Wikipedia
scwiki
https://sc.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0gina_printzipale
MediaWiki 1.45.0-wmf.5
first-letter
Media
Ispetziale
Cuntierra
Usuàriu
Cuntierra usuàriu
Wikipedia
Cuntierra Wikipedia
File
Cuntierra file
MediaWiki
Cuntierra MediaWiki
Template
Cuntierra template
Agiudu
Cuntierra agiudu
Categoria
Cuntierra categoria
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
2021
0
20421
186529
186392
2025-06-15T13:13:00Z
KiranBOT
27306
removed AMP tracking from URLs ([[:m:User:KiranBOT/AMP|details]]) ([[User talk:Usernamekiran|report error]]) v2.2.7r lm_rs
186529
wikitext
text/x-wiki
{{Annu|XX sèculu|10=2018|16=2024|15=2023|14=2022|13=2021|12=2020|11=2019|9=2017|XXI sèculu|8=2040|7=2030|6=2020|5=2010|4=2000|XXII sèculu|17=2025}}{{LSC}}
[[File:2021 Myanmar Protest in Hleden.jpg|thumb|Protesta in [[Birmania|Birmània]] a pustis de su [[Corpu de istadu in Myanmar de su 2021|corpu de istadu]]]]
Su '''2021''' (MMXXI in nùmeros romanos) est un'annu de su de XXI sèculos incumintzadu in sa die de chenàbura.
S'Unione Europea dd'at proclamadu [[Annu Europeu de sas Ferrovias|Annu Europeu de is Ferrovias]]<ref>{{Tzita web|url=https://ec.europa.eu/commission/presscorner/home/en|tìtulu=The journey begins – 2021 is the European Year of Rail!|nùmene=Press corner|situ=European Commission - European Commission|limba=en|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
S'[[ONU]] dd'at decraradu:
* incumentzu de su deghènniu de su restàuru de is [[Ecosistema|ecosistemas]]<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/72/239|tìtulu=A/RES/72/239 - S - A/RES/72/239 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale de s'economia creativa pro s'isvilupu sustenìbile<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/74/198|tìtulu=A/RES/74/198 - S - A/RES/74/198 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale de sa [[frùtora]] e sa [[birdura]]<ref>{{Tzita web|url=https://news.un.org/es/story/2020/12/1485652|tìtulu=El 2021 es el Año Internacional de las Frutas y las Verduras: menos desperdicio y más salud|situ=Noticias ONU|data=2020-12-15|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.jornada.com.mx/2020/12/19/politica/019n1pol?partner=rss|tìtulu=La Jornada: Declara la ONU 2021, Año Internacional de las Frutas y las Verduras|autore=DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de C.V|situ=www.jornada.com.mx|data=2020-12-19|limba=es-MX|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale pro s'agabbu de su traballu de is pipios<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/73/327|tìtulu=A/RES/73/327 - S - A/RES/73/327 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale de sa [[paghe]] e sa cunfiàntzia<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/73/338|tìtulu=A/RES/73/338 - S - A/RES/73/338 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
== Acuntessimentos ==
=== Ghennàrgiu ===
* 1º ghennàrgiu:
** Su [[Portugallu]] incumentzat su turnu suo de presidèntzia de s'[[Unione Europea]].
** Incumentzat sa valididade de da zona de iscàmbiu lìberu de su [[Àfrica|continente africanu]] (AFCFTA)<ref>{{Tzita web|url=https://www.notiziegeopolitiche.net/afcfta-entra-in-vigore-laccordo-di-libero-scambio-nel-continente-africano/|tìtulu=AfCFTA. Entra in vigore l’accordo di libero scambio nel continente africano {{!}} Notizie Geopolitiche|autore=Ng|nùmene=|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
** [[Cuba]] unìficat su sistema monetàriu suo a pustis de 27 annos: sa moneda ufitziale est su peso cubanu<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2020/12/11/news/cuba_addio_doppia_valuta_rivoluzione_dell_economia-277915285/|tìtulu=Cuba, la Rivoluzione monetaria: addio due pesos e due misure|nùmene=|situ=la Repubblica|data=2020-12-11|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 4 ghennàrgiu: sa làcana intre [[Qatàr|Qatar]] e [[Aràbia Saudita]] est torrada a abèrrere a pustis de sa fine de sa crisi diplomàtica cun is monarchias de su Golfu<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/2021/01/04/world/qatar-and-saudi-arabia-reopen-airspace-intl/index.html|tìtulu=Saudi Arabia and Qatar will reopen airspace and maritime borders|autore=Mostafa Salem and Hande Atay Alam CNN|nùmene=|situ=CNN|limba=en|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 6 ghennàrgiu:
** In Washington D.C., manifestadores pro su presidente republicanu in essida [[Donald Trump]] resessent a intrare in su Capidòlliu in s'ìnteri de sa sessione di tzertificatzione de sa bìnchida de su presidente [[Joe Biden]]. Sa sessione est firmada, is parlamentares e il vitzepresidente Mike Pence sunt fatos essire e s'edifìtziu est blindadu; chimbe persones morint in su chertu armadu o in s'abbolotu<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/nordamerica/2021/01/07/usa-polizia-altre-3-persone-morte-durante-proteste_1271e2c5-5d4c-47b6-abbe-da2e8fe51793.html|tìtulu=Usa: polizia, altre 3 persone morte durante proteste {{!}} ANSA.it|nùmene=|situ=www.ansa.it|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.tpi.it/esteri/assalto-congresso-usa-chi-sono-vittime-20210108724485/|tìtulu=Chi sono le 5 vittime durante l'assalto al Campidoglio di Washington|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
** Sa politzia de [[Hong Kong]] arrestat a 53 ativistas antigovernativos a efetu de sa lege a pitzus de seguridade natzionale<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/asia/2021/01/06/hong-kong-maxi-retata-arrestati-53-attivisti_84e5e3a5-1c56-488c-94cb-882f1ff8fae8.html|tìtulu=Hong Kong: maxi retata, arrestati 53 attivisti - Asia|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-01-06|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 9 ghennàrgiu: unu Boeing 737-500 cun 62 persones a subra, partidu dae [[Giacarta]] e andende concas a sa provìntzia indonesiana de su Kalimantan Otzidentale, ruet in su Mare de Giava 4 minutos a pustis de s'artziada a bolu. Totu is passigeris morint<ref>{{Tzita web|url=https://www.agi.it/estero/news/2021-01-09/indonesia-boeing-precipitato-10960566/amp|tìtulu=È precipitato il Boeing scomparso dai radar in Indonesia|situ=www.agi.it|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 13 ghennàrgiu: in Lione faghent su primu trapiantu de ambos bratzos<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/2020/08/08/in-francia-primo-trapianto-al-mondo-di-entrambe-le-braccia-_4a29ea51-98bb-47bb-925f-159bdcba9627.html|tìtulu=In Francia primo trapianto al mondo di entrambe le braccia - Mondo|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-01-23|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 14 ghennàrgiu: sa Càmara de is Rapresentantes de is Istados Unidos incumentzat sa protzedura de istadu de acusa (''impeachment'') de su Presidente in essida [[Donald Trump]], cun s'acusa de àere intzùllidu s'avolotu in s'ìnteri de sa suprida de su Capidòlliu. Trump est su primu presidente a èssere postu in istadu de acusa duas bortas<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/topnews/2021/01/13/camera-approva-impeachment-trump-per-assalto-al-congresso_bb6f2d01-fc2a-47ee-b24e-55c96d5e0c7e.html|tìtulu=Camera approva impeachment Trump per assalto al Congresso - Ultima Ora|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-01-13|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 15 ghennàrgiu: unu terremotu corpit s'ìsula Indonesiana de [[Sulawesi]], faghende 105 mortos<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2021/01/17/morti-terremoto-sulawesi-indonesia/|tìtulu=Il numero di persone morte per il terremoto a Sulawesi, in Indonesia, è salito a 73|nùmene=|situ=Il Post|data=2021-01-17|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://adinet.ahacentre.org/reports/view/2114|tìtulu=Indonesia, Earthquakes in West Sulawesi {{!}} ADInet|nùmene=|situ=adinet.ahacentre.org|limba=en|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 20 ghennàrgiu: [[Joe Biden]] faghet su giuramentu comente su de 46 Presidentes de is Istados Unidos de America.
* 21 ghennàrgiu: in Baghdad acontesset unu atentadu kamikaze; morint 35 persones e 80 sunt ingortas<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/01/21/news/iraq_doppio_attacco_suicida_a_baghdad_almeno_sette_morti-283578771/|tìtulu=Iraq, doppio attacco suicida a Bagdad, almeno 35 morti|nùmene=|situ=la Repubblica|data=2021-01-21|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 24 ghennàrgiu: eletziones presidentziales in [[Portugallu]]<ref>{{Tzita web|url=https://video.corriere.it/esteri/elezioni-portogallo-confermato-de-sousa-combattero-coronavirus/7c8feb16-5ee2-11eb-9800-dadba0f11f8e|tìtulu=Elezioni Portogallo, confermato De Sousa: «Combatterò il Coronavirus»|nùmene=|situ=Video: ultime notizie - Corriere TV|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 25 ghennàrgiu: incumentzat su World Economic Forum, virtuale pro sa primu borta pro neghe de sa [[pandèmia de COVID-19]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2021/01/25/si-apre-il-world-economic-forum-di-davos-per-la-prima-volta-virtuale-pandemia-diseguaglianze-e-clima-i-temi-dei-dibattiti/6076133/|tìtulu=c|nùmene=|situ=Il Fatto Quotidiano|data=2021-01-25|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 28 ghennàrgiu: in sa capitale [[Lìbanu|libanesa]] [[Beirut]] ddoe sunt chèscias antiguvernativas. In sa chertu cun is fortzas de s'òrdine morit 1 persone e 200 sunt ingortas<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/mediooriente/2021/01/28/libano-scontri-a-tripoli-un-morto_1f030f34-8d22-4443-b976-457ac354c4ee.html|tìtulu=Libano: scontri a Tripoli, un morto - Medio Oriente|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-01-28|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 29 ghennàrgiu: in [[Cuba]], intre sa provìntzia de Holguín e [[Guantanamo|Guantánamo]], ruet un'[[aparèchiu]] militare faghende 5 mortos<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/topnews/2021/01/30/cuba-cade-elicottero-militare-cinque-morti_36b30f66-ebf8-409a-954f-2a8cba2e2db7.html|tìtulu=Cuba: cade elicottero militare, cinque morti - Ultima Ora|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-01-30|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
=== Freàrgiu ===
* 1 freàrgiu:
** In [[Myanmar|Birmània]] [[Corpu de istadu in Myanmar de su 2021|ddoe at unu corpu de istadu militare]]: sa Cussigera de Istadu [[Aung San Suu Kyi]] est arrestada e su Presidente de sa Repùblica est bogadu a fortza dae sa càrriga sua; Min Aung Hlaing essit su Capu de Istadu e Myint Swe su Presidente. [[Ìnternet|Internet]] est blocadu, is lìnias telefònicas sunt controlladas e is bòlidos firmados<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2021/02/01/colpo-di-stato-in-birmania-arrestata-aung-san-suu-kyi-lei-non-arrendetevi-protestate-internet-e-voli-bloccati-usa-ue-e-cina-condannano-golpe/6085506/|tìtulu=Colpo di Stato in Birmania: arrestata Aung San Suu Kyi. Lei: "Non arrendetevi, protestate". Internet e voli bloccati|nùmene=|situ=Il Fatto Quotidiano|data=2021-02-01|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
** su [[Kòssovu]] incumentzat tratamentos diplomàticos cun [[Israele]], connoschende [[Gerusalemme]] comente [[capitale]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.vaticannews.va/it/mondo/news/2021-01/kosovo-israele-avviano-relazioni-diplomatiche.html|tìtulu=Kosovo e Israele, al via le relazioni diplomatiche - Vatican News|nùmene=|situ=www.vaticannews.va|data=2021-01-31|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 5 freàrgiu: in [[Ginevra]] in sa sede de s’[[ONU]] sunt elègidos su Presidente e Primu Ministru de colada de sa [[Lìbia]] pro batire su paisu a eletziones noas, comente resurtadu de un'acòrdiu de paghe intre is partes de sa gherra tzivile<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2021/02/06/libia-accordo-tra-fazioni-eletti-presidente-e-primo-ministro|tìtulu=Libia, accordo tra fazioni: eletti presidente e primo ministro|autore=Stefania De Michele|nùmene=|situ=euronews|data=2021-02-06|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 7 freàrgiu:
** primu turnu de is eletziones generales in [[Ecuador]].
** eletziones parlamentares in [[Liechtenstein]].
* 13 freàrgiu: s'ex presidente istadunidensu [[Donald Trump]] est assòlvidu dae su Senadu dae su segundu istadu de acusa<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/nordamerica/2021/02/13/impeachment-trump-assolto-i-repubblicani-non-lo-mollano_010c71a5-1bc8-43a9-98a5-b5d03d06f407.html|tìtulu=Trump è pronto al ritorno. Biden, democrazia è fragile - Nord America|nùmene=|situ=Agenzia ANSA|data=2021-02-13|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 14 freàrgiu: eletziones parlamentares in [[Kòssovu]].
* 18 freàrgiu: su rover de sa [[NASA]] Perseverance, ghetadu su 30 argiolas 2020, aterrat a pitzus de [[Marte (praneta)|Marte]]. Sa missione sua est sa chirca de sinnos de vida promordiale e fàghere esperimentos pro preparare missiones benidoras cun echipàgiu<ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/scienze-ambiente/21_febbraio_18/marte-perseverance-arrivato-successo-applausi-lacrime-nasa-e3b10904-7217-11eb-893c-20b27ab3b588.shtml|tìtulu=Marte: Perseverance atterrato con successo, manda la prima immagine|autore=Paolo Virtuani|nùmene=|situ=Corriere della Sera|data=2021-02-18|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 19 freàrgiu: is Istados Unidos torrant a intrare in is acòrdios de Paris, 107 dies a pustis de ddos àere abbandonados<ref>{{Tzita web|url=http://www.theguardian.com/environment/2021/feb/19/us-official-return-paris-climate-pact|tìtulu=US makes official return to Paris climate pact|autore=Associated Press|nùmene=|situ=the Guardian|data=2021-02-19|limba=en|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 26 freàrgiu: s'esèrtzitu [[Armènia|armenu]] cumandat a su primu ministru Nikol Pashinyan de si dimìtere, Pashinyan acusat is militares de unu [[Corpu de Istadu|corpu de istadu]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2021/02/25/armenia-colpo-di-stato-governo-esercito/|tìtulu=Il primo ministro dell'Armenia ha accusato l'esercito di voler fare un colpo di stato contro di lui|nùmene=|situ=Il Post|data=2021-02-25|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 28 freàrgiu: eletziones parlamentares in [[El Salvadòr|El Salvador]].
[[File:Container Ship 'Ever Given' stuck in the Suez Canal, Egypt - March 24th, 2021 (51070311183).jpg|thumb|Sa nave Ever Given intuscende su [[Canale de Suez]]]]
=== Martzu ===
* 1 martzu: su [[Marrocu]] firmat is tratamentos diplomàticos cun s'ambasciada tedesca in [[Rabat]] pro disacòrdios a pitzus de sa soberania in su [[Sahara Otzidentale]]<ref>{{Tzita web|url=https://sicurezzainternazionale.luiss.it/2021/03/02/marocco-germania-si-incrinano-rapporti-diplomatici/|tìtulu=Marocco-Germania: si incrinano i rapporti diplomatici {{!}} Sicurezza internazionale {{!}} LUISS|nùmene=|situ=Sicurezza internazionale|data=2021-03-02|limba=it-IT|atzessu=2021-03-31|dataarchìviu=2021-08-04|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210804143529/https://sicurezzainternazionale.luiss.it/2021/03/02/marocco-germania-si-incrinano-rapporti-diplomatici/|urlmortu=eja}}</ref>.
* 5 martzu: in [[Mogadìsciu]], capitale de sa [[Somàlia]], acontesset un'atentadu esplosivu chi faghet prus de 20 moros e 30 fertos<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/03/05/news/somalia_media_autobomba_in_ristorante_a_mogadiscio-290526236/|tìtulu=Somalia: attacco suicida con autobomba in un ristorante a Mogadiscio. "Almeno 20 morti"|nùmene=|situ=la Repubblica|data=2021-03-05|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 6 martzu: [[Paba Frantziscu]] addòbiat a s'Ayatollah majore Ali al-Sistani in Najaf, [[Iraq]]. Est su primu addòbiu intre unu [[Paba]] e un'Ayatollah majore<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/03/06/news/papa_francesco_in_iraq_incontro_con_l_ayatollah_al-sistani-290572025/|tìtulu=Papa Francesco in Iraq: incontro con Al-Sistani nel segno della collaborazione fra religioni. L'ayatollah: "Pace e sicurezza per i cristiani"|nùmene=|situ=la Repubblica|data=2021-03-06|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 7 martzu: in unu referendum is [[Isvìtzera|isvìtzeros]] sèberant cun prus de su 51% de is votos, de proibire su [[burqa]] e su [[niqab]]<ref>{{Tzita web|url=https://europa.today.it/attualita/svizzera-vieta-burqa-musulmani-islamofobia.html|tìtulu=La Svizzera vieta il burqa con un referendum. Insorgono i musulmani: "Islamofobia"|nùmene=|situ=EuropaToday|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
* 17 martzu: eletziones in is [[Paisos Bàscios]].
* 23 martzu:
** eletziones parlamentares in Israele.
** Sa ''Ever Given'', una de is prus naves porta-cuntenidores mannas in su mundu, s'arreschet in su [[Canale de Suez]] (in ue passat su 12% de su cummèrtziu mundiale) blochende·ddu e firmende prus de 280 naves<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2021/03/27/canale-di-suez-proseguono-i-tentativi-di-sblocco-della-ever-geven|tìtulu=Ancora bloccato il Canale di Suez|autore=Debora Gandini|nùmene=|situ=euronews|data=2021-03-27|limba=it|atzessu=2021-03-31}}</ref>.
=== Abrile ===
[[File:Ingenuity Helicopter Rotor Blades Unlocked GifCam.gif|thumb|S'elicòteru Ingenuity]]
* 4 abrile: eletziones parlamentares in [[Bulgaria]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/esteri/2021/04/05/news/elezioni-in-bulgaria-vince-borissov-ma-la-sorpresa-e-lo-showman-trifonof-1.40114003|tìtulu=Elezioni in Bulgaria: vince Borissov, ma la sorpresa è lo showman Trifonof|situ=lastampa.it|data=2021-04-05|limba=it-IT|atzessu=2021-05-10}}</ref>;
* 11 abrile: primu busciardu de is eletziones generales in [[Perù]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2021/04/14/elezioni-presidenziali-peru-ballottaggio-fujimori-castillo/|tìtulu=Alle presidenziali in Perù andranno al ballottaggio un attivista di estrema sinistra e una populista di destra|situ=Il Post|data=2021-04-14|limba=it-IT|atzessu=2021-05-10}}</ref>;
* 19 abrile: s'elicòteru Ingenuity de sa [[NASA]] bolat asuba de [[Marte (praneta)|Marte]]. Est su primu de s'Istòria a bolare asuba de unu praneta alienu;<ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/scienze/2021/04/19/nasa-ingenuity-marte-video|tìtulu=Nasa, storico volo del drone-elicottero Ingenuity su Marte. VIDEO|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2021-05-10}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/scienze-ambiente/21_aprile_19/ingenuity-volo-drone-elicottero-volato-atterrato-marte-33634c04-a103-11eb-8f82-b67ef1674282.shtml|tìtulu=Ingenuity si è sollevato ed è atterrato su Marte: primo storico volo a motore su un altro pianeta|autore=Giovanni Caprara|situ=Corriere della Sera|data=2021-04-19|limba=it|atzessu=2021-05-10}}</ref>
* 20 abrile: Su presidente de [[Ciàd|Ciad]], Idriss Déby, morit in su cunflitu cun is fortzas rebelles. A pustis sa costitutzione est pausada, su parlamentu isòrvidu e una giunta militare pigat su cumandu de su paisu pro is 18 meses benidores<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/04/20/news/ciad_presidente_rieletto_deby_ucciso_al_fronte-297225662/|tìtulu=Ciad, il presidente rieletto Déby ucciso in uno scontro con i ribelli|situ=la Repubblica|data=2021-04-20|limba=it|atzessu=2021-05-10}}</ref>;
* 25 abrile: eletziones parlamentares in [[Albania]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.affaritaliani.it/esteri/elezioni-albania-vincono-i-socialisti-il-premier-rama-resta-al-potere-736544.html|tìtulu=Elezioni Albania, vincono i socialisti. Il premier Rama resta al potere|situ=Affaritaliani.it|limba=it|atzessu=2021-05-10}}</ref>.
=== Maju ===
* 8 maju: in [[Afganistàn]], un'atentadu in un'iscola de [[Kabul]] ochiet a su mancu a 85 persones e nde ingollet àteras 165.<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/asia/2021/05/08/esplosione-davanti-una-scuola-a-kabul-almeno-25-morti_c9b697f9-46f5-4c3e-8b6f-192cbd5e325e.html|tìtulu=Esplosione davanti una scuola a Kabul, almeno 55 morti - Asia|situ=Agenzia ANSA|data=2021-05-08|limba=it|atzessu=2021-06-02}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2021/05/08/afghanistan-esplosione-di-fronte-a-una-scuola-di-kabul-almeno-30-morti-e-52-feriti-la-maggior-parte-sono-studentesse/6191663/|tìtulu=Afghanistan, esplosione di fronte a una scuola di Kabul: almeno 30 morti e 52 feriti. La maggior parte sono studentesse|situ=Il Fatto Quotidiano|data=2021-05-08|limba=it-IT|atzessu=2021-06-02}}</ref>
* 10 maju: comintzat sa crisi israelo-palestinesa de su 2021: a pustis de una detzisione de sa Corte Suprema de [[Israele]] chi bogat a unos cantos [[palestinesos]] dae is domos issoro, incumentzat una cuntierra armada intre is duos pòpulos.<ref>{{Tzita web|url=https://www.focus.it/cultura/storia/israele-e-palestina-la-storia-di-una-terra-contesa|tìtulu=Israele e Palestina: la storia di una terra contesa|situ=Focus.it|limba=it|atzessu=2021-06-02}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.vanityfair.it/news/approfondimenti/2021/05/15/israele-cosa-sta-succedendo|tìtulu=Israele, cosa sta succedendo fra Gerusalemme e Gaza|situ=VanityFair.it|data=2021-05-15|limba=it|atzessu=2021-06-02}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.nytimes.com/2021/05/22/world/middleeast/israel-gaza-conflict.html|tìtulu=Life Under Occupation: The Misery at the Heart of the Israel-Gaza Conflict - The New York Times|situ=web.archive.org|data=2021-05-27|limba=en|atzessu=2021-06-02|dataarchìviu=2021-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210527214813/https://www.nytimes.com/2021/05/22/world/middleeast/israel-gaza-conflict.html|urlmortu=eja}}</ref>.
*17 maju: 8000 persones intrant in manera irregulare dae su [[Marrocu]] a [[Ceuta]] ([[Ispagna|Ispànnia]]). S'episòdiu sinnat su peoramentu de unu problema diplomàticu intre is duos paisos<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2021/05/19/spagna-marocco-crisi-migranti/|tìtulu=Cosa sta succedendo a Ceuta, città spagnola in Marocco|situ=Il Post|data=2021-05-19|limba=it-IT|atzessu=2021-06-03}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.abc.es/espana/abci-baja-ritmo-y-intensidad-entradas-ceuta-y-devuelto-4800-personas-202105190949_noticia.html|tìtulu=Marruecos cierra la frontera y baja el ritmo y la intensidad de entradas en Ceuta|nùmene=|situ=abc|data=2021-05-19|limba=es|atzessu=2021-06-03}}</ref>.
* 22 maju: pro neghe de is cunditziones estremas de clima, 21 persones morint de ipotermia in s'ìnteri de una maratona in Gansu, [[Cina|Tzina]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/sport/running-nuoto-bici/notizie/tempesta-ghiaccio-si-abbatte-atleti-gara-21-morti-congelati-a676fefe-bc90-11eb-abb7-46b8b952d96c.shtml|tìtulu=Ultramaratona in Cina, tempesta di ghiaccio si abbatte sugli atleti in gara: 21 morti congelati|autore=Martino Spadari|situ=Corriere della Sera|data=2021-05-24|limba=it|atzessu=2021-06-02}}</ref>.
* 23 maju: sa ruta de una cabina de una telefèrica in Itàlia ochiet a 14 persones. Su disacatu est dèpidu a s'iscotzadura de unu sistema de emergèntzia.<ref>{{Tzita web|url=https://torino.repubblica.it/cronaca/2021/05/26/news/tragedia_della_funivia_3_arresti_nella_notte_anche_il_titolare_dell_impianto_nerini-302794992/|tìtulu=Funivia Mottarone, trovato un altro "forchettone" servito per disattivare il freno. Tre fermati nella notte: "Hanno ammesso, volevano aggirare anomalia"|situ=la Repubblica|data=2021-05-26|limba=it|atzessu=2021-06-02}}</ref>
* 26 maju: sa Shell est sa prima azienda obligada dae unu tribunale a cunformare is emissiones de [[Diòssidu de carbòniu|CO<sub>2</sub>]] cun is Acòrdius de Paris<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-57257982|tìtulu=Shell: Netherlands court orders oil giant to cut emissions|publicatzione=BBC News|data=2021-05-26|atzessu=2021-06-02}}</ref>.
=== Làmpadas ===
* 2 làmpadas: su cargo Mv X-Press Pearl afundat in [[Sri Lanka]] cun unu càrrigu de sustàntzias perigulosas pro s'ambiente<ref>{{Tzita web|url=https://text.npr.org/1002484499|tìtulu=Sri Lanka Faces An Environmental Disaster As A Ship Full Of Chemicals Starts Sinking|nùmene=|situ=text.npr.org|limba=en|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
* 6 làmpadas:
** eletziones federales in [[Mèssicu]];
** segundu busciardu de is eletziones generales in [[Perù]]<ref>{{Tzita web|url=https://elcomercio.pe/politica/elecciones-peru-2021-cuando-y-a-que-hora-se-daran-a-conocer-los-primeros-resultados-oficiales-de-la-segunda-vuelta-onpe-piero-corvetto-pedro-castillo-keiko-fujimori-nndc-ncvv-noticia/|tìtulu=Elecciones 2021: día y hora para conocer los resultados de la ONPE|situ=El Comercio Perú|data=2021-06-06|limba=es|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
* 22 làmpadas: unu [[terremotu]] de magnitudo 6.0 corfit [[Lima]] in Perù. S'epitzentru est Mala<ref>{{Tzita noas|limba=es|autore=BBC News Mundo|url=https://laopinion.com/2021/06/23/terremoto-en-peru-un-sismo-de-magnitud-60-sacude-lima-y-la-costa-central-del-pais-sin-que-se-hayan-reportado-victimas/|tìtulu=Terremoto en Perú: un sismo de magnitud 6.0 sacude Lima y la costa central del país sin que se hayan reportado víctimas|publicatzione=La Opinión|data=2021-06-23}}</ref>.
* 24 làmpadas: unu fàbbricu residentziale ruet in [[Miami]] causende vàrios mortos e pèrdidos<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/07/04/news/miami_sospese_le_ricerche_nel_condominio_crollato-308844380/|tìtulu=Miami, sospese le ricerche nel condominio crollato|situ=la Repubblica|data=2021-07-04|limba=it|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
* 25 làmpadas: Derek Chauvin, s'agente de politzia chi aiat ochidu a [[George Floyd]] est cundennadu a 22 annos de presone<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2021/06/25/derek-chauvin-condanna-carcere-george-floyd/|tìtulu=Derek Chauvin è stato condannato a 22 anni e mezzo di carcere per la morte di George Floyd|situ=Il Post|data=2021-06-25|limba=it-IT|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
* 27 làmpadas: un'esplosione dèpida a una pèrdida de gas in [[Daca]], capitale de [[Bangladesh]], ochiet a su mancu a 7 persones e nde ingollet a àteras 400<ref>{{Tzita web|url=https://www.yeslife.it/2021/06/28/violenta-esplosione-fuga-gas-almeno-7-morti/|tìtulu=Bangladesh, violenta esplosione per fuga di gas: almeno 7 morti e 400 feriti|autore=Carolina D'Elia|situ=YesLife.it|data=2021-06-28|limba=it-IT|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
* 28 làmpadas: un'esplosione in un'istatzione de sa metropolitana de [[Londra]] ingollet a ses persones<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-london-57642027|tìtulu=Elephant and Castle fire: Six hurt in huge blaze at railway arches|publicatzione=BBC News|atzessu=2021-07-08}}</ref>.
*30 làmpadas: sa temperadura in [[Vancouver]], [[Canada|Canadà]], arribat a 50ºC. Prus de 200 persones morint pro sa basca<ref>{{Tzita web|url=https://www.tgcom24.mediaset.it/mondo/canada-a-vancouver-la-temperatura-sfiora-50-gradi-decine-di-morti_34834837-202102k.shtml|tìtulu=Canada, a Vancouver la temperatura sfiora 50 gradi: oltre 200 morti|nùmene=|situ=Tgcom24|limba=IT|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
=== Argiolas/Trìulas ===
* 1 argiolas/trìulas: incumentzat su turnu de s'[[Islovènia]] pro sa presidèntzia de s'[[Unione Europea]].
* 4 argiolas/trìulas: ruet un'aparèchiu militare in Sulu, [[Filipinas]]. Morint a su mancu 50 persones, incluidas tres chi s'agataiant in terra<ref>{{Tzita web|url=https://apnews.com/article/philippines-plane-crashes-ebfe276f195550702e9dc664facba50a|tìtulu=Philippine military plane crashes, 45 dead, 49 rescued|situ=AP NEWS|data=2021-07-04|limba=en|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 5 argiolas/trìulas:
** un'inundamentu ochiet a su mancu a 179 persones in [[Giappone|Giapone]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.meteo.expert/news/clima/alluvione-in-giappone-cause-mix-fattori-meteorologici/|tìtulu=Alluvione in Giappone: le cause della catastrofe|situ=Meteo Expert|data=2018-07-11|limba=it-IT|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
** un'esplosione in una fàbrica de produtos chìmicos acanta de [[Bangkok]], [[Tailàndia]], lassat 1 mortu, 33 ingortos e prus de 1000 persones evacuadas<ref>{{Tzita web|url=https://www.efe.com/efe/espana/sociedad/al-menos-un-muerto-y-33-heridos-en-la-explosion-de-una-fabrica-tailandia/10004-4578497|tìtulu=Al menos un muerto y 33 heridos en la explosión de una fábrica en Tailandia|nùmene=|situ=www.efe.com|limba=es|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 6 argiolas/trìulas:
** sa ruta de un'aparèchiu in [[Rùssia]] ochiet a 28 persones<ref>{{Tzita web|url=https://www.elfinanciero.com.mx/mundo/2021/07/06/accidente-de-avion-en-rusia-deja-28-muertos/|tìtulu=Accidente de avión en Rusia deja 28 muertos|nùmene=|situ=El Financiero|limba=es|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
** un'esplosione in unu campu petrolìferu in sa provìntzia de Ilam, [[Iran]], ochiet a 3 persones e nde ingollet 4<ref>{{Tzita web|url=https://actualidad.rt.com/actualidad/397092-explosion-campo-petrolifero-iran|tìtulu=Tres muertos y cuatro heridos por una explosión en un campo petrolífero iraní|nùmene=|situ=RT en Español|limba=es|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 7 argiolas/trìulas:
** su presidente de [[Haiti]] est ochidu in domo sua; sa pobidda est ingorta e in cunditziones graes<ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/esteri/21_luglio_07/assassinato-casa-un-commando-presidente-haiti-39aa2822-df5f-11eb-a9e5-b60d2f6601bd.shtml|tìtulu=Haiti, il presidente Jovenel Moïse assassinato in casa da un commando nella notte. «Arrestati i presunti killer»|autore=Michele Farina|situ=Corriere della Sera|data=2021-07-07|limba=it-IT|atzessu=2021-08-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/07/07/news/assassinato_presidente_haiti-309305640/|tìtulu=Haiti, assassinato il presidente Moïse. Grave la moglie. Dichiarato lo stato d'assedio|nùmene=|situ=la Repubblica|data=2021-07-07|limba=it|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
** a is 13:00 (oràriu locale) una parte manna de su [[Amèrica Tzentrale|Tzentru-Amèrica]] abarrat sena energia elètrica pro una pariga de oras<ref>{{Tzita web|url=https://www.independentespanol.com/noticias/america-latina/apagon-centroamerica-paises-energia-b1880777.html|tìtulu=Países de Centroamérica sufren un gran apagón por varias horas|nùmene=|situ=Independent Español|data=2021-07-08|limba=es|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 8 argiolas/trìulas: su fogu in una fàbrica de [[Màndigu|alimentos]] acanta de [[Daca]], [[Bangladesh]], ochiet a su mancu a 52 persones e nde ingollet a àteras 25<ref>{{Tzita web|url=https://lopezdoriga.com/internacional/incendio-bangladesh-fabrica-de-alimentos/|tìtulu=Incendio en Bangladesh deja al menos 52 muertos y 25 heridos|nùmene=|situ=López-Dóriga Digital|data=2021-07-09|limba=es-MX|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 14 argiolas/trìulas: una sèrie de inundamentos càusat unos 250 mortos in [[Europa otzidentale|Europa Otzidentale]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.fr.de/panorama/unwetter-tief-bernd-regen-nordrhein-westfalen-rheinland-pfalz-todesfaelle-news-zr-90867174.html|tìtulu=Unwetter in NRW und Rheinland-Pfalz: Luftwaffe versorgt zerstörte Dörfer mit Hilfsgütern|situ=https://www.fr.de|data=2021-07-19|limba=de|atzessu=2021-08-04|dataarchìviu=2021-07-18|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210718045704/https://www.fr.de/panorama/unwetter-tief-bernd-regen-nordrhein-westfalen-rheinland-pfalz-todesfaelle-news-zr-90867174.html|urlmortu=eja}}</ref>.
* 23 argiolas/trìulas: unu fogu mannu, incumentzadu acanta de [[Bonaccattu]] istròpiat bintimìgia ètaros de terra, faghende dannos mannos a sartu, aziendas e domos de is biddas de su [[Montiferru]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.sardegnaierioggidomani.com/in-sardu/sardigna-noas-de-su-26-07-2021/|tìtulu=Sardigna Noas de su 26/07/2021|autore=Guido Cadoni|situ=Sardegna Ieri-Oggi-Domani|data=2021-07-26|atzessu=2021-08-05}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.sardegnaierioggidomani.com/in-sardu/sardigna-noas-de-su-27-08-2021/|tìtulu=Sardigna Noas de su 27/07/2021|autore=Guido Cadoni|situ=Sardegna Ieri-Oggi-Domani|data=2021-07-27|atzessu=2021-08-05}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.istorias.it/26/07/2021/6412/uninferru-de-bintimila-etaros/|tìtulu=S'inferru in sa terra|autore=Andrea Deidda|situ=Istorias|data=2021-07-26|atzessu=2021-08-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://salimbasarda.net/arrennegu-nieddu/|tìtulu=Arrennegu nieddu|autore=Gabriele Tanda|situ=Limba Sarda 2.0|data=2021-07-27|atzessu=2021-08-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://salimbasarda.net/fogu-sabratzu-de-sos-corsicanos/|tìtulu=Fogu, s'abratzu de sos corsicanos|situ=Limba Sarda 2.0|data=2021-07-28|atzessu=2021-08-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/cronaca/2021/07/28/incendi-sardegna-oggi|tìtulu=Incendi in Sardegna, la Procura apre un'inchiesta|autore=Sky TG24|nùmene=|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 28 argiolas/trìulas: unu [[terremotu]] de magnitudo 8.2 sumbùgiat s'[[Alaska]], sena fàghere dannos. In s'incumentzu si ghetat un'allarme tsunami, a pustis arrimadu<ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/mondo/2021/07/29/alaska-terremoto-oggi|tìtulu=Terremoto di magnitudo 8.2 al largo dell'Alaska|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2021-08-04}}</ref>.
* 30 argiolas/trìulas: unu terremotu de magnitudo 6.1 iscutulat una pariga de fràigos in [[Piura]], [[Perù]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/americalatina/2021/07/31/terremoti-peru-40-feriti-per-sisma-a-piura_8836c4fe-9b5d-408f-9abf-41a422373bfe.html|tìtulu=Terremoti: Perù, 40 feriti per sisma a Piura - America Latina|situ=Agenzia ANSA|data=2021-07-31|limba=it|atzessu=2021-08-04}}</ref>, ingollende a unas 40 persones.
=== Austu ===
* 9 austu: su Grupu interguvernativu de espertos a pitzus de su càmbiu climàticu at publicadu sa prima parte de sa de ses relatas, chi narat chi isceti mesuras urgentes podent sarvare su praneta de unu degòlliu climàticu<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/environment/2021/aug/15/its-now-or-never-scientists-warn-time-of-reckoning-has-come-for-the-planet|tìtulu=It’s now or never: Scientists warn time of reckoning has come for the planet {{!}} Climate change {{!}} The Guardian|situ=web.archive.org|data=2021-08-15|limba=en|atzessu=2021-09-04|dataarchìviu=2021-08-15|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210815202926/https://amp.theguardian.com/environment/2021/aug/15/its-now-or-never-scientists-warn-time-of-reckoning-has-come-for-the-planet|urlmortu=eja}}</ref>.
* 11 austu: si ghetat un'allarme tsunami a pustis de unu terremotu de magnitudo 7.1 in is Filipinas, a pustis arrimadu. No ddoe at vìtimas nen dannos sèrios<ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/mondo/2021/08/11/terremoto-filippine-oggi|tìtulu=Filippine, terremoto di magnitudo 7.1. Rientra l'allerta tsunami|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2021-09-04}}</ref>.
* 14 austu: unu [[terremotu]] in [[Amèrica Tzentrale|Tzentru-Amèrica]], cun epitzentru in [[Haiti]] ochiet a su mancu a 1500 pesones<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Forte-terremoto-ad-Haiti-centinaia-edifici-crollati-Oltre-300-vittime-e-migliaia-di-dispersi-d2020004-e340-4147-b552-d90238232e5e.html|tìtulu=Terremoto Haiti. Centinaia di edifici crollati, oltre 1300 morti e migliaia di dispersi|situ=rainews|limba=it|atzessu=2021-09-04}}</ref>.
* 15 austu:
** is [[Talebanos]] pigant su controllu de [[Kabul]] a pustis chi s'esèrtzitu [[Istados Unidos de Amèrica|istadunidensu]] lassat s'[[Afganistàn|Afgànistan]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2021/08/15/i-talebani-sono-a-kabul-e-la-resa-delloccidente-il-presidente-in-fuga-sara-proclamato-lemirato-islamico-esplosioni-nella-capitale-evacuazioni-usa-e-ue-la-diretta/6291937/|tìtulu=I talebani sono a Kabul, è la resa dell'Occidente: il presidente in fuga, "sarà proclamato l'Emirato Islamico". Esplosioni nella capitale, evacuazioni Usa e Ue|situ=Il Fatto Quotidiano|data=2021-08-15|limba=it-IT|atzessu=2021-09-04}}</ref>;
** in [[Altalil]], [[Lìbanu]], s'esplosione de unu càmion de benzina ochiet a 28 persones e nde ingollet 80<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/internacional/2021-08-15/al-menos-20-muertos-por-la-explosion-de-un-camion-cisterna-en-el-norte-de-libano.html|tìtulu=Al menos 28 muertos por la explosión de un camión cisterna en Líbano en plena crisis de combustible|autore=Juan Carlos Sanz|situ=EL PAÍS|data=2021-08-15|limba=es|atzessu=2021-09-04}}</ref>.
* 16 austu: in [[Tzitade de su Mèssicu]], un'esplosione in un'edifìtziu, in capas pro neghe de una pèrdida de gas, ochiet a una persone e nde lassat a àteras 29 fertas<ref>{{Tzita web|url=https://mvsnoticias.com/noticias/destacado_app/explosion-en-benito-juarez-reporta-29-lesionado-y-una-persona-fallecida|tìtulu=Explosión en Benito Juárez reporta 29 lesionado y una persona fallecida|situ=MVS Noticias|data=2021-08-16|limba=es-MX|atzessu=2021-09-04|dataarchìviu=2021-08-17|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20210817234335/https://mvsnoticias.com/noticias/destacado_app/explosion-en-benito-juarez-reporta-29-lesionado-y-una-persona-fallecida|urlmortu=eja}}</ref>.
* 20 austu: proet pro sa prima borta in 7 annos in [[Groenlàndia]]. S'eventu càusat una pèrdida de astra prus manna de sa mèdia de su perìodu de s'annu<ref>{{Tzita web|url=https://www.unotv.com/ciencia-y-tecnologia/impresionante-llueve-por-primera-vez-en-la-cumbre-de-groenlandia/|tìtulu=Llueve por primera vez en la cumbre de Groenlandia|autore=Redacción {{!}} Agencias|situ=Uno TV|data=2021-08-21|limba=es-MX|atzessu=2021-09-04}}</ref>.
* 26 austu: un'atentadu terrorìsticu dòpiu in s'arioportu Hamid Karzai de Kabul, Afgànistan ochiet a su mancu a 138 persones<ref>{{Tzita web|url=https://www.elmundo.es/internacional/2021/08/26/6127966ffdddff45448b457a.html|tìtulu=Doble atentado suicida en el aeropuerto de Kabul con decenas de muertos|situ=ELMUNDO|data=2021-08-26|limba=es|atzessu=2021-09-04}}</ref>.
=== Cabudanni ===
* 5 cabudanni: su cumandante de is fortzas militares in [[Guinea]] pigat su controllu de s'istadu cun unu unu [[Corpu de Istadu|golpe]] chi isorvet su guvernu e suspendet sa costitutzione<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/africa/2021/09/05/golpe-in-guinea-catturato-il-presidente-conde_ddf88e33-14f7-4eb7-b60c-1281c064370b.html|tìtulu=Golpe in Guinea, 'catturato il presidente Condè' - Africa|situ=Agenzia ANSA|data=2021-09-05|limba=it|atzessu=2021-09-07}}</ref>.
*7 cabudanni:
**unu terremotu de magnitudo 7.1 in [[Acapulco de Juárez]] ([[Mèssicu (istadu)|Mèssicu]]) ochiet a su mancu a 1 persone<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-58483504|tìtulu=Un sismo de magnitud 7,1 con epicentro cerca de Acapulco sacude el centro y sur de México|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2021-10-06}}</ref>;
**[[El Salvadòr|El Salvador]] est su primu istadu de su mundu a impreare su [[Bitcoin]] comente dinari ufitziale<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/technology-58473260|tìtulu=Fear and excitement in El Salvador as Bitcoin becomes legal tender|publicatzione=BBC News|data=2021-09-07|atzessu=2021-10-06}}</ref>;
**sa Corte Suprema de Mèssicu decriminalizat s'[[Abortu|interrùmpida voluntària de ingraidèntzia]]<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-58482850|tìtulu=Mexico decriminalises abortion in landmark ruling|publicatzione=BBC News|data=2021-09-07|atzessu=2021-10-06}}</ref>.
*16 cabudanni: SpaceX ghetat su bòlidu ispatziale Inspiration4. Est su primu de s'in totu tzivile<ref>{{Tzita web|url=https://www.nbcnews.com/science/space/spacex-makes-history-first-civilian-spaceflight-rcna2027|tìtulu=SpaceX makes history with first all-civilian spaceflight|autore=Denise ChowDenise Chow is a reporter for NBC News Science focused on general science, Climate Change|situ=NBC News|limba=en|atzessu=2021-10-06}}</ref>.
*19 cabudanni:
**eletziones parlamentares in [[Rùssia]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/abren-colegios-electorales-en-rusia-para-tres-d%C3%ADas-de-elecciones/a-59207496|tìtulu=Abren colegios electorales en Rusia para tres días de elecciones {{!}} DW {{!}} 16.09.2021|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2021-10-06}}</ref>;
**in [[La Palma]], me is [[Ìsulas Canàrias]], s'erutzione de unu [[vulcanu]] faghet dannu a unu nùmeru artu de fràigos e lassat prus de 6000 disterrados<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2021/09/20/news/spagna_vulcano_eruzione_la_palma-318650873/|tìtulu=Spagna, eruzione del vulcano alle Canarie: centinaia di case distrutte e 5mila evacuati|situ=la Repubblica|data=2021-09-20|limba=it|atzessu=2021-10-06}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/sociedad/2021-09-20/el-volcan-de-la-palma-se-traga-un-centenar-de-casas-y-cultivos-y-avanza-a-700-metros-por-hora.html|tìtulu=La lava del volcán de La Palma se traga un centenar de casas, obliga a evacuar a unas 6.000 personas y avanza hacia el mar a 300 metros por hora|autore=Guillermo Vega|situ=El País|data=2021-09-20|limba=es|atzessu=2021-10-06}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Borja|sambenadu=Suarez|url=https://www.reuters.com/world/europe/people-evacuated-spanish-island-la-palma-after-volcano-eruption-warning-2021-09-19/|tìtulu=Lava pours out of volcano on La Palma in Spain's Canary Islands|publicatzione=Reuters|data=2021-09-20|atzessu=2021-10-06}}</ref>.
*20 cabudanni: in un'isparadòrgiu in un'iscola de Kazan, Rùssia, morint 9 persones e àtera 28 abarrant fertas<ref>{{Tzita web|url=https://actualidad.rt.com/actualidad/391751-registra-tiroteo-escuela-ciudad-rusa-kazan|tìtulu=Al menos 9 muertos y 21 heridos en un tiroteo en una escuela de la ciudad rusa de Kazán|situ=RT en Español|limba=es|atzessu=2021-10-06}}</ref>.
*26 cabudanni:
**eletziones federales de [[Germania|Germània]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.bundeswahlleiter.de/bundestagswahlen/2021.html|tìtulu=Bundestagswahl 2021 - Der Bundeswahlleiter|situ=www.bundeswahlleiter.de|limba=de|atzessu=2021-10-07}}</ref>;
**cun unu referendum, s'[[Isvìtzera]] cunfirmat s'aprovatzione de una lege pro permìtere su coju omosessuale<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Svizzera-verso-il-si-al-referendum-su-matrimoni-omosessuali-9981c66a-8eb8-4f58-bee6-f7684aab95b7.html|tìtulu=Svizzera, tutti i cantoni hanno detto sì alle nozze gay|situ=rainews|limba=it|atzessu=2021-10-07}}</ref>.
*28 cabudanni: incumintzat s'annu de eventos pro is tzelebratziones de is 150 annos de [[Gràtzia Deledda]], cun su suportu de medas istitutziones e cun su giornalista [[Anthony Muroni]] comente diretore artìsticu de su comitadu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.150graziadeledda.it/un-anno-di-eventi/|tìtulu=Un anno di Eventi|situ=Grazia Deledda|limba=it-IT|atzessu=2022-10-27}}</ref><ref>{{Tzita noas|url=https://www.istorias.it/31/05/2022/7322/sa-tecnologia-de-alexa-faeddat-de-grazia-deledda/|tìtulu=Alexa faeddat de Grazia Deledda|publicatzione=Istorias|data=2022-05-31|atzessu=2022-10-27}}</ref>
=== Ledàmene/Santugaine ===
* 1 ledàmene/santugaine: incumentzat s''''Expo 2020''' in [[Dubai]], chi depiat incumentzare su 1 de [[Santuaine|ledàmene]] de su [[2020]] ma est istètidu crastinadu pro neghe de sa [[Pandèmia de COVID-19]]<ref>{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.agi.it/expo-dubai/fotostoria/2021-07-19/evento-torna-unire-mondo-13312584/|tìtulu=Expo 2020 Dubai, l’evento che torna a unire il mondo|publicatzione=AGI|data=2021-07-19|atzessu=2021-10-07|dataarchìviu=2021-10-07|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20211007160614/https://www.agi.it/expo-dubai/fotostoria/2021-07-19/evento-torna-unire-mondo-13312584/|urlmortu=eja}}</ref>.
*4 ledàmene/santugaine: Facebook, Instagram e Whatsapp, de propiedade de Facebook sufrint sa peus bàscia de servìtziu de s'istòria reghente<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/tecnologia/2021-10-04/whatsapp-facebook-e-instagram-sufren-una-caida-generalizada-en-todo-el-mundo.html|tìtulu=WhatsApp, Facebook e Instagram sufren una caída de más de seis horas en un momento crítico para su reputación|autore=Jordi Pérez Colomé|situ=El País|data=2021-10-04|limba=es|atzessu=2021-10-31}}</ref>.
*14 ledàmene/santugaine: a su mancu 6 persones morint e 32 abarrant ingortas in [[Beirut]] in un'isparadòrgiu in antis de una manifestada<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/internacional/2021-10-14/al-menos-seis-muertos-y-decenas-de-heridos-en-un-tiroteo-durante-una-protesta-en-beirut.html|tìtulu=Al menos seis muertos y más de 30 heridos en un tiroteo durante una protesta en Beirut|autore=Marc Español|situ=El País|data=2021-10-14|limba=es|atzessu=2021-10-31}}</ref>.
*15 ledàmene/santugaine: sa cumpangia aero-nàutica italiana Alitalia acabbat s'atividade a pustis de 75 annos e torrat a nàschere comente [[ITA Airways]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.corriere.it/economia/aziende/21_ottobre_15/vecchia-alitalia-rinasce-come-ita-airways-addio-storico-logo-19f694e4-2d9c-11ec-be4a-8aaf23299e0e.shtml|tìtulu=La vecchia Alitalia rinasce come Ita Airways (e cambia colore)|autore=Leonard Berberi|situ=Corriere della Sera|data=2021-10-15|limba=it|atzessu=2021-10-31}}</ref>.
*25 ledàmene/santugaine: s'esèrtzitu [[Sudan|sudanesu]] ghetat unu [[Corpu de Istadu|corpu de istadu]] contra a su guvernu. Su primu ministru Abdalla Hamdok est in arrestu domitziliare. Su presidente Abdel Fattah al-Burhan decrarat s'istadu de apretu e annùntziat s'isorvimentu de su guvernu<ref>{{Tzita web|url=https://www.ansa.it/sito/notizie/flash/2021/10/25/-media-colpo-di-stato-in-sudan-arrestato-premier-_cd1091aa-69a4-4bd1-b536-3461bf8874db.html|tìtulu=Colpo di Stato in Sudan, ministero: i militari sparano ai manifestanti - Africa|situ=Agenzia ANSA|data=2021-10-25|limba=it|atzessu=2021-10-31}}</ref>.
=== Onniasantu/Santandria ===
* 4 onniasantu/santandria: s'esplosione de unu càmion-chisterra me in su distritu Wellington de [[Freetown]], [[Sierra Leone|Sierra Leona]], càusat a su mancu 101 mortos e prus de 100 fertos<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-59188753|tìtulu=Sierra Leone explosion: Scores dead after Freetown oil tanker collision|publicatzione=BBC News|data=2021-11-06|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 7 onniasantu/santandria: eletziones generales de [[Nicaràgua]]<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://apnews.com/article/9e19a4b9bc36a77e4e2c92fe34431076|tìtulu=Ortega confirma elecciones en Nicaragua en noviembre de 2021|publicatzione=AP News|tzitade=Managua|data=2020-07-14}}</ref>.
* 8 onniasantu/santandria: in [[Bolìvia]] incumentzat un'[[isciòperu]] generale natzionale contra a sa lege 1386 de iscontròriu a is balàngios illegales e a su [[terrorismu]]<ref>{{Tzita web|url=https://cnnespanol.cnn.com/2021/11/15/bolivia-paro-indefinido-continua-orix/|tìtulu=Bolivia: el paro indefinido continúa, advierten en Santa Cruz|situ=CNN|data=2021-11-15|limba=es|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 11 onniasantu/santandria: sa missione Crew-3 de [[NASA]] e SpaceX imbiat a bator membros noos a s'[[Istatzione Ispatziale Internatzionale]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.hwupgrade.it/news/scienza-tecnologia/spacex-e-nasa-hanno-lanciato-la-missione-crew-3-verso-la-stazione-spaziale-internazionale_102408.html|tìtulu=SpaceX e NASA hanno lanciato la missione Crew-3 verso la Stazione Spaziale Internazionale|situ=Hardware Upgrade|limba=it-IT|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 19 onniasantu/santandria: su Nicaràgua annùntziat su retiru de s'Organizatzione de is Istados Americanos, ca custa no at connotu su resurtadu de is eletziones de su 7 de su pròpiu mese<ref>{{Tzita web|url=https://abc17news.com/cnn-spanish/2021/11/19/nicaragua-anuncia-su-retiro-definitivo-de-la-oea/|tìtulu=Nicaragua anuncia su “retiro definitivo” de la OEA|autore=C. N. N. Newsource|situ=ABC17NEWS|data=2021-11-19|limba=es|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 21 onniasantu/santandria: eletziones generales in [[Cile]]<ref>{{Tzita web|url=https://redgol.cl/tendencias/Elecciones-en-Chile-2021--Fecha-cuando-a-que-hora-son-las-Presidenciales-20211019-0108.html|tìtulu=Elecciones en Chile 2021 {{!}} ¿Fecha, cuándo y a qué hora son las votaciones de noviembre?|situ=RedGol|limba=es-ES|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 24 onniasantu/santandria:
** sa NASA ghetat sa [[Double Asteroid Redirection Test]], sa prima tentada de iscostiare un'[[asteròide]] cun sa punna de imparare a amparare sa [[Terra]] dae sa minetza de collisione<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-59327293|tìtulu=Nasa Dart asteroid spacecraft: Mission to smash into Dimorphos space rock launches|publicatzione=BBC News|data=2021-11-24|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
** Magdalena Andersson presentat is dimissiones, isceti una pariga de oras a pustis de essire sa primu fèmina votada comente primu ministru de [[Isvetzia|Isvètzia]]. Pagu a pustis de sa dimissione, dda torrant a votare<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-59459733|tìtulu=Magdalena Andersson: Sweden's first female PM returns after resignation|publicatzione=BBC News|data=2021-11-29|atzessu=2021-12-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/en-us/news/world/swedish-parliament-reelects-magdalena-andersson-as-prime-minister-days-after-quitting-post/ar-AARgzfv|tìtulu=Swedish Parliament Reelects Magdalena Andersson as Prime Minister Days After Quitting Post|situ=www.msn.com|limba=en|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 26 onniasantu/santandria: s'[[Organizatzione Mundiale de sa Salude]] faghent un'addòbiu de apretu pro chistionare de una variante noa de interessu de [[COVID-19]], sa B.1.1.529 "Omicron"<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/26/who-to-assess-new-highly-mutated-covid-19-variant-as-countries-ramp-up-health-checks|tìtulu=WHO to assess new highly mutated Covid-19 variant as countries ramp up health checks|situ=the Guardian|data=2021-11-26|limba=en|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 28 onniasantu/santandria:
** eletziones generales in [[Honduras]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.laprensa.hn/honduras/cne-da-el-banderillazo-inicial-de-elecciones-honduras-2021-EX4011565|tìtulu=CNE da el banderillazo inicial de elecciones Honduras 2021|autore=Redacción Web Autor marcado para seguir|situ=www.laprensa.hn|limba=es-HN|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
** unu terremotu de magnitudo 7.5 in Baranca, [[Perù]], ochiet a una persone. Ddoe at unos 10 ingortos e dannos a fràigos<ref>{{Tzita web|url=https://elcomercio.pe/peru/terremoto-en-amazonas-75-ultimas-noticias-consecuencias-y-mas-del-sismo-sismos-de-hoy-peru-ecuador-guayaquil-l-lbposting-tdex-noticia/|tìtulu=Terremoto en Amazonas 7.5: últimas noticias, consecuencias y más del sismo {{!}} Sismos de hoy {{!}} Perú {{!}} Ecuador {{!}} Guayaquil l lbposting-tdex {{!}} PERU|autore=NOTICIAS EL COMERCIO PERÚ|situ=El Comercio Perú|data=2021-11-29|limba=es|atzessu=2021-12-04}}</ref>.
* 30 onniasantu/santandria: s'istadu de is [[Barbados]] essit [[Repùblica]] in su de 55 anniversàrios de s'indipendèntzia, abarrende membru de su [[Commonwealth de sas Natziones|Commonwealth de is Natziones]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/queen-congratulates-barbados-as-it-becomes-a-republic|tìtulu=Queen congratulates Barbados as it becomes a republic|situ=the Guardian|data=2021-11-30|limba=en|atzessu=2021-12-19}}</ref>.
=== Idas/Nadale ===
[[File:James Webb Space Telescope Mirrors Will Piece Together Cosmic Puzzles (30108124923).jpg|thumb|S'ispigru printzipale de su Telescòpiu Ispatziale James Webb]]
* 6 idas/nadale:
**[[Aung San Suu Kyi]], giai arrestada in s'ìnteri de su [[Corpu de istadu in Myanmar de su 2021|golpe de freàrgiu 2021]], est cundennada a bator annos de presone, a pustis redùsidos a duos.<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/dec/06/aung-san-suu-kyi-sentenced-to-four-years-in-prison-for-incitement|tìtulu=Myanmar’s junta condemned over guilty verdicts in Aung San Suu Kyi trial|situ=the Guardian|data=2021-12-06|limba=en|atzessu=2021-12-10}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/mondo/2021/12/06/myanmar-aung-san-suu-kyi-condannata|tìtulu=Birmania, la Giunta riduce a due anni la condanna ad Aung San Suu Kyi|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2021-12-10}}</ref>
**Is Istados Unidos decrarant de bòlere boicotare is Giogos Olìmpicos de Ierru de su [[2022]] de [[Beijing]] comente chèscia pro is violatziones de is [[deretos umanos]] de sa Tzina, cun riferimentu a su [[Genotzìdiu culturale de sos Uiguros]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.nbcnews.com/politics/white-house/white-house-announces-diplomatic-boycott-beijing-winter-olympics-over-human-n1285419|tìtulu=White House announces diplomatic boycott of Beijing Winter Olympics over human rights concerns|situ=NBC News|limba=en|atzessu=2022-01-01}}</ref>. Àteras natziones annùntziant s'intentzione de fàghere sa pròpiu cosa<ref>{{Tzita web|url=https://www.agi.it/sport/news/2021-12-08/boicottaggi-giochi-olimpici-storia-14820521/|tìtulu=Tutti i boicottaggi nella storia dei Giochi olimpici|situ=Agi|limba=it|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
* 8 idas/nadale: Patrick Zaki, istudiante [[Presonia de Patrick Zaki|impresonadu]] in [[Egitu]] cun s'acusa de ispainare noas farsas e impuntzare a sa protesta, est lìberu a pustis de 22 meses de presone, mancari sigat a èssere acusadu<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/patrick-zaki-libero-scarcerato/|tìtulu=Patrick Zaki è libero, lo studente egiziano scarcerato|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2021-12-10}}</ref>.
*9 idas/nadale: un'[[Càmiu|autocarru]] tzacarrat in s'istadu [[Mèssicu|messicanu]] de [[Chiapas]] ochiende a 54 migrantes e lassende·nde a su mancu a àteros 58 fertos<ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/12/10/xxx-3|tìtulu=At least 54 killed as truck carrying migrants crashes in Mexico|situ=www.aljazeera.com|limba=en|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*11 idas/nadale: un'esplosione dèpida a una pèrdida de gas isciusciat bator palatzeddos in Ravanusa (Agrigento, [[Sitzìlia]]) e faghet dannu a àteras bator, ochiende a noe persones e lassende·nde a unas àteras chentu isfolladas<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/attualita/esplode-bombola-a-ravanusa-e-crolla-palazzina-si-cercano-dispersi-il-sindaco-e-un-disastro/|tìtulu=Esplode bombola a Ravanusa e crolla palazzina: 8 dispersi, anche bambini. Il sindaco: “Un disastro”|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2021-12-17}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/attualita/esplosione-ravanusa-individuato-corpo-di-calogero-carmina-tra-le-macerie-si-cerca-il-figlio-giuseppe/|tìtulu=Esplosione Ravanusa, individuati i corpi di Calogero e Giuseppe Carmina tra le macerie|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2021-12-17}}</ref>.
*12 idas/nadale: is tzitadinos de sa [[Noa Caledònia]] votant in unu referendum pro s'indipendèntzia<ref>{{Tzita web|url=https://www.aspistrategist.org.au/new-caledonian-independence-leaders-challenge-france-over-final-referendum-date/|tìtulu=New Caledonian independence leaders challenge France over final referendum date|situ=The Strategist|data=2021-10-22|limba=en-AU|atzessu=2021-12-19}}</ref>. Binchet su No cun su 96,50% de is votos<ref>{{Tzita publicatzione|autore=Haut-Commissariat de la République en Nouvelle-Calédonie|data=2021-12-13|tìtulu=Référendum 2021 - Résultats définitifs proclamés offiellement par la Commission de contrôle le 13 déc|limba=fr|url=https://www.nouvelle-caledonie.gouv.fr/content/download/9258/71413/file/R%C3%A9sultats%20d%C3%A9finitifs%20R%C3%A9f%C3%A9rendum%20NC%20du%2012%20d%C3%A9cembre%202021.pdf}}</ref>.
*14 idas/nadale: s'esplosione de un'autocarru de benzina in [[Cap-Haïtien]], [[Haiti]], ochiet as su mancu a 62 persones e nde lassat a meda àteras ingortas<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Almeno-cinquanta-persone-sono-morte-nell-esplosione-di-un-camion-ad-Haiti-b490fda4-bb57-43e3-8c55-03a309412cc2.html|tìtulu=Almeno sessantadue persone sono morte nell'esplosione di un camion ad Haiti|situ=rainews|limba=it|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*15 idas/nadale: ruet un'[[aparèchiu]] me in sa [[Repùblica Dominicana]]. Morint 9 persones. Intre custas ddoe at su produtore musicale Flow La Movie, sa pobidda e su fìgiu<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/aereo-precipita-a-santo-domingo-9-morti-tra-loro-il-produttore-flow-la-movie-la-moglie-e-il-figlio/|tìtulu=Aereo precipita a Santo Domingo: 9 morti, tra loro il produttore Flow La Movie, la moglie e il figlio|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*16 idas/nadale: sa subitana Rai ochiet a su mancu a 375 persones me is [[Filipinas]]<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-59744104|tìtulu=En fotos: los devastadores efectos del tifón Rai, que dejó al menos 375 muertos en Filipinas|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*19 idas/nadale:
**segundu turnu de is eletziones generales de [[Cile]]<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-59748270|tìtulu=Qué significa la victoria de Boric en Chile para la izquierda en América Latina (y por qué aún no se habla de una nueva "marea rosa")|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
**eletziones legislativas de [[Hong Kong]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.voanews.com/a/east-asia-pacific_hong-kongs-delayed-legislative-elections-set-december/6204550.html|tìtulu=Hong Kong's Delayed Legislative Elections Set for December|situ=www.voanews.com|limba=en|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*24 idas/nadale: is eletziones generales de [[Lìbia]] sunt crastinadas, lassende pensamentos pro s'echilìbriu de su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://www.vaticannews.va/it/mondo/news/2021-12/libia-elezioni-rinvio.html|tìtulu=Rinviate le elezioni generali in Libia. Il Paese a rischio caos - Vatican News|situ=www.vaticannews.va|data=2021-12-23|limba=it|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
*25 idas/nadale: NASA, ESA, s'Agentzia Ispatziale de Canadà e su Space Telescope Science Institute ghetant su Telescòpiu Ispatziale James Webb, su benidore de su Telescòpiu Hubble<ref>{{Tzita web|url=https://jwst.nasa.gov/content/about/launch.html|tìtulu=The Launch - Webb/NASA|situ=jwst.nasa.gov|limba=en|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
== Riferimentos ==
<references/>{{Artìculu de su mese|ghennàrgiu|2022}}
[[Categoria:Annos]]
[[Categoria:XXI seculu]]
ja52rja6xk2h5kubad9vo1kweljgzqp
2022
0
21512
186530
186200
2025-06-15T22:51:57Z
InternetArchiveBot
10458
Sarvende 1 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9.5
186530
wikitext
text/x-wiki
{{Annu|XX sèculu|10=2019|16=2025|15=2024|14=2023|13=2022|12=2021|11=2020|9=2018|XXI sèculu|8=2040|7=2030|6=2020|5=2010|4=2000|XXII sèculu|17=2026}}{{Variant|LSC}} Su '''2022''' (MMXXII in nùmeros romanos) est un'annu de su de XXI sèculos incumintzadu in sa die de sàbadu.
S'[[ONU]] dd'at decraradu:
* annu internatzionale de su [[bidru]]<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://sociemat.es/aprobado-por-la-onu-ano-internacional-del-vidrio-2022/|tìtulu=Aprobado por la ONU: Año Internacional del Vidrio 2022|publicatzione=Sociemat}}</ref>;
* annu internatzionale pro s'isvilupu sustenìbile de is montes<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/76/L.28|tìtulu=A/76/L.28 - S - A/76/L.28 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale de is [[Sièntzia de base|sièntzias de base]] pro s'isvilupu sustenìbile<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/76/14|tìtulu=A/RES/76/14 - S - A/RES/76/14 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>;
* annu internatzionale de sa [[pisca]] e sa [[acuacultura]] màstrinas<ref>{{Tzita web|url=https://undocs.org/es/A/RES/72/72|tìtulu=A/RES/72/72 - S - A/RES/72/72 -Desktop|situ=undocs.org|limba=es|atzessu=2022-01-01}}</ref>.
== Acuntessimentos ==
=== Ghennàrgiu ===
* 1 ghennàrgiu:
** Incumentzat su turnu de sa [[Frantza]] pro sa presidèntzia de s'[[Unione Europea]]<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2022/01/01/la-francia-assume-la-presidenza-della-ue-per-un-europa-sovrana-e-potente|tìtulu=La "grandeur" francese sbarca a Bruxelles|situ=euronews|data=2022-01-01|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
** su Partenariadu Econòmicu Globale Regionale (RCEP) essit bàlidu. Est sa prus àrea de iscàmbiu lìberu manna de su mundu, intre [[Australia|Austràlia]], [[Brunei]], [[Cambògia]], [[Cina|Tzina]], [[Giappone|Giapone]], [[Laos]], [[Noa Zelanda]], [[Singapore]], [[Tailàndia]] e [[Vietnam]]<ref>{{Tzita web|url=https://it.fashionnetwork.com/news/Rcep-cosa-cambiera-l-accordo-di-libero-scambio-in-asia-pacifico-,1365680.html|tìtulu=RCEP: cosa cambierà l'accordo di libero scambio in Asia-Pacifico?|autore=FashionNetwork com IT|situ=FashionNetwork.com|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
** una fuida dae unu santuàriu in [[Cachemira]], [[Ìndia]], càusat 12 mortos e 13 ingortos<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/estampida-en-santuario-de-india-deja-al-menos-12-muertos/a-60306399|tìtulu=Estampida en santuario de India deja al menos 12 muertos {{!}} DW {{!}} 01.01.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
** in su cuntestu de sa presèntzia militare de sa [[Rùssia]] in sa làcana cun s'[[Ucraina|Ucràina]], su presidente istadunidensu [[Joe Biden]] promitet santziones a su presidente russu [[Vladimir Putin]] si acontesset un'atacu<ref>{{Tzita web|url=https://www.trt.net.tr/espanol/mundo/2022/01/01/biden-ha-advertido-a-putin-con-sanciones-si-ocurre-una-agresion-contra-ucrania-1755438|tìtulu=Biden ha advertido a Putin con sanciones si ocurre una agresión contra Ucrania {{!}} TRT Español|situ=www.trt.net.tr|limba=es-ES|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
** [[Israele]] denùntziat su primu infetu de ''flurona'', [[COVID-19]] in pari cun s'influèntzia<ref>{{Tzita web|url=https://www.abc.es/sociedad/abci-coronavirus-israel-detecta-primer-caso-flurona-infeccion-gripe-y-covid-19-202201011732_noticia.html|tìtulu=Israel detecta el primer caso de 'flurona', la infección de gripe y Covid-19 a la vez|situ=abc|data=2022-01-01|limba=es|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
** su primu ministru de [[Haiti]], Ariel Henry, subit un'atentadu essende dae sa missa pro su de 218 anniversàrios de s'indipendèntzia de Haiti. S'acuntessimentu lassat 1 mortu e unos cantos ingortos<ref>{{Tzita web|url=https://actualidad.rt.com/actualidad/415618-primer-ministro-haiti-sale-ileso-ataque|tìtulu=El primer ministro de Haití sale ileso de un ataque de grupo armado que dejó al menos un muerto|situ=RT en Español|limba=es|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
** una sèrie de pròidas mannas inundant [[Giacarta]]. Morint a su mancu 43 persones e 400 000 depent lassare sa tzitade<ref>{{Tzita web|url=https://timgate.it/video/topvideo/indonesia-salgono-a-43-i-morti-per-le-inondazioni-a-giacarta.vum|tìtulu=Indonesia, salgono a 43 i morti per le inondazioni a Giacarta|situ=timgate.it|limba=it|atzessu=2022-03-20|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822155610/https://timgate.it/video/topvideo/indonesia-salgono-a-43-i-morti-per-le-inondazioni-a-giacarta.vum|urlmortu=eja}}</ref>.
* 2 ghennàrgiu:
** su Primu Ministru de su [[Sudan]], Abdalla Hamdok, lassat s'incàrrigu suo. A pustis de unu [[Corpu de Istadu|corpu de istadu]] militare dd'aiant postu a is arrestos domitziliares; fiat torradu a su podere cun un'acòrdiu cun is militares, moende chèscias de sa populatzione<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2022/01/03/sudan-abdalla-hamdok-dimissioni/|tìtulu=In Sudan si è dimesso il primo ministro|situ=Il Post|data=2022-01-03|limba=it-IT|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
** su Parlamentu de [[Sudàfrica]] brùsiat, chene lassare vìtimas<ref>{{Tzita web|url=https://www.semana.com/mundo/articulo/video-voraz-incendio-destruyo-la-sede-del-congreso-de-sudafrica/202208/|tìtulu=Video {{!}} Voraz incendio destruyó la sede del Congreso de Sudáfrica|autore=Semana|situ=Semana.com Últimas Noticias de Colombia y el Mundo|data=2022-01-02|limba=es|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
* 5 ghennàrgiu: su [[Kazachistàn]] intrat in istadu de emergèntzia e su guvernu lassat s'incàrrigu pro chircare de blocare is chèscias contras a s'aumentu de su prètziu de s'energia<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/articoli/2022/01/kazakistan-in-stato-di-emergenza-il-comune-di-almaty-assaltato-il-governo-si--dimesso-0d7e5235-3c68-4df5-918d-b51bf4ba3fbf.html|tìtulu=Kazakistan in stato di emergenza, il comune di Almaty assaltato. Il governo si è dimesso|situ=RaiNews|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
* 6 ghennàrgiu: incumentzat una missione de mantenidura de sa paghe in Kazachistàn, comente pedidu dae su presidente<ref>{{Tzita web|url=https://www.open.online/2022/01/06/kazakistan-russia-invio-forza-di-pace/|tìtulu=Kazakistan, la Russia e i suoi alleati inviano nel Paese una «forza di pace»|situ=Open|data=2022-01-05|limba=it-IT|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
* 9 ghennàrgiu: in sa provìntzia de Giava Tzentrale, [[Indonèsia]], una sèrie de pròidas càusant allagamentos chi òbligant persones medas a lassare is domos issoro<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilmeteo.it/notizie/meteo-cronaca-diretta-indonesia-improvvise-inondazioni-allagano-case-e-strade-a-dieng-il-video-084727|tìtulu=Meteo Cronaca Diretta: Indonesia, improvvise Inondazioni allagano Case e Strade a Dieng. Il VIDEO|situ=ILMETEO.it|data=2022-02-11|limba=it|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
* 15 ghennàrgiu: s'erutzione de su vulcanu sutamarinu Hunga Tonga-Hunga Haʻapai<ref>{{Tzita web|url=https://www.geopop.it/tonga-tsunami-dopo-leruzione-di-un-vulcano-sottomarino/|tìtulu=Tonga, tsunami dopo l’eruzione di un vulcano sottomarino|situ=Geopop|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>, me in s'artzipèlagu de [[Tonga]], càusat unu maremotu in un'àrea manna de s'Otzèanu Patzìficu, corpende Tonga, [[Figi]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/articoli/2022/01/allarme-tsunami-da-tonga-alle-figi-dopo-leruzione-di-un-vulcano-sottomarino-cfc11e58-4099-4290-b135-4225885941ff.html|tìtulu=Allarme tsunami da Tonga alle Figi dopo l'eruzione di un vulcano sottomarino|situ=RaiNews|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>, [[Vanuatu]], is ìsulas [[Samoa Americanas]], [[Noa Zelanda]], [[Australia|Austràlia]], [[Giappone|Giapone]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilsole24ore.com/art/tonga-erutta-vulcano-sottomarino-e-tsunami-allerta-pacifico-AEnvnL8|tìtulu=Tonga, erutta il vulcano sottomarino. Lo tsunami raggiunge il Giappone, onde anche su costa occidentale Usa|situ=Il Sole 24 ORE|data=2022-01-15|limba=it|atzessu=2022-01-31}}</ref>, [[Rùssia]], [[Canada|Cànada]], [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.mercurynews.com/2022/01/15/tsunami-advisory-issued-for-bay-area-following-volcanic-eruption/|tìtulu=Tsunami surges in the Bay Area follow Pacific volcano eruption|situ=web.archive.org|data=2022-01-15|limba=en|atzessu=2022-01-31|dataarchìviu=2022-01-15|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220115213626/https://www.mercurynews.com/2022/01/15/tsunami-advisory-issued-for-bay-area-following-volcanic-eruption/|urlmortu=eja}}</ref>, [[Mèssicu]], [[Ecuadòr]], [[Perù]] e [[Cile]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.cdt.ch/mondo/eruzione-tonga-in-peru-due-donne-morte-per-onde-anomale-IM5079974|tìtulu=Eruzione Tonga: in Perù due donne morte per onde anomale|situ=www.cdt.ch|data=2022-01-16|limba=it-CH|atzessu=2022-01-31|dataarchìviu=2022-02-03|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220203053026/https://www.cdt.ch/mondo/eruzione-tonga-in-peru-due-donne-morte-per-onde-anomale-IM5079974|urlmortu=eja}}</ref>. Is undas ochient a 5 persones<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Kirsty|sambenadu=Needham|nùmene2=Praveen|sambenadu2=Menon|url=https://www.reuters.com/world/significant-damage-reported-tongas-main-island-after-volcanic-eruption-2022-01-17/|tìtulu=All homes on one of Tonga's islands destroyed, three dead|publicatzione=Reuters|data=2022-01-18|atzessu=2022-01-31}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.biobiochile.cl/noticias/internacional/america-latina/2022/01/15/reportan-dos-muertes-y-danos-por-tsunami-en-peru-pais-no-emitio-alerta.shtml|tìtulu=Reportan dos muertes y daños por tsunami en Perú: país no emitió alerta {{!}} Internacional {{!}} BioBioChile|situ=web.archive.org|data=2022-01-16|limba=es|atzessu=2022-01-31|dataarchìviu=2022-01-16|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220116030122/https://www.biobiochile.cl/noticias/internacional/america-latina/2022/01/15/reportan-dos-muertes-y-danos-por-tsunami-en-peru-pais-no-emitio-alerta.shtml|urlmortu=eja}}</ref>.
* 24 ghennàrgiu: acontesset unu [[Corpu de Istadu|corpu de istadu]] militare in [[Burkina Faso]]<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/internacional/2022-01-24/los-militares-amotinados-en-burkina-faso-detienen-al-presidente-kabore.html|tìtulu=Los militares toman el poder en Burkina Faso mediante un golpe de Estado|autore=José Naranjo|situ=El País|data=2022-01-24|limba=es|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
* 29 ghennàrgiu: su Parlamentu de sa [[Repùblica Italiana]] torrat a elègere a [[Sergio Mattarella]] comente Presidente de sa Repùblica<ref>{{Tzita web|url=https://www.tgcom24.mediaset.it/politica/mattarella-rieletto-presidente-della-repubblica-con-759-preferenze-il-piu-votato-di-sempre-dopo-pertini-le-emergenze-impon_45012377-202202k.shtml|tìtulu=Mattarella rieletto presidente della Repubblica con 759 preferenze: il più votato di sempre dopo Pertini {{!}} "Le emergenze impongono di non sottrarmi ai doveri"|situ=Tgcom24|limba=IT|atzessu=2022-01-31}}</ref>.
* 30 ghennàrgiu: eletziones parlamentares in [[Portugallu]]. Binchet su Partidu Sotzialista<ref>{{Tzita web|url=https://www.france24.com/es/europa/20220130-portugal-elecciones-ps-costa-parlamento|tìtulu=Portugal: Partido Socialista de António Costa obtiene la mayoría absoluta en las elecciones|situ=France 24|data=2022-01-30|limba=es|atzessu=2022-02-12}}</ref>.
=== Freàrgiu ===
* 1 freàrgiu:unas 60 persones morint in un'atacu de sa Milìtzia cooperativa pro s'isvilupu de su Congo (Codeco) contras a un'acampamentu de disterrados in sa Provìntzia de Ituri, in s'est de sa [[Repùblica Democràtica de su Congo]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.abc.es/internacional/abci-nueva-matanza-republica-democratica-congo-deja-menos-60-muertos-202202021520_noticia.html|tìtulu=Una nueva matanza en la República Democrática del Congo deja, al menos, 60 muertos|situ=abc|data=2022-02-02|limba=es|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 2 freàrgiu: a su mancu 24 persones morint in unu disàriu in [[Quito]], [[Ecuadòr]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.lacuarta.com/cronica/noticia/al-menos-24-muertos-y-12-desaparecidos-deja-el-aluvion-en-quito/O7IXCXQUXVADROG7J7D4WBD5FU/|tìtulu=Al menos 24 muertos y 12 desaparecidos deja el aluvión en Quito {{!}} Crónica|situ=La Cuarta|limba=es|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 3 freàrgiu: is Fortzas Ispetziales de is [[Istados Unidos de Amèrica]] ochient a [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], [[Terrorismu|terrorista]] e segundu ''califa'' de s'[[Istadu Islamicu|Istadu Islàmicu]]<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60246129|tìtulu=Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|publicatzione=BBC News|data=2022-02-04|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 4 freàrgiu: un'aparèchiu Cessna 207 tzacarrat pagu a pustis de pigare su bòlidu in [[Nazca]], [[Perù]], ochiende a 7 persones<ref>{{Tzita web|url=https://www.laestrella.com.pa/internacional/america/220204/7-personas-turistas-mueren-caer-avioneta-peru|tìtulu=Al menos 7 personas, entre ellas turistas, mueren al caer avioneta en Perú|autore=GESE-La Estrella de Panamá|situ=La Estrella de Panamá|limba=es|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 5 freàrgiu: in [[Marrocu]] morit unu pipiu, Ryan Oram a pustis de èssere abarradu 5 dies in unu putzu profundu 32 metros in ue fiat rutu<ref>{{Tzita web|url=https://www.infobae.com/america/mundo/2022/02/05/metro-a-metro-los-rescatistas-se-acercan-a-rayan-en-el-fondo-del-pozo-sin-saber-cual-es-su-estado-de-salud/|tìtulu=Tragedia en Marruecos: murió Rayan, el niño que estuvo cinco días atrapado en un pozo de 32 metros|autore=5 de Febrero de 2022|situ=infobae|limba=es-ES|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 6 freàrgiu: primu turnu de is eletziones generales in [[Costa Rica]]. Nemos de is candidados presidentes lompet a su 40% deis votos, duncas ddoe at a èssere unu segundu turnu su 3 de abrile<ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/2/6/costa-rica-votes-in-presidential-election-with-no-clear-favourite|tìtulu=Costa Rica votes in presidential election with no clear favourite|situ=www.aljazeera.com|limba=en|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 7 freàrgiu: su presidente de [[Frantza]] [[Emmanuel Macron]] e [[Vladimir Putin]] s'addòbiant in [[Mosca]] pro chircare una solutzione a sa [[crisi russu-ucraina de su 2021-2022]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/macron-llama-a-putin-a-encontrar-una-soluci%C3%B3n-que-evite-una-guerra/a-60690078|tìtulu=Macron llama a Putin a encontrar una solución que evite una guerra {{!}} DW {{!}} 07.02.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 8 freàrgiu:
** su [[Paba Beneditu XVI|Paba Emèritu Beneditu XVI]] domandat perdonu a is vìtimas de abusu sessuale a minores pro is faddinas acontèssidas in s'ìnteri de is incàrrigos suos<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/papa-em%C3%A9rito-benedicto-xvi-pide-perd%C3%B3n-por-abusos-y-errores-del-clero-pero-rechaza-acusaciones/a-60699262|tìtulu=Papa emérito Benedicto XVI pide perdón por abusos y errores del clero pero rechaza acusaciones {{!}} DW {{!}} 08.02.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-03-02}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/it-it/notizie/italia/ratzinger-chiede-perdono-per-lo-scandalo-della-pedofilia-ma-non-sono-un-bugiardo/ar-AATC26s|tìtulu=Ratzinger chiede perdono per lo scandalo della pedofilia: "Ma non sono un bugiardo"|situ=MSN|limba=it-IT|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
** su presidente de [[Perù]] Pedro Castillo nòminat su de bator guvernos in ses meses<ref>{{Tzita web|url=https://www.elcorreo.com/internacional/america-latina/presidente-peru-designa-20220209175148-ntrc.html|tìtulu=El presidente de Perú designa su cuarto gabinete en solo seis meses|situ=El Correo|data=2022-02-09|limba=es|atzessu=2022-03-03}}</ref>.
* 13 freàrgiu:
** su [[Cile]] decrarat s'istadu de emergèntzia in su nord de su paisu pro controllare sa crisi migratòria <ref>{{Tzita web|url=https://www.emol.com/noticias/Nacional/2022/02/16/1046921/jefes-defensa-nacional-norte-funciones.html|tìtulu=El decreto que establece estado de excepción en Macrozona Norte: Quiénes son los jefes de la Defensa y sus facultades {{!}} Emol.com|autore=El Mercurio S.A.P|situ=Emol|data=2022-02-16|limba=es|atzessu=2022-03-03}}</ref>.
** eletziones presidentziales in [[Germania|Germània]]. Frank-Walter Steinmeier est eletu pro sa segunda borta<ref>{{Tzita web|url=https://www.euronews.com/2022/02/13/steinmeier-elected-for-second-term-as-german-president|tìtulu=Steinmeier elected for second term as German president|situ=euronews|data=2022-02-13|limba=en|atzessu=2022-03-03}}</ref>.
* 14 freàrgiu: Su [[Canada|Canadà]] decrarat s'istadu de emergèntzia in s'ìnteri de chèscias de s'''Acumpangiamentu de sa Libertade'' contras a s'òbligu de su vatzinu pro sa [[COVID-19]]<ref>{{Tzita noas|limba=en|autore=Catharine Tunney|url=https://www.cbc.ca/news/politics/trudeau-premiers-cabinet-1.6350734|tìtulu=Federal government invokes Emergencies Act for first time ever in response to protests, blockades|publicatzione=CBC|data=2022-02-14}}</ref>.
* 18 freàrgiu: in Argentina, su guvernadore Gustavo Valdés decrarat sa provìntzia de Corrientes "zona de disacatu ecològicu e ambientale" a pustis chi unu fogu mannu at brusiadu prus de 700.000 ètaros de padente<ref>{{Tzita web|url=https://www.telesurtv.net/news/provincia-argentina-declarada-zona-catastrofe-incendios-20220218-0035.html|tìtulu=Declaran a Corrientes como zona de catástrofe por incendios|situ=www.telesurtv.net|limba=es-ES|atzessu=2022-03-03|dataarchìviu=2022-03-09|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220309045133/https://www.telesurtv.net/news/provincia-argentina-declarada-zona-catastrofe-incendios-20220218-0035.html|urlmortu=eja}}</ref>.
* 21 freàrgiu:
** Sa [[Rùssia]] connoschet s'indipendèntzia de sa Repùblica Populare de Donetsk e de sa Repùblica Populare de Lugansk e incumentzat a militarizare sa regione de Donbàs, in s'ìnteri de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|crisi russu-ucraina]]. Is [[ONU|Natziones Unidas]] cundennant custa atzione e preparant santziones econòmicas.
**Sa Colòmbia de-penalizat s'[[Abortu|istrumadura]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.elmostrador.cl/dia/2022/02/21/corte-constitucional-de-colombia-despenaliza-el-aborto-hasta-las-24-semanas-de-gestacion/|tìtulu=Corte Constitucional de Colombia despenaliza el aborto hasta las 24 semanas de gestación|autore=El Mostrador|situ=El Mostrador|data=2022-02-21|limba=es|atzessu=2022-03-03}}</ref>.
*23 freàrgiu: s'[[Unione Europea]] ponet santziones a sa Rùssia, limitende·nde s'atzessu a su mercadu finantziàriu<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Sabine|sambenadu=Siebold|nùmene2=Ingrid|sambenadu2=Melander|url=https://www.reuters.com/world/europe/eus-russia-sanctions-take-effect-wednesday-2022-02-23/|tìtulu=EU will hold emergency summit on Thursday to 'hold Russia accountable'|publicatzione=Reuters|data=2022-02-23|atzessu=2022-03-03}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.sardiniapost.it/lapis/is-penas-contra-a-sa-russia/|tìtulu=Is penas contra a sa Rùssia|situ=sardiniapost|data=2022-02-28|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
* 24 freàrgiu: [[Invasione russa de s'Ucraina (2022)|sa Rùssia invadet s'Ucràina]]. [[Vladimir Putin]] ameletzat "cunsighèntzias graes" pro is natziones chi ant a intervènnere<ref>{{Tzita web|url=https://www.teleborsa.it/News/2022/02/24/putin-invade-lucraina-avviate-le-operazioni-militari-a-kiev-9.html|tìtulu=Putin invade l'Ucraina, avviate le operazioni militari a Kiev|situ=www.teleborsa.it|limba=it|atzessu=2022-03-02}}</ref>.
* 25 freàrgiu: is federatziones isportivas cantzellant o iscòstiant is eventos pranificados in Rùssia a àteros logos. Pro esempru, su ''Grand Prix'' de Formula 1 est cantzelladu e sa finale de Champions League s'at a giogai in [[Parigi]]<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/sport/football/60520933|tìtulu=Russia loses Champions League final & F1 race|publicatzione=BBC Sport|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
* 26 freàrgiu: sa UE e is Istados Unidos bogant unas cantu bancas russas dae su sistema de pagamentu SWIFT. Custas e àteras santziones creant una crisi finantziària in Rùssia<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-60542433|tìtulu=West to cut some Russian banks off from Swift|publicatzione=BBC News|data=2022-02-27|atzessu=2022-03-03}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://ec.europa.eu/commission/presscorner/home/en|tìtulu=Joint Statement on further restrictive economic measures|situ=European Commission - European Commission|limba=en|atzessu=2022-03-03}}</ref>.
* 27 freàrgiu:
** Putin ponet is fortzas nucleares istratègicas in istadu de "alerta ispetziale" pro rispondere a is "decraratziones agressivas" de sa [[Organizatzione de su Tratadu de s'Atlànticu Norte|NATO]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60542877|tìtulu=As it happened: Ukraine live updates: Deadly blast at Kyiv TV tower after Russia warns capital|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
** is natziones de s'Unione Europea bandint is bòlidos Russos dae s'ispàtziu aèreu issoro<ref>{{Tzita noas|limba=en-US|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/27/airspace-russia-flights-european-countries-ban/|tìtulu=More European nations ban Russian flights from their airspace — including the entire E.U.|publicatzione=Washington Post|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
** sa [[Bielorùssia]], cun unu referendum, detzidet de cantzellare su ''status non-nucleare'' suo e de acasagiare is fortzas militares russas in manera permanente<ref>{{Tzita noas|limba=en|sambenadu=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/launchpad-russias-assault-ukraine-belarus-holds-referendum-renounce-non-nuclear-2022-02-27/|tìtulu=Belarus referendum approves proposal to renounce non-nuclear status - agencies|publicatzione=Reuters|data=2022-02-27|atzessu=2022-03-05}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|nùmene=Our Foreign|sambenadu=Staff|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/28/belarus-opens-door-russian-nuclear-weapons-putin-ally-moves/|tìtulu=Belarus opens door for Russian nuclear weapons as Putin ally moves to commit troops|publicatzione=The Telegraph|data=2022-02-28|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
*28 freàrgiu:
**cun una detzisione de su totu noa, [[Mònaco|Mònacu]], [[Singapore]] e sa [[Corea de su Sud]] ponent santziones econòmicas a sa [[Rùssia]] cun su controllu de is esportatziones e su cungelamentu de su dinari russu. Fintzas [[Isvìtzera]] e [[Isvètzia]] suspendent sa neutralidade issoro apojende in bia militare e diplomàtica s'[[Ucraina|Ucràina]]<ref>{{Tzita noas|limba=en|sambenadu=Reuters|url=https://www.reuters.com/business/wealth-hub-monaco-also-clamping-down-russian-assets-following-ukraine-invasion-2022-02-28/|tìtulu=Monaco clamps down on Russian assets after Ukraine invasion|publicatzione=Reuters|data=2022-02-28|atzessu=2022-03-05}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/economy/2022/2/28/in-rare-stand-south-korea-singapore-unveil-sanctions-on-russia|tìtulu=In rare stand, South Korea, Singapore unveil sanctions on Russia|situ=www.aljazeera.com|limba=en|atzessu=2022-03-05}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|autore=Michael Shields|autore2=Silke Koltrowitz|url=https://www.reuters.com/world/europe/neutral-swiss-adopt-sanctions-against-russia-2022-02-28/|tìtulu=Neutral Swiss join EU sanctions against Russia in break with past|publicatzione=Reuters|data=2022-02-28}}</ref>.
**su Grupu interguvernativu de espertos a pitzus de su càmbiu climàticu at publicadu sa segunda parte de sa de ses relatas, chi narat chi medas de is càmbios sunt immoe definitivos<ref>{{Tzita noas|limba=en|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/feb/28/ipcc-issues-bleakest-warning-yet-impacts-climate-breakdown|tìtulu=IPCC issues ‘bleakest warning yet’ on impacts of climate breakdown|publicatzione=the Guardian|data=2022-02-28|atzessu=2022-03-05}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.ipcc.ch/2022/02/28/pr-wgii-ar6/|tìtulu=Climate change: a threat to human wellbeing and health of the planet. Taking action now can secure our future — IPCC|situ=www.ipcc.ch|limba=en|atzessu=2022-03-05}}</ref>.
=== Martzu ===
* 2 martzu:
** in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra russu-ucràina]], s'esèrtzitu russu arrocat sa tzitade de [[Zaporiyia]], in ue ddoe at sa prus tzentrale nucleare manna de [[Europa]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|tìtulu=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|situ=ELMUNDO|data=2022-03-01|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
** Airbus e Boeing suspendent su suportu a is ariolìnias russas; [[Apple Inc.|Apple]], Nike, Disney, FedEx e àteras firmant is negòtzios econòmicos in Rùssia<ref>{{Tzita web|url=https://www.hosteltur.com/150220_airbus-y-boeing-suspenden-el-mantenimiento-y-soporte-a-las-aerolineas-rusas.html|tìtulu=Airbus y Boeing suspenden el mantenimiento y soporte a las aerolíneas rusas {{!}} Transportes|autore=Hosteltur|situ=Hosteltur: Toda la información de turismo|limba=es-ES|atzessu=2022-03-20}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.ambito.com/mundo/rusia/mas-empresas-suspenden-sus-operaciones-n5383809|tìtulu=Más empresas suspenden sus operaciones en Rusia|situ=www.ambito.com|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
* 3 martzu: s'esèrtzitu de su [[Cile]] emitet unu raportu de cundenna de is crìmines a suta de sa [[ditadura]] de [[Augusto Pinochet]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.biobiochile.cl/noticias/nacional/chile/2022/03/03/verguenza-informe-del-ejercito-de-chile-condena-ejecuciones-y-crimenes-bajo-pinochet.shtml|tìtulu="Vergüenza": Informe del Ejército de Chile condena ejecuciones y crímenes bajo Pinochet|situ=BioBioChile - La Red de Prensa Más Grande de Chile|data=2022-03-03|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
* 4 martzu: sa [[Rùssia]] blocat s'atzessu a [[Twitter]] e [[Facebook]].
* 5 martzu: in s'istàdiu de La Corregitora de [[Ciudad de Querétaro]], [[Mèssicu]], morint a su mancu 17 persones in una gherra intre tifosos<ref>{{Tzita web|url=https://aristeguinoticias.com/0503/deportes/liga-mx-provoca-batalla-campal-entre-barras-de-queretaro-y-altas-el-terror-en-el-estadio-corregidora-video/|tìtulu=Liga MX: Provoca batalla campal entre barras de Querétaro y Atlas el terror en el Estadio Corregidora {{!}} Video|situ=Aristegui Noticias|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.sportfair.it/2022/03/rissa-allo-stadio-messico-morti-e-feriti-video/1162373/|tìtulu=Sangue e violenza allo stadio! Almeno 17 morti in Messico: immagini terribili [VIDEO]|situ=SPORTFAIR|data=2022-03-06|limba=it-IT|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
* 9 martzu:
** eletziones presidentziales in [[Corea de su Sud]]. Binchet su cunservadore Yoon Suk-yeol<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/el-conservador-yook-suk-yeol-nuevo-presidente-de-corea-del-sur/a-61073573|tìtulu=El conservador Yook Suk-yeol, nuevo presidente de Corea del Sur {{!}} DW {{!}} 09.03.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
** su cungressu de [[Guatemala]] aprovat una lege chi proibit su coju omosessuale e penalizat s'[[abortu]] cun 5 annos de presone<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-60677336|tìtulu=El Congreso de Guatemala aprueba una ley que prohíbe el matrimonio homosexual y eleva las penas por aborto|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
** in [[Sardigna]], unu messàgiu vocale de unu carradore de [[Terraba]], ispainadu chene su permissu de s'autore, ingendrat un'unda de pànicu e is sardos isbòidant is supermercados timende pro no abarrare chene [[Màndigu|produtos alimentares]] pro neghe de un'isciòperu de is carradores<ref>{{Tzita web|url=https://salimbasarda.net/bucamindotos-in-whatsapp-gusariosos-in-facebook/|tìtulu=Bucamindotos in WhatsApp. Gusariosos in Facebook?|autore=Mauro Piredda|situ=Limba Sarda 2.0|data=2022-03-10|atzessu=2022-03-20}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.bufale.net/assalto-ai-supermercati-in-sardegna-dopo-audio-whatsapp-parla-lautore-sono-io-chiedo-scusa/|tìtulu=L'assalto ai supermercati in Sardegna dopo l'allarme degli audio WhatsApp, parla l'autore: "Chiedo scusa"|situ=Bufale|data=2022-03-10|limba=it|atzessu=2022-03-20}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=it-IT|url=https://www.lanuovasardegna.it/regione/2022/03/10/news/la-paura-corre-in-chat-in-sardegna-e-assalto-ai-supermarket-1.41288153|tìtulu=La paura corre in chat: in Sardegna è assalto ai supermarket|publicatzione=La Nuova Sardegna|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
*11 martzu: s'[[Ìndia]] isparat pro una faddina unu mìssile contras a su [[Pakistan]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/india-dispar%C3%B3-accidentalmente-un-misil-a-pakist%C3%A1n/a-61097304|tìtulu=India disparó accidentalmente un misil a Pakistán {{!}} DW {{!}} 11.03.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
*12 martzu: s'[[Iran]] isparat unos cantos mìssiles contras a su consoladu e una base militare istadunidensos in Erbil, [[Iraq]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/ir%C3%A1n-dice-que-su-ataque-en-erbil-apuntaba-a-instalaciones-israel%C3%ADes/a-61112751|tìtulu=Irán dice que su ataque en Erbil apuntaba a instalaciones israelíes {{!}} DW {{!}} 13.03.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
*13 martzu: eletziones legislativas in [[Colòmbia]]. Binchet s'unione de manca Pacto Histórico<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/america/2022-03-14/elecciones-legislativas-de-marzo-en-colombia-votaciones-y-resultados-en-vivo.html|tìtulu=Así le hemos contado las elecciones en Colombia 2022|autore=El País|situ=El País América|data=2022-03-13|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
*14 martzu:
**[[Israele]] annùntziat de àere sufridu un'atacu informàticu a portales de su guvernu<ref>{{Tzita web|url=https://www.eleconomista.com.mx/internacionales/Israel-declara-haber-sufrido-un-ciberataque-en-portales-gubernamentales-20220314-0074.html|tìtulu=Israel declara haber sufrido un ciberataque en portales gubernamentales|autore=AFP|situ=El Economista|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
**Su grupu messicanu Bimbo annùntziat de suspèndere is negòtzios suos econòmicos in Rùssia<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/mexico/2022-03-14/grupo-bimbo-suspende-sus-inversiones-y-venta-de-productos-en-rusia-ante-la-ofensiva-en-ucrania.html|tìtulu=Grupo Bimbo suspende sus inversiones y venta de productos en Rusia ante la ofensiva en Ucrania|autore=Karina Suárez|situ=El País México|data=2022-03-14|limba=es|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
**sa Rùssia blocat s'atzessu a sa prataforma [[Instagram]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/articoli/2022/03/la-russia-blocca-instagram-boom-di-vpn-per-aggirare-le-restrizioni-53cf7d86-6eac-42cd-8a9a-6ba2eb94c6de.html|tìtulu=La Russia blocca Instagram: boom di vpn per aggirare le restrizioni|situ=RaiNews|limba=it|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
*16 martzu: unu terremotu de magnitudo 7,3 in sa costa de [[Fukushima]], [[Giappone|Giapone]], ingendrat un'allarme tsunami. Ddoe at 4 mortos e unas 100 persones ingortas<ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/it-it/notizie/mondo/terremoto-in-giappone-di-73-al-largo-di-fukushima-diramata-allerta-tsunami-2-milioni-di-case-senza-elettricit-c3-a0/ar-AAV8y1i|tìtulu=Terremoto in Giappone di 7.3 al largo di Fukushima. Diramata allerta tsunami, 2 milioni di case senza elettricità|situ=MSN|limba=it-IT|atzessu=2022-03-20}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/photogallery/2022/03/terremoto-in-giappone-58be3b80-61ff-44c7-a57a-200b41d3418c.html|tìtulu=Terremoto di magnitudo 7.3 in Giappone: quattro morti e oltre cento feriti|situ=RaiNews|limba=it|atzessu=2022-03-20}}</ref>.
*21 martzu: un'aparèchiu de sa China Eastern Airlines, bòlidu 5735 tzacarrat contras a una cadena de montes in Guangxi, Tzina. No subrabivet nemos<ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/es-co/noticias/mundo/se-estrell%C3%B3-avi%C3%B3n-boeing-737-con-132-pasajeros-en-el-suroeste-de-china/ar-AAVjZoZ|tìtulu=Se estrelló avión Boeing 737 con 132 pasajeros en el suroeste de China|situ=MSN|limba=es-CO|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
*23 martzu: Antony Blinken, segretàriu de Istadu de is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]], decrarat in manera formale chi unos cantos membros de is fortzas armadas russas ant commitidu crìmines de gherra in sa gherra russu-ucràina<ref>{{Tzita web|url=https://www.infobae.com/america/eeuu/2022/03/23/estados-unidos-concluyo-que-las-tropas-rusas-cometieron-crimenes-de-guerra-en-ucrania/|tìtulu=Estados Unidos concluyó que militares rusos cometieron crímenes de guerra en Ucrania|autore=23 de Marzo de 2022|situ=infobae|limba=es-ES|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
*25 martzu: Is Istados Unidos annùntziant de bòlere frunire prus gas naturale a s'[[Unione Europea]] pro reduire sa dipendèntzia dae su gas russu<ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/it-it/notizie/mondo/gli-stati-uniti-aumenteranno-le-forniture-di-gas-allunione-europea/ar-AAVufKp|tìtulu=Gli Stati Uniti aumenteranno le forniture di gas all'Unione Europea|situ=MSN|limba=it-IT|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
*26 martzu: eletziones generales in [[Malta]]. Binchet su Partidu de su Traballu<ref>{{Tzita web|url=https://electoral.gov.mt/ElectionResults/General|tìtulu=Electoral Commission of Malta|situ=electoral.gov.mt|limba=en|atzessu=2022-04-03|dataarchìviu=2022-04-05|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220405201031/https://electoral.gov.mt/ElectionResults/General|urlmortu=eja}}</ref>.
*29 martzu: sa [[Rùssia]] decrarat chi sa ''prima fase'' de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra]] est acabada e chi Mosca at detzìdidu de "reduire in sustàntzia sa faina militare cara a [[Kiev]] e Chernihiv" cun sa punna de "ammanniare s'aficu retzìprocu pro is negòtzios benidores pro cunsertare e firmare un'acòrdiu de paghe cun s'[[Ucraina|Ucràina]]"<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60890199|tìtulu=As it happened: UK and US urge caution on Russian pledge to reduce attacks|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-04-03}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60856533|tìtulu=As it happened: Putin 'cannot stay in power', Biden says|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
*31 martzu:
**serrat s'Expo 2020 de [[Dubai]] a pustis de 6 meses; in s'incumentzu fiat pranificadu pro su 10 de abrile de su [[2021]] ma dd'ant mòvidu pro neghe sa sa [[Pandèmia de COVID-19|pandemia de COVID-19]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.forbes.com/sites/sap/2022/01/07/experience-expo-2020-dubai--a-window-to-the-future/|tìtulu=SAP BrandVoice: Experience Expo 2020 Dubai – A Window To The Future|autore=Judith Magyar|situ=Forbes|limba=en|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
**s'Organismu Internatzionale de s'Energia Atòmica cunfirmat su retiru de is fortzas russas dae sa Tzentrale Nucleare de Černobyl<ref>{{Tzita web|url=https://www.blogsicilia.it/oltrelostretto/guerra-ucraina-russi-ritiro-chernobyl-kiev/708365/|tìtulu=Guerra in Ucraina, i russi si sono ritirati da Chernobyl, ora è tornata a Kiev|situ=BlogSicilia - Ultime notizie dalla Sicilia|data=2022-04-01|limba=it-IT|atzessu=2022-04-03}}</ref>.
=== Abrile ===
* 1 abrile: su presidente de su [[Sri Lanka]] decrarat s'istadu de emergèntzia a pustis de is chèscias in contu de su manìgiu de sa crisi econòmica<ref>{{Tzita web|url=https://www.rainews.it/articoli/2022/04/sri-lanka-colombo-blindata-dopo-una-notte-di-scontri--0f07d34b-cac6-46fd-876c-84a726143cf1.html|tìtulu=Sri Lanka: il presidente Rajapaksa decreta lo stato d'emergenza dopo le proteste davanti casa sua|situ=RaiNews|limba=it|atzessu=2022-04-30}}</ref>.
* 2 abrile: in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra intre Rùssia e Ucràina]], is ucràinos agatant chèntinas de mortos me is caminos de Bucha. Pro [[Joe Biden]] e àteros sunt crìmines de gherra; sa Rùssia negat da beridade de sa noa<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/cosa-sappiamo-davvero-sul-massacro-di-bucha-in-ucraina/|tìtulu=Cos’è successo davvero a Bucha, il racconto del massacro nella città ucraina|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-04-30}}</ref>.
* 3 abrile:
** su [[Qatàr|Qatar]] proibit sìmbulos [[LGBT|LGBT+]] me is istàdios in s'ìnteri de is mundiales de fùbalu, pesende sa chistione de su respetu de is deretos tziviles in s'ocasione de eventos isportivos mannos<ref>{{Tzita web|url=https://metronews.it/2022/04/03/no-del-qatar-alle-bandiere-lgbt-insorge-larcigay/|tìtulu=No del Qatar alle bandiere Lgbt+, insorge l'Arcigay|situ=MetroNews|data=2022-04-03|limba=it-IT|atzessu=2022-04-30|dataarchìviu=2022-04-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220427234436/https://metronews.it/2022/04/03/no-del-qatar-alle-bandiere-lgbt-insorge-larcigay/|urlmortu=eja}}</ref>.
** Eletziones parlamentares in [[Ungheria]]. Su primu ministru Viktor Orbán est torradu a elègere<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Justyna|sambenadu=Pawlak|nùmene2=Krisztina|sambenadu2=Than|url=https://www.reuters.com/world/europe/hungarians-vote-orbans-12-year-rule-tight-ballot-overshadowed-by-ukraine-war-2022-04-03/|tìtulu=Orban scores crushing victory as Ukraine war solidifies support|publicatzione=Reuters|data=2022-04-04|atzessu=2022-04-30}}</ref>.
** Eletziones presidentziales in [[Sèrbia]]. Su presidente Aleksandar Vučić est torradu a elègere<ref>{{Tzita web|url=https://www.tgcom24.mediaset.it/mondo/elezioni-in-serbia-il-filorusso-vucic-vince-e-ottiene-il-secondo-mandato_48268523-202202k.shtml|tìtulu=Elezioni in Serbia, il filorusso Vucic vince e ottiene il secondo mandato|situ=Tgcom24|limba=IT|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
** Segundu turnu de is eletziones in [[Costa Rica]]. Su candidadu Rodrigo Chaves Robles est eletu comente a presidente<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Diego|sambenadu=Oré|nùmene2=Alvaro|sambenadu2=Murillo|url=https://www.reuters.com/world/americas/costa-ricans-choose-between-outsider-former-leader-presidential-vote-2022-04-03/|tìtulu=Costa Rica elects maverick Chaves as president in break with establishment|publicatzione=Reuters|data=2022-04-04|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 4 abrile:
** voluntàrios de su progetu InformNapalm ispàinant is datos de Omurbekov Azatbek Asanbekovich, possìbile responsàbile de su degòlliu de Bucha<ref>{{Tzita web|url=https://it.insideover.com/guerra/chi-e-il-presunto-boia-russo-che-ha-guidato-il-massacro-di-bucha.html|tìtulu=Chi è il presunto "boia russo" che ha guidato il massacro di Bucha|situ=InsideOver|data=2022-04-04|limba=it-IT|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
** Su presidente de [[Perù]] decrarat s'istadu de emergèntzia a pustis de unas cantu manifestadas de protesta contras s'inflatzione in ue 8 persones sunt mortas e prus de 30 ingortas<ref>{{Tzita web|url=https://peru21.pe/politica/pedro-castillo-dara-mensaje-a-la-nacion-este-lunes-por-la-noche-noticia/|tìtulu=Pedro Castillo dará mensaje a la Nación este lunes por la noche {{!}} POLITICA|autore=NOTICIAS PERU21|situ=Peru21|data=2022-04-05|limba=es|atzessu=2022-05-01|dataarchìviu=2022-08-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220822155622/https://peru21.pe/politica/pedro-castillo-dara-mensaje-a-la-nacion-este-lunes-por-la-noche-noticia/|urlmortu=eja}}</ref>.
* 6 abrile: is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] annùntziat su blocu de is investimentos in bancas russas, e su [[Rennu Unidu]] at a acabbare de comporare carbone e petròliu comente parte de unu pachete nou de santziones in risposta a is violatziones de is [[deretos umanos]] de sa Rùssia<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2022/04/06/guerra-russia-ucraina-notizie/|tìtulu=Gli Stati Uniti hanno imposto nuove sanzioni contro la Russia|situ=Il Post|data=2022-04-06|limba=it-IT|atzessu=2022-05-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.secoloditalia.it/2022/04/da-londra-nuove-sanzioni-alla-russia-stop-a-import-di-petrolio-mosca-non-esclude-il-default-artificiale/|tìtulu=Da Londra nuove sanzioni alla Russia: stop a import di petrolio. Mosca non esclude il default "artificiale"|situ=Secolo d'Italia|data=2022-04-06|limba=it-IT|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 7 abrile:
** s'Assemblea Generale de s'[[ONU]] suspendet sa Rùssia dae su Cussìgiu pro is Deretos Umanos de [[Ginevra]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/esteri/2022/04/07/news/l_onu_sospende_la_russia_dal_consiglio_dei_diritti_umani_-2919193/|tìtulu=L’Onu sospende la Russia dal Consiglio dei diritti umani|situ=La Stampa|data=2022-04-07|limba=it|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
** Su presidente de [[Jemen]] bd Rabbuh Mansur al-Hadia bbandonat s'incàrrigu suo a unu cussìgiu presidentziale comente parte de un'isfortzu pro acabbare una gherra tzivile chi durat dae ora meda<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/07/exiled-yemen-president-steps-aside-amid-hopes-over-truce-abd-rabbu-mansour-hadi|tìtulu=Exiled Yemen president steps aside as truce raises hopes of end to war|autore=Associated Press in Sana'a|situ=the Guardian|data=2022-04-07|limba=en|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 8 abrile: sa Rùssia ghetat un'atacu cun mìssiles contras s'istatzione ferroviària de Kramatorsk, in ue unos cantos disterrados fiant fuende·si·nche dae sa tzitade. S'atacu càusat a su mancu 50 mortos e 100 fertos<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/missili-russi-uccidono-civili-in-fuga-dalla-guerra-cosa-sappiamo-dellattacco-a-kramatorsk-in-ucraina/|tìtulu=Missili russi uccidono civili in fuga dalla guerra: cosa sappiamo dell’attacco a Kramatorsk, in Ucraina|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-05-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/esteri/2022/04/08/news/guerra_russiaucraina_accordo_su_quinto_pacchetto_sanzioni_ue_embargo_totale_sull_energia_cremlino_perdite_significati-2919439/|tìtulu=Guerra Russia-Ucraina, gli Usa: Mosca sta per mobilitare altri 60mila soldati. Kiev: “A Izium civili bruciati vivi”. Strage a Kramatorsk: 52 morti. Il sindaco di Makarov: trovati 132 corpi, molti in fosse comuni|situ=La Stampa|data=2022-04-07|limba=it|atzessu=2022-05-01}}</ref>. S'imprenta Russa in s'incumentzu aiat tzelebradu s'atacu, ma cando s'est ispainada sa noa de sa morte de tziviles ant ghetadu neghe a is ucràinos<ref>{{Tzita web|url=https://www.nextquotidiano.it/kramatorsk-media-russi-rivendicano-poi-incolpano-ucraina/|tìtulu=I media russi avevano rivendicato l'attacco a Kramatorsk prima di dare la colpa all'Ucraina|situ=nextQuotidiano|data=2022-04-08|limba=it-IT|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 10 abrile:
** primu turnu de is eletziones presidentziales in [[Frantza]]. Su presidente atuale [[Emmanuel Macron]] e [[Marine Le Pen]] ant a passare a su segundu turnu cun, de pare a pare, su 27,85% e su 23,15% de is votos<ref>{{Tzita noas|limba=en|sambenadu=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/second-round-french-election-could-see-conservative-pecresse-level-with-macron-2022-01-12/|tìtulu=Second round of French election could see conservative Pecresse level with Macron -poll|publicatzione=Reuters|data=2022-01-12|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
** Su primu ministru de [[Pakistan]] Imran Khan depet lassare s'incàrriguu uo a pustis de unu votu de tzensura<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-61055210|tìtulu=Imran Khan ousted as Pakistan's PM after vote|publicatzione=BBC News|data=2022-04-10|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 13 abrile: is casos de [[COVID-19]] in s'ìnteri de sa [[Pandèmia de COVID-19|pandemia incumentzada in su fine 2019]] lompent a 500 milliones<ref>{{Tzita web|url=https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html|tìtulu=World surpasses half a billion confirmed COVID cases|autore=Rebecca Falconer|situ=Axios|data=2022-04-13|limba=en|atzessu=2022-05-01|dataarchìviu=2022-04-13|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220413070623/https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html|urlmortu=eja}}</ref>.
* 14 abrile: s'inrugradore russu Moskva afundat in su [[Mare Nieddu]]. S'[[Ucraina|Ucràina]] decrarat de dd'àere corpidu cun mìssiles anti-nave, mentres sa [[Rùssia]] narat chi est afundadu in s'ìnteri de una traschia in mare e unu fogu isvilupadu a intro<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61114843|tìtulu=Russian warship: Moskva sinks in Black Sea|publicatzione=BBC News|data=2022-04-15|atzessu=2022-05-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/14/russia-moskva-cruiser-sunk-stormy-seas-defense-ministry|tìtulu=Russia’s Moskva cruiser sinks following Ukrainian claim of missile strike|situ=the Guardian|data=2022-04-15|limba=en|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 15 abrile: sa politzia de [[Israele]] s'iscòntriat contras a manifestadores [[palestinesos]] in sa Moschea de Al-Aqsa, [[Gerusalemme]], lassende a su mancu 152 ingortos<ref>{{Tzita web|url=https://www.forbes.com.mx/violencia-en-jerusalen-policia-israeli-y-palestinos-se-enfrentan-reportan-152-heridos/|tìtulu=Violencia en Jerusalén: policía israelí y palestinos se enfrentan; reportan 152 heridos|autore=Forbes Staff|situ=Forbes México|data=2022-04-15|limba=es-MX|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 20 abrile: s'Osservatòriu Europeu de s'Emisfèriu Sud annùntziat s'iscoberta de unu tipu nou de isteddu chi esplodet: sa micronova<ref>{{Tzita web|url=https://earthsky.org/space/micronovas-small-mighty-like-nova-explosions/|tìtulu=EarthSky {{!}} Micronovas are new! They’re small, but mighty|situ=earthsky.org|data=2022-04-25|limba=en-US|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 24 abrile:
** segundu turnu de is eletziones presidentziales de [[Frantza]]. [[Emmanuel Macron]] binchet cun su 58% de is votos<ref>{{Tzita web|url=https://www.resultats-elections.interieur.gouv.fr/presidentielle-2022/FE.html|tìtulu=Election présidentielle 2022|situ=www.resultats-elections.interieur.gouv.fr|limba=fr|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
** Eletziones parlamentares in [[Islovènia]]. Binchet su Movimentu pro sa Libertade<ref>{{Tzita web|url=https://www.euronews.com/2022/04/24/slovenians-out-to-vote-with-no-single-party-projected-to-rule-without-coalition|tìtulu=Slovenia's Janša defeated by opposition liberal Freedom Movement|situ=euronews|data=2022-04-24|limba=en|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 26 abrile: sa Rùssia ponet una multa de tres milliones de rublos (agiumai 37.800€) a [[Wikipedia]] pro ispainare informatziones farsas, cun riferimentu a unos cantos artìculos chi contant sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra Russu-Ucràina]] cun informatziones chi andant contra a sa versione ufitziale russa<ref>{{Tzita web|url=https://www.cmjornal.pt/mais-cm/especiais/guerra-na-ucrania/detalhe/russia-condena-wikimedia-a-multa-por-conteudo-falso-sobre-a-invasao|tìtulu=Rússia condena Wikimedia a multa por conteúdo "falso" sobre a invasão|situ=www.cmjornal.pt|limba=pt-PT|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
* 27 abrile: sa [[Repùblica Tzentrafricana]] adotat su [[Bitcoin]] comente a dinari ufitziale. Est su segundu paisu de su mundu a pustis de [[El Salvadòr|El Salvador]]<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-61248809|tìtulu=Bitcoin becomes official currency in Central African Republic|publicatzione=BBC News|data=2022-04-27|atzessu=2022-05-01}}</ref>.
=== Maju ===
[[File:Sag A*.jpg|thumb|Sa fotografia de Sagittarius A*]]
* 6 maju: incumentzat un'[[Epidèmia|epidemia]] de [[pigota de sa martinica]], cun s'atopu de su [[Virus (biologia)|virus]] in [[Londra]], [[Rennu Unidu]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON381|tìtulu=Monkeypox - United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland|situ=www.who.int|limba=en|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
* 7 maju: su guvernu talebanu de [[Afganistàn]] ponet s'òbligu a is fèminas de portare su Burqa<ref>{{Tzita web|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/afghanistans-taliban-order-women-wear-burqa-public-84560059|tìtulu=Afghanistan's Taliban order women to cover up head to toe|autore=A. B. C. News|situ=ABC News|limba=en|atzessu=2022-05-15}}</ref>.
* 9 maju:
** eletziones generales me is [[Filipinas]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3151736/philippine-presidential-election-whos-running-whos-favourite-and|tìtulu=Philippine presidential election: the candidates and their China policies|situ=South China Morning Post|data=2021-10-09|limba=en|atzessu=2022-05-15}}</ref>.
** su presidente de su [[Sri Lanka]] presentat is dimissiones suas a pustis de is protestas contras a su guvernu suo in totu su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/|tìtulu=Prime Minister Mahinda Rajapaksa resigns|situ=NewsWire|data=2022-05-09|limba=en-US|atzessu=2022-05-15|dataarchìviu=2022-06-02|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220602064822/https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/|tìtulu=More violence reported around the country : Over 100 injured|situ=NewsWire|data=2022-05-09|limba=en-US|atzessu=2022-05-15|dataarchìviu=2022-06-02|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20220602215346/https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/|urlmortu=eja}}</ref>.
* 12 maju:
** sa [[Corea de su Norte]] cunfirmat un'undada de impestos de COVID-19 e òrdinat un'inserru in totu is tzitades de su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/05/12/627c656ee4d4d80e178b45cb.html|tìtulu=Corea del Norte: primer brote de Covid y decimosexto lanzamiento de misiles|situ=ELMUNDO|data=2022-05-12|limba=es|atzessu=2022-05-15}}</ref>
** est publicada sa primu fotografia de s'istòria de [[Sagittarius A*]], s'[[istampu nieddu]] supermassivu in su tzentru de sa [[Camminu de paza|Bia Làtina]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.pbs.org/newshour/science/watch-live-astronomers-reveal-groundbreaking-findings-about-the-milky-way|tìtulu=WATCH: Here's the first image of the black hole at the center of our galaxy|situ=PBS NewsHour|data=2022-05-11|limba=en-us|atzessu=2022-05-15}}</ref>.
* 14 maju: in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra Russu-Ucràina]], is fortzas russas lassant [[Kharkiv]], sa segunda tzitade prus manna de [[Ucraina|Ucràina]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/may/14/ukraine-says-russian-forces-withdrawing-kharkiv|tìtulu=Russia’s Black Sea blockade pushing millions towards famine, G7 says|situ=the Guardian|data=2022-05-14|limba=en|atzessu=2022-05-15}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-61441664|tìtulu=Ukraine war latest: Finland formally confirms Nato membership bid|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-05-15}}</ref>.
* 16 maju:
** s'arrocamentu de [[Mariupol]], Ucrània, acabbat cun sa vitòria de sa [[Rùssia]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/may/16/hundreds-of-ukrainian-troops-evacuated-from-azovstal-steelworks-after-82-day-assault|tìtulu=Hundreds of Ukrainian troops evacuated from Mariupol steelworks after 82-day assault|situ=the Guardian|data=2022-05-17|limba=en|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
** sa cadena americana [[McDonald's]] lassat sa Rùssia in manera definitiva, bendende is atividades a un'imprendidore locale. McDonald's fiat in Rùssia dae su 1990, pagu a pustis de sa fine de s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2022/05/16/mcdonalds-lascia-definitivamente-la-russia-dopo-30-anni-dalladdio-perdita-fino-a-14-miliardi-di-dollari/6593320/|tìtulu=McDonald's lascia definitivamente la Russia dopo 32 anni. Dall'addio perdita fino a 1,4 miliardi di dollari|situ=Il Fatto Quotidiano|data=2022-05-16|limba=it-IT|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
* 20 maju: s'[[Organizatzione Mundiale de sa Salude]] resonat in un'addòbiu de emergèntzia a pitzus de sa [[pigota de sa martinica]], sende chi su nùmeru de impestos est lòmpidu a 100<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Jennifer|sambenadu=Rigby|url=https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/who-hold-emergency-meeting-monkeypox-friday-sources-2022-05-20/|tìtulu=WHO to hold emergency meeting on monkeypox on Friday -sources|publicatzione=Reuters|data=2022-05-20|atzessu=2022-06-12}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.who.int/news/item/20-05-2022-who-working-closely-with-countries-responding-to-monkeypox|tìtulu=WHO working closely with countries responding to monkeypox|situ=www.who.int|limba=en|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
* 21 maju: eletziones federales de [[Australia|Austràlia]]. Binchet Anthony Albanese, de su Partidu de su Traballu<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-australia-61532469|tìtulu=Australian election 2022: Anthony Albanese leads Labor to victory|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
* 29 maju: primu turnu de is eletziones generales de [[Colòmbia]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.ilpost.it/2022/05/30/colombia-elezioni-presidenziali-ballottaggio-gustavo-petro-rodolfo-hernandez/|tìtulu=In Colombia andranno al ballottaggio Rodolfo Hernández e Gustavo Petro|situ=Il Post|data=2022-05-30|limba=it-IT|atzessu=2022-06-12}}</ref>.
=== Làmpadas ===
* 5 làmpadas: a su mancu 50 persones morint in un'atacu a una crèsia catòlica in Owo, [[Nigèria]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dw.com/es/ataque-contra-iglesia-cat%C3%B3lica-deja-al-menos-50-muertos-en-nigeria/a-62039043|tìtulu=Ataque contra iglesia católica deja al menos 50 muertos en Nigeria {{!}} DW {{!}} 05.06.2022|autore=Deutsche Welle (www.dw.com)|situ=DW.COM|limba=es-ES|atzessu=2022-06-19}}</ref>.
* 6 làmpadas: un'imprendidore locale ochiet a su ministru de s'ambiente [[Colòmbia|colombianu]] Orlando Jorge Mera<ref>{{Tzita web|url=https://www.elnacional.com/mundo/asesinaron-ministro-de-medio-ambiente-de-republica-dominicana-orlando-jorge-mera/|tìtulu=Asesinaron al ministro de Medio Ambiente de República Dominicana|autore=AFP|situ=EL NACIONAL|data=2022-06-06|limba=es|atzessu=2022-06-19}}</ref>.
* 14 làmpadas: [[Danimarca]] e [[Canada|Canadà]] acabbant sa cuntierra a pitzus de soberania de s'[[Ìsula de Hans]], partzende·dda in duos<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61801682|tìtulu=Whisky Wars: Denmark and Canada strike deal to end 50-year row over Arctic island|publicatzione=BBC News|data=2022-06-14|atzessu=2022-06-19}}</ref>.
* 19 làmpadas: segundu turnu de is eletziones generales de [[Colòmbia]]. Binchet su candidadu de manca, su primu de s'istòria, Gustavo Petro<ref>{{Tzita web|url=https://nypost.com/2022/06/20/ex-guerilla-rebel-gustavo-petro-wins-runoff-to-be-colombias-1st-leftist-president/|tìtulu=Ex-guerilla rebel Gustavo Petro wins runoff to be Colombia’s 1st leftist president|autore=Associated Press|situ=New York Post|data=2022-06-20|limba=en-US|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
* 22 làmpadas. unu terremotu de gradu 5,9 in [[Afganistàn]] ochiet a su mancu a 1000 persones e nde ingollet a su mancu a àteras 1500<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/terremoto-devasta-lafghanistan-1000-morti-e-1500-feriti-si-scava-tra-le-macerie/|tìtulu=Terremoto devasta l’Afghanistan: 1000 morti e 1500 feriti, si scava tra le macerie|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
* 24 làmpadas: sa Corte Suprema de is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] cantzellat su deretu costitutzionale a s'[[Abortu|istrumadura]]. Dae custu momentu is istados de s'unione podent detzidere in manera autònoma sa [[Legislatziones subra s'abortu|legislatzione a subra de su tema]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/usa-corte-suprema-cancella-diritto-daborto/|tìtulu=Usa, Corte Suprema cancella diritto d’aborto|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
* 26 làmpadas: is rapresentantes de is paisos de su [[G7]] s'addòbiant in [[Germania|Germània]] pro resonare de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|crisi russu-ucràina]]. Annùntziant su bandu de s'importatzione de [[oro]] russu<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/business-61941589|tìtulu=Ukraine war: UK joins ban on imports of Russian gold|publicatzione=BBC News|data=2022-06-26|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
* 27 làmpadas: s'[[Iran]] pedit in manera ufitziale de s'unire a su [[BRITS]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/economy/2022/6/28/iran-applies-to-join-brics-group-of-emerging-countries|tìtulu=Iran applies to join BRICS group of emerging countries|situ=www.aljazeera.com|limba=en|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
* 28 làmpadas:
** sa prima ministra de [[Iscotzia|Iscòtzia]], Nicola Sturgeon, annùntziat unu referendum nou pro s'indipendèntzia pro su 19 de su mese de ledàmene de su [[2023]], noe annos a pustis de [[Referendum pro s'indipendentzia iscotzesa de su 2014|cussu fallidu de su 2014]]<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2022/06/28/scozia-la-premier-sturgeon-annuncia-un-nuovo-referendum-sullindipendenza|tìtulu=La Scozia annuncia un nuovo referendum sull'indipendenza|situ=euronews|data=2022-06-28|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
** incumentzat un'addòbiu de sa [[Organizatzione de su Tratadu de s'Atlànticu Norte|OTAN]] de tres dies in [[Madrid]], pro resonare de sa situatzione russu-ucràina de de s'intrada de [[Isvètzia]] e [[Finlàndia]] in s'alleàntzia<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2022/06/29/finlandia-e-svezia-nella-nato-la-decisione-al-summit-di-madrid|tìtulu=Finlandia e Svezia nella Nato, la decisione al summit di Madrid|situ=euronews|data=2022-06-29|limba=it|atzessu=2022-07-03}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_194990.htm|tìtulu=NATO Summit - Madrid, Spain - 28, 29 and 30 June 2022|autore=NATO|situ=NATO|limba=en|atzessu=2022-07-03}}</ref>.
=== Argiolas/Trìulas ===
* 1 argiolas/trìulas: sa coja omosessuale essit legale in [[Isvìtzera]], a pustis de unu referendum de su [[2021]]<ref>{{Tzita web|url=https://it.euronews.com/2022/07/01/matrimonio-omosessuale-legale-in-svizzera-laure-e-aline-tra-le-prime-a-beneficiarne|tìtulu=Laure e Aline, tra le prime omosessuali a sposarsi in Svizzera|autore=Aleksandar Brezar|situ=euronews|data=2022-07-01|limba=it|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
* 8 argiolas/trìulas: un'ex militare isparat a Shinzo Abe, ex primu ministru de su [[Giappone|Giapone]], ochiende·ddu in s'ìnteri de unu chistionu pùblicu<ref>{{Tzita web|url=https://www.repubblica.it/esteri/2022/07/09/news/shinzo_abe_gruppo_religioso-357151052/|tìtulu=Shinzo Abe, l'assassino voleva vendicare la madre, ridotta sul lastrico da una setta religiosa|situ=la Repubblica|data=2022-07-09|limba=it|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
* 12 argiolas/trìulas:
** su [[Mèssicu]] decrarat s'istadu de emergèntzia pro is undas de basca in totu su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://noticieros.televisa.com/historia/conagua-declara-el-comienzo-de-una-emergencia-por-sequia-en-mas-de-la-mitad-de-mexico/|tìtulu=Conagua declara el comienzo de una emergencia por sequía en más de la mitad de México|situ=N+|data=2022-07-13|limba=es-MX|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
** s'[[Argentina]] protestat in manera formale contra a sa [[Bolìvia]] a pustis chi unu tzitadinu Argentinu est mortu in Bolìvia chene tènnere assistèntzia mèiga, mancari is duos paisos tennerent un'acòrdiu de assistèntzia mùtua<ref>{{Tzita web|url=https://www.rionegro.com.ar/sociedad/un-argentino-murio-en-bolivia-luego-de-que-le-negaran-atencion-medica-2393173/|tìtulu=Un argentino murió en Bolivia luego de que le negaran atención médica|autore=Redacción|situ=Diario Río Negro {{!}} Periodismo en la Patagonia|data=2022-07-12|limba=es|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
* 18 argiolas/trìulas: eletziones parlamentares in [[Ìndia]]. Binchet sa candidada Draupadi Murmu<ref>{{Tzita noas|limba=en-IN|nùmene=The Hindu|sambenadu=Bureau|url=https://www.thehindu.com/news/national/presidential-election-2022-yashwant-sinha-droupadi-murmu-results-live-updates-july-21-2022/article65663846.ece|tìtulu=2022 Indian presidential election result {{!}} Updates|publicatzione=The Hindu|data=2022-07-21|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
* 23 argiolas/trìulas: s'[[Organizatzione Mundiale de sa Salude]] decrarat sa [[pigota de sa martinica]] emergèntzia sanitària internatzionale<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/attualita/vaiolo-delle-scimmie-lorganizzazione-mondiale-della-sanita-dichiara-lemergenza-internazionale/|tìtulu=Vaiolo delle scimmie, l’Organizzazione mondiale della Sanità dichiara l’emergenza internazionale|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
* 24 argiolas/trìulas: su vulcanu Sakurajima in Giapone erutat, chena fàghere dannu a persones o cosas, pesende su livellu de alerta prus artu possìbile me is zonas residentziales a giru<ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/en-us/news/world/japans-sakurajima-volcano-erupts-prompting-officials-to-issue-highest-alert/ar-AAZVfvz|tìtulu=Japan's Sakurajima volcano erupts, prompting officials to issue highest alert|situ=MSN|limba=en-US|atzessu=2022-08-01}}</ref>.
=== Austu ===
* 4 austu:
** sa [[Cina|Tzina]] conduit un'esertzitatzione militare a oru de su [[Taiwan]], rispondende a una bìsita de Nancy Pelosi, s'ufitziale de gradu prus artu de s'esèrtzitu de is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] a bisitare su Taiwan dae is annos 1990<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-asia-62404233|tìtulu=China-Taiwan: China restarts drills as Pelosi vows Taiwan won't be isolated|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/aug/04/china-expected-to-begin-live-fire-military-exercises-near-taiwan-coast-in-wake-of-pelosi-visit-live|tìtulu=US watching Chinese operations ‘very closely’ – as it happened|situ=the Guardian|data=2022-08-05|limba=en|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
** su primu ministru de [[Perù]] si dimitit de s'incàrrigu a pustis de imbìstigos criminales a pitzus de su presidente Pedro Castillo<ref>{{Tzita noas|limba=en|sambenadu=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/americas/perus-pm-torres-resigns-personal-reasons-2022-08-03/|tìtulu=Peru PM resigns as investigations target President Castillo|publicatzione=Reuters|data=2022-08-03|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
* 5 austu:
** [[Israele]] atacat sa [[Fròngia de Gaza]] ochiende a sa ghia militare Tayseer Jabari. Is duas partes cuncordant de firmare su fogu a pustis de tres dies de batalla<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-62457780|tìtulu=Israel-Gaza: Ceasefire holds overnight after days of violence|publicatzione=BBC News|data=2022-08-08|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-62440155|tìtulu=Gaza: Palestinian militant killed as Israel strikes after threats|publicatzione=BBC News|data=2022-08-05|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
** unu lampu ruet a pitzus de unu depòsitu de petròliu in [[Matanzas]], [[Cuba]], causende un'iscòpiu e unu fogu chi ochient a una persone e nde ingollent a su mancu a àteras 121.<ref>{{Tzita web|url=https://www.france24.com/es/am%C3%A9rica-latina/20220807-incendio-cuba-matanzas-dep%C3%B3sito-petrolero-ayuda-internacional|tìtulu=Decenas de heridos tras incendio en un depósito de combustible en Cuba|situ=France 24|data=2022-08-07|limba=es|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/internacional/2022-08-07/el-incendio-en-los-depositos-de-combustible-de-cuba-en-imagenes.html|tìtulu=El incendio en los depósitos de combustible de Cuba, en imágenes|autore=El País|situ=El País|data=2022-08-07|limba=es|atzessu=2022-09-04}}</ref>
* 9 austu: eletziones generales in [[Kenya]]. Binchet William Ruto e s'agentzia de supervisione de is eletziones tzertificat sa vitòria, mancari is suportadores de s'oponidore Raila Odinga protestent in manera enèrgica, cun episòdios de violèntzia<ref>{{Tzita web|url=https://www.kbc.co.ke/iebc-officially-gazettes-william-ruto-as-the-president-elect/|tìtulu=IEBC officially gazettes William Ruto as the President-Elect|autore=Maxwell Wasike|situ=KBC|data=2022-08-16|limba=en|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-15/kenyan-electoral-agency-prepares-to-announce-final-vote-results|tìtulu=Ruto Declared Kenya President-Elect as Officials Dispute Outcome|publicatzione=Bloomberg.com|data=2022-08-15|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.mirror.co.uk/news/world-news/mass-brawl-breaks-out-after-27752611|tìtulu=Mass brawl erupts after Kenyan election as tortured body found amid protests|autore=Ryan Fahey|situ=mirror|data=2022-08-16|limba=en|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
* 17 austu: [[Turkia|Turchia]] e Israele cuncordant de torrare a assetiare relatziones diplomàticas a pustis de unu perìodu de tensione<ref>{{Tzita web|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/8/17/turkey-israel-to-restore-full-diplomatic-relations|tìtulu=Turkey, Israel to restore full diplomatic relations|situ=www.aljazeera.com|limba=en|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
* 24 austu:
** si registrat su primu atopu de is tres maladias [[COVID-19]], [[pigota de sa martinica]] e [[SIDA]] in pari<ref>{{Tzita web|url=https://www.eluniversal.com.mx/mundo/detectan-por-primera-vez-viruela-del-mono-covid-19-y-vih-al-mismo-tiempo-en-paciente-italiano|tìtulu=Detectan por primera vez viruela del mono, Covid-19 y VIH al mismo tiempo en paciente italiano|situ=El Universal|data=2022-08-24|limba=es|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
** eletziones generales in [[Angola]]. Su presidente Joao Lourenço est torradu a elègere<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Catarina|sambenadu=Demony|nùmene2=Tim|sambenadu2=Cocks|nùmene3=Catarina|sambenadu3=Demony|url=https://www.reuters.com/world/africa/joao-lourenco-who-surprised-angola-with-corruption-crackdown-gets-2nd-term-2022-08-29/|tìtulu=NEWSMAKER Joao Lourenco, who surprised Angola with corruption crackdown, gets 2nd term|publicatzione=Reuters|data=2022-08-29|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
* 28 austu: su [[Pakistan]] decrarat su "disacatu climàticu" e pedit assistèntzia internatzionale a pustis de àere sufridu prus de 1000 mortos pro neghe de una sèrie de inundamentos causados dae cunditziones ingendradas dae su [[Callentamentu globale|càmbiu climàticu]]<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-62704004|tìtulu=Pakistan floods: Appeals for aid as 119 more die in a day|publicatzione=BBC News|data=2022-08-28|atzessu=2022-09-04}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/28/pakistans-south-braces-for-deluge-as-death-toll-from-floods-tops-1000|tìtulu=Pakistan declares floods a ‘climate catastrophe’ as death toll tops 1,000|situ=the Guardian|data=2022-08-28|limba=en|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
* 29 austu: sa Corte Superiore de Giustìtzia de su Caràibe Orientale legalizat is relatziones omosessuales in [[Saint Kitts e Nevis|San Cristóbal y Nieves]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.dosmanzanas.com/2022/09/la-corte-superior-de-san-cristobal-y-nieves-despenaliza-las-relaciones-homosexuales.html|tìtulu=La Corte Superior de San Cristóbal y Nieves despenaliza las relaciones homosexuales|situ=dosmanzanas - La web de noticias LGTB|limba=es|atzessu=2022-09-04}}</ref>.
=== Cabudanni ===
* 02 cabudanni: sa ex presidente de [[Myanmar|Birmània]] [[Aung San Suu Kyi]] est cundennada a tres annos pro ingannu eletorale. Tenet una cundenna totale de 20 annos pro vàrias resones, a pustis de chi su guvernu suo est istadu furriadu cun [[Corpu de istadu in Myanmar de su 2021|unu corpu de istadu militare]]<ref>{{Tzita noas|limba=en|sambenadu=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmars-suu-kyi-found-guilty-electoral-fraud-jailed-3-years-source-2022-09-02/|tìtulu=Myanmar's Suu Kyi gets jail with hard labour for election fraud|publicatzione=Reuters|data=2022-09-02|atzessu=2022-10-03}}</ref>.
* 05 cabudanni:
** su [[Cile]] refudat sa proposta de Costitutzione noa cun su 61,86% de is NO a su referendum<ref>{{Tzita web|url=https://www.servelelecciones.cl/#/votacion/elecciones_constitucion/global/19001|tìtulu=SERVEL - Elecciones|situ=www.servelelecciones.cl|limba=es|atzessu=2022-09-05|dataarchìviu=2021-11-23|urlarchìviu=https://archive.ph/20211123072654/https://www.servelelecciones.cl/#/votacion/elecciones_constitucion/global/19001|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.latercera.com/politica/noticia/plebiscito-chile-rechaza-propuesta-de-nueva-constitucion/2LDNK3XR6RGN5FJRJ5IDLT74JM/|tìtulu=Plebiscito: Chile rechaza propuesta de nueva Constitución con histórica participación de más de 12 millones de personas|autore=Carlos Reyes P|situ=La Tercera|data=2022-09-05|limba=es|atzessu=2022-09-05}}</ref>.
** unu [[terremotu]] de magnitudo 6,8 in [[Sichuan]], [[Cina|Tzina]], lassat a su mancu 66 mortos e 250 fertos<ref>{{Tzita web|url=https://www.independentespanol.com/noticias/china-terremoto-sichuan-muertes-rescate-b2161163.html|tìtulu=Rescatistas inician labores de rescate tras terremoto en Sichuan|situ=Independent Español|data=2022-09-06|limba=es|atzessu=2022-10-03}}</ref>.
* 06 cabudanni:
** [[Liz Truss]] est nominada prima ministra de su [[Rennu Unidu]], a pustis chi [[Boris Johnson]] at renuntziadu a s'incàrrigu<ref>{{Tzita web|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/09/06/liz-truss-reino-unido-primera-ministra-boris-johnson-trax/|tìtulu=Liz Truss asume oficialmente como primera ministra del Reino Unido, mientras Boris Johnson se despide del cargo meses después de renunciar|situ=CNN|data=2022-09-06|limba=es|atzessu=2022-10-05}}</ref>.
** in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra russu-ucraina]], s'[[Ucraina]] ghetat su contratacu de su Óblast de Járkov<ref>{{Tzita web|url=https://laopinion.com/2022/05/07/contraofensiva-ucraniana-hace-retroceder-a-tropas-rusas-cerca-de-jarkov/|tìtulu=Contraofensiva ucraniana hace retroceder a tropas rusas cerca de Járkov|autore=Por: Alej, ro González Twitter Agonzalezcorrea|situ=La Opinión|data=2022-05-07|limba=es|atzessu=2022-10-05}}</ref>.
* 07 cabudanni: s'[[Albania]] segat is relatziones diplomàticas cun s'[[Iran]] a pustis de un'atacu informàticu<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilfoglio.it/esteri/2022/09/07/news/l-albania-rompe-le-relazioni-diplomatiche-con-l-iran-dopo-un-cyberattacco-4402326/|tìtulu=L'Albania rompe le relazioni diplomatiche con l'Iran, dopo un cyberattacco|situ=www.ilfoglio.it|limba=it|atzessu=2022-10-05}}</ref>.
* 10 cabudanni: Proclamant a Carlu III de su Rennu Unidu comente rei de [[Britànnia Manna]], [[Australia|Austràlia]], [[Noa Zelanda]] e [[Canada]] a pustis de sa morte de sa reina Elisabeta II<ref>{{Tzita web|url=https://www.adnkronos.com/carlo-iii-proclamato-re_45cvL0pf4F66JPZJlYs3MZ|tìtulu=Carlo III proclamato Re|situ=Adnkronos|data=2022-09-10|limba=it|atzessu=2022-10-15}}</ref>.
* 11 cabudanni: eletziones generales in Isvètzia. Comente s'estrema dereta at ganadu sa majoria, sa presidente sotzialdemocràtica Magdalena Andersson rinùntziat a s'incàrrigu<ref>{{Tzita web|url=https://www.adnkronos.com/elezioni-svezia-2022-vince-destra-premier-andersson-si-dimette_64M2zuni4ogXgmHbFifqzY|tìtulu=Elezioni Svezia 2022, vince destra: premier Andersson si dimette|autore=Adnkronos|situ=Adnkronos|data=2022-09-14|limba=it|atzessu=2022-10-15}}</ref>.
* 13 cabudanni: su presidente de [[Kazachistàn|Kazakistan]] Kasim-Yomart Tokaev torrat a pònnere a sa capitale Nur-Sultàn su nòmine betzu [[Astana|Astanà]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/sep/14/kazakhstan-to-change-name-of-capital-from-nur-sultan-back-to-astana|tìtulu=Kazakhstan to change name of capital from Nur-sultan back to Astana|autore=Staff and agencies|situ=the Guardian|data=2022-09-14|limba=en|atzessu=2022-10-15}}</ref>.
* 16 cabudanni: incumentzat una chèscia manna in [[Iran]] a pustis chi sa ''politzia de sa moralidade'' arrestat e ochiet a Mahsa Amini pro àere ammustradu in pùblicu unos cantos pilos chi essiant dae su [[hijab]]<ref>{{Tzita web|url=https://time.com/6216024/iran-protests-islamic-republic-response/|tìtulu=The Iranian Protests Have Shaken the Theocracy|situ=Time|limba=en|atzessu=2022-11-02}}</ref>.
* 18 cabudanni: unu [[terremotu]] de magnitudo 6,9 in sa tzitade de Taitung, [[Taiwan]] càusat dannos vàrios e morit a su mancu a una persone<ref>{{Tzita web|url=https://elcomercio.pe/mundo/asia/terremoto-en-taiwan-de-magnitud-69-derriba-edificios-y-destruye-carreteras-levantan-alerta-de-tsunami-taitung-yuli-fotos-videos-noticia/|tìtulu=Terremoto en Taiwán de magnitud 6,9 deja al menos 1 muerto, derriba edificios y destruye carreteras, levantan alerta de tsunami {{!}} Taitung {{!}} Yuli {{!}} FOTOS {{!}} VIDEOS {{!}} {{!}} MUNDO|autore=NOTICIAS EL COMERCIO PERÚ|situ=El Comercio Perú|data=2022-09-19|limba=es|atzessu=2022-10-15}}</ref>.
* 29 cabudanni: sa cundenna de [[Aung San Suu Kyi]] aumentat de àteros tres annos pro s'acusa de violatzione de segretos de istadu<ref>{{Tzita web|url=https://www.harpersbazaar.com/it/cultura/costume/a41439731/san-suu-kyi-carcere/|tìtulu=Altri tre anni di carcere per Aung San Suu Kyi, saranno venti in tutto|autore=Di Eva Luna Mascolino|situ=Harper's BAZAAR|data=2022-09-30|limba=it-IT|atzessu=2022-11-04}}</ref>.
=== Ledàmene/Santugaine ===
* 1 ledàmene/santugaine:
** 131 persones morint e 200 sunt ingortas in un'episòdiu de violèntzia in s'ìnteri de una partida de [[fùbalu]] in s'istàdiu Kanjuruhan in Kabupaten Malang, Java Est, [[Indonèsia]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnnindonesia.com/nasional/20221003060036-20-855458/fakta-fakta-tragedi-kanjuruhan-tewaskan-125-orang-ratusan-terluka|tìtulu=Fakta-Fakta Tragedi Kanjuruhan Tewaskan 125 Orang, Ratusan Terluka|autore=C. N. N. Indonesia|situ=nasional|limba=id-ID|atzessu=2022-11-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka|tìtulu=Update Data Korban Tragedi Kanjuruhan: 131 Orang Meninggal, 547 Luka|autore=Mulia Budi|situ=detiknews|limba=id-ID|atzessu=2022-11-01|dataarchìviu=2022-10-07|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20221007154436/https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka|urlmortu=eja}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://actualidad.rt.com/actualidad/443417-disturbios-futbol-indonesia-posibles-muertos|tìtulu=Tragedia en el estadio: al menos 125 muertos entre disturbios tras un partido de fútbol en Indonesia (VIDEOS, FOTOS)|situ=RT en Español|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** eletziones parlamentares in [[Letònia]]. Arturs Krišjānis Kariņš est cunfirmadu comente primu ministru<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilpost.it/2022/10/02/elezioni-lettonia-krisjanis-karins/|tìtulu=Alle elezioni in Lettonia ha vinto il centrodestra|situ=Il Post|data=2022-10-02|limba=it-IT|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 2 ledàmene/santugaine: eletziones generales in [[Brasile]]. [[Lula da Silva]] otenet sa majoria de is votos cun su 48,4% a subra de su presidente [[Jair Bolsonaro]] chi otenet su 43,2%. Sigomente nemos de is duos tenet su 50%, si depent disafiare in unu segundu turnu<ref>{{Tzita web|url=https://www.money.it/Risultati-elezioni-Brasile-2022-vince-Lula-Bolsonaro-ricorso|tìtulu=Risultati elezioni Brasile 2022: vince Lula ma Bolsonaro potrebbe fare ricorso|situ=Money.it|data=2022-10-31|limba=it-IT|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 3 ledàmene/santugaine: sa [[Corea de su Norte]] ghetat unu mìssile balìsticu chi bolat a subra de su [[Giappone|Giapone]] causende allarme e oriolu in totu su mundu<ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/esteri/2022/10/04/news/allarme_nei_cieli_del_pacifico_quinto_razzo_sparato_in_dieci_giorni_dalla_corea_del_nord-10254243/|tìtulu=La Corea del Nord lancia missile sul Giappone: allarme aereo su Tokyo. Usa: “Grave minaccia”. L’Ue: “Aggressione ingiustificata”|situ=La Stampa|data=2022-10-04|limba=it|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 4 ledàmene/santugaine: is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] e sa [[Corea de su Sud]] ghetant 4 mìssiles concas a su [[Mare de Giapone]] comente mustra de unidade in risposta a su mìssile ghetadu dae sa Corea de su Norte<ref>{{Tzita web|url=https://www.infobae.com/america/eeuu/2022/10/04/eeuu-y-japon-realizaron-maniobras-militares-tras-el-lanzamiento-de-un-nuevo-misil-balistico-por-parte-de-corea-del-norte/|tìtulu=Tras la provocación de Corea del Norte, Estados Unidos y Corea del Sur lanzaron cuatro misiles al mar del Este|autore=4 de Octubre de 2022|situ=infobae|limba=es-ES|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 5 ledàmene/santugaine:
** sa Corea de su Norte ghetat àteros duos mìssiles a subra de su Mare de Giapone. Is istados Unidos imbiant sa porta-aparèchios USS Ronald Reagan pro aguardiare sa zona<ref>{{Tzita web|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/10/05/corea-norte-nuevo-misil-tensiones-trax/|tìtulu=Corea del Norte lanza más misiles a medida que aumentan las tensiones en la península|situ=CNN|data=2022-10-05|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/10/05/nuevo-portaaviones-marina-ee-uu-despliegue-trax/|tìtulu=El último y más avanzado portaaviones de la Marina de EE.UU. parte a su primera operación|situ=CNN|data=2022-10-05|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/10/05/estados-unidos-advierte-corea-norte-misiles-trax/|tìtulu=EE.UU. advierte a Corea del Norte que podría aumentar "las medidas de respuesta" si continúa con el lanzamiento de misiles|situ=CNN|data=2022-10-05|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** in sa bidda de San Miguel Totolapan, [[Guerrero]], [[Mèssicu]] unu grupu criminale ochiet a su sìndigu e àteras 18 persones. Est unu de is peus mortòrgios cumpridos dae unu grupu criminale in Guerrero de is annos reghentes<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/mexico/2022-10-05/un-grupo-de-sicarios-toma-un-ayuntamiento-de-guerrero-y-asesina-al-alcalde-y-a-otras-siete-personas.html|tìtulu=Un grupo de sicarios toma un ayuntamiento de Guerrero y asesina al alcalde y a otras 19 personas|autore=David Marcial Pérez|situ=El País México|data=2022-10-05|limba=es-MX|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** s'organizatzione de is paisos esportadores de petròliu detzidet de ismenguare sa produtzione a duos milliones de bariles pro die pro afortiare is prètzios<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnbc.com/2022/10/05/oil-opec-imposes-deep-production-cuts-in-a-bid-to-shore-up-prices.html|tìtulu=OPEC+ to cut oil production by 2 million barrels per day to shore up prices, defying U.S. pressure|autore=Sam Meredith|situ=CNBC|limba=en|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 6 ledàmene/santugaine: un'ex agente de politzia in sa Provìntzia de Nongbua Lamphu, [[Tailàndia]], intrat in un'asilu de pipios, ochiet a 37 persones, prus che totu minores de edade, e nde ingollet a àteras 10. Est s'atacu prus mortìferu de s'istòria de su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.com/news/live/world-asia-63156417|tìtulu=At least 31 killed in mass shooting at Thailand nursery - BBC News|situ=web.archive.org|data=2022-10-06|limba=en|atzessu=2022-11-01|dataarchìviu=2022-10-06|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20221006090034/https://www.bbc.com/news/live/world-asia-63156417|urlmortu=eja}}</ref>.
* 8 ledàmene/santugaine:
** in Bochil, [[Chiapas]], [[Mèssicu]], 110 istudiantes de iscola segundària sunt intossicados pro àere bufadu abba cuntaminada cun [[cocaina]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.msn.com/it-it/notizie/mondo/110-studenti-delle-scuole-superiori-del-chiapas-in-messico-curati-dopo-unintossicazione-da-cocaina/ar-AA12Lquj|tìtulu=110 studenti delle scuole superiori del Chiapas, in Messico, curati dopo un’intossicazione da cocaina|situ=MSN|limba=it-IT|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra Russu-Ucraina]], un'esplosione isciusciat parte de su ponte chi collegat [[Crimea]] e [[Rùssia]], lassende fintzas tres mortos<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-63183783|tìtulu=Ukraine war latest: Crimea bridge partly reopens after huge blast, Russia says|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 10 ledàmene/santugaine: sa Rùssia ghetant mìssiles contras vàrias tzitades ucrainas comente vengàntzia pro s'atacu de su ponte Rùssia-Crimea<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63199721|tìtulu=Shock and horror after Russia's wave of strikes across Ukraine|publicatzione=BBC News|data=2022-10-10|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 12 ledàmene/santugaine:
** s'[[ONU]] refudat su referendum cun chi is regiones [[Ucraina|ucrainas]] de Donetsk, Lugansk, Cherson e Zaporiyia sunt passadas a sa [[Rùssia]]<ref>{{Tzita web|url=https://es.euronews.com/2022/10/13/la-asamblea-general-de-la-onu-condena-por-mayoria-los-referendos-ilegales-y-su-anexion-a-r|tìtulu=La Asamblea General de la ONU condena los referendos ilegales|autore=Santiago Martin Martinez|situ=euronews|data=2022-10-13|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** sa ex presidente de [[Myanmar|Birmània]] [[Aung San Suu Kyi]] est cundennada a tres annos pro corrutzione. Sa cundenna totale immoe est de 26 annos<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/aung-san-suu-kyi-condannata-ad-altri-3-anni-di-carcere-per-corruzione-pena-estesa-a-26-anni/|tìtulu=Aung San Suu Kyi condannata ad altri 3 anni di carcere per corruzione: pena estesa a 26 anni|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-11-04}}</ref>.
* 20 ledàmene/santugaine: sa prima ministra de su [[Rennu Unidu]] [[Liz Truss]] lassat s'incàrrigu suo a pustis de 44 dies isceti de guvernu<ref>{{Tzita web|url=https://www.fanpage.it/esteri/la-premier-britannica-liz-truss-si-e-dimessa-ha-passato-a-downing-street-appena-44-giorni/|tìtulu=La premier Uk Liz Truss si è dimessa dopo 44 giorni: i motivi e cosa succede al governo|situ=Fanpage|limba=it|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 24 ledàmene/santugaine: [[Rishi Sunak]] est su primu ministru nou de Rennu Unidu<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-63373044|tìtulu=Quién es Rishi Sunak, el nuevo primer ministro de Reino Unido|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 26 ledàmene/santugaine:su [[Mèssicu]] aprovat sa coja omosessuale. Est su de 34 paisos in su mundu a dda connòschere pro lege<ref>{{Tzita web|url=https://www.elfinanciero.com.mx/estados/2022/10/26/matrimonio-igualitario-en-mexico-tamaulipas-lo-aprueba-y-ya-es-legal-en-todo-el-pais/|tìtulu=Tamaulipas completa el arcoíris: matrimonio igualitario ya es legal en todo México|situ=El Financiero|limba=es|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
* 30 ledàmene/santugaine:
** in su segundu turnu de is eletziones in [[Brasile]], binchet su candidadu Lula da Silva, chi at a essire presidente pro sa de tres bortas<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Brian|sambenadu=Ellsworth|nùmene2=Lisandra|sambenadu2=Paraguassu|url=https://www.reuters.com/world/americas/brazil-votes-heated-bolsonaro-vs-lula-presidential-runoff-2022-10-30/|tìtulu=Lula narrowly defeats Bolsonaro to win Brazil presidency again|publicatzione=Reuters|data=2022-10-31|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
** sa ruta de unu ponte suspèndidu in [[Ìndia]] morit a 141 persones<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-asia-india-63452531|tìtulu=As it happened: India bridge collapse tragedy|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-11-01}}</ref>.
=== Onniasantu/Santandria ===
* 1 onniasantu/santandria: eletziones parlamentares in Israele. Benjamín Netanyahu, ghiende una coalitzione de dereta, binchet sa majoria de is iscannos.<ref>{{Tzita web|url=https://www.timesofisrael.com/with-85-of-votes-tallied-netanyahu-on-verge-of-breaking-deadlock-regaining-power/|tìtulu=With 86% of votes tallied, Netanyahu headed for decisive comeback victory|autore=Michael Bachner|situ=www.timesofisrael.com|limba=en-US|atzessu=2022-11-24}}</ref>
* 2 onniasantu/santandria: sa [[Corea de su Norte]] ghetat 23 mìssiles balìsticos concas a su [[Mare de Giapone]]. Unu de issos passat sa làcana in mare de sa [[Corea de su Sud]], ativende s'allarme anti-aèreu<ref>{{Tzita web|url=https://www.lastampa.it/esteri/2022/11/02/news/corea_del_nord_missili_balistici_contro_corea_del_sud-12213355/|tìtulu=Kim Jong-un provoca Usa e Seul e lancia 23 missili nel mar del Giappone: “Mai così vicini alle coste della Corea del Sud”|situ=La Stampa|data=2022-11-02|limba=it|atzessu=2022-11-24}}</ref>.
* 6 onniasantu/santandria:
** un'[[aparèchiu]] ruet in su Lagu Victoria, [[Tanzània|Tanzania]], ochiende a su mancu a 19 persones<ref>{{Tzita web|url=https://www.prensalibre.com/ahora/internacional/accidente-aereo-en-el-lago-victoria-en-tanzania-deja-varios-muertos/|tìtulu=Accidente aéreo en el lago Victoria en Tanzania deja varios muertos|limba=es-GT|atzessu=2022-11-24}}</ref>.
** incumentzat in [[Sharm el-Sheikh]] sa [[COP27|Cunferèntzia a pitzus de su Càmbiu Climàticu de is Natziones Unidas]] (COP27)<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Gloria|sambenadu=Dickie|url=https://www.reuters.com/business/environment/cop27-world-track-increase-emissions-106-by-2030-un-report-2022-10-26/|tìtulu=COP27: World on track to increase emissions 10.6% by 2030 - UN report|publicatzione=Reuters|data=2022-10-26|atzessu=2022-11-24}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en-US|nùmene=Lisa|sambenadu=Friedman|url=https://www.nytimes.com/article/cop27-climate-change-summit.html|tìtulu=What Is COP27? And Other Questions About the Big U.N. Climate Summit|publicatzione=The New York Times|data=2022-11-11|atzessu=2022-11-24}}</ref>.
* 8 onniasantu/santandria: eletziones de mèdiu mandadu me is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]]. Su Partidu Republicanu at bintu in sa Càmera de is Rapresentantes, mancari de pagu, mentres su Partidu Democràticu mantenet su controllu de su Senadu<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Richard|sambenadu=Cowan|url=https://www.reuters.com/world/us/republicans-one-seat-away-winning-house-us-midterm-vote-2022-11-16/|tìtulu=Republicans win U.S. House majority, setting stage for divided government|publicatzione=Reuters|data=2022-11-17|atzessu=2022-11-25}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://apnews.com/article/2022-midterm-elections-democrats-senate-control-dbc67e0af0e126c948076ae580b3d5ec|tìtulu=Democrats keep Senate majority as GOP push falters in Nevada|situ=AP NEWS|data=2022-11-13|limba=en|atzessu=2022-11-25}}</ref>.
* 11 onniasantu/santandria: is fortzas armadas Ucrainas torrant a pigare Kherson, s'ùnica capitale regionale chi sa Rùssia aiat pigadu in su cuntestu de sa [[Crisi russu-ucraina (2014-sighende)|gherra russu-ucraina]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-63576212|tìtulu=Ukraine war latest: Zelensky says Kherson is 'ours' after Russian retreat|situ=BBC News|limba=en-gb|atzessu=2022-12-19}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-11-11-22/index.html|tìtulu=November 11, 2022 Russia-Ukraine news|autore=Amy Woodyatt,Kathleen Magramo, Andrew Raine, Adrienne Vogt e Matt Meyer|situ=CNN|data=2022-11-11|limba=en|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
* 15 onniasantu/santandria:
** sa populatzione mundiale lompet a 8 milliardos<ref>{{Tzita web|url=https://www.unfpa.org/8billion|tìtulu=8 Billion: A World of Infinite Possibilities|situ=8 Billion|limba=en|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
** s'addòbiat su [[G20]] de su 2022 in Bali, [[Indonèsia]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.firstpost.com/world/india-to-host-g20-summit-in-2023-year-after-2022-meeting-in-indonesia-groupings-declaration-9042481.html|tìtulu=India to host G20 Summit in 2023, year after 2022 meeting in Indonesia: Grouping's declaration-World News , Firstpost|situ=Firstpost|data=2020-11-23|limba=en|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
** in su cuntestu de sa gherra russu-ucraina, mìssiles ruent acanta de sa bidda de Przewodów, [[Polònia]]. Imbìstigos ammustrant chi si tratat de mìssiles de orìgine ucràina<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Max|sambenadu=Hunder|nùmene2=Jonathan|sambenadu2=Landay|url=https://www.reuters.com/world/europe/ukraine-hails-chinas-opposition-nuclear-threats-2022-11-15/|tìtulu=Ukraine says half its energy system crippled by Russian attacks, Kyiv could 'shutdown'|publicatzione=Reuters|data=2022-11-18|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
* 16 onniasantu/santandria: sa [[NASA]] ghetat [[Artemis 1]], sa prima missione, chene echipàgiu, de [[Space Launch System]], su razu prus poderosu ghetadu in òrbita. Sa càssula Orion resesset a orbitare a giru de sa [[Luna]] e a torrare a sa [[Terra]], comente proa pro missiones umanas<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-63643707|tìtulu=Nasa's Artemis Moon rocket lifts off Earth|publicatzione=BBC News|data=2022-11-16|atzessu=2022-12-19}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.theguardian.com/science/live/2022/nov/16/artemis-1-nasa-rocket-launch-moon-mission-space-live-updates|tìtulu=Nasa Artemis 1 launch: rocket lifts off on moon mission – as it happened|situ=the Guardian|data=2022-11-16|limba=en|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
* 19 onniasantu/santandria: eletziones generales in [[Malaìsia]], chi resurtant in un'istàgiu de su parlamentu pro sa prima borta in s'istòria de su paisu<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/2022/11/19/asia/malaysia-election-race-parliament-intl-hnk/index.html|tìtulu=Malaysia faces hung parliament for first time in history|autore=Heather Chen,Alex Stambaugh|situ=CNN|data=2022-11-20|limba=en|atzessu=2022-12-19}}</ref>.
* 21 onniasantu/santandria:
** unu [[terremotu]] de magnitudo 5,6 in sa provìntzia de Java otzidentale, Indonèsia, lassat a su mancu 268 mortos, chèntinas de fertos e dannos mannos<ref>{{Tzita noas|limba=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-63700759|tìtulu=Terremoto en Indonesia: sube el número de muertos a 268 y hay decenas de desaparecidos|publicatzione=BBC News Mundo|atzessu=2022-12-20}}</ref>.
** sa [[Cina|Tzina]] decrarat prus de 26 000 atopos noos de [[COVID-19]] e annùntziat restritziones noas<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilsole24ore.com/art/26mila-nuovi-casi-locali-cina-covid-torna-far-paura-AEBJJpIC|tìtulu=26mila nuovi casi locali, in Cina il Covid torna a far paura|situ=Il Sole 24 ORE|data=2022-11-21|limba=it|atzessu=2022-12-20}}</ref>.
=== Idas/Nadale ===
* 05 idas/nadale: sa National Ignition Facility otenet una fusione nucleare a cunfinamentu inertziale. Est unu resurtadu de importu mannu in s'isvilupu de is tecnologias pro sa [[fusione nucleare]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.llnl.gov/news/national-ignition-facility-achieves-fusion-ignition|tìtulu=National Ignition Facility achieves fusion ignition|situ=www.llnl.gov|limba=en|atzessu=2022-12-20}}</ref>.
* 07 idas/nadale: sa [[Cina|Tzina]], a pustis de protestas mannas, abbandonat una parte de s'istrategia zero-covid pro su cuntenimentu de sa [[Pandèmia de COVID-19|pandèmia]]<ref>{{Tzita web|url=https://news.yahoo.com/china-eases-covid-quarantine-lockdown-054223515.html|tìtulu=China abandons key parts of zero-Covid strategy after protests|situ=news.yahoo.com|limba=en-US|atzessu=2022-12-20}}</ref>.
* 16 idas/nadale:
** su [[Cile]] decrarat s'istadu de emergèntzia pro neghe de un'unda de fogu de padente chi morint fintzas a unu pompieri<ref>{{Tzita web|url=https://www.biobiochile.cl/noticias/nacional/chile/2022/12/16/amp/boric-visitara-a-familia-de-bombero-herido-en-incendio-forestal-y-hara-sobrevuelo-por-quilpue.shtml|tìtulu=Boric modifica agenda y sobrevuela Quilpué para monitorear daños que dejan incendios forestales|situ=www.biobiochile.cl|limba=es|atzessu=2022-12-27}}</ref>.
** s'acuàriu tzilìndricu prus mannu de su mundu, chi s'agataiat in s'albergu Radisson de [[Berlinu]], iscòpiat ingollende a duas persones, faghende dannos e ochiende sa parte manna de is 1500 pisches de genias diferentes chi ddoe biviant<ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/mondo/2022/12/16/esplosione-acquario-berlino-foto|tìtulu=Esplosione acquario Aquadom a Berlino, le foto prima e dopo|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2022-12-27}}</ref>.
* 19 idas/nadale: agiumai 200 paisos firmant un'acòrdiu in sa cunferèntzia COP15 pro sa bio-diversidade pro protègere su 30% de sa terra e is otzèanos contras a sa pèrdida de bio-diversidade<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/2022/12/19/world/cop15-biodiversity-agreement-montreal-climate-scn-intl/index.html|tìtulu=More than 190 countries sign landmark agreement to halt the biodiversity crisis|autore=Laura Paddison|situ=CNN|data=2022-12-19|limba=en|atzessu=2022-12-27}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://thehill.com/opinion/energy-environment/3787000-cop15-biodiversity-summit-paving-the-road-to-extinction-with-good-intentions/|tìtulu=COP15 biodiversity summit: Paving the road to extinction with good intentions|autore=opinion contributor Tierra Curry|situ=The Hill|data=2022-12-24|limba=en-US|atzessu=2022-12-27}}</ref>.
* 21 idas/nadale:
** Irmgard Furchner, ex-segretària de 97 annos de su campu de cuntzentramentu de Stutthof est cundennada a duos annos de presone (cun libertade cunditzionale) pro sa complitzidade sua in s'ochidòrgiu de prus de 10500 persones<ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-64036465|tìtulu=Irmgard Furchner: Nazi typist guilty of complicity in 10,500 murders|publicatzione=BBC News|data=2022-12-20|atzessu=2023-01-02}}</ref>.
** incumentzat una traschia de ierru me is [[Istados Unidos de Amèrica]] e in [[Canada|Cànada]], chi ochiet a su mancu a 91 persones e blocat su tràficu aèreu<ref>{{Tzita web|url=https://www.cnn.com/2022/12/21/weather/christmas-arctic-winter-storm-wednesday-wxn/index.html|tìtulu=A 'once in a generation' winter storm will impact nearly every state and cripple Christmas travel|autore=Aya Elamroussi,Jennifer Gray|situ=CNN|data=2022-12-21|limba=en|atzessu=2023-01-02}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en-US|nùmene=Marie|sambenadu=Solis|url=https://www.nytimes.com/2023/01/01/business/the-week-in-business-southwest-canceled-flights.html|tìtulu=The Week in Business: Southwest’s Holiday Meltdown|publicatzione=The New York Times|data=2023-01-01|atzessu=2023-01-02}}</ref>.
* 23 idas/nadale: un'òmine in [[Parigi]] isparat in su tzentru culturale curdu Ahmet-Kaya, ochiet a tres persones e nde ingollet a àteras. Sa resone de is atziones suas est s'òdiu pro is istràngios<ref>{{Tzita web|url=https://tg24.sky.it/mondo/2022/12/23/parigi-spari|tìtulu=Spari a Parigi, almeno tre morti e diversi feriti. Grave l'aggressore|autore=Sky TG24|situ=tg24.sky.it|limba=it|atzessu=2023-01-04}}</ref>.
* 24 idas/nadale: eletziones parlamentares me in sa [[Figi|Repùblica de Figi]]. Su candidadu Sitiveni Rabuka binchet contras a Frank Bainimarama chi at guvernadu pro 15 annos<ref>{{Tzita web|url=https://www.ilpost.it/2022/12/25/elezioni-fiji-2022/|tìtulu=Le Isole Fiji hanno cambiato primo ministro dopo 15 anni|situ=Il Post|data=2022-12-25|limba=it-IT|atzessu=2023-01-04}}</ref>.
* 28 idas/nadale: unos cantos paisos ponent lìmites a is biàgios dae sa [[Cina|Tzina]] pro timoria de un'unda noa de [[COVID-19]] e de variantes suas noas<ref>{{Tzita web|url=https://elpais.com/sociedad/2022-12-28/tsunami-de-contagios-de-covid-en-china-la-situacion-es-peor-de-lo-que-se-cree-mucha-gente-esta-muriendo.html|tìtulu=Tsunami de contagios de covid en China: “La situación es peor de lo que se cree, mucha gente está muriendo”|autore=Inma Bonet Bailén|situ=El País|data=2022-12-28|limba=es|atzessu=2023-01-04}}</ref>.
== Riferimentos ==
<references responsive="" />{{Artìculu de su mese|ghennàrgiu|2023}}
[[Categoria:Annos]]
[[Categoria:XXI seculu]]
femc93unfs4dv7tty2dphyyz9omyjop
Cuntierra:2022
1
22051
186531
186201
2025-06-15T22:51:58Z
InternetArchiveBot
10458
Notìfica de fontes modificadas chi bisòngiant de una revisione) #IABot (v2.0.9.5
186531
wikitext
text/x-wiki
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2022) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=178558 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220203053026/https://www.cdt.ch/mondo/eruzione-tonga-in-peru-due-donne-morte-per-onde-anomale-IM5079974 annantu a https://www.cdt.ch/mondo/eruzione-tonga-in-peru-due-donne-morte-per-onde-anomale-IM5079974
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 11:25, 3 Stg 2022 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2023) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=181849 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://archive.ph/20211123072654/https://www.servelelecciones.cl/ annantu a https://www.servelelecciones.cl/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:42, 10 Stg 2023 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Freàrgiu 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=183148 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220405201031/https://electoral.gov.mt/ElectionResults/General annantu a https://electoral.gov.mt/ElectionResults/General
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 19:35, 22 Fre 2024 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Austu 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=184534 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822155622/https://peru21.pe/politica/pedro-castillo-dara-mensaje-a-la-nacion-este-lunes-por-la-noche-noticia/ annantu a https://peru21.pe/politica/pedro-castillo-dara-mensaje-a-la-nacion-este-lunes-por-la-noche-noticia/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 21:25, 9 Aus 2024 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Santugaine 2024) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 3 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=184911 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220309045133/https://www.telesurtv.net/news/provincia-argentina-declarada-zona-catastrofe-incendios-20220218-0035.html annantu a https://www.telesurtv.net/news/provincia-argentina-declarada-zona-catastrofe-incendios-20220218-0035.html
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220602064822/https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/ annantu a https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220602215346/https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/ annantu a https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:29, 3 Stg 2024 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Ghennàrgiu 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185529 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220427234436/https://metronews.it/2022/04/03/no-del-qatar-alle-bandiere-lgbt-insorge-larcigay/ annantu a https://metronews.it/2022/04/03/no-del-qatar-alle-bandiere-lgbt-insorge-larcigay/
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:35, 9 Ghe 2025 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Freàrgiu 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=185637 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220822155610/https://timgate.it/video/topvideo/indonesia-salgono-a-43-i-morti-per-le-inondazioni-a-giacarta.vum annantu a https://timgate.it/video/topvideo/indonesia-salgono-a-43-i-morti-per-le-inondazioni-a-giacarta.vum
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:36, 5 Fre 2025 (CET)
== Ligàmenes esternos modificados (Maju 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186200 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20221007154436/https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka annantu a https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 01:48, 5 Maj 2025 (CEST)
== Ligàmenes esternos modificados (Làmpadas 2025) ==
Salude a totus,
Como como apo modificadu in manera automàtica 1 ligàmene(s) esternu(os) in [[2022]].
Pro praghere averguade [https://sc.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=186530 sa modìfica mea]. Si tenides preguntas o bisongiades chi su robot ignoret sos ligàmenes o sa pàgina de su totu, bisitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|custa pàgina de sas PF]] pro àteras informatziones. Apo fatu custas modìficas:
*Archìviu https://web.archive.org/web/20220413070623/https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html annantu a https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html
.
Pompiade·bos sas preguntas fitianas pro informatziones in subra de s’acontzu de sos errores cun su robot.
Adiosu - [[Usuàriu:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ([[Cuntierra usuàriu:InternetArchiveBot|cuntierra]]) 00:51, 16 Làm 2025 (CEST)
lpt4451ku2yj466qns1l2uvcsfhqt9n
Alfred Stieglitz
0
23092
186532
2025-06-15T23:26:11Z
Mistico Dois
19393
Pàgina creada cun '{{LSC}}{{stub}} '''Alfred Stieglitz''' (1 de [[jannàrgiu]] [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] [[1946]]) est istadu un fotògrafu americanu. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice Georgia O'Keeffe, chi funt estu puru su so modelu. {{Controllu de autorida…'
186532
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[jannàrgiu]] [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] [[1946]]) est istadu un fotògrafu americanu. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice Georgia O'Keeffe, chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
th6igqonakrv6vi9vlvejysawjqiujb
186533
186532
2025-06-15T23:26:46Z
Mistico Dois
19393
186533
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] [[1946]]) est istadu un fotògrafu americanu. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice Georgia O'Keeffe, chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
fw4vqd0jjx4f8i4iqm3mdkftvulrt5z
186534
186533
2025-06-15T23:27:08Z
Mistico Dois
19393
186534
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu americanu. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice Georgia O'Keeffe, chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
5xvkszr61ouucpwmyfhas85523flndg
186535
186534
2025-06-15T23:28:15Z
Mistico Dois
19393
186535
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu [[Istados Unidos de Amèrica|americanu]]. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice [[Georgia O'Keeffe]], chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
duvbqqtuoxfzl6csupxt071bvn0u02l
186536
186535
2025-06-15T23:30:08Z
Mistico Dois
19393
186536
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}{{Biografia|immàgine=|data_de_nàschida=1 de ghennàrgiu de su 1864|logu_de_nàschida=|data_de_morte=13 de làmpadas de su 1946|logu_de_morte=|natzionalidade=americana|traballu=fotògrafu}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu [[Istados Unidos de Amèrica|americanu]]. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice [[Georgia O'Keeffe]], chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
96z9dw97vao7f1xieytrno8ban8qihg
186537
186536
2025-06-15T23:31:45Z
Mistico Dois
19393
186537
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}{{Biografia|immàgine=|data_de_nàschida=1 de ghennàrgiu de su 1864|logu_de_nàschida=Hoboken, New Jersey|data_de_morte=13 de làmpadas de su 1946|logu_de_morte=New York|natzionalidade=americana|traballu=fotògrafu}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu [[Istados Unidos de Amèrica|americanu]]. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice [[Georgia O'Keeffe]], chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
shpv16swyrmphgh4monngsl3mo5hvvy
186538
186537
2025-06-15T23:32:47Z
Mistico Dois
19393
186538
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}{{Biografia|immàgine=|data_de_nàschida=1 de ghennàrgiu de su 1864|logu_de_nàschida=Hoboken, New Jersey|data_de_morte=13 de làmpadas de su 1946|logu_de_morte=Noa York|natzionalidade=americana|traballu=fotògrafu}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu [[Istados Unidos de Amèrica|americanu]]. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice [[Georgia O'Keeffe]], chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
6m5ywmd47yeehx1gp5p5tzf6jtrj7g9
186539
186538
2025-06-15T23:33:24Z
Mistico Dois
19393
186539
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{stub}}{{Biografia|immàgine=Stieglitz 1907c autochrome self-portrait.jpg|data_de_nàschida=1 de ghennàrgiu de su 1864|logu_de_nàschida=Hoboken, New Jersey|data_de_morte=13 de làmpadas de su 1946|logu_de_morte=Noa York|natzionalidade=americana|traballu=fotògrafu}}
'''Alfred Stieglitz''' (1 de [[ghennàrgiu]] de [[1864]] – 13 de [[làmpadas]] de [[1946]]) est istadu un fotògrafu [[Istados Unidos de Amèrica|americanu]]. Durante sa sua carrera longa, aiutèt a su mundu a bìdere sa fotografia comente un’arte. Stieglitz currìat galerias de arte in Nova York a su cumintzu de su seculu XX, indove mustrèt òperas de artistas europeus nuevos. Funt estu maridatu cun sa pittrice [[Georgia O'Keeffe]], chi funt estu puru su so modelu.
{{Controllu de autoridade}}
{{DEFAULTSORT:Stieglitz, Alfred}}
[[Categoria:Fotografos]]
[[Categoria:Americanos (USA)]]
qpalsdn2h830fbf6zf63i261tpdzon5
Cuntierra usuàriu:KiranBOT
3
23093
186540
2025-06-16T10:18:17Z
KiranBOT
27306
soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]]
186540
wikitext
text/x-wiki
{{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}}
qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd
Cuntierra usuàriu:Usernamekiran
3
23094
186541
2025-06-16T10:18:20Z
KiranBOT
27306
soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]]
186541
wikitext
text/x-wiki
{{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}}
qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd