'' est istadu agiuntu a [[F-Droid]].<ref name="android-f-droid">{{Tzita web|url=https://f-droid.org/repository/browse/?fdid=org.telegram.messenger|tìtulu=Telegram|atzessu=25 cabudanni 2016|dataarchìviu=2016-08-19|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20160819005337/https://f-droid.org/repository/browse/?fdid=org.telegram.messenger|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://f-droid.org/wiki/page/org.telegram.messenger|tìtulu=org.telegram.messenger|data=24 freàrgiu 2014|atzessu=12 freàrgiu 2018|dataarchìviu=2020-11-12|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20201112001549/https://f-droid.org/wiki/page/org.telegram.messenger|urlmortu=eja}}</ref>
Telegram teniat su progetu de criptodinari suo, TON, ma su 12 maju [[2020]], su fundadore Pavel Durov nd'at annuntziadu s'abbandonu.<ref>{{Tzita web|url=https://telegra.ph/What-Was-TON-And-Why-It-Is-Over-05-12|tìtulu=What Was TON And Why It Is Over|autore=Pavel Durov|data=12 maju 2020|atzessu=13 maju 2020}}</ref>
Su 23 de idas 2020, Durov at annuntziadu chi sa prataforma est lòmpida a 500 milliones de impitadores mensiles ativos, faghende sa gestione de is [[Serbidore (informàtica)|serbidores]] cara meda. Pro custu, incumentzende dae su [[2021]] at a èssere insertada publitzidade a intro de s'aplicatzione. Segundu su fundadore de su progetu, issas no ant a istorbare s'esperièntzia de s'usuàriu.
=== Istatìsticas ===
Su 12 ghennàrgiu [[2021]] s'aplicatzione est arribada a 500 milliones de impitadores ativas pro mese. Pavel Durov at assotziadu custu resurtadu a su fatu chi 25 milliones de impitadores noos si siant iscritos in s'ìnteri de is 72 oras in antis, abbandonende [[WhatsApp]] pro neghe de is cunditziones noas suas de impreu.<ref>{{Tzita noas|autore=ANSA|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/tecnologia/software_app/2021/01/13/con-cambio-privacy-whatsapp-boom-telegram-25-mln-utenti_04c2201d-c783-4b4b-961a-6ca768558ed9.html|tìtulu=Con cambio privacy Whatsapp boom Telegram, +25 mln utenti|publicatzione=[[ANSA]]|data=13 ghennàrgiu 2021}}</ref>
== Piessìnnios ==
Is [[Cliente (informàtica)|clientes]] ufitziales de Telegram sunt programmas lìberos. Su còdighe de orìgine de su [[Serbidore (informàtica)|serbidore]] imbetzes no est istadu publicadu e no est progetadu pro permìtere de istantargiare una retze pro frunire in manera autònoma custu servìtziu de [[Messageria istantànea|messageria]]<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/faq/it#d-posso-far-funzionare-telegram-con-il-mio-server|tìtulu=Telegram F.A.Q.|atzessu=21 nadale 2014}}</ref>.
=== Is messàgios e s'impitadore ===
Is messàgios imbiados sunt codificados e sarvados in sa retze ''cloud'' de Telegram. Custu faghet a manera chi is messàgios siant a disponimentu in ònnia dispositivu in ue s'impitadore impreat su servìtziu, chene bisòngiu de nde tènnere còpias non codificadas in àteros servìtzios comente [[Google Drive]], comente acontesset pro àteras app che Whatsapp. Incumentzende dae su 24 martzu 2019, est istada introduida una funtzionalidade noa chi permitit de eliminare messàgios imbiados e retzidos chene làcanas de tempus e chene lassare rastros pro ambos membros de una tzarrada.<ref>{{Tzita web|url=https://www.money.it/Telegram-cancellare-eliminare-messaggi-chat-app-spia|tìtulu=Telegram: come cancellare tutti i messaggi e chat da qualunque dispositivo}}</ref>
Cando s'impitadore si registrat, podet seberare si permìtere a àteros de ddu chircare insertende su nomìngiu seberadu. Custa funtzione permitit de chircare s'impitadore in Telegram chene connòschere su nùmeru suo de telèfonu.
Dae sa versione 3.9, faghet a modificare is messàgios imbiados finas a duas dies a pustis de s'imbiu.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/edit|tìtulu=Edit Messages, New Mentions and More}}</ref>
=== Is tzarradas ===
[[File:Telegram_secret_chat_-_en.png|alt=Un invito a partecipare ad una chat segreta.|left|thumb|Un'invitu a partetzipare a una tzarrada segreta.]]
* '''Tzarradas ''cloud'' (clàssicas)''': sa tzarrada impreat una codìfica cliente-serbidore, est a nàrrere chi is comunicatziones de su dispositivu cun su serbidore sunt codificadas. Su resonu abarrat duncas sarvadu in su serbidore de Telegram<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/privacy#cloud-chats|tìtulu=Telegram Privacy Policy|atzessu=20 ottobre 2017}}</ref> pro pòdere èssere sincronizadas in prus dispositivos (telefoneddos, elaboradores, tauleddas, etc). In sa tzarrada faghet a imbiare messàgios de testu, de boghe, vìdeu-messàgios, positziones GPS, cuntatos e cale si siat archìviu mannu finas a 2 GB.
* '''Tzarradas segretas''': impreant una codìfica puntu-puntu, duncas su resonu est codificadu in ambos dispositivos e no abarrat sarvadu me in su serbidore. A un'ala, custas tzarradas sunt prus riservadas; a s'àtera ala, no faghet a ddas sincronizare in prus dispositivos<ref>{{Tzita web|url=http://venturebeat.com/2013/11/12/telegram-messenger-app/|tìtulu=New instant messenger Telegram protected even from spy intrusions|editore=VentureBeat|data=12 santandria 2013|atzessu=2 martzu 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/faq/it#d-quanto-sicuro-telegram|tìtulu=Telegram F.A.Q.: Quanto è sicuro Telegram?|atzessu=2 martzu 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://core.telegram.org/mtproto|tìtulu=MTProto Mobile Protocol|atzessu=2 martzu 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/cryptocontest|tìtulu=$300,000 for Cracking Telegram Encryption|atzessu=2 martzu 2016}}</ref>. Faghet fintzas a impostare unu "tempus de àuto-distrutzione" pro sa tzarrada chi, passadu custu tempus, si cantzellat a sola.
=== Is grupos ===
Is grupos de Telegram podent cuntènnere finas a 200 000 membros; est possìbile a seberare is permissos pro is amministradores e is àteros impitadores.
=== Is canales ===
[[File:Telegram_account_self-destruction.png|alt=Autodistruzione dell'account|thumb|Auto-destruidura de su contu]]
Is canales, nàschidos in cabudanni 2015, sunt tzarradas in ue is amministradores podent imbiare messàgios e is membros podent cummentare isceti si su canale est assotziadu a unu grupu.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/channels|tìtulu=Channels: Broadcasting Done Right|atzessu=2 martzu 2016}}</ref> Unu canale no portat lìmite de iscritos e podet èssere pùblicu o privadu; a su canale pùblicu faghet a assotziare unu ligòngiu e unu nòmine chi podet èssere agatadu cun sa funtzione de chirca de s'app, mentras pro su privadu est generadu unu ligòngiu cun 22 caràteres alfa-numèricos casuales.<ref>{{Tzita web|url=http://www.appelmo.com/2015/10/11/canali-telegram-cosa-sono-le-differenze-con-i-bot-e-come-si-crea-un-canale-telegram-gnu/|tìtulu=Canali Telegram: cosa sono, le differenze con i bot e come si crea un canale Telegram|autore=GugliElmo|data=11 ottobre 2015|atzessu=16 ghennàrgiu 2017}}</ref>
=== Averìguu ===
In s'abrile de su 2020, cun s'ammanniare de sa netzessidade de controllare su fenòmenu de is noas farsas in s'ìnteri de sa [[Pandèmia de COVID-19|pandemia de COVID-19]], ant introduidu is canales averiguados, chi is ministeros de sa salude de unos cantos paisu ant impreadu pro comunicare cun is tzitadinos.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/coronavirus/it|tìtulu=Notizie sul Coronavirus e canali verificati|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
A su pròpiu tempus, ant introduidu sa possibilidade de pedire s'averìguu de unu bot, grupu o canale chi satisfatzat is lìnias-ghia de Telegram.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/verify/it|tìtulu=Linee guida per la verifica delle pagine|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
=== Tzarradas de boghe ===
Incumentzende dae su mese de idas 2020, a intro de grupos e canales faghet a aviare sessiones de tzarradas de boghe, in ue faghet a comunicare cun su pròpiu mecanismu de un'[[Camina-e-faedda|emissore-retzidore palmare]].<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/voice-chats/it|tìtulu=Chat vocali fatte come si deve|atzessu=20 martzu 2021}}</ref>
Su 19 martzu 2021 Telegram pùblicat un'annoamentu de importu: is Tzarradas de Boghe 2.0.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/voice-chats-on-steroids/it|tìtulu=Chat vocali 2.0: Canali, Milioni di ascoltatori, Chat registrate, Strumenti per gli amministratori|atzessu=20 martzu 2021}}</ref> Cun custas, s'impitadore podet registrare is resonadas, e pedire permissu de faeddare ponende su sinnu de pesare sa manu. In prus, s'amministradore de unu canale pùblicu o unu grupu ddu podet impreare comente a profilu pro pigare parte a una tzarrada de boghe, cuende de aici s'identidade sua.
Dae làmpadas 2021 ddoe at fintzas is vìdeu-mutidas de grupu, un'estensione de is tzarradas de boghe chi permitit de ativare sa video-càmera e cumpartzire s'ischermu.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/group-video-calls/it|tìtulu=Videochiamate di gruppo|atzessu=2021-12-12}}</ref> A fine de austu essit possìbile, me is tzarradas de boghe de is canales e de is grupos, trasmìtere vìdeos a unu nùmeru infinidu de persones.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/live-streams-forwarding-next-channel/it|tìtulu=Dirette streaming, Inoltro flessibile, Passa al canale successivo e Sticker in primo piano|atzessu=2021-12-12}}</ref>
=== Is bot ===
[[File:Telegram_account_is_limited.png|alt=Un bot|thumb|Unu bot]]
In làmpadas 2015 Telegram at introduidu una prataforma pro permìtere, a isvilupadores esternos, de creare is bot. Is bot sunt contos Telegram, manigiados dae unu programma, chi oferint funtzionalidades cun rispostas lestras e automàticas.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/bot-revolution|tìtulu=Telegram Bot Platform|atzessu=17 abrile 2016}}</ref>
Dae su 4 de ghennàrgiu 2016 est a disponimentu una modalidade noa ''integrada'' pro is bot, chi permitit de impreare unu bot in manera simpre tzitende·ddu cun su nòmine suo, in cale si siat tzarrada.<ref>{{Tzita web|url=https://core.telegram.org/bots/inline|tìtulu=Inline Bots|atzessu=17 abrile 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/inline-bots|tìtulu=Introducing Inline Bots|atzessu=17 abrile 2016}}</ref>
=== Is adesivos ===
Is adesivos sunt immàgines a arta definitzione sarvadas in su ''cloud''. Tenent sa punna de fàghere is emoticonas prus espressivas e cumbinchidoras. Is adesivos sunt agrupados in ''pachetes'', faghet a ddus agiùnghere a sa libreria pròpia cun s'impreu de unu ligòngiu opuru incarchende subra un'adesivu imbiadu dae unu àteru impitadore e posca incarchende "Agiunghe Adesivos".<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/stickers-meet-art-and-history|tìtulu=When Stickers Meet Art And History|situ=Telegram|limba=en|atzessu=2022-02-26}}</ref>
=== Telegraph ===
Telegraph est unu trastu chi Telegram oferit pro sa publicatzione de postadas formatadas cun fotorafias, vìdeus, e cuntènnidos multimediales, comente vìdeus de [[YouTube]] e [[Vimeo]] o tweet.<ref name="telegram.org">{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/instant-view|tìtulu=Instant View, Telegraph, and Other Goodies|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
=== Visualizatzione istantànea ===
Dae santandria de su 2016, gràtzias a su servìtziu de Visualizatzione istantànea, Telegram permitit de abèrrere unos cantos ligòngios a traessu de unu navigadore nativu cun unu tempus de carrigamentu nullu e reduende su consumu de datos.<ref name="telegram.org"/> In su 2018 Telegram at megioradu su servìtziu, chirchende a bellu a bellu de fàghere funtzionare custu servìtziu pro sa parte manna de is pàginas web<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/translations-iv2|tìtulu=Custom Languages, Instant View 2.0 and More|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>.
=== Importatzione de is tzarradas ===
A pustis de s'ammàniu de iscritziones acontèssida in su ghennàrgiu de su 2021, est a disponimentu sa possibilidade de importare is messàgios dae unas cantas aplicatziones de messageria, comente a WhatsApp, Line e KakaoTalk. Cun custu servìtziu, is impitadores podent visualizare is messàgios iscambiados in passadu impreende custas app, a intro de sa tzarrada presente in Telegram.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/move-history/it|tìtulu=Spostamento cronologia chat da altre app|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
=== Sondàgios ===
A intro de grupos e canales est possìbile cumpartzire sondàgios a risposta mùltipla. Is rispostas de is sondàgios podent èssere privadas o pùblicas.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/polls-2-0-vmq/it|tìtulu=Sondaggi 2.0: voti visibili, risposte multiple e modalità quiz|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
== Mutidas e vìdeu-mutidas ==
Su 30 martzu 2017 Telegram at annuntziadu s'introdutzione de is mutidas vocales codificadas puntu-puntu, promitende una calidade arta.<ref>{{Tzita web|url=https://telegram.org/blog/calls|tìtulu=Voice Calls: Secure, Crystal-Clear, AI-Powered|data=30 martzu 2017|atzessu=30 martzu 2017}}</ref><ref>{{Tzita noas|url=http://www.navigaweb.net/2017/04/chiamate-con-telegram-sicure-e-di.html|tìtulu=Chiamate con Telegram, sicure e di qualità superiore|publicatzione=Navigaweb.net|atzessu=3 abrile 2017}}</ref>
Su 15 austu 2020, Telegram at agiuntu sa vìdeu-mutida cun critografia puntu-puntu comente a Signal e WhatsApp.<ref>{{Tzita web|url=https://www.forbes.com/sites/kateoflahertyuk/2020/08/16/telegram-just-launched-a-major-new-feature-to-beat-zoom/|tìtulu=Telegram Lanciata una nuova importante funzionalità per battere Zoom|editore=Forbes|atzessu=3 cabudanni 2020}}</ref>
== Architetura ==
[[File:Explanation_of_secret_chats_(Telegram).png|alt=Un'illustrazione semplificata dello schema di crittografia MTProto.|thumb|Un'illustratzione semplificada de s'ischema de critografia MTProto.]]
=== Is interfaches de programmatzione de Telegram ===
Is interfaches de programmatzione (''API'') de Telegram sunt a disponimentu pro is isvilupadores indipendentes, pro creare bot o [[Cliente (informàtica)|clientes]] alternativos de Telegram; ambas sunt in donu.<ref>{{Tzita web|url=https://core.telegram.org/bots/2-0-intro|tìtulu=Introducing Bot API 2.0|atzessu=17 abrile 2016}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://core.telegram.org/api|tìtulu=Telegram APIs|atzessu=29 freàrgiu 2016}}</ref> Pro esempru, Plus Messenger est unu cliente alternativu iscritu impreende is API de Telegram.<ref>{{Tzita web|url=http://android.hdblog.it/2016/03/14/Plus-Messenger-e-un-client-alternativo-di-Telegram-per-Android-con-tante-personalizzazioni/|tìtulu=Plus Messenger: un client alternativo di Telegram per Android con tante personalizzazioni|atzessu=19 abrile 2016|urlmortu=eja}}</ref>
=== Versione web ===
Telegram faghet a dd'impreare colleghende·si a una pàgina de su giassu de Telegram cun unu navigadore web. A custa versione ddi narant Telegram Web.<ref>{{Tzita web|url=https://web.telegram.org|tìtulu=pagina di accesso a Telegram Web|data=|atzessu=}}</ref>
== Balàngios ==
Mancari Telegram aeret annuntziadu chi non diat àere mai insertadu publitzidade in s'aplicatzione, limitende is fontes issoro de balàngiu a is donatziones, a sa fine de su [[2020]] Pavel Durov at annuntziadu chi Telegram est istudiende comente insertare annùntzios publitzitàrios in s'aplicatzione in manera no infadosa.<ref>{{Tzita web|url=http://dollarsandsense.sg/how-whatsapp-telegram-snapchat-make-money-why-you-should-care/|tìtulu=How Does WhatsApp, Telegram And Snapchat Make Money? (And Why You Should Care)|autore=Tao Ming Hui|data=16 santandria 2017|atzessu=21 martzu 2021}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.dday.it/redazione/37998/telegram-pubblicita-soldi-pagamento|tìtulu=Telegram ora vuole fare soldi: nel 2021 adesivi premium e la pubblicità|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
Is annùntzios publitzitàrios no ant a èssere mai ammustrados me is tzarradas cun is impitadores, nen privadas ne in grupu, ma ant a èssere isfrutados is canales pùblicos. Telegram at annuntziadu chi at a fàghere a reconnòschere is annùntzios publitzitàrios a discansu, pro limitare su fenòmenu de is annùntzios ingannosos giai presente, e cun respetu de sa privatesa de is impitadores.<ref>{{Tzita web|url=https://www.hdblog.it/android/articoli/n531491/telegram-pubblicita-pagare-contenuti-cosa-cambia/|tìtulu=La svolta di Telegram: utenti premium e pubblicità dal 2021. Cosa cambia|autore=HDblog.it|data=23 nadale 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
In prus, Telegram bolet introduire in su 2021 unas cantas funtzionalidades a pagamentu pro impitadores ''premium'', comente profilos aziendales, mantenende però in donu is servìtzios de oe a disponimentu pro totu is impitadores<ref>{{Tzita web|url=https://www.ghacks.net/2020/12/24/telegram-premium-features-and-some-advertisement-from-2021-onward/|tìtulu=Telegram: premium features and (some) advertisement from 2021 onward - gHacks Tech News|situ=gHacks Technology News|data=2020-12-24|limba=en-US|atzessu=2022-02-26}}</ref>.
Gràtzias a custas funtzionalidades noas, Telegram at a pòdere pagare is costos de is serbidores e de su tràficu de datos, difìtziles de sustènnere cun is donatziones.
Su 23 martzu [[2021]], Pavel Durov at annuntziadu de àere collidu unu milliardu de dòllaros bendende obligatziones, a cun sa punna de sustentare su sistema de annùntzios e sutaliniende s'obietivu de furriare Telegram a azienda cun finàntzia sustenìbile.<ref>{{Tzita web|url=https://www.wired.it/economia/business/2021/03/24/telegram-miliardo-obbligazioni/|tìtulu=Telegram raccoglie un miliardo di dollari in obbligazioni per crescere|data=24 martzu 2021|atzessu=24 martzu 2021}}</ref>
== Impreos contierrados ==
=== Jihadistas ===
Is polìticas fortes de privatesa e s'impreu de tzarradas segretas, ant fatu a manera chi Telegram siat essidu unu de is prus trastos de propaganda impreados dae is jihadistas, e prus che totu dae s'[[ISIS]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.wired.it/internet/social-network/2019/07/15/telegram-isis/|tìtulu=Telegram è l'app più utilizzata dall'Isis per fare propaganda|data=15 trìulas 2019|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
In su cabudanni de su [[2015]] Pavel Durov at decraradu chi su deretu a sa privatesa est prus de importu de sa timoria chi acontessant cosas malas che su terrorismu, narende a abbètiu chi diat tocare a bandire fintzas su faeddu ca is terroristas dd'impreant pro comunicare.<ref>{{Tzita web|url=https://social.techcrunch.com/2015/09/21/telegram-now-seeing-12bn-daily-messages-up-from-1m-in-february/|tìtulu=Telegram Now Seeing 12BN Daily Messages, Up From 1BN In February|atzessu=21 martzu 2021|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823125212/https://techcrunch.com/2015/09/21/telegram-now-seeing-12bn-daily-messages-up-from-1m-in-february/|urlmortu=eja}}</ref> In santandria de su 2015 Telegram at annuntziadu su blocu de 78 canales ligados a s'ISIS.<ref>{{Tzita web|url=https://www.telegraph.co.uk/technology/news/12004892/Encrypted-messaging-app-Telegram-shuts-down-Islamic-State-propaganda-channels.html|tìtulu=Encrypted messaging app Telegram shuts down Islamic State propaganda channels|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
In su mese de idas [[2016]] s'iscuadra at annuntziadu su canale ISIS Watch ([https://t.me/ISISwatch @ISISwatch]) pro sinnalare su nùmeru de canales, grupos e bot ligados a su terrorismu bogados ònnia die.<ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/telegram/status/813772688691003392|tìtulu=Every day we block over 60 ISIS-related channels before they get any traction, more than 2,000 channels each month:|limba=en|atzessu=2021-06-04}}</ref>
=== Grupos de dereta estrema ===
A bellu a bellu Telegram est essidu puntu de addòbiu de unos cantos movimentos [[Ratzismu|ratzistas]], [[Misoginia|misòginos]] e antisemitas ispainados in zonas vàrias de su mundu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.editorialedomani.it/tecnologia/cos-telegram-diventato-il-rifugio-della-destra-eversiva-ijtkfx62|tìtulu=Così Telegram è diventato il rifugio della destra eversiva|atzessu=21 martzu 2021}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.open.online/2020/07/24/germania-ecco-il-gruppo-telegram-di-militari-di-estrema-destra-che-progetta-la-guerra-civile-e-il-colpo-di-stato/|tìtulu=Germania, ecco il gruppo Telegram di militari di estrema destra che progetta la guerra civile e il colpo di Stato|data=24 trìulas 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
Su grupu neo-nazista The Base, a pustis de su blocu in àteras prataformas mannas, at impreadu Telegram comente a unu de is mèdios printzipales de comunicatzione. A pustis de unos cantos arrestos acontèssidos in su 2020, su profilu ufitziale de Telegram at pedidu a su grupu de agabbare de postare.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Neil|sambenadu=MacFarquhar|nùmene2=Adam|sambenadu2=Goldman|url=https://www.nytimes.com/2020/01/22/us/white-supremacy-the-base.html|tìtulu=A New Face of White Supremacy: Plots Expose Danger of the ‘Base’|publicatzione=The New York Times|data=22 ghennàrgiu 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
Telegram est connotu comente a unu de is mèdios de comunicatzione chi is Proud Boys impreant de prus a pustis chi prataformas comente a [[Facebook]] e [[Twitter]] ddos ant blocados a pustis de s'assaltu a su Capidòlliu de is [[Istados Unidos de Amèrica]] de su 2021.<ref>{{Tzita web|url=https://www.rollingstone.com/culture/culture-news/proud-boys-telegram-far-right-extremists-1114201/|tìtulu=Proud Boys Channels Are Exploding on Telegram|autore=E. J. Dickson, E. J. Dickson|data=14 ghennàrgiu 2021|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
In su ghennàrgiu 2021, Telegram at cunfirmadu de àere blocadu "dosinas" de canales neonazistas e suprematistas biancos cun deghinas de mìgias de sighidores pro intzullida a sa violèntzia.<ref>{{Tzita web|url=https://social.techcrunch.com/2021/01/13/telegram-channels-banned-violent-threats-capitol/|tìtulu=Telegram blocks ‘dozens’ of hardcore hate channels threatening violence|atzessu=21 martzu 2021|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823125234/https://techcrunch.com/2021/01/13/telegram-channels-banned-violent-threats-capitol/|urlmortu=eja}}</ref>
=== Pedo-pornografia e vindita porno ===
S'aplicatzione est s'ispissu impreada pro su cumpartzimentu de materiale porno, custu includet fintzas materiale pedo-pornogròficu e de vindita porno.<ref>{{Tzita web|url=https://mashable.com/article/nudes-revenge-porn-crime-telegram/|tìtulu=When their nudes were shared online, they got angry and fought back|autore=Rachel Kraus|atzessu=21 martzu 2021}}</ref> Custu fenòmenu, ispainadu in manera globale, est presente fintzas in Itàlia e at ingendradu crìticas a is polìticas de sa prataforma e a su fatu de no àere rispostu a is sinnaladuras de is impitadores e de sa Politzia de Istadu.<ref>{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.repubblica.it/cronaca/2020/11/25/news/telegram_covo_di_pornografia_non_consensuale_e_revenge_porn_-275647052/|tìtulu="Telegram covo di pornografia non consensuale e revenge porn"|publicatzione=la Repubblica|data=25 santandria 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
=== Pirateria ===
Sos canales de Telegram sunt s'ispissu mèdiu de cumpartzimentu de cuntènnidos piratas, comente pellìculas, mùsica o còpias de giornales. Cun s'ammàniu de su fenòmenu in s'ìnteri de sa [[Pandèmia de COVID-19|pandemia de COVID-19]] in [[Itàlia]], sa Federatzione italiana editores giornales at pedidu a s'autoridade pro sas garantzias in is comunicatziones de suspèndere su servìtziu, chene dda otènnere.<ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/economia/2020/04/14/news/coronavirus-la-richiesta-degli-editori-fieg-l-agcom-fermi-telegram-basta-ai-quotidiani-piratati-nelle-chat-1.38716965|tìtulu=Coronavirus, la richiesta degli Editori (Fieg): l’Agcom fermi Telegram, basta ai quotidiani “piratati” nelle chat|data=14 abrile 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
Su fenòmenu de sa pirateria at giutu Telegram a èssere insertadu in su mese de idas de su 2020 in una lista de s'[[Unione Europea]] pro su controllu de sa farsificadura e de sa pirateria, in ue cumparet pro prima in pari cun VK.<ref>{{Tzita web|url=https://twisterandroid.com/telegram-finisce-nella-watchlist-sulla-pirateria-dellunione-europea/|tìtulu=Telegram finisce nella watchlist sulla pirateria dell'Unione Europea|autore=Michele Rocco d'Angelo|data=17 nadale 2020|atzessu=21 martzu 2021|dataarchìviu=2022-05-17|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220517065552/https://twisterandroid.com/telegram-finisce-nella-watchlist-sulla-pirateria-dellunione-europea/|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/december/tradoc_159183.pdf|tìtulu=Counterfeit and Piracy Watch List|atzessu=2022-02-27|dataarchìviu=2021-06-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210609115327/https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/december/tradoc_159183.pdf|urlmortu=eja}}</ref>
=== Bot pro sa bèndida de datos ===
In su 2021 ant agatadu unu bot in Telegram bonu a bèndere is nùmeros telefònicos de 533 milliones de impitadores Facebook.<ref>{{Tzita web|url=https://www.dday.it/redazione/38306/bot-telegram-vende-numeri-telefonici-533-milioni-utenti-facebook-italiani-sono-35-milioni|tìtulu=Scoperto un bot di Telegram che vende i numeri telefonici di 533 milioni di utenti Facebook. Gli italiani sono 35 milioni|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
== Tzensura ==
[[File:20200726035043_Countries_where_Telegram_is_blocked.svg|alt=|thumb|Mapa de natziones in ue Telegram est blocadu de su totu o in parte
{{Legend|#8E0000|Blocadu de su totu|border=1px #555 solid}}
{{Legend|#D34343|Blocadu in parte|border=1px #555 solid}}]]
=== Azerbaigiàn ===
Incumentzende dae su 27 de su mese de ledàmene 2020, pro neghe de sa cuntierra armada in su Nagorno Karabakh, su Ministeru de is trasportos, de is comunicatziones e de is tecnologias artas de s'[[Azerbaigián|Azerbaigiàn]] at cumandadu sa tasidura temporànea de s'impreu de retes sotziales-mèdia medas a intro de su paisu. Custa restritzione at giutu a su blocu totale de is servìtzios de Telegram, [[Facebook]], [[WhatsApp]], [[YouTube]], [[Instagram]], [[TikTok]], [[LinkedIn]], [[Twitter]], [[Zoom Video Communications|Zoom]] e [[Skype]]. Is limitatziones sunt istadas bogadas su 10 de onniasantu.<ref>{{Tzita web|url=https://netblocks.org/reports/social-media-restricted-in-azerbaijan-amid-clashes-with-armenia-over-nagorno-karabakh-pA5LMj87|tìtulu=Social media restricted in Azerbaijan amid clashes with Armenia over Nagorno-Karabakh|data=27 cabudanni 2020|atzessu=21 martzu 2021}}</ref>
=== Bahrein ===
In su mese de làmpadas de su [[2017]] s'impreu de Telegram est istadu blocadu me is territòrios de su [[Bahrein]].<ref>{{Tzita web|url=https://cooltechzone.com/bahrain-vpn|tìtulu=10 Best VPN Providers to Use When You Are in Bahrain [Updated]|data=4 maju 2020|atzessu=22 martzu 2021|dataarchìviu=2022-02-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220227210607/https://cooltechzone.com/bahrain-vpn|urlmortu=eja}}</ref>
=== Bielorùssia ===
In s'ìnteri de is [[Protestas in Bielorùssia de 2020|protestas in Bielorùssia de su 2020]] is manifestantes ant impreadu Telegram comente a prataforma pro su coordinamentu.<ref>{{Tzita web|url=https://euractiv.it/section/digitale/news/bielorussia-le-proteste-si-organizzano-su-telegram/|tìtulu=Bielorussia: le proteste si organizzano su Telegram|autore=Benas Gerdžiūnas|data=19 cabudanni 2020|atzessu=22 martzu 2021}}</ref> Telegram difatis est istada una de is pagas prataformas pro sa comunicatzione a disponimentu me is tres dies a pustis de is eletziones, in ue Internet fiat tzensuradu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.rferl.org/a/how-telegram-users-found-a-way-through-belarus-s-internet-lockdown/30780136.html|tìtulu=How Telegram Users Found A Way Through Belarus's Internet Lockdown|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Cun totu is isfortzos de su guvernu pro blocare s'impreu de s'aplicatzione, su merie de su 11 austu su 45% de is persones chi impreaiant s'aplicatzione pro su coordinamentu de is protestas s'est connètida a su servìtziu.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Aliaksandr|sambenadu=Herasimenka|nùmene2=Tetyana|sambenadu2=Lokot|nùmene3=Olga|sambenadu3=Onuch|url=https://www.washingtonpost.com/politics/2020/09/11/theres-more-belaruss-telegram-revolution-than-cellphone-app/|tìtulu=Analysis {{!}} There’s more to Belarus’s ‘Telegram Revolution’ than a cellphone app|publicatzione=Washington Post|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Tzina ===
In su làmpadas de su 2015 sa Tzina at blocadu s'impreu de s'aplicatzione,<ref>{{Tzita web|url=https://hongkongfp.com/2015/07/13/china-blocks-telegram-messenger-blamed-for-aiding-human-rights-lawyers/|tìtulu=China blocks Telegram messenger, blamed for aiding human rights lawyers|autore=Ryan Ho Kilpatrick|data=13 trìulas 2015|atzessu=22 martzu 2021}}</ref> in pari cun WhatsApp, Signal e àteros.<ref>{{Tzita web|url=http://www.askanews.it/economia-estera/2021/03/16/cina-dopo-whatsapp-e-telegram-bloccata-anche-signal-pn_20210316_00133|tìtulu=Cina, dopo Whatsapp e Telegram bloccata anche Signal|data=16 martzu 2021|atzessu=22 martzu 2021}}</ref>
=== Hong Kong ===
Mancari Telegram esseret giai istada blocada dae su guvernu tzinesu, in su cursu de is protestas in Hong Kong de su 2019-2020 s'aplicatzione est istada de importu mannu, permitende a is manifestantes de coordinare s'atzione.<ref>{{Tzita web|url=https://www.appelmo.com/amp/2019/09/01/limportanza-di-telegram-a-hong-kong-per-lorganizzazione-delle-proteste/|tìtulu=L'importanza di Telegram a Hong Kong per l'organizzazione delle proteste|data=1 cabudanni 2019|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Su 11 làmpadas [[2019]] ant arrestadu a Ivan Ip, s'amministradore de unu grupu in Telegram cun unu nùmeru de membros intre 20 000 e 30 000, cun s'acusa de cospirare pro fàghere dannu a sa comunidade. S'òmine at naradu chi sa politzia dd'at obligadu a isblocare s'atzessu a su telèfonu suo e cumpartzire sa lista de is membros de su grupu.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Paul|sambenadu=Mozur|nùmene2=Alexandra|sambenadu2=Stevenson|url=https://www.nytimes.com/2019/06/13/world/asia/hong-kong-telegram-protests.html|tìtulu=Chinese Cyberattack Hits Telegram, App Used by Hong Kong Protesters|publicatzione=The New York Times|data=13 làmpadas 2019|atzessu=23 martzu 2021}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://globalvoices.org/2019/06/14/in-hong-kong-authorities-arrest-the-administrator-of-a-telegram-protest-group-and-force-him-to-hand-over-a-list-of-its-members/|tìtulu=In Hong Kong, authorities arrest the administrator of a Telegram protest group—and force him to hand over a list of its members|data=14 làmpadas 2019|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Me is dies a pustis de s'arrestu de Ivan Ip, is serbidores de Telegram ant sufridu atacos informàticos DDos chi nd'ant mandadu in tilt su servìtziu. Telegram at posca inditadu su guvernu tzinesu comente a mandante de custos atacos. Pavel Durov at naradu chi cuddu no fiat su primu episòdiu de su gènere in s'ìnteri de sa protesta.<ref>{{Tzita web|url=https://www.wired.it/internet/web/2019/06/13/telegram-hong-kong-cyber-attacco/|tìtulu=Telegram ha registrato attacchi dalla Cina durante le proteste di Hong Kong|data=13 làmpadas 2019|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
Su 28 austu de su 2019 s'''Hong Kong'' Internèt Service Providers Association at annuntziadu sa voluntade de su guvernu de [[Hong Kong]] de blocare s'impreu de Telegram.<ref>{{Tzita web|url=https://www.hkispa.org.hk/139-urgent-statement-of-hkispa-on-selective-blocking-of-internet-services.html|tìtulu=Urgent Statement of HKISPA on Selective Blocking of Internet Services|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Ìndia ===
In su cumintzu de su 2019 is frunidores de servìtziu Internet [[Ìndia|indianos]] aiant blocadu Telegram e àteras prataformas web.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Sai Sachin|sambenadu=Ravikumar|url=https://www.reuters.com/article/us-india-internet-idINKCN1RF14D|tìtulu=Reddit, Telegram among websites blocked in India: internet groups|publicatzione=Reuters|data=3 abrile 2019|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Sa càusa possìbile de custa tzensura est sa reperibilidade de pornografia.<ref>{{Tzita web|url=https://www.indiatoday.in/technology/news/story/not-just-porn-users-reveal-airtel-jio-others-also-banning-telegram-vpns-and-proxy-sites-in-india-1454105-2019-02-12|tìtulu=Not just porn, users reveal Airtel, Jio, others also banning Telegram, VPNs and proxy sites in India|autore=Shweta Ganjoo New DelhiFebruary 12, 2019UPDATED: February 13, 2019 10:16 Ist|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Su 9 freàrgiu de su 2019 s'''Internet Freedom Foundation'', un'organizatzione indiana non guvernativa pro sa tutela de is deretos e de is libertades digitales, at pedidu crarimentos a subra de s'interessu de su dipartimentu de is telecomunicatziones indianu in su blocu de Telegram, chi at decraradu de non nde tènnere informatzione peruna.<ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/internetfreedom/status/1094156234616238080?ref_url=https%3a%2f%2fwww.indiatoday.in%2ftechnology%2fnews%2fstory%2fnot-just-porn-users-reveal-airtel-jio-others-also-banning-telegram-vpns-and-proxy-sites-in-india-1454105-2019-02-12|tìtulu=Internet freedom foundation: banning-telegram-vpns-and-proxy-sites-in-india|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Indonèsia ===
In su 2017 s'[[Indonèsia]] at blocadu s'impreu de Telegram pro neghe de sa propaganda terrorista presente in s'aplicatzione. A pustis, su guvernu indonesianu e sa sotziedade de Pavel Durov ant sutascritu un'acòrdiu pro limitare su fenòmenu, a manera chi s'aplicatzione est torrada a funtzionare.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Reuters|sambenadu=Staff|url=https://www.reuters.com/article/us-indonesia-security-apps-idUSKBN1AH40K|tìtulu=Indonesia to lift ban on Telegram message service over security|publicatzione=Reuters|data=1 austu 2017|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Iràn ===
Su blocu de su guvernu [[Iran|iranianu]] a impreare Viber<ref>{{Tzita web|url=https://www.entekhab.ir/fa/news/161368/%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1-%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D9%87-%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AA%D8%B1-%D8%B4%D8%AF|tìtulu=وایبر هم بالاخره فیلتر شد|limba=fa|atzessu=23 martzu 2021|dataarchìviu=2015-08-29|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20150829000031/http://www.entekhab.ir/fa/news/161368|urlmortu=eja}}</ref> e Line at giutu a una grandu crèschida de s'impreu Telegram.<ref>{{Tzita web|url=http://article.tebyan.net/296339/%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85|tìtulu=از وایبر به تلگرام|autore=موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Comente est essida s'[[Messageria istantànea|aplicatzione de messageria]] de riferimentu, in s'austu de su 2015 su guvernu iranianu at impostu a Telegram de eliminare unos cantos càbidos chi ddu tragagiaiant.<ref>{{Tzita web|url=https://advox.globalvoices.org/2015/08/28/is-telegrams-compliance-with-iran-compromising-the-digital-security-of-its-users/|tìtulu=Is Telegram's Compliance with Iran Compromising the Digital Security of Its Users?|data=28 austu 2015|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> S'eliminatzione de custos càbidos a banda de Telegram est istadu motivu de crìtica; s'azienda s'est giustificada narende chi is càbidos a intro de is tzarradas fiant de su totu in su seguru e a foras de custu interventu, chi at isceti burradu unos cantos pachetes de adesivos e bot de sa prataforma. Su 20 de ledàmene 2015 Pavel Durov at naradu chi su guvernu iranianu aiat pedidu a Telegram de atzèdere a datos chi pertocaiant resonos privados e a pustis de sa risposta negativa de Telegram is servìtzios issoro sunt istados blocados unas cantas oras.<ref name="bbc.com">{{Tzita web|url=https://www.bbc.com/persian/iran/2015/10/151019_u04_telegram_iran|tìtulu=تلگرام 'پس از عدم همکاری با دولت ایران موقتا مسدود شد'|data=20 santugaine 2015|atzessu=23 martzu 2021}}</ref><ref name="bbc.com" />
In su maju de su 2016 su guvernu iranianu at pedidu a Telegram de mòere is datos de is tzarradas de is tzitadinos suos a serbidores a intro de su paisu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.webnews.it/2016/05/31/iran-vuole-dati-app-messaggistica/|tìtulu=L'Iran vuole i dati delle app di messaggistica|autore=Filippo Vendrame|situ=Webnews|data=2016-05-31|limba=it|atzessu=2022-02-27}}</ref>
Su 20 abrile de su 2017 sa possibilidade de fàghere mutidas in Telegram est de su totu blocada.<ref>{{Tzita web|url=https://www.ictna.ir/id/084193/|tìtulu=واعظی خبر داد: ممنوعیت پرداخت در شبکههای اجتماعی خارجی /اگر میخواهید مخابرات و 3 اپراتور ورشکست شوند تلگرام صوتی رفع فیلتر شود - ایستنا {{!}} اخبار فناوری و مخابرات|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Su 30 de idas Telegram at serradu unu canale chi in s'ìnteri de unas cantas protestas intzentivaiat s'impreu de mòlotov contra sa politzia iraniana. A pustis Telegram at decraradu chi su canale andaiat contra a is lìnias ghia de s'aplicatzione e is polìticas de proibitzione de sa violèntzia.<ref>{{Tzita web|url=https://social.techcrunch.com/2016/05/30/iran-forces-messaging-apps-to-move-data-to-iranian-servers/|tìtulu=Iran forces messaging apps to move data to Iranian servers|atzessu=23 martzu 2021|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823125212/https://techcrunch.com/2016/05/30/iran-forces-messaging-apps-to-move-data-to-iranian-servers/|urlmortu=eja}}</ref> Su canale est istadu isblocadu a pustis de sa promissa de is amministradores suos de no andare contra a is règulas de Telegram.<ref>{{Tzita web|url=https://twitter.com/durov/status/947422726322565121|tìtulu=I see it as a big win for @telegram|limba=en|atzessu=2021-03-23}}</ref> Su 31 de idas su guvernu iranianu at annuntziadu restritziones temporàneas cun sa punna de garantire s'assèliu e sa seguridade in su paisu, a pustis chi sa sotziedade si fiat refudada de oscurare is canales de protesta paghiosos.<ref name="cnn.com">{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/2017/12/31/middleeast/iran-protests-sunday/index.html|tìtulu=Iran restricts social media as protests enter 4th day|autore=Marilia Brocchetto and Dakin Andone CNN|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Su 13 ghennàrgiu de su [[2018]] is servìtzios de Telegram nd'at torradu a isblocare is servìtzios, fintzas pro ite ca su blocu fiat faghende dannu econòmicu.<ref name="cnn.com" />
In su martzu de su 2018 su presidente de su comitadu pro sa polìtica èstera e sa seguridade natzionale at annuntziadu sa netzessidade de blocare Telegram intro de su 20 abrile 2018, ca est istada de importu in s'ìnteri de is protestas e chi tocaiat a finantziare app locales.<ref>{{Tzita web|url=http://www.irinn.ir/fa/news/579406|tìtulu=بروجردی: تلگرام به زودی فیلتر می شود|autore=پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|data=۱۳۹۷/۰۱/۱۱ - ۱۴:۴۹|atzessu=23 martzu 2021|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.al-monitor.com/originals/2018/04/iran-telegram-block-filtering-protests-boroujerdi-soroush.html|tìtulu=Is Iran ready to block Telegram?|autore=The Telegram app logo is seen on a smartphone in this photo illustration taken Sept. 15, 2017.|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Mancari esseret istadu osservadu chi in su cursu de su blocu de Telegram de su ghennàrgiu de su 2018 su 75% de is tzitadinos aiant impreau servìtzios de VPN pro sighire a impreare Telegram imbetzes de app locales, su 1 maju 2018 su guvernu at torradu a blocare s'aplicatzione.<ref>{{Tzita web|url=https://www.al-monitor.com/originals/2018/04/iran-telegram-block-filtering-rouhani-jahromi-opposition.html|tìtulu=Rouhani administration pushes back against Telegram blocking|autore=Iranian President Hassan Rouhani speaks during a meeting with Muslim leaders, scholars in Hyderabad, India, Feb. 15, 2018.|atzessu=23 martzu 2021}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Thomas|sambenadu=Erdbrink|url=https://www.nytimes.com/2018/05/01/world/middleeast/iran-telegram-app-russia.html|tìtulu=Iran, Like Russia Before It, Tries to Block Telegram App|publicatzione=The New York Times|data=1 maju 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
Su 27 abrile 2018 ant revocadu sa litzèntzia a Telegram de tènnere is serbidores CDN in su paisu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.tehrantimes.com/news/423035/Iran-starts-restricting-Telegram-messenger|tìtulu=Iran starts restricting Telegram messenger|data=27 abrile 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Pakistàn ===
Su 17 de onniasantu de su 2017 su guvernu [[Pakistan|pakistanu]] at blocadu s'impreu de is servìtzios de Telegram.<ref>{{Tzita web|url=https://propakistani.pk/2017/11/17/telegram-blocked-pakistan/|tìtulu=Telegram Blocked in Pakistan!|autore=ProPK Staff|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Rùssia ===
Su 16 maju 2018 is mèdios de comunicatzione russos ant annuntziadu chi su ''Roskomnadzor'' aiat minetzadu de blocare Telegram. Su 13 abrile de su 2018 Telegram est bandidu in [[Rùssia]] a pustis de su refudu de tzèdere a su Servìtziu federale pro sa seguridade de sa Federatzione russa is craes de critografia impreadas dae is tzarradas, comente cumandat sa lege anti-terrorismu.<ref>{{Tzita web|url=http://www.theguardian.com/world/2018/apr/13/moscow-court-bans-telegram-messaging-app|tìtulu=Moscow court bans Telegram messaging app|data=13 abrile 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Neil|sambenadu=MacFarquhar|url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/europe/russia-telegram-encryption.html|tìtulu=Russian Court Bans Telegram App After 18-Minute Hearing|publicatzione=The New York Times|data=13 abrile 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
Su blocu de Telegram est istadu aplicadu blochende prus de 19 milliones de indiritzos IP assotziados a su servìtziu. Custa pràtica at però fatu dannu fintzas a àteros servìtzios e est duncas fallida.<ref>{{Tzita web|url=https://social.techcrunch.com/2018/04/19/russias-game-of-telegram-whack-a-mole-grows-to-19m-blocked-ips-hitting-twitch-spotify-and-more/|tìtulu=Russia’s game of Telegram whack-a-mole grows to 19M blocked IPs, hitting Twitch, Spotify and more|atzessu=23 martzu 2021|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823125214/https://techcrunch.com/2018/04/19/russias-game-of-telegram-whack-a-mole-grows-to-19m-blocked-ips-hitting-twitch-spotify-and-more/|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.privateinternetaccess.com/blog/russias-telegram-ban-is-a-fiasco-and-its-rendering-millions-of-ip-addresses-inaccessible/|tìtulu=Russia’s Telegram Ban Is a Fiasco, and It's Rendering Millions of IP Addresses Inaccessible|data=18 abrile 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
Su 8 abrile 2018 is autoridades russas ant pedidu a [[Apple Inc.|Apple]] e [[Google (azienda)|Google]] de bogare Telegram dae is butegas issoro. Is duas aziendas si sunt refudadas.<ref>{{Tzita web|url=https://9to5mac.com/2018/04/17/russia-apple-ban-telegram-app-store/|tìtulu=Russia asks Apple to remove Telegram from App Store after banning the encrypted messaging service|autore=Benjamin Mayo|data=17 abrile 2018|atzessu=23 martzu 2021}}</ref> Su 28 martzu 2018 ant torradu a imbiare sa pròpiu pedida a traessu de una lìtera legale, domandende fintzas de blocare s'arribu de notìficas noas a is impitadores chi aiant giai installadu s'aplicatzione.<ref>{{Tzita web|url=https://rkn.gov.ru/news/rsoc/news58106.htm|tìtulu=Роскомнадзор требует от Apple прекратить распространение в России приложения Telegram и рассылку его push-уведомлений|atzessu=23 martzu 2021|dataarchìviu=2018-10-04|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20181004135820/http://rkn.gov.ru/news/rsoc/news58106.htm|urlmortu=eja}}</ref> Su 27 de idas 2018 su motore de chirca [[Yandex]], su prus impreadu in Rùssia, at bogadu su ligòngiu a su situ de Telegram dae is resurtados issoro.<ref>{{Tzita web|url=https://lenta.ru/news/2018/12/26/yandex/|tìtulu=«Яндекс» удалил из поиска сайт Telegram|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
Su 18 de làmpadas 2019 ant bogadu su blocu a Telegram a pustis de chi custa aiat atzetadu de "agiuare in su gherra a s'estremismu".<ref>{{Tzita web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/telegram-russia-ban-lift-messaging-app-encryption-download-a9573181.html|tìtulu=Russia lifts ban on private messaging app Telegram|data=18 làmpadas 2020|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Istados Unidos de Amèrica ===
In su ghennàrgiu de su 2021, un'ex-ambasciadore de is [[Istados Unidos de Amèrica]] at fatu càusa a Google e Apple ca acasagiaiant Telegram me is butegas issoro, cun s'acusa de èssere unu trastu impreadu pro intimidire, minetzare e ricatare a is membros de su guvernu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.businessinsider.com/apple-google-alphabet-telegram-app-store-2021-1|tìtulu=A former US ambassador is taking Google and Apple to court for hosting messaging service Telegram on their app stores|autore=Martin Coulter|atzessu=23 martzu 2021}}</ref>
=== Thailàndia ===
A pustis de is protestas in Thailàndia de su 2020-2021, in ue is manifestantes ant impreadu Telegram pro s'organizatzione, su 19 de ledàmene 2020 sa ''Cummissione natzionale pro s'ispainadura ràdiu e is telecomunicatziones'' at cumandadu su blocu de su servìtziu de Telegram in su paisu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/10/19/embattled-thai-premier-recalls-parliament-as-thousands-protest|tìtulu=Embattled Thai PM recalls parliament as thousands protest {{!}} Thailand {{!}} Al Jazeera|data=20 santugaine 2020|atzessu=23 martzu 2021|dataarchìviu=2020-10-20|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20201020133447/https://www.aljazeera.com/news/2020/10/19/embattled-thai-premier-recalls-parliament-as-thousands-protest|urlmortu=eja}}</ref>
== Riferimentos ==
<references />
== Ligòngios esternos ==
* {{Tzita web|url=https://telegram.org/|tìtulu=Giassu ufitziale}}
* {{Tzita web|url=https://web.telegram.org/|tìtulu=Telegram Web}}
* {{Tzita web|url=https://telegram.me/telegram|tìtulu=Canale ufitziale de is noas}}
* {{Tzita web|url=http://t.me/setlanguage/sardu|tìtulu=Ligòngiu pro installare sa limba sarda in Telegram}}
{{Artìculu de su mese|santugaine/ledàmene|2022}}
[[Categoria:Informàtica]]
[[Categoria:Telefonia]]
39ab86vosgxdxci1jk6khhngqydlkpk
Monti Arci
0
21894
186436
185979
2025-06-04T23:15:01Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186436
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}
[[File:Monte Arci (01).jpg|thumb|Su Monti Arci]]
Su '''Monti Arci''' est unu massitzu chi s'agatat in [[Sardinnia/campidanesu|Sardìnnia]], me in sa làcana nord-orientali de su [[Campidanu]]<ref name="sardegnaturismo">{{Tzita web|url=https://www.sardegnaturismo.it/it/esplora/parco-del-monte-arci|tìtulu=Parco del Monte Arci|limba=it|situ=Sardegna Turismo|urlmortu=eja}}</ref>.
Su monti at tentu s'orìgini sua de unu vulcanu de edadi pleistotzènica e s'estendit in una superfici de 13 560 ètarus chi intrat me is territòrius de [[Abas]], [[Bàini]], [[Biddaubrana]], [[Marrùbiu]], [[Masuddas]], [[Mragaxori]], [[Pau]], [[Prammas]], [[Santa Justa]], [[Siris]], [[Useddus]]<ref>{{Tzita libru|tìtulu=Gli edifici vulcanici cenozoici della Sardegna|curadore=Raffaello Cioni|url=http://www.sardegnaterritorio.it/documenti/46_648_20161012105928.pdf||editore=Rubbettino Editore|limba=it|ISBN=978-88-498-4871-7}}</ref><ref name="comunusantagiusta">{{Tzita web|url=https://www.comune.santagiusta.or.it/it/turismo/da-vedere/monte-arci/index.html|tìtulu=Monte Arci|limba=it|situ=Comune di Santa Giusta|atzessu=2022-06-12|dataarchìviu=2022-08-23|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220823004140/https://www.comune.santagiusta.or.it/it/turismo/da-vedere/monte-arci/index.html|urlmortu=eja}}</ref>.<br>
S'orìgini vulcànica de su monti at favorèssiu sa formatzioni de una stèrria manna de pedra crobina ([[ossidiana]]), una pedra niedda luxenti, dura e rara, connota giai in su [[Neolìticu]]: populatzionis vàrias dd'ant bogada po ndi fai goteddus e ainas de traballu vàrias<ref name="comunusantagiusta"/>.
[[File:Monte-arci-parco-dell-ossidiana.jpg|thumb|left|Parcu de s'ossidiana in su Monte Arci, comunu de [[Pau]]]]Sa fauna cumprendit [[Sirbone|sirbonis]], [[Ana e mele|bucamelis]], [[Martora|assilis]], [[Mrexani|mraxanis]], [[Cervidae|cerbus]] e [[Dama dama|crabolus]]. Sa flora cumprendit [[Quercus ilex|ìlixi]], matas de suèrgiu e arròili<ref name="sardegnaturismo"/>.
In su 1998 est incumentzada s'installatzioni de unu parcu eòlicu po sa produtzioni de energia elètrica. Po nexi de s'installatzioni de màchinas de tecnologia bècia e de s'impossibilidadi de agatai càmbius po nd'arrangiai is guastus, su parcu no at mai funtzionau comenti pranificau e s'est furriau a muntonàrgiu de bascaràmini. S'Enel at propostu in su 2013 s'amodernamentu de su parcu, agatendi perou sa cuntrariedadi de is aministratzionis, ca su pranu no fiat cumpatìbili cun su Pranu Paesagìsticu de sa Regioni.<br>Is comunus ant pediu, e otentu in su 2018, de ddu smontai po liberai s'àrea po progetus nous<ref>{{Tzita noas|tìtulu=Monte Arci, muore il parco eolico|data=2020-01-24|publicatzione=La Nuova Sardegna|limba=it|url=https://www.lanuovasardegna.it/oristano/cronaca/2020/01/23/news/monte-arci-muore-il-parco-eolico-1.38374969}}</ref><ref>{{Tzita noas|tìtulu=«Parco eolico nato morto, compensazioni dovute»|publicatzione=La Nuova Sardegna|data=2020-01-25|limba=it|url=https://www.lanuovasardegna.it/oristano/cronaca/2020/01/24/news/parco-eolico-nato-morto-compensazioni-dovute-1.38379674}}</ref>.
Sa zona est oindii una meta turìstica e is comunus de s'àera ant definiu unu programa de abaloramentu de su territòriu, pruschetotu cun sa realizatzioni de caminus de trekking, apicheddada e bicicreta<ref>{{Tzita noas|tìtulu=I Comuni del Monte Arci puntano sul turismo sostenibile|publicatzione=La Nuova Sardegna|data=2020-09-10|limba=it|url=https://www.lanuovasardegna.it/oristano/cronaca/2020/09/10/news/i-comuni-del-monte-arci-puntano-sul-turismo-sostenibile-1.39292777}}</ref>.
==Riferimentus==
<references/>
==Ligàminis esternus==
* {{Tzita web|url=http://www.parcomontearci.it/|tìtulu=Parco Naturale del Monte Arci|limba=it|atzessu=2022-06-12|dataarchìviu=2022-06-25|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220625205257/http://www.parcomontearci.it/|urlmortu=eja}}
[[Categoria:Provìntzia de Aristanis]]
ft4utdimzybdu5i2s3mkoyosjinti7z
Cuntierra:John de Lancie
1
22045
186432
186315
2025-06-04T22:19:15Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186432
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[John de Lancie]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178522 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210123030427/https://delancie.com/ annantu a https://delancie.com/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 08:33, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Ghennàrgiu 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[John de Lancie]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185609 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210123030427/https://delancie.com/ annantu a https://delancie.com/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 21:00, 29 Ghe 2025 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Maju 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[John de Lancie]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186314 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210123030427/https://delancie.com/ annantu a https://delancie.com/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:24, 23 Maj 2025 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[John de Lancie]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186431 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210123030427/https://delancie.com/ annantu a https://delancie.com/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:19, 5 Làm 2025 (CEST)
9xk9i24h7yagqtdm2tc8i58jloj081d
Cuntierra:Thiniscole/nugoresu
1
22050
186443
178557
2025-06-05T00:41:28Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186443
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Thiniscole/nugoresu]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178556 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181216081210/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index.html annantu a http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index.html
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 10:55, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Thiniscole/nugoresu]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186442 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823131241/http://www.italiapedia.it/comune-di-siniscola_Storia- annantu a http://www.italiapedia.it/comune-di-siniscola_Storia-
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:41, 5 Làm 2025 (CEST)
hrbt8r1a7nw2oobo8v5hiv528n2c9sm
Cuntierra:Telegram
1
22061
186441
185616
2025-06-05T00:33:17Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186441
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178602 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220227210607/https://cooltechzone.com/bahrain-vpn annantu a https://cooltechzone.com/bahrain-vpn
*Eticheta {{tl|ligàmene interrùmpidu}} annanta a http://www.irinn.ir/fa/news/579406
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 15:38, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Martzu 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180043 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210609115327/https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/december/tradoc_159183.pdf annantu a https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/december/tradoc_159183.pdf
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 22:41, 23 Mar 2023 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 4 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180627 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823125212/https://techcrunch.com/2015/09/21/telegram-now-seeing-12bn-daily-messages-up-from-1m-in-february/ annantu a https://social.techcrunch.com/2015/09/21/telegram-now-seeing-12bn-daily-messages-up-from-1m-in-february/
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823125234/https://techcrunch.com/2021/01/13/telegram-channels-banned-violent-threats-capitol/ annantu a https://social.techcrunch.com/2021/01/13/telegram-channels-banned-violent-threats-capitol/
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823125212/https://techcrunch.com/2016/05/30/iran-forces-messaging-apps-to-move-data-to-iranian-servers/ annantu a https://social.techcrunch.com/2016/05/30/iran-forces-messaging-apps-to-move-data-to-iranian-servers/
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823125214/https://techcrunch.com/2018/04/19/russias-game-of-telegram-whack-a-mole-grows-to-19m-blocked-ips-hitting-twitch-spotify-and-more/ annantu a https://social.techcrunch.com/2018/04/19/russias-game-of-telegram-whack-a-mole-grows-to-19m-blocked-ips-hitting-twitch-spotify-and-more/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 04:48, 24 Làm 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Cabudanni 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181490 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20150829000031/http://www.entekhab.ir/fa/news/161368 annantu a https://www.entekhab.ir/fa/news/161368/%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1-%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D9%87-%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AA%D8%B1-%D8%B4%D8%AF
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 05:51, 22 Cab 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Abrile 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=183942 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20181004135820/http://rkn.gov.ru/news/rsoc/news58106.htm annantu a https://rkn.gov.ru/news/rsoc/news58106.htm
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 10:30, 21 Abr 2024 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Ghennàrgiu 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185615 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220517065552/https://twisterandroid.com/telegram-finisce-nella-watchlist-sulla-pirateria-dellunione-europea/ annantu a https://twisterandroid.com/telegram-finisce-nella-watchlist-sulla-pirateria-dellunione-europea/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 23:06, 29 Ghe 2025 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 2 ligàmene(s) esternu(os) in [[Telegram]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186440 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20160819005337/https://f-droid.org/repository/browse/?fdid=org.telegram.messenger annantu a https://f-droid.org/repository/browse/?fdid=org.telegram.messenger
*Archìviu https://web.archive.org/web/20201112001549/https://f-droid.org/wiki/page/org.telegram.messenger annantu a https://f-droid.org/wiki/page/org.telegram.messenger
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 02:33, 5 Làm 2025 (CEST)
t02d6z6mu46x1bxt3r44c83kjpgr8aq
Cuntierra:Monti Arci
1
22363
186437
180612
2025-06-04T23:15:02Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186437
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Monti Arci]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=180611 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220625205257/http://www.parcomontearci.it/ annantu a http://www.parcomontearci.it/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 03:52, 24 Làm 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Monti Arci]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186436 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220823004140/https://www.comune.santagiusta.or.it/it/turismo/da-vedere/monte-arci/index.html annantu a https://www.comune.santagiusta.or.it/it/turismo/da-vedere/monte-arci/index.html
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:15, 5 Làm 2025 (CEST)
f8i7szpv81icbj8m77tm1i5v1gpdbkp
Cuntierra:Dii europea de is lìnguas
1
22663
186424
182896
2025-06-04T21:10:01Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186424
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Ghennàrgiu 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Dii europea de is lìnguas]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=182895 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20210617075823/http://comunidad-escolar.cnice.mec.es/727/info5.html annantu a http://comunidad-escolar.cnice.mec.es/727/info5.html
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 21:32, 15 Ghe 2024 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Dii europea de is lìnguas]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186423 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20201001101733/https://edl.ecml.at/Home/Whatisit/tabid/1760/language/it-IT/Default.aspx annantu a http://edl.ecml.at/Home/Whatisit/tabid/1760/language/it-IT/Default.aspx
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 23:10, 4 Làm 2025 (CEST)
efdbjm08qbx8xzbbbg2u3axkedferm4
Cuntierra:World Wide Web
1
22933
186447
185392
2025-06-05T01:02:03Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186447
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Nadale 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[World Wide Web]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185391 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20191022005906/http://history.crs4.it/ annantu a http://history.crs4.it/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 04:21, 22 Nad 2024 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[World Wide Web]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186446 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20190626172743/http://www.crs4.it/it/news-view/il-primo-sito-web-italiano-sviluppato-dal-crs4-esposto-a-roma-oggi-e-domani/ annantu a http://www.crs4.it/it/news-view/il-primo-sito-web-italiano-sviluppato-dal-crs4-esposto-a-roma-oggi-e-domani/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 03:02, 5 Làm 2025 (CEST)
513by7ane0c6e8fu5xp96nvxs32nxjt
Rowan Atkinson
0
23081
186414
186410
2025-06-02T15:36:41Z
PNNu
12712
Agiuntas informatzionis po ndi fai un'abbotzu beru
186414
wikitext
text/x-wiki
{{Bio|Sesso=M|Epoca=1900|Epoca2=2000|Didascalia=Rowan Atkinson in sa prima projetzione de su tzìnema ''Johnny English Reborn'' in su [[2011]]|Nòmene=Rowan Atkinson|Natzionalidade=britànnicu|AnnuNascita=1955|DieMeseNascita=6 de ghennàrgiu|Faìna=atore|LoguNascita=Consett|Imàzine=Johnny_English_Reborn_Movie_Premiere_Rowan_Atkinson_(6111701056)_(cropped)_(cropped).jpg}}
Est famadu pro is sèries ''Blackadder'', ''Mr. Bean'', ''Maigret'' e is tzìnemas ''Johnny English''.
Pro s'òpera sua at retzidu sa nòmina a Cummendatore de s'Òrdine de s'Imperu Britànnicu in su [[2013]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/60534/supplement/7|tìtulu=Page 7 {{!}} Supplement 60534, 15 June 2013 {{!}} London Gazette {{!}} The Gazette|situ=www.thegazette.co.uk|limba=en|atzessu=2025-06-02}}</ref>.
== Riferimentos ==
<references />
[[Categoria:Biografias]]
[[Categoria:Inglèsos]]
[[Categoria:Attores]]
g120z5gglr2kj4gjldjuumdhicbsh5n
S'abasatu de s'Heysel
0
23082
186413
186412
2025-06-02T15:30:00Z
Vernel222
18359
Apo curretu un'errigheddu.
186413
wikitext
text/x-wiki
S’'''abasatu de s’Heysel''' est una trazèdia acontèssida su mèrcuris 29 de maju de 1985 in s’istàdiu Heysel de Brussellas, pagu ora in antis de su cumintzu de sa finale de sa Cupa de Campiones de fùbalu intre sa sotziedade italiana de sa Juventus e s’ingresa de su Liverpool, in ue fiant mortas 39 pessones, chi 32 fiant italianas, e nde fiant abarradas fertas addae de 600. In mesu de sas bìtimas bi fiant finas tres sardos: Giuanni Casula, unu casteddarzu de 43 annos, fizu suo Andria, che nde teniat petzi 10 e zogaiat in sos puddighinos de su Casteddu, e Màriu Spanu, de 41 annos, peifughesu apostivigadu dae 20 annos in Noara.
Su massacru fiat istadu causadu dae sa biolèntzia pratigada dae unos cantos reziradores de su Liverpool, che dae su setore X aiant carrigadu sos ispetadores de su setore Y, chi su bonu fiant italianos, custituìdos mescamente dae famìlias e pessones tranchillas.
In sa carcadripa manna chi si fiat formada, argunos si fiant fulliados a su boidu pro evitare de arreare ischerfados, àteros aiant proadu a iscaddigare sos ostàculos e intrare a su setore serente, àteros galu si fiant fertos contra a sas tancaduras. Su muru aiat agabadu pro s’istrampare pro neghe de su pesu etzessivu e numerosas pessones fiant abarradas ischerfadas, abatigadas dae sa turma e ochìidas currende chirru a una bia de essida, pro medas representada dae unu zumbadorzu abertu chirru a su terrinu de zogu.
In fatu de sa trazèdia, si fiat detzìdidu de zogare su matessi sa partida: sa detzisura l’ant leada sas fortzas de seguràntzia berzianas e sos ghiadores de s’UEFA petzi pro resones de òrdine pùbrigu, cun sa finalidade de evitare tensos annanghedores, mancari sa Juventus àeret dimandadu a su cumintzu de no zogare. A pustis de s’appellu leìdu dae Neal e Scirea sos cabitanos de sas duas echipas, s’addòviu fiat printzipiadu a sas noe e baranta de sa sero, cun un’ora e bintichimbe minutos de atardamentu. Sa partida fiat terminada cun su resurtadu de 1-0 pro sa Juventus, devènnida campiona de Europa pro sa prima bia in s’istòria sua.
Sa neghe de s’intzidente fiat istada atribuìda a sos partidàrios de su Liverpool, peroe finas a sa betzesa de s’Heysel e a sa farta de organizadura dae bandas de sas autoridades berzianas.
Su protzessu fiat terminadu in su 1.991 cun sas cundennas a bator annos de presonia e a 60.000 francos berzianos de machìtzia pro noe atzolocados, e a chimbe annos de presonia pro àteros tres. Fiant istadas cunfirmadas finas sas cundennas pro Albert Roosens su segredàriu de sa Federadura berziana de fùbalu e pro Johann Mathieu su cabu de sa polima de tando.
Sas echipas ingresas fiant istadas iscrùdidas dae sas porfias europeas pro chimbe annos, su Liverpool pro tres annos de prus, minimados a unu posteriormente.
p79env9vrirx6pdswvy9qt7gmhvsiit
Cuntierra:Judicadu de Gaddura
1
23083
186434
2025-06-04T22:33:39Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186434
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[Judicadu de Gaddura]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186433 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20160630004641/http://www.italiapedia.it/comune-di-calangianus_Storia-104-010 annantu a http://www.italiapedia.it/comune-di-calangianus_Storia-104-010
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:33, 5 Làm 2025 (CEST)
hj2kcbhs5jowv7k8ccjs1kxypokh1zp