عمر ماروي

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="sd">
  <siteinfo>
    <sitename>وڪيپيڊيا</sitename>
    <dbname>sdwiki</dbname>
    <base>https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.3</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ذريعات</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">بحث</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">واپرائيندڙ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">واپرائيندڙ بحث</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وڪيپيڊيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">وڪيپيڊيا بحث</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل بحث</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ذريعات وڪي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ذريعات وڪي بحث</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچو</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچو بحث</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">مدد</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">مدد بحث</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">زمرو</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">زمرو بحث</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">باب</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">باب بحث</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڊيول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڊيول بحث</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>عمر ماروي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2476</id>
    <revision>
      <id>318751</id>
      <parentid>295619</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:50:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7375" sha1="ge93xh5dvvrxqsxyh12dg82c2ykq7s0" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
{{فرق سڃاڻ|عمر ماروي (فلم)}}
'''عمر ۽ مارئي''' يا '''عمر ماروي''' جو داستان وطن جي حب ۽ محبت جو داستان آهي. [[سنڌ]] جي هڪ ڳوٺاڻي نياڻي جي ست سيل ۽ سنڌ جي هڪ عادل بادشاه جي صبر ۽ انصاف جو داستان آهي. جهوپڙن ۾ رهندڙ مارن ۽ جهانگين جي ڏکي پر آجي ۽ محبت ڀري رهڻي ڪهڻي جي شهرن ۽ ماڙين ۾ رهندڙن جي سک ۽ عيش واري پر پابند زندگي تي فوقيت جو [[داستان]] آهي. هي سنڌ جي غريبن جي شرافت ۽ خود داري جو داستان آهي. بلڪ سنڌ جي اعلى سماجي قدرن جو آئينو آهي، جنهن ڪري صدين کان وٺي سنڌ ۾ هنڌين ماڳين ۾ مشهور ۽ مقبول رهيو آهي.

عمر سومرو همير جو پٽ هو، سومرن جي زوال واري دور ۾ عمر سومرن جو پنجويهون حاڪم ٿيو، جنهن سمن حاڪمن جي تحت [[ٿر|ٿر واري علائقي]] ۾ [[عمرڪوٽ]] جي سرداري ڪئي.

مارئي جو وڏو ڏاڏو، &quot;مهڙ&quot; هو، ڏاڏي جو نالو &quot;ڦل&quot; ۽ &quot;لاکو&quot; پيءَ جو نالو هو.

ڦوڳ نالي هڪڙي شخص، مارئي جو سڱ سندس مائٽن کان گهريو، پر مارئي جي مائٽن اهو سڱ پنهنجي عزيزن مان هڪ کي ڏئي ڇڏيو. پوءِ اهو ڦوڳ فريادي ٿي عمر سومري وٽ دانهن کڻي ويو. جڏهن عمر وٽ پهتو تہ حقيقت بيان ڪرڻ وقت مارئي جي سونهن صفائي جي ساراه ڪرڻ لڳو ۽ عمر کي چيائين ته &quot;آئون انهي سڱ تان دستبردار آهيان، توهان کيس پنهنجي محل ۾ داخل ڪريو. هو اهڙي ته سهڻي آهي جو منجهانئس نگاهہ ڪڍڻ بہ مشڪل آهي.&quot; عمر هڪڙي تکي اُٺ تي سوار ٿي، مارن جي ملڪ ڏانهن روانو ٿيو. جڏهن مارئي تي نظر پيس ته اکيون جهڪن نہ پيون. ڪيترا ڏينهن اتي تاڙ ۾ ويٺو رهيو. جڏهن وجھہ مليو تڏهن مارئي کي اُٺ تي اُڏائي آڻي عمر ڪوٽ مان ڪڍيائين.

ان زال کي هزارين شاباشون ۽ جس هجن، جنهن پنهنجي سيل ستر بچائڻ لاءِ پاڻ پتوڙيو. عمر جي طرفان کيس ڳھہ ڳٺا، زيور، ڪپڙا ۽ ست اڇيو آڇيون ڏنيون ويون، ڊپ خوشيون ڏيکاريون ويون، مگر هو ڪنهن بہ ڳالهہ تي راضي نہ ٿي. عمر کي ايئن چوندي رهي تہ اهو ڪهڙي مذهب ۾ روا آهي تہ پنهنجي مڱيندي جو حق ڀڃي، تنهنجي بي بقا اسبابن جي چٽڪن تي لڳي ريجهي وڃان، پوءِ آخرت جي ڏينهن هلي شرمسار ٿيان. عمر جڏهن هن جي آهن دانهن کان متاثر ٿيو، تڏهن هڪ سال بعد سندس مڙس کي گهرائي ڳهن ڳٺن سميت ٻانهن ان جي حوالي ڪيائين ۽ کيس مارئي جي پاڪدامن هجڻ جي به تسلي ڏنائين. جڏهن مڙس ان کي وٺي ملڪ پهتو، تہ ان جو شڪ زال مان نه لٿو. آٿئي ويٺي کيس طعنا پيو هڻندو هو. هڪڙي ڏينهن اها خبر عمر کي وڃي پئي، جنهن تي کيس تڪليف پهتي تہ ڇا منهنجو صبر، ڇا مارئي جي پنهنجي بچائڻ جي مضبوطي ان جي هنن بيوقوفن کي ڪو بہ قدر ڪونهي! سو ڪاوڙجي هڪ وڏو لشڪر ماروئڙن تي چاڙهيائين تہ وڃي سڄو ملڪ تاراج ڪري چڏيو. جڏهن اهو لشڪر ملڪ ۾ پهتو ته ماروئڙا حيران ٿي ويا ۽ پڇيائون تہ هي فوج ڪنهنجي آهي ۽ ڇا جي لاءِ آئي آهي؟ عملدار چيو ته، توهان مارئي جي پاڪدامني تي ويساهہ نٿا ڪريو ۽ ان جو مڙس مهڻن طعنن سان مارئي کي روز ٿو وڍ وجهي، جنهن کان بادشاھہ توهان جي تباهي جو حڪم ڏنو آهي تہ ان نموني منهنجي بدنامي ٿيندي ٿي رهي، اهي ماڻهو ئي هت نہ هجن.

پوءِ مارئي پنهجي قبيلي جي ماڻهن کي دلداري ڏئي ڪي وڏڙيون عورتون پاڻ سان گڏ وٺي عمر جي خدمت ۾ پهتي، جتي عمر کي چيائين تہ 
 &quot;تون هڪ حاڪم آهين، تو کي لازم نہ هو تہ پرائي ڃائي کي هڪ سال پنهجي دٻڙ ڌونس سان بندي چڏين، پوءِ بہ بدنامي کان ڪاوڙجي پنهنجي لشڪر هٿان غريبن کي مارائين ٿو، ماڻهن جا وات ڪير بہ بند ڪري نٿو سگهي. آءُ بہ تہ انهي ڪري ئي سهن جي منهن ۾ آهيان. جي اهڙو ڪم نہ ڪرين ها تہ ڪير توکي برو ڀلو چئي ها ۽ ڇو منهنجو مڙس مون کان شڪي رهي ها ۽ وري حملو بہ اسان تي ڪرايو اٿئي، انصاف ڪر تہ ان ۾ ڏوھ ڪنهن جو آهي؟&quot;
 
مارئي جي اها ڳالہ دل سان ٻڌائين ۽ ڏاڍو پڇتائين. لشڪر کي واپس گهرايائين ان سان گڏ مارئي جي مڱيندي اڳيان قسم سنهن کنيائين، جيئن ان جي دل مان غير نڪري وڃي پوءِ ان ستاوان زال مارئي بہ هندو دستور موجب پاڻ تي قسم جي پرکا قبول ڪئي، جيئن سڄي ڪڙم تان بدنامي جو ٽڪو ميسارجي وڃي. فيصلو ڪيائون تہ مارئي جي پرکا وٺجي. باهہ ۾ لوه تپائي ان جي گردن ۾ وجهجي، جي هن کي ڪا لهس نہ اچي تہ سمجهو تہ پاڪ آهي. پوءِ ان الزام ڏيڻ کان باز رهجي، جيئن اهو داغ هميشہ لاءِ مٿانئس لهي وڃي. جڏهن اها حقيقت مارئي کي ملي تہ ان خوشي سان انهي آزمائش کي قبول ڪيو. پوءِ سڀني گڏجي مچ ٻاريو. مارئي طوق پائڻ جي بجاءِ پنهنجي پروردگار جي آسري تي باھہ جي هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي تائين ٽانڊن مٿان اڪري وئي ۽ ان جو وار بہ ونگو نہ ٿيو. پوءِ عمر جو اڳي شرمسار ٿيو بيٺو هو. سو خوش ٿيو، ڇو تہ مٿانئس ملامت لهي ويئي ۽ مارئي جي مڙس جي دل بہ صفا ٿي وئي.

==ناز و نياز==
عمر مارئيءَ جي قصي کي مورخ، سيد محمد طاهر نسياني فارسيءَ ۾ منظوم ڪري مٿس &quot;ناز و نياز&quot; نالو رکيو.&lt;ref&gt;{{Citation |title=عمر مارئي {{!}} Indus Asia Online Blog&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=https://iaob.wordpress.com/2016/11/19/marvi/ |accessdate=2016-11-19 |archive-date=2021-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211016174447/https://iaob.wordpress.com/2016/11/19/marvi/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:لوڪ ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>ge93xh5dvvrxqsxyh12dg82c2ykq7s0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318795</id>
      <parentid>318751</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:11:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318795</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7375" sha1="84kodbg6hcjr5nfgffdkb7spg1erofk" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
{{فرق سڃاڻ|عمر ماروي (فلم)}}
'''عمر ۽ مارئي''' يا '''عمر ماروي''' جو داستان وطن جي حب ۽ محبت جو داستان آهي. [[سنڌ]] جي هڪ ڳوٺاڻي نياڻي جي ست سيل ۽ سنڌ جي هڪ عادل بادشاه جي صبر ۽ انصاف جو داستان آهي. جهوپڙن ۾ رهندڙ مارن ۽ جهانگين جي ڏکي پر آجي ۽ محبت ڀري رهڻي ڪهڻي جي شهرن ۽ ماڙين ۾ رهندڙن جي سک ۽ عيش واري پر پابند زندگي تي فوقيت جو [[داستان]] آهي. هي سنڌ جي غريبن جي شرافت ۽ خود داري جو داستان آهي. بلڪ سنڌ جي اعلى سماجي قدرن جو آئينو آهي، جنهن ڪري صدين کان وٺي سنڌ ۾ هنڌين ماڳين ۾ مشهور ۽ مقبول رهيو آهي.

عمر سومرو همير جو پٽ هو، سومرن جي زوال واري دور ۾ عمر سومرن جو پنجويهون حاڪم ٿيو، جنهن سمن حاڪمن جي تحت [[ٿر|ٿر واري علائقي]] ۾ [[عمرڪوٽ]] جي سرداري ڪئي.

مارئي جو وڏو ڏاڏو، &quot;مهڙ&quot; هو، ڏاڏي جو نالو &quot;ڦل&quot; ۽ &quot;لاکو&quot; پيءَ جو نالو هو.

ڦوڳ نالي هڪڙي شخص، مارئي جو سڱ سندس مائٽن کان گهريو، پر مارئي جي مائٽن اهو سڱ پنهنجي عزيزن مان هڪ کي ڏئي ڇڏيو. پوءِ اهو ڦوڳ فريادي ٿي عمر سومري وٽ دانهن کڻي ويو. جڏهن عمر وٽ پهتو تہ حقيقت بيان ڪرڻ وقت مارئي جي سونهن صفائي جي ساراه ڪرڻ لڳو ۽ عمر کي چيائين ته &quot;آئون انهي سڱ تان دستبردار آهيان، توهان کيس پنهنجي محل ۾ داخل ڪريو. هو اهڙي ته سهڻي آهي جو منجهانئس نگاهہ ڪڍڻ بہ مشڪل آهي.&quot; عمر هڪڙي تکي اُٺ تي سوار ٿي، مارن جي ملڪ ڏانهن روانو ٿيو. جڏهن مارئي تي نظر پيس ته اکيون جهڪن نہ پيون. ڪيترا ڏينهن اتي تاڙ ۾ ويٺو رهيو. جڏهن وجھہ مليو تڏهن مارئي کي اُٺ تي اُڏائي آڻي عمر ڪوٽ مان ڪڍيائين.

ان زال کي هزارين شاباشون ۽ جس هجن، جنهن پنهنجي سيل ستر بچائڻ لاءِ پاڻ پتوڙيو. عمر جي طرفان کيس ڳھہ ڳٺا، زيور، ڪپڙا ۽ ست اڇيو آڇيون ڏنيون ويون، ڊپ خوشيون ڏيکاريون ويون، مگر هو ڪنهن بہ ڳالهہ تي راضي نہ ٿي. عمر کي ايئن چوندي رهي تہ اهو ڪهڙي مذهب ۾ روا آهي تہ پنهنجي مڱيندي جو حق ڀڃي، تنهنجي بي بقا اسبابن جي چٽڪن تي لڳي ريجهي وڃان، پوءِ آخرت جي ڏينهن هلي شرمسار ٿيان. عمر جڏهن هن جي آهن دانهن کان متاثر ٿيو، تڏهن هڪ سال بعد سندس مڙس کي گهرائي ڳهن ڳٺن سميت ٻانهن ان جي حوالي ڪيائين ۽ کيس مارئي جي پاڪدامن هجڻ جي به تسلي ڏنائين. جڏهن مڙس ان کي وٺي ملڪ پهتو، تہ ان جو شڪ زال مان نه لٿو. آٿئي ويٺي کيس طعنا پيو هڻندو هو. هڪڙي ڏينهن اها خبر عمر کي وڃي پئي، جنهن تي کيس تڪليف پهتي تہ ڇا منهنجو صبر، ڇا مارئي جي پنهنجي بچائڻ جي مضبوطي ان جي هنن بيوقوفن کي ڪو بہ قدر ڪونهي! سو ڪاوڙجي هڪ وڏو لشڪر ماروئڙن تي چاڙهيائين تہ وڃي سڄو ملڪ تاراج ڪري چڏيو. جڏهن اهو لشڪر ملڪ ۾ پهتو ته ماروئڙا حيران ٿي ويا ۽ پڇيائون تہ هي فوج ڪنهنجي آهي ۽ ڇا جي لاءِ آئي آهي؟ عملدار چيو ته، توهان مارئي جي پاڪدامني تي ويساهہ نٿا ڪريو ۽ ان جو مڙس مهڻن طعنن سان مارئي کي روز ٿو وڍ وجهي، جنهن کان بادشاھہ توهان جي تباهي جو حڪم ڏنو آهي تہ ان نموني منهنجي بدنامي ٿيندي ٿي رهي، اهي ماڻهو ئي هت نہ هجن.

پوءِ مارئي پنهجي قبيلي جي ماڻهن کي دلداري ڏئي ڪي وڏڙيون عورتون پاڻ سان گڏ وٺي عمر جي خدمت ۾ پهتي، جتي عمر کي چيائين تہ 
 &quot;تون هڪ حاڪم آهين، تو کي لازم نہ هو تہ پرائي ڃائي کي هڪ سال پنهجي دٻڙ ڌونس سان بندي چڏين، پوءِ بہ بدنامي کان ڪاوڙجي پنهنجي لشڪر هٿان غريبن کي مارائين ٿو، ماڻهن جا وات ڪير بہ بند ڪري نٿو سگهي. آءُ بہ تہ انهي ڪري ئي سهن جي منهن ۾ آهيان. جي اهڙو ڪم نہ ڪرين ها تہ ڪير توکي برو ڀلو چئي ها ۽ ڇو منهنجو مڙس مون کان شڪي رهي ها ۽ وري حملو بہ اسان تي ڪرايو اٿئي، انصاف ڪر تہ ان ۾ ڏوھ ڪنهن جو آهي؟&quot;
 
مارئي جي اها ڳالہ دل سان ٻڌائين ۽ ڏاڍو پڇتائين. لشڪر کي واپس گهرايائين ان سان گڏ مارئي جي مڱيندي اڳيان قسم سنهن کنيائين، جيئن ان جي دل مان غير نڪري وڃي پوءِ ان ستاوان زال مارئي بہ هندو دستور موجب پاڻ تي قسم جي پرکا قبول ڪئي، جيئن سڄي ڪڙم تان بدنامي جو ٽڪو ميسارجي وڃي. فيصلو ڪيائون تہ مارئي جي پرکا وٺجي. باهہ ۾ لوه تپائي ان جي گردن ۾ وجهجي، جي هن کي ڪا لهس نہ اچي تہ سمجهو تہ پاڪ آهي. پوءِ ان الزام ڏيڻ کان باز رهجي، جيئن اهو داغ هميشہ لاءِ مٿانئس لهي وڃي. جڏهن اها حقيقت مارئي کي ملي تہ ان خوشي سان انهي آزمائش کي قبول ڪيو. پوءِ سڀني گڏجي مچ ٻاريو. مارئي طوق پائڻ جي بجاءِ پنهنجي پروردگار جي آسري تي باھہ جي هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي تائين ٽانڊن مٿان اڪري وئي ۽ ان جو وار بہ ونگو نہ ٿيو. پوءِ عمر جو اڳي شرمسار ٿيو بيٺو هو. سو خوش ٿيو، ڇو تہ مٿانئس ملامت لهي ويئي ۽ مارئي جي مڙس جي دل بہ صفا ٿي وئي.

==ناز و نياز==
عمر مارئيءَ جي قصي کي مورخ، سيد محمد طاهر نسياني فارسيءَ ۾ منظوم ڪري مٿس &quot;ناز و نياز&quot; نالو رکيو.&lt;ref&gt;{{Citation |title=عمر مارئي {{!}} Indus Asia Online Blog&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=https://iaob.wordpress.com/2016/11/19/marvi/ |accessdate=2016-11-19 |archive-date=2021-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211016174447/https://iaob.wordpress.com/2016/11/19/marvi/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]</text>
      <sha1>84kodbg6hcjr5nfgffdkb7spg1erofk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شاهه جو رسالو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2590</id>
    <revision>
      <id>318753</id>
      <parentid>307610</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15092" sha1="8tsdoq7jiifply34upr5bztlaueupqe" xml:space="preserve">{{infobox book
| name         = شاهه جو رسالو
| title_orig   = '''شاه جو رسالو'''
| translator   =
| image        = [[فائل:Shah Jo Risalo.jpg|195px]]
| caption= 
| author       = [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]]
| illustrator  =
| cover_artist =
| country      = [[سنڌ]]، [[پاڪستان]]
| language     = [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]
| series       =
| subject      =[[سنڌ ۾ صوفي ازم|صوفي ازم (تصوف)]]&lt;br/&gt;[[سنڌي ثقافت|ثقافت]]&lt;br/&gt;[[سنڌ جي تاريخ|تاريخ]]
| genre   = [[شاعري]]
| publisher  =[[سنڌي ادبي بوڊ]]
| pub_date     =1961
| pages        =
| isbn         =
}}
[[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] جو رسالو [[سنڌي ادب]] ۾ هڪ املهه خزانو آهي. شاھ جو ڪلام، مضمون جي مدنظر تي هيٺين جدا طبقن ۾ وراهي سگهجي ٿو. &lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lateefyat/Book1/Book_page1.html |accessdate=2018-05-10 |archive-date=2018-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180518042703/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Lateefyat/Book1/Book_page1.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== شاهه جو رسالو جا سُر (چيپٽر) ==
شاهه جي رسالي جا هيٺيان سر آهن. &lt;ref&gt;[http://www.wichaar.com/news/272 WICHAAR DOT COM***** Punjabi News and Comprehensive Punjabi Journal*****&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;http://sindhisangatuk.com/poetry/shah_jo_risalo.pdf&lt;/ref&gt;
{{columns-list|4|
# [[سر ڪلياڻ]]
#  [[سر يمن ڪلياڻ]]
#  [[سر کنڀات]]
#  [[سر سريراڳ]]
#  [[سر سامونڊي]]
#  [[سر سهڻي]]
#  [[سر سسئي آبري]]
#  [[سر معذوري]]
#  [[سر ديسي]]
#  [[سر ڪوهياري]]
#  [[سر حسيني]]
#  [[سر ليلا چنيسر]]
#  [[سر مومل راڻو]]
#  [[سر مارئي]]
#  [[سر ڪاموڏ]]
#  [[سر گھاتو]]
#  [[سر سورٺ]]
#  [[سرڪيڏارو]]
#  [[سر آسا]]
#  [[سارنگ]]
#  [[سر رپ]]
#  [[سر کاهوڙي]]
#  [[سر بروو سنڌي]]
#  [[سر رامڪلي]]
#  [[سر ڪاپائتي]]
#  [[سر پورب]]
#  [[سر ڪارايل]]
#  [[سر پرڀاتي]]
#  [[سر ڏهر]]
#  [[سر بلاول]]
}}

== تحقيق ==
ڊاڪٽر ارنيسٽ ٽرمپ پهريون غير ملڪي عالم هو جنهن رسالي کي ترتيب ڏيئي جرمني جي شهر ليپسگ مان 1866ع ۾ شايع ڪيو. پيسن جي گهٽتائيءَ سبب هو رسالي جا باقي سُر ڇپائي نه سگهيو. هن رسالي متعلق ڊاڪٽر دائود پوٽي لکيو ته، ”اگرچ ڇپايل نسخي ۾ گهڻيون ئي اوڻايون آهن، ته به هي ڇاپو ڪيترين ڳالهين ڪري ممتاز آهي. هن ڌارئين ڪرستان پادريءَ کي آفرين هجي، جو سرجو شي ڏيکاري اهڙو امل ماڻڪ نروار ڪري ٻين لاءِ مثال پيدا ڪيائين.&lt;ref&gt;{ مضمون ۽ مقالا/ ڊاڪٽر دائودپوٽو، ص 194}&lt;/ref&gt;“.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/mehran/Book2/Book_page5.html#_ftn1}}&lt;/ref&gt;
ڊاڪٽر ارنيسٽ ٽرمپ جي رسالي جي شايع ٿيڻ جي هڪ سال کان پوءِ، مطبع حيدري بمبئي جي مالڪ قاضي ابراهيم پل بندري، شاهه جو رسالو سنگي حروفن ۾ ڇپائي پڌرو ڪيو. هن رسالي جي ڪتابت حاجي محمد سمي ڪئي. ڪاتب جي اڳيان ٻه يا ٽي قلمي نسخا موجود هئا، جو رسالي جي حاشين تي مختلف پڙهڻيون ڏنل آهن. ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ هن رسالي بابت مقدمي ۾ لکيو ته، ”هن ڇاپي جهڙو ردي نسخو هڏهين هٿ نه ايندو. سنڌ ۾ جيڪوبه ڪن ڪچري جهڙو ڪلام، جو شاهه جي نالي ڳائيندا آهن يا جيڪي بيت مسخرا مجلسن ۾ راند وجهندي چوندا ويندا آهن وغيره، سي به سڀ سواءِ ڪنهن تميز جي منجهس ٿو ڦيا ويا آهن. هن نسخي جي صورتخطي جهوني آهي، جنهن جي پڙهڻ ۾ گهڻي تڪليف ٿئي ٿي.“2.
بمبئي واري رسالي جي شايع ٿيڻ کان پوءِ سنڌ جي تعليم کاتي سال 1900ع ۾، مسٽر تاراچند شو قيرام جي مدد سان نئين صورتخطيءَ ۾ شاهه جو رسالو ڇپائي پڌرو ڪيو، جنهن تي پوءِ گهڻي تنقيد ٿي. اُن ڳالهه کي مدنظر رکندي، مرزا قليچ بيگ سال 1913ع ۾ شاهه جو رسالو ڇپايو. مرزا صاحب سرڪاري ڇاپي کي سامهون رکندي، بمبئي ڇاپي وارا زائد بيت ۽ وايون رسالي ۾ داخل ڪيون ته جيئن پڙهندڙن کي سڀيئي بيت هڪ هنڌ ملي سگهن. مرزا صاحب واري رسالي ۾ پڙهڻين جون تمام گهڻيون غلطيون موجود آهن.
سال 1923ع ۾ ڊاڪٽر گربخشاڻي رسالي جو صحيح ڇاپو شايع ڪرڻ جو بار پاڻ تي کنيو. ڊاڪٽر صاحب سال 1931ع تائين رسالي جا ٽي جلد ڇپائي پڌرا ڪيا. چوٿون جلد ڪن سببن جي ڪري ڇپائي نه سگهيو. ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ رسالي جا جيڪي ٽي جلد شايع ڪيا، اُنهن ۾ گهڻو ڪري اِهو خيال رکيو ويو ته ٻين سالڪن جي بيتن کي الڳ ڪري هڪ صاف سُٿرو متن شايع ڪيو وڃي. ڪنهن حدتائين ڊاڪٽر گربخشاڻي پنهنجي مقصد ۾ سڦل به ٿيو. هن جي اڳيان قلمي نسخن جو ايترو گهڻو تعداد ڪونه هو، فقط پنج قلمي نسخا ۽ پنج ڇاپي رسالا سندس اڳيان هئا، جن جي آڌار تي هن متن جو بنياد رکيو. اِهوئي سبب آهي جو هو بيتن جي گهڻي ڇنڊ ڇاڻ ڪري نه سگهيو. ڪوشش ڪري ٻين سالڪن جا بيت الڳ ڪيائين.هُن بيتن جي معنيٰ، صحيح تلفظ ۽ لفظن جي سمجهاڻيءَ تي گهڻو زور ڏنو. سندس رسالو پنهنجيءَ جڳهه تي اهم ماخذ جي حيثيت رکي ٿو، جتان پوءِ جي مؤلفن گهڻو لاڀ حاصل ڪيو. اڃاتائين سندس رسالي جي گهڻي مڃتا آهي ۽ رسالو سنڌي ڪلاسيڪي ادب ۾ اهم جڳهه والاري ٿو.
ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ جي رسالي شايع ٿيڻ کان پوءِ غلام محمد شاهواڻيءَ جو رسالو شايع ٿيو، جنهن جون پڙهڻيون گربخشاڻيءَ واري رسالي تان ورتل آهن. اُن جا ٽي سُر ’واصف‘ جا لکيل آهن، جيڪي الڳ الڳ سُرن جي صورت ۾ به شايع ٿيا، جيڪي پوءِ رسالي ۾ پڻ داخل ڪيا ويا. شاه واڻيءَ جي رسالي ۾ ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ واري رسالي کان علاوه باقي جيڪي سُر آهن تن ۾ ڌاريون ڪلام گهڻو ئي آهن. اُن جو سبب اِهو آهي جو ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ جا ٻيا سُر شايع ٿي نه سگهيا جو اُنهن کي خبر پئي ها ته ڪهڙا بيت ٻين سالڪن جا آهن. شاهواڻيءَ جي اڳيان گهٽ ۾ گهٽ ٻه ماخذ: شاهه ڪريم جو رسالو ۽ ابيات سنڌي موجود هئا پر اُن جي باوجود‘ ”سُرآسا“ ۾ شاهه ڪريم جا بيت موجود آهن، جنهن مان خبر پوي ٿي ته موصوف ڪنهن به قسم جي کوجنا ڪرڻ جي ضرورت محسوس نه ڪئي ۽ بمبئيءَ واري رسالي کي اڳيان رکي باقي سُر ترتيب ڏنا.
غلام محمد شاه واڻيءَ جي رسالي شايع ٿيڻ کان پوءِ هندوستان مان ڪلياڻ بول چند آڏواڻيءَ جو رسالو شايع ٿيو. اُن جو به ساڳيوئي حال آهي ۽ ڪيترن ئي سُرن ۾ ٻين سالڪن جا بيت موجود آهن. هن صاحب به تحقيق نه ڪئي، ايستائين جو شاهه ڪريم جي رسالي کي به نه ڏٺو. سڄو مدار گربخشاڻيءَ واري رسالي تي رکيو. ڪلياڻ آڏواڻيءَ جي رسالي کان پوءِ علامه آءِ .آءِ قاضيءَ جو رسالو شايع ٿيو . مون اِهو رسالو نه ڏٺو آهي، اِن ڪري اُن متعلق ڪجهه چئي نٿو سگهجي.
ڪَجهه سال اڳ عثمان علي انصاريءَ جو رسالو شايع ٿيو آهي. فاضل مصنف ديباچي ۾ گهڻي خواهش ڪئي آهي ته ڌاريون ڪلام الڳ ڪيو وڃي، پر حال ساڳيو ئي آهي. ڪافي سُرن ۾ ٻين سالڪن جا بيت ڏنل آهن. البته بيتن جون ڪي نيون پڙهڻيون سامهون آيون آهن. انصاري صاحب جي آڏو شاهه ڪريم جو رسالو، شيخ عبدالرحيم جو ڪلام ۽ خواجه محمد زمان جا بيت موجود هئا، پراُن جي باوجود ”سُرآسا“ ۾ شاهه ڪريم جابيت موجود آهن، جنهن جو ڪو جواز نٿو ٺهي. هن صاحب به اُنهن ٽنهي ماخذن ڏانهن اک کڻي به نه نهاريو، جنهن مان اِهو نتيجو ڪڍي سگهجي ٿو ته انصاري صاحب به ٻين مـؤلفن جو رستو اختيار ڪيو ۽ تحقيق ڏانهن ڪو به توجهه نه ڏنو. افسوس جو جنهن صاحب اُن کي ايڊٽ ڪيو آهي، تنهن به اُن ڏانهن گهربل ڌيان نه ڏنو آهي. رسالي ۾ ايترو سو ٿيو آهي، جو سڀيئي ڌاريان سُر الڳ ڪيا ويا آهن، جيڪا هڪ خوش آئند ڳالهه آهي.
شاهه جي رسالي تي جيڪا محنت سنڌ جي برک عالم ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ صاحب ڪئي آهي سا ڪنهن کان به لڪل ڪانهي. ڊاڪٽر صاحب سالن جا سال رسالي جي متن تي نور نچويو آهي، جنهن لاءِ سنڌي ادب سندس ٿورا ڪڏهن به لاهي نه سگهندو. سنڌ جي هن اورچ عالم 1967ع کان شاهه جي رسالي جي جامع متن لاءِ تحقيق جي ڪم جو آغاز ڪيو، جنهن جي اشاعت جي شروعات 1989ع ۾ معياري متن جي پهرئين جلد جي پڌري ٿيڻ سان ٿي. هي جلد”سُر ڪلياڻ ويمن“ جي متن، مهاڳ ۽ سمجهاڻيءَ واري حصي تي مشتمل آهي. پهرئين جلد کي مرتب ڪرڻ وقت 46 قلمي نسخا ۽ 10 ڇاپي نسخا ڪتب آندا ويا آهن. ايتري ساري مواد مان بيتن کي الڳ ڪرڻ، اُنهن کي ڀيٽڻ ۽ ترتيب ڏيڻ هڪ نهايت اوکو ڪم هو، جيڪو ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ صاحب وڏي خوش اسلوبيءَ سان مڪمل ڪيو آهي. هن ايڏي ساري ڪم ۾ اُهي ڪارڪن پڻ مبارڪ باد جا مستحق آهن، جن بيتن کي اُتارڻ ۽ ڀيٽ ڪرڻ ۾ ڊاڪٽر صاحب جو سهڻو ساٿ ڏنو ۽ سڄي ڪم ۾ ڊاڪٽر صاحب جا اڻ ٿڪ ٻانهن ٻيلي ٿي رهيا. اُنهن مخلص ڪارڪنن جي علمي سهڪار کان سواءِ رسالي جو ايڏو وڏو ڪم مڪمل ٿي نه سگهي ها.&lt;ref&gt;شاهه جو رسالو_معياري متن(جلد پهرئين جو تحقيقي جائزو)
 ناسف علي شيراز ؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ 2004ع&lt;/ref&gt;


== شاهه جون سورميون==
شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي شاعريءَ جي  سورمين کي سنڌي لوڪ ڪهاڻين جي اٺ راڻين طور سڃاتو وڃي ٿو، جن کي شاهه جو رسالو ۾ شاهي جو درجو ڏنو ويو آهي.


==ترجما ==
شاهه جو رسالو جو پهريون ڀيرو 1866ع ۾ ترجمو [[جرمن ٻولي]]ءَ ۾ هڪ جرمن ودوان ۽ پادريءَ پاران [[ارنيسٽ ٽرمپ|ارنسٽ ٽرمپ]] ڪيو هيو، جڏهن 1860 جي ڏهاڪي ۾ هو [[سنڌي ٻولي]] ۽ [[سنڌي ثقافت|سڀيتا]] ۽ [[جوڳي (ذات)|جوڳين]] ۽ ڳائڻن کان متاثر ٿيو، جن شاهه لطيف جي آيتن کي ڳايو.


== پڻ ڏسو==
* [[ليلا چنيسر]]
* [[ڀٽ شاهه]]
* [[ارنيسٽ ٽرمپ جو ترتيب ڏنل شاھ جو رسالو]]

== ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_index.php] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180605162722/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_index.php |date=2018-06-05 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_kalyan.php سُرُ ڪلياڻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100728230148/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_kalyan.php |date=2010-07-28 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php سُرُ يمن ڪلياڻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120219195440/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php |date=2012-02-19 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_khambhat.php سُرُ کنڀات] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425040829/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_khambhat.php |date=2011-04-25 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_srirag.php سُرُ سريراڳ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425040938/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_srirag.php |date=2011-04-25 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah.php شاهه جو رسالو ۽؛ مڪمل متن سنڌي ٻوليءَ ۾] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812102504/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah.php |date=2011-08-12 }}
* [https://web.archive.org/web/20091026214111/http://geocities.com/thebhittai/ شاهه جو رسالو - چونڊ، ترجمو: ايلسا قاضي پاران انگريزيءَ ۾] 
* [https://www.facebook.com/RisaloShahJo شاھ جو رسالو جو آفيشل فين پيج فيس بڪ تي مختلف ٻولين ۾]
* [http://www.bhurgri.com/bhurgri/downloads/risalo.pdf Sشاهه جو رسالو مڪمل متن اي-ڪتاب/پي ڊي ايف فارميٽ ۾] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140801003150/http://bhurgri.com/bhurgri/downloads/risalo.pdf |date=2014-08-01 }}
* [http://www.apnaorg.com/poetry/shahjorisalo/ شاهه جو رسالو: چُونڊ آيتن جو پنجابي ترجمو]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪتاب]]
[[زمرو:اسلامي ڪتابون]]
[[زمرو:لطيفيات]]
[[زمرو:اسلامي شاعري]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:سنڌي شاعري]]
[[زمرو:سنڌي شاعري جا ڪتاب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:عقيدتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]</text>
      <sha1>8tsdoq7jiifply34upr5bztlaueupqe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318796</id>
      <parentid>318753</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318796</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15092" sha1="0l2z1km0i5kpaemanvjblawbvls0t4c" xml:space="preserve">{{infobox book
| name         = شاهه جو رسالو
| title_orig   = '''شاه جو رسالو'''
| translator   =
| image        = [[فائل:Shah Jo Risalo.jpg|195px]]
| caption= 
| author       = [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]]
| illustrator  =
| cover_artist =
| country      = [[سنڌ]]، [[پاڪستان]]
| language     = [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]
| series       =
| subject      =[[سنڌ ۾ صوفي ازم|صوفي ازم (تصوف)]]&lt;br/&gt;[[سنڌي ثقافت|ثقافت]]&lt;br/&gt;[[سنڌ جي تاريخ|تاريخ]]
| genre   = [[شاعري]]
| publisher  =[[سنڌي ادبي بوڊ]]
| pub_date     =1961
| pages        =
| isbn         =
}}
[[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] جو رسالو [[سنڌي ادب]] ۾ هڪ املهه خزانو آهي. شاھ جو ڪلام، مضمون جي مدنظر تي هيٺين جدا طبقن ۾ وراهي سگهجي ٿو. &lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lateefyat/Book1/Book_page1.html |accessdate=2018-05-10 |archive-date=2018-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180518042703/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Lateefyat/Book1/Book_page1.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== شاهه جو رسالو جا سُر (چيپٽر) ==
شاهه جي رسالي جا هيٺيان سر آهن. &lt;ref&gt;[http://www.wichaar.com/news/272 WICHAAR DOT COM***** Punjabi News and Comprehensive Punjabi Journal*****&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;http://sindhisangatuk.com/poetry/shah_jo_risalo.pdf&lt;/ref&gt;
{{columns-list|4|
# [[سر ڪلياڻ]]
#  [[سر يمن ڪلياڻ]]
#  [[سر کنڀات]]
#  [[سر سريراڳ]]
#  [[سر سامونڊي]]
#  [[سر سهڻي]]
#  [[سر سسئي آبري]]
#  [[سر معذوري]]
#  [[سر ديسي]]
#  [[سر ڪوهياري]]
#  [[سر حسيني]]
#  [[سر ليلا چنيسر]]
#  [[سر مومل راڻو]]
#  [[سر مارئي]]
#  [[سر ڪاموڏ]]
#  [[سر گھاتو]]
#  [[سر سورٺ]]
#  [[سرڪيڏارو]]
#  [[سر آسا]]
#  [[سارنگ]]
#  [[سر رپ]]
#  [[سر کاهوڙي]]
#  [[سر بروو سنڌي]]
#  [[سر رامڪلي]]
#  [[سر ڪاپائتي]]
#  [[سر پورب]]
#  [[سر ڪارايل]]
#  [[سر پرڀاتي]]
#  [[سر ڏهر]]
#  [[سر بلاول]]
}}

== تحقيق ==
ڊاڪٽر ارنيسٽ ٽرمپ پهريون غير ملڪي عالم هو جنهن رسالي کي ترتيب ڏيئي جرمني جي شهر ليپسگ مان 1866ع ۾ شايع ڪيو. پيسن جي گهٽتائيءَ سبب هو رسالي جا باقي سُر ڇپائي نه سگهيو. هن رسالي متعلق ڊاڪٽر دائود پوٽي لکيو ته، ”اگرچ ڇپايل نسخي ۾ گهڻيون ئي اوڻايون آهن، ته به هي ڇاپو ڪيترين ڳالهين ڪري ممتاز آهي. هن ڌارئين ڪرستان پادريءَ کي آفرين هجي، جو سرجو شي ڏيکاري اهڙو امل ماڻڪ نروار ڪري ٻين لاءِ مثال پيدا ڪيائين.&lt;ref&gt;{ مضمون ۽ مقالا/ ڊاڪٽر دائودپوٽو، ص 194}&lt;/ref&gt;“.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/mehran/Book2/Book_page5.html#_ftn1}}&lt;/ref&gt;
ڊاڪٽر ارنيسٽ ٽرمپ جي رسالي جي شايع ٿيڻ جي هڪ سال کان پوءِ، مطبع حيدري بمبئي جي مالڪ قاضي ابراهيم پل بندري، شاهه جو رسالو سنگي حروفن ۾ ڇپائي پڌرو ڪيو. هن رسالي جي ڪتابت حاجي محمد سمي ڪئي. ڪاتب جي اڳيان ٻه يا ٽي قلمي نسخا موجود هئا، جو رسالي جي حاشين تي مختلف پڙهڻيون ڏنل آهن. ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ هن رسالي بابت مقدمي ۾ لکيو ته، ”هن ڇاپي جهڙو ردي نسخو هڏهين هٿ نه ايندو. سنڌ ۾ جيڪوبه ڪن ڪچري جهڙو ڪلام، جو شاهه جي نالي ڳائيندا آهن يا جيڪي بيت مسخرا مجلسن ۾ راند وجهندي چوندا ويندا آهن وغيره، سي به سڀ سواءِ ڪنهن تميز جي منجهس ٿو ڦيا ويا آهن. هن نسخي جي صورتخطي جهوني آهي، جنهن جي پڙهڻ ۾ گهڻي تڪليف ٿئي ٿي.“2.
بمبئي واري رسالي جي شايع ٿيڻ کان پوءِ سنڌ جي تعليم کاتي سال 1900ع ۾، مسٽر تاراچند شو قيرام جي مدد سان نئين صورتخطيءَ ۾ شاهه جو رسالو ڇپائي پڌرو ڪيو، جنهن تي پوءِ گهڻي تنقيد ٿي. اُن ڳالهه کي مدنظر رکندي، مرزا قليچ بيگ سال 1913ع ۾ شاهه جو رسالو ڇپايو. مرزا صاحب سرڪاري ڇاپي کي سامهون رکندي، بمبئي ڇاپي وارا زائد بيت ۽ وايون رسالي ۾ داخل ڪيون ته جيئن پڙهندڙن کي سڀيئي بيت هڪ هنڌ ملي سگهن. مرزا صاحب واري رسالي ۾ پڙهڻين جون تمام گهڻيون غلطيون موجود آهن.
سال 1923ع ۾ ڊاڪٽر گربخشاڻي رسالي جو صحيح ڇاپو شايع ڪرڻ جو بار پاڻ تي کنيو. ڊاڪٽر صاحب سال 1931ع تائين رسالي جا ٽي جلد ڇپائي پڌرا ڪيا. چوٿون جلد ڪن سببن جي ڪري ڇپائي نه سگهيو. ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ رسالي جا جيڪي ٽي جلد شايع ڪيا، اُنهن ۾ گهڻو ڪري اِهو خيال رکيو ويو ته ٻين سالڪن جي بيتن کي الڳ ڪري هڪ صاف سُٿرو متن شايع ڪيو وڃي. ڪنهن حدتائين ڊاڪٽر گربخشاڻي پنهنجي مقصد ۾ سڦل به ٿيو. هن جي اڳيان قلمي نسخن جو ايترو گهڻو تعداد ڪونه هو، فقط پنج قلمي نسخا ۽ پنج ڇاپي رسالا سندس اڳيان هئا، جن جي آڌار تي هن متن جو بنياد رکيو. اِهوئي سبب آهي جو هو بيتن جي گهڻي ڇنڊ ڇاڻ ڪري نه سگهيو. ڪوشش ڪري ٻين سالڪن جا بيت الڳ ڪيائين.هُن بيتن جي معنيٰ، صحيح تلفظ ۽ لفظن جي سمجهاڻيءَ تي گهڻو زور ڏنو. سندس رسالو پنهنجيءَ جڳهه تي اهم ماخذ جي حيثيت رکي ٿو، جتان پوءِ جي مؤلفن گهڻو لاڀ حاصل ڪيو. اڃاتائين سندس رسالي جي گهڻي مڃتا آهي ۽ رسالو سنڌي ڪلاسيڪي ادب ۾ اهم جڳهه والاري ٿو.
ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ جي رسالي شايع ٿيڻ کان پوءِ غلام محمد شاهواڻيءَ جو رسالو شايع ٿيو، جنهن جون پڙهڻيون گربخشاڻيءَ واري رسالي تان ورتل آهن. اُن جا ٽي سُر ’واصف‘ جا لکيل آهن، جيڪي الڳ الڳ سُرن جي صورت ۾ به شايع ٿيا، جيڪي پوءِ رسالي ۾ پڻ داخل ڪيا ويا. شاه واڻيءَ جي رسالي ۾ ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ واري رسالي کان علاوه باقي جيڪي سُر آهن تن ۾ ڌاريون ڪلام گهڻو ئي آهن. اُن جو سبب اِهو آهي جو ڊاڪٽر گربخشاڻيءَ جا ٻيا سُر شايع ٿي نه سگهيا جو اُنهن کي خبر پئي ها ته ڪهڙا بيت ٻين سالڪن جا آهن. شاهواڻيءَ جي اڳيان گهٽ ۾ گهٽ ٻه ماخذ: شاهه ڪريم جو رسالو ۽ ابيات سنڌي موجود هئا پر اُن جي باوجود‘ ”سُرآسا“ ۾ شاهه ڪريم جا بيت موجود آهن، جنهن مان خبر پوي ٿي ته موصوف ڪنهن به قسم جي کوجنا ڪرڻ جي ضرورت محسوس نه ڪئي ۽ بمبئيءَ واري رسالي کي اڳيان رکي باقي سُر ترتيب ڏنا.
غلام محمد شاه واڻيءَ جي رسالي شايع ٿيڻ کان پوءِ هندوستان مان ڪلياڻ بول چند آڏواڻيءَ جو رسالو شايع ٿيو. اُن جو به ساڳيوئي حال آهي ۽ ڪيترن ئي سُرن ۾ ٻين سالڪن جا بيت موجود آهن. هن صاحب به تحقيق نه ڪئي، ايستائين جو شاهه ڪريم جي رسالي کي به نه ڏٺو. سڄو مدار گربخشاڻيءَ واري رسالي تي رکيو. ڪلياڻ آڏواڻيءَ جي رسالي کان پوءِ علامه آءِ .آءِ قاضيءَ جو رسالو شايع ٿيو . مون اِهو رسالو نه ڏٺو آهي، اِن ڪري اُن متعلق ڪجهه چئي نٿو سگهجي.
ڪَجهه سال اڳ عثمان علي انصاريءَ جو رسالو شايع ٿيو آهي. فاضل مصنف ديباچي ۾ گهڻي خواهش ڪئي آهي ته ڌاريون ڪلام الڳ ڪيو وڃي، پر حال ساڳيو ئي آهي. ڪافي سُرن ۾ ٻين سالڪن جا بيت ڏنل آهن. البته بيتن جون ڪي نيون پڙهڻيون سامهون آيون آهن. انصاري صاحب جي آڏو شاهه ڪريم جو رسالو، شيخ عبدالرحيم جو ڪلام ۽ خواجه محمد زمان جا بيت موجود هئا، پراُن جي باوجود ”سُرآسا“ ۾ شاهه ڪريم جابيت موجود آهن، جنهن جو ڪو جواز نٿو ٺهي. هن صاحب به اُنهن ٽنهي ماخذن ڏانهن اک کڻي به نه نهاريو، جنهن مان اِهو نتيجو ڪڍي سگهجي ٿو ته انصاري صاحب به ٻين مـؤلفن جو رستو اختيار ڪيو ۽ تحقيق ڏانهن ڪو به توجهه نه ڏنو. افسوس جو جنهن صاحب اُن کي ايڊٽ ڪيو آهي، تنهن به اُن ڏانهن گهربل ڌيان نه ڏنو آهي. رسالي ۾ ايترو سو ٿيو آهي، جو سڀيئي ڌاريان سُر الڳ ڪيا ويا آهن، جيڪا هڪ خوش آئند ڳالهه آهي.
شاهه جي رسالي تي جيڪا محنت سنڌ جي برک عالم ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ صاحب ڪئي آهي سا ڪنهن کان به لڪل ڪانهي. ڊاڪٽر صاحب سالن جا سال رسالي جي متن تي نور نچويو آهي، جنهن لاءِ سنڌي ادب سندس ٿورا ڪڏهن به لاهي نه سگهندو. سنڌ جي هن اورچ عالم 1967ع کان شاهه جي رسالي جي جامع متن لاءِ تحقيق جي ڪم جو آغاز ڪيو، جنهن جي اشاعت جي شروعات 1989ع ۾ معياري متن جي پهرئين جلد جي پڌري ٿيڻ سان ٿي. هي جلد”سُر ڪلياڻ ويمن“ جي متن، مهاڳ ۽ سمجهاڻيءَ واري حصي تي مشتمل آهي. پهرئين جلد کي مرتب ڪرڻ وقت 46 قلمي نسخا ۽ 10 ڇاپي نسخا ڪتب آندا ويا آهن. ايتري ساري مواد مان بيتن کي الڳ ڪرڻ، اُنهن کي ڀيٽڻ ۽ ترتيب ڏيڻ هڪ نهايت اوکو ڪم هو، جيڪو ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ صاحب وڏي خوش اسلوبيءَ سان مڪمل ڪيو آهي. هن ايڏي ساري ڪم ۾ اُهي ڪارڪن پڻ مبارڪ باد جا مستحق آهن، جن بيتن کي اُتارڻ ۽ ڀيٽ ڪرڻ ۾ ڊاڪٽر صاحب جو سهڻو ساٿ ڏنو ۽ سڄي ڪم ۾ ڊاڪٽر صاحب جا اڻ ٿڪ ٻانهن ٻيلي ٿي رهيا. اُنهن مخلص ڪارڪنن جي علمي سهڪار کان سواءِ رسالي جو ايڏو وڏو ڪم مڪمل ٿي نه سگهي ها.&lt;ref&gt;شاهه جو رسالو_معياري متن(جلد پهرئين جو تحقيقي جائزو)
 ناسف علي شيراز ؛ رسالو:مهراڻ؛ ڇپيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ 2004ع&lt;/ref&gt;


== شاهه جون سورميون==
شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي شاعريءَ جي  سورمين کي سنڌي لوڪ ڪهاڻين جي اٺ راڻين طور سڃاتو وڃي ٿو، جن کي شاهه جو رسالو ۾ شاهي جو درجو ڏنو ويو آهي.


==ترجما ==
شاهه جو رسالو جو پهريون ڀيرو 1866ع ۾ ترجمو [[جرمن ٻولي]]ءَ ۾ هڪ جرمن ودوان ۽ پادريءَ پاران [[ارنيسٽ ٽرمپ|ارنسٽ ٽرمپ]] ڪيو هيو، جڏهن 1860 جي ڏهاڪي ۾ هو [[سنڌي ٻولي]] ۽ [[سنڌي ثقافت|سڀيتا]] ۽ [[جوڳي (ذات)|جوڳين]] ۽ ڳائڻن کان متاثر ٿيو، جن شاهه لطيف جي آيتن کي ڳايو.


== پڻ ڏسو==
* [[ليلا چنيسر]]
* [[ڀٽ شاهه]]
* [[ارنيسٽ ٽرمپ جو ترتيب ڏنل شاھ جو رسالو]]

== ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_index.php] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180605162722/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_index.php |date=2018-06-05 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_kalyan.php سُرُ ڪلياڻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100728230148/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_kalyan.php |date=2010-07-28 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php سُرُ يمن ڪلياڻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120219195440/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php |date=2012-02-19 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_khambhat.php سُرُ کنڀات] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425040829/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_khambhat.php |date=2011-04-25 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_srirag.php سُرُ سريراڳ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425040938/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_srirag.php |date=2011-04-25 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah.php شاهه جو رسالو ۽؛ مڪمل متن سنڌي ٻوليءَ ۾] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812102504/http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah.php |date=2011-08-12 }}
* [https://web.archive.org/web/20091026214111/http://geocities.com/thebhittai/ شاهه جو رسالو - چونڊ، ترجمو: ايلسا قاضي پاران انگريزيءَ ۾] 
* [https://www.facebook.com/RisaloShahJo شاھ جو رسالو جو آفيشل فين پيج فيس بڪ تي مختلف ٻولين ۾]
* [http://www.bhurgri.com/bhurgri/downloads/risalo.pdf Sشاهه جو رسالو مڪمل متن اي-ڪتاب/پي ڊي ايف فارميٽ ۾] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140801003150/http://bhurgri.com/bhurgri/downloads/risalo.pdf |date=2014-08-01 }}
* [http://www.apnaorg.com/poetry/shahjorisalo/ شاهه جو رسالو: چُونڊ آيتن جو پنجابي ترجمو]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلامي شاعري]]
[[زمرو:اسلامي ڪتابون]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:سنڌي شاعري]]
[[زمرو:سنڌي شاعري جا ڪتاب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:عقيدتي ادب]]
[[زمرو:ڪتاب]]
[[زمرو:لطيفيات]]</text>
      <sha1>0l2z1km0i5kpaemanvjblawbvls0t4c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ويد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2779</id>
    <revision>
      <id>318876</id>
      <parentid>229856</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:25:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318876</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1643" sha1="0d2ueh0cp70u7ozaaj4h38sa2paxzxe" xml:space="preserve">'''ويد''' __(Ved):لفظ ويد جو مصدر ’ود‘ آهي، جنهن جي معني آهي ’عقل‘، ’ڄاڻڻ‘، ’سوچڻ‘، ’سمجهڻ غور فڪر ڪرڻ‘، ’موجود هئڻ‘ ۽ ’حاصل ڪرڻ‘ وغيره. ’ويد‘ جو لفظ خود ’ويدن‘ ۾ استعمال نه ڪيو ويو آهي، پر تقريبا 2000 سالن جي عرصي ۾ هندن علمن ۽ رسمن متعلق جيڪو مواد گڏ ڪيو آهي. ان کي ’ويد‘ جو نالو ڏنو ويو بعد جا سڀ هندو مصنف انهن جو حوالو ڏيندا ۽ انهن کي مستند سمجهندا رهيا آهن&lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;.  [[هندو مت|هندومت]] جي قديم الهامي صحيفن جي مجموعي جو نالو آهي جيڪو لڳ ڀڳ پندرهين يا پنجين قبل مسيح جي دوران ظابطئه تحرير ۾ آندو ويو. هندن جي مقدس ڪتابن جا ٻه بنيادي قسم آهن يعني، شروتي ۽ سمرتي ۾ ويدن کي سڀ کان پهريون داخل سمجھيو وڃي ٿو.
اپنيشدن جي توحيدي ۽ فليسوفياڻي جي برخلاف ويدن جو مرڪزي خيال منتر، هون، مذهبي رسمون باهه ۽ برهمڻن جي تقديس ۽ قرباني جي اهميت آهي.

== حوالا ==
{{حوالا}}
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}
{{ڪچو}}
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:سنسڪرت لکتون]]
[[زمرو:هندو لکتون]]</text>
      <sha1>0d2ueh0cp70u7ozaaj4h38sa2paxzxe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هومر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3214</id>
    <revision>
      <id>318869</id>
      <parentid>302353</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:13:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318869</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6157" sha1="nn61sjgtbpj4avv3csdhpvvxx29p0ck" xml:space="preserve">
[[File:Homer British Museum.jpg|thumb|ھومر جو مجسمو&lt;ref&gt;{{cite web |title=Portrait Bust |url=http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=460092&amp;partId=1 |publisher=The British Museum}}&lt;/ref&gt;]]


'''ھومر'''{{ٻيا نالا|انگريزي= '''Homer  '''}}، جنھن کي يوناني ٻوليءَ ۾ ھومروس سڏين ٿا، 800 ق م ۾ پيدا ٿيو ۽ 701 ق م ۾ وفات ڪيائين. ان لاء خيال آهي ته اھو ٻن مشھور رزميه داستانن [[ايليڊ]] ۽ [[اوڊيسي]] جو ليکڪ ھيو جيڪي قديم يوناني ادب جو بنياد سمجھيا ويندا آھن. ايليڊ ۾ [[ٽراء واري جنگ]] دوران يوناني بادشاھن جي گڏيل فوج طرفان [[ٽراء]] واري قلعي جي ڏھ سالا محاصري جي ڪھاڻي بيان ڪيل آهي. اوڊيسي واري داستان ۾ ٽراء جي شڪست بعد [[اٿاڪا]] جي بادشاھ اوڊيسيس جي ڏھ سالن جي سفر جو ذڪر آھي. آھي ٻئي داستان قديم يوناني ادب جا شاھڪار سمجھيا ويندا آهن. ھومر جي زندگي جا کوڙ تفصيل ڪلاسيڪي دؤر ۾ موجود ھيا جن مان سڀ کان وڌيڪَ مشھور ڳالھ اھا ھئي تہ اھو موجوده [[ترڪي]] جي علائقي [[اناطوليه]] جي وچ واري ساحلي خطي جي علائقي [[آيونيا]] سان تعلق رکندڙ انڌو قصاخوان سگھڙ ھيو. موجوده دور جي عالمن انھن ٻنھي داستانن کي افسانن ۾ شمار ڪيو آھي&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Wilson |first1=Nigel |title=Encyclopedia of Ancient Greece |publisher=Routledge |isbn=978-1136788000 |page=366 |url=https://books.google.com/books?id=8pXhAQAAQBAJ&amp;pg=PA366 |language=en |year=2013 |access-date=22 November 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Romilly |first1=Jacqueline de |title=A Short History of Greek Literature |publisher=University of Chicago Press |isbn=978-0226143125 |url=https://books.google.com/books?id=y_DTllltXBQC&amp;pg=PA1 |page=1 |language=en |year=1985 |access-date=22 November 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=bgr&gt;{{cite book |last1=Graziosi |first1=Barbara |title=Inventing Homer: The Early Reception of Epic |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0521809665 |url=https://books.google.com/books?id=vCHsh9QWzLYC&amp;pg=PA15 |page=15 |language=en |year=2002 |access-date=22 November 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Croally |first1=Neil |last2=Hyde |first2=Roy |title=Classical Literature: An Introduction |publisher=Routledge |isbn=978-1136736629 |page=26 |url=https://books.google.com/books?id=g-arAgAAQBAJ&amp;pg=PA26 |language=en |year=2011 |access-date=23 November 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Hose |first1=Martin |last2=Schenker |first2=David |title=A Companion to Greek Literature |publisher=John Wiley &amp; Sons |isbn=978-1118885956 |page=445 |url=https://books.google.com/books?id=DgBSCgAAQBAJ&amp;pg=PA445 |language=en |year=2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Miller |first1=D. Gary |title=Ancient Greek Dialects and Early Authors: Introduction to the Dialect Mixture in Homer, with Notes on Lyric and Herodotus |publisher=Walter de Gruyter |isbn=978-1614512950 |page=351 |url=https://books.google.com/books?id=5vPnBQAAQBAJ&amp;pg=PA351 |language=en |year=2013 |access-date=23 November 2016}}&lt;/ref&gt;.


[[File:William-Adolphe Bouguereau (1825-1905) - Homer and his Guide (1874).jpg|thumb|upright=1|''ھومر ۽ ان جو رھبر'' نالي سان 1874ع ۾ تيار ڪيل وليم ايڊولف بئوگرو جي پينٽنگ]]
قديم [[يونان]] جو مشهور شاعر هومر جا لڳ ڀڳ 850 قبل مسيح ۾ زندهه هجڻ جا نشان ملن ٿا. ڪجهه اهل علم ان تاريخ کي 1200 ق م تائين ڊگهو ڪري وٺندا آهن.  [[جرمني]] جي مشهور عالم [[فريڊريش آگسٽ وولف]] 1795ع ۾ هي خيال ظاهر ڪيو ته اليئڊ ۽ اوڊيسي جي مختلف حصن کي ڪيترن ئي ڳائڻ وارن شاعرن تصنيف ڪيو آهي. بعد ۾ انهن کي ايڊيٽر سهڙي ڪري ڪتابي صورت ڏني. هن جي لکيل نظمن کي جيڪي هيڏي هوڏي پکڙيل هئا، انهن کي سڀ کان پهريان [[اربستا ڪورس]] گڏ ڪيو. جيڪو ساموٿريس جو رهاڪو هو ۽ [[اسڪندريه]] ڪتب خاني جو نگران هو. 150 ق م ۾ ٻه ايڊيشن شايع ڪيائون هن جي ڪلام جو سڀني مهذب ٻولين ۾ ترجمو ٿي چڪو آهي.

==ھومري سوال==

ڇا اوائلي رزميه شاهڪارن ايليڊ ۽ اوڊيسي جو جوڙيندڙ ڪو هڪ فرد هو يا هڪ کان وڌيڪ؟ هومري سوال (Homeric Question) سڏجندڙ انهيءَ مسئلي ڪلاسيڪي ادب جي عالمن کي صدين کان مونجھاري ۾ رکيو آهي&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;. جديد راءِ غالب طور انهي ڳالهه جي حق ۾ آهي ته يسوع مسيح کان اٺين يا نائين صدي قبل ۾ يوناني زبان ڳالهائيندڙ دنيا ۾ ڀٽن ۽ ڀانن جي گروه ۾ هومر نالي هڪ نمايان شاعر واقعي موجود هو. هو هڪ اهرو ڏات ڌڻي هو جنهن انهي آڳاٽي دور ۾ دستياب بيشمار گيتن جي مواد کي چونڊي، سوڌي سنواري هڪ سڳي ۾ پوئي ايليڊ ۽ اوڊيسي کي انهن جي موجوده شڪل ۾ پيش ڪيو&lt;ref name=&quot;عباسي  &quot;&gt;[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html ]{{مئل ڳنڍڻو|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}  ڪتاب جو  نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛
ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو&lt;/ref&gt;.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:يونان]]
[[زمرو:شاعري]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:ڏندڪٿا]]
[[زمرو:ديوتا بڻيل ماڻهو]]</text>
      <sha1>nn61sjgtbpj4avv3csdhpvvxx29p0ck</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>برف</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11174</id>
    <revision>
      <id>318843</id>
      <parentid>314312</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:24:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>13773</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>318843</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3910" sha1="cokvzw7idl4jyizweqvthjblrhbh24l" xml:space="preserve">''[[پاڻي]] جي ڄميل صورت کي '''برف''' چئبو آهي. پاڻيءَ جي اها صورت، جيڪا سخت ٿي وڃي. برف عام طور تي شفاف هوندي آهي يعني ان مان روشني آساني سان گذري ويندي آهي. جڏهن برف ڄمندي آهي ته ان جي ذرن ۾ هوا قيد ٿي ويندي آهي، جنهن جي ڪري برف اسان کي اڇي نظر ايندي آهي. هيءَ بي رنگ ۽ شفاف ٿيندي آهي. هيءَ ٻڙي سينٽي گريڊ تي ڄمي وڃي ٿي. ’يخ‘ حالت ۾ هن ۾ ڇهن پهلوئن وارا قلم ٺهندا آهن.''&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A8%D8%B1%D9%81 ''انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد پھريون.''] ''سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حيدرآباد. سال:2012ع''&lt;/ref&gt;

[[فائل:Ice.jpg|thumb|''برف'']]

''برفباريءَ ۾ برف هلڪي ٿي غبار جي صورت ۾ بدلجي ويندي آهي. برف جون ٻه صورتون هونديون آهن. هڪ اها عام ٺوس برف (ice) هوندي آهي ۽ ٻي اها جيڪا آسمان مان ڪپهه وانگر پشمي گولن جي صورت ۾ وسندي آهي. ان کي هِم (Snow) چوندا آهن. آسمان مان ڳوڙهن جي صورت ۾ ڪرندڙ برف کي ڳڙو (Hail) چئبو آهي.''&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

''لفظ هِم سبب ئي هماليه جبل تي اهو نالو پيو آهي. يعني اهو ماڳ جتي هِم وسي ٿي. اهو زمانو، جڏهن دنيا برف سان ڍڪيل هئي ۽ دنيا ۾ ڪٿي به انساني آباديءَ جا آثار نه هئا. جاگرافيائي اصطلاح ۾ اهو دور ”برفاني دور“ جي نالي سان سڏيو ويندو آهي.''&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

''سنڌ ۾ برف جو استعمال انگريزن جي اچڻ کان پوءِ ٿيو آهي. 1867ع ۾ هندستان ۾ برف ٺاهڻ جو پهريون ڪارخانو ٺهيو.''&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

== ''خارجي ڳنڍڻا'' ==
{{Wiktionary}}
{{Commons category|Ice}}
{{NSRW Poster}}
* [http://nsidc.org/ The National Snow and Ice Data Center], based in the United States
* [http://www.its.caltech.edu/~atomic/snowcrystals/ice/ice.htm The phase diagram of water, including the ice variants]
* [http://www.webmineral.com/data/Ice.shtml Webmineral listing for Ice]
* [http://www.mindat.org/min-2001.html MinDat.org listing and location data for Ice]
* [http://www-2.cs.cmu.edu/~dst/ATG/ice.html The physics of ice]
* [http://www.lsbu.ac.uk/water/phase.html The phase diagrams of water with some high pressure diagrams] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303173403/http://www.lsbu.ac.uk/water/phase.html |date=2016-03-03 }}
* [http://www.phys.unsw.edu.au/~jw/unfreezable.html 'Unfreezable' water, 'bound water' and water of hydration]
* [http://permanent.access.gpo.gov/websites/armymil/www.crrel.usace.army.mil/techpub/CRREL_Reports/reports/sr96_02.pdf Electromechanical properties of ice]
* [http://www.sciencebits.com/StandingOnIce Estimating the maximum thickness of an ice layer]
* [http://www.physorg.com/news93200439.html Sandia's Z machine creates ice in nanoseconds]
* [http://yak.photo.neuf.fr/001/thematic/ice/pages/P1300303.html Amazing ice at Lac Leman] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071205032433/http://yak.photo.neuf.fr/001/thematic/ice/pages/P1300303.html |date=2007-12-05 }}
* [https://web.archive.org/web/20090318135129/http://blogs.static.mentalfloss.com/blogs/archives/20311.html The Surprisingly Cool History of Ice]
{{برف |expanded}}
{{پاڻي}}
{{قدرتي وسيلا}}

{{Authority control}}
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:پاڻيءَ جي برف]]
[[زمرو:سامونڊي سائنس]]
[[زمرو:شفاف مواد]]
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>cokvzw7idl4jyizweqvthjblrhbh24l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مومل راڻو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11327</id>
    <revision>
      <id>318747</id>
      <parentid>313239</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:49:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4093" sha1="k8t2lyk9pdmu35q3mhch5pac55sxz9y" xml:space="preserve">{{infobox book
| name         = مومل راڻي جو قصو
| title_orig   = '''مومل راڻي جو قصو'''
| translator   =
| image        =
| caption=
| author       = [[مرزا قليچ بيگ]]
| illustrator  =
| cover_artist =
| country      = [[سنڌ]], [[پاڪستان]]
| language     = [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]
| series       =
| subject      =[[لوڪ داستان]]&lt;br/&gt;[[لوڪ ادب]]
| genre        = [[لوڪ ادب]]
| publisher    =[[پوڪرداس ٿانورداس]]
| pub_date    = 1947 (ڏھون ايڊيشن)
| pages        =
| isbn         =
}}
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
[[File:Mound_of_Moomal-Ji-Mari_Mathelo.JPG | thumb | 220x124px | right | مومل جي ماڙي، ميرپور ماٿيلو]]
'''مومل راڻي جو قصو''' {{ٻيا نالا|انگريزي= Moomal Raney Jo Qiso}} ”مومل راڻي“ جي قصي ۾ مومل مکيه ڪردار هئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%88%D9%85%D9%84|title=مومل {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt; هي قصو [[سومرا شاهي گهراڻو|سومرن جي دَور حڪومت]] سان تعلق رکي ٿو.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; پندرهين صدي جي شروعاتي وقت ۾ [[گجر (ذات)|گجر ذات]] جو [[راجا نند]]، [[ميرپور ماٿيلو|ميرپور ماٿيلي]] جو حاڪم هيو،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=راجا%20نند|title=راجا نند : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; جنهن کي نَو ڌيئر هيون،&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; جِن  ۾ مومل سدنرتا ۾ سڀني کان سرس هئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; مومل جي وڏي ڀيڻ سومل سياڻپ ۾ سرس هئي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=سومل|title=سومل : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; مومل جي داستان سان واڳيل ڪاڪ محل آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

”مومل راڻي جو قصو“ ڏهون ڀيرو سن 1947ع ۾ ”پوڪرداس ائنڊ سنس پبلشر ۽ بڪ سيلر شڪارپور“ ڇپائي پڌرو ڪيو.&lt;ref&gt;{ڊاڪٽر انور فگار هَڪڙو جو مضمون
&quot;مرزا قليچ بيگ ۽ شڪارپور&quot;, مھراڻ رسالو سال 2003, شمارو 53, سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو}&lt;/ref&gt;

سنڌ  جي لوڪ ڪهاڻي مومل راڻو تي شاهه لطيف هڪ پورو سُر مومل راڻو لکيو&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=راڻو%202|title=راڻو 2 : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt; جيڪو شاهه جو رسالو ۾ موجود آهي.


مومل راڻو جي حوالي سان ٿرپارڪر ۾ هڪ  لوڪ گيت راڻو سنڌ جي مشهور رومانوي داستان ’مومل راڻي‘ تي ٻَڌل آهي،&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=راڻو%203|title=راڻو 3 : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|url=http://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=16487&amp;BookTitle=Khathori%20Khep%20Me|title=کٿوريءَ کيپَ کيتر ۾}}&lt;/ref&gt; جيڪو مينهوڳي مُند ۾ چوڏس ساوڪ ٿيڻ کانپوءِ مالوند ڀٽن تي مال کي چاريندا آهن ته اهو گيت گونجاريندا آهن.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== پڻ ڏسو ==
* [[مومل جي ماڙي]]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:ڪتاب]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]</text>
      <sha1>k8t2lyk9pdmu35q3mhch5pac55sxz9y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڀڳوت گيتا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13754</id>
    <revision>
      <id>318872</id>
      <parentid>302376</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:20:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318872</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20619" sha1="tgv0m16k7c47q3ec8onbzsrjbtpwlwa" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون|آگسٽ 2021}}
{{Infobox religious text
| image =Krishna tells Gita to Arjuna.jpg
| image_size=260px
| alt = 
| caption = ''ڀڳوت گيتا''' جو نزول: [[ڪرشن]] [[ارجن]] کي گيتا ٻڌائيندي
| religion = [[ھندوازم]]
| verses = 700
| author = [[وياسا]]
| language = [[سنسڪرت]]
| date     = 
| chapters =18
| name=''ڀڳوت گيتا''
| period=ٻين صدي ق م}}

'''گيتا''' يا '''ڀڳوَت گيتا''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''  Bhagavad Gita''' معنيٰ ڀڳوان جو گيت}}&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%20ڀڳوت%20ڀڳود%20گيتا|title=ڀڳوت ڀڳود گيتا : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt; مشهور رزميه داستان [[مھاڀارت]] جي اڌياءَ 23 کان 40 تائين 701 [[سنسڪرت|سنسڪرت ٻولي]] ۾ بيتن تي مشتمل حصو آهي جيڪي ٻين صدي قبل مسيح سان تعلق رکن ٿا. اھو [[هندومت|ھندو]] ڌرم جي پويتر ڪتابن ۾ شامل آهي. گيتا پانڊون شھزادي [[ارجن]] ۽ ان جي رھبر ۽ رٿسوار جوڌي ۽ [[وشنو]] جي [[اوتار]] [[ڪرشن]] جي وچ ۾ ٿيل ڳالهه ٻولهه تي ٻَڌل آهي. [[پانڊوَ|پانڊون]] ۽ ڪورون وچ ۾ ڌرم يڌ جي شروعات ۾ پانڊون شھزادو ارجن اخلاقي مونجھاري ۽ پنھنجن مٽن مائڻ سان جنگ جي شڪل ۾ ٿيندڙ موت ۽هنسا ٿيڻ ڪري دلگيري جو شڪار ھيو&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Song Celestial, Or, Bhagavad-gîtâ (from the Mahâbhârata) Being a Discourse Between Arjuna, Prince of India, and the Supreme Being Under the Form of Krishna|publisher=Roberts Bros|year=1885|pages=Book one the first, page 19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/define/%DA%80%D9%80%DA%B3%D9%80%D9%88%D8%AA%20%DA%AF%D9%8A%D8%AA%D8%A7.php|title=ڀـڳـوت گيتا {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt; ھن کي لڳو تہ جنگ نہ لڳڻ کپي ان ڪري ھن ڪرشن کان مشورو ورتو اھڙي طرح ان جي سوالن جا ڪرشن پاران ڏنل جواب ڀڳوت گيتا سڏبا آھن.

[[فائل:Arjuna and Krishna at the Mahabharata war, Bhagavad Gita, Kurukshetra, Haryana.jpg|thumb|کاٻو|alt=Photograph of a bronze chariot. The discourse of Krishna and Arjuna in Kurukshetra is the Bhagavad Gita.|
''ڀڳوت گيتا'' ڪرشن ۽ ارجن وچ ۾ مھاڀارت جنگ جي شروعات کان اڳ ڪرڪشيتر ميدان ۾ گھوڙن واري رٿ تي ٿيل مڪالمو]]
ڪرشن کيس صلاح ڏني تہ ڌرم جي سربلندي لاء پنھنجي کتري ھجڻ واري ذميداري پوري ڪر. ڪن وِدوانن جو خيال آهي ته [[ڪرشن|شري ڪرشن]] پنهنجو پنٿ (فرقو) قائم ڪيو هو ۽ اُن جي پوئلڳن کي ڀڳوَت يا ڀڳت چيو ويندو هو. جيڪي غير [[برهمڻ]] هوندا هئا، تن لاءِ گيتا هڪ شاستر يا درسي [[ڪتاب]] هوندو هو. بعد ۾ جي [[ڪرشن|شري ڪرشن]] جو اثر پکڙبو ويو، تيئن برهمڻن کيس [[وشنو]] جو [[اوتار]] ڪري مڃيو ۽ گيتا کي به شاسترن ۾ اُتم ڪري مڃيو ويو.گيتا هڪ امر گيت آهي، جنهن ۾ ڇند (وزن) ته آهي، پر قافيو غير موجود آهي. در اصل هي ڪتاب مها ڀارت جو ئي هڪ حصو آهي. گيتا جي تخليقڪار جو نالو شري ڪرشن جي مهاراج آهي، در اصل هي انهن نصيحتن جو مجموعو آهي، جيڪي ڪرشن جي، اَرجن کي ڏنيون هيون ان جا ڪل 18 اڌياءَ آهن، جن کي 3 ڀاڱن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ هر ڀاڱو 6 اڌيائن تي ٻَڌل آهي.ڊاڪٽر داس گپتا جو چوڻ آهي تہ گيتا جون گهڻيون شڪشائون [[اپنشد]] تان ورتل آهن، اهو معلوم نہ ٿي سگهيو آهي تہ اها ڪهڙي دور جي لکڻي آهي ۽ [[هندو|هندن]] وٽ ان ڪتاب جي ٻين سڀني ڪتابن کان وڌيڪ اهميت ڏٺي وڃي ٿي، ڇو تہ آڳاٽي ويدن ۾ جيڪا تعليم ڏني وئي هئي، تنهن کي وساريو ويو هو ۽ ان تي عمل نہ رهيو هو ۽ هندو ڌرم جي مڃيندڙن جي زندگيءَ ۾ جمود اچي ويو هو ۽ سوچ ۽ زندگي غير متحرڪ ٿي وئي هئي. &lt;ref&gt;ڪتاب: ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛ پبلشر: [[سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]، حيدرآباد، سنڌ.&lt;/ref&gt;

== مھاڀارت جو موضوع ==
مهاڀارت آڳاٽي انڊيا مان اسان کي ملندڙ ٻن وڏن رزميه داستانن مان وڌيڪ اوائلي ۽ وڌيڪ ڊگهو آهي. پر اهو مهاڀارت جو تمام ننڍڙو ڀاڱو آهي ڇاڪاڻ ته مهاڀارت دنيا جو سڀ کان ڊگهو شعري مجموعو آهي. اهو [[هومر]] جي [[ايليڊ]] ۽ اوڊيسي جي گڏيل ڊيگهه کان به ستوڻ تي وڏو آهي جڏهن ته گيتا (ڀڳوت گيتا کي اڪثر انهيء مختصر نالي سان سڏيو ويندو آهي) نئين عهدنامي ۾ سينٽ جان جي صحيفي جيترو ڊگهو آهي&lt;ref name=&quot;عباسي &quot;&gt;[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html ]{{مئل ڳنڍڻو|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛
ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو&lt;/ref&gt;.اھا عظيم رزميه منظوم داستان مهاڀارت جو هڪ حصو آهي،جنهن ۾ ڪوروَ ۽ پانڊوَ ٻن سؤٽ خاندانن جي لڙائيءَ جو ذڪر آهي. ٻنهيءَ جو معاملو راڄ گديءَ تي متو هو، جيڪا ڪوروَ دغا سان ڦٻائي ويٺا هئا. هڪ پاسي هو دريوڌن ۽ سندس 99 ڀائر ڪوروَ، جن سان ساٿ هو ڀيشم پتامها ۽ دروڻ آچاريا جو؛ ڀيشم، ڪوروَن توڙي پانڊوَن جي ڏاڏي جو برهمچاري ڀاءُ هو ۽ دروڻ ٻنهي ڌرين جو گرو هو. ڪوروَن سان گڏ سوريه ديوتا جو بهادر پٽ ’ڪَرن‘ به شامل هو.
[[فائل:Hitopadesha.jpg|thumb|رٿ تي سوار ارجن ۽ ڪرشن رٿ ھلائيندي]]
ٻئي طرف پانڊوَ پاڻ ۾ پنج ڀائر هئا.جن ۾ يڌشٽر سڀني کان وڏو هو. اُن کان پوءِ نمبر وار ڀيم، ارجن، نڪل ۽ سهديو هئا. پر شري ڪرشن، جنهن کي ڀڳوان جو [[اوتار]] مڃيو وڃي ٿو، پانڊون سان گڏ هو. ڪرشن ارجن جو سالو به هو ته دوست به ۽ دريوڌن جو به سيڻ هو، اِن ڪري هُن ڪوروَن سان اقرار ڪيو ته هُو خود هٿيار کڻي نه وڙهندو، پر رڳو ارجن جو رَٿ هلائيندو. ڪورون جو پيءُ ڌرتراشٽر نابين هو، پر ان جي باوجود به هو لڙائي وڙهندي ڏسڻ لاءِ منتظر هو. سندس گذارش تي شري ڪرشن، سندس وزير سنجيه کي ازغيبي شڪتي ڏني، جنهن وسيلي سنجيه راجائي محلات ۾ ويهي، سموري لڙائي ڏسي سگهيو ٿي. سموري گيتا سنجيه جي زباني راجا ڌرتراشٽر کي ٻڌايل آهي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;.جنگ جو اعلان ٿي ويو آهي ۽ ڪورن ۽ پانڊن جا ٻه مد مقابل لشڪر جنگي صف بندي ۾ بيٺا آهن. جنگ جو هنڌ ڪروڪشيترا جو ڪُشادو ميدان آهي. اهو [[دهلي]] جي جديد شهر جي پسگردائي ۾ آهي&lt;ref name = &quot;عباسي &quot;/&gt;. شهزادو ارجن پنهنجي جنگي رٿ ۾ ويٺو آهي ۽ ڪرشن سندس ڀرسان بيٺو آهي. نظم مان اسان کي اها ڳالهه سمجھ ۾ اچي ٿي ته ڪرشن جيئن ته سڀني شهزادن جو ويجهو مائٽ آهي تنهن ڪري هن ڪنهن به ڌر پاران هٿيار کڻڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو آهي، پر هو انهي ڳالهه تي راضي ٿيو آهي ته هو ارجن جو ڪوچوان ٿيندو ۽ صلاح مشوري ذريعي سندس سهائتا ڪندو&lt;ref name = &quot;عباسي &quot;/&gt;. هاڻي هر ڳالهه تيار آهي. نغارا وڃي رهيا آهن، هزارين ماڻهو اڀ ڏاريندڙ نعرا هڻي رهيا آهن ۽ سڀني جون اکيون ارجن تي کتل آهن جو پانڊو لشڪر جي اڳواڻ طور لڙائي شروع ڪرائڻ سندس ذميواري آهي. ۽ انهي تمام اهم گهڙي ۾ هو هٻڪي وڃي ٿو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

== گيتا جو فلسفو ==
گيتا هندن جو هڪ پويتر ڌارمڪ ڪتاب آهي، جنهن ۾ زندگيءَ جي ڳُجهَن اسرارن تي روشني وڌي ويئي آهي. ايشور آهي، [[آتما]] آهي، [[موت]] کان پوءِ جنم ٿئي ٿو، ڪرمن جو ڦل ملي ٿو، اهو مڃيو ويو آهي، پر دليلن سان ثابت ڪرڻ جي بدران صرف صلاح ڏنل آهي ته ڇا ڪرڻو آهي يا نه ڪرڻو آهي.ڀڳوت گيتا جي ڪهاڻي: گيتا، جنهن کي هندن اُتم پويتر صحيفو ڪري مڃيو آهي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;. لڙائيءَ جي ميدان تي ارجن پنهنجا مٽ مائٽ، ڏاڏا، چاچا، گرو وغيره ڏسي مُنجهي پوي ٿو ۽ سوچي ٿو ته خسيس ۽ فاني راڄ گديءَ لاءِ عزيزن ۽ گُرن جو رت وهائڻ ڌرم نه، پر اَڌرم آهي. تنهن تي شري ڪرشن، لڙائيءَ جي ميدان تي، ارجن کي زندگيءَ جا لڪل راز ٻڌائي ٿو ته ڌرم ڇا آهي، اڌرم ڇا آهي، [[انسان]] جو فرض ڇا آهي، ڪرم ڇا آهي، ڪرم ڪيئن ڪجي، آتما امر آهي، مؤت کان پوءِ به جنم ٿئي ٿو وغيره. ’گيتا‘ ۾ ست سؤ شلوڪ آهن&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;. ڀڳوت گيتا اصل ۾ سنسڪرت ٻولي ۾ لکيل آهي، مهاڀارت جو ڀاڱو آهي، جنهن لاءِ چيو وڃي ٿو ته اُتم درجي جي فلسفي ۽ مفڪر ويد وياس جي لکڻي آهي، جيڪا اُپنشدن کانپوءِ واري فلسفيانه سرشتي ۽ اُن کي ’سُوترن‘ ۾ سموهڻ کان اڳ واري دور سان تعلق رکي ٿي، جنهن ۾ پوءِ مختلف واڌارا ڪيا ويا. ڀڳوت گيتا جي ٻاهرئين گهاڙيٽي ۽ اندروني معنائن جي حوالي سان سمجهيو وڃي ٿو ته اها عيسوي سن کان اڳ جي رچنا آهي، جڏهن ته اُن کي لکت واري شڪل ۾ پنجين صديءَ ۾ آندو ويو، توڙي جو اُن جي متن ۾ اُن کان پوءِ تبديليون آنديون ويون، جن تي سانکيه، يوگ ۽ ويدانت جي فلسفن جو اثر ظاهر آهي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;. ڪرشن ارجن کي سمجھائي ٿو ته: اسان جو هي انفرادي انساني آتما ڪڏهن به لاموجود نه ٿي ٿئي. اها تباه نه ٿي ٿي سگهي. اها آتما نه ڄائي آهي نه ڪڏهن مري سگهي ٿي. انهي ۾ ڪو به تير گهڙي نه ٿو سگهي. ڪو به شعلو انهي کي ڳڙڪائي نه ٿو سگهي، ڪو به پاڻي انهي کي لوڙهي نه ٿو سگهي، ڪا به ساڙيندڙ هوا انهي کي خشڪ نه ٿي ڪري سگهي. اها نتيه آهي، سمجھ ۾ نه ٿي اچي سگهي ۽ نه ئي انهيء تي موت اچي سگهي ٿو. پوءِ ڀلا ڪنهن انسان کي مارڻ يا پاڻ مري وڃڻ بابت ايتري چوپچو ڇو ڪجي؟ قتل ڪرڻ ۾ ته فقط شرير جي شموليت ٿئي ٿي: آتما بلڪل اهڙي طرح ٻئي شرير ۾ وسيرو ڪرڻ وڃي ٿي هلي، جيئن ڪو ماڻهو نوان ڪپڙا کڻي پراڻا ۽ ڳريل ڪپڙا رکي ڇڏيندو آهي&lt;ref name = &quot;عباسي &quot;/&gt;. ڄم جي پڄاڻي موت آهي ۽ موت جي پڄاڻي نئون جنم آهي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. اهي سڀ ڳالهيون اڳ ۾ طئي ٿيل آهن ۽ اسان پاران انهن شين بابت ڳڻتي ڪرڻ جو ڪو ذري برابر به سبب نه آهي. دلير ماڻهو جو ڪم هي آهي ته هو پنهنجي ڪم کان واقف هجي ۽ پوءِ اهو سٺي نموني ۽ ايمانداري سان سرانجام ڏيڻ جي ڪوشش ڪري ۽ هو اهو ڪم فقط انهي ڪري سرانجام ڏئي ته اهو سندس ذمو آهي. هو اهو ڪم انهي مان ڪجهه حاصل ڪرڻ جي اميد ۾ نه ڪري&lt;ref name = &quot; عباسي&quot;/&gt;. جيستائين ارجن جو تعلق آهي کيس انهي ڳالهه جو فيصلو ڪرڻ ۾ ڪا به ڏکيائي نه هجڻ گهرجي ها ته سندس ڪم ڪهڙو آهي. ڪرشن ارجن کي سمجھايو ته هو هندن جي ويڙهاڪ ذات کترين مان آهي ۽ هو جيڪڏهن پنهنجي تلوار اڇلائي ڇڏي ها ته سندس دوست يار به اهو سمجھن ها ته هن ڪنهن اُتم اصول لاءِ نه پر خوف سبب اهو ڪم ڪيو آهي. تنهن ڪري ڀلي ته هو اٿي کڙو ٿئي، لڙائي لاءِ پنهنجون ٻانهون تيار ڪري ۽ اڳي هلي سوڀ ٿئي يا هار، فائدو ٿئي يا نقصان انهي لاءِ هو پنهنجي دل کي تيار ڪري&lt;ref name = &quot;عباسي &quot;/&gt;. هي ڀڳوت گيتا جي اُتم شڪشائن مان سڀ کان شروعاتي آهي ته هو انهي ذات جي اصولن پٽاندڙ عمل ڪري جنهن ۾ هو پيدا ٿيو آهي. هو جيڪڏهن کتري آهي ته کيس جنگ ۾ حصو وٺڻ ۽ دليري سان وڙهڻ لاءِ تيار ۽ پرجوش رهڻ گهرجي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. هو جيڪڏهن برهمڻ آهي ته پويتر ڪتاب پڙهڻ ۽ انهن جي تشريح ڪرڻ هن جو فرض آهي. هو جيڪڏهن وئش آهي ته کيس واپاري ۽ ڪڙمي طور پنهنجو ڪم ڪرڻ گهرجي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. هو جيڪڏهن سڀ کان ادنيٰ ذات شودرن ۾ پيدا ٿيو آهي ته به کيس دل نه لاهڻ گهرجي ۽ سڀ کان نيچ ڌنڌن ۾ به وس آهر سٺو ڪم ڪرڻ گهرجي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

== ترجما ==
ڀڳوت گيتا جي مقبوليت جو اندازو اِن ڳالهه مان لڳائي سگهجي ٿو ته دنيا جي اُها ٻولي ناهي، جنهن ۾ اُن جو ترجمو نه ٿيو هجي. [[سنڌي ٻولي]] ۾ پڻ ڀڳوت گيتا جا نثر ۾ توڙي منظوم ترجما ڪيا ويا آهن، جن ۾ پهريون ترجمو اين. وي. ٿڌاڻيءَ )[[هندو]] [[ڪاليج]] دهليءَ جو پرنسپال( جو چيو وڃي ٿو، جيڪو [[1923ء]] ۾ ڇپيو هو. منٺار رائي جيساني [[ٽنڊوالھيار]]، ڊاڪٽر نيهالچند سوڍاڻي [[عمرڪوٽ]]، مينگهراج ڪولاڻي، چين راءِ بولچند ۽ مُولچند )جيڪي ٽيئي روينيو آفيس ۾ ڪم ڪندا هئا(، گهنشيام ڪرپالاڻي، ٽي. ايل. واسواڻي، پرسرام ضيا، هريرام پارداساڻي، نانڪرام ٿڌاڻي، گوبند حڪماڻي ’جيون‘ ۽ هري دلگير ) ''امر گيت'' جي عنوان سان منظوم ترجمو( کان سواءِ ٻين ڪيترن ئي ليکڪن جا ترجما ڪيل آهن&lt;ref name=&quot;سنڌيانا &quot;&gt; [encyclopediasindhiana.org ] &lt;/ref&gt;. ڀڳوت گيتا جا ڪيترائي انگريزي ترجما آهن پر انهن مان سڀ کان مشهور نامياري مستشرق ۽ اديب سر ايڊون آرنلڊ پاران ڪيل آهي. اهو 1885ع ۾ The song Celestrial جي نالي سان ڇپيو آهي ۽ هڪ کان وڌيڪ پيڙهيون انهي کي ساهه سان سانڍينديون پيون اچن&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

== گيتا بابت مشھور شخصيتن جا خيال ==

مھاتما گانڌي چيو ھو تہ&lt;ref name=&quot; عباسي &quot;/&gt;:
{{quote|مون کي ڀڳوت گيتا مان اهڙي آٿت ملندي آهي جيڪا مون کي جبل واري خطبي ۾ به نه ملندي آهي. جڏهن نااميدي منهنجي اکين ۾ اکيون وجھي بيهندي آهي ۽ مون کي اميد جو هڪ ڪرڻو به نظر نه ايندو آهي ته آءٌ ڀڳوت گيتا ڏانهن موٽندو آهيان. مون هِتي هُتي ڪو بيت نظر اچي ويندو آهي ۽ آءٌ وڏن حادثن ۾ به فوراً مسڪرائڻ لڳندو آهيان.|مھاتما موھنداس ڪرمچند گانڌي|}}

== ڀڳوت گيتا ڪنھن لکي ==
سوامي وويڪ نند مطابق ڀڳوت گيتا پراڻي ھجڻ باوجود [[ھندستان|ھندوستان]] جي تاريخ ۾ اٺين صدي عيسويءَ جي شروعات کان اڳ لڳ ڀڳ اڻڄاتل ھيو، ان کي ان وقت [[شنڪر آچاريه]] پنھنجي لکڻين ۾ ان جي تشريح ڪري ان کي مشھور ڪري ڇڏيو&lt;ref name=vivekanandabg/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Alexus McLeod|title= Understanding Asian Philosophy|url= https://books.google.com/books?id=X1PwAwAAQBAJ |year=2014|publisher=A&amp;C Black|isbn=978-1-78093-631-4|pages= 169–170}}&lt;/ref&gt; سوامي وويڪ نند جي ان بيان مان ڪن تہ اھو نتيجو پڻ ڪڍيو آھي تہ گيتا جو ليکڪ دراصل شنڪر آچاريه ھيو جنھن ان کي مھاڀارت ۾ ملائي ڇڏيو&lt;ref name=vivekanandabg&gt;{{cite book|author=Swami Vivekananda| title=The Complete Works of Swami Vivekananda, Volume 4|publisher=Advaita Ashram|edition=12th| year=1958 |pages=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.99642/page/n114 102]–104 | url= https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.99642}}&lt;/ref&gt;. پر اھو نتيجو ٺيڪ نہ ٿو لڳي ڇو تہ شنڪر آچاريه پاڻ گيتا جي ڪيل پراڻين تشريحن جا حوالا ڏنا آھن&lt;ref name=vivekanandabg/&gt;. اليڪسس ميڪلوڊ نالي ايشيائي علمن ۽ فلسفي جي ماھر مطابق ڀڳوت گيتا ھرگز ڪنھن ھڪ ليکڪ جو ڪم ٿي نہ ٿو سگھي ۽ اھو کوڙ ليکڪن جو ڪارنامو ھوندو&lt;ref name=&quot;ميڪلوڊ &quot;&gt; Alexus McLeod (2014) Understanding Asian Philosophy. A&amp;C Black. pp. 169–170. ISBN 978-1-78093-631[https://books.google.com.pk/books?id=X1PwAwAAQBAJ&amp;redir_esc=y] &lt;/ref&gt;.{{sfn|Minor|1982|p=xxxiv, Quote: &quot;Therefore, instead of the traditional view of authorship, many scholars have argued that the Gita is not the work of one author but a composite work.&quot;}} آرٿر ليولن بيشم پڻ ساڳي خيال جو آھي . ان مطابق ڀڳوت گيتا جا ٽي يا ٽن کان وڌيڪَ ليکڪ يا مرتب ھئا. ان جو ثبوت بيشم مطابق فلسفياڻي بيتن جو مذھبي يا جذبات وارن مذھبي بيتن سان گاڏڙ ساڏڙ آهي&lt;ref name=&quot; ڀيشم &quot;&gt; Arthur Llewellyn Basham (1991). The Origins and Development of Classical Hinduism. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-507349- [ https://books.google.com.pk/books?id=2aqgTYlhLikC&amp;redir_esc=y] &lt;/ref&gt;.

== ٻاهريان ڳنڍڻا ==
* [https://roshnipublication.blogspot.com/2013/03/shrimad-bhagwat-geeta.html شريمد ڀڳوت گيتا تصويري شڪل ۾ پڙهو]
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ھندومت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:ڀڳوت گيتا|ڀڳوت گيتا]]
[[زمرو:سنسڪرت لکتون]]
[[زمرو:مهاڀارت]]
[[زمرو:هندو لکتون]]
[[زمرو:GND سان سڃاڻپ ڪندڙ وڪيپيڊيا مضمون]]
[[زمرو:ڪرشن]]
[[زمرو:ڪروکيشتر]]</text>
      <sha1>tgv0m16k7c47q3ec8onbzsrjbtpwlwa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>وتايو فقير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16577</id>
    <revision>
      <id>318744</id>
      <parentid>248397</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7562" sha1="rciz9e0pjcqoi5huo1camc3gl64j6ib" xml:space="preserve">'''وتايو فقير'''، سنڌ جو مشھور مزاحيہ بزرگ.
[[فائل:Watayo.jpg|thumb|200px|وتائي فقير جي چوڪنڊي [[ٽنڊوالهيار]]، [[سنڌ]]، [[پاڪستان]] ۾]]

== احوال ==
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
وتائي فقير بابت ھونئن ته گھڻيون ئي روايتون آھن پر جيڪا معلومات مستند لڳي ٿي اھا ھن ريت آھي ته ھو [[نصرپور]] جي لڳ ھڪ ڳوٺ جو واھڻائي واڻيو ھو، ننڍپڻ کان پنھنجي سوچ سمجھ سادي سودي ھيس، اڪثر پنھنجي سڃاڻ ۽ پنھنجي مالڪ جي سڃاڻ ۾ محو رھندو ھو. زندگي جي ڪنھن موڙ تي پھنجو ڌرم ڇڏي دين ڏانھن لاڙو رکيائين، پھرين پاڻ ۽ پوءِ سڄو گھراڻو شيخ ٿيو. سندس قبر ۽ درگاھ [[ٽنڊو الھيار|ٽنڊي الھيار]] ڀر سان قُبي اسٽاپ لڳ آھي.

ڪن جو ھي به چوڻ آھي ته وتايو فقير پنھنجي وقت جو سياڻو ماڻھو ھو، بلڪه ڪي ته ايئن به چوندا آھن ته سياڻي [[سنڌ]] سياڻو ماڻھو ھڪ ئي پيدا ڪيو اھو ھو وتايو. ڏاھا ڏيھ ۾ گھڻا پر سياڻو لکن ۾ ھڪڙو. ڏاھي جي ڏاھپ جو دارومدار آھي ڏاھ تي، يعني ٻڌ سڌ يا خبرچار تي، پر سياڻو ماڻھو ان کي چون جنھن کي اندر جو سوجھرو ھجي ۽ سڃاڻ ھجي. ان ڏس ۾ ڄمندي ڄام ھو. وتايو فقير سر بچاءُ ۾ چريو ٿي عمر گذاريائين. ايئن به ھرو ڀرو صحيح نه ھو جيئن چيو ٿي ويو ته ڪا ڪل ٿڙي ھيس يا متيون ڏيندي لوڪ کي چريو پاڻ ٿيو ھو، بلڪل نه وتايو ھرگز اھڙو اياڻو نه ھو، البت چريائي جي اوٽ ۾ ٻين کي متيون ڏيندو ھو.

وتائي فقير جي حوالي سان ڪجهه روايتن ۾ اهو به ڄاڻايل آهي ته وتائي جي پيءُ جو نالو ميلهورام هو ۽ سندس اصل نالو وتڻ مل هو، جو پوءِ وتو مل سڏجڻ ۾ آيو. ساڳئي سمي عمرڪوٽ ويجهو مهراڻي درياهه تي رنگريز ۽ کنڀاٽين جا ڪيترائي پاڙا رهندا هئا. جن سان ميلهورام پڻ کنڀاٽي هئڻ ڪري گڏجي ڪم ڪندو هو. اُهي بگ، چُنيون، پيٽيون، اَجرڪون، دمچيون ۽ پڙا وغيره رڱي وڪڻي گذران ڪندا هئا ۽ اهو سامان مسلمان ئي هنڊائيندا ۽ اوڍيندا هئا. پري پري تائين سندن ڪم جو ناماچار هوندو هو. اوچتو اهڙو ڦيرو آيو جو سندن ڌنڌو ماٺو ٿي ويو. ڏڪار پيو ۽ اوائلي اپت ۾ ڪَتر پوڻ لڳي. پوءِ رڱاوت جو ڪم ڪندڙ کتري ٽڙي پکڙي ويا پر ميلهو رام خيال ڪيو ته اسان ڪاڻ اگهاماڻو شهر بهتر ٿيندو. اتي مسلمان گهڻا ٿا رهن ۽ بندر هئڻ سبب مال جو اُڪلاءُ ٿيندو رهندو. ڇو ته هتان جو ڏيساور سان واپار هلي ٿو. پوءِ هو ڪٽنب سميت لڏي اگهاماڻي ويو.

== وتائي جا ڪجهه مشھور ڀوڳ ==

وتايو دنيا جي انھن عظيم ھستين مان ھڪ ھو جيڪي انسان ذات لاءِ ھادي ۽ استاد ٿي آيا، جن آدمين کي اخلاص، اخلاق ۽ انسانيت جي سکيا ۽ ساڃاھ ڏني، ماڻھن کي پاڻ ۾ پريت ونڊڻ ۽ ڌرتيءَ جو ناتو نڀائڻ جو سبق ڏنو. وتايو دنيا جي اھڙن فليسوف ۽ مفڪر انسانن مان ھڪ ھو، جن پنھنجي سموري عمر قدرت جي اسرار پروڙڻ ۽ سندس ڳجھارتن جي تحقيق ۾ سيڙائي، جيئن انسانيت جي اڳتي ھلي ذھني سڌار ۽ سنوار ٿي سگھي. وقت جي انھن آکاڻين پٺيان ڏاھپ ۽ سياڻپ جا نڪتا سمايل آھن، جن مان ڪجهه ھيٺ ڏجن ٿا:

=== وتائي وارو اڳ وٺڻ ===

ھڪ ڏينھن ماڻھن کي ھي ڏسي حيرت ٿي ته صبح سويل کان وتايو مقام جي لنگھ تي ڌرڻو ماري ويٺو رھيو ۽ مقام ڏانھن ايندڙ جنازن جي پڇا پئي ڪيائين، ڪن ماڻھن کانئس پڇيو ته وتايا! خير ته آھي فجر کان مقام جو در ورتو اٿئي؟ وراڻي ڏنائين ته رات ڪو شاھينگ جُتي تڳائي ويو آھي ۽ چور جي اڳ وٺڻ لاءِ ھت ويٺو آھيان، اڳي پوءِ ايندو ضرور ھتي، ويندو ڪيڏانھن؟

=== دوزخ ۾ باھ ڪٿي؟ ===

ھڪ ڏينھن وتائي پنھنجي امڙکي چيو ته ”امڙ بک لڳي اٿم، ماني کارائين ته چڱو!“ تنھن تي ماڻس وراڻيس ته ابا گھر ۾ [[باھ]] ڪونھي ڪٿان پاڙي مان ٽانڊو کڻي اچين ته ماني پچائي ڏيان. وتايو اوڙو پاڙو گھمي آيو پر ڪٿان به ٽانڊو ڪونه مليس ۽ ماءُ کي چيائين ته امان وڃان ٿو [[دوزخ]] مان باھ کڻڻ. جھٽ پلڪ بعد کلندو ٽپا ڏيندو گھر ڏانھن موٽيو ۽ ماءُ پڇين ته ابا ٽانڊو مليو؟ جواب ڏنائين ته: ”امڙنه، دوزخ ويس ته اتي وارا فرشتا مونتي کلڻ لڳا ته ھتي باھ ڪٿي، الله پاڪ ڪو بٺيءَ وارو يا نانوائي ته نه آھي جو باھ جا کورا يا بٺا ٻاري ويھي پنھنجي مخلوق کي شيخ ڪباب جيان پچائي، ھتي ھر ڪو پنھنجي آڳ جي ڪوٽا پاڻ سان گڏ کنيو ايندو آھي، جا باھ ھر انسان لوڀ، لالچ، حسد، بغض، ۽ نفرت جي روپ ۾ پاڻ وٽ جمع ڪندو ٿو رھي، ھتي اچي ھر ماڻھو پنھنجي گڏ ڪيل باھ جي پونجي ۾ پاڻ پڄرندو ٿو رھي.

=== مھماني ڪپڙن جي! ===

ھڪ دفعي وتايو وڃي شھر جي ھڪ وڏي دعوت ۾ شريڪ ٿيو، جتي ماڻھن ويٺي خيرات کاڌي، سندس ڦاٽل پراڻا ڪپڙا ڏسي ماڻھن کيس لوڌي ڪڍيو. وتايو گھران پنھنجي ڀاءُ جا نوان ڪپڙا پيتي مان ڪڍي پائي وري ساڳي دعوت ۾ اچي شامل ٿيو. ماڻھن سمجھيو ته ڪو معزز مھمان وارد ٿيو آھي، ھڪدم سندس ھٿ ڌوئاري، دسترخوان وڇائي، ٻوڙ پلاءُ آڻي آڏو رکيائونس. بجاءِ طعام نوش ڪرڻ جي وتايو ٻوڙ پلاءُ جا چمچا ڀري پنھنجن ڪپڙن مٿان ھاريندو رھيو ۽ ڪپڙن کي مخاطب ٿي چوندو رھيو ته ”ھي مھماني اوھان جي آھي، کائو ۽ خوب کائو، مونکي ته اڳ ۾ لتون ھڻي ٻاھر اماڻيو ھئائون.“

== حوالا ==
{{حوالا}}

== خارجي ڳنڍڻا ==
* [وائميو https://vimeo.com/64630145]
{{-}}

{{Pakistan-history-stub}}

[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻهو]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]</text>
      <sha1>rciz9e0pjcqoi5huo1camc3gl64j6ib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318842</id>
      <parentid>318744</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T23:58:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318842</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7561" sha1="1c3o0beh1vxh06ukfals22225yi1r4i" xml:space="preserve">'''وتايو فقير'''، سنڌ جو مشھور مزاحيہ بزرگ.
[[فائل:Watayo.jpg|thumb|200px|وتائي فقير جي چوڪنڊي [[ٽنڊوالهيار]]، [[سنڌ]]، [[پاڪستان]] ۾]]

== احوال ==
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
وتائي فقير بابت ھونئن ته گھڻيون ئي روايتون آھن پر جيڪا معلومات مستند لڳي ٿي اھا ھن ريت آھي ته ھو [[نصرپور]] جي لڳ ھڪ ڳوٺ جو واھڻائي واڻيو ھو، ننڍپڻ کان پنھنجي سوچ سمجھ سادي سودي ھيس، اڪثر پنھنجي سڃاڻ ۽ پنھنجي مالڪ جي سڃاڻ ۾ محو رھندو ھو. زندگي جي ڪنھن موڙ تي پھنجو ڌرم ڇڏي دين ڏانھن لاڙو رکيائين، پھرين پاڻ ۽ پوءِ سڄو گھراڻو شيخ ٿيو. سندس قبر ۽ درگاھ [[ٽنڊو الھيار|ٽنڊي الھيار]] ڀر سان قُبي اسٽاپ لڳ آھي.

ڪن جو ھي به چوڻ آھي ته وتايو فقير پنھنجي وقت جو سياڻو ماڻھو ھو، بلڪه ڪي ته ايئن به چوندا آھن ته سياڻي [[سنڌ]] سياڻو ماڻھو ھڪ ئي پيدا ڪيو اھو ھو وتايو. ڏاھا ڏيھ ۾ گھڻا پر سياڻو لکن ۾ ھڪڙو. ڏاھي جي ڏاھپ جو دارومدار آھي ڏاھ تي، يعني ٻڌ سڌ يا خبرچار تي، پر سياڻو ماڻھو ان کي چون جنھن کي اندر جو سوجھرو ھجي ۽ سڃاڻ ھجي. ان ڏس ۾ ڄمندي ڄام ھو. وتايو فقير سر بچاءُ ۾ چريو ٿي عمر گذاريائين. ايئن به ھرو ڀرو صحيح نه ھو جيئن چيو ٿي ويو ته ڪا ڪل ٿڙي ھيس يا متيون ڏيندي لوڪ کي چريو پاڻ ٿيو ھو، بلڪل نه وتايو ھرگز اھڙو اياڻو نه ھو، البت چريائي جي اوٽ ۾ ٻين کي متيون ڏيندو ھو.

وتائي فقير جي حوالي سان ڪجهه روايتن ۾ اهو به ڄاڻايل آهي ته وتائي جي پيءُ جو نالو ميلهورام هو ۽ سندس اصل نالو وتڻ مل هو، جو پوءِ وتو مل سڏجڻ ۾ آيو. ساڳئي سمي عمرڪوٽ ويجهو مهراڻي درياهه تي رنگريز ۽ کنڀاٽين جا ڪيترائي پاڙا رهندا هئا. جن سان ميلهورام پڻ کنڀاٽي هئڻ ڪري گڏجي ڪم ڪندو هو. اُهي بگ، چُنيون، پيٽيون، اَجرڪون، دمچيون ۽ پڙا وغيره رڱي وڪڻي گذران ڪندا هئا ۽ اهو سامان مسلمان ئي هنڊائيندا ۽ اوڍيندا هئا. پري پري تائين سندن ڪم جو ناماچار هوندو هو. اوچتو اهڙو ڦيرو آيو جو سندن ڌنڌو ماٺو ٿي ويو. ڏڪار پيو ۽ اوائلي اپت ۾ ڪَتر پوڻ لڳي. پوءِ رڱاوت جو ڪم ڪندڙ کتري ٽڙي پکڙي ويا پر ميلهو رام خيال ڪيو ته اسان ڪاڻ اگهاماڻو شهر بهتر ٿيندو. اتي مسلمان گهڻا ٿا رهن ۽ بندر هئڻ سبب مال جو اُڪلاءُ ٿيندو رهندو. ڇو ته هتان جو ڏيساور سان واپار هلي ٿو. پوءِ هو ڪٽنب سميت لڏي اگهاماڻي ويو.

== وتائي جا ڪجهه مشھور ڀوڳ ==

وتايو دنيا جي انھن عظيم ھستين مان ھڪ ھو جيڪي انسان ذات لاءِ ھادي ۽ استاد ٿي آيا، جن آدمين کي اخلاص، اخلاق ۽ انسانيت جي سکيا ۽ ساڃاھ ڏني، ماڻھن کي پاڻ ۾ پريت ونڊڻ ۽ ڌرتيءَ جو ناتو نڀائڻ جو سبق ڏنو. وتايو دنيا جي اھڙن فليسوف ۽ مفڪر انسانن مان ھڪ ھو، جن پنھنجي سموري عمر قدرت جي اسرار پروڙڻ ۽ سندس ڳجھارتن جي تحقيق ۾ سيڙائي، جيئن انسانيت جي اڳتي ھلي ذھني سڌار ۽ سنوار ٿي سگھي. وقت جي انھن آکاڻين پٺيان ڏاھپ ۽ سياڻپ جا نڪتا سمايل آھن، جن مان ڪجهه ھيٺ ڏجن ٿا:

=== وتائي وارو اڳ وٺڻ ===

ھڪ ڏينھن ماڻھن کي ھي ڏسي حيرت ٿي ته صبح سويل کان وتايو مقام جي لنگھ تي ڌرڻو ماري ويٺو رھيو ۽ مقام ڏانھن ايندڙ جنازن جي پڇا پئي ڪيائين، ڪن ماڻھن کانئس پڇيو ته وتايا! خير ته آھي فجر کان مقام جو در ورتو اٿئي؟ وراڻي ڏنائين ته رات ڪو شاھينگ جُتي تڳائي ويو آھي ۽ چور جي اڳ وٺڻ لاءِ ھت ويٺو آھيان، اڳي پوءِ ايندو ضرور ھتي، ويندو ڪيڏانھن؟

=== دوزخ ۾ باھ ڪٿي؟ ===

ھڪ ڏينھن وتائي پنھنجي امڙکي چيو ته ”امڙ بک لڳي اٿم، ماني کارائين ته چڱو!“ تنھن تي ماڻس وراڻيس ته ابا گھر ۾ [[باھ]] ڪونھي ڪٿان پاڙي مان ٽانڊو کڻي اچين ته ماني پچائي ڏيان. وتايو اوڙو پاڙو گھمي آيو پر ڪٿان به ٽانڊو ڪونه مليس ۽ ماءُ کي چيائين ته امان وڃان ٿو [[دوزخ]] مان باھ کڻڻ. جھٽ پلڪ بعد کلندو ٽپا ڏيندو گھر ڏانھن موٽيو ۽ ماءُ پڇين ته ابا ٽانڊو مليو؟ جواب ڏنائين ته: ”امڙنه، دوزخ ويس ته اتي وارا فرشتا مونتي کلڻ لڳا ته ھتي باھ ڪٿي، الله پاڪ ڪو بٺيءَ وارو يا نانوائي ته نه آھي جو باھ جا کورا يا بٺا ٻاري ويھي پنھنجي مخلوق کي شيخ ڪباب جيان پچائي، ھتي ھر ڪو پنھنجي آڳ جي ڪوٽا پاڻ سان گڏ کنيو ايندو آھي، جا باھ ھر انسان لوڀ، لالچ، حسد، بغض، ۽ نفرت جي روپ ۾ پاڻ وٽ جمع ڪندو ٿو رھي، ھتي اچي ھر ماڻھو پنھنجي گڏ ڪيل باھ جي پونجي ۾ پاڻ پڄرندو ٿو رھي.

=== مھماني ڪپڙن جي! ===

ھڪ دفعي وتايو وڃي شھر جي ھڪ وڏي دعوت ۾ شريڪ ٿيو، جتي ماڻھن ويٺي خيرات کاڌي، سندس ڦاٽل پراڻا ڪپڙا ڏسي ماڻھن کيس لوڌي ڪڍيو. وتايو گھران پنھنجي ڀاءُ جا نوان ڪپڙا پيتي مان ڪڍي پائي وري ساڳي دعوت ۾ اچي شامل ٿيو. ماڻھن سمجھيو ته ڪو معزز مھمان وارد ٿيو آھي، ھڪدم سندس ھٿ ڌوئاري، دسترخوان وڇائي، ٻوڙ پلاءُ آڻي آڏو رکيائونس. بجاءِ طعام نوش ڪرڻ جي وتايو ٻوڙ پلاءُ جا چمچا ڀري پنھنجن ڪپڙن مٿان ھاريندو رھيو ۽ ڪپڙن کي مخاطب ٿي چوندو رھيو ته ”ھي مھماني اوھان جي آھي، کائو ۽ خوب کائو، مونکي ته اڳ ۾ لتون ھڻي ٻاھر اماڻيو ھئائون.“

== حوالا ==
{{حوالا}}

== خارجي ڳنڍڻا ==
* [وائميو https://vimeo.com/64630145]
{{-}}

{{Pakistan-history-stub}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:سنڌي ماڻهو]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]</text>
      <sha1>1c3o0beh1vxh06ukfals22225yi1r4i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>عمر مارئي جو داستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16601</id>
    <redirect title="عمر ماروي" />
    <revision>
      <id>318752</id>
      <parentid>228080</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:08:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1370" sha1="9hz2yk55cutklrowk8hlfl4ifj4r7na" xml:space="preserve">#چوريو [[عمر ماروي]]
[[سنڌ]] جي [[لوڪ ادب]] ۾ سڀ کان وڌيڪ پراثر '''عمر مارئي جو داستان''' آهي، مارئي جو ڪردار سنڌين کي بيحد پسند آهي. ان داستان جا شعر ۽ راڳ به شوق سان ٻڌا وڃن ٿا. هر سنڌي ديس سان مارئي جهڙي محبت ڪرڻ وارا جذبا رکي ٿو. مارئي عمر جي قيد ۾ رهي بيوسي واري حالت ۾ وطن لاءِ تڙپندي رهي. هن سکن ۽ آسائشن کي ٺڪرائي ديس جي ڪکائن گهرن سان محبت جو اظهار ڪيو. قيد ۾ رهندي مايوس ٿي هن مرڻ کان پوءِ مڙهه ملير ڏانهن وڃڻ جي تمنا ڪئي جيڪو اظهار هيٺين شعر ۾ آهي.&lt;ref&gt;http://awamiawaz.com/%D8%B3%D9%86%DA%8C-%D8%AC%D9%88-%D9%84%D9%88%DA%AA-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D8%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%86-%DB%BD-%D8%B3%D9%86%DA%8C%D9%8A-%D9%85%D8%A7%DA%BB%D9%87%D9%86-%D8%AC%D8%A7/&lt;/ref&gt;

واجهائي وطن کي، آنءُ جي هت مياس

ته گور منهن جي سومرا ڪج پنهوارن پاس

ڏج ڏاڏاڻي ڏيهه جي منجهان ولڙين واس

ميائي جياس، جي وڃي مڙهه ملير ڏي.'''


{{حوالا}}

[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>9hz2yk55cutklrowk8hlfl4ifj4r7na</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سسئي پنهون جو داستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16603</id>
    <revision>
      <id>318759</id>
      <parentid>283391</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:10:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28868" sha1="ewt9uv9zx35tfupkew6nfvlj66dreiz" xml:space="preserve">{{Infobox folk tale|image=|Folk_Tale_Name=سسئي پنهون|Country=[[پاڪستان]]{{•}}[[ڀارت]]|Region=[[سنڌ]]{{•}}[[پنجاب|پنجاب]]{{•}}[[بلوچستان]]|Image_Caption=Love tale of Sassui Punhoon frescoed on wall of tomb in [[Tilla Shah Graveyard]], Sindh}}
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
'''سسئي ۽ پنھون جو داستان''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''  '''}} سنڌ ۽ بلوچستان جو مشھور روايتي عشقيه لوڪ داستان آهي جنھن جو ذڪر ڪيترن ئي سنڌي شاعرن پنھنجي شاعري ۾ ڪيو آهي ۽ ان جا تفصيل مشھور تحفة الڪرام  ۾ بيان ڪيل آهن.مير معصوم شاهه بکر واري اهو قصو ”حسن و ناز“ جي نالي سان پارسي مثنويءَ ۾ لکيو آهي. قاضي مرتضى سورٺي ساڪن ڳوٺ کٽياڻ ساڳيو قصو نرالي طرز جي نظم ۾ تيار ڪري محمد شاهه دهليءَ جي بادشاهه جي دربار ۾ پيش ڪيو هو&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;. اهو پنهنجي ڪتاب ۾ هيءَ ڳالهه ٿو لکي:
”اسماعيل نالي هڪڙو ملتان جو صوفي درويش ملتان کان هنن جبلن ۾ آيو ۽ پڪو ارادو ڪيائين ته جيستائين سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين نه کائيندس نه پيئندس. اهو ارادو ڪري هنن سچن عاشقن جي تربت جي سيرانديءَ ويهي رهيو، تان جو انهيءَ بک ۽ اُڃ ۾ ٽي ڏينهن گذري ويس. ٽن ڏينهن بعد هڪڙي پيرسن زال ماني ۽ پاڻي کڻي اچي ان درويش وٽ حاضر ٿي ۽ کائڻ پيئڻ لاءِ آڇ ڪيائينس. درويش چيو ته ”مون انجام ڪيو آهي، ته جيستائين سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين ڪڏهن به نه کائيندس نه پيئندس: ڀل ته مري وڃان“. تنهن تي ان ٻڍڙيءَ زال چيس ته ”سسئي آئون آهيان، باقي پنهونءَ جي ديدار جو آسرو ئي نه ڪر، ڇاڪاڻ جو زماني تي اعتبار ڪونهي. آئون اڳيئي ڀائرن مان سبق سکي چڪي آهيان“. درويش چيس ته ”سسئي جي حسن ۽ جوانيءَ جي هاڪ ملڪن ۾ مشهور آهي، تون ٻڍڙي زال آهين، تنهن ڪري مون کي ڪيئن اعتبار ٿئي، ته ساڳي ئي سسئي آهين. سسئي امالڪ پنهنجي اصلي حسن ۽ جوانيءَ جي حالت ۾ مٽجي پيئي ۽ درويش کي چيائين، ته ”هاڻ ماني کاءُ ۽ پاڻي پيءُ“ درويش چوڻ لڳو ته“ ”جيستائين پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين ڪجهه به نه کائيندس“ تنهن تي سسئي قبر ۾ گهڙي ويئي ۽ پنهون چيلهه جيترو ٻاهر ظاهر ٿيو، جنهن کي سسئي ڀاڪرن ۾ مضبوط جهليو بيٺي هئي، انهيءَ انديشي جي ڪري ته متان ساڻس وري به اڳئين وانگر ڪو ترڪٽ نه ٿئي.“&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;
ڪيترن ئي ٻين صاف دل درويشن سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار ڪيو آهي، اڄ تائين به جيڪڏهن ڪو ماڻهو هڪ رات انهن سچن عاشقن جي تربت وٽ وڃيو گذاري ٿو، ته ان کي ازغيبي طعام ملي ٿو&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.
[[فائل:Banbhore site.jpg|
280px|thumb|right|ڀنڀور قلعي جو فضائي منظر]]

==سسئي==
لفظ سسئي جي معني آهي چنڊ. راجا دلو راءِ جي زماني ۾ نانيا (نايون) نالي ھڪ ٻانڀڻ پنهنجي  گھر واريءَ منڌر (يا سڌو يا ستر  &lt;ref&gt;{تحفة الاڪرام ۾ نايي ٻانڀڻ جي زال جو نالو سڌو لکيل آهي، ڪِن سنڌي سگهڙن ان جو نالو سِتر ڄاڻايو آهي}&lt;/ref&gt;) سان گڏ [[ڀانڀر واھ]] جي ڀر تي رھندو ھو &lt;ref&gt;{ـ ڊاڪٽرهوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ پنهنجي ڪتاب روح رهاڻ ۾ ڀانڀر واھ لکيو آهي ۽ تحفة الاڪرام جي فارسي نسخي ۾ ان جو نالو بانبره (يعني ٻانڀڻياه / منصورہ) ٻڌايو ويو آهي.}&lt;/ref&gt;. جيڪي ٻئي اولاد لاءِ سڪايل ھئا. نيٺ پيريءَ ۾ کين ھڪ سهڻي نياڻي ڄائي جا سونھن ۾ چوڏھينءَ جي چنڊ کي بہ شه ڏيئي ويئي. پر سندس ستاري مان معلوم ٿيو تہ سندس انگ ڪنھن مسلمان سان اڙيل آھي. سو نائونءَ ۽ سندس ناري منڌر پاڻ کي اھڙيءَ بدناميءَ کان بچائڻ لاءِ، ان خوبصورت نياڻيءَ کي وڏي افسوس سان هڪ صندوق (پيتيءَ) ۾ بند ڪري درياءَ ۾ لوڙهي ڇڏيو. اِها صندوق درياھ جي لھرن ۾ لڙھندي، قضا سان اچي ڀنڀور جي ڀرسان ڪناري تي نڪتي. اُن وقت [[ڀنڀور]] شھر ۾ محمد نالي ھڪ ڌوٻي رھندو ھو، جنھن کي ”لالا“ جي نالي سان بہ سڏيندا ھئا. محمد ڌوٻي چڱيءَ پونجيءَ (پيسن) وارو ماڻهو ھو ۽ سندس ھٿ ھيٺ پنج سئو ڪاريگر ڪم ڪندا ھئا، پر ويچاري کي اولاد نصيب ۾ ڪونہ ھو. جڏھن ڪاريگرن جي نظر ان پيتيءَ تي پئي، تہ ان کي پاڻيءَ مان ڪڍي پنھنجي استاد وٽ کڻي آيا. جنهن صندوق کي کوليو تہ منجھس ھڪ سدا سھڻي ٻارڙي سُتل هئي، جنهن کي صندوق مان ڪڍي پنھجي گود لاتائين ۽ مٿس سسئي (ششي) نالو  رکيائين.&lt;ref&gt;{ـ سسئي اصل ۾ سنسڪرت لفظ ششي آهي جنهنجي سنڌي معنيٰ آهي چنڊ .}&lt;/ref&gt;

سندس زال سسئيءَ کي گھڻي لاڏ ڪوڏ سان نپائڻ لڳي، گاذر جون اکيون بہ سسئيءَ کي ڏسيو پيون ٺرنديون ھيون، ھن سندس سک ۽ آرام لاءِ ھڪ عاليشان محلات اڏائي ان جي چوڌاري ھڪ وڏو باغ رکايو هو، جنهن ۾ هُوءَ پنھنجي سيليھن سان گڏجي وقت گزاريندي هئي&lt;ref name =&quot;روح رهاڻ &quot; &gt; -  سهيڙيندڙ: لياقت بن محب علي شاھ بخاري درساڻو ڇنو، گڏاپ ٽائون، ملير، ڪراچي (ڊاڪٽر هوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ جي ڪتاب روح رهاڻ ۽ تحفة الاڪرام تان مدد ورتل) &lt;/ref&gt;. تاريخ سنڌ جو ليکڪ مولانا نور محمد نظاماڻي لکي ٿو ته:راجا دلوراءِ جي رياست ۾ ڀامبرا واهه نالي ڳوٺ هو، جنهن ۾ نانيو نالي برهمڻ پنهنجيءَ زال نالي منڌر سميت رهندو هو، جن کي اولاد جي تمام گهڻي سڪ هئي. هنن کي ڪنهن الله لوڪ دعا ڪئي، ته اوهان کي چنڊ جهڙي ڌيءَ ٿيندي، پر ان جي شاديءَ جو الڳ هڪڙي مسلمان ساڻ لکيل آهي. اها ڳالهه ٻڌي ٻئي زال مڙس ڏاڍي جهوريءَ ۾ پئجي ويا، پر ”لکيو منجهه نراڙ، قلم ڪياڙيءَ نه وهي.“
نانئي کي ڌيءَ ڄائي. اها سندن اکين ڏسندي ڪنهن مسلمان سان پرڻجي، سا ڳالهه ٻنهي زال مڙس کي اگري لڳي. تنهن ڪري دل جو سور دل ۾ رکي پنهنجي پياري سڪيلڌي ڌيءَ کي هڪڙيءَ پيتيءَ ۾ بند ڪري کڻي سنڌو درياءَ جي سرن وڌائون. اها پيتي لڙهندي لڙهندي اچي ڀنڀور بندر کان نڪتي. ڀنڀور شهر ۾ ناهيو&lt;ref&gt;درهم – ٽي آر ۽ اٺ پايون (44 پايون).  &lt;/ref&gt;  يا لعل نالي هڪڙو وڏو مالدار ڌوٻي رهندو هو، جنهن وٽ پنج سؤ ڪمي ۽ سيکڙاٽ  ڪم ڪندڙ هئا، مگر اولاد ڪونه هوس. ان جي هڪڙي ڪميءَ کي اها پيتي درياءَ ۾ لڙهندي نظر آئي، جنهن اها ڪڍي آڻي پنهنجي اُستي ناهيئي جي اڳيان رکي. ناهيو جان کڻي پيتي کولي، ته منجهس چنڊ کي شرمائيندڙ جيئري جاڳندي معصوم نياڻي پيئي آهي. هو ڏاڍو خوش ٿيو ۽ ڇوڪريءَ جو نالو ”سسئي“ (چنڊ) رکي پنهنجي ڌيءَ ڪري وڃي نپايائينس&lt;ref name =&quot; نظاماڻي&quot; &gt; ڪتاب جو  نالو ؛   تاريخ سنڌ (پنج ڀاڱا گڏ) مصنف؛ مولوي نور محمد نظاماڻي, عبدالغني عبدالله, محمد صديق ”مسافر“
ايڊيشن؛ پهريون 2006ع ڇپيندڙ؛ مهراڻ اڪيڊمي
ڪاپي رائيٽ مهراڻ اڪيڊمي-   &lt;/ref&gt;.

==پنھون جي ڀنڀور ۾ آمد==

ان زماني ۾ [[ڪيچ]] ۽ [[مڪران]] جا واپاري قافلا ڀنڀور جي شھر مان لنگھي، ٺٽي ۽ ٻين شهرن ڏانھن ايندا ويندا ھئا ۽ سسئيءَ جي سونھن جون ھاڪون ٻڌندا وتندا ھئا. نيٺ ڪن وڃي اھا خبر ڪيچ جي حاڪم آريءَ ڄام جي پٽ پنھونءَ کي سڻائي. ٻڌڻ شرط پنھونءَ جي دل ديواني ٿي پئي ۽ ھڪدم واپاريءَ جو ويس ڪري، ھڪ وڏو قافلو سنڀرائي، [[مشڪ]] ۽ [[عنبر]] جي انبار سان اچي ڀنڀور ۾ وارد ٿيو. کٿوريءَ ۽ خوشبوءِ سان سارو شھر واسجي ويو. سسئيءَ کي جڏھن اھڙي سرھي ساٿ جي اچڻ جي خبر پئي تڏھن عطر سودڻ (خريد ڪرڻ) جي ارادي سان سھيلين سميت پنھونءَ جي منزل تي وئي. سسئيءَ جي صورت ڏسي، پنھونءَ جو ھينئڙو ھيڪاري ھٿن مان ڇنائي ويو. ھوڏانھن وري سسئيءَ کي بہ پنھونءَ جي پيشاني پسڻ شرط پريت جو پيچ پئجي ويو&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.
==سسئي پنهون جي شادي==
نيٺ سسئيءَ پنھنجي اندر جو آواز ھڪ سکيءَ (سهيليءَ) سان اوري کيس منٿ ڪئي تہ ”ڪا تجويز ويڙاھي ابي کي ريھي ريبي، منھنجون پنھونءَ سان سڱ ڪراءِ.“ سھيليءَ وڃي ڌوٻيءَ سان ڳالھ ڪئي ۽ پنھونءَ جي شرافت ۽ دولتمنديءَ جي ساراھ ڪئي. پر ڌوٻيءَ انڪار ڪيو ۽ چيائين تہ ”ھڪڙو تہ پنھون پرديسي آھي ۽ ٻيو تہ اسان جي ذات جو بہ نہ آھي“. پر سکيءَ کيس پڪ ڏني تہ پنھون پڻ ذات جو گاذر آھي ۽ چيائينس تہ ”جيڪڏھن ويساھ نٿو اچيئي تہ کيس آزمائي ڏس“. کٽيءَ اھا ڳالھ قبول ڪئي. پوءِ پنھونءَ کي گھرائي آزمائش وٺڻ لاءِ ھن کي چيائين تہ ”ھڪ کيپ ڌوئي اچ“. پنھونءَ جا نازڪ ھٿ ڦرھي تي ڪپڙن سٽيندي لڦون ٿي پيا. نيٺ ڪپڙن کي ڌوئي اچي کٽيءَ جي گھر نڪتو. اهڙيءَ ريت ڌوٻي کي تسلي ٿي جنھن کيس سسئيءَ جو سڱ ڏيڻ قبوليو. آخر وڏي ڌُوم ڌام سان ٻنھي جي شادي ملھائي وئي. شاديءَ کان پوءِ پنھون بہ وطن وڃڻ جو خيال لاھي، ڌوٻڪو ڌنڌو اختيار ڪيو&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.جيئن سسئي وڏي ٿيندي ويئي. تيئن سندس سونهن چنڊ وانگر  روزبروز ويئي وڌيڪ تجلا ڪڍندي ۽ سندس حسن جي هاڪ ويئي ملڪن ۾ پکڙندي. انهن ڏينهن ۾ ڪيچ ۽ مڪران کان واپاري قافلا ڀنڀور ۾ ايندا ويندا هئا. ڪيچ جي والي آري ڄام جو نوجوان پٽ پنهون پنهنجي ڳوٺ جي سوداگرن کان سسئيءَ جي سونهن جي هاڪ ٻڌي، سوداگر جي ويس ۾ ڀنڀور کان اچي نڪتو.
قدرت جو نياءُ ائين ئي بڻجڻو هو. هيڏانهن سسئيءَ کي ڏسڻ شرط پنهون دل ڦرائي ويهي رهيو، ته هوڏانهن سڪ جي سينڱ سسئي جي اندر ۾ گهاءُ ڪري وڌو. آخر ٻنهي کي وصال جي واٽ هي نظر آئي جو پنهون ناهئي ڌوٻي وٽ نوڪر ٿي بيٺو ۽ ٻين نوڪرن سان گڏ ڪپڙا ڌوئڻ لڳو. ڇا لڳي ڪيچ جوڳ شهزادو، ته ڇا لڳي ڦرهو سٽڻ! پر، ”عشق آهي نانگ، خبر کاڌن کان پڇو.“
سهجان نالي هڪڙي سوناريءَ جي مرضي ٿي ته پنهونءَ جي دل سسئي کان هٽائي پڇاڻ ڏي مائل ڪري سا هڪڙي پاسي سسئيءَ جي برخلاف پنهونءَ جي دل تي ڪٽر وجهڻ لڳي، ته ٻئي پاسي سسئيءَ جي دل ڀڃڻ لاءِ دلبا ڪرڻ لڳي. پر سسئي پنهنجي اندر جي سچائيءَ ڪري انهيءَ آزمائش جي باهه مان سون وانگر  چمڪي نروار ٿي. آخر پنهون ۽ سسئيءَ جي شادي ٿي وئي&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==پنھون جي ڪيچ مڪران واپسي==
پنھونءَ جو ڀاءُ چنرو، جيڪو ڪيچ کان ساڻس گڏ آيو ھو، سو سندس انھيءَ روش تي گھڻو ئي ڪاوڙيو پر جڏھن ڏٺائين تہ ڪو چار ڪونھي تڏھن ساري ڳالھ وڃي آري ڄام جي اڳيان پيش ڪيائين. آري ڄام جو پنو ئي لھي ويو ۽ پنهنجي دادلي پٽ جي فراق ۾ بي حال ٿي پيو۽ ھڪ قاصد جي ھٿان پنھونءَ کي چوائي مڪائين تہ ”جيڪڏھن ھڪدم اچي حاضر نہ ٿيندين تہ منھنجو جيئڻ محال آھي“. جڏھن قاصد ڀنڀور ۾ پھچي پنهونءَ کي آري ڄام جو پيغام پهچايو، پر پنھون پوئتي ھلڻ کان پڙ ڪڍي بيٺو. نيٺ قاصد نا اميد ٿي موٽي وڃي آري ڄام کي سمورو احوال ٻڌايو. تنهن کان پوءِ آري ڄام پنهنجي پٽ کي ساريندي اھڙو تہ ڪمزور ۽ ضعيف ٿي ويو جو سندس ساھ ڇٽي وڃڻ جو امڪان ھو. پيءُ کي اھڙي جوکائتي حال ۾ ڏسي سندس ٽن پٽن چنري، ھوتيءَ ۽ نوتيءَ کيس آٿت ڏيئي چيو تہ ”بابا سائين! اوهان پريشان نہ اسان ڪو حيلو وسيلو ڪري پنھونءَ کي ساڻ وٺي اچي ٿا توھان وٽ رسايون.“
پوءِ ٽيئي خان اٺن تي سوار ٿي سگھوئي اچي ڀنڀور پھتا. سسئيءَ ۽ پنھونءَ کين گھڻو آڌر ڀاءُ ڏنو ۽ پاڻ وٽ مھمان ڪري سندن گھڻي خاطرداري ڪيائون. وچ جي خبر نہ رھين تہ ڪا ھنن جي من ۾ مدي آھي. ڪيترا ڏينھن سندن اچڻ جي خوشيءَ ۾ جلسا ۽ جشن ڪيائون. ھڪ رات جو ڳچ ويرم (گهڻي دير) تائين مجلس ۾ مشغول رھيا. سسئيءَ ويچاريءَ کي پنھونءَ جي اوسيئڙي ۾ پلنگ تي جاڳندي جاڳندي ننڊ کڻي وئي. ھوڏانھن وري ڀائرن پنھونءَ کي غافل ڏسي کيس شراب جا پٽ پياريندا رهيا، تان جو نشي ۾ اھڙو الوٽ ٿي ويو جو پنھنجي وجود جو ڪو سماءُ نہ رھيس. آڌيءَ رات کان پوءِ سندس ڀائر اٺ گنگائي کيس بي خبريءَ جي حالت ۾ کڻي ساڻيھ (پنهنجي مُلڪ) ڏانھن سٽيندا ويا &lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.پنهونءَ جو پيءُ پنهنجي پياري پٽ جون خبرون ٻڌي ڏاڍو ڏکارو ٿيو ۽ پنهنجن ٻين ٻن پٽن کي چيائين ته ”ڀنڀور ۾ وڃو ۽ ڪنهن به تجويز سان پنهونءَ کي وٺي اچو“ پنهونءَ جا ڀائر ڀنڀور ۾ آيا ۽ سسئيءَ جا مهمان ٿي اچي رهيا. هڪڙيءَ رات پنهونءَ کي ننڊ جي حالت ۾ اٺ تي ٻڌي کڻي اٿي هليا&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==سسئي جي ڪيچ مڪران روانگي==
پوئينءَ رات جو جان (جڏهن) سسئيءَ جي اک کلي تہ ڏٺائين پنھون پلنگ تي آهي ئي ڪونہ. سو حيرت ۾ پئجي ھيڏان ھوڏانھن نهاريائين تہ اوطاقون ۽ اوتارا سڀ سڃا ٿيا پيا آھن. معلوم ڪيائين تہ ڏير کيس ويساھي پنھونءَ کي زوريءَ ڀڄائي وٺي ويا آھن، پوءِ وٺي گھوڙا گھوڙا ڪيائين جنھن تي ھن جا مائٽ ۽ پاڙيسري اچي مِڙيا. پر ھن ڪنھن جي ڪين مَڃي ۽ ويس وڳا ڦٽا ڪري، ڪلھي ڦاٽل ڪنجرو وجھي، اڪيلي اٺن جا پير کڻندي، پنھونءَ جي پٺيان ڪاھيندي ويئي. چاليھن ڪوھن جي پنڌ بعد اچي پٻ جبل جي ويجھو پھتي تہ اڃ ۽ ٿڪ سبب ماندي ٿي ڪري پيئي ۽ ڇڙھيون ھڻڻ لڳي. قدرت خدا جي جو انھيءَ ھنڌان ھڪ صاف پاڻيءَ جو چشمو &lt;ref&gt;{اھو چشمو اڄ ڏينھن تائين قائم آھي. لس ٻيلي ۾ پٻوڻي ناڪي يا لڪ جي ڀر ۾ آھي ۽ ’سسئيءَ وارو چودو‘ ڪري چوندا اٿس.}&lt;/ref&gt; ڀڙڪو ڏيئي ڦٽي نڪتو. تحفة الڪرام وارو چوي ٿو تہ ”مون معتبر ماڻھن کان ٻڌو آھي تہ اھو چشمو اڃا تائين جاري آھي ۽ ڪڏھن بہ سڪي نٿو. ساڳيو تحفة الڪرام جو راوي هڪ ٻي روايت ڪندي لکي ٿو ت تحفة الڪرام سسئيءَ وٽ مينديءَ جي وڻ جي هڪ ٽاري هئي جيڪا دستور موجب پرڻي رات ھٿ ۾ ڪري ستي ھئي، اُها اِن سفر ۾ ساڻس ھمراھ ھئي جنهن کي هن انھيءَ چشمي جي ڀر تي زمين ۾ ٽنبيو هو، جنهن مان ھڪ سرسبز مينديءَ جو وڻ اڀري پيو هو. جيڪو اڃا تائين سندس نشانيءَ طور موجود آھي.

بهرحال سسئي اُتي ٿوري ساعت آرام ڪري، وري اڳتي وڃڻ لڳي ۽ پٻ جبل وارو مشھور لڪ ”پٻوڻي ناڪو“ لنگھي اچي ھاڙي جبل جي پاڙ وٽ ڦوڙنديءَ جي ڀر ۾ پھتي. پر اُڃ سبب اڳتي وڃي نہ سگھي. نھايت نااميد ٿي پوئتي ھٽي ۽ ڳچ پنڌ ڪرڻ کان پوءِ اچي ماباڙ نَئي (ندي) جي ويجھو رَسي. ھاڻ واھيري جي ويل اچي ٿي ھئي. پريان پھاڙ &lt;ref&gt;{اھو پھاڙ ماباڙ نيءِ جي پيٽ ۾ آھي. جڏھن لٺ يا لڪڻ سان ٺوڪبو اٿس، تڏھن منجھانئس اھڙو آواز نڪرندو آھي جھڙو ڪنھن ڪنجھي جي برتن وڄائڻ مان. چوندا آھن تہ اھو آواز سسئيءَ جي درد وارين دانھن جو پڙاڏو آھي. انھيءَ پھاڙ کي ’سسئيءَ وارو وٽو‘ سڏيندا آھن.}&lt;/ref&gt;  تي ھڪ ايل پنھوار جي جھوپڙي ڏسي وڌي وڃي کانئس پنهونءَ بابت پڇيائين &lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.چاليهن ڪوهن ڪرڻ ۽ جبل جاهڳڻ بعد پير ڇلجي پيس. اڃ اهڙو هلاڪ ڪيس، جو ماندي ٿي ڪري پيئي ۽ کڙيون زمين تي گهرڙڻ لڳي، جيئن ڪو ڪٺل جانور گهرڙيندو آهي. مالڪ جي مهر سان اتي پاڻيءَ جو چشمو پيدا ٿي پيو، جنهن مان پاڻي پي سسئي تازي تواني ٿي ۽ وري پنڌ ڪرڻ لڳي. ماڻهو ڳالهه ٿا ڪن، ته اهو چشمو اڃا تائين پاڻيءَ سان ڀريو پيو آهي ۽ سارو سال برسات نه پوي، ته به چشمو اهڙو ئي ڀرپور ٿو رهي. ڳالهه ٿا ڪن، ته ڀنڀور ۾ نئين ڪنوار هئڻ ڪري ان وقت جي رسم موجب سسئي مينديءَ جي ٽاري هٿ ۾ ڪريو ستي پيئي هئي. سا ٽاري به هٿ ۾ ئي ڪري پنهونءَ جي ڳولا ۾ نڪتي هئي. سسئي جبل ۾ پيدا ٿيل چشمي جي ڪپ تي اها ٽاري کوڙي ڇڏي هئي. سا وڻ ٿي پيئي ۽ اڄ تائين اهو مينديءَ جو وڻ بيٺل آهي&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==سسئي جو موت==
سسئيءَ جي سھڻيءَ صورت ڏسي ايل پنھوار جي دل ھرکي وئي ۽ ڏانھنس بڇڙي نظر ڪرڻ لڳو. سسئيءَ پاڻ کي جوکي ۾ ڏسي پنھونءَ جي سار ۾ زار و قطار روئڻ لڳي، سندس سوز وارين صدائن ڏونگر بہ ڏاري وڌو پر ھن ڪٺور تي ڪوبہ اثر نہ ٿيو. نيٺ خدا کان سواءِ ٻيو ڪوبہ چارو نہ ڏسي، ايل پنھوار کي پاڻ وٽان ٽارڻ جي بھاني سان آزي ڪري چيائينس تہ ”آءٌ ٿڪل ٽٽل ۽ اڃايل آھيان، ڀلائي ڪري پھريائين ڪو کير چڪو پيارينم.“ ايل پنھوار خوش ٿي ڌڻ ڏانھن ڊوڙيو تہ سسئيءَ ٻئي ھٿ کڻي رب تعاليٰ کي سوال ڪندي چيو تہ:اي ستار! مون بي وسيليءَ جو وسليو ٿيءُ. ھن اڃا دعا مس پوري ڪئي تہ پھاڙ ڦاٽي پيو ۽ هوءَ ان اندر گھڙي پيئي. تنهن کانپوءِ جبل ٻيهر ڳنڍجي هڪ ٿي ويو. پر سسئيءَ جي چُنيءَ (پوتيءَ) جو پاند ٻاھر رھجي ويو. ايل پنھوار جڏھن کير ڏھي پوئتي موٽيو تڏھن ھي رنگ ڏسي تپرس (تعجب) ۾ پيو ۽ الاھي قدرت جو اھڙو اھڃاڻ پسي توبہ تائب ٿيو. پوءِ انھيءَ ھنڌ ھڪ پٿرن جو ميڙ ڪري قبر جو لوڙھ ٺاھي ڇڏيائين &lt;ref&gt;{اھو چشمو اڄ ڏينھن تائين قائم آھي. لس ٻيلي ۾ پٻوڻي ناڪي يا لڪ جي ڀر ۾ آھي ۽ ’سسئيءَ وارو چودو‘ ڪري چوندا اٿس.}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.چشمي تان اٿي هلڻ بعد ٻيا به ڇهه ست ڪوه جبل جهاڳڻ کان پوءِ سسئيءَ کي وري به اچي اڃ هلاک ڪيو. ايتري ۾ هڪڙو ريڍار اچي مليس، جنهن هن کي کڻي وڃڻ جا خيال ڏيکاريا. سسئي ان کي چيو ته ”آئون ٿڪل ۽ اڃاتل آهيان، مون کي کارائي پياري ڍؤ ڪرائڻ کان سواءِ تون مون ۾ طمع رکين، سا ڪهڙي نه بي انصافي چئبو“. ريڍار اها ڳالهه ٻڌي پنهنجي ڌڻ ڏي ڀڳو ۽ کير ڏهي وٽو ڀري موٽي، ريڍار پٺ ڏني ۽ سسئي پنهنجي سائينءَ کان لڄ ۽ پناهه رکڻ جو سوال ڪيو. خدا تعالى جو هيڻن جو همراهه ۽ بي پناهن لاءِ سچي پناهه آهي، تنهن سسئيءَ جو سوال قبول ڪيو. زمين ڦاٽي پيئي ۽ سسئي اندر گهڙي ويئي. فقط سسئيءَ جي چنيءَ جو پلاند ٻاهر رهجي ويو. ريڍار موٽي اچي، ته ٻيو ڪجهه به نه آهي، فقط چنيءَ جو پلاند زمين کان ٻاهر نڪتل نظر پيو اچي. ريڍار ڏاڍو ڦڪو ٿيو، ۽ آسپاس جا پٿر ميڙي اتي قبر جي نشاني ٺاهي ڇڏيائين&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==پنھون جو موت==
ٻئي پاسي رستي تي جڏھن پنھون نشي جي خمار مان سجاڳ ٿيو تڏھن پاڻ کي اٺ تي جڪڙيل ڏسي ڏاڍا جڪ کاڌائين. ڀائرن کي ڀڄي وڃڻ لاءِ گھڻو ئي واجھايائين پر ھنن سان پڄي نہ سگھيو. نيٺ ڀائرن آڻي سندس ٻانھن آري ڄام جي حوالي ڪئي. پر پنھون سسئيءَ جي وڇوڙي ۾ اھڙو تہ ڳرندو ۽ سڙندو ويو جو پڻس کي سندس مرڻ جو خوف ٿي پيو. لاچار کيس رخصت ڏنائين تہ ڀنڀور موٽي سسئيءَ کي بہ ساڻ وٺي اچي. پوءِ ھو سٽيندو ڀنڀور ڏانھن راھي ٿيو. جڏھن سسئيءَ جي قبر وٽان لانگھائو ٿيو تہ سندس روح کي ھڪ ازغيبي اڌمو آيو. اھڙي رڻ پٽ ۾ تازي لوڙھ مان چنيءَ پاند ٻاھر نڪتل ڏسي دل ۾ سنسو پيدا ٿيس تہ نڄاڻا ھيءَ سسئيءَ جي قبر آھي. اتفاقا اُھو ايل پنھوار بہ اتي اچي سھيڙيو جنھن سڄي ماجرا کيس بيان ڪري سڻائي. پنهون اِهو ٻڌندي شرط، اٺ تان لھي پيو ۽ قبر جي ڀر ۾ زار و قطار روئي خدا جي در وينتي (عرض) ڪرڻ لڳو تہ ”اي وڇوڙين کي ملائيندڙ سچا ڌڻي! مونکي پنھنجي محبوب سان ملائي.“ سندس عرض اگھاڻو. وري بہ جبل ڦاٽي پيو ۽ پنھون به وڃي پھميشه لاءِ پھنجي پرينءَ وٽ پهتو. &lt;ref&gt;{سهيڙيندڙ: لياقت بن محب علي شاھ بخاري درساڻو ڇنو، گڏاپ ٽائون، ملير، ڪراچي (ڊاڪٽر هوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ جي ڪتاب روح رهاڻ ۽ تحفة الاڪرام تان مدد ورتل)}&lt;/ref&gt;پنهونءَ کي جو ڀائر فريب سان ڪيچ کڻي ويا هئا، تنهن کي اتي نه ستي سک نه ويٺي آرام هو، رات ڏينهن سسئيءَ جي ساروڻيءَ ۾ ان لاءِ واويلا ۽ ماتم ۾ هو. آريءَ ڄام کي پٽ جي اهڙي حال ڏسڻ سان اُن جي مرڻ جو انديشو نظر آيو، تنهن ڪري پٽن کي چيائين ته ”هن کي ڀنڀور وٺي وڃو ۽ ڪنهن به طرح سسئيءَ کي به ساڻس گڏي وٺي اچو.“
پنهونءَ کي سندس ڀائر اُٺ تي چاڙهيو وٺيو پئي آيا، ته واٽ تي جبلن ۾ نئين تربت ڏسي پنهونءَ جي اندر ۾ قدرتي تانگهه پيدا ٿي پيئي ۽ بيهي قبر کي جاچي ڏسڻ لڳو. ايتري ۾ ساڳيو ريڍار اتي اچي سهڙيو. جنهن سارو قصو ذري پرزي بيان ڪري ٻڌايس. تنهن تي پنهون اُٺ تان لهي پيو ۽ ڀائرن کي چيائين، ته ”توهين ٿورو ترسو ته آئون قبر جي زيارت ڪري اچان.“ پنهونءَ قبر تي پاڻ کي اچي اڇليو، ۽ سچيءَ سڪ سان پنهنجي مطلب سان وصال حاصل ڪرڻ بابت حق جي درگاهه ۾ ٻاڏائڻ لڳو. نااميدن کي اميدن بخشڻ واري ڪريم ڪارساز جي قدرت سان ساڳي زمين ڦاٽي پيئي ۽ هي ٻئي طالب مطلوب ائين وڃي مليا، جيئن بادامي جا ٻه گورا هڪ کل ۾&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

== سسئي ۽ شاھ لطيف جي شاعري ==

سسئي شاهه لطيف جي سورمي، سسئي پنهون قصي جي مرڪزي ڪردار، جنهن کي شاهه لطيف تڪليفن ۾ جدوجهد جي تمثيلي معنيٰ ۾ استعمال ڪيو آهي. سسيءَ جو اصل شهر ڀنڀور هو. پنهون جي تلاش ۾ ڪيچ مڪران جو رخ ڪيو ۽ رستي ۾ دم ڏنائين. شاهه سائين سسئيءَ تي سڄا سارا پنج سر چيا آهن: ”سسئي آبري“، ”معذوري“، ”ديسي“، ”ڪوهياري“ ۽ ”حسيني“. سڀني سرن ۾ سسئيءَ جي ڏاکڙن ۽ ولايت جو احوال آهي. سر سسئي لاءِ پروفيسر ڪلياڻ آڏواڻي لکيو آهي ته ”شاهه صاحب هن سر ۾ سچي سڪ جو وستار ڪيو آهي. نينهن جي تک، مهراڻ جي تک کان وڌيڪ جبري آهي. سچو طالب هميشه عشق جي عميق ۾ ٻڏل آهي. انهيءَ ڪري هن لاءِ ظاهري مهراڻ سڪي پٽي ٿيو پوي.“&lt;ref&gt;ڪتاب: ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛ پبلشر: [[سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:بلوچستان، پاڪستان]]
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]</text>
      <sha1>ewt9uv9zx35tfupkew6nfvlj66dreiz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318766</id>
      <parentid>318759</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:15:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318766</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28868" sha1="7q23uyhfr582vcldppepem34b9yl7y8" xml:space="preserve">{{Infobox folk tale|image=|Folk_Tale_Name=سسئي پنهون|Country=[[پاڪستان]]{{•}}[[ڀارت]]|Region=[[سنڌ]]{{•}}[[پنجاب|پنجاب]]{{•}}[[بلوچستان]]|Image_Caption=Love tale of Sassui Punhoon frescoed on wall of tomb in [[Tilla Shah Graveyard]], Sindh}}
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
'''سسئي ۽ پنھون جو داستان''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''  '''}} سنڌ ۽ بلوچستان جو مشھور روايتي عشقيه لوڪ داستان آهي جنھن جو ذڪر ڪيترن ئي سنڌي شاعرن پنھنجي شاعري ۾ ڪيو آهي ۽ ان جا تفصيل مشھور تحفة الڪرام  ۾ بيان ڪيل آهن.مير معصوم شاهه بکر واري اهو قصو ”حسن و ناز“ جي نالي سان پارسي مثنويءَ ۾ لکيو آهي. قاضي مرتضى سورٺي ساڪن ڳوٺ کٽياڻ ساڳيو قصو نرالي طرز جي نظم ۾ تيار ڪري محمد شاهه دهليءَ جي بادشاهه جي دربار ۾ پيش ڪيو هو&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;. اهو پنهنجي ڪتاب ۾ هيءَ ڳالهه ٿو لکي:
”اسماعيل نالي هڪڙو ملتان جو صوفي درويش ملتان کان هنن جبلن ۾ آيو ۽ پڪو ارادو ڪيائين ته جيستائين سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين نه کائيندس نه پيئندس. اهو ارادو ڪري هنن سچن عاشقن جي تربت جي سيرانديءَ ويهي رهيو، تان جو انهيءَ بک ۽ اُڃ ۾ ٽي ڏينهن گذري ويس. ٽن ڏينهن بعد هڪڙي پيرسن زال ماني ۽ پاڻي کڻي اچي ان درويش وٽ حاضر ٿي ۽ کائڻ پيئڻ لاءِ آڇ ڪيائينس. درويش چيو ته ”مون انجام ڪيو آهي، ته جيستائين سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين ڪڏهن به نه کائيندس نه پيئندس: ڀل ته مري وڃان“. تنهن تي ان ٻڍڙيءَ زال چيس ته ”سسئي آئون آهيان، باقي پنهونءَ جي ديدار جو آسرو ئي نه ڪر، ڇاڪاڻ جو زماني تي اعتبار ڪونهي. آئون اڳيئي ڀائرن مان سبق سکي چڪي آهيان“. درويش چيس ته ”سسئي جي حسن ۽ جوانيءَ جي هاڪ ملڪن ۾ مشهور آهي، تون ٻڍڙي زال آهين، تنهن ڪري مون کي ڪيئن اعتبار ٿئي، ته ساڳي ئي سسئي آهين. سسئي امالڪ پنهنجي اصلي حسن ۽ جوانيءَ جي حالت ۾ مٽجي پيئي ۽ درويش کي چيائين، ته ”هاڻ ماني کاءُ ۽ پاڻي پيءُ“ درويش چوڻ لڳو ته“ ”جيستائين پنهونءَ جو ديدار نه ڪندس، تيستائين ڪجهه به نه کائيندس“ تنهن تي سسئي قبر ۾ گهڙي ويئي ۽ پنهون چيلهه جيترو ٻاهر ظاهر ٿيو، جنهن کي سسئي ڀاڪرن ۾ مضبوط جهليو بيٺي هئي، انهيءَ انديشي جي ڪري ته متان ساڻس وري به اڳئين وانگر ڪو ترڪٽ نه ٿئي.“&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;
ڪيترن ئي ٻين صاف دل درويشن سسئي ۽ پنهونءَ جو ديدار ڪيو آهي، اڄ تائين به جيڪڏهن ڪو ماڻهو هڪ رات انهن سچن عاشقن جي تربت وٽ وڃيو گذاري ٿو، ته ان کي ازغيبي طعام ملي ٿو&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.
[[فائل:Banbhore site.jpg|
280px|thumb|right|ڀنڀور قلعي جو فضائي منظر]]

==سسئي==
لفظ سسئي جي معني آهي چنڊ. راجا دلو راءِ جي زماني ۾ نانيا (نايون) نالي ھڪ ٻانڀڻ پنهنجي  گھر واريءَ منڌر (يا سڌو يا ستر  &lt;ref&gt;{تحفة الاڪرام ۾ نايي ٻانڀڻ جي زال جو نالو سڌو لکيل آهي، ڪِن سنڌي سگهڙن ان جو نالو سِتر ڄاڻايو آهي}&lt;/ref&gt;) سان گڏ [[ڀانڀر واھ]] جي ڀر تي رھندو ھو &lt;ref&gt;{ـ ڊاڪٽرهوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ پنهنجي ڪتاب روح رهاڻ ۾ ڀانڀر واھ لکيو آهي ۽ تحفة الاڪرام جي فارسي نسخي ۾ ان جو نالو بانبره (يعني ٻانڀڻياه / منصورہ) ٻڌايو ويو آهي.}&lt;/ref&gt;. جيڪي ٻئي اولاد لاءِ سڪايل ھئا. نيٺ پيريءَ ۾ کين ھڪ سهڻي نياڻي ڄائي جا سونھن ۾ چوڏھينءَ جي چنڊ کي بہ شه ڏيئي ويئي. پر سندس ستاري مان معلوم ٿيو تہ سندس انگ ڪنھن مسلمان سان اڙيل آھي. سو نائونءَ ۽ سندس ناري منڌر پاڻ کي اھڙيءَ بدناميءَ کان بچائڻ لاءِ، ان خوبصورت نياڻيءَ کي وڏي افسوس سان هڪ صندوق (پيتيءَ) ۾ بند ڪري درياءَ ۾ لوڙهي ڇڏيو. اِها صندوق درياھ جي لھرن ۾ لڙھندي، قضا سان اچي ڀنڀور جي ڀرسان ڪناري تي نڪتي. اُن وقت [[ڀنڀور]] شھر ۾ محمد نالي ھڪ ڌوٻي رھندو ھو، جنھن کي ”لالا“ جي نالي سان بہ سڏيندا ھئا. محمد ڌوٻي چڱيءَ پونجيءَ (پيسن) وارو ماڻهو ھو ۽ سندس ھٿ ھيٺ پنج سئو ڪاريگر ڪم ڪندا ھئا، پر ويچاري کي اولاد نصيب ۾ ڪونہ ھو. جڏھن ڪاريگرن جي نظر ان پيتيءَ تي پئي، تہ ان کي پاڻيءَ مان ڪڍي پنھنجي استاد وٽ کڻي آيا. جنهن صندوق کي کوليو تہ منجھس ھڪ سدا سھڻي ٻارڙي سُتل هئي، جنهن کي صندوق مان ڪڍي پنھجي گود لاتائين ۽ مٿس سسئي (ششي) نالو  رکيائين.&lt;ref&gt;{ـ سسئي اصل ۾ سنسڪرت لفظ ششي آهي جنهنجي سنڌي معنيٰ آهي چنڊ .}&lt;/ref&gt;

سندس زال سسئيءَ کي گھڻي لاڏ ڪوڏ سان نپائڻ لڳي، گاذر جون اکيون بہ سسئيءَ کي ڏسيو پيون ٺرنديون ھيون، ھن سندس سک ۽ آرام لاءِ ھڪ عاليشان محلات اڏائي ان جي چوڌاري ھڪ وڏو باغ رکايو هو، جنهن ۾ هُوءَ پنھنجي سيليھن سان گڏجي وقت گزاريندي هئي&lt;ref name =&quot;روح رهاڻ &quot; &gt; -  سهيڙيندڙ: لياقت بن محب علي شاھ بخاري درساڻو ڇنو، گڏاپ ٽائون، ملير، ڪراچي (ڊاڪٽر هوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ جي ڪتاب روح رهاڻ ۽ تحفة الاڪرام تان مدد ورتل) &lt;/ref&gt;. تاريخ سنڌ جو ليکڪ مولانا نور محمد نظاماڻي لکي ٿو ته:راجا دلوراءِ جي رياست ۾ ڀامبرا واهه نالي ڳوٺ هو، جنهن ۾ نانيو نالي برهمڻ پنهنجيءَ زال نالي منڌر سميت رهندو هو، جن کي اولاد جي تمام گهڻي سڪ هئي. هنن کي ڪنهن الله لوڪ دعا ڪئي، ته اوهان کي چنڊ جهڙي ڌيءَ ٿيندي، پر ان جي شاديءَ جو الڳ هڪڙي مسلمان ساڻ لکيل آهي. اها ڳالهه ٻڌي ٻئي زال مڙس ڏاڍي جهوريءَ ۾ پئجي ويا، پر ”لکيو منجهه نراڙ، قلم ڪياڙيءَ نه وهي.“
نانئي کي ڌيءَ ڄائي. اها سندن اکين ڏسندي ڪنهن مسلمان سان پرڻجي، سا ڳالهه ٻنهي زال مڙس کي اگري لڳي. تنهن ڪري دل جو سور دل ۾ رکي پنهنجي پياري سڪيلڌي ڌيءَ کي هڪڙيءَ پيتيءَ ۾ بند ڪري کڻي سنڌو درياءَ جي سرن وڌائون. اها پيتي لڙهندي لڙهندي اچي ڀنڀور بندر کان نڪتي. ڀنڀور شهر ۾ ناهيو&lt;ref&gt;درهم – ٽي آر ۽ اٺ پايون (44 پايون).  &lt;/ref&gt;  يا لعل نالي هڪڙو وڏو مالدار ڌوٻي رهندو هو، جنهن وٽ پنج سؤ ڪمي ۽ سيکڙاٽ  ڪم ڪندڙ هئا، مگر اولاد ڪونه هوس. ان جي هڪڙي ڪميءَ کي اها پيتي درياءَ ۾ لڙهندي نظر آئي، جنهن اها ڪڍي آڻي پنهنجي اُستي ناهيئي جي اڳيان رکي. ناهيو جان کڻي پيتي کولي، ته منجهس چنڊ کي شرمائيندڙ جيئري جاڳندي معصوم نياڻي پيئي آهي. هو ڏاڍو خوش ٿيو ۽ ڇوڪريءَ جو نالو ”سسئي“ (چنڊ) رکي پنهنجي ڌيءَ ڪري وڃي نپايائينس&lt;ref name =&quot; نظاماڻي&quot; &gt; ڪتاب جو  نالو ؛   تاريخ سنڌ (پنج ڀاڱا گڏ) مصنف؛ مولوي نور محمد نظاماڻي, عبدالغني عبدالله, محمد صديق ”مسافر“
ايڊيشن؛ پهريون 2006ع ڇپيندڙ؛ مهراڻ اڪيڊمي
ڪاپي رائيٽ مهراڻ اڪيڊمي-   &lt;/ref&gt;.

==پنھون جي ڀنڀور ۾ آمد==

ان زماني ۾ [[ڪيچ]] ۽ [[مڪران]] جا واپاري قافلا ڀنڀور جي شھر مان لنگھي، ٺٽي ۽ ٻين شهرن ڏانھن ايندا ويندا ھئا ۽ سسئيءَ جي سونھن جون ھاڪون ٻڌندا وتندا ھئا. نيٺ ڪن وڃي اھا خبر ڪيچ جي حاڪم آريءَ ڄام جي پٽ پنھونءَ کي سڻائي. ٻڌڻ شرط پنھونءَ جي دل ديواني ٿي پئي ۽ ھڪدم واپاريءَ جو ويس ڪري، ھڪ وڏو قافلو سنڀرائي، [[مشڪ]] ۽ [[عنبر]] جي انبار سان اچي ڀنڀور ۾ وارد ٿيو. کٿوريءَ ۽ خوشبوءِ سان سارو شھر واسجي ويو. سسئيءَ کي جڏھن اھڙي سرھي ساٿ جي اچڻ جي خبر پئي تڏھن عطر سودڻ (خريد ڪرڻ) جي ارادي سان سھيلين سميت پنھونءَ جي منزل تي وئي. سسئيءَ جي صورت ڏسي، پنھونءَ جو ھينئڙو ھيڪاري ھٿن مان ڇنائي ويو. ھوڏانھن وري سسئيءَ کي بہ پنھونءَ جي پيشاني پسڻ شرط پريت جو پيچ پئجي ويو&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.
==سسئي پنهون جي شادي==
نيٺ سسئيءَ پنھنجي اندر جو آواز ھڪ سکيءَ (سهيليءَ) سان اوري کيس منٿ ڪئي تہ ”ڪا تجويز ويڙاھي ابي کي ريھي ريبي، منھنجون پنھونءَ سان سڱ ڪراءِ.“ سھيليءَ وڃي ڌوٻيءَ سان ڳالھ ڪئي ۽ پنھونءَ جي شرافت ۽ دولتمنديءَ جي ساراھ ڪئي. پر ڌوٻيءَ انڪار ڪيو ۽ چيائين تہ ”ھڪڙو تہ پنھون پرديسي آھي ۽ ٻيو تہ اسان جي ذات جو بہ نہ آھي“. پر سکيءَ کيس پڪ ڏني تہ پنھون پڻ ذات جو گاذر آھي ۽ چيائينس تہ ”جيڪڏھن ويساھ نٿو اچيئي تہ کيس آزمائي ڏس“. کٽيءَ اھا ڳالھ قبول ڪئي. پوءِ پنھونءَ کي گھرائي آزمائش وٺڻ لاءِ ھن کي چيائين تہ ”ھڪ کيپ ڌوئي اچ“. پنھونءَ جا نازڪ ھٿ ڦرھي تي ڪپڙن سٽيندي لڦون ٿي پيا. نيٺ ڪپڙن کي ڌوئي اچي کٽيءَ جي گھر نڪتو. اهڙيءَ ريت ڌوٻي کي تسلي ٿي جنھن کيس سسئيءَ جو سڱ ڏيڻ قبوليو. آخر وڏي ڌُوم ڌام سان ٻنھي جي شادي ملھائي وئي. شاديءَ کان پوءِ پنھون بہ وطن وڃڻ جو خيال لاھي، ڌوٻڪو ڌنڌو اختيار ڪيو&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.جيئن سسئي وڏي ٿيندي ويئي. تيئن سندس سونهن چنڊ وانگر  روزبروز ويئي وڌيڪ تجلا ڪڍندي ۽ سندس حسن جي هاڪ ويئي ملڪن ۾ پکڙندي. انهن ڏينهن ۾ ڪيچ ۽ مڪران کان واپاري قافلا ڀنڀور ۾ ايندا ويندا هئا. ڪيچ جي والي آري ڄام جو نوجوان پٽ پنهون پنهنجي ڳوٺ جي سوداگرن کان سسئيءَ جي سونهن جي هاڪ ٻڌي، سوداگر جي ويس ۾ ڀنڀور کان اچي نڪتو.
قدرت جو نياءُ ائين ئي بڻجڻو هو. هيڏانهن سسئيءَ کي ڏسڻ شرط پنهون دل ڦرائي ويهي رهيو، ته هوڏانهن سڪ جي سينڱ سسئي جي اندر ۾ گهاءُ ڪري وڌو. آخر ٻنهي کي وصال جي واٽ هي نظر آئي جو پنهون ناهئي ڌوٻي وٽ نوڪر ٿي بيٺو ۽ ٻين نوڪرن سان گڏ ڪپڙا ڌوئڻ لڳو. ڇا لڳي ڪيچ جوڳ شهزادو، ته ڇا لڳي ڦرهو سٽڻ! پر، ”عشق آهي نانگ، خبر کاڌن کان پڇو.“
سهجان نالي هڪڙي سوناريءَ جي مرضي ٿي ته پنهونءَ جي دل سسئي کان هٽائي پڇاڻ ڏي مائل ڪري سا هڪڙي پاسي سسئيءَ جي برخلاف پنهونءَ جي دل تي ڪٽر وجهڻ لڳي، ته ٻئي پاسي سسئيءَ جي دل ڀڃڻ لاءِ دلبا ڪرڻ لڳي. پر سسئي پنهنجي اندر جي سچائيءَ ڪري انهيءَ آزمائش جي باهه مان سون وانگر  چمڪي نروار ٿي. آخر پنهون ۽ سسئيءَ جي شادي ٿي وئي&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==پنھون جي ڪيچ مڪران واپسي==
پنھونءَ جو ڀاءُ چنرو، جيڪو ڪيچ کان ساڻس گڏ آيو ھو، سو سندس انھيءَ روش تي گھڻو ئي ڪاوڙيو پر جڏھن ڏٺائين تہ ڪو چار ڪونھي تڏھن ساري ڳالھ وڃي آري ڄام جي اڳيان پيش ڪيائين. آري ڄام جو پنو ئي لھي ويو ۽ پنهنجي دادلي پٽ جي فراق ۾ بي حال ٿي پيو۽ ھڪ قاصد جي ھٿان پنھونءَ کي چوائي مڪائين تہ ”جيڪڏھن ھڪدم اچي حاضر نہ ٿيندين تہ منھنجو جيئڻ محال آھي“. جڏھن قاصد ڀنڀور ۾ پھچي پنهونءَ کي آري ڄام جو پيغام پهچايو، پر پنھون پوئتي ھلڻ کان پڙ ڪڍي بيٺو. نيٺ قاصد نا اميد ٿي موٽي وڃي آري ڄام کي سمورو احوال ٻڌايو. تنهن کان پوءِ آري ڄام پنهنجي پٽ کي ساريندي اھڙو تہ ڪمزور ۽ ضعيف ٿي ويو جو سندس ساھ ڇٽي وڃڻ جو امڪان ھو. پيءُ کي اھڙي جوکائتي حال ۾ ڏسي سندس ٽن پٽن چنري، ھوتيءَ ۽ نوتيءَ کيس آٿت ڏيئي چيو تہ ”بابا سائين! اوهان پريشان نہ اسان ڪو حيلو وسيلو ڪري پنھونءَ کي ساڻ وٺي اچي ٿا توھان وٽ رسايون.“
پوءِ ٽيئي خان اٺن تي سوار ٿي سگھوئي اچي ڀنڀور پھتا. سسئيءَ ۽ پنھونءَ کين گھڻو آڌر ڀاءُ ڏنو ۽ پاڻ وٽ مھمان ڪري سندن گھڻي خاطرداري ڪيائون. وچ جي خبر نہ رھين تہ ڪا ھنن جي من ۾ مدي آھي. ڪيترا ڏينھن سندن اچڻ جي خوشيءَ ۾ جلسا ۽ جشن ڪيائون. ھڪ رات جو ڳچ ويرم (گهڻي دير) تائين مجلس ۾ مشغول رھيا. سسئيءَ ويچاريءَ کي پنھونءَ جي اوسيئڙي ۾ پلنگ تي جاڳندي جاڳندي ننڊ کڻي وئي. ھوڏانھن وري ڀائرن پنھونءَ کي غافل ڏسي کيس شراب جا پٽ پياريندا رهيا، تان جو نشي ۾ اھڙو الوٽ ٿي ويو جو پنھنجي وجود جو ڪو سماءُ نہ رھيس. آڌيءَ رات کان پوءِ سندس ڀائر اٺ گنگائي کيس بي خبريءَ جي حالت ۾ کڻي ساڻيھ (پنهنجي مُلڪ) ڏانھن سٽيندا ويا &lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.پنهونءَ جو پيءُ پنهنجي پياري پٽ جون خبرون ٻڌي ڏاڍو ڏکارو ٿيو ۽ پنهنجن ٻين ٻن پٽن کي چيائين ته ”ڀنڀور ۾ وڃو ۽ ڪنهن به تجويز سان پنهونءَ کي وٺي اچو“ پنهونءَ جا ڀائر ڀنڀور ۾ آيا ۽ سسئيءَ جا مهمان ٿي اچي رهيا. هڪڙيءَ رات پنهونءَ کي ننڊ جي حالت ۾ اٺ تي ٻڌي کڻي اٿي هليا&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==سسئي جي ڪيچ مڪران روانگي==
پوئينءَ رات جو جان (جڏهن) سسئيءَ جي اک کلي تہ ڏٺائين پنھون پلنگ تي آهي ئي ڪونہ. سو حيرت ۾ پئجي ھيڏان ھوڏانھن نهاريائين تہ اوطاقون ۽ اوتارا سڀ سڃا ٿيا پيا آھن. معلوم ڪيائين تہ ڏير کيس ويساھي پنھونءَ کي زوريءَ ڀڄائي وٺي ويا آھن، پوءِ وٺي گھوڙا گھوڙا ڪيائين جنھن تي ھن جا مائٽ ۽ پاڙيسري اچي مِڙيا. پر ھن ڪنھن جي ڪين مَڃي ۽ ويس وڳا ڦٽا ڪري، ڪلھي ڦاٽل ڪنجرو وجھي، اڪيلي اٺن جا پير کڻندي، پنھونءَ جي پٺيان ڪاھيندي ويئي. چاليھن ڪوھن جي پنڌ بعد اچي پٻ جبل جي ويجھو پھتي تہ اڃ ۽ ٿڪ سبب ماندي ٿي ڪري پيئي ۽ ڇڙھيون ھڻڻ لڳي. قدرت خدا جي جو انھيءَ ھنڌان ھڪ صاف پاڻيءَ جو چشمو &lt;ref&gt;{اھو چشمو اڄ ڏينھن تائين قائم آھي. لس ٻيلي ۾ پٻوڻي ناڪي يا لڪ جي ڀر ۾ آھي ۽ ’سسئيءَ وارو چودو‘ ڪري چوندا اٿس.}&lt;/ref&gt; ڀڙڪو ڏيئي ڦٽي نڪتو. تحفة الڪرام وارو چوي ٿو تہ ”مون معتبر ماڻھن کان ٻڌو آھي تہ اھو چشمو اڃا تائين جاري آھي ۽ ڪڏھن بہ سڪي نٿو. ساڳيو تحفة الڪرام جو راوي هڪ ٻي روايت ڪندي لکي ٿو ت تحفة الڪرام سسئيءَ وٽ مينديءَ جي وڻ جي هڪ ٽاري هئي جيڪا دستور موجب پرڻي رات ھٿ ۾ ڪري ستي ھئي، اُها اِن سفر ۾ ساڻس ھمراھ ھئي جنهن کي هن انھيءَ چشمي جي ڀر تي زمين ۾ ٽنبيو هو، جنهن مان ھڪ سرسبز مينديءَ جو وڻ اڀري پيو هو. جيڪو اڃا تائين سندس نشانيءَ طور موجود آھي.

بهرحال سسئي اُتي ٿوري ساعت آرام ڪري، وري اڳتي وڃڻ لڳي ۽ پٻ جبل وارو مشھور لڪ ”پٻوڻي ناڪو“ لنگھي اچي ھاڙي جبل جي پاڙ وٽ ڦوڙنديءَ جي ڀر ۾ پھتي. پر اُڃ سبب اڳتي وڃي نہ سگھي. نھايت نااميد ٿي پوئتي ھٽي ۽ ڳچ پنڌ ڪرڻ کان پوءِ اچي ماباڙ نَئي (ندي) جي ويجھو رَسي. ھاڻ واھيري جي ويل اچي ٿي ھئي. پريان پھاڙ &lt;ref&gt;{اھو پھاڙ ماباڙ نيءِ جي پيٽ ۾ آھي. جڏھن لٺ يا لڪڻ سان ٺوڪبو اٿس، تڏھن منجھانئس اھڙو آواز نڪرندو آھي جھڙو ڪنھن ڪنجھي جي برتن وڄائڻ مان. چوندا آھن تہ اھو آواز سسئيءَ جي درد وارين دانھن جو پڙاڏو آھي. انھيءَ پھاڙ کي ’سسئيءَ وارو وٽو‘ سڏيندا آھن.}&lt;/ref&gt;  تي ھڪ ايل پنھوار جي جھوپڙي ڏسي وڌي وڃي کانئس پنهونءَ بابت پڇيائين &lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.چاليهن ڪوهن ڪرڻ ۽ جبل جاهڳڻ بعد پير ڇلجي پيس. اڃ اهڙو هلاڪ ڪيس، جو ماندي ٿي ڪري پيئي ۽ کڙيون زمين تي گهرڙڻ لڳي، جيئن ڪو ڪٺل جانور گهرڙيندو آهي. مالڪ جي مهر سان اتي پاڻيءَ جو چشمو پيدا ٿي پيو، جنهن مان پاڻي پي سسئي تازي تواني ٿي ۽ وري پنڌ ڪرڻ لڳي. ماڻهو ڳالهه ٿا ڪن، ته اهو چشمو اڃا تائين پاڻيءَ سان ڀريو پيو آهي ۽ سارو سال برسات نه پوي، ته به چشمو اهڙو ئي ڀرپور ٿو رهي. ڳالهه ٿا ڪن، ته ڀنڀور ۾ نئين ڪنوار هئڻ ڪري ان وقت جي رسم موجب سسئي مينديءَ جي ٽاري هٿ ۾ ڪريو ستي پيئي هئي. سا ٽاري به هٿ ۾ ئي ڪري پنهونءَ جي ڳولا ۾ نڪتي هئي. سسئي جبل ۾ پيدا ٿيل چشمي جي ڪپ تي اها ٽاري کوڙي ڇڏي هئي. سا وڻ ٿي پيئي ۽ اڄ تائين اهو مينديءَ جو وڻ بيٺل آهي&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==سسئي جو موت==
سسئيءَ جي سھڻيءَ صورت ڏسي ايل پنھوار جي دل ھرکي وئي ۽ ڏانھنس بڇڙي نظر ڪرڻ لڳو. سسئيءَ پاڻ کي جوکي ۾ ڏسي پنھونءَ جي سار ۾ زار و قطار روئڻ لڳي، سندس سوز وارين صدائن ڏونگر بہ ڏاري وڌو پر ھن ڪٺور تي ڪوبہ اثر نہ ٿيو. نيٺ خدا کان سواءِ ٻيو ڪوبہ چارو نہ ڏسي، ايل پنھوار کي پاڻ وٽان ٽارڻ جي بھاني سان آزي ڪري چيائينس تہ ”آءٌ ٿڪل ٽٽل ۽ اڃايل آھيان، ڀلائي ڪري پھريائين ڪو کير چڪو پيارينم.“ ايل پنھوار خوش ٿي ڌڻ ڏانھن ڊوڙيو تہ سسئيءَ ٻئي ھٿ کڻي رب تعاليٰ کي سوال ڪندي چيو تہ:اي ستار! مون بي وسيليءَ جو وسليو ٿيءُ. ھن اڃا دعا مس پوري ڪئي تہ پھاڙ ڦاٽي پيو ۽ هوءَ ان اندر گھڙي پيئي. تنهن کانپوءِ جبل ٻيهر ڳنڍجي هڪ ٿي ويو. پر سسئيءَ جي چُنيءَ (پوتيءَ) جو پاند ٻاھر رھجي ويو. ايل پنھوار جڏھن کير ڏھي پوئتي موٽيو تڏھن ھي رنگ ڏسي تپرس (تعجب) ۾ پيو ۽ الاھي قدرت جو اھڙو اھڃاڻ پسي توبہ تائب ٿيو. پوءِ انھيءَ ھنڌ ھڪ پٿرن جو ميڙ ڪري قبر جو لوڙھ ٺاھي ڇڏيائين &lt;ref&gt;{اھو چشمو اڄ ڏينھن تائين قائم آھي. لس ٻيلي ۾ پٻوڻي ناڪي يا لڪ جي ڀر ۾ آھي ۽ ’سسئيءَ وارو چودو‘ ڪري چوندا اٿس.}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;روح رهاڻ&quot; /&gt;.چشمي تان اٿي هلڻ بعد ٻيا به ڇهه ست ڪوه جبل جهاڳڻ کان پوءِ سسئيءَ کي وري به اچي اڃ هلاک ڪيو. ايتري ۾ هڪڙو ريڍار اچي مليس، جنهن هن کي کڻي وڃڻ جا خيال ڏيکاريا. سسئي ان کي چيو ته ”آئون ٿڪل ۽ اڃاتل آهيان، مون کي کارائي پياري ڍؤ ڪرائڻ کان سواءِ تون مون ۾ طمع رکين، سا ڪهڙي نه بي انصافي چئبو“. ريڍار اها ڳالهه ٻڌي پنهنجي ڌڻ ڏي ڀڳو ۽ کير ڏهي وٽو ڀري موٽي، ريڍار پٺ ڏني ۽ سسئي پنهنجي سائينءَ کان لڄ ۽ پناهه رکڻ جو سوال ڪيو. خدا تعالى جو هيڻن جو همراهه ۽ بي پناهن لاءِ سچي پناهه آهي، تنهن سسئيءَ جو سوال قبول ڪيو. زمين ڦاٽي پيئي ۽ سسئي اندر گهڙي ويئي. فقط سسئيءَ جي چنيءَ جو پلاند ٻاهر رهجي ويو. ريڍار موٽي اچي، ته ٻيو ڪجهه به نه آهي، فقط چنيءَ جو پلاند زمين کان ٻاهر نڪتل نظر پيو اچي. ريڍار ڏاڍو ڦڪو ٿيو، ۽ آسپاس جا پٿر ميڙي اتي قبر جي نشاني ٺاهي ڇڏيائين&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

==پنھون جو موت==
ٻئي پاسي رستي تي جڏھن پنھون نشي جي خمار مان سجاڳ ٿيو تڏھن پاڻ کي اٺ تي جڪڙيل ڏسي ڏاڍا جڪ کاڌائين. ڀائرن کي ڀڄي وڃڻ لاءِ گھڻو ئي واجھايائين پر ھنن سان پڄي نہ سگھيو. نيٺ ڀائرن آڻي سندس ٻانھن آري ڄام جي حوالي ڪئي. پر پنھون سسئيءَ جي وڇوڙي ۾ اھڙو تہ ڳرندو ۽ سڙندو ويو جو پڻس کي سندس مرڻ جو خوف ٿي پيو. لاچار کيس رخصت ڏنائين تہ ڀنڀور موٽي سسئيءَ کي بہ ساڻ وٺي اچي. پوءِ ھو سٽيندو ڀنڀور ڏانھن راھي ٿيو. جڏھن سسئيءَ جي قبر وٽان لانگھائو ٿيو تہ سندس روح کي ھڪ ازغيبي اڌمو آيو. اھڙي رڻ پٽ ۾ تازي لوڙھ مان چنيءَ پاند ٻاھر نڪتل ڏسي دل ۾ سنسو پيدا ٿيس تہ نڄاڻا ھيءَ سسئيءَ جي قبر آھي. اتفاقا اُھو ايل پنھوار بہ اتي اچي سھيڙيو جنھن سڄي ماجرا کيس بيان ڪري سڻائي. پنهون اِهو ٻڌندي شرط، اٺ تان لھي پيو ۽ قبر جي ڀر ۾ زار و قطار روئي خدا جي در وينتي (عرض) ڪرڻ لڳو تہ ”اي وڇوڙين کي ملائيندڙ سچا ڌڻي! مونکي پنھنجي محبوب سان ملائي.“ سندس عرض اگھاڻو. وري بہ جبل ڦاٽي پيو ۽ پنھون به وڃي پھميشه لاءِ پھنجي پرينءَ وٽ پهتو. &lt;ref&gt;{سهيڙيندڙ: لياقت بن محب علي شاھ بخاري درساڻو ڇنو، گڏاپ ٽائون، ملير، ڪراچي (ڊاڪٽر هوتڇند مولچند گربخشاڻيءَ جي ڪتاب روح رهاڻ ۽ تحفة الاڪرام تان مدد ورتل)}&lt;/ref&gt;پنهونءَ کي جو ڀائر فريب سان ڪيچ کڻي ويا هئا، تنهن کي اتي نه ستي سک نه ويٺي آرام هو، رات ڏينهن سسئيءَ جي ساروڻيءَ ۾ ان لاءِ واويلا ۽ ماتم ۾ هو. آريءَ ڄام کي پٽ جي اهڙي حال ڏسڻ سان اُن جي مرڻ جو انديشو نظر آيو، تنهن ڪري پٽن کي چيائين ته ”هن کي ڀنڀور وٺي وڃو ۽ ڪنهن به طرح سسئيءَ کي به ساڻس گڏي وٺي اچو.“
پنهونءَ کي سندس ڀائر اُٺ تي چاڙهيو وٺيو پئي آيا، ته واٽ تي جبلن ۾ نئين تربت ڏسي پنهونءَ جي اندر ۾ قدرتي تانگهه پيدا ٿي پيئي ۽ بيهي قبر کي جاچي ڏسڻ لڳو. ايتري ۾ ساڳيو ريڍار اتي اچي سهڙيو. جنهن سارو قصو ذري پرزي بيان ڪري ٻڌايس. تنهن تي پنهون اُٺ تان لهي پيو ۽ ڀائرن کي چيائين، ته ”توهين ٿورو ترسو ته آئون قبر جي زيارت ڪري اچان.“ پنهونءَ قبر تي پاڻ کي اچي اڇليو، ۽ سچيءَ سڪ سان پنهنجي مطلب سان وصال حاصل ڪرڻ بابت حق جي درگاهه ۾ ٻاڏائڻ لڳو. نااميدن کي اميدن بخشڻ واري ڪريم ڪارساز جي قدرت سان ساڳي زمين ڦاٽي پيئي ۽ هي ٻئي طالب مطلوب ائين وڃي مليا، جيئن بادامي جا ٻه گورا هڪ کل ۾&lt;ref name=&quot;نظاماڻي&quot; /&gt;.

== سسئي ۽ شاھ لطيف جي شاعري ==

سسئي شاهه لطيف جي سورمي، سسئي پنهون قصي جي مرڪزي ڪردار، جنهن کي شاهه لطيف تڪليفن ۾ جدوجهد جي تمثيلي معنيٰ ۾ استعمال ڪيو آهي. سسيءَ جو اصل شهر ڀنڀور هو. پنهون جي تلاش ۾ ڪيچ مڪران جو رخ ڪيو ۽ رستي ۾ دم ڏنائين. شاهه سائين سسئيءَ تي سڄا سارا پنج سر چيا آهن: ”سسئي آبري“، ”معذوري“، ”ديسي“، ”ڪوهياري“ ۽ ”حسيني“. سڀني سرن ۾ سسئيءَ جي ڏاکڙن ۽ ولايت جو احوال آهي. سر سسئي لاءِ پروفيسر ڪلياڻ آڏواڻي لکيو آهي ته ”شاهه صاحب هن سر ۾ سچي سڪ جو وستار ڪيو آهي. نينهن جي تک، مهراڻ جي تک کان وڌيڪ جبري آهي. سچو طالب هميشه عشق جي عميق ۾ ٻڏل آهي. انهيءَ ڪري هن لاءِ ظاهري مهراڻ سڪي پٽي ٿيو پوي.“&lt;ref&gt;ڪتاب: ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛ پبلشر: [[سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:بلوچستان، پاڪستان]]
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]</text>
      <sha1>7q23uyhfr582vcldppepem34b9yl7y8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>داستان نوري ڄام تماچي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16604</id>
    <revision>
      <id>318760</id>
      <parentid>249749</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:10:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1162" sha1="ecx0v2nhmgk7752k21r42oo9e206bxf" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}

[[فائل:Grave of Noori.JPG|280px|thumb| نوري ۽ ڄام تماچي جي ڪينجھر ڍنڍ ۾ واقع قبر]]
سنڌ جي [[لوڪ ادب]] جي داستانن ۾ '''نوري ڄام تماچي جو داستان''' پڻ هڪ آهي. جنهن ۾ نياز نوڙت جو پهلو آهي، علائقي جو حڪمران ڄام تماچي هڪ مهاڻي نوري تي موهجي پيو هو. هن مٿس مهربان ٿي نوري ۽ سندس خاندان تي نوازشون ڪرڻ شروع ڪيون هيون. نوري اهو ڄاڻيندي به ته حڪمران سندس عشق ۾ گرفتار هئڻ ڪري مجبور آهي ،پوءِ به هوءَ قلوپطره جهڙي چالاڪ بڻجي عاشق کي قابو ڪري مٿس حاوي ٿيڻ بدران نياز نوڙت جو اظهار ڪندي رهي.&lt;ref&gt;http://awamiawaz.com/سنڌ-جو-لوڪ-ادب،-روايتون-۽-سنڌي-ماڻهن-جا/&lt;/ref&gt;
== حوالا ==
{{حوالا}}

[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]</text>
      <sha1>ecx0v2nhmgk7752k21r42oo9e206bxf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318778</id>
      <parentid>318760</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:47:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318778</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1161" sha1="npybaygqk5j4woaozl8us639lnoz7ez" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}

[[فائل:Grave of Noori.JPG|280px|thumb| نوري ۽ ڄام تماچي جي ڪينجھر ڍنڍ ۾ واقع قبر]]
سنڌ جي [[لوڪ ادب]] جي داستانن ۾ '''نوري ڄام تماچي جو داستان''' پڻ هڪ آهي. جنهن ۾ نياز نوڙت جو پهلو آهي، علائقي جو حڪمران ڄام تماچي هڪ مهاڻي نوري تي موهجي پيو هو. هن مٿس مهربان ٿي نوري ۽ سندس خاندان تي نوازشون ڪرڻ شروع ڪيون هيون. نوري اهو ڄاڻيندي به ته حڪمران سندس عشق ۾ گرفتار هئڻ ڪري مجبور آهي ،پوءِ به هوءَ قلوپطره جهڙي چالاڪ بڻجي عاشق کي قابو ڪري مٿس حاوي ٿيڻ بدران نياز نوڙت جو اظهار ڪندي رهي.&lt;ref&gt;http://awamiawaz.com/سنڌ-جو-لوڪ-ادب،-روايتون-۽-سنڌي-ماڻهن-جا/&lt;/ref&gt;
== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]</text>
      <sha1>npybaygqk5j4woaozl8us639lnoz7ez</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>16956</id>
    <revision>
      <id>318761</id>
      <parentid>196052</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:10:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>JogiAsad صفحي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو: ھ جو فرق</comment>
      <origin>196052</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" sha1="8yttk3vepmznn8x15r85650ng7dgt6c" xml:space="preserve">[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌ جي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي ٻولي]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]</text>
      <sha1>8yttk3vepmznn8x15r85650ng7dgt6c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آمڻ سير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17650</id>
    <revision>
      <id>318802</id>
      <parentid>253498</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:29:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318802</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="804" sha1="djwekvgi5r4vyvvwxliivv26um6jmsl" xml:space="preserve">{{Dead end|date=نومبر 2019}}
{{Orphan|date=نومبر 2019}}
'''آمڻ سير''' ھڪ قسم جو پسارڪو وکر اھي جيڪو جبل جي پيدائش آھي. ھي ٻن قسمن جو ٿيندو آھي:
# ھيڊي رنگ تي ڦٽڪيءَ وانگر ڳنڍ
# ٿوري ھيڊاڻ ۽ اڇاڻ تي اٽي وانگر چلڪيدار
 
طبي لحاظ سان ڏندن جي سور ۽ ڦٽن ڦرڙين صاف ڪرڻ ۽ ڌوئڻ جي ڪم ايندو آھي. نوشادر ۽ پاري وغيره سان ملائي صنعتي ڪم ۾ به ڪتب آڻيندا آھن.&lt;ref&gt;[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A2%D9%85%DA%BB%20%D8%B3%D9%8A%D8%B1 آمڻ سير : (Sindhianaسنڌيانا)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

{{ڪچو}}

[[زمرو:طب]]</text>
      <sha1>djwekvgi5r4vyvvwxliivv26um6jmsl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318803</id>
      <parentid>318802</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:30:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318803</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="808" sha1="ciuywsbpvrfyfa30vunbksb9cbm44m3" xml:space="preserve">{{Dead end|date=نومبر 2019}}
{{Orphan|date=نومبر 2019}}
'''آمڻ سير''' ھڪ قسم جو پسارڪو وکر اھي جيڪو جبل جي پيدائش آھي. ھي ٻن قسمن جو ٿيندو آھي:
# ھيڊي رنگ تي ڦٽڪيءَ وانگر ڳنڍ
# ٿوري ھيڊاڻ ۽ اڇاڻ تي اٽي وانگر چلڪيدار
 
طبي لحاظ سان ڏندن جي سور ۽ ڦٽن ڦرڙين صاف ڪرڻ ۽ ڌوئڻ جي ڪم ايندو آھي. نوشادر ۽ پاري وغيره سان ملائي صنعتي ڪم ۾ به ڪتب آڻيندا آھن.&lt;ref&gt;[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A2%D9%85%DA%BB%20%D8%B3%D9%8A%D8%B1 آمڻ سير : (Sindhianaسنڌيانا)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
{{ڪچو}}
[[زمرو:دوائون]]</text>
      <sha1>ciuywsbpvrfyfa30vunbksb9cbm44m3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بائبل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23671</id>
    <revision>
      <id>318878</id>
      <parentid>280256</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:27:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318878</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8495" sha1="jhct51c1j1wf43jjcsok55jhtf6opzg" xml:space="preserve">[[فائل:Gutenberg Bible, Lenox Copy, New York Public Library, 2009. Pic 01.jpg|upright=1.55|thumb|The [[Gutenberg Bible]], the first printed Bible]]

ھيءُ ڪتاب [[مسيحيت|عيسائين]] جو مذهبي ڪتاب آهي. ۽ -بائبل- ”عهدنامه قديم“ ۽ ”عهدنامه جديد“ جي مجموعي کي چئجي ٿو. عهدنامه قديم وري ڪل 39 ڪتابن يا صحيفن تي مشتمل آهي. انهن سڀني ۾ اوائلي اهي پنج صحيفا (Pentateuch) آهن، جيڪي حضرت موسيٰ ڏانهن منسوب آهن ۽ -جن- کي عام طور تي ”تورات“ يا ”-توريت-“ به ڪوٺيو وڃي ٿو. اهڙيءَ طرح باقي ڪتاب ۾ هڪ ’زبور‘ (Psalms) آهي، جيڪو حضرت دائود ڏانهن منسوب آهي. ٻيا ڪتاب -بني اسرائيل- جي ٻين پيغمبرن بابت آهن. اهو سمورو مواد نو سؤ سالن جي عرصي تي پکڙيل آهي ۽ -ان- جي شروعات اٽڪل ڏهين صديءَ ق. م کان ٿئي ٿي ۽ هڪ صدي ق. م ۾ ختم ٿئي ٿي. جيستائين عهدنامه عتيق جي تحريري صورت ۾ مرتب ٿيڻ جو سوال آهي ته شروع ۾ -ان- جا ڪيترائي ڌار ڌار متن هئا. -ٽين- صديءَ ق. م تائين پڻ گهٽ ۾ گهٽ -ٽن- قسمن جا عبراني متن موجود هئا. پهرين صديءَ ق. م ۾ البت اهو احساس پيدا ٿي چڪو هو ته هڪڙو اهڙو متن هجي، جنهن تي سڀئي متفق هجن. بهرحال حضرت عيسيٰ عه کان گهٽ ۾ گهٽ هڪ صدي پوءِ وڃي انهيءَ متن جو تعين ڪيو ويو، جيڪو -بائبل- ۾ شامل ٿيڻو هو. هينئر عهدنامه قديم جو عبراني زبان ۾ پراڻو نسخو نائين صدي عيسويءَ جو آهي. اهڙيءَ طرح جيستائين -بائبل- جي ٻئي حصي يعني عهدنامه جديد جو تعلق آهي ته -ان- ۾ پروٽيسٽنٽ فرقي موجب ڪل 27 ڪتاب ۽ رومن ڪئٿولڪ فرقي موجب 34 صحيفا شامل آهن. انهن ۾ سڀ کان پهريائين اهي چار -انجيل- (Gospels) آهن، جيڪي متي (Mathew)، مرقس (Mark)، لوقا (Luke) ۽ يوحنا (John) ڏانهن منسوب آهن. باقي رهيل ڪتابن ۾ سينٽ -پال- جا 14 خط يا مڪتوبات، رسولن جا اعمال ۽ مڪاشفا شامل آهن، ليڪن انهن سڀني ۾ سينٽ -پال- جا اهي خط قديم ناهن، جيڪي هن 50ع ڌاري لکيا هئا. -ان- کان پوءِ متيءَ (Mathew) جو -انجيل- سڀ کان قديم چيو وڃي ٿو، جيڪو 70 عيسوي ڌاري مرتب ٿيو هو. هو -پال- جي قريبي ساٿين مان هو. -ان- کان سواءِ ”رسولن جا اعمال“ (Acts of Apostles) پڻ سندس -تصنيف- چئي وڃي ٿي. چوٿون -انجيل- يوحنا ڏانهن منسوب آهي. هن جو -ڀاءُ- جيمس، مسيح جي خاص عقيدتمندن ۾ شامل هو. -ان- کان سواءِ هو هڪ وضعي صحيفي (Apocrypha) ۽ -ٽن- خطن (Epistles) جو پڻ مصنف چيو وڃي ٿو. جيتوڻيڪ چارئي -انجيل- پهرين صدي عيسويءَ جي ختم ٿيڻ کان اڳ -تصنيف- ٿي چڪا هئا، ليڪن چوٿين صدي عيسويءَ کان اڳ انهن جي حيثيت معلوم ٿي نه سگهي هئي. هتي هيءَ ڳالهه قابل ذڪر آهي ته اهو چوٿين صدي عيسويءَ جو واقعو آهي، جڏهن مٿي ذڪر ڪيل صرف چئن انجيلن کي قانوني ۽ تشريحي (Canonical) قرار ڏنو ويو ۽ -ان- کان سواءِ مٿي ڄاڻايل ٻئي مواد کي عهدنامه جديد ۾ شامل ڪيو ويو ۽ باقي مواد کي غيرمستند يا وضعي (Apocrypha) قرار ڏنو ويو. هڪ اندازي موجب اٽڪل هڪ سؤ نسخن کي ائين قرار ڏنو ويو. انهن منجهان برناباس ۽ ٿامس جا -انجيل- قابل ذڪر چيا وڃن ٿا. 
هن وقت عيسائي دنيا ۾ -بائبل- جا جيڪي ٻه قديم -ترين- نسخا موجود آهن، اهي چوٿين صدي عيسويءَ جا آهن. هڪڙي کي Codex Vaticanus چيو وڃي ٿو، جيڪو پوپ وٽ ويٽيڪن شهر ۾ رکيل آهي، ٻيو نسخو جنهن کي Codex Sinaiticus ڪوٺيو وڃي ٿو، سينا -جبل- جي قديم آثارن مان مليو هو ۽ هينئر برٽش ميوزيم ۾ رکيل آهي. -ان- پوئين نسخي ۾ به وضعي صحيفا (Apocrypha) موجود آهن. -ان- کان سواءِ اهي ٻئي نسخا -انجيل- جي مروج ڪتابن سان پڻ اختلاف رکن ٿا. مثلاً: مرقس جي -انجيل- ۾ شامل آخري باب پڻ مٿين ٻنهي نسخن ۾ موجود ڪونهي. هينئر عيسائي دنيا ۾ عام طور تي استعمال ٿيندڙ -بائبل- -بادشاهه- جيمس جو معتبر نسخو (King James Authorized Version) آهي، جيڪو پهريون ڀيرو سال 1611ع ۾ شايع ٿيو. پروٽيسٽنٽ فرقي سان تعلق رکندر عيسائي -ان- کي مڃين ٿا ۽ هينئر اهو دنيا جي 1500 کان به وڌيڪ ٻولين ۾ موجود آهي. -ان- نسخي جو مدار هڪ اهڙي قديم نسخي تي چيو وڃي ٿو، جيڪو حضرت عيسيٰ عه کان گهٽ ۾ گهٽ چار صديون پوءِ جو آهي. -بائبل- جو ٻيو مقبول عام نسخو ”نظرثاني ٿيل معياري متن“ (Revised Standard Version) آهي، جنهن جو مخفف RSV لکيو وڃي ٿو. اهو نسخو پنجاهه عيسائي فرقن جي 32 عالمن تيار ڪيو آهي. هن جو مدار هڪ اهڙي قديم نسخي تي رکيو ويو آهي، جيڪو حضرت عيسيٰ کان ٻه يا ٽي صديون پوءِ جو چيو وڃي ٿو. ”نظرثاني ٿيل“ ’عهدنامه جديد‘ پهريون دفعو سال 1952ع ۾ شايع ٿيو، پر سال 1961ع ۾ جڏهن -ان- تي ٻيهر نظرثاني ڪئي وئي ته منجهس وري ڪجهه ڦيرڦار ڪئي وئي. مطلب ته اهڙيءَ طرح داخلي ۽ خارجي شهادتن جي آڌار تي هيءَ راءِ قائم ڪئي وئي آهي ته عهدنامه قديم (Old Testament) جو ڪجهه مواد، جيتوڻيڪ الهامي نوعيت جو آهي، پر -ان- جي -تصنيف- ۽ ترتيب خالص انساني ذهن جي ڪوشش آهي، مثلاً عهدنامه قديم جا شروعاتي پنج ڪتاب، -جن- کي اسفار خمسه (Pentateuch) يا ”تورات“ ڪوٺيو وڃي ٿو ۽ جيڪي حضرت موسيٰ ڏانهن منسوب آهن، -تن- ۾ حضرت موسيٰ عه جي وفات جو ذڪر پڻ ٿيل آهي، باقي عهدنامه جديد جا چار -انجيل- جدا جدا شخصن ڏانهن منسوب آهن. جيتوڻيڪ اهي حضرت عيسيٰ عه جي سوانح ۽ تعليمات تي روشني وجهن ٿا، ته به انهن ۾ ڪي فرق به موجود آهن. وڏي ڳالهه ته حضرت عيسيٰ عه جي شجره نسب تي متي ۽ لوقا متفق ناهن. اهڙيءَ طرح متي ۽ يوحانا جا -انجيل-، حضرت عيسيٰ جي مرڻ کان پوءِ وري جيئرو ٿي -آسمان- تي وڃڻ بابت خاموش آهن. جديد -تحقيق- موجب انجيلن جا چارئي مرتب، واقعات جا اکين ڏٺا شاهد ناهن ۽ نه ڪو وري هنن اهي -انجيل- پاڻ -تصنيف- ڪيا آهن. مزي جي ڳالهه ته اهي -انجيل- يوناني زبان ۾ آهن، جڏهن حضرت عيسيٰ عه ۽ سندس حوارين جي زبان آرامي (Aramaic) هئي. 
مٿي ذڪر ڪيل صورتحال جي مدنظر -بائبل- جي متن کي ويهين صديءَ جو فرينچ مصنف مارس بوڪائيل (Maurice Bucaille) قرآن شريف سان نه، بلڪ احاديث جي مجموعن سان ڀيٽي ٿو.&lt;ref&gt;[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=بائبل بائبل : (Sindhianaسنڌيانا)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

==حوالا==
[https://www.jw.org/sd/ بائيبل] 
{{حوالا}}
[[زمرو:عيسائيت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]</text>
      <sha1>jhct51c1j1wf43jjcsok55jhtf6opzg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مرڪزي تنتي سرشتو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30602</id>
    <revision>
      <id>318809</id>
      <parentid>306205</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318809</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5737" sha1="f38kc2wjhn1vpmoehfvybx8j2y85ecj" xml:space="preserve">{{short description|Brain and spinal cord}}
{{Infobox anatomy
| Name        = Central nervous system
| Latin       = systema nervosum centrale&lt;br /&gt;pars centralis systematis nervosi&lt;ref&gt;{{cite book | title=Farlex Partner Medical Dictionary, Farlex 2012}}&lt;/ref&gt;
| Image       = 1201 Overview of Nervous System.jpg
| Caption     = Schematic diagram showing the central nervous system of a human in yellow, [[Peripheral nervous system|peripheral]] in orange
| Width       = 300
| Lymph       = 224
| Acronym     = CNS
}}
'''مرڪزي اعصابي نظام''' (Central nervous system) رکندڙ جانورن ۾ اعصابي جيو گهرڙا ۽ اعصابي تاندورا هوندا آهن. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

The '''central nervous system''' ('''CNS''') is the part of the [[nervous system]] consisting primarily of the [[brain]] and [[spinal cord]]. The CNS is so named because the brain integrates the received information and coordinates and influences the activity of all parts of the bodies of [[bilateria|bilaterally symmetric and triploblastic animals]]—that is, all multicellular animals except [[sponge]]s and [[Coelenterata|diploblasts]]. It is a structure composed of [[nervous tissue]] positioned along the [[Anatomical terms of location#Cranial and caudal|rostral (nose end) to caudal (tail end)]] axis of the body and may have an enlarged section at the rostral end which is a brain. Only [[arthropods]], [[cephalopods]] and [[vertebrates]] have a true brain, though precursor structures exist in [[onychophora]]ns, [[gastropods]] and [[lancelets]].

The rest of this article exclusively discusses the vertebrate central nervous system, which is radically distinct from all other animals.
مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانور اوسر جي اڃا به اتاهين ڏاڪي تي ٿين ٿا. [[تنتي سرشتو]] ({{lang-en| '''nervous system'''}}) رکندڙ جانورن ۾ تنتي جيو-گهرڙا ۽ تنتي تاندورا ٿين ٿا. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانورن ۾ حقيقتن جي اولڙي ڪڍڻ جو گڻ هزارين ڀيرا وڌيڪ اُچو آهي. نه رڳو حقيقتن جو احساس موجود ٿئي ٿو پر انهن جي حسي تصوير به ٺهي ٿي. احساس ۽ حسي تصوير ذهني سرگرميءَ جا ابتدائي اهڃاڻ آهن ۽ تصوراتي ڄاڻ ڏين ٿا. تصوراتي ڄاڻ اها آهي ته ڪنهن اڳ محسوس ڪيل ۽ هاڻي اڻ موجود، اکين ۽ ٻين حِسن تي سنئون سڌو هاڻي جو هاڻي اثر نه وجهندڙ،  شيءِ جو تصور يا ياد ورجائڻ يا يادگيري، ياد. اولڙي جو هيءُ قسم مشروط ناهي، پر غير مشروط آهي. اڳ جانور رڳو پنهنجي ڪنهن بنيادي گهرج سان لاڳاپيل عملن، اثرن جو رد عمل ڏيکاريندا هئا پر هاڻي اهي ڪجهه نه ڪجهه ياد رکي سگهيا پئي، پر اها ياد به پنهنجن بنيادي گهرجن سان لاڳاپيل آهي.

ڌار ڌار قسم جي جانورن کي ڌار ڌار قسم جون سوچون يا سکيا ڏئي ٺاهيون ويون آهن. واٺو ڪتو دشمن کي وٺ ڪري ٿو، پر سنگتيءَ يا ٻڪريءَ، رڍ وغيره کي ڪجهه به نه ٿو چئي. تازِي ڪتي ۾ شڪار جي بوءِ پڪڙڻ جو گڻ وڌيل آهي، پيرِي ڪتو ٻي ڏينهن به پيرو کڻي سگهي ٿو، ڪي ڪتا بال سان راند کيڏي سگهن ٿا ۽ سرڪس ۾ ڪرتب ڏيکارن ٿا، شينهن ڇَلي منجهان ٽپي وڃي ٿو، وغيره.&lt;ref&gt;{{Citation |title=شعور (ڊاڪٽر محبت ٻرڙو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=208 |accessdate=2016-07-31 |archive-date=2016-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160715211748/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=208 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انساني جسم]]
[[زمرو:تنتي سرشتي جو علم]]</text>
      <sha1>f38kc2wjhn1vpmoehfvybx8j2y85ecj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318836</id>
      <parentid>318809</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:34:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:نيورولاجي]] جو اضافو</comment>
      <origin>318836</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5769" sha1="hyu2m83v86esvwsrej5td34o4u2277z" xml:space="preserve">{{short description|Brain and spinal cord}}
{{Infobox anatomy
| Name        = Central nervous system
| Latin       = systema nervosum centrale&lt;br /&gt;pars centralis systematis nervosi&lt;ref&gt;{{cite book | title=Farlex Partner Medical Dictionary, Farlex 2012}}&lt;/ref&gt;
| Image       = 1201 Overview of Nervous System.jpg
| Caption     = Schematic diagram showing the central nervous system of a human in yellow, [[Peripheral nervous system|peripheral]] in orange
| Width       = 300
| Lymph       = 224
| Acronym     = CNS
}}
'''مرڪزي اعصابي نظام''' (Central nervous system) رکندڙ جانورن ۾ اعصابي جيو گهرڙا ۽ اعصابي تاندورا هوندا آهن. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

The '''central nervous system''' ('''CNS''') is the part of the [[nervous system]] consisting primarily of the [[brain]] and [[spinal cord]]. The CNS is so named because the brain integrates the received information and coordinates and influences the activity of all parts of the bodies of [[bilateria|bilaterally symmetric and triploblastic animals]]—that is, all multicellular animals except [[sponge]]s and [[Coelenterata|diploblasts]]. It is a structure composed of [[nervous tissue]] positioned along the [[Anatomical terms of location#Cranial and caudal|rostral (nose end) to caudal (tail end)]] axis of the body and may have an enlarged section at the rostral end which is a brain. Only [[arthropods]], [[cephalopods]] and [[vertebrates]] have a true brain, though precursor structures exist in [[onychophora]]ns, [[gastropods]] and [[lancelets]].

The rest of this article exclusively discusses the vertebrate central nervous system, which is radically distinct from all other animals.
مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانور اوسر جي اڃا به اتاهين ڏاڪي تي ٿين ٿا. [[تنتي سرشتو]] ({{lang-en| '''nervous system'''}}) رکندڙ جانورن ۾ تنتي جيو-گهرڙا ۽ تنتي تاندورا ٿين ٿا. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانورن ۾ حقيقتن جي اولڙي ڪڍڻ جو گڻ هزارين ڀيرا وڌيڪ اُچو آهي. نه رڳو حقيقتن جو احساس موجود ٿئي ٿو پر انهن جي حسي تصوير به ٺهي ٿي. احساس ۽ حسي تصوير ذهني سرگرميءَ جا ابتدائي اهڃاڻ آهن ۽ تصوراتي ڄاڻ ڏين ٿا. تصوراتي ڄاڻ اها آهي ته ڪنهن اڳ محسوس ڪيل ۽ هاڻي اڻ موجود، اکين ۽ ٻين حِسن تي سنئون سڌو هاڻي جو هاڻي اثر نه وجهندڙ،  شيءِ جو تصور يا ياد ورجائڻ يا يادگيري، ياد. اولڙي جو هيءُ قسم مشروط ناهي، پر غير مشروط آهي. اڳ جانور رڳو پنهنجي ڪنهن بنيادي گهرج سان لاڳاپيل عملن، اثرن جو رد عمل ڏيکاريندا هئا پر هاڻي اهي ڪجهه نه ڪجهه ياد رکي سگهيا پئي، پر اها ياد به پنهنجن بنيادي گهرجن سان لاڳاپيل آهي.

ڌار ڌار قسم جي جانورن کي ڌار ڌار قسم جون سوچون يا سکيا ڏئي ٺاهيون ويون آهن. واٺو ڪتو دشمن کي وٺ ڪري ٿو، پر سنگتيءَ يا ٻڪريءَ، رڍ وغيره کي ڪجهه به نه ٿو چئي. تازِي ڪتي ۾ شڪار جي بوءِ پڪڙڻ جو گڻ وڌيل آهي، پيرِي ڪتو ٻي ڏينهن به پيرو کڻي سگهي ٿو، ڪي ڪتا بال سان راند کيڏي سگهن ٿا ۽ سرڪس ۾ ڪرتب ڏيکارن ٿا، شينهن ڇَلي منجهان ٽپي وڃي ٿو، وغيره.&lt;ref&gt;{{Citation |title=شعور (ڊاڪٽر محبت ٻرڙو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=208 |accessdate=2016-07-31 |archive-date=2016-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160715211748/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=208 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انساني جسم]]
[[زمرو:تنتي سرشتي جو علم]]
[[زمرو:نيورولاجي]]</text>
      <sha1>hyu2m83v86esvwsrej5td34o4u2277z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کير اُٻارڻ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31045</id>
    <revision>
      <id>318816</id>
      <parentid>272668</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318816</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1663" sha1="r85szufnmk4ifdl46uv3ixae0pe6qi7" xml:space="preserve">{{حوالا سڌارو}}
'''جيوڙي صفائي- کير اُٻارڻ''' ({{lang-en|pasteurization}} پاسچرائزيشن)  اهو عمل جنهن ۾ [[کاڌو|کاڌي]] کي هلڪي گرمائش تي تيار ڪيو ويندو آهي، ته جيئن ان منجهان پيٿوگينس pathogens ختم ڪري سگهجن ۽ ڪٻٽ جو جياپو وَڌائي سگهجي. '''کير اُٻارڻ يا پاسچرائزيشن''' جي ڪري [[کير]] ۾ موجود 99 سيڪڙو کان وڌيڪ جيوڙا مري وڃن ٿا ۽ کير ۾ اهڙو ڪجهه به نٿو بچي، جيڪو کير کي ڦٽائي يا خراب ڪري سگهي. کير اُٻارڻ جي طريقي ۾ سڀ کان پهريان کير کي جيوڙن کان محفوظ ڪرڻ جي طريقي يعني پاسچرائزيشن مان گذاري ٿڌو ڪيو وڃي ٿو، ان کان پوءِ کير کي هڪ دفعو وري تيز [[باھ|باهه]] تي گرم ڪري وري ان کي اوتري تيزي سان ئي ٿڌو ڪيو وڃي ٿو، ان کان پوءِ کير کي هوا بند ڊٻي يا ڪنهن ٿانو ۾ بند ڪري رکيو وڃي وڃي ٿو. کير اُٻارڻ (پاسچرائزيشن) ذريعي کير کي 63 ڏينهن تائين محفوظ رکي سگهجي ٿو. نه رڳو اهو بلڪي 9 هفتن تائين ان جي رنگ، ذائقي، خوشبو ۽ تازگيءَ ۾ به ڪو فرق نٿو اچي. &lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/54082/ 63 ڏينهن تائين کير خراب ٿيڻ کان بجائڻ جو طريقو&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:طبي احتياطون]]</text>
      <sha1>r85szufnmk4ifdl46uv3ixae0pe6qi7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318818</id>
      <parentid>318816</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:43:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318818</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1643" sha1="3r1n9ffkbxf0hum2h7nvpvm7ia1eolh" xml:space="preserve">{{حوالا سڌارو}}
'''جيوڙي صفائي- کير اُٻارڻ''' ({{lang-en|pasteurization}} پاسچرائزيشن)  اهو عمل جنهن ۾ [[کاڌو|کاڌي]] کي هلڪي گرمائش تي تيار ڪيو ويندو آهي، ته جيئن ان منجهان پيٿوگينس pathogens ختم ڪري سگهجن ۽ ڪٻٽ جو جياپو وَڌائي سگهجي. '''کير اُٻارڻ يا پاسچرائزيشن''' جي ڪري [[کير]] ۾ موجود 99 سيڪڙو کان وڌيڪ جيوڙا مري وڃن ٿا ۽ کير ۾ اهڙو ڪجهه به نٿو بچي، جيڪو کير کي ڦٽائي يا خراب ڪري سگهي. کير اُٻارڻ جي طريقي ۾ سڀ کان پهريان کير کي جيوڙن کان محفوظ ڪرڻ جي طريقي يعني پاسچرائزيشن مان گذاري ٿڌو ڪيو وڃي ٿو، ان کان پوءِ کير کي هڪ دفعو وري تيز [[باھ|باهه]] تي گرم ڪري وري ان کي اوتري تيزي سان ئي ٿڌو ڪيو وڃي ٿو، ان کان پوءِ کير کي هوا بند ڊٻي يا ڪنهن ٿانو ۾ بند ڪري رکيو وڃي وڃي ٿو. کير اُٻارڻ (پاسچرائزيشن) ذريعي کير کي 63 ڏينهن تائين محفوظ رکي سگهجي ٿو. نه رڳو اهو بلڪي 9 هفتن تائين ان جي رنگ، ذائقي، خوشبو ۽ تازگيءَ ۾ به ڪو فرق نٿو اچي. &lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/54082/ 63 ڏينهن تائين کير خراب ٿيڻ کان بجائڻ جو طريقو&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبي احتياطون]]</text>
      <sha1>3r1n9ffkbxf0hum2h7nvpvm7ia1eolh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نينوٽيڪ ٽيٽو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31047</id>
    <revision>
      <id>318793</id>
      <parentid>272823</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:03:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="788" sha1="b4c7pp5l22pep9yvmbeaxwg7c9dqdny" xml:space="preserve">نينو ٽيڪنالوجي جي سائنسدانن علاج ۾ مدد ڪندڙ هڪ اهڙو اليڪٽرانڪ اسٽيڪر ٺاهيو آهي، جنهن کيڪنهن به متاثر عضوي تي چنبڙائي بلڊ پريشر وغيرا تي نظر رکي سگهجي ٿي، ان اسٽيڪر کي '''نينوٽيڪ ٽيٽو''' به چيو ويندو آهي، اهو اسٽيڪر ڪاربن سان ٺهيل آهي، ان اسٽيڪر کي جسم جي ڪهڙي به هنڌ تي هڻي اوهان سور کان راحت حاصل ڪري سگهو ٿا. &lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/56863/ علاج ۾ مدد ڪندڙ اليڪٽرڪ اسٽيڪر&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:طبي آلات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]</text>
      <sha1>b4c7pp5l22pep9yvmbeaxwg7c9dqdny</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گليمفيٽڪ سسٽم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31054</id>
    <revision>
      <id>318807</id>
      <parentid>305495</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:35:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318807</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7677" sha1="hxhwa7k5g3q2xgmxp2k42x6vxdeebq6" xml:space="preserve">{{short description|System for waste clearance in the CNS of vertebrates}}
{{Infobox anatomy
| Name  = گليمفيٽڪ سسٽم&lt;br&gt;Glymphatic system
| Latin       =
| Image       = Video schematic of glymphatic flow.ogv
| Caption     = Mammalian glymphatic system
| Width       = 300
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''گليمفيٽڪ سرشتو'''، (Glymphatic System) گليمفيٽڪ صفائي جو رستو يا پيراواسڪيولر سرشتو، هڪ عضوي سرشتو آهي جيڪو ڪرنگھيدار جانورن ۾ ميٽابولڪ بيڪار مادن (فضلي) کي مرڪزي تنتي سرشتي (CNS) کان خارج ڪرڻ جو ڪم ڪري ٿو. هن نموني جي مطابق، سيريبروسپائنل فلوئڊ (CSF)، هڪ الٽرا فلٽريڊ پلازما فلوئيڊ جيڪو دماغي وينٽريڪلز ۾ ڪوروئڊ پليڪسس (choroid plexuses) جي ذريعي لڪايو ويندو آهي ۽ دماغي شريانن (arteries) جي چوڌاري پاراواسڪيولر اسپيس ۾ وهندو آهي، انٽرسٽيشل فلوئڊ (ISF) سان رابطي ۾ اچي ٿو ۽ ان سان ملجي ويندو آهي ۽ دماغ جي سورن (Brain Parenchyma) ۾ پتلو ٿي ويندو آهي ۽ سيريبرل وينس پاراويسڪولر خلا جي ذريعي بيهر سب آرڪانوئد خلا ۾ هلي ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;Bacyinski2&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bacyinski A, Xu M, Wang W, Hu J|date=2017|title=The Paravascular Pathway for Brain Waste Clearance: Current Understanding, Significance and Controversy|journal=Frontiers in Neuroanatomy|volume=11|pages=101|doi=10.3389/fnana.2017.00101|pmc=5681909|pmid=29163074|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

مرڪزي تنتي سرشتي لاءِ اهو رستو  پيرا-آرٽيريل انفلڪس ميڪنزم تي مشتمل آهي، جيڪو بنيادي طور تي شرياني نبض (arterial pulsation) ذريعي هلائي وڃي ٿو،&lt;ref name=&quot;Kiviniemi20162&quot;&gt;{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Kiviniemi V, Wang X, Korhonen V, Keinänen T, Tuovinen T, Autio J, LeVan P, Keilholz S, Zang YF, Hennig J, Nedergaard M|date=June 2016|title=Ultra-fast magnetic resonance encephalography of physiological brain activity - Glymphatic pulsation mechanisms?|journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism|volume=36|issue=6|pages=1033–45|doi=10.1177/0271678X15622047|pmc=4908626|pmid=26690495}}&lt;/ref&gt; جيڪو گهٽ دٻاءُ واري مرڪزي تنتي سرشتي کي گهاٽائي واري دماغي پارينچيما ۾ هلڪو هلڪو دٻائجي (مساج) ڪري ٿو ۽ مرڪزي تنتي سرشتي جي وهڪري کي ننڊ دوران، ايڪسٽرا سيليولر خلا جي سڪرائو ۽ ڦهلائو جي ڪري پيدا ٿيل پيرنچيما جي مزاحمت ۾ تبديلين جي ذريعي ضابطي ۾ ڪيو وڃي ٿو. حل ٿيل پروٽينن، ميٽابولائٽس ۽ اضافي ٻاھرين مايع جي صفائي انٽرسٽيشل فلوئڊ جي ڪنويڪٽو بلڪ وهڪري ذريعي، آسٽرو سائتڪ ايڪوا پورن 4 (astrocytic aquaporin 4) مختصر طور (AQP4) واٽر چينلز جي مدد سان ڪئي ويندي آھي.&lt;ref name=&quot;pmid360930632&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bohr T, Hjorth PG, Holst SC, Hrabětová S, Kiviniemi V, Lilius T, Lundgaard I, Mardal KA, Martens EA, Mori Y, Nägerl UV, Nicholson C, Tannenbaum A, Thomas JH, Tithof J, Benveniste H, Iliff JJ, Kelley DH, Nedergaard M|date=September 2022|title=The glymphatic system: Current understanding and modeling|url=|journal=iScience|volume=25|issue=9|pages=104987|bibcode=2022iSci...25j4987B|doi=10.1016/j.isci.2022.104987|pmc=9460186|pmid=36093063}}&lt;/ref&gt; 

نالو &quot;گليمفيٽڪ سسٽم&quot; ڊينمارڪ جي نيورو سائنسدان ميڪن نيدرگارڊ طرفان، ان جي گليل جيو گهرڙن تي انحصار ۽ ان جي افعال جي پيريفرل لمفيٽڪ سسٽم سان هڪجهڙائي جي ڪارڻ، ٺهرايو ويو هو.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|title=Goodnight. Sleep Clean.|last=Konnikova|first=Maria|date=11 January 2014|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells|name-list-style=vanc}}&lt;/ref&gt;

==تجويز ڪيل ساخت== 
==افعال==
==ڪلينڪل اهميت==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ انساني [[دماغ]] ۾ هڪ اهڙو اثرائتو نظام موجود هوندو آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ ڪم ڏيئي ٿو. سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ دماغ ۾ رڳن ۽ نالين جو هڪ اهڙو نيٽ ورڪ موجود آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪري ٿو. ان نظام کي '''گليمفيٽڪ سسٽم''' چيو وڃي ٿو. جڏهن اسان سوچيندا آهيون تہ هيءَ نظام پنھنجو ڪم شروع ڪري ڇڏيندو آهي ۽ جيڪا شيءَ اسان کي غير ضروري لڳندي آهي ان کي دماغ مان ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪندو آهي، پر دماغ مان غير ضروري شيون ٻاهر نڪرڻ واري ڳالھ اڃان تائين پراسرار مامرو پڻ آهي.&lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/59091/ دماغ ۾ موجود فالتو مواد ٻاهر ڪڍڻ جو اثرائتو نظام موجود آهي: جاچ&lt;!-- Bot generated title --&gt;] روزاني عوامي آواز اخبار&lt;/ref&gt;
 
The '''glymphatic system''', '''glymphatic clearance pathway''' or '''paravascular system''' is an [[organ system]] for [[metabolic waste]] removal in the [[central nervous system]] (CNS) of [[vertebrate]]s. According to this model, [[cerebrospinal fluid]] (CSF), an [[ultrafiltrate]]d [[blood plasma|plasma fluid]] secreted by [[choroid plexus]]es in the [[cerebral ventricle]]s, flows into the paravascular space around [[cerebral arteries]], contacts and mixes with [[interstitial fluid]] (ISF) and [[solute]]s within the [[brain parenchyma]], and exits via the [[cerebral vein|cerebral venous]] paravascular spaces back into the [[subarachnoid space]]. The pathway consists of a para-arterial influx mechanism for CSF driven primarily by [[arterial pulsation]], which &quot;massages&quot; the low-pressure CSF into the denser brain parenchyma, and the CSF flow is regulated during [[sleep]] by changes in parenchyma [[pressure drop|resistance]] due to expansion and contraction of the [[extracellular space]]. Clearance of soluble [[protein]]s, [[metabolite]]s and excess [[extracellular fluid]] is accomplished through convective [[bulk flow]] of ISF, facilitated by astrocytic [[aquaporin 4]] (AQP4) water channels.

The name &quot;glymphatic system&quot; was coined by the [[Denmark|Danish]] [[neuroscientist]] [[Maiken Nedergaard]] in recognition of its dependence upon [[glial cells]] and the similarity of its functions to those of the peripheral [[lymphatic system]].&lt;ref&gt;{{cite news |last=Konnikova |first=Maria | name-list-style = vanc |title=Goodnight. Sleep Clean.|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|date=11 January 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:فزيالوجي]]
[[زمرو:انساني جسم]]</text>
      <sha1>hxhwa7k5g3q2xgmxp2k42x6vxdeebq6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318811</id>
      <parentid>318807</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318811</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7679" sha1="g0es3cwsqjewca176lbiwmpfab0ys9u" xml:space="preserve">{{short description|System for waste clearance in the CNS of vertebrates}}
{{Infobox anatomy
| Name  = گليمفيٽڪ سسٽم&lt;br&gt;Glymphatic system
| Latin       =
| Image       = Video schematic of glymphatic flow.ogv
| Caption     = Mammalian glymphatic system
| Width       = 300
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''گليمفيٽڪ سرشتو'''، (Glymphatic System) گليمفيٽڪ صفائي جو رستو يا پيراواسڪيولر سرشتو، هڪ عضوي سرشتو آهي جيڪو ڪرنگھيدار جانورن ۾ ميٽابولڪ بيڪار مادن (فضلي) کي مرڪزي تنتي سرشتي (CNS) کان خارج ڪرڻ جو ڪم ڪري ٿو. هن نموني جي مطابق، سيريبروسپائنل فلوئڊ (CSF)، هڪ الٽرا فلٽريڊ پلازما فلوئيڊ جيڪو دماغي وينٽريڪلز ۾ ڪوروئڊ پليڪسس (choroid plexuses) جي ذريعي لڪايو ويندو آهي ۽ دماغي شريانن (arteries) جي چوڌاري پاراواسڪيولر اسپيس ۾ وهندو آهي، انٽرسٽيشل فلوئڊ (ISF) سان رابطي ۾ اچي ٿو ۽ ان سان ملجي ويندو آهي ۽ دماغ جي سورن (Brain Parenchyma) ۾ پتلو ٿي ويندو آهي ۽ سيريبرل وينس پاراويسڪولر خلا جي ذريعي بيهر سب آرڪانوئد خلا ۾ هلي ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;Bacyinski2&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bacyinski A, Xu M, Wang W, Hu J|date=2017|title=The Paravascular Pathway for Brain Waste Clearance: Current Understanding, Significance and Controversy|journal=Frontiers in Neuroanatomy|volume=11|pages=101|doi=10.3389/fnana.2017.00101|pmc=5681909|pmid=29163074|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

مرڪزي تنتي سرشتي لاءِ اهو رستو  پيرا-آرٽيريل انفلڪس ميڪنزم تي مشتمل آهي، جيڪو بنيادي طور تي شرياني نبض (arterial pulsation) ذريعي هلائي وڃي ٿو،&lt;ref name=&quot;Kiviniemi20162&quot;&gt;{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Kiviniemi V, Wang X, Korhonen V, Keinänen T, Tuovinen T, Autio J, LeVan P, Keilholz S, Zang YF, Hennig J, Nedergaard M|date=June 2016|title=Ultra-fast magnetic resonance encephalography of physiological brain activity - Glymphatic pulsation mechanisms?|journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism|volume=36|issue=6|pages=1033–45|doi=10.1177/0271678X15622047|pmc=4908626|pmid=26690495}}&lt;/ref&gt; جيڪو گهٽ دٻاءُ واري مرڪزي تنتي سرشتي کي گهاٽائي واري دماغي پارينچيما ۾ هلڪو هلڪو دٻائجي (مساج) ڪري ٿو ۽ مرڪزي تنتي سرشتي جي وهڪري کي ننڊ دوران، ايڪسٽرا سيليولر خلا جي سڪرائو ۽ ڦهلائو جي ڪري پيدا ٿيل پيرنچيما جي مزاحمت ۾ تبديلين جي ذريعي ضابطي ۾ ڪيو وڃي ٿو. حل ٿيل پروٽينن، ميٽابولائٽس ۽ اضافي ٻاھرين مايع جي صفائي انٽرسٽيشل فلوئڊ جي ڪنويڪٽو بلڪ وهڪري ذريعي، آسٽرو سائتڪ ايڪوا پورن 4 (astrocytic aquaporin 4) مختصر طور (AQP4) واٽر چينلز جي مدد سان ڪئي ويندي آھي.&lt;ref name=&quot;pmid360930632&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bohr T, Hjorth PG, Holst SC, Hrabětová S, Kiviniemi V, Lilius T, Lundgaard I, Mardal KA, Martens EA, Mori Y, Nägerl UV, Nicholson C, Tannenbaum A, Thomas JH, Tithof J, Benveniste H, Iliff JJ, Kelley DH, Nedergaard M|date=September 2022|title=The glymphatic system: Current understanding and modeling|url=|journal=iScience|volume=25|issue=9|pages=104987|bibcode=2022iSci...25j4987B|doi=10.1016/j.isci.2022.104987|pmc=9460186|pmid=36093063}}&lt;/ref&gt; 

نالو &quot;گليمفيٽڪ سسٽم&quot; ڊينمارڪ جي نيورو سائنسدان ميڪن نيدرگارڊ طرفان، ان جي گليل جيو گهرڙن تي انحصار ۽ ان جي افعال جي پيريفرل لمفيٽڪ سسٽم سان هڪجهڙائي جي ڪارڻ، ٺهرايو ويو هو.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|title=Goodnight. Sleep Clean.|last=Konnikova|first=Maria|date=11 January 2014|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells|name-list-style=vanc}}&lt;/ref&gt;

==تجويز ڪيل ساخت== 
==افعال==
==ڪلينڪل اهميت==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ انساني [[دماغ]] ۾ هڪ اهڙو اثرائتو نظام موجود هوندو آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ ڪم ڏيئي ٿو. سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ دماغ ۾ رڳن ۽ نالين جو هڪ اهڙو نيٽ ورڪ موجود آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪري ٿو. ان نظام کي '''گليمفيٽڪ سسٽم''' چيو وڃي ٿو. جڏهن اسان سوچيندا آهيون تہ هيءَ نظام پنھنجو ڪم شروع ڪري ڇڏيندو آهي ۽ جيڪا شيءَ اسان کي غير ضروري لڳندي آهي ان کي دماغ مان ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪندو آهي، پر دماغ مان غير ضروري شيون ٻاهر نڪرڻ واري ڳالھ اڃان تائين پراسرار مامرو پڻ آهي.&lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/59091/ دماغ ۾ موجود فالتو مواد ٻاهر ڪڍڻ جو اثرائتو نظام موجود آهي: جاچ&lt;!-- Bot generated title --&gt;] روزاني عوامي آواز اخبار&lt;/ref&gt;
 
The '''glymphatic system''', '''glymphatic clearance pathway''' or '''paravascular system''' is an [[organ system]] for [[metabolic waste]] removal in the [[central nervous system]] (CNS) of [[vertebrate]]s. According to this model, [[cerebrospinal fluid]] (CSF), an [[ultrafiltrate]]d [[blood plasma|plasma fluid]] secreted by [[choroid plexus]]es in the [[cerebral ventricle]]s, flows into the paravascular space around [[cerebral arteries]], contacts and mixes with [[interstitial fluid]] (ISF) and [[solute]]s within the [[brain parenchyma]], and exits via the [[cerebral vein|cerebral venous]] paravascular spaces back into the [[subarachnoid space]]. The pathway consists of a para-arterial influx mechanism for CSF driven primarily by [[arterial pulsation]], which &quot;massages&quot; the low-pressure CSF into the denser brain parenchyma, and the CSF flow is regulated during [[sleep]] by changes in parenchyma [[pressure drop|resistance]] due to expansion and contraction of the [[extracellular space]]. Clearance of soluble [[protein]]s, [[metabolite]]s and excess [[extracellular fluid]] is accomplished through convective [[bulk flow]] of ISF, facilitated by astrocytic [[aquaporin 4]] (AQP4) water channels.

The name &quot;glymphatic system&quot; was coined by the [[Denmark|Danish]] [[neuroscientist]] [[Maiken Nedergaard]] in recognition of its dependence upon [[glial cells]] and the similarity of its functions to those of the peripheral [[lymphatic system]].&lt;ref&gt;{{cite news |last=Konnikova |first=Maria | name-list-style = vanc |title=Goodnight. Sleep Clean.|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|date=11 January 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:نيورولوجي]]
[[زمرو:انساني جسم]]</text>
      <sha1>g0es3cwsqjewca176lbiwmpfab0ys9u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318812</id>
      <parentid>318811</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318812</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7679" sha1="kd9l5exjqf6r06a0fkk6k38tvkp6m7r" xml:space="preserve">{{short description|System for waste clearance in the CNS of vertebrates}}
{{Infobox anatomy
| Name  = گليمفيٽڪ سسٽم&lt;br&gt;Glymphatic system
| Latin       =
| Image       = Video schematic of glymphatic flow.ogv
| Caption     = Mammalian glymphatic system
| Width       = 300
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''گليمفيٽڪ سرشتو'''، (Glymphatic System) گليمفيٽڪ صفائي جو رستو يا پيراواسڪيولر سرشتو، هڪ عضوي سرشتو آهي جيڪو ڪرنگھيدار جانورن ۾ ميٽابولڪ بيڪار مادن (فضلي) کي مرڪزي تنتي سرشتي (CNS) کان خارج ڪرڻ جو ڪم ڪري ٿو. هن نموني جي مطابق، سيريبروسپائنل فلوئڊ (CSF)، هڪ الٽرا فلٽريڊ پلازما فلوئيڊ جيڪو دماغي وينٽريڪلز ۾ ڪوروئڊ پليڪسس (choroid plexuses) جي ذريعي لڪايو ويندو آهي ۽ دماغي شريانن (arteries) جي چوڌاري پاراواسڪيولر اسپيس ۾ وهندو آهي، انٽرسٽيشل فلوئڊ (ISF) سان رابطي ۾ اچي ٿو ۽ ان سان ملجي ويندو آهي ۽ دماغ جي سورن (Brain Parenchyma) ۾ پتلو ٿي ويندو آهي ۽ سيريبرل وينس پاراويسڪولر خلا جي ذريعي بيهر سب آرڪانوئد خلا ۾ هلي ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;Bacyinski2&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bacyinski A, Xu M, Wang W, Hu J|date=2017|title=The Paravascular Pathway for Brain Waste Clearance: Current Understanding, Significance and Controversy|journal=Frontiers in Neuroanatomy|volume=11|pages=101|doi=10.3389/fnana.2017.00101|pmc=5681909|pmid=29163074|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

مرڪزي تنتي سرشتي لاءِ اهو رستو  پيرا-آرٽيريل انفلڪس ميڪنزم تي مشتمل آهي، جيڪو بنيادي طور تي شرياني نبض (arterial pulsation) ذريعي هلائي وڃي ٿو،&lt;ref name=&quot;Kiviniemi20162&quot;&gt;{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Kiviniemi V, Wang X, Korhonen V, Keinänen T, Tuovinen T, Autio J, LeVan P, Keilholz S, Zang YF, Hennig J, Nedergaard M|date=June 2016|title=Ultra-fast magnetic resonance encephalography of physiological brain activity - Glymphatic pulsation mechanisms?|journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism|volume=36|issue=6|pages=1033–45|doi=10.1177/0271678X15622047|pmc=4908626|pmid=26690495}}&lt;/ref&gt; جيڪو گهٽ دٻاءُ واري مرڪزي تنتي سرشتي کي گهاٽائي واري دماغي پارينچيما ۾ هلڪو هلڪو دٻائجي (مساج) ڪري ٿو ۽ مرڪزي تنتي سرشتي جي وهڪري کي ننڊ دوران، ايڪسٽرا سيليولر خلا جي سڪرائو ۽ ڦهلائو جي ڪري پيدا ٿيل پيرنچيما جي مزاحمت ۾ تبديلين جي ذريعي ضابطي ۾ ڪيو وڃي ٿو. حل ٿيل پروٽينن، ميٽابولائٽس ۽ اضافي ٻاھرين مايع جي صفائي انٽرسٽيشل فلوئڊ جي ڪنويڪٽو بلڪ وهڪري ذريعي، آسٽرو سائتڪ ايڪوا پورن 4 (astrocytic aquaporin 4) مختصر طور (AQP4) واٽر چينلز جي مدد سان ڪئي ويندي آھي.&lt;ref name=&quot;pmid360930632&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bohr T, Hjorth PG, Holst SC, Hrabětová S, Kiviniemi V, Lilius T, Lundgaard I, Mardal KA, Martens EA, Mori Y, Nägerl UV, Nicholson C, Tannenbaum A, Thomas JH, Tithof J, Benveniste H, Iliff JJ, Kelley DH, Nedergaard M|date=September 2022|title=The glymphatic system: Current understanding and modeling|url=|journal=iScience|volume=25|issue=9|pages=104987|bibcode=2022iSci...25j4987B|doi=10.1016/j.isci.2022.104987|pmc=9460186|pmid=36093063}}&lt;/ref&gt; 

نالو &quot;گليمفيٽڪ سسٽم&quot; ڊينمارڪ جي نيورو سائنسدان ميڪن نيدرگارڊ طرفان، ان جي گليل جيو گهرڙن تي انحصار ۽ ان جي افعال جي پيريفرل لمفيٽڪ سسٽم سان هڪجهڙائي جي ڪارڻ، ٺهرايو ويو هو.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|title=Goodnight. Sleep Clean.|last=Konnikova|first=Maria|date=11 January 2014|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells|name-list-style=vanc}}&lt;/ref&gt;

==تجويز ڪيل ساخت== 
==افعال==
==ڪلينڪل اهميت==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ انساني [[دماغ]] ۾ هڪ اهڙو اثرائتو نظام موجود هوندو آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ ڪم ڏيئي ٿو. سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ دماغ ۾ رڳن ۽ نالين جو هڪ اهڙو نيٽ ورڪ موجود آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪري ٿو. ان نظام کي '''گليمفيٽڪ سسٽم''' چيو وڃي ٿو. جڏهن اسان سوچيندا آهيون تہ هيءَ نظام پنھنجو ڪم شروع ڪري ڇڏيندو آهي ۽ جيڪا شيءَ اسان کي غير ضروري لڳندي آهي ان کي دماغ مان ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪندو آهي، پر دماغ مان غير ضروري شيون ٻاهر نڪرڻ واري ڳالھ اڃان تائين پراسرار مامرو پڻ آهي.&lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/59091/ دماغ ۾ موجود فالتو مواد ٻاهر ڪڍڻ جو اثرائتو نظام موجود آهي: جاچ&lt;!-- Bot generated title --&gt;] روزاني عوامي آواز اخبار&lt;/ref&gt;
 
The '''glymphatic system''', '''glymphatic clearance pathway''' or '''paravascular system''' is an [[organ system]] for [[metabolic waste]] removal in the [[central nervous system]] (CNS) of [[vertebrate]]s. According to this model, [[cerebrospinal fluid]] (CSF), an [[ultrafiltrate]]d [[blood plasma|plasma fluid]] secreted by [[choroid plexus]]es in the [[cerebral ventricle]]s, flows into the paravascular space around [[cerebral arteries]], contacts and mixes with [[interstitial fluid]] (ISF) and [[solute]]s within the [[brain parenchyma]], and exits via the [[cerebral vein|cerebral venous]] paravascular spaces back into the [[subarachnoid space]]. The pathway consists of a para-arterial influx mechanism for CSF driven primarily by [[arterial pulsation]], which &quot;massages&quot; the low-pressure CSF into the denser brain parenchyma, and the CSF flow is regulated during [[sleep]] by changes in parenchyma [[pressure drop|resistance]] due to expansion and contraction of the [[extracellular space]]. Clearance of soluble [[protein]]s, [[metabolite]]s and excess [[extracellular fluid]] is accomplished through convective [[bulk flow]] of ISF, facilitated by astrocytic [[aquaporin 4]] (AQP4) water channels.

The name &quot;glymphatic system&quot; was coined by the [[Denmark|Danish]] [[neuroscientist]] [[Maiken Nedergaard]] in recognition of its dependence upon [[glial cells]] and the similarity of its functions to those of the peripheral [[lymphatic system]].&lt;ref&gt;{{cite news |last=Konnikova |first=Maria | name-list-style = vanc |title=Goodnight. Sleep Clean.|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|date=11 January 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:نيورالوجي]]
[[زمرو:انساني جسم]]</text>
      <sha1>kd9l5exjqf6r06a0fkk6k38tvkp6m7r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318813</id>
      <parentid>318812</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318813</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7679" sha1="c3p72qb6damdwflxjhn8imzlvojgqqg" xml:space="preserve">{{short description|System for waste clearance in the CNS of vertebrates}}
{{Infobox anatomy
| Name  = گليمفيٽڪ سسٽم&lt;br&gt;Glymphatic system
| Latin       =
| Image       = Video schematic of glymphatic flow.ogv
| Caption     = Mammalian glymphatic system
| Width       = 300
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''گليمفيٽڪ سرشتو'''، (Glymphatic System) گليمفيٽڪ صفائي جو رستو يا پيراواسڪيولر سرشتو، هڪ عضوي سرشتو آهي جيڪو ڪرنگھيدار جانورن ۾ ميٽابولڪ بيڪار مادن (فضلي) کي مرڪزي تنتي سرشتي (CNS) کان خارج ڪرڻ جو ڪم ڪري ٿو. هن نموني جي مطابق، سيريبروسپائنل فلوئڊ (CSF)، هڪ الٽرا فلٽريڊ پلازما فلوئيڊ جيڪو دماغي وينٽريڪلز ۾ ڪوروئڊ پليڪسس (choroid plexuses) جي ذريعي لڪايو ويندو آهي ۽ دماغي شريانن (arteries) جي چوڌاري پاراواسڪيولر اسپيس ۾ وهندو آهي، انٽرسٽيشل فلوئڊ (ISF) سان رابطي ۾ اچي ٿو ۽ ان سان ملجي ويندو آهي ۽ دماغ جي سورن (Brain Parenchyma) ۾ پتلو ٿي ويندو آهي ۽ سيريبرل وينس پاراويسڪولر خلا جي ذريعي بيهر سب آرڪانوئد خلا ۾ هلي ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;Bacyinski2&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bacyinski A, Xu M, Wang W, Hu J|date=2017|title=The Paravascular Pathway for Brain Waste Clearance: Current Understanding, Significance and Controversy|journal=Frontiers in Neuroanatomy|volume=11|pages=101|doi=10.3389/fnana.2017.00101|pmc=5681909|pmid=29163074|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

مرڪزي تنتي سرشتي لاءِ اهو رستو  پيرا-آرٽيريل انفلڪس ميڪنزم تي مشتمل آهي، جيڪو بنيادي طور تي شرياني نبض (arterial pulsation) ذريعي هلائي وڃي ٿو،&lt;ref name=&quot;Kiviniemi20162&quot;&gt;{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Kiviniemi V, Wang X, Korhonen V, Keinänen T, Tuovinen T, Autio J, LeVan P, Keilholz S, Zang YF, Hennig J, Nedergaard M|date=June 2016|title=Ultra-fast magnetic resonance encephalography of physiological brain activity - Glymphatic pulsation mechanisms?|journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism|volume=36|issue=6|pages=1033–45|doi=10.1177/0271678X15622047|pmc=4908626|pmid=26690495}}&lt;/ref&gt; جيڪو گهٽ دٻاءُ واري مرڪزي تنتي سرشتي کي گهاٽائي واري دماغي پارينچيما ۾ هلڪو هلڪو دٻائجي (مساج) ڪري ٿو ۽ مرڪزي تنتي سرشتي جي وهڪري کي ننڊ دوران، ايڪسٽرا سيليولر خلا جي سڪرائو ۽ ڦهلائو جي ڪري پيدا ٿيل پيرنچيما جي مزاحمت ۾ تبديلين جي ذريعي ضابطي ۾ ڪيو وڃي ٿو. حل ٿيل پروٽينن، ميٽابولائٽس ۽ اضافي ٻاھرين مايع جي صفائي انٽرسٽيشل فلوئڊ جي ڪنويڪٽو بلڪ وهڪري ذريعي، آسٽرو سائتڪ ايڪوا پورن 4 (astrocytic aquaporin 4) مختصر طور (AQP4) واٽر چينلز جي مدد سان ڪئي ويندي آھي.&lt;ref name=&quot;pmid360930632&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Bohr T, Hjorth PG, Holst SC, Hrabětová S, Kiviniemi V, Lilius T, Lundgaard I, Mardal KA, Martens EA, Mori Y, Nägerl UV, Nicholson C, Tannenbaum A, Thomas JH, Tithof J, Benveniste H, Iliff JJ, Kelley DH, Nedergaard M|date=September 2022|title=The glymphatic system: Current understanding and modeling|url=|journal=iScience|volume=25|issue=9|pages=104987|bibcode=2022iSci...25j4987B|doi=10.1016/j.isci.2022.104987|pmc=9460186|pmid=36093063}}&lt;/ref&gt; 

نالو &quot;گليمفيٽڪ سسٽم&quot; ڊينمارڪ جي نيورو سائنسدان ميڪن نيدرگارڊ طرفان، ان جي گليل جيو گهرڙن تي انحصار ۽ ان جي افعال جي پيريفرل لمفيٽڪ سسٽم سان هڪجهڙائي جي ڪارڻ، ٺهرايو ويو هو.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|title=Goodnight. Sleep Clean.|last=Konnikova|first=Maria|date=11 January 2014|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells|name-list-style=vanc}}&lt;/ref&gt;

==تجويز ڪيل ساخت== 
==افعال==
==ڪلينڪل اهميت==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ انساني [[دماغ]] ۾ هڪ اهڙو اثرائتو نظام موجود هوندو آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ ڪم ڏيئي ٿو. سائنسدانن جو چوڻ آهي تہ دماغ ۾ رڳن ۽ نالين جو هڪ اهڙو نيٽ ورڪ موجود آهي، جيڪو دماغ ۾ موجود غير ضروري مواد ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪري ٿو. ان نظام کي '''گليمفيٽڪ سسٽم''' چيو وڃي ٿو. جڏهن اسان سوچيندا آهيون تہ هيءَ نظام پنھنجو ڪم شروع ڪري ڇڏيندو آهي ۽ جيڪا شيءَ اسان کي غير ضروري لڳندي آهي ان کي دماغ مان ٻاهر ڪڍڻ ۾ مدد ڪندو آهي، پر دماغ مان غير ضروري شيون ٻاهر نڪرڻ واري ڳالھ اڃان تائين پراسرار مامرو پڻ آهي.&lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/59091/ دماغ ۾ موجود فالتو مواد ٻاهر ڪڍڻ جو اثرائتو نظام موجود آهي: جاچ&lt;!-- Bot generated title --&gt;] روزاني عوامي آواز اخبار&lt;/ref&gt;
 
The '''glymphatic system''', '''glymphatic clearance pathway''' or '''paravascular system''' is an [[organ system]] for [[metabolic waste]] removal in the [[central nervous system]] (CNS) of [[vertebrate]]s. According to this model, [[cerebrospinal fluid]] (CSF), an [[ultrafiltrate]]d [[blood plasma|plasma fluid]] secreted by [[choroid plexus]]es in the [[cerebral ventricle]]s, flows into the paravascular space around [[cerebral arteries]], contacts and mixes with [[interstitial fluid]] (ISF) and [[solute]]s within the [[brain parenchyma]], and exits via the [[cerebral vein|cerebral venous]] paravascular spaces back into the [[subarachnoid space]]. The pathway consists of a para-arterial influx mechanism for CSF driven primarily by [[arterial pulsation]], which &quot;massages&quot; the low-pressure CSF into the denser brain parenchyma, and the CSF flow is regulated during [[sleep]] by changes in parenchyma [[pressure drop|resistance]] due to expansion and contraction of the [[extracellular space]]. Clearance of soluble [[protein]]s, [[metabolite]]s and excess [[extracellular fluid]] is accomplished through convective [[bulk flow]] of ISF, facilitated by astrocytic [[aquaporin 4]] (AQP4) water channels.

The name &quot;glymphatic system&quot; was coined by the [[Denmark|Danish]] [[neuroscientist]] [[Maiken Nedergaard]] in recognition of its dependence upon [[glial cells]] and the similarity of its functions to those of the peripheral [[lymphatic system]].&lt;ref&gt;{{cite news |last=Konnikova |first=Maria | name-list-style = vanc |title=Goodnight. Sleep Clean.|url=https://www.nytimes.com/2014/01/12/opinion/sunday/goodnight-sleep-clean.html|newspaper=[[The New York Times]]|access-date=18 February 2014|date=11 January 2014|quote=She called it the glymphatic system, a nod to its dependence on glial cells}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:نيورولاجي]]
[[زمرو:انساني جسم]]</text>
      <sha1>c3p72qb6damdwflxjhn8imzlvojgqqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سمارٽ بيلٽ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31350</id>
    <revision>
      <id>318792</id>
      <parentid>272759</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318792</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1133" sha1="1wat9jlj8wl06gt3ie4sso1306ndxcd" xml:space="preserve">سام سنگ ڪمپني سينسر سان ليس هڪ اهڙو بيلٽ ٺاهڻ جو اعلان ڪيو آهي، جيڪو نه رڳو چيلهه جي ويڪر پر توهان جي ورزش ۽ کائڻ جي عادت کي نوٽ ڪري سگهي ٿو ۽ ٻين سرگرمين جي ڳڻپ پڻ رکي ٿو. ان کي بيلٽ بدران ويلنيس بيلٽ مطلب '''ويلٽ''' جو نالو ڏنو ويو آهي، هن ۾ هڪ پيڊوميٽر به لڳل آهي، جيڪو هلڻ دوران اوهان جي قدمن جي ڳڻپ ڪندو رهندو ۽ اهو به ٻڌايندو ته اڄ اوهان ڪيتري دير تائين ويٺل رهيا. ان کانسواءِ '''ويلٽ''' چيلهه جي ويڪر ۾ ذرڙي گهٽ وڌ بابت به آگاهه ڪندو، ڇو ته چيلهه وڌڻ سان صحت بابت ڪيترائي مسئلا پيدا ٿيندا آهن. &lt;ref&gt;[http://awamiawaz.com/65072/ انساني صحت جو خيال رکندڙ اسمارٽ بيلٽ تيار&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:طبي آلات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]</text>
      <sha1>1wat9jlj8wl06gt3ie4sso1306ndxcd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سهڻي ميهار</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31366</id>
    <revision>
      <id>318755</id>
      <parentid>242662</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15722" sha1="j73rq0qkhwojb5h4qg8ktapod1wndqu" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص}}
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
'''سھڻي''' سنڌيءَ ۾ سهڻيءَ جو مطلب آهي سندر ڇوڪري يا عورت. ”سهڻي“ ميهار قصي جي مرڪزي ڪردار، جيڪا شاهه جي رسالي جي سورمي به آهي. سهڻي ميهار جو قصو بنيادي طور پنجاب سان تعلق رکي ٿو&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://bhittaipedia.org/|title=سر سُھڻي ميھار جي ڪھاڻي {{!}} BhittaiPedia|website=bhittaipedia.org|access-date=2023-04-08}}&lt;/ref&gt;. پر شاهه لطيف هن داستان کي مرڪزي ڪري ڇڏيو آهي. &lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;.

[[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] جي رسالي جا لازوال عشقيه داستان سهڻي ميهار (Sohni Mehaar) جون مزارون سنڌ جي تاريخي شهر شهدادپور ۾ آهن. سهڻي جي مزار شهدادپور شاهپورچاڪر روڊ تي ايڊيشن سيشن جج شهدادپور جي ڪورٽ سامهون ويندڙ گهٽي ۾ آهي. هي علائقو سهڻي پاڙو سڏجي ٿو، محبتي ميهار جي مزار ڊپٽي گلي ويجهو، سيد الهه اوڀايو شاهه جي پاڙي ۾ هڪ بند گهٽي ۾ آهي. سهڻي جي مزار جي ته ساڃاهه وند ڌرين کي ڄاڻ آهي پر محبتي ميهار جي مزار بابت ٻاهر جي ته تمام گهٽ ماڻهن کي خبر آهي پر شهدادپور جي شهر جي 60 سيڪڙو ماڻهن خاص طور نوجوان نسل کي خبر نه آهي ته مزار ڪٿي آهي. لطيف سائين جي سر سهڻي جي اها به خاصيت آهي ته اهو سر ڳايو وڃي ٿو. 1980ع کان اڳ سنڌ جي ڪجهه اديبن ۽ ساڃاهه وند ڌرين کانسواءِ باقي ماڻهن جي ذهن ۾ اهو هو ته سهڻي ميهار گجرات جا آهن. ليڪن 1980ع کانپوءِ سنڌ جي تاريخدانن، ليکڪن خاص طور لطيف جي رسالي جي پارکن تحقيقات ڪري اهو ثابت ڪيو ته لطيف سائين جي رسالي ۾ آيل سهڻي ميهار گجرات ”پنجاب“ جي نه پر سنڌ جي آهي ۽ عشق محبت جا ٻئي لازوال ڪردار شهدادپور ۾ مدفون آهن. ان حوالي سان پروفيسر محمد خان ٻرڙو، مرحوم عبدالله ورياهه ۽ ٻين ليکڪن جي ڪيل تحقيق قابل تعريف آهي. جڏهن ته پهريون دفعو 1981ع ۾ ان وقت جي اسسٽنٽ ڪمشنر محمد ايوب ٻانڀڻ ساڃاهه وند ڌرين سان گڏ سهڻي ميهار تي ميلو لڳرايو. ٽي روزه ميلي ۾ ملاکڙو، سگهڙن جي ڪچهري، ادبي ڪانفرنس، مشاعرو، راڳ رهاڻ جي محفل کانسواءِ ماڻهن جي تفريح لاءِ مٺائي، مينارڪي، رانديڪن جا دڪان، هوٽل ۽ شو لائيٽ لڳايو ويو. ادبي ڪانفرنس مشاعري ۾ مشهور اديب، شاعرن سهڻي ميهار تي تحقيقي مقالا پڙهيا. ميلي جي ميڊيا ڪوريج بعد سنڌ جي عام ماڻهن جي ذهن ۾ سوال اڀريو ته سهڻي ميهار گجرات ”پنجاب“ جي آهي؟ يا شهدادپور سنڌ جي؟ ۽ سهڻي ميهار تي سڄي سنڌ مان ساڃاهه وند ڌريون، ادب ٿقافت سان دلچسپي رکندڙ ماڻهو هتي سندن مزارن تي اچڻ لڳا. محمد ايوب ٻانڀڻ هڪ ٻه ميلا ڪرايا بعد ۾ ميلا نه لڳايا، وري اسسٽنٽ ڪمشنر شهدادپور حاجي محمد ابراهيم ميمڻ، ان بعد اسسٽنٽ ڪمشنر محمد عثمان منگي به ميلو لڳرائڻ جي ڪوشش ڪئي پر ميلو نه لڳرائي سگهيو ۽ هن سهڻي ميهار ادبي ثقافتي پروگرام نالي تي هڪ شاندار پروگرام ڪرايو، ان بعد سهڻي ميهار تي نه ميلو لڳو نه ڪو پروگرام  ٿيو. پنجاب جي شهر گجرات واري سوهني، ميهوال جو قصو ڪهاڻي الڳ آهي، جنهن کي پنجاب جي ڪيترن ئي شاعرن ڳايو آهي، ليڪن لطيف جي رسالي ۾ آيل ۽ سنڌ جي ڪيترن ئي آڳاٽي زماني جي شاعرن ڳايو آهي، اهي ڪردار سنڌ جي شهدادپور واري علائقي جا آهن. پنجاب جي سوهني مهينوال جو قصو سنڌ جي سهڻي ميهار جي قصي جي تقريبن هڪجهڙائي آهي، ليڪن ٻنهي جي ماڳ مڪانن ۾ فرق آهي ۽ قصي ۾ به ٿورو فرق آهي. پنجاب جي گجرات شهرواري سوهني مهيوال چناب درياءَ ۾ ٻڏي هئي، سنڌ واري سهڻي ميهار سنڌو درياءَ جنهن کي مهراڻ به سڏيو وڃي ٿو، ان مان نڪرندڙ لهاڻو جنهن کي سنڌو دريا جي ڦاٽ به چيو ويندو هو ان ۾ ٻڏي هئي، ان جي شاهدي ڀلاري ڀٽ ڌني پنهنجي رسالي ۾ هن ريت به ڏني آهي:

&lt;center&gt;گهڙيا سي چڙهيا ائين اٿئي، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;مئي مٿي مهراڻ ۾ پئو ٽپو ڏئي، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;ته ميهار ملئي، سنڀورو سڻاءُ سين. &lt;/center&gt;

هي لوهاڻو درياءَ سڪرنڊ وٽان نڪري شهدادپور کان ٿيندو بدين ضلع ۾ سمنڊ تي وڃي ڇوڙ ڪندو هو. هن مان ٻه واهه نڪرندا هئا. وقت جي حالتن ڪري ۽ روهڙي ڪئنال نڪرڻ بعد لهاڻو درياءَ سڪي ويو ۽ هاڻ لٽجي ويو اهي. سندس نشان باقي وڃي بچيا آهن، هاڻ هن کي مارک واهه يا ڀڏو سڏيو وڃي ٿو ۽ هن علائقي ۾ جتان سهڻي ٻڏي هئي ۽ جتان سندس لاش هٿ ڪيو ويو. ان کي سهڻي ڍورو سڏيو وڃي ٿو. 2011ع وارين برساتن ۾ آيل تباهي بعد سابق وفاقي ڪابينه سهڻي ڍوري جي بحالي جو اعلان ڪيو هو، يعني لهاڻو درياهه کي اصل حالت ۾ آڻڻ جي اسڪيم منظور ڪئي وئي، ڪافي دفعا ان وقت جي صدر آصف علي زرداري ۽ ٻين وفاقي وزيرن به جڏهن به اسڪيم کي شروع ڪرڻ جو اعلان ڪيو، ليڪن اڃا تائين ان تي عمل نه ڪيو ويو آهي.

سنڌ جي سهڻي جا مائٽ غريب مزدور طبقي جا هئا، گجرات واري سهڻي جا مائٽ ڪنڀارڪو ڌنڌو ڪرڻ سان گڏ مالوند ماڻهو هئا. شهدادپور واري سهڻي ذات جي ساميٽي هئي، جيڪا سنڌ جي سماٽ جي ذات آهي، ميهار جو نالو ساهڙ هو، لطيف جي شاعري ۾ ڄام ساهڙ به آيو آهي. ڄام ڪنهن عزت دار ۽ وڏي ماڻهو جو لقب به آهي ۽ ميهار خود مالوند خوشحال ماڻهو هو، سندس لهاڻو درياءَ جي ڪنڌي تي مختلف هنڌن تي مال جا وٿاڻ هئا، سندس چوپايو مال سندس ملازم چاريندا ۽ سار سنڀال ڪندا هئا. ساهڙ ڄام ”ميهار“ فقط نگراني ڪندو هو، سهڻي جي جڏهن شادي ٿي ته ميهار جي وٿاڻ وٽ ڄڃ ٻيڙي جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳي.

ريتن رستمن موجب گهوٽ ڪنوار جي کير پيارڻ واري رسم لاءِ ميهار کان کير گهريو، پر ميهار وٽ چئن يارن بزرگن جو اوٻاريل کير هو جيڪو هنن کي ڏنو ۽ اهو کير جڏهن سهڻي پيتو ته انهن لمحن ۾ سهڻي جو ميهار سان پيار ٿي ويو، ليڪن سهڻي ميهار تي تحقيق ڪندڙ مشهور ليکڪ پروفيسر محمد خان ٻرڙو سهڻي ميهار بابت پنهنجي هڪ مقالي ۾ لکي ٿو ته سهڻي جڏهن چئن يارن ”چئن بزرگن“ جو اوباريل کير پيتو ته مٿس نينهن جي کيپ چڙهي ميهار کي الاهي عشق جو وسيلو سمجهي ميهار سان ملڻ ويندي هئي ۽ هنن جي پاڪ محبت هئي، پروفيسر محمد خان ٻرڙو هن قصي کي 7 هجري صديءَ جي اوائلي دور جو ڄاڻايو آهي ۽ سهڻي لهاڻو درياءَ ۾ ئي تري ويندي هئي ۽ اُن ۾ ئي ٻڏي مئي هئي، ان جي لطيف سائين هن بيت ۾ تصديق ڪري ٿو:

&lt;center&gt;محبتي ميهار جون، دل اندر دونهيون، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;آڻيو وجهي اُرَ ۾، لوهاڻو لُوهيون، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;جي ساهڙ جون سونهيون، سير سراڙي تن کي. &lt;/center&gt;

گجرات پنجاب واري سوهني مهينوال ۾ مهينوال جونالو عزت بيگ هو، روايتون آهن ته پاڻ بخارا جو سوداگر هو، گجرات ۾ واپار لاءِ آيل هو، جتي هن سوهني جي حسن جو چرچو ٻڌي جڏهن سوهني کي ڏٺو ته سوهني مهينوال هڪٻئي تي عاشق ٿي پيا. ٻنهي کي عشق اري مان ڪڍي ڇڏيو. عزت بيگ واپار ڇڏي هر وقت سوهني جي ديدار لاءِ آتو هو، سندس ذهن تي صرف سهڻي سوار هئي، اهڙي صورت ۾ سندس هڙ ۾ جيڪي پئسا هئا اهي ختم ٿي ويا، جڏهن صفا سڃو ٿي ويو ته سوهني جي مائٽن وٽ نوڪر طور ڪم ڪيو ۽ انهن جا چناب درياءَ جي ٻي ڌر چوپايو مال چاريندو هو ۽ رات جو روزانو سوهني سان ملڻ لاءِ درياءَ تري گجرات ويندو هو. اوچتو بيمار ٿي پيو ۽ ڪمزور ٿيڻ ڪري هن ۾ درياءَ ترڻ جي سگهه نه رهي ته اهڙي صورتحال ۾ سوهني پنهنجي محبتي مهينوال سان ملڻ لاءِ دلوَ ٻڌي درياءَ پار ڪري هن سان اچي ملندي هئي، هڪ رات درياءَ ۾ ٻڏڻ لڳي ۽ دانهون ڪيون، اهي دانهون ٻڌي مهينوال به درياءَ ۾ گهڙي پيو ۽ سوهني کي بچائڻ جي ڪوشش ڪندي پاڻ به سهڻي سان گڏ ٻڏي ويو، سندن مزارون گجرات ۾ آهن. سنڌ جي سهڻي جي مڙس جو نالو ڏ مُ هو جيڪو سندس ئي ذات وارو هو ۽ سهڻي جو ميهار سان ملڻ جو راز جڏهن سندس سس وٽ کليو ته هن سهڻي کي روڪيو، سختي ڪئي پر جڏهن سهڻي نه مڙي ته جنهن گهڙي تي سهڻي درياءَ پار ويندي هئي، اهو گهڙو لڪائي اتي اهڙو ئي اڌ پڪو ڪچو گهڙو رکي ڇڏيو ۽ جڏهن اهو گهڙو کڻي سهڻي درياءَ ۾ ڪاهي پئي ۽ ٿوري اڳتي وئي ته اهو گهڙو ڳرڻ لڳو ۽ سهڻي ٻڏڻ لڳي ته ميهار کي سڏ ڪرڻ لڳي، پر ميهار جي پهچڻ کان اڳ سهڻي ٻڏي وئي، روايتون آهن ته سندس لاش ٽن ڏينهن بعد شهدادپور وٽان لهاڻو جي ڪناري مليو، جتي ميهار کيس دفنايو ۽ جيستائين حياتي هو، مجاور ٿي ويٺو، پروفيسر محمد خان ٻرڙو ۽ عبدالله ورياهه موجب ميهار ملدسي ويجهو سون چڙي دڙي مان پاڏي تي سرون کڻي سهڻي جي قبر پڪي ڪرائي.

سهڻي ميهار جا ماڳ نيو سعيد آباد جي ديهه ڪاڪا وٽ روهڙي ڪئنال وٽ به ٻڌايا وڃن ٿا، اتي پير ڇٽو، جنهن کي شاهه ڇٽو به چون ٿا ان جي مزار به اتي آهي، روايتون آهن ته شاهه ڇٽو آڌي کانپوءِ تهجد پڙهندو هو ته سهڻي ميهار سان ملڻ لاءِ سندس اڳيان گذرندي هئي ته هو کيس ميهار سان ملڻ کان روڪيندو هو، جڏهن ته ملدسي ويجهو شهدادپور ملدسي روڊ تي به ميهارڪو ڀڙو هو، جيڪو 1990ع تائين ڪيترن ئي ايڪڙن ۾ پکڙيل هو. جتان چاڏيون مٽ ۽ سڪا به هٿ ايندا هئا. زماني جي ستم ظريفي ڪري اهو تاريخي ماڳ ميسارجي ويو هاڻ اتي زرعي آبادي ٿئي ٿي،ان حصي کي اڄ به ميهارڪو  لمبر سڏيو وڃي ٿو.

مائي سهڻي جي خوبصورت مزار شهدادپور جي مشهور سماجي شخصيت حاجي محمد ابراهيم ڏيٿو 1981ع ۾ ٺهرائي، جڏهن ته ميهار جي مزار مدد علي شاهه ٺهرائي، جيڪو شهدادپور تعلقي جو مختيارڪار ٿي آيو هو، سهڻي جي مزار وٽ وڏو قبرستان مائي سهڻي جي قبرستان نالي سان مشهرو آهي. 1980ع تائين سهڻي ڏانهن ايندڙ رستو ايترو ويڪرو هو جو ٻه گاڏيون هڪ ئي وقت گڏ هلي سگهيون پئي ۽ مزار سامهون وسيع ميدان هو، ليڪن آهستي آهستي لينڊ مافيه قبضو ڪندي 2 ايڪڙ کان وڌيڪ زمين تي قبضو ڪري بلڊنگون ٺاهي ڇڏيون آهن ۽ سهڻي جي مزار سامهون جيڪو ٿورو حصو بچيل آهي، اتي مال جا وٿاڻ ٺاهي ڇڏيا آهن، ساڳي صورتحال محبتي ميهار جي مزار سان آهي، جتي به آسپاس ۾ لينڊ مافيه قبضه ڪري گهر ٺاهي ڇڏيا آهن. جڏهن ته سهڻي ۽ ميهار جون مزارون ڏينهون ڏينهن ضعيف حالت ۾ ٿينديون وڃن، هنن مزارن تي لينڊ مافيه جي قبضن ۽ مزارن جي خراب حالت بابت ڪافي وقت کان ميڊيا تي مسلسل رپورٽون اچڻ جي باوجود ضلعي انتظاميه ۽ ثقافت کاتو ڪوبه توجهه نه ٿو ڏي.  ثقافتي ماڳ مڪانن کي بچائڻ انهن کي بهتر حالت ۾ رکڻ ثقافت کاتي جي آثار قديم وارن جي ذميواري آهي، جيڪا اڃا تائين پوري نه ڪري سگهيا آهن، هئڻ ته ايئن گهرجي ته ثقافت کاتو حڪومت سنڌ کي هر سال سهڻي ميهار جو ميلو لڳائڻ گهرجي ۽ ان موقعي تي ادبي ثقافتي ڪانفرنس پڻ منعقد ڪئي وڃي. سنڌ جي سابقه صوبائي وزير ثقافت ميڊم سسئي پليجو ڪيترائي ڀيرا اهڙا اعلان به ڪيا ته لطيف سائين جي رسالي ۾ آيل ڪردارن جي ماڳ مڪانن جو تحفظ ڪيو ويندو ۽ انهن کي بهتر بنايو ويندو، ليڪن 5 سالن ۾ پاڻ سهڻي ميهار جي مزارن تي لڙي به نه آئي اسين سياحت ثقافت کاتو حڪومت سنڌ جي وزير سيد سردار علي شاه مان اميد ٿا رکون ته صرف سهڻي ميهار جي مزارن جي سار سنڀال لهندو پر ادبي ثقافتي ميلو به لڳرايندو.
* [//en.wikipedia.org/wiki/Sindhi_folklore]

== حوالا ==
{{حوالا}}

[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پنجابي ثقافت]]
[[زمرو:تاريخي داستان]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:ڀارتي ادب]]</text>
      <sha1>j73rq0qkhwojb5h4qg8ktapod1wndqu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318837</id>
      <parentid>318755</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:37:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318837</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15721" sha1="qdcavzyujeq1ajolhakqikr8my3ww5d" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص}}
{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
'''سھڻي''' سنڌيءَ ۾ سهڻيءَ جو مطلب آهي سندر ڇوڪري يا عورت. ”سهڻي“ ميهار قصي جي مرڪزي ڪردار، جيڪا شاهه جي رسالي جي سورمي به آهي. سهڻي ميهار جو قصو بنيادي طور پنجاب سان تعلق رکي ٿو&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://bhittaipedia.org/|title=سر سُھڻي ميھار جي ڪھاڻي {{!}} BhittaiPedia|website=bhittaipedia.org|access-date=2023-04-08}}&lt;/ref&gt;. پر شاهه لطيف هن داستان کي مرڪزي ڪري ڇڏيو آهي. &lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;.

[[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] جي رسالي جا لازوال عشقيه داستان سهڻي ميهار (Sohni Mehaar) جون مزارون سنڌ جي تاريخي شهر شهدادپور ۾ آهن. سهڻي جي مزار شهدادپور شاهپورچاڪر روڊ تي ايڊيشن سيشن جج شهدادپور جي ڪورٽ سامهون ويندڙ گهٽي ۾ آهي. هي علائقو سهڻي پاڙو سڏجي ٿو، محبتي ميهار جي مزار ڊپٽي گلي ويجهو، سيد الهه اوڀايو شاهه جي پاڙي ۾ هڪ بند گهٽي ۾ آهي. سهڻي جي مزار جي ته ساڃاهه وند ڌرين کي ڄاڻ آهي پر محبتي ميهار جي مزار بابت ٻاهر جي ته تمام گهٽ ماڻهن کي خبر آهي پر شهدادپور جي شهر جي 60 سيڪڙو ماڻهن خاص طور نوجوان نسل کي خبر نه آهي ته مزار ڪٿي آهي. لطيف سائين جي سر سهڻي جي اها به خاصيت آهي ته اهو سر ڳايو وڃي ٿو. 1980ع کان اڳ سنڌ جي ڪجهه اديبن ۽ ساڃاهه وند ڌرين کانسواءِ باقي ماڻهن جي ذهن ۾ اهو هو ته سهڻي ميهار گجرات جا آهن. ليڪن 1980ع کانپوءِ سنڌ جي تاريخدانن، ليکڪن خاص طور لطيف جي رسالي جي پارکن تحقيقات ڪري اهو ثابت ڪيو ته لطيف سائين جي رسالي ۾ آيل سهڻي ميهار گجرات ”پنجاب“ جي نه پر سنڌ جي آهي ۽ عشق محبت جا ٻئي لازوال ڪردار شهدادپور ۾ مدفون آهن. ان حوالي سان پروفيسر محمد خان ٻرڙو، مرحوم عبدالله ورياهه ۽ ٻين ليکڪن جي ڪيل تحقيق قابل تعريف آهي. جڏهن ته پهريون دفعو 1981ع ۾ ان وقت جي اسسٽنٽ ڪمشنر محمد ايوب ٻانڀڻ ساڃاهه وند ڌرين سان گڏ سهڻي ميهار تي ميلو لڳرايو. ٽي روزه ميلي ۾ ملاکڙو، سگهڙن جي ڪچهري، ادبي ڪانفرنس، مشاعرو، راڳ رهاڻ جي محفل کانسواءِ ماڻهن جي تفريح لاءِ مٺائي، مينارڪي، رانديڪن جا دڪان، هوٽل ۽ شو لائيٽ لڳايو ويو. ادبي ڪانفرنس مشاعري ۾ مشهور اديب، شاعرن سهڻي ميهار تي تحقيقي مقالا پڙهيا. ميلي جي ميڊيا ڪوريج بعد سنڌ جي عام ماڻهن جي ذهن ۾ سوال اڀريو ته سهڻي ميهار گجرات ”پنجاب“ جي آهي؟ يا شهدادپور سنڌ جي؟ ۽ سهڻي ميهار تي سڄي سنڌ مان ساڃاهه وند ڌريون، ادب ٿقافت سان دلچسپي رکندڙ ماڻهو هتي سندن مزارن تي اچڻ لڳا. محمد ايوب ٻانڀڻ هڪ ٻه ميلا ڪرايا بعد ۾ ميلا نه لڳايا، وري اسسٽنٽ ڪمشنر شهدادپور حاجي محمد ابراهيم ميمڻ، ان بعد اسسٽنٽ ڪمشنر محمد عثمان منگي به ميلو لڳرائڻ جي ڪوشش ڪئي پر ميلو نه لڳرائي سگهيو ۽ هن سهڻي ميهار ادبي ثقافتي پروگرام نالي تي هڪ شاندار پروگرام ڪرايو، ان بعد سهڻي ميهار تي نه ميلو لڳو نه ڪو پروگرام  ٿيو. پنجاب جي شهر گجرات واري سوهني، ميهوال جو قصو ڪهاڻي الڳ آهي، جنهن کي پنجاب جي ڪيترن ئي شاعرن ڳايو آهي، ليڪن لطيف جي رسالي ۾ آيل ۽ سنڌ جي ڪيترن ئي آڳاٽي زماني جي شاعرن ڳايو آهي، اهي ڪردار سنڌ جي شهدادپور واري علائقي جا آهن. پنجاب جي سوهني مهينوال جو قصو سنڌ جي سهڻي ميهار جي قصي جي تقريبن هڪجهڙائي آهي، ليڪن ٻنهي جي ماڳ مڪانن ۾ فرق آهي ۽ قصي ۾ به ٿورو فرق آهي. پنجاب جي گجرات شهرواري سوهني مهيوال چناب درياءَ ۾ ٻڏي هئي، سنڌ واري سهڻي ميهار سنڌو درياءَ جنهن کي مهراڻ به سڏيو وڃي ٿو، ان مان نڪرندڙ لهاڻو جنهن کي سنڌو دريا جي ڦاٽ به چيو ويندو هو ان ۾ ٻڏي هئي، ان جي شاهدي ڀلاري ڀٽ ڌني پنهنجي رسالي ۾ هن ريت به ڏني آهي:

&lt;center&gt;گهڙيا سي چڙهيا ائين اٿئي، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;مئي مٿي مهراڻ ۾ پئو ٽپو ڏئي، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;ته ميهار ملئي، سنڀورو سڻاءُ سين. &lt;/center&gt;

هي لوهاڻو درياءَ سڪرنڊ وٽان نڪري شهدادپور کان ٿيندو بدين ضلع ۾ سمنڊ تي وڃي ڇوڙ ڪندو هو. هن مان ٻه واهه نڪرندا هئا. وقت جي حالتن ڪري ۽ روهڙي ڪئنال نڪرڻ بعد لهاڻو درياءَ سڪي ويو ۽ هاڻ لٽجي ويو اهي. سندس نشان باقي وڃي بچيا آهن، هاڻ هن کي مارک واهه يا ڀڏو سڏيو وڃي ٿو ۽ هن علائقي ۾ جتان سهڻي ٻڏي هئي ۽ جتان سندس لاش هٿ ڪيو ويو. ان کي سهڻي ڍورو سڏيو وڃي ٿو. 2011ع وارين برساتن ۾ آيل تباهي بعد سابق وفاقي ڪابينه سهڻي ڍوري جي بحالي جو اعلان ڪيو هو، يعني لهاڻو درياهه کي اصل حالت ۾ آڻڻ جي اسڪيم منظور ڪئي وئي، ڪافي دفعا ان وقت جي صدر آصف علي زرداري ۽ ٻين وفاقي وزيرن به جڏهن به اسڪيم کي شروع ڪرڻ جو اعلان ڪيو، ليڪن اڃا تائين ان تي عمل نه ڪيو ويو آهي.

سنڌ جي سهڻي جا مائٽ غريب مزدور طبقي جا هئا، گجرات واري سهڻي جا مائٽ ڪنڀارڪو ڌنڌو ڪرڻ سان گڏ مالوند ماڻهو هئا. شهدادپور واري سهڻي ذات جي ساميٽي هئي، جيڪا سنڌ جي سماٽ جي ذات آهي، ميهار جو نالو ساهڙ هو، لطيف جي شاعري ۾ ڄام ساهڙ به آيو آهي. ڄام ڪنهن عزت دار ۽ وڏي ماڻهو جو لقب به آهي ۽ ميهار خود مالوند خوشحال ماڻهو هو، سندس لهاڻو درياءَ جي ڪنڌي تي مختلف هنڌن تي مال جا وٿاڻ هئا، سندس چوپايو مال سندس ملازم چاريندا ۽ سار سنڀال ڪندا هئا. ساهڙ ڄام ”ميهار“ فقط نگراني ڪندو هو، سهڻي جي جڏهن شادي ٿي ته ميهار جي وٿاڻ وٽ ڄڃ ٻيڙي جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳي.

ريتن رستمن موجب گهوٽ ڪنوار جي کير پيارڻ واري رسم لاءِ ميهار کان کير گهريو، پر ميهار وٽ چئن يارن بزرگن جو اوٻاريل کير هو جيڪو هنن کي ڏنو ۽ اهو کير جڏهن سهڻي پيتو ته انهن لمحن ۾ سهڻي جو ميهار سان پيار ٿي ويو، ليڪن سهڻي ميهار تي تحقيق ڪندڙ مشهور ليکڪ پروفيسر محمد خان ٻرڙو سهڻي ميهار بابت پنهنجي هڪ مقالي ۾ لکي ٿو ته سهڻي جڏهن چئن يارن ”چئن بزرگن“ جو اوباريل کير پيتو ته مٿس نينهن جي کيپ چڙهي ميهار کي الاهي عشق جو وسيلو سمجهي ميهار سان ملڻ ويندي هئي ۽ هنن جي پاڪ محبت هئي، پروفيسر محمد خان ٻرڙو هن قصي کي 7 هجري صديءَ جي اوائلي دور جو ڄاڻايو آهي ۽ سهڻي لهاڻو درياءَ ۾ ئي تري ويندي هئي ۽ اُن ۾ ئي ٻڏي مئي هئي، ان جي لطيف سائين هن بيت ۾ تصديق ڪري ٿو:

&lt;center&gt;محبتي ميهار جون، دل اندر دونهيون، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;آڻيو وجهي اُرَ ۾، لوهاڻو لُوهيون، &lt;/center&gt;
&lt;center&gt;جي ساهڙ جون سونهيون، سير سراڙي تن کي. &lt;/center&gt;

گجرات پنجاب واري سوهني مهينوال ۾ مهينوال جونالو عزت بيگ هو، روايتون آهن ته پاڻ بخارا جو سوداگر هو، گجرات ۾ واپار لاءِ آيل هو، جتي هن سوهني جي حسن جو چرچو ٻڌي جڏهن سوهني کي ڏٺو ته سوهني مهينوال هڪٻئي تي عاشق ٿي پيا. ٻنهي کي عشق اري مان ڪڍي ڇڏيو. عزت بيگ واپار ڇڏي هر وقت سوهني جي ديدار لاءِ آتو هو، سندس ذهن تي صرف سهڻي سوار هئي، اهڙي صورت ۾ سندس هڙ ۾ جيڪي پئسا هئا اهي ختم ٿي ويا، جڏهن صفا سڃو ٿي ويو ته سوهني جي مائٽن وٽ نوڪر طور ڪم ڪيو ۽ انهن جا چناب درياءَ جي ٻي ڌر چوپايو مال چاريندو هو ۽ رات جو روزانو سوهني سان ملڻ لاءِ درياءَ تري گجرات ويندو هو. اوچتو بيمار ٿي پيو ۽ ڪمزور ٿيڻ ڪري هن ۾ درياءَ ترڻ جي سگهه نه رهي ته اهڙي صورتحال ۾ سوهني پنهنجي محبتي مهينوال سان ملڻ لاءِ دلوَ ٻڌي درياءَ پار ڪري هن سان اچي ملندي هئي، هڪ رات درياءَ ۾ ٻڏڻ لڳي ۽ دانهون ڪيون، اهي دانهون ٻڌي مهينوال به درياءَ ۾ گهڙي پيو ۽ سوهني کي بچائڻ جي ڪوشش ڪندي پاڻ به سهڻي سان گڏ ٻڏي ويو، سندن مزارون گجرات ۾ آهن. سنڌ جي سهڻي جي مڙس جو نالو ڏ مُ هو جيڪو سندس ئي ذات وارو هو ۽ سهڻي جو ميهار سان ملڻ جو راز جڏهن سندس سس وٽ کليو ته هن سهڻي کي روڪيو، سختي ڪئي پر جڏهن سهڻي نه مڙي ته جنهن گهڙي تي سهڻي درياءَ پار ويندي هئي، اهو گهڙو لڪائي اتي اهڙو ئي اڌ پڪو ڪچو گهڙو رکي ڇڏيو ۽ جڏهن اهو گهڙو کڻي سهڻي درياءَ ۾ ڪاهي پئي ۽ ٿوري اڳتي وئي ته اهو گهڙو ڳرڻ لڳو ۽ سهڻي ٻڏڻ لڳي ته ميهار کي سڏ ڪرڻ لڳي، پر ميهار جي پهچڻ کان اڳ سهڻي ٻڏي وئي، روايتون آهن ته سندس لاش ٽن ڏينهن بعد شهدادپور وٽان لهاڻو جي ڪناري مليو، جتي ميهار کيس دفنايو ۽ جيستائين حياتي هو، مجاور ٿي ويٺو، پروفيسر محمد خان ٻرڙو ۽ عبدالله ورياهه موجب ميهار ملدسي ويجهو سون چڙي دڙي مان پاڏي تي سرون کڻي سهڻي جي قبر پڪي ڪرائي.

سهڻي ميهار جا ماڳ نيو سعيد آباد جي ديهه ڪاڪا وٽ روهڙي ڪئنال وٽ به ٻڌايا وڃن ٿا، اتي پير ڇٽو، جنهن کي شاهه ڇٽو به چون ٿا ان جي مزار به اتي آهي، روايتون آهن ته شاهه ڇٽو آڌي کانپوءِ تهجد پڙهندو هو ته سهڻي ميهار سان ملڻ لاءِ سندس اڳيان گذرندي هئي ته هو کيس ميهار سان ملڻ کان روڪيندو هو، جڏهن ته ملدسي ويجهو شهدادپور ملدسي روڊ تي به ميهارڪو ڀڙو هو، جيڪو 1990ع تائين ڪيترن ئي ايڪڙن ۾ پکڙيل هو. جتان چاڏيون مٽ ۽ سڪا به هٿ ايندا هئا. زماني جي ستم ظريفي ڪري اهو تاريخي ماڳ ميسارجي ويو هاڻ اتي زرعي آبادي ٿئي ٿي،ان حصي کي اڄ به ميهارڪو  لمبر سڏيو وڃي ٿو.

مائي سهڻي جي خوبصورت مزار شهدادپور جي مشهور سماجي شخصيت حاجي محمد ابراهيم ڏيٿو 1981ع ۾ ٺهرائي، جڏهن ته ميهار جي مزار مدد علي شاهه ٺهرائي، جيڪو شهدادپور تعلقي جو مختيارڪار ٿي آيو هو، سهڻي جي مزار وٽ وڏو قبرستان مائي سهڻي جي قبرستان نالي سان مشهرو آهي. 1980ع تائين سهڻي ڏانهن ايندڙ رستو ايترو ويڪرو هو جو ٻه گاڏيون هڪ ئي وقت گڏ هلي سگهيون پئي ۽ مزار سامهون وسيع ميدان هو، ليڪن آهستي آهستي لينڊ مافيه قبضو ڪندي 2 ايڪڙ کان وڌيڪ زمين تي قبضو ڪري بلڊنگون ٺاهي ڇڏيون آهن ۽ سهڻي جي مزار سامهون جيڪو ٿورو حصو بچيل آهي، اتي مال جا وٿاڻ ٺاهي ڇڏيا آهن، ساڳي صورتحال محبتي ميهار جي مزار سان آهي، جتي به آسپاس ۾ لينڊ مافيه قبضه ڪري گهر ٺاهي ڇڏيا آهن. جڏهن ته سهڻي ۽ ميهار جون مزارون ڏينهون ڏينهن ضعيف حالت ۾ ٿينديون وڃن، هنن مزارن تي لينڊ مافيه جي قبضن ۽ مزارن جي خراب حالت بابت ڪافي وقت کان ميڊيا تي مسلسل رپورٽون اچڻ جي باوجود ضلعي انتظاميه ۽ ثقافت کاتو ڪوبه توجهه نه ٿو ڏي.  ثقافتي ماڳ مڪانن کي بچائڻ انهن کي بهتر حالت ۾ رکڻ ثقافت کاتي جي آثار قديم وارن جي ذميواري آهي، جيڪا اڃا تائين پوري نه ڪري سگهيا آهن، هئڻ ته ايئن گهرجي ته ثقافت کاتو حڪومت سنڌ کي هر سال سهڻي ميهار جو ميلو لڳائڻ گهرجي ۽ ان موقعي تي ادبي ثقافتي ڪانفرنس پڻ منعقد ڪئي وڃي. سنڌ جي سابقه صوبائي وزير ثقافت ميڊم سسئي پليجو ڪيترائي ڀيرا اهڙا اعلان به ڪيا ته لطيف سائين جي رسالي ۾ آيل ڪردارن جي ماڳ مڪانن جو تحفظ ڪيو ويندو ۽ انهن کي بهتر بنايو ويندو، ليڪن 5 سالن ۾ پاڻ سهڻي ميهار جي مزارن تي لڙي به نه آئي اسين سياحت ثقافت کاتو حڪومت سنڌ جي وزير سيد سردار علي شاه مان اميد ٿا رکون ته صرف سهڻي ميهار جي مزارن جي سار سنڀال لهندو پر ادبي ثقافتي ميلو به لڳرايندو.
* [//en.wikipedia.org/wiki/Sindhi_folklore]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:تاريخي داستان]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پنجابي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>qdcavzyujeq1ajolhakqikr8my3ww5d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ڏندڪٿائون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>33250</id>
    <revision>
      <id>318871</id>
      <parentid>82913</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:18:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318871</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" sha1="7dgfutjt32hl6ssqdp2oif5dau4onnv" xml:space="preserve">[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:لوڪ ڪهاڻي]]</text>
      <sha1>7dgfutjt32hl6ssqdp2oif5dau4onnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سورٺ راءِ ڏياچ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37293</id>
    <revision>
      <id>318754</id>
      <parentid>302323</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4562" sha1="2f4p2e9qe47ywrvrp4rh1vcv1dl0xrz" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
سنڌ ۾ راءِ ڏياچ (راءُ دَياس) ۽ '''سورٺ''' (Sorathh) جو قصو مشهور آهي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=Sindhi Adabi Board Online Library (Folk_Litrature)&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/folk_litrature/Book40/Book_page1.html |accessdate=2018-05-03 |archive-date=2012-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120601212233/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book40/Book_page1.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=سورٺ%20راءِ%20ڏياچ|title=سورٺ راءِ ڏياچ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-09-30}}&lt;/ref&gt; اهو [[راجاراءِ ڏياچ|راءِ ڏياچ]] (Raai Ddhiyaach)، جو سن 1010ع ۾ پنهنجو سونهارو سر ڏيئي، ڪاٺياواڙ، گجرات  جي تاريخ جا ورق پنهنجي رت سان رڱي ويو، سو سنڌ جي &quot;چوُڙا سما راجپوتن&quot; مان هو. اهڙن لاڳاپن ڪري [[سنڌي ٻولي]] ايڏاهين چالو ٿي، جا اڄ تائين ڪاٺياواڙ جي اتر واري ڀاڱي ۾ ڳالهائڻ ۾ اچي ٿي ۽ &quot;ڪڇڪي سنڌيءَ&quot; جي هڪ ننڍي شاخ ليکجي ٿي. انهيءَ پاسي ڪڇڪي سنڌي اَڻلکي طرح ڦرندي ڦرندي [[گجراتي ٻولي|گجراتي ٻوليءَ]] جي اُپڀاشائن سان وڃي گڏي آهي. انهيءَ مان سمجهجي ٿو، ته [[گجرات]] ۽ [[سنڌ]] جي ٻوليءَ جي وچ ۾ ڪا ٻي ٻولي به چالو هئي، جنهن انهن ٻنهي کي پاڻ ۾ ڳنڍيو ٿي.&lt;ref&gt;[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page5.html سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ، پهريون ڇاپو 1956ع، ليکڪ؛ ڀيرو مل مهرچند آڏواڻي]{{مئل ڳنڍڻو|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} پاران سنڌي ادبي بورڊ&lt;/ref&gt;

اهي به روايتون مشھور آهن ته راجا راءِ ڏياچ [[جونا ڳڙھ]] تي راڄ ڪندو هو، ۽ [[ٻيجل]] راء ڏياچ جو ڀاڻيجو هو. ٻيجل لاءِ اڳڪٿي هئي ته هو راجا راءِ ڏياچ جو سر وٺندو، تنهنڪري ان کي صندوق ۾ وجهي درياه ۾ لوڙھيائون، اها صندوق راجا انيراءِ جي پرڳڻي ۾ هڪ چارڻ کي ملي ۽ ٻيجل کي ان پاليو. ٻيجل سڪل آنڊن مان تندن جو سريلو ساز ٺاهيو هيو.

سورٺ، راجا انيراءِ/راء کنگهار جي ڌيء ھئي، تنهن کي به صندوق ۾ وجهي لوڙھيائون جيڪا راءِ ڏياچ جي پرڳڻي ۾ رتني ڪنڀر کي ملي ۽ تنهن سورٺ کي پاليو، سورٺ جي سونھن جي هاڪ هئي، راجا انيراءِ وساري ويٺو ته سورٺ سندس ڌيءَ آھي، تنهن کي حاصل ڪرڻ لاء رِٿ جوڙيائين. ان ڳالھ تان راءِ ڏياچ کي ڪاوڙ وئي ۽ سورٺ کي پاڻ وٽ حفاظت ۾ رکيائين.

راء ڏياچ سخي هو، سندس سخاوت جي هاڪ هئي، ان لاء راء کنگهار، [[ٻيجل]] کي لالچ ۽ لوڀ ڏئي راءِ ڏياچ جي سر وٺڻ لاء روانو ڪيو ويو.&lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ٻيجل&amp;Usedin=ٻيجل%20(ذات)&lt;/ref&gt; سورٺ جي سڀني حيلن هلائڻ جي باوجود ٻيجل نه مڙيو ۽ ٻيجل جي سريلي ساز تي راء ڏياچ سر ڏنو. پوءِ ته راجا انيراءِ به ٻيجل تي ڪاوڙيو، هو ڏانهن سورٺ کي باھ ۾ پاڻ کي ساڙيو، پوء ٻيجل به پڇتايو ساڳي باھ ۾ پاڻ اڇلايائين.

&lt;poem&gt;&lt;center&gt;
سورٺ مئي سک ٿيو، خيما هنيا کنگهار&lt;br&gt;
ٿيو راڳ، روپ سو، لڳي تند تنوار&lt;br&gt;
سو ڍٽين پٽين پار، پسو! راجا راضي ٿيو
&lt;/poem&gt;&lt;/center&gt;

== پڻ ڏسو ==
* [[راجاراءِ ڏياچ]]
* [[داستان نوري ڄام تماچي]]
* [[ست سري]]
* [[ليلا چنيسر]]
* [[سسئي پنهون جو داستان]]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:لسانيات]]
[[زمرو:سنڌي ٻولي]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:سنڌ جي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]</text>
      <sha1>2f4p2e9qe47ywrvrp4rh1vcv1dl0xrz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318822</id>
      <parentid>318754</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:51:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318822</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4562" sha1="a5jfmd3q0h79kdk5dkclnkc2phxmfu9" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي لوڪ ادب}}
سنڌ ۾ راءِ ڏياچ (راءُ دَياس) ۽ '''سورٺ''' (Sorathh) جو قصو مشهور آهي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=Sindhi Adabi Board Online Library (Folk_Litrature)&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/folk_litrature/Book40/Book_page1.html |accessdate=2018-05-03 |archive-date=2012-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120601212233/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book40/Book_page1.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=سورٺ%20راءِ%20ڏياچ|title=سورٺ راءِ ڏياچ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-09-30}}&lt;/ref&gt; اهو [[راجاراءِ ڏياچ|راءِ ڏياچ]] (Raai Ddhiyaach)، جو سن 1010ع ۾ پنهنجو سونهارو سر ڏيئي، ڪاٺياواڙ، گجرات  جي تاريخ جا ورق پنهنجي رت سان رڱي ويو، سو سنڌ جي &quot;چوُڙا سما راجپوتن&quot; مان هو. اهڙن لاڳاپن ڪري [[سنڌي ٻولي]] ايڏاهين چالو ٿي، جا اڄ تائين ڪاٺياواڙ جي اتر واري ڀاڱي ۾ ڳالهائڻ ۾ اچي ٿي ۽ &quot;ڪڇڪي سنڌيءَ&quot; جي هڪ ننڍي شاخ ليکجي ٿي. انهيءَ پاسي ڪڇڪي سنڌي اَڻلکي طرح ڦرندي ڦرندي [[گجراتي ٻولي|گجراتي ٻوليءَ]] جي اُپڀاشائن سان وڃي گڏي آهي. انهيءَ مان سمجهجي ٿو، ته [[گجرات]] ۽ [[سنڌ]] جي ٻوليءَ جي وچ ۾ ڪا ٻي ٻولي به چالو هئي، جنهن انهن ٻنهي کي پاڻ ۾ ڳنڍيو ٿي.&lt;ref&gt;[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page5.html سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ، پهريون ڇاپو 1956ع، ليکڪ؛ ڀيرو مل مهرچند آڏواڻي]{{مئل ڳنڍڻو|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} پاران سنڌي ادبي بورڊ&lt;/ref&gt;

اهي به روايتون مشھور آهن ته راجا راءِ ڏياچ [[جونا ڳڙھ]] تي راڄ ڪندو هو، ۽ [[ٻيجل]] راء ڏياچ جو ڀاڻيجو هو. ٻيجل لاءِ اڳڪٿي هئي ته هو راجا راءِ ڏياچ جو سر وٺندو، تنهنڪري ان کي صندوق ۾ وجهي درياه ۾ لوڙھيائون، اها صندوق راجا انيراءِ جي پرڳڻي ۾ هڪ چارڻ کي ملي ۽ ٻيجل کي ان پاليو. ٻيجل سڪل آنڊن مان تندن جو سريلو ساز ٺاهيو هيو.

سورٺ، راجا انيراءِ/راء کنگهار جي ڌيء ھئي، تنهن کي به صندوق ۾ وجهي لوڙھيائون جيڪا راءِ ڏياچ جي پرڳڻي ۾ رتني ڪنڀر کي ملي ۽ تنهن سورٺ کي پاليو، سورٺ جي سونھن جي هاڪ هئي، راجا انيراءِ وساري ويٺو ته سورٺ سندس ڌيءَ آھي، تنهن کي حاصل ڪرڻ لاء رِٿ جوڙيائين. ان ڳالھ تان راءِ ڏياچ کي ڪاوڙ وئي ۽ سورٺ کي پاڻ وٽ حفاظت ۾ رکيائين.

راء ڏياچ سخي هو، سندس سخاوت جي هاڪ هئي، ان لاء راء کنگهار، [[ٻيجل]] کي لالچ ۽ لوڀ ڏئي راءِ ڏياچ جي سر وٺڻ لاء روانو ڪيو ويو.&lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ٻيجل&amp;Usedin=ٻيجل%20(ذات)&lt;/ref&gt; سورٺ جي سڀني حيلن هلائڻ جي باوجود ٻيجل نه مڙيو ۽ ٻيجل جي سريلي ساز تي راء ڏياچ سر ڏنو. پوءِ ته راجا انيراءِ به ٻيجل تي ڪاوڙيو، هو ڏانهن سورٺ کي باھ ۾ پاڻ کي ساڙيو، پوء ٻيجل به پڇتايو ساڳي باھ ۾ پاڻ اڇلايائين.

&lt;poem&gt;&lt;center&gt;
سورٺ مئي سک ٿيو، خيما هنيا کنگهار&lt;br&gt;
ٿيو راڳ، روپ سو، لڳي تند تنوار&lt;br&gt;
سو ڍٽين پٽين پار، پسو! راجا راضي ٿيو
&lt;/poem&gt;&lt;/center&gt;

== پڻ ڏسو ==
* [[راجاراءِ ڏياچ]]
* [[داستان نوري ڄام تماچي]]
* [[ست سري]]
* [[ليلا چنيسر]]
* [[سسئي پنهون جو داستان]]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڀارتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي ادب]]
[[زمرو:سنڌي ٻولي]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌ جي ثقافت]]
[[زمرو:لسانيات]]</text>
      <sha1>a5jfmd3q0h79kdk5dkclnkc2phxmfu9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڌج</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37302</id>
    <revision>
      <id>318742</id>
      <parentid>312742</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:48:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1390" sha1="7tp67f94wpuhl47lkrua6q2cre34jdm" xml:space="preserve">'''راجا ڌڄ'''، '''رور ڪمار'''، يا، '''راجاراءِ ڏياچ'''، جنهن نالي سان هو سنڌي راجپوتن ۾ سٺي نموني سڄاتو وڄي ٿو، جڏهن هو [[سورٺ راءِ ڏياچ]] جو راڳ ٻڌن ٿا، هي هڪ پراچين زماني جي شخصيت، جنهن کي سورٺ جيڪا [[ڏند ڪٿا]] سونهن واري عورت پاران ڀڄائڻ سان امر بڻيو.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/folk_litrature/Book40/Book_page1.html|title=Sindhi Adabi Board Online Library (Folk_Litrature)|website=www.sindhiadabiboard.org|access-date=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; هزارين سالن کانپوءِ اڄ تائين [[هريانا|هرياڻا]] جي رياست (سورٺ سان سڏيو ويندڙ هڪ گهڻوئي مشهور سوانگ &quot;سانگ&quot; )، [[راجستان|راجسٿان]] ، [[گجرات]]، ۽ [[سنڌ]] (شاهه جي رسالي مان روايتي 30 سرن مان هڪ، سر سورٺ) سندس چڱا ڪم ڳڻيا وڃن ٿا.

==پڻ ڏسو==
* [[راء گهراڻو]]
* [[سورٺ راءِ ڏياچ]]
* [[ٻيجل]]
* [[چارڻ]]
* [[دودو سومرو]]
* [[راءِ ڏياچ (فلم)]]

{{سنڌي قوم پرستي}}

== حوالا ==
{{حوالا}}

[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌ جي تاريخ]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]</text>
      <sha1>7tp67f94wpuhl47lkrua6q2cre34jdm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گرو گرنٿ صاحب</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39284</id>
    <revision>
      <id>318877</id>
      <parentid>280145</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:26:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318877</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18269" sha1="ghvctw16fijvazbv2ehj3xih3nwyrnl" xml:space="preserve">[[فائل:Guru Granth Sahib.jpg|left|380px|thumb|گرو گرنٿ صاحب]]
{{Infobox religious text|Sikh religious text
| name        = Sri Guru Granth Sahib
| image       = Sri Guru Granth Sahib Nishan.jpg
| alt = Guru Granth Sahib
| caption     = Illuminated Guru Granth Sahib folio with nisan ([[Mul Mantar]]) of [[Guru Gobind Singh]]
| religion = [[Sikhism]]
| predecessor  = [[Guru Gobind Singh]]
| biography    = 2 Biographies : Sri Sikh Gatha and Sri Granth 
}}
'''گرو گرنٿ صاحب'''  سک مذهب جو مقدس ڪتاب آهي. ڏھ انساني گروئن کانپوءِ سک مذھب جا پيروڪار ان ڪتاب کي آخري گرو سمجھندا آھن.&lt;ref name=&quot;ke&quot;&gt;{{cite book  | last = Keene  | first = Michael  | title = Online Worksheets  | publisher = Nelson Thornes  | year = 2004  | page = 38  | isbn = 0-7487-7159-X}}&lt;/ref&gt;سڀ کان اول پنجين نمبر گرو ارجن آدي گرنٿ جو ڪتاب جوڙيو. ڏھين نمبر گرو گوبند سنگھ ان  ڪتاب ۾ گرو تيغ بھادر جي سلوڪ ۽  بيتن وغيره جو اضافو ڪيو.&lt;ref name=&quot;hugh&quot;&gt;{{cite book   | last = Partridge  | first = Christopher Hugh  | title = Introduction to World Religions  | year = 2005  | page = 223  | isbn = }}&lt;/ref&gt;ان اضافي کانپوءِ ان ڪتاب جو نالو گرو گرنٿ صاحب پئجي ويو.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Kapoor|first=Sukhbir|title=Guru Granth Sahib: An Advance Study|publisher=Hemkunt Press|isbn=9788170103219|page=139}}&lt;/ref&gt;گرو گوبند سنگھ جي وفات کان پوءِ
بابا ديپ سنگھ ۽ ڀائي ماني سنگھ گرو گرنٿ صاحب جون ڪاپيون تيار ڪري ورھايون.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Pruthi|first=Raj|title=Sikhism and Indian Civilization|year=2004|publisher=Discovery Publishing House|page=188}}&lt;/ref&gt; ڪتاب ۾ 1430 انگ يعني صفحا، 6000 سبد يعني سٽون آھن.&lt;ref name=&quot;shacklexvii&quot;&gt;Christopher Shackle and Arvind Mandair (2005), ''Teachings of the Sikh Gurus'', Routledge, {{ISBN|978-0415266048}}, pages xvii-xx&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;su&quot;&gt;{{cite book  | last = Penney  | first = Sue  | title = Sikhism  | publisher = Heinemann  | page = 14  | isbn = 0-435-30470-4}}&lt;/ref&gt; جيڪي شاعراڻي انداز ۾ لکيل آھن

“آد گرنٿ” يا “آد بيڙ”، جنھن کي شري گرو گرنٿ پڻ سڏيو وڃي ٿو، سا سکن جي پوتر پوٿي آھي، جنھن کي سکن جي پنجين گرو ارجن ديو، اڪبر جي زماني 1604ع ۾ مرتب ڪيو. ان ۾گرو نانڪ کان سواءِ ٽن ٻين گــُرن ۽ ٻين ڀڳتن جو ڪلام گڏ ٿيل آهي.گرو گرنٿ ۾ شامل ڪلام ۾ سنسڪرت، ھندي، راجستاني ۽ پنجابيءَ سان گڏ سنڌيءَ جا ڪيترا لفظ ۽ فقرا استعمال ٿيل آھن.&lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;. 


==گرو گرنٿ صاحب جي ڪلام جي تاريخ==

يقين سان چئي نٿو سگهجي ته صوفي ڪلام کي گڏ ڪرڻ جو سلسلو ڪڏهن کان شروع ٿيو، پر يقين آهي ته [[ڀڳتي تحريڪ]] هيٺ ڪلام گڏ ڪرڻ جو سلسلو گهڻو اڳ شروع ٿي چڪو هو. ڀڳتي تحريڪ جي شاعرن، درويشن جي ڪلام جي ترتيب جو ڪم ٽن مرحلن مان هليو ، جنهن جي اثر هيٺ [[ڀڳت ڪبير]]، [[گرونانڪ]]، [[سورداس]]، [[تلسي داس]] ۽ [[دادو ديال]] جهڙن، درويشن شاعرن جو ڪلام جمع ٿيو، پر [[سوامي هري داس]] پنهنجي ڪلام جي ترتيب جي سلسلي ۾ وڌيڪ تبديليون آنديون ۽ هُن جي تجربن کي وڌيڪ اهميت حاصل ٿي. اوائلي دور ۾ سوامي هريداس پنهنجي ڪلام کي سادي نموني ۾ گڏ ڪندو هو، جنهن ۾ رڳو ڪلام کي اهميت حاصل هئي. انهيءَ دور ۾ اول هر ڪلام جي مٿان، انهيءَ راڳ جو نالو لکيو ويندو هو، جنهن ۾ انهي ڪلام کي ڳائيندا هئا. سوامي هري داس موسيقيءَ جو ماهر ۽ وڏو ڀڳت هو، ان ڪري ڀڳت تحريڪ جي ٻين شاعرن به پنهنجي ڪلام کي هن جي پيروي ۾ ساڳئي نموني ۾ گڏ ڪيو. پهرئين نموني جو مثال هيٺ ڏجي ٿو:
ترتيب 1-
(1)              راڳ بهاڳ:
گّهوُ، من سڀ رس ڪورس سار
(2)             راڳ وڀاس:
جِيُون هي جِيُون تم راکت هو
(3)             راڳ اساوري:
هِت تو ڪيجي ڪمل نين سٻي
(4)             راڳ ڪلياڻ:
هري ڪو ايسو هي سڀ کيل
پر اڳتي هلي هن درويش شاعر ڪلام جي ترتيب جو نمونو ٿورو ڦيرائي ڇڏيو. ڇو جو هينئر ڪلام جي بدران راڳ کي وڌيڪ اهميت حاصل ٿي چڪي هئي. انهيءَ تبديليءَ جي اثر هيٺ ٻئي مرحلي ۾ راڳ جي هيٺ ڳائجڻ وارو سمورو ڪلام هڪ هنڌ گڏ ڪيو ويو، ان ڪري جو سوامي هري داس موسيقيءَ جو وڏو ماهر ۽ [[تان سين]] ۽ [[بيجوباوره]] جهڙن برگ ڳائڻن جو استاد هو. ٻئي سلسلي ۾ ڪلام گڏ ڪرڻ جو نمونو هيءُ هو.
ترتيب 2-
راڳ وڀاس
جّيوُن هي جِيُون هي تم راکت هو
ڪاهو ڪٻي بس نهين تمهاري. وغيره
راڳ اساوري
هِت تو ڪيجٻي ڪمل نين سون
تِنڪا بياري ڪٻي بس
هري ڪي نام ڪو آلس ڪيون ڪرت، وغيره
راڳ ڪلياڻ
هري ڪو ايسو هي سڀ کيل
پريم سّمُد ر روپ رس. وغيره
راڳ هيٺ وڏي تعداد ۾ ڪلام هوندو هو. پر هي ٻئي نمونا سادا هئا. انهيءَ ۾ ترتيب جي ڪا خاص سهڻائي ۽ فڪر نظر نٿو اچي، جيڪو ٽئين مرحلي ۾ پيدا ٿيو، پر ان جو آڌار پهرين مرحلي جي ترتيب تي ئي آهي. ٽئين مرحلي جي مڪمل ۽ سهڻي ترتيب جي صورت اسان کي گرو گرنٿ صاحب ۾ نظر اچي ٿي. گروناڪ ۽ هن کان پوءِ واري دور ۾ گروئن جي ڪلام کي مٿي ڄاڻايل ٻنهي نمونن هيٺ گڏ ڪيو ويو، پر پوءِ سک گروئن کي گرونانڪ ۽ ٻين گروئن ۽ ڀڳتن جي ٻاڻين کي جي جدا جدا هنڌن تي پکڙيل هيون، گڏ ڪرڻ جو خيال پيدا ٿيو. انهيءَ خيال سان سمورو ڪلام هٿ ڪرڻ کان پوءِ معلوم ٿيو ته جدا جدا ماڻهن ڪلام کي جدا جدا نمونن ۾ نقل ڪري رکيو آهي. انهن سڀني نمونن کي سامهون رکي هڪ نئين ۽ سُهڻي ترتيب سان گرنت کي تيار ڪيو ويو. هاڻي گرنٿ صاحب جي ترتيب معمولي هير ڦير سان ساڳي انداز ۾ هلي ٿي اچي، جنهن ۾ ٻئي نموني وانگر راڳ کي اهميت حاصل آهي. نئين ترتيب ۾ جدا جدا راڳن جي نالن تي باب قائم ڪيا ويا ۽ هر باب کي جنهن جو عنوان، ڪنهن نه ڪنهن راڳ جي نالي سان منسوب آهي، جدا جدا ڀاڱن ۾ ورهايو ويو آهي. هن ريت هڪ نئون ۽ سهڻو انداز پيدا ٿيو، جنهن هڪ نرالي ترتيب کي جنم ڏنو.گرنٿ صاحب ۾ شاعريءَ جون ڪيتريون ئي صنفون شامل آهن، جيئن ته اِشٽ، پد، شبد، شلوڪ، چار پد، وار ۽ سّوايا وغيره. هي سڀئي صنفون يا انهن منجهان ڪا صنف هرباب (راڳ) هيٺ گڏ ڪيون ويون آهن. راڳ کي ”محلن“ ۾ ۽ ”محلن“ کي ”پوڙين“ ۾ ورهايو ويو آهي. اهڙيءُ ريت هڪ نئين ۽ سهڻي ترتيب گرو گرنٿ صاحب جي صورت ۾ اسان جي سامهون اچي ٿي. هيءَ ترتيب گنٿ سان مخصوص ٿي وئي آهي، جنهن ۾ داخلي فڪر جو ڏس به ملي ٿو.
سک مذهبي ادب اّدي گرنٿ ۽ وسم گرنٿ ۾ جمع ٿيل آهي. ان کان سواءِ ٻين گروئن ۽ ڀڳتن جون ٻاڻيون ۽ اهڙي قسم جو ٻيو ڪلام يادگار آهي، جنهن ۾ گرو تيغ بهادر، سنت رين جي ڪانها ڀڳت ۽ ڇجو ڀڳت وغيره جو ڪلام آهي. جوانمردي ۽ بهادريءَ جو ڪلام ”وارن“ جي صورت ۾ آهي. اهڙي ڪلام ۾ ڀائي گروداس جون چاليهه وارون، گرو گوبند سنگهه عبدل ۽ ٽنڊل جو ڪلام آهي. گرنٿ صاحب ۾ ڀڳتن سان گڏ مسلمان شاعرن جو صوفياڻو ڪلام به آهي. اهڙن شاعرن ۾ [[بابا فريد]] (ثاني؟) [[ماڌو لال شاهه حسين]] ۽ [[شاهه شريف]] جو ڪلام خاص طور قابل ذڪر آهي. تصوف جي علاوه عاشقاڻو ڪلام به آهي، پر گهٽ. اهڙو ڪلام گهڻو ڪري دمودر ۽ پيلو جو آهي، ڪنهن ڪلام سُٿرا شاهه ۽ جُلهن جو به آهي..&lt;ref&gt; سنڌي رسالي جي ترتيب ۽ ان جو پس منظر؛ الياس عشقي ؛مھراڻ رسالو؛ جلد 35؛ 1986؛
سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو &lt;/ref&gt;
آدي گرنٿ ۾ گرونانڪ جو ۽ وسم گرنٿ ۾ ڏهين گرو گوبند سنگهه جو ڪلام آهي، پر گرو گرنٿ صاحب ۾ گرونانڪ، ٻين سک گروئن، ڀڳتن ۽ پيرن فقيرن جو ڪلام آهي. انهيءَ مجموعي ۾ 3384 شبد آهن، جو سن1603ع ۾ پنجين گرو [[ارجن ديو]] امرتسر ۾ گڏ ڪرائي ڀائي [[گرداس]] کان لکارايو هو ۽ پوءِ ان ۾ پنهنجو ۽ پنهنجن همعصرن ڀڳتن جو ڪلام به داخل ڪري سن 1604ع ۾ مڪمل ڪرايو. انهيءَ وڏي مجموعي ۾ پهرين گروءَ جا 2949، ٻئي گرو جا 57، ٽئين گرو جا 2522، چوٿين گرو جا 1730، پنجين گرو جا 6204، نائين گرو جا 173 ۽ ڏهين گرو جو هڪ مصرع آهي. ڀڳت ڪبير جا 71146، نامديو جا 7339، شيخ فريد جا 149، فئيداس جا 134، ڀائي مرداني جا 73، راءِ بلونڊ جا 8، ميران ٻائي جا 3 ۽ ٻين ڀڳتن جا 128 مصرع درج آهن. مصرع پد يعني منظوم ڪلام کي چيو ويو آهي. وسم گرنٿ گرو گوبند سنگهه جو گڏ ڪيل آهي، اُن جي ڪلام تي ئي مشتمل آهي. پاڻ هندي جا برک ۽ پرگو شاعر هئا. وسم گرنٿ صخيم آهي ۽ ان ۾ چنڊي ۽ ڀڳوتيءَ جون ”وارون“ پنجابي ٻوليءَ ۾ آهن. گرنٿ ۾ گرونانڪ جو ڪلام، نصيحت ناما، ريختي، مناجات، پران سنگلي يا سن محلد ڪي ڪٿا، گيان سروور، ڪافيون، ڪٿا ڪرشن چندر، باني بنگهم ۾ ڪجهه فارسي شبد ۽ نثر ۾ ”حاضر نامون“ شامل آهي. ان مان ظاهر ٿئي ٿو ته گرنٿ صاحب ۾ ڪلام ڪيترن قسمن جو ۽ ڪهڙيءَ نوعيت جو آهي. هاڻي گرنٿ صاحب جي ترتيب تي هڪ نظر وجهي ڏسون..&lt;ref&gt; سنڌي رسالي جي ترتيب ۽ ان جو پس منظر؛ الياس عشقي ؛مھراڻ رسالو؛ جلد 35؛ 1986؛
سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو &lt;/ref&gt;
ترتيب 3-
(1) سري راڳ: هيءُ گرنٿ صاحب جو پهريون راڳ (باب يا فصل) آهي. انهيءَ راڳ هيٺ گرونانڪ ۽ ٻين گروئن جون ٻاڻيون ۽  ڀڳتن جا ٻول آهن، جن ۾ ڪبيرداس ۽ ٻين ڀڳتن جو ڪلام شامل آهي.
(2) راڳ ماجهه (مانجهه؟): ۾ گرونانڪ ۽ ٻين گروئن جون ٻاڻيون آهن، ترتيب سري  راڳ جهڙي آهي.
(3) راڳ گوڙي (گوري؟): ۾ گرونانڪ ۽ ٻين گروئن جون ٻاڻيون، ڪبير نامديو ۽ ٻين ڀڳتن جو ڪلام آهي، جنهن ۾ ڪيترائي صنف، مثال  طور ٻاونجاهه اکري، گوڙي ”سک مني“ ۽ وارّ شامل آهن.
(4) راڳ آسا: ۾ گرونانڪ، گرو ارجن ديو ۽ ٻين گروئن جو ڪلام، ڪبيرنامديو ۽ ٻين ڀڳتن جو ٻاڻيون ۽ باب فريد جا  دوها (شلوڪ) شامل آهن.
(5)  راڳا گوجري: ۾ گروئن جون ٻاڻيون ۽ ڀڳتن جا ٻول آهن، پر چوبدن ۽  وارن کي وڌيڪ اهميت حاصل آهي.
(6) راڳ ديو گنڌاري: ۾ رڳو گروئن جون ٻاڻيون آهن.
(7) راڳ بهاگڙا (وهاڳڙو): ۾ ٽن گروئن جون ٻاڻيون آهن، پد ۽ وار شامل آهن.
(8) راڳ وڍنس (بڊهنس): ۾ ٽن گروئن جون ٻاڻيون ۽ وار آهن.
(9) راڳ سورٺ: ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جون ٻاڻيون آهن.
(10)                    راڳ پرڀاتي: ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جا ڪلام آهن.
(11)           راڳ ڌناسري: ۾ گرو ٻاڻي ۽ ڪبير ٻاڻي خاص آهي.
(12)          راڳ جيت سري: ۾ گرو ٻاڻي، ڀڳت ٻاڻي ۽ وار آهن.
(13)    راڳ توڊي: ۾ گرو تيغ بهادر، گرو ارجن ديو ۽ ٻين گروئن جون ٻاڻيون ۽ ڀڳتن جي ڪلام ۾ نامديو جو ڪلام خاص اهميت وارو آهي.
(14)          راڳ بيراڙي (براري ؟): ۾ گرو رامداس ۽ گرو ارجن ديو جو ڪلام  آهي.
(15)           راڳ تلنگ: ۾ گرو ٻاڻين کان پوءِ ڀڳتن جا ٻول آهن. خاص ڪلام گرو تيغ بهادر جو آهي.
(16)    راڳ سوهي (سوها ؟ يا سهڻي؟): ۾ گرو ٻاڻين کان سواءِ ڀڳتن جا شبد آهن. ڪبير داس  (شيخ ڪبير؟) رئيداس جي اشِٽ پدن کان سواءِ ڪافي به آهي، جا گرو نانڪ ۽ گرو ارجن ديو سان منسوب آهي.راڳ سوهي ۾ گرو ٻاڻي ۽ ڀڳت ٻاڻي کان سواءِ بابا فريد جا اشلوڪ خاص آهن.
(17)                    راڳ بلاول: ۾ گروئن ڀڳتن جوڪلام گڏ ڪيل آهي.
(18)          راڳ گونڊ: ۾ به ڀڳتن ۽ گروئن جو ڪلام آهي.
(19)   رامڪلي: ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جون ٻاڻيون ، ڀائي ستا ۽ ڀائي بلونڊ (ميراثين) جا ڪلام آهن، جنهن کي ”وار“ به سڏيو وڃي ٿو. انهيءَ ڪلام ۾ راڳ گروئن کي ساراهيو ويو آهي. چون ٿا ته هي ڪلام گروئن جي تخت نشيني جي موقعي تي ٻڌايو ويندو هو. گروئن وٽان انهيءَ ڪلام تي انعام به مليو هو، ان ڪري انهيءَ ڪلام کي ”ٽڪا وار“ نالي سان به منسوب ڪيو ويندو آهي.
(20)         راڳ نٽ نارائن: ۾ رڳو گروئن جو ڪلام آهي.
(21)          راڳ مالي گوڙا (ماليگورا): گروئن ۽ ڀڳتن جون ٻاڻيون آهن.
(22)    راڳ مارو: ۾ پنجن گروئن ۽ چئن ڀڳتن جو ڪلام آهي. وار ۽ ميران ٻائي جا ڀڄن به انهيءَ راڳ ۾ جمع ٿيل آهن.
(23)         راڳ تکاري (ترکاري؟): ۾ ٽن گروئن جي ٻاڻي ۽ ڀڳتن جا ٻول آهن.
(24)         راڳ ڪيدار: (ڪيڏارو) ۽ ٻن گروئن ۽ ٻن ڀڳتن جو ڪلام آهي.
(25)                   راڳ ڀيرونُ: ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جي ڪلام سان گڏ ڪافي به آهي.
(26)         راڳ بسنت (بسنت بهار): ۾ پنجن گروئن سان گڏ ڀڳتن جو ڪلام به موجود آهي.
(27)         راڳ سارنگ: ۾ گرو ٻاڻي، ڀڳت ٻاڻي ۽ وار آهن.
(28)         راڳ ملهار: ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جون ٻاڻيون ۽ وار شامل آهن.
(29)         راڳ ڪانڙا (ڪانرو): ۾ گروئن ۽ ڀڳتن جا اشلوڪ ۽ ڀاڻيون آهن.
(30)         راڳ ڪنيان: (ڪلياڻ) ۾ رڳو گروئن جون ٻاڻيون آهن.
(31)    راڳ جيجا ونتي (جئي جئي ونتي): ۾ رڳو گرو تيغ بهادر ۽ ڪن ڀڳتن جو ڪلام آهي. سڀني  سرن وانگر انهيءَ سُر ۾ به مختلف اصناف ۾ ڪلام موجود آهي
ڪافي جي صنف تي تحقيقي ڪم ڪرڻ وارن لاءِ راڳ سوهي (16) ۽ راڳ ڀيرون (25) ۽ آد گرنٿ ۾ بابا نانڪ جي ڪلام جو اڀياس تمام ضروري آهي، ڇو جو انهن راڳن ۽ آدگرنٿ ۾ ڪافيون موجود آهي، ان کان سواءِ اهڙو ٻيو ڪلام به آهي، جنهن کي ڪافي چئي سگهون ٿا. گرنٿ جي بابن (راڳن) ۾ مختلف صنفن ۾ ڪلام ملي ٿو. اهڙيءَ ريت گرنٿ صاحب ۾ ايڪٽيهه راڳ آهن ۽ هر راڳ ۾ ڪيترائي محلا ۽ هر محلي ۾ ڪيتريون ئي پوڙيون آهن. ڪلام جو مقدار به گهڻو آهي ۽ ترتيب ڏکي ۽ منجهائيندڙ آهي، پر اڳوڻين ترتيبن جو ڀيٽ ۾ ان ۾ ”فڪر“ جو عنصر به نظر اچي ٿو، جنهن مان ظاهر ٿئي ٿو ته بنا ڪنهن سوچ ويچار جي اهڙي ترتيب وجود ۾ اچڻ ممڪن نه آهي، ترتيب ۾ گروئن جي مرتبي جي حساب سان ڪلام کي مرتب ڪيو ويو آهي. گروئن کان پوءِ ڀڳتن ۽ پيرن فقيرن جي ڪلام ۾ ڪلام جي نوعيت ۽ شاعر جي حيثيت مطابق تقدس جو خيال رکيو ويو آهي..&lt;ref&gt; سنڌي رسالي جي ترتيب ۽ ان جو پس منظر؛ الياس عشقي ؛مھراڻ رسالو؛ جلد 35؛ 1986؛
سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو &lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:سک مت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]</text>
      <sha1>ghvctw16fijvazbv2ehj3xih3nwyrnl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چيڻوٺي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39540</id>
    <revision>
      <id>318705</id>
      <parentid>294967</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:41:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>اسٽائيل کي بهتر ڪيو</comment>
      <origin>318705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2514" sha1="mdrd66r4u16s5tmzwj70ak8oxufi2tw" xml:space="preserve">[[فائل:Starr_031108-3197_Abrus_precatorius.jpg|thumb|کاٻو|چيڻوٺي]]
'''چِيڻوٺي''' کي '''لالڙي''' به چوندا آهن. هندي ۾ گُنگچي چونس ٿا. انگريزيءَ ۾ وائلڊ لِڪرس (يعني جهنگلي ملٺي يا مٺي ڪاٺي) چوڻ ٿا ۽ ڪتابي نالو، آبرس آهي.

هيءَ هڪڙي سائي ول آهي، جنهن جي کليل ڦرين ۾ چڻي جيڏا ڳاڙها داڻا ٻج جا رهن ٿا، جن تي ڪارو داغ رهي ٿو. ڏاڍو سهڻو ٿيندو آهي. اهي سونارا وزن ڪرڻ ۾ ڪم آڻيندا آهن ۽ ٻيا ماڻهو پوئي هار ڪندا آهن، يا ٻئي ڪنهن سونهن جهڙي ڪم ۾ آڻيندا آهن.

هن جو هڪڙو قسم آهي، جنهن ۾ عاج جهڙا اڇا داڻا ٿيندا آهن. هنجا گل ننڍڙا ڦِڪي واڱڻائي رنگ جا ٿيندا آهن. هن جو ٻج سانوڻ جي ڏينهن ۾ پوکبو آهي.&lt;ref&gt;ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: [[مرزا قليچ بيگ]]؛ ايڊيشن:1960ع؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو.&lt;/ref&gt;

==طب==

:نالا: ع. عين الديڪ، ف. چشم خروس، هه. وغيره___ گهونگهچي، والي سرخ، تخم ۽ خمخ.
:اثر: گرم خشڪ 3، نقصان: گرم مزاجن کي، ۽ مٿي جو سور، ميل: ڌاڻا تازا، (ڪوتمير)، وزن: اڌ کان ڏيڍ رتي.
:سڃاڻپ: ڳاڙهي رنگ جو جوئر جي داڻن کان ٿورو وڏو ٻج جو قسم آهي. هن جا ٻه - ٽي قسم ٿيندا آهن (هڪ اڇو، ٻيو ڪارو ۽ ٽيون ڳاڙهو).
:خاصيت: دل ۽ دماغ کي خوش ڪندڙ آهن. مني ۽ قوت باهه وڌائي ٿو، امساڪ پيدا ڪن ٿيون.
دماغ ۽ سيني جي رطوبت کي خشڪ ڪن ٿيون، يرقان، ٻرهل، سنڌن جي سور ۽ سيني جي بيمارين ۾ مفيد آهي. اهل صنعت جا اُن کي پاري ۾ عقد ڪندا آهن. هن طرح: پنن ۽ چيڻوٺين جو اڌ پاءُ جيترو وزن کڻي گهوٽي، لغدو ٺاهي اُن ۾ پارو ٻه تولا رکي گلحڪمت ڪري پنج سير ڇيڻن ۾ باهه ڏجي ته پارو عقد ٿي ويندو.&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]] ڄامشورو&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>mdrd66r4u16s5tmzwj70ak8oxufi2tw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪونگر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39838</id>
    <revision>
      <id>318804</id>
      <parentid>304200</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:31:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* طب */</comment>
      <origin>318804</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1428" sha1="883v6q0akxwgjhq22i57hvl8e0uylli" xml:space="preserve">'''ڪونگر''' (ٻيا نالا: فارسي ۽ عربي: صنوبر، پنجابي: چيل چيڙ، سنسڪرت: سرلا، انگريزي: پائينس لانگي فوليا (Pinus Longifolia) هڪ سھڻو سيبتو ۽ اُتاهون وڻ آهي، جنھن جا پن ڌاڳي جئان ۽ گرانٺ برابر ڊگها ٿين ٿا. ڦر پستن جھڙو ڪري ٿو. هن جا پن ۽ ڇوڏا دوا ۾ ڪم اچن ٿا. رنگ ۾ سبز، ذائقي ۾ تلخ. [[افغانستان]]، [[ڪشمير]]، [[آسام]] وغيره جابلو علائقن ۾ ٿئي ٿو.


==طب==
هي نڙيءَ جي سوڄ ۽ سور، ڦڦڙن جي ڦٽ وغيره لاءِ ڪاڙهي طور ڪتب اچي ٿو. نڪھير ۽ ٻئي وهندڙ رت کي بند ڪري ٿو. ماکي ۾ ملائي کائجي تہ جگر جي بيمارين کان بچاءُ رهي ٿو. سڪل ڇوڏا ۽ پن ڪٽي ڦڪائجن تہ دست بيهجي وڃن ٿا. هن جي دونهين سان پيٽ مان ٻار نڪري اچي ٿو ۽ حيض جاري ٿئي ٿو.&lt;ref&gt;ڪتاب: فرھنگ جعفري؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ ايڊيشن: 2007ع؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو، سنڌ.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:وڻ]]
[[زمرو:آزاد ڪشمير جا وڻ]]
[[زمرو:آئي يو سي اين خطري کان دور جنسن جي ڳاڙهي فهرست]]</text>
      <sha1>883v6q0akxwgjhq22i57hvl8e0uylli</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318805</id>
      <parentid>318804</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:32:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318805</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1439" sha1="hhmtqtx27gnpwobpbtrk973ap9r71q1" xml:space="preserve">'''ڪونگر''' (ٻيا نالا: فارسي ۽ عربي: صنوبر، پنجابي: چيل چيڙ، سنسڪرت: سرلا، انگريزي: پائينس لانگي فوليا (Pinus Longifolia) هڪ سھڻو سيبتو ۽ اُتاهون وڻ آهي، جنھن جا پن ڌاڳي جئان ۽ گرانٺ برابر ڊگها ٿين ٿا. ڦر پستن جھڙو ڪري ٿو. هن جا پن ۽ ڇوڏا دوا ۾ ڪم اچن ٿا. رنگ ۾ سبز، ذائقي ۾ تلخ. [[افغانستان]]، [[ڪشمير]]، [[آسام]] وغيره جابلو علائقن ۾ ٿئي ٿو.


==طب==
هي نڙيءَ جي سوڄ ۽ سور، ڦڦڙن جي ڦٽ وغيره لاءِ ڪاڙهي طور ڪتب اچي ٿو. نڪھير ۽ ٻئي وهندڙ رت کي بند ڪري ٿو. ماکي ۾ ملائي کائجي تہ جگر جي بيمارين کان بچاءُ رهي ٿو. سڪل ڇوڏا ۽ پن ڪٽي ڦڪائجن تہ دست بيهجي وڃن ٿا. هن جي دونهين سان پيٽ مان ٻار نڪري اچي ٿو ۽ حيض جاري ٿئي ٿو.&lt;ref&gt;ڪتاب: فرھنگ جعفري؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ ايڊيشن: 2007ع؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو، سنڌ.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:وڻ]]
[[زمرو:طبي ٻوٽا]]
[[زمرو:آزاد ڪشمير جا وڻ]]
[[زمرو:آئي يو سي اين خطري کان دور جنسن جي ڳاڙهي فهرست]]</text>
      <sha1>hhmtqtx27gnpwobpbtrk973ap9r71q1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪڪر مئل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39883</id>
    <revision>
      <id>318815</id>
      <parentid>252540</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:41:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318815</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1115" sha1="1b4affpccqs9zeoal7qnvro35bvn5f4" xml:space="preserve">'''ڪڪر مئـَـل''' (عربي: زيدالطويٰ، فارسي: ابر مرده، هندستاني، وغيره: موا بادل، اسفنج، غمامہ، صيفوخا ۽ مرشفہ) پشم جي ويڙهي وانگر گهاٽي ڀوري رنگ تي، سمنڊ جي پيدائش آهي.

==طب==
هن کي ساڙي خاڪ ڪري زيتون جي تيل ۾ ملائي ڦٽن ۽ خارش وارين جاين تي مرهم وانگر ڪم آڻجي، هن جي خاڪ کي سرمي وانگر استعمال ڪبو تہ اکين جي ڌنڌ ۽ اُٿيل اکين کي فائدو ڪندو. هن کي ذرا ذرا ڪري پاڻيءَ ۾ پسائي رکجي، پوءِ اهو پاڻي ڇاڻي پياربو تہ بواسير جو رت، پيشاب ۾ ايندڙ رت، آنڊن جي زخم، نڙيءَ ۾ ڄور چهٽل هجي تہ اُن جي ڪڍڻ لاءِ مفيد آهي.&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري، ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ ايڊيشن: 2007ع؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو، سنڌ.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>1b4affpccqs9zeoal7qnvro35bvn5f4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>توريت</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40214</id>
    <revision>
      <id>318678</id>
      <parentid>280042</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:08:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318678</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1101" sha1="e8gjik7g7r5jkq4lrof0iwus29zyb2c" xml:space="preserve">[[File:ReadingOfTheTorah.jpg|thumb|یھودي توريت پڙھندي]]

'''توريت''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''Torah  '''}} آسماني يا الهامي ڪتابن مان هڪ ڪتاب، جيڪو حضرت [[موسيٰ]] علیہ السلام تي نازل ٿيو. ان کي توريت يا تورات سڏيو وڃي ٿو. توريت موجوده [[بائيبل]] (ڪتاب مقدس) جو هڪ حصو آهي. ڪتاب مقدس جا ٻه اهم حصا آهن: هڪ ”[[عهدنامہ قديم]]“ ۽ ٻيو ”[[عهدنامہ جديد]]“. سڄو بائيبل سڀني عيسائين جو مذهبي ڪتاب آهي، پر يهودين جو بنيادي مذهبي ڪتاب ”[[عهد نامہ قديم]]“ آهي.&lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:يهوديت]]
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي اصطلاح]]</text>
      <sha1>e8gjik7g7r5jkq4lrof0iwus29zyb2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هوجمالو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40299</id>
    <revision>
      <id>318745</id>
      <parentid>310930</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19274" sha1="sz2yolzqghp34ixnmwjbv1ibal0uiv5" xml:space="preserve">
{{Infobox dance
| name             = جمالو
| native_name      = هو جمالو
| native_name_lang = سنڌي
| etymology        = 
| image            =Urban Sindhis Dancing Ho Jamalo.jpg
| alt              = 
| caption          = گيت ڳائجڻ وقت جمالو رقص 
| genre            = لوڪ رقص
| signature        = 
| instruments      = 
| inventor         = 
| year             = 
| origin           = ميرن جو دؤر
}}

'''هو جمالو''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''Ho Jamalo  '''}} [[سنڌ]] جو مشهور ۽ دلپسند [[لوڪ گيت]] آهي جيڪو شادين، جشن يا خوشي جي موقعن تي سنڌ ۾ ڳاتو ويندو آهي. جنهن جي ڳائڻ وقت[[ ناچ]] ٿيندو آهي، جنهن کي ”[[جمالو ناچ]]“ چوندا اهن. لفظ جمالو لاء اديبن جي مختلف راين مطابق خيال آهي ته اهو ڪنهن شخص جو نالو هو، جيڪو ڪنهن سبب گهر کان ٻاهر ويل هو ۽ جڏهن واپس ايو تہ سندس اچڻ جي خوشيءَ ۾ گيت ڳايا ويا&lt;ref name = &quot;مختيار  &quot;/&gt;. جمالو گيتن مان معلوم ٿئي ٿو تہ هو [[پهلوان]] ۽ قداور هو، جيئن: ”جنهن جا پير پنج سير ”هو جمالو“&lt;ref name = &quot; مختيار &quot;/&gt;. سنڌ جي لوڪ گيتن ۾ هو جمالي کي وڏي اهميت حاصل آهي. هيءُ گيت سنڌ جي قومي ۽ ثقافتي اهڃاڻ جي حيثيت رکي ٿو ۽ هن گيت جي ڌن تي قومي رقص ڪيو ويندو آهي. هيءُ گيت سنڌي ماڻهن جي نفسيات سان جڙيل آهي&lt;ref name=&quot;قاضي&quot;&gt;[https://sindhsalamat.com/threads/31620/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210613043830/https://sindhsalamat.com/threads/31620/|date=2021-06-13}} ”هو جمالو“ سنڌ جو لوڪ گيت
قاضي مقصود احمد&lt;/ref&gt;. جَمالَي ۾ ڪيترن شاعرن وقت به وقت نيون ڳالهيون به شامل پئي ڪيون آهن، جهڙوڪ ’جيڪو [[سکر ]] واريءَ [[پل]] تي، هو جمالو‘ وغيره&lt;ref name = &quot; مختيار &quot;/&gt;. هڪ روايت مطابق ’جمالي‘ جو واقعو [[مير|ميرن]] جي دور جو آهي. پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا مطابق&lt;ref name = &quot; قاضي &quot;/&gt;: &quot;گول پڙ ٺاهي، وچ ۾ سازنده بيهاري، باجماعت يا گروپ جي صورت ۾ اهو رقص ڪيو ويندو آهي، جيڪو هر ڪنهن جي وس کان ٻاهر آهي. مگر ڳوٺاڻن جي سـُـتيءَ ۾ اهو رقص پيل هوندو آهي، تنهن ڪري ڳوٺاڻن جي رڳ رڳ ۾ رچيل آهي. جن ڏاڏن، پڙڏاڏن کان پئي ان جي مشق ڪئي آهي. جيئن ئي ڀير تي ڏونڪو لڳو، ”هوجمالو“ جي تال وڄت ۾ آئي، ان جي صدا ڪن پئي ته ڳوٺاڻا پاڻ مرادو ٿڙڪڻ شروع ٿيو وڃن ۽ رقص جاري ٿيو وڃي. بلا مبالغه چئي سگهجي ٿو ته هو جمالو سنڌي عوام جي مزاج ۽ فطرت سان هم آهنگ رقص آهي“&lt;ref&gt;{سنڌي ثقافت ۽ هوجمالو“، پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا، ماهوار ”نئين زندگي“ مئي 1995ع}&lt;/ref&gt;
ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلي موجب ته :”جمالو آڳاٽي وقت ۾ ڪو ڪوپو ،اڙٻنگ شخص هو ،جيڪو گهر کان ٻاهر ويل هو ،جنهن جي موٽي اچڻ تي خوشيءَ ۾ سندس ئي نالي سان گيت ڳايائون ،جنهن بعد ان لوڪ گيت کي پذيرائي ملي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt; .“اهڙيءَ ريت [[نبي بخش بلوچ|ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ]] موجب ته :”هيءُ لوڪ گيت هميشه خوشيءَ جي موقعي تي ڳايو ويندو آهي .هن گيت جا مضمون جمالي جو جدا ٿيڻ ،سندس وڇوڙي تي افسوس ،جمالي جو موٽي اچڻ ۽ سندس اچڻ تي خوشي ۽ سندس ڳڻن جو تذڪرو آهي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt; .“ڊاڪٽر بلوچ وڌيڪ لکي ٿو ته ’جمالو ‘نالي هڪ شخص هو ،جيڪو پنهنجي ساٿين کان وڇڙي ڪي سال لاڙ وڃي رهيو ۽ جتن سان گڏ گذاريائين ۽ جڏهن ڪجهه عرصي بعد موٽي آيو ،تڏهن سندس ساٿين توڙي سڪ ۽ حب وارن ناچ ڪيا ۽ سندس نالي سان گيت به ڳايائون ۽ پوءِ اهو گيت اڳتي هلي سنڌ جي ثقافتي ورثي جي اهم وٿ بڻجي پيو “.جيئن ته جمالو لوڪ گيت آهي&lt;ref name=&quot; سنڌيانا &quot;&gt; [ https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%88] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا &lt;/ref&gt;.

==هو جمالو ٻول==
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو کٽي آيو خير سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو لڙي آيو لاڙ ڏانهن...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اومنهنجو جمالو جتن سان.... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو کٽي ايندو خير سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو لڙي آيو لاڙ ڏانهن...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو سکر واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو موري واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن جا وار گهنڊي دار الا...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سون آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ ڀٽائيءَ گهوٽ جي...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سهڻي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اسان جو جمالو جتن سان... هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br
style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سچ آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو جمالو جتن سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اسان کي سنڌ تي ڏاڍو ناز آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;سنڌين جو پٽڪو سورنهن وال آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو جمالو جتن سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سون آ.... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ ڀٽائيءَ گهوٽ جي...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن جون اکيون رب رکيون
الا... هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سنهڙي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سچ آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري شاھ جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سهڻي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو سکر واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو موري واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سونو ڪنگڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;هو جمالو هو هو جمالو... واهه
واهه جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;

* مڪمل ٻول»»[[هو جمالو: سنڌي لوڪ گيت]]


وقت گذرڻ سان هن گيت ۾ واڌارا ٿيندا رهيا آهن:&lt;br&gt;
منهنجو جمالو جتن سان..... هو جمالو!&lt;br&gt;
منهنجو لڙي ويو لاڙ ڏانهن ... هو جمالو !&lt;br&gt;
منهنجو کٽي آيو خير سان .... هو جمالو !&lt;br&gt;
اهڙيءَ ريت جمالي گيت ۾ ’جمالي ‘جي سونهن ،ڏندن ،چپن ،اکين ،پڳ ،منڊيءَ ،لڪڻ ۽ جتيءَ وغيره جي تعريف واريون مصرعون به سڄي سنڌ ۾ مشهور آهن .باقي هن گيت ۾ ماضي قريب جا ڪي اهڃاڻ به ملن ٿا ’منهنجو سکر واري پل تي ‘يا ڪي اهڙيون ٻيون مصرعون وقت سر وڌنديون رهن ٿيون ،جيڪي سماجي تبديليءَ ڏانهن نشاندهي ڪن ٿيون&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;.

هيٺ ’جمالي‘ گيت جون ڪجهه مصرعون ڏجن ٿيون: {{quote|منهنجو جمالو [[جت|جتــــن]] سـان، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن جا پــــــير پنج ســــير الا، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن کي [[سون|سوني]] منڊي چيچ ۾، هو جمالو!&lt;br&gt; جيڪو لڙي آيو [[ لاڙ ]] مان، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن جون اکيون [[ رب]] رکيون، هو جمالو! &lt;br&gt;جنهن جا وار گهــــنڊيدار الا، هو جمالو! &lt;br&gt;جنهن جا هٿ [[ميندي|ميندِي]] رتــڙا، هو جمالو!|&lt;ref name=&quot; مختيار &quot;&gt; [ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي ]  &lt;/ref&gt;}}

==ناچ جو طريقو==
پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا هوجمالو ناچ يا رقص جي ادائگي جو طريقو هيٺين طرح بيان ڪيو آهي&lt;ref name = &quot; قاضي &quot;/&gt;:
{{quote|”رقص جي ابتدا ۾ ٻه قدم اڳتي کڻبا آهن. هڪ لحظو توقف ڪري ٻانهون وڻ جي شاخن مثل آهستگي سان لچڪنديون آهن. هٿ شگوفن وانگر ٽڙي پوندا آهن. کٻي پير سان لٺڪو ڏيئي ٻئي لمحي سڀئي منهن پڙ ۾ پائي قدم اندر ورائيندا ۽ وچ ڏانهن نـِوڙي هٿ ڊگها ڪري تاڙي وڄائي، سنوان بيهي هڪ قدم پويان کڻندا آهن ۽ پڙ موڪرو ڪري وڃبو آهي. چئني پاسي رخ ڪري رقصان ٿبو آهي. پڙ هڪ لمحي اڳتي هلندو آهي ته ٻي لمحي پوئتي. ڪڏهن پڙ سوڙهو ٿي ويندو آهي ته ڪڏهن ڪشادو ۽ اهو سڄو عمل ايتري خوبصورت هم آهنگيءَ سان ٿيندو آهي جو ڏسڻ سان لطف اچي ويندو آهي. اهڙو روح پرور نظارو انسان جي تخليقات ۾ ٻيو ڪو ورلي نظر ايندو. انهيءَ رقص مان سنڌ جي مٽيءَ جي سڳند ۽ سنڌي ماڻهن جي مزاج ۽ جمالياتي حس، نظم و هم آهنگيءَ جي ترجماني ٿئي ٿي. انهيءَ ڪري هو جمالو کي سنڌ ثقافت جو ترجمان ۽ ڪلاسڪ جو درجو حاصل آهي“|&lt;ref&gt;{سنڌي ثقافت ۽ هوجمالو“، پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا، ماهوار ”نئين زندگي“ مئي 1995ع}&lt;/ref&gt;|}}

==جيڪو سکر واري پل تي==

سکر واري پل جو هن لوڪ گيت ۾ ذڪر سکر جي [[لينسڊائون پل]] متعلق آهي.  هن پل جي خاصيت هئي ته ان ۾ ڪوبه ٺله ڪونہ هيو جنهن ڪري هڪ لوڪ ڪهاڻي جنم ورتو ۽ روايت ۾ اچي وئي. ڪهاڻي مطابق جڏهن هيء پل تيار ٿي تہ ٺله نہ هجڻ ڪري ريل جي ڊرائيورن ڊپ جي ڪري هن پل تي ريل هلائڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو جنهن ڪري انگريزن کي مشڪل پيش آئي ۽ انتظاميه ان کي حل ڪرڻ جو انوکو منصوبو جوڙيو. سکر جيل جي جمالو نالي موت جي سزا جي قيدي کي ٽرين هلائڻ سيکاري معاهدو ڪيو تہ پل تان ريل کي پار ڪندو تہ کيس معافي ڏني ويندي اهڙي طرح جمالو پل تان ريل کي پار ڪري ڏيکاريو ۽ ان جي زال مڙس جي ڪاميابي جي خوشي ۾ هو جمالو نالي گيت ڳايو اهڙي طرح ان لوڪ گيت جي ابتدا ٿي. ان روايتي ڪهاڻي جي اڃان ڪٿان ثابتي ڪانہ ٿي آهيref name =&quot; مولائي شيدائي &quot; &gt;  ڪتاب جو  نالو ؛  تاريخ سکر :مصنف؛ [[رحيمداد خان مولائي شيدائي]] ؛ڇاپو:  پهريون سال؛ 1992ع ڇپائيندڙ؛
[[سنڌي ادبي بورڊ]]  &lt;nowiki&gt;&lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt;.

==جمال بلوچ وارو قصو==

هڪ روايت مطابق هو جمالو جي ابتدا جمال بلوچ جي واقعي سان ٿي هئي جنهن جو تعلق اتر سنڌ سان هو. ان جي علائقي تي دشمن چڙهائي ڪري آيا هئا ۽ ان ڳوٺاڻن سان گڏجي دشمنن سان مقابلو ڪري ويڙه کٽي هئي. جڏهن اهو واپس ڳوٺ موٽي آيو تہ ان جي استقبال م عورتون نڪري آيون ۽ هو جمالو منهجو کٽي آيو خير سان ڳائڻ شروع ڪيو&lt;ref&gt;{[https://www.dawn.com/news/1433223]Elim ud Din Mazari Kashmore Published in Dawn, September 16th, 2018}&lt;/ref&gt;.

==عمر میمڻ جي هوجمالو ڊاڪيومينٽري==

هو جمالو تي انگلينڊ ۾ رهندڙ عمر ميمڻ جي ٺاهيل هڪ وڊيو ڊاڪيومينٽري مشهور آهي. بي بي سي اردو جي هڪ رپورٽ مطابق هو جمالو لوڪ گيتن م پهريون گيت آهي جنهن تي دنيا جي 120 ملڪن جا ماڻهو ناچ ڪري چڪا آهن&lt;ref&gt;{www.bbc.com › urdu › e...Web results'هو جمالو ایک جشن اور خوشی کا اظہار ہے' - BBC News اردو}[https://www.bbc.com/urdu/entertainment-46428341]&lt;/ref&gt;.
==پنجابي لوڪ گيت لڊي هي جمالو ==

پنجابي ٻولي م پڻ هڪ لوڪ گيت '''لڊي هي جمالو پا''' مشهور آهي جنهن تي پڻ جمالو رقص ڪيو ويندو آهي. ان جا ٻول هيٺ ڏجن ٿا:

{{quote|'''لُڈّی ہے جمالو پا'''&lt;br&gt;
دنیا توں پیار مِلے&lt;br&gt;
کوئی دِلدار مِلا&lt;br&gt;
آندا سواد گل بات دا&lt;br&gt;
کهِلرے نے وال میرے&lt;br&gt;
رہنا میں نال تیرے &lt;br&gt;
وعدہ اے پہلی ملاقات دا &lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
تینوں تکّیاں بِنا &lt;br&gt;
پیار منگیا تیرا&lt;br&gt;
ایہ وی جاناں نہ میں &lt;br&gt;
کون دِلبر میرا&lt;br&gt;
اینا دهیاں رہوے&lt;br&gt;
سارا جہان کہوے &lt;br&gt;
چُهٹدا نہیں ساته دن رات دا&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
آکے تو ٹُر گیوں&lt;br&gt; 
روگ لگ جائے گا&lt;br&gt;
کلّی رہ جاں گی میں&lt;br&gt;
کی مزہ آئے گا&lt;br&gt;
بُلّیاں بُلان تینوں&lt;br&gt;
اکهیاں منان تینوں&lt;br&gt;
ساہواں وچ شور برسات دا&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو|}}

== پڻ ڏسو ==

* [[جمالو ناچ]]

== حوالا ==
{{حوالا}}

[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي موسيقي]]
[[زمرو:ناچ]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]
[[زمرو:سنڌ جي ثقافت]]</text>
      <sha1>sz2yolzqghp34ixnmwjbv1ibal0uiv5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318764</id>
      <parentid>318745</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:12:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318764</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19272" sha1="4fies6l3ibpfsc5i00bkx3bj3rht6h2" xml:space="preserve">{{Infobox dance
| name             = جمالو
| native_name      = هو جمالو
| native_name_lang = سنڌي
| etymology        = 
| image            =Urban Sindhis Dancing Ho Jamalo.jpg
| alt              = 
| caption          = گيت ڳائجڻ وقت جمالو رقص 
| genre            = لوڪ رقص
| signature        = 
| instruments      = 
| inventor         = 
| year             = 
| origin           = ميرن جو دؤر
}}

'''هو جمالو''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''Ho Jamalo  '''}} [[سنڌ]] جو مشهور ۽ دلپسند [[لوڪ گيت]] آهي جيڪو شادين، جشن يا خوشي جي موقعن تي سنڌ ۾ ڳاتو ويندو آهي. جنهن جي ڳائڻ وقت[[ ناچ]] ٿيندو آهي، جنهن کي ”[[جمالو ناچ]]“ چوندا اهن. لفظ جمالو لاء اديبن جي مختلف راين مطابق خيال آهي ته اهو ڪنهن شخص جو نالو هو، جيڪو ڪنهن سبب گهر کان ٻاهر ويل هو ۽ جڏهن واپس ايو تہ سندس اچڻ جي خوشيءَ ۾ گيت ڳايا ويا&lt;ref name = &quot;مختيار  &quot;/&gt;. جمالو گيتن مان معلوم ٿئي ٿو تہ هو [[پهلوان]] ۽ قداور هو، جيئن: ”جنهن جا پير پنج سير ”هو جمالو“&lt;ref name = &quot; مختيار &quot;/&gt;. سنڌ جي لوڪ گيتن ۾ هو جمالي کي وڏي اهميت حاصل آهي. هيءُ گيت سنڌ جي قومي ۽ ثقافتي اهڃاڻ جي حيثيت رکي ٿو ۽ هن گيت جي ڌن تي قومي رقص ڪيو ويندو آهي. هيءُ گيت سنڌي ماڻهن جي نفسيات سان جڙيل آهي&lt;ref name=&quot;قاضي&quot;&gt;[https://sindhsalamat.com/threads/31620/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210613043830/https://sindhsalamat.com/threads/31620/|date=2021-06-13}} ”هو جمالو“ سنڌ جو لوڪ گيت
قاضي مقصود احمد&lt;/ref&gt;. جَمالَي ۾ ڪيترن شاعرن وقت به وقت نيون ڳالهيون به شامل پئي ڪيون آهن، جهڙوڪ ’جيڪو [[سکر ]] واريءَ [[پل]] تي، هو جمالو‘ وغيره&lt;ref name = &quot; مختيار &quot;/&gt;. هڪ روايت مطابق ’جمالي‘ جو واقعو [[مير|ميرن]] جي دور جو آهي. پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا مطابق&lt;ref name = &quot; قاضي &quot;/&gt;: &quot;گول پڙ ٺاهي، وچ ۾ سازنده بيهاري، باجماعت يا گروپ جي صورت ۾ اهو رقص ڪيو ويندو آهي، جيڪو هر ڪنهن جي وس کان ٻاهر آهي. مگر ڳوٺاڻن جي سـُـتيءَ ۾ اهو رقص پيل هوندو آهي، تنهن ڪري ڳوٺاڻن جي رڳ رڳ ۾ رچيل آهي. جن ڏاڏن، پڙڏاڏن کان پئي ان جي مشق ڪئي آهي. جيئن ئي ڀير تي ڏونڪو لڳو، ”هوجمالو“ جي تال وڄت ۾ آئي، ان جي صدا ڪن پئي ته ڳوٺاڻا پاڻ مرادو ٿڙڪڻ شروع ٿيو وڃن ۽ رقص جاري ٿيو وڃي. بلا مبالغه چئي سگهجي ٿو ته هو جمالو سنڌي عوام جي مزاج ۽ فطرت سان هم آهنگ رقص آهي“&lt;ref&gt;{سنڌي ثقافت ۽ هوجمالو“، پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا، ماهوار ”نئين زندگي“ مئي 1995ع}&lt;/ref&gt;
ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلي موجب ته :”جمالو آڳاٽي وقت ۾ ڪو ڪوپو ،اڙٻنگ شخص هو ،جيڪو گهر کان ٻاهر ويل هو ،جنهن جي موٽي اچڻ تي خوشيءَ ۾ سندس ئي نالي سان گيت ڳايائون ،جنهن بعد ان لوڪ گيت کي پذيرائي ملي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt; .“اهڙيءَ ريت [[نبي بخش بلوچ|ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ]] موجب ته :”هيءُ لوڪ گيت هميشه خوشيءَ جي موقعي تي ڳايو ويندو آهي .هن گيت جا مضمون جمالي جو جدا ٿيڻ ،سندس وڇوڙي تي افسوس ،جمالي جو موٽي اچڻ ۽ سندس اچڻ تي خوشي ۽ سندس ڳڻن جو تذڪرو آهي&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt; .“ڊاڪٽر بلوچ وڌيڪ لکي ٿو ته ’جمالو ‘نالي هڪ شخص هو ،جيڪو پنهنجي ساٿين کان وڇڙي ڪي سال لاڙ وڃي رهيو ۽ جتن سان گڏ گذاريائين ۽ جڏهن ڪجهه عرصي بعد موٽي آيو ،تڏهن سندس ساٿين توڙي سڪ ۽ حب وارن ناچ ڪيا ۽ سندس نالي سان گيت به ڳايائون ۽ پوءِ اهو گيت اڳتي هلي سنڌ جي ثقافتي ورثي جي اهم وٿ بڻجي پيو “.جيئن ته جمالو لوڪ گيت آهي&lt;ref name=&quot; سنڌيانا &quot;&gt; [ https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%88] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا &lt;/ref&gt;.

==هو جمالو ٻول==
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو کٽي آيو خير سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو لڙي آيو لاڙ ڏانهن...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اومنهنجو جمالو جتن سان.... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو کٽي ايندو خير سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو لڙي آيو لاڙ ڏانهن...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو سکر واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو موري واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن جا وار گهنڊي دار الا...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سون آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ ڀٽائيءَ گهوٽ جي...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سهڻي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اسان جو جمالو جتن سان... هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br
style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سچ آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو جمالو جتن سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;اسان کي سنڌ تي ڏاڍو ناز آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;سنڌين جو پٽڪو سورنهن وال آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او منهنجو جمالو جتن سان... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سون آ.... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سونهن آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ ڀٽائيءَ گهوٽ جي...
هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن جون اکيون رب رکيون
الا... هو جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سنهڙي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن ۾ روضو لال لطيف جو... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري سچ آ... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌ سموري شاھ جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او هيءَ سنڌڙي سهڻي لال جي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو سکر واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جيڪو موري واريءَ پل تي... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سائو لڪڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;او جنهن کي سونو ڪنگڻ هٿ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;جنهن کي سوني منڊي چيچ ۾... هو
جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;هو جمالو هو هو جمالو... واهه
واهه جمالو&lt;/span&gt;&lt;br style=&quot;font-family: MB Lateefi;&quot;&gt;

* مڪمل ٻول»»[[هو جمالو: سنڌي لوڪ گيت]]


وقت گذرڻ سان هن گيت ۾ واڌارا ٿيندا رهيا آهن:&lt;br&gt;
منهنجو جمالو جتن سان..... هو جمالو!&lt;br&gt;
منهنجو لڙي ويو لاڙ ڏانهن ... هو جمالو !&lt;br&gt;
منهنجو کٽي آيو خير سان .... هو جمالو !&lt;br&gt;
اهڙيءَ ريت جمالي گيت ۾ ’جمالي ‘جي سونهن ،ڏندن ،چپن ،اکين ،پڳ ،منڊيءَ ،لڪڻ ۽ جتيءَ وغيره جي تعريف واريون مصرعون به سڄي سنڌ ۾ مشهور آهن .باقي هن گيت ۾ ماضي قريب جا ڪي اهڃاڻ به ملن ٿا ’منهنجو سکر واري پل تي ‘يا ڪي اهڙيون ٻيون مصرعون وقت سر وڌنديون رهن ٿيون ،جيڪي سماجي تبديليءَ ڏانهن نشاندهي ڪن ٿيون&lt;ref name = &quot; سنڌيانا &quot;/&gt;.

هيٺ ’جمالي‘ گيت جون ڪجهه مصرعون ڏجن ٿيون: {{quote|منهنجو جمالو [[جت|جتــــن]] سـان، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن جا پــــــير پنج ســــير الا، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن کي [[سون|سوني]] منڊي چيچ ۾، هو جمالو!&lt;br&gt; جيڪو لڙي آيو [[ لاڙ ]] مان، هو جمالو!&lt;br&gt; جنهن جون اکيون [[ رب]] رکيون، هو جمالو! &lt;br&gt;جنهن جا وار گهــــنڊيدار الا، هو جمالو! &lt;br&gt;جنهن جا هٿ [[ميندي|ميندِي]] رتــڙا، هو جمالو!|&lt;ref name=&quot; مختيار &quot;&gt; [ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي ]  &lt;/ref&gt;}}

==ناچ جو طريقو==
پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا هوجمالو ناچ يا رقص جي ادائگي جو طريقو هيٺين طرح بيان ڪيو آهي&lt;ref name = &quot; قاضي &quot;/&gt;:
{{quote|”رقص جي ابتدا ۾ ٻه قدم اڳتي کڻبا آهن. هڪ لحظو توقف ڪري ٻانهون وڻ جي شاخن مثل آهستگي سان لچڪنديون آهن. هٿ شگوفن وانگر ٽڙي پوندا آهن. کٻي پير سان لٺڪو ڏيئي ٻئي لمحي سڀئي منهن پڙ ۾ پائي قدم اندر ورائيندا ۽ وچ ڏانهن نـِوڙي هٿ ڊگها ڪري تاڙي وڄائي، سنوان بيهي هڪ قدم پويان کڻندا آهن ۽ پڙ موڪرو ڪري وڃبو آهي. چئني پاسي رخ ڪري رقصان ٿبو آهي. پڙ هڪ لمحي اڳتي هلندو آهي ته ٻي لمحي پوئتي. ڪڏهن پڙ سوڙهو ٿي ويندو آهي ته ڪڏهن ڪشادو ۽ اهو سڄو عمل ايتري خوبصورت هم آهنگيءَ سان ٿيندو آهي جو ڏسڻ سان لطف اچي ويندو آهي. اهڙو روح پرور نظارو انسان جي تخليقات ۾ ٻيو ڪو ورلي نظر ايندو. انهيءَ رقص مان سنڌ جي مٽيءَ جي سڳند ۽ سنڌي ماڻهن جي مزاج ۽ جمالياتي حس، نظم و هم آهنگيءَ جي ترجماني ٿئي ٿي. انهيءَ ڪري هو جمالو کي سنڌ ثقافت جو ترجمان ۽ ڪلاسڪ جو درجو حاصل آهي“|&lt;ref&gt;{سنڌي ثقافت ۽ هوجمالو“، پروفيسر حاجي محمد اسماعيل آغا، ماهوار ”نئين زندگي“ مئي 1995ع}&lt;/ref&gt;|}}

==جيڪو سکر واري پل تي==

سکر واري پل جو هن لوڪ گيت ۾ ذڪر سکر جي [[لينسڊائون پل]] متعلق آهي.  هن پل جي خاصيت هئي ته ان ۾ ڪوبه ٺله ڪونہ هيو جنهن ڪري هڪ لوڪ ڪهاڻي جنم ورتو ۽ روايت ۾ اچي وئي. ڪهاڻي مطابق جڏهن هيء پل تيار ٿي تہ ٺله نہ هجڻ ڪري ريل جي ڊرائيورن ڊپ جي ڪري هن پل تي ريل هلائڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو جنهن ڪري انگريزن کي مشڪل پيش آئي ۽ انتظاميه ان کي حل ڪرڻ جو انوکو منصوبو جوڙيو. سکر جيل جي جمالو نالي موت جي سزا جي قيدي کي ٽرين هلائڻ سيکاري معاهدو ڪيو تہ پل تان ريل کي پار ڪندو تہ کيس معافي ڏني ويندي اهڙي طرح جمالو پل تان ريل کي پار ڪري ڏيکاريو ۽ ان جي زال مڙس جي ڪاميابي جي خوشي ۾ هو جمالو نالي گيت ڳايو اهڙي طرح ان لوڪ گيت جي ابتدا ٿي. ان روايتي ڪهاڻي جي اڃان ڪٿان ثابتي ڪانہ ٿي آهيref name =&quot; مولائي شيدائي &quot; &gt;  ڪتاب جو  نالو ؛  تاريخ سکر :مصنف؛ [[رحيمداد خان مولائي شيدائي]] ؛ڇاپو:  پهريون سال؛ 1992ع ڇپائيندڙ؛
[[سنڌي ادبي بورڊ]]  &lt;nowiki&gt;&lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt;.

==جمال بلوچ وارو قصو==

هڪ روايت مطابق هو جمالو جي ابتدا جمال بلوچ جي واقعي سان ٿي هئي جنهن جو تعلق اتر سنڌ سان هو. ان جي علائقي تي دشمن چڙهائي ڪري آيا هئا ۽ ان ڳوٺاڻن سان گڏجي دشمنن سان مقابلو ڪري ويڙه کٽي هئي. جڏهن اهو واپس ڳوٺ موٽي آيو تہ ان جي استقبال م عورتون نڪري آيون ۽ هو جمالو منهجو کٽي آيو خير سان ڳائڻ شروع ڪيو&lt;ref&gt;{[https://www.dawn.com/news/1433223]Elim ud Din Mazari Kashmore Published in Dawn, September 16th, 2018}&lt;/ref&gt;.

==عمر میمڻ جي هوجمالو ڊاڪيومينٽري==

هو جمالو تي انگلينڊ ۾ رهندڙ عمر ميمڻ جي ٺاهيل هڪ وڊيو ڊاڪيومينٽري مشهور آهي. بي بي سي اردو جي هڪ رپورٽ مطابق هو جمالو لوڪ گيتن م پهريون گيت آهي جنهن تي دنيا جي 120 ملڪن جا ماڻهو ناچ ڪري چڪا آهن&lt;ref&gt;{www.bbc.com › urdu › e...Web results'هو جمالو ایک جشن اور خوشی کا اظہار ہے' - BBC News اردو}[https://www.bbc.com/urdu/entertainment-46428341]&lt;/ref&gt;.
==پنجابي لوڪ گيت لڊي هي جمالو ==

پنجابي ٻولي م پڻ هڪ لوڪ گيت '''لڊي هي جمالو پا''' مشهور آهي جنهن تي پڻ جمالو رقص ڪيو ويندو آهي. ان جا ٻول هيٺ ڏجن ٿا:

{{quote|'''لُڈّی ہے جمالو پا'''&lt;br&gt;
دنیا توں پیار مِلے&lt;br&gt;
کوئی دِلدار مِلا&lt;br&gt;
آندا سواد گل بات دا&lt;br&gt;
کهِلرے نے وال میرے&lt;br&gt;
رہنا میں نال تیرے &lt;br&gt;
وعدہ اے پہلی ملاقات دا &lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
تینوں تکّیاں بِنا &lt;br&gt;
پیار منگیا تیرا&lt;br&gt;
ایہ وی جاناں نہ میں &lt;br&gt;
کون دِلبر میرا&lt;br&gt;
اینا دهیاں رہوے&lt;br&gt;
سارا جہان کہوے &lt;br&gt;
چُهٹدا نہیں ساته دن رات دا&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
آکے تو ٹُر گیوں&lt;br&gt; 
روگ لگ جائے گا&lt;br&gt;
کلّی رہ جاں گی میں&lt;br&gt;
کی مزہ آئے گا&lt;br&gt;
بُلّیاں بُلان تینوں&lt;br&gt;
اکهیاں منان تینوں&lt;br&gt;
ساہواں وچ شور برسات دا&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو&lt;br&gt;
لُڈّی ہے جمالو پا لُڈّی ہے جمالو|}}

== پڻ ڏسو ==

* [[جمالو ناچ]]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي موسيقي]]
[[زمرو:سنڌ جي ثقافت]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]
[[زمرو:ناچ]]</text>
      <sha1>4fies6l3ibpfsc5i00bkx3bj3rht6h2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رامائڻ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40421</id>
    <revision>
      <id>318874</id>
      <parentid>211322</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:22:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318874</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2085" sha1="fszfeqc4pp2tr4zlmy6r7njqqvkmudu" xml:space="preserve">{{Infobox religious text
| image = Indischer Maler von 1780 001.jpg
| caption =1780 جي پينٽنگ جنھن ۾ [[رام]] [[بنواس]] دوران پنھنجي زال [[سيتا]]۽ ڀاءُ [[لڇمڻ]] سان گڏ ڏيکاريل
|author = [[والميڪي]]
| religion = [[ھندوازم]]
| language = [[سنسڪرت]]
| verses = 24,000
}}
[[فائل:Valmiki Ramayana.jpg|thumb|
پينٽنگ ۾ والميڪي کي رامائڻ لکندي ڏيکاريو ويو آهي.]]

'''رامائڻ'''{{ٻيا نالا|انگريزي= '''  Ramaina'''}} [[هندومت|هندو ڌرم]] جو هڪ مقدس تاريخي ڪتاب آهي&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. عالم هن تصنيف جو صحيح زمانو مقرر ڪري نه سگهيا آهن. هي ڪتاب مغربي بنگال ۽ بهار جي مذهبي روايتن جو آئينه دار آهي&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. رامائڻ ۾ ڪل 48000 شعر آهن جن ۾ [[رام|شري رام]] جي انهن جنگين جو ذڪر آهي، جيڪي [[سري لنڪا|سريلنڪا]] جي بادشاه [[راوڻ]] سان پنهنجي ونيءَ [[سيتا]] کي ڇڏائڻ لاءِ وڙهيون هيون&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. هندو ڌرم جي ڪتاب [[مھاڀارت]] جو سنڌي ۾ ترجمو ڏھين صديءَ ۾ ۽ رامائڻ جو سنڌيءَ ترجمو سومرن جي راڄ دؤران يارھين صديءَ ۾ ٿيو هو&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. خيال آهي ته هي ترجمو [[ديوناگري]] [[ديوناگري اسڪرپٽ|رسم الخط]] ۾ ڪيو ويو هوندو&lt;ref name=&quot;مختيار احمد &quot;&gt; ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي- &lt;/ref&gt;.

==حوالا==
{{حوالا}}
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:ھندو ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:سنسڪرت ۾ مثنوي بيت]]
[[زمرو:هندو لکتون]]
[[زمرو:هندو ڪوتا]]</text>
      <sha1>fszfeqc4pp2tr4zlmy6r7njqqvkmudu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318879</id>
      <parentid>318874</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:32:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318879</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2054" sha1="1ow7zxsranc4k5httvdljjqutc234yv" xml:space="preserve">{{Infobox religious text
| image = Indischer Maler von 1780 001.jpg
| caption =1780 جي پينٽنگ جنھن ۾ [[رام]] [[بنواس]] دوران پنھنجي زال [[سيتا]]۽ ڀاءُ [[لڇمڻ]] سان گڏ ڏيکاريل
|author = [[والميڪي]]
| religion = [[ھندوازم]]
| language = [[سنسڪرت]]
| verses = 24,000
}}
[[فائل:Valmiki Ramayana.jpg|thumb|
پينٽنگ ۾ والميڪي کي رامائڻ لکندي ڏيکاريو ويو آهي.]]

'''رامائڻ'''{{ٻيا نالا|انگريزي= '''  Ramaina'''}} [[هندومت|هندو ڌرم]] جو هڪ مقدس تاريخي ڪتاب آهي&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. عالم هن تصنيف جو صحيح زمانو مقرر ڪري نه سگهيا آهن. هي ڪتاب مغربي بنگال ۽ بهار جي مذهبي روايتن جو آئينه دار آهي&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. رامائڻ ۾ ڪل 48000 شعر آهن جن ۾ [[رام|شري رام]] جي انهن جنگين جو ذڪر آهي، جيڪي [[سري لنڪا|سريلنڪا]] جي بادشاه [[راوڻ]] سان پنهنجي ونيءَ [[سيتا]] کي ڇڏائڻ لاءِ وڙهيون هيون&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. هندو ڌرم جي ڪتاب [[مھاڀارت]] جو سنڌي ۾ ترجمو ڏھين صديءَ ۾ ۽ رامائڻ جو سنڌيءَ ترجمو سومرن جي راڄ دؤران يارھين صديءَ ۾ ٿيو هو&lt;ref name=&quot;مختيار احمد&quot;/&gt;. خيال آهي ته هي ترجمو [[ديوناگري]] [[ديوناگري اسڪرپٽ|رسم الخط]] ۾ ڪيو ويو هوندو&lt;ref name=&quot;مختيار احمد &quot;&gt; ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي- &lt;/ref&gt;.

==حوالا==
{{حوالا}}
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:هندو لکتون]]
[[زمرو:هندو ڪوتا]]
[[زمرو:ھندو ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:سنسڪرت ۾ مثنوي بيت]]</text>
      <sha1>1ow7zxsranc4k5httvdljjqutc234yv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>يجرويد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40936</id>
    <revision>
      <id>318875</id>
      <parentid>280232</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:23:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318875</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="761" sha1="9i3gyxc607j3129fp95ho3hgtou5yvl" xml:space="preserve">'''يجر ويد''' جي معني آهي ’رسمن جو علم‘. هي ويد، [[هندومت|هندو ڌرم]] جو هڪ اهم [[ويد]] آهي. ٻين [[ويدانيت|ويدن]] ۾ ’[[رگ ويد]]‘، ’[[سام ويد]]‘ ۽ ’[[اٿر ويد]]‘ اچي وڃن ٿا. ’يجر ويد‘ [[ڪوتا]] ۾ آهي، جنهن کي قرباني جي موقعي تي ڳايو ويندو آهي.&lt;ref&gt;ڪتاب: ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛ پبلشر: [[سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]، حيدرآباد، سنڌ.&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}
[[زمرو:ھندومت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:هندو لکتون]]</text>
      <sha1>9i3gyxc607j3129fp95ho3hgtou5yvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>لنگ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41514</id>
    <revision>
      <id>318886</id>
      <parentid>277193</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318886</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6171" sha1="65fxuoq0t82eu3keaggzmjt8p1d0sh2" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
==Worship==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|Badavlinga, [[Hampi]] ([[Vijayanagara Empire]])]]
{{multiple image
| align             = right
| image1            = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1            = 272
| alt1              = 
| caption1          = 
| image2            = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 200
| alt2              = 
| caption2          = 
| footer            = Linga-yoni worship in different ways; Left: river, Right: temple.
}}

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>65fxuoq0t82eu3keaggzmjt8p1d0sh2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318887</id>
      <parentid>318886</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318887</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6160" sha1="r4y1yoc48ak3b5h60msdk8hk146z7wf" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==

[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|Badavlinga, [[Hampi]] ([[Vijayanagara Empire]])]]
{{multiple image
| align             = right
| image1            = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1            = 272
| alt1              = 
| caption1          = 
| image2            = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 200
| alt2              = 
| caption2          = 
| footer            = Linga-yoni worship in different ways; Left: river, Right: temple.
}}

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>r4y1yoc48ak3b5h60msdk8hk146z7wf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318888</id>
      <parentid>318887</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:47:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318888</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7505" sha1="gn674wjnyciu4ib33r33yp42p1u32om" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|Badavlinga, [[Hampi]] ([[Vijayanagara Empire]])]]
{{multiple image
| align             = center
| image1            = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1            = 272
| alt1              = 
| caption1          = 
| image2            = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 200
| alt2              = 
| caption2          = 
| footer        = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ، هيٺيان: مندر}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>gn674wjnyciu4ib33r33yp42p1u32om</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318889</id>
      <parentid>318888</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:01:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318889</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7661" sha1="j3br623gsrxwzmu3ug0tgo9a0fwnh4t" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = center
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align      = center
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 200
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer     = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>j3br623gsrxwzmu3ug0tgo9a0fwnh4t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318890</id>
      <parentid>318889</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:03:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318890</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7656" sha1="75gl0jvs85rswmmtu3q4fiso48cdhvq" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align      = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 200
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>75gl0jvs85rswmmtu3q4fiso48cdhvq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318891</id>
      <parentid>318890</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318891</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7656" sha1="p6na98wj90358m5gimm2us7nbdxzk5b" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align      = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2            = 270
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>p6na98wj90358m5gimm2us7nbdxzk5b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318892</id>
      <parentid>318891</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318892</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7650" sha1="k3jitxtq8ylzkmx6cgnmz6mna9u7d6z" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 270
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>k3jitxtq8ylzkmx6cgnmz6mna9u7d6z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318893</id>
      <parentid>318892</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:05:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318893</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7650" sha1="92hs4cv0wyci1h75fopnu5hxq7eh95e" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 290
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>92hs4cv0wyci1h75fopnu5hxq7eh95e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318894</id>
      <parentid>318893</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:06:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318894</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7650" sha1="fp4811lx2m3o9zka81t62mdn4rb52gw" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 272
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>fp4811lx2m3o9zka81t62mdn4rb52gw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318895</id>
      <parentid>318894</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:06:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318895</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7650" sha1="ndh5g8z7uni4hx1sd6wx73j3yvtcy3u" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن، پاڻي ۽ کير جو نذرانو شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.

The traditional lingam rituals in major Shiva temples includes offerings of flowers, grass, dried rice, fruits, leaves, water and a milk bath.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; Priests chant hymns, while the devotees go to the sanctum for a ''[[Darshan (Indian religions)|darshana]]'' followed by a clockwise circumambulation of the sanctum.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; On the sanctum walls, typically are reliefs of Dakshinamurti, Brahma, Vishnu, Shiva. Often, near the sanctum are other shrines, particularly for Shakti (Durga), Ganesha and Murugan (Kartikeya). In the Hindu tradition, special pilgrimage sites include those where natural lingams are found in the form of cylindrical rocks or ice or rocky hill. These are called ''Svayambhuva'' lingam, and about 70 of these are known on the Indian subcontinent, the most significant being one in Kashi ([[Varanasi]]) followed by Prayaga, Naimisha and Gaya.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Rao1993p81&quot;&gt;{{cite book|author=T. A. Gopinatha Rao|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|year=1993|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>ndh5g8z7uni4hx1sd6wx73j3yvtcy3u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318896</id>
      <parentid>318895</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:11:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318896</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6743" sha1="3svc3825937mxvse3xhyhpgsvjr64mg" xml:space="preserve">'''لنگ''':

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا.
قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>3svc3825937mxvse3xhyhpgsvjr64mg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318897</id>
      <parentid>318896</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:17:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318897</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6921" sha1="mzg1dnkw36fw3ui7k9h14rhhd0fhuae" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>mzg1dnkw36fw3ui7k9h14rhhd0fhuae</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318898</id>
      <parentid>318897</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:22:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* تفصيل */</comment>
      <origin>318898</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11060" sha1="ghwyfdrlpw9x4kdd71ud6yoixry43yr" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
{{pp-pc|small=yes}}
{{Redirect-multi|2|Linga|Shivling}}
{{Use dmy dates|date=June 2020}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|A lingam with [[tripundra]], projected on a [[yoni]] base]]
{{Saivism}}

A '''lingam''' ({{langx|sa|लिङ्ग}} {{IAST3|liṅga}}, lit. &quot;sign, symbol or mark&quot;), sometimes referred to as '''linga''' or '''Shiva linga''', is an abstract or [[Aniconism|aniconic]] representation of the [[Hinduism|Hindu]] [[Hindu deities|god]] [[Shiva]] in [[Shaivism]].&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; The word ''lingam'' is found in the [[Upanishads]] and [[Indian epic poetry|epic literature]], where it means a &quot;mark, sign, emblem, characteristic&quot;,&lt;ref name=mmw901/&gt; the &quot;evidence, proof, symptom&quot; of Shiva and Shiva's power.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot; /&gt;&lt;ref name=mmw901/&gt;&lt;ref name=&quot;Bonnefoy1993p38&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}&lt;ref name=&quot;Ger Wuj 01&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Larson2001p190&quot; /&gt;

The lingam of the [[Shaivism]] tradition is a short cylindrical pillar-like symbol of Shiva, made of stone, metal, gem, wood, clay or precious stones.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} It is often represented within a disc-shaped platform,&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;sivaya subramuniyaswami 2001&quot; /&gt; the ''[[yoni]]'' – its feminine counterpart,&lt;ref name=dasgupta107/&gt;&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal | last=Beltz | first=Johannes | title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon | journal=Journal of Religion in Europe | publisher=Brill Academic Publishers | volume=4 | issue=1 | date=2011-03-01 | doi=10.1163/187489210x553566 | pages=204–222 | s2cid=143631560 }}&lt;/ref&gt; consisting of a flat element, horizontal compared to the vertical lingam, and designed to allow liquid offerings to drain away for collection.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;

The ''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;/&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=lochtefeld784&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>ghwyfdrlpw9x4kdd71ud6yoixry43yr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318899</id>
      <parentid>318898</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:30:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318899</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10958" sha1="5ue0iffh8i16hhl56sri0aw72z8g16q" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

A '''lingam''' (Sanskrit:लिङ्ग; liṅga,
 lit. &quot;sign, symbol or mark&quot;), sometimes referred to as '''linga''' or '''Shiva linga''', is an abstract or [[Aniconism|aniconic]] representation of the [[Hinduism|Hindu]] [[Hindu deities|god]] [[Shiva]] in [[Shaivism]].&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; The word ''lingam'' is found in the [[Upanishads]] and [[Indian epic poetry|epic literature]], where it means a &quot;mark, sign, emblem, characteristic&quot;,&lt;ref name=mmw901/&gt; the &quot;evidence, proof, symptom&quot; of Shiva and Shiva's power.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot; /&gt;&lt;ref name=mmw901/&gt;&lt;ref name=&quot;Bonnefoy1993p38&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}&lt;ref name=&quot;Ger Wuj 01&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Larson2001p190&quot; /&gt;

The lingam of the [[Shaivism]] tradition is a short cylindrical pillar-like symbol of Shiva, made of stone, metal, gem, wood, clay or precious stones.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} It is often represented within a disc-shaped platform,&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;sivaya subramuniyaswami 2001&quot; /&gt; the ''[[yoni]]'' – its feminine counterpart,&lt;ref name=dasgupta107/&gt;&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal | last=Beltz | first=Johannes | title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon | journal=Journal of Religion in Europe | publisher=Brill Academic Publishers | volume=4 | issue=1 | date=2011-03-01 | doi=10.1163/187489210x553566 | pages=204–222 | s2cid=143631560 }}&lt;/ref&gt; consisting of a flat element, horizontal compared to the vertical lingam, and designed to allow liquid offerings to drain away for collection.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;

The ''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;/&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=lochtefeld784&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>5ue0iffh8i16hhl56sri0aw72z8g16q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318900</id>
      <parentid>318899</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:32:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* تفصيل */</comment>
      <origin>318900</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10957" sha1="mw8tfqv9ly8897ala3mwmahfqlc6rp7" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

A '''lingam''' (Sanskrit:लिङ्ग; liṅga, lit. &quot;sign, symbol or mark&quot;), sometimes referred to as '''linga''' or '''Shiva linga''', is an abstract or [[Aniconism|aniconic]] representation of the [[Hinduism|Hindu]] [[Hindu deities|god]] [[Shiva]] in [[Shaivism]].&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt; The word ''lingam'' is found in the [[Upanishads]] and [[Indian epic poetry|epic literature]], where it means a &quot;mark, sign, emblem, characteristic&quot;,&lt;ref name=mmw901/&gt; the &quot;evidence, proof, symptom&quot; of Shiva and Shiva's power.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot; /&gt;&lt;ref name=mmw901/&gt;&lt;ref name=&quot;Bonnefoy1993p38&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}&lt;ref name=&quot;Ger Wuj 01&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Larson2001p190&quot; /&gt;

The lingam of the [[Shaivism]] tradition is a short cylindrical pillar-like symbol of Shiva, made of stone, metal, gem, wood, clay or precious stones.&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} It is often represented within a disc-shaped platform,&lt;ref name=&quot;Britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;sivaya subramuniyaswami 2001&quot; /&gt; the ''[[yoni]]'' – its feminine counterpart,&lt;ref name=dasgupta107/&gt;&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal | last=Beltz | first=Johannes | title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon | journal=Journal of Religion in Europe | publisher=Brill Academic Publishers | volume=4 | issue=1 | date=2011-03-01 | doi=10.1163/187489210x553566 | pages=204–222 | s2cid=143631560 }}&lt;/ref&gt; consisting of a flat element, horizontal compared to the vertical lingam, and designed to allow liquid offerings to drain away for collection.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;

The ''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;/&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref name=lochtefeld784&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>mw8tfqv9ly8897ala3mwmahfqlc6rp7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318901</id>
      <parentid>318900</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:34:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318901</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10581" sha1="7h4pm5fp7e5gxxsa9mjwjkh2eqgazm5" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

A '''lingam''' (Sanskrit:लिङ्ग; liṅga, lit. &quot;sign, symbol or mark&quot;), sometimes referred to as '''linga''' or '''Shiva linga''', is an abstract or [[Aniconism|aniconic]] representation of the [[Hinduism|Hindu]] [[Hindu deities|god]] [[Shiva]] in [[Shaivism]]. The word ''lingam'' is found in the [[Upanishads]] and [[Indian epic poetry|epic literature]], where it means a &quot;mark, sign, emblem, characteristic&quot;, the &quot;evidence, proof, symptom&quot; of Shiva and Shiva's power.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

The lingam of the [[Shaivism]] tradition is a short cylindrical pillar-like symbol of Shiva, made of stone, metal, gem, wood, clay or precious stones.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} It is often represented within a disc-shaped platform, the ''[[yoni]]'' – its feminine counterpart, consisting of a flat element, horizontal compared to the vertical lingam, and designed to allow liquid offerings to drain away for collection.

The ''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=lochtefeld784&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>7h4pm5fp7e5gxxsa9mjwjkh2eqgazm5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318905</id>
      <parentid>318901</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:23:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318905</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12278" sha1="457j0u2ti0nlhe2stg5apjijnmr64og" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

A '''lingam''' (Sanskrit:लिङ्ग; liṅga, lit. &quot;sign, symbol or mark&quot;), sometimes

لنگم (سنسڪرت: लिंग; لنگ، لفظي معني، &quot;علامت يا نشان&quot;)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.

The ''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=lochtefeld784&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>457j0u2ti0nlhe2stg5apjijnmr64og</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318906</id>
      <parentid>318905</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:25:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318906</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13465" sha1="6meykdpjcyd7czzrtwyr16bxq6kbz6q" xml:space="preserve">لنگا يا لنگهم يا شِولنگ (Shivaling)، هندو ڌرم ۾ شِو ديوتا جي هڪ نشاني آهي، جن تي پوجا جي رسمون ادا ڪئي ويندي آهي.

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

لنگم (سنسڪرت: लिंग; لنگ، لفظي معني، &quot;علامت يا نشان&quot;)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

== خاڪو ==
''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;lochtefeld784&quot;&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>6meykdpjcyd7czzrtwyr16bxq6kbz6q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318907</id>
      <parentid>318906</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:25:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13274" sha1="oohi0zu09x2ra4k0jjm08kxjjuzzldw" xml:space="preserve">

ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

لنگم (سنسڪرت: लिंग; لنگ، لفظي معني، &quot;علامت يا نشان&quot;)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

== خاڪو ==
''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;lochtefeld784&quot;&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>oohi0zu09x2ra4k0jjm08kxjjuzzldw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318908</id>
      <parentid>318907</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:27:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318908</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17294" sha1="8wx47jnspbuwwsp3zqci4slsijzhcbf" xml:space="preserve">==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;
==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

لنگم (سنسڪرت: लिंग; لنگ، لفظي معني، &quot;علامت يا نشان&quot;)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

== خاڪو ==
''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;lochtefeld784&quot;&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>8wx47jnspbuwwsp3zqci4slsijzhcbf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318909</id>
      <parentid>318908</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:27:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318909</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17280" sha1="h5n7hd9gc5qzr7cdrhib68vl60vzqn7" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==تفصيل==
{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم ]]

لنگم (سنسڪرت: लिंग; لنگ، لفظي معني، &quot;علامت يا نشان&quot;)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

== خاڪو ==
''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;lochtefeld784&quot;&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>h5n7hd9gc5qzr7cdrhib68vl60vzqn7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318910</id>
      <parentid>318909</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:28:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318910</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13274" sha1="98o1x41x9hvjvm6xttzeybugvlabj1n" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

== خاڪو ==
''lingam'' is an emblem of generative and destructive power. While rooted in representations of the male sexual organ,{{sfn |Doniger |2011 |pp=493–498}} the ''lingam'' is regarded as the &quot;outward symbol&quot; of the &quot;formless reality&quot;, the symbolization of merging of the 'primordial matter' (''[[Prakṛti]]'') with the 'pure consciousness' (''[[Purusha]]'') in [[Transcendence (religion)#Hinduism|transcendental context]].{{sfn|Grimes|1996|p=17}} The ''lingam-yoni'' iconography symbolizes the merging of [[Microcosm–macrocosm analogy|microcosmos and macrocosmos]],&lt;ref name=&quot;Beltzp204&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt; the divine eternal process of creation and regeneration, and the union of the feminine and the masculine that recreates all of existence.&lt;ref name=&quot;lochtefeld784&quot;&gt;{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|year=2001|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-date=19 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The ''lingam'' is typically the primary ''[[murti]]'' or [[Cult image#Hinduism|devotional image]] in [[Hindu temple]]s dedicated to Shiva, also found in smaller shrines, or as [[Svayambhu|self-manifested]] natural objects.&lt;ref name=doh&gt;{{cite book|last1=Johnson|first1=W.J.|title=A dictionary of Hinduism|date=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780191726705|edition=1st|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-date=18 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler&quot;&gt;{{cite book|last1=Fowler|first1=Jeaneane|title=Hinduism: Beliefs and Practices|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|location=Brighton|isbn=978-1-898723-60-8|pages=42–43|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up}}&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>98o1x41x9hvjvm6xttzeybugvlabj1n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318911</id>
      <parentid>318910</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318911</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10736" sha1="5i1gtfdks0etprgolncl9sq9518pw48" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>5i1gtfdks0etprgolncl9sq9518pw48</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318912</id>
      <parentid>318911</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:32:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پوجا */</comment>
      <origin>318912</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11577" sha1="12c0103jms3a6d15i48pighk71bgh38" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikiquote}}
{{Commons category|Lingam}}
*[https://www.jstor.org/stable/44141933 Some interesting Linga images from Kalanjara and Ajaigarh], SK Sullerey (1980)
*[https://www.jstor.org/stable/41693312 O, that Linga!], Alex Wayman (1987)
*[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532803/page/n81 Linga and Yoni worship], Urmila Agrawal (1995)
*[https://www.jstor.org/stable/44147577 A note on the Linga with Sakti images in Bengal Art], KD Gupta (2011)

{{Shaivism|state=collapsed}}
{{Hindudharma}}

[[زمرو:شيومت]]

[[Category:Forms of Shiva]]
[[Category:Shaivism]]
[[Category:Objects used in Hindu worship]]
[[Category:Hindu symbols]]
[[Category:Hindu iconography]]
[[Category:Hindu philosophical concepts]]
[[Category:Shiva in art]]
[[Category:Gender and Hinduism]]
[[Category:Phallic symbols]]

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:ھندومت]]</text>
      <sha1>12c0103jms3a6d15i48pighk71bgh38</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318913</id>
      <parentid>318912</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318913</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11527" sha1="q2o63z8zd77bciqrr5k5b5l2w2bmpbc" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikiquote}}
{{Commons category|Lingam}}
*[https://www.jstor.org/stable/44141933 Some interesting Linga images from Kalanjara and Ajaigarh], SK Sullerey (1980)
*[https://www.jstor.org/stable/41693312 O, that Linga!], Alex Wayman (1987)
*[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532803/page/n81 Linga and Yoni worship], Urmila Agrawal (1995)
*[https://www.jstor.org/stable/44147577 A note on the Linga with Sakti images in Bengal Art], KD Gupta (2011)

{{Shaivism|state=collapsed}}
{{Hindudharma}}

[[زمرو:شيومت]]

[[Category:Forms of Shiva]]
[[Category:Shaivism]]
[[Category:Objects used in Hindu worship]]
[[Category:Hindu symbols]]
[[Category:Hindu iconography]]
[[Category:Hindu philosophical concepts]]
[[Category:Shiva in art]]
[[Category:Gender and Hinduism]]
[[Category:Phallic symbols]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>q2o63z8zd77bciqrr5k5b5l2w2bmpbc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318914</id>
      <parentid>318913</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:34:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>318914</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11552" sha1="78qdd4e7r7hvm9oo0wkx0ldz7mtmf7o" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikiquote}}
{{Commons category|Lingam}}
*[https://www.jstor.org/stable/44141933 Some interesting Linga images from Kalanjara and Ajaigarh], SK Sullerey (1980)
*[https://www.jstor.org/stable/41693312 O, that Linga!], Alex Wayman (1987)
*[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532803/page/n81 Linga and Yoni worship], Urmila Agrawal (1995)
*[https://www.jstor.org/stable/44147577 A note on the Linga with Sakti images in Bengal Art], KD Gupta (2011)

{{Shaivism|state=collapsed}}
{{Hindudharma}}

[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:شيومت]]
[[زمرو:ھندومت]]
[[Category:Forms of Shiva]]
[[Category:Objects used in Hindu worship]]
[[Category:Hindu symbols]]
[[Category:Hindu iconography]]
[[Category:Hindu philosophical concepts]]
[[Category:Shiva in art]]
[[Category:Gender and Hinduism]]
[[Category:Phallic symbols]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>78qdd4e7r7hvm9oo0wkx0ldz7mtmf7o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318915</id>
      <parentid>318914</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:34:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318915</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11506" sha1="hnskjomkrrlekt38eb4hp2shkee9f4d" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikiquote}}
{{Commons category|Lingam}}
*[https://www.jstor.org/stable/44141933 Some interesting Linga images from Kalanjara and Ajaigarh], SK Sullerey (1980)
*[https://www.jstor.org/stable/41693312 O, that Linga!], Alex Wayman (1987)
*[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532803/page/n81 Linga and Yoni worship], Urmila Agrawal (1995)
*[https://www.jstor.org/stable/44147577 A note on the Linga with Sakti images in Bengal Art], KD Gupta (2011)

[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:شيومت]]
[[زمرو:ھندومت]]
[[Category:Forms of Shiva]]
[[Category:Objects used in Hindu worship]]
[[Category:Hindu symbols]]
[[Category:Hindu iconography]]
[[Category:Hindu philosophical concepts]]
[[Category:Shiva in art]]
[[Category:Gender and Hinduism]]
[[Category:Phallic symbols]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>hnskjomkrrlekt38eb4hp2shkee9f4d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318916</id>
      <parentid>318915</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:41:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>318916</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11761" sha1="2vgy2in8rowjzw0ik7yhm35wian7etz" xml:space="preserve">{{Short description|Aniconic representation of the Hindu god Shiva}}
[[File:Shiv lingam Tripundra.jpg|thumb|right|&quot;يوني&quot; جي مٿان تريپندرا سان گڏ هڪ لنگم]]
'''لنگم''' (سنسڪرت: लिंग؛ لنگا، لفظي معني، علامت يا نشان)، ڪڏهن ڪڏهن لنگا يا شيوالنگا جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، شيومت ۾ هندو ديوتا شيو جي هڪ تجريدي يا غير معمولي نمائندگي آهي. لفظ لنگم اپانيشد ۽ رزميه ادب ۾ ملي ٿو، جتي ان جو مطلب، &quot;نشان ۽ علامت&quot;،  ۽ شِو ۽ شِو جي طاقت جو &quot;ثبوت&quot; آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=221}}

شيومت روايت ۾ لنگم،  شيو جو هڪ ننڍو سلنڈر نما ستون جهڙو نشان آهي، جيڪو پٿر، ڌاتو، ڪاٺ، مٽي يا قيمتي پٿرن مان ٺهيل هوندو آهي.{{sfn|Kramrisch|1994|p=217}} اهو اڪثر ڪري ڊسڪ جي شڪل واري پليٽ فارم، &quot;يوني&quot; - ان جو نسائي هم منصب، هڪ فليٽ عنصر تي مشتمل، عمودي لنگم جي مقابلي ۾ افقي ۽ کير جي نذراني کي گڏ ڪرڻ لاءِ ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ٺهيل نالي سان گڏ هوندي آهي، جي اندر نمائندگي ڪيو ويندو آهي.

لنگم هڪ پيدا ۽ تباھ ڪندڙ طاقت جو نشان آهي. جڏهن ته مرد جي جنسي عضوي جي نمائندگي سان جڙيل،{{sfn|Doniger|2011|pp=493–498}} لنگم کي ماورائي تناظر ۾، &quot;بي شڪل حقيقت جي ظاهري علامت&quot; يعني پراڪرتي، ابتدائي مادي ۽ پروشا 'خالص  شعور' سان ضم ٿيڻ جي علامت طور طور سمجهيو ويندو آهي.{{sfn|Grimes|1996|p=17}} لنگم-يوني آئيڪن، ننڍي ڪائنات ۽ وڏي ڪائنات جي ملاپ،&lt;ref name=&quot;Beltzp2042&quot;&gt;{{cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566|s2cid=143631560}}&lt;/ref&gt;    تخليق ۽ افزائش جي دائمي عمل ۽ مذڪر ۽ مونث جو ملاپ، جيڪو سڀني موجود کي ٻيهر پيدا ڪندو آهي، جي علامت آهي.&lt;ref name=&quot;lochtefeld7842&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|author=James G. Lochtefeld|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784|access-date=22 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091517/https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&amp;pg=PA784|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

لنگم عام طور تي هندو مندرن ۾ بنيادي مورتي يا  عقيدتمندي جي تصوير آهي جيڪا شيو لاءِ وقف ڪيو ويو آهي، ۽ ننڍي مندرن يا پاڻ وجود ۾ آيل قدرتي شين جي طور ملي ٿو.&lt;ref name=&quot;doh2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|title=A dictionary of Hinduism|last1=Johnson|first1=W.J.|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191726705|edition=1st|location=Oxford|access-date=5 January 2016|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318040054/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198610250.001.0001/acref-9780198610250-e-1458|archive-date=18 March 2016|url-status=live}}{{ODNBsub}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fowler2&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/hinduismbeliefsp0000fowl/mode/2up|title=Hinduism: Beliefs and Practices|last1=Fowler|first1=Jeaneane|date=1997|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-60-8|location=Brighton|pages=42–43}}&lt;/ref&gt;

==اصل==
ڪيترن يوروپي عالمن کي کوجنائن ڪرڻ سان معلوم ٿيو آهي ته دنيا جي سڀني پوڄائن مان لنگ جي پوچا جو  رواج نهايت قديم آهي. قديم مصر ملڪ جا رهاڪو ۽ آڳاٽا يوناني ۽ رومن لوڪ ”پريئپس“ (Priapus)  کي پوچيندا هئا. قديم بت پرست يهودي ”بيئل پيور“ (Baal peor) کي، ۽ ڪي قديم لوڪ ”بچوس (Bachhus)  کي پوڄيندا هئا. اهي سڀ ديوتائن ڪري ليکبا هئا، پر  اهي سڀ لنگ جون پوڄائون هيون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}} {{** Forlong: Rivers of Life, Vol. II, p. 38 et seq.}}}
&lt;/ref&gt; يوروپي عالمن جو اهو به چوڻ آهي ته لنگ جي پوچا انهيءَ قديم زماني جي آهي، جنهن ۾ ماڻهو بلڪل اٻوجهه هوندا هئا، ۽ ائين وسهندا هئا ته قادر ۽ سنديس قدرت هيءُ جهان ائين پيدا ڪيو آهي، جيئن مرد ۽ زال جي ميلاپ ٿيڻ ڪري ٻار پيدا ٿئي ٿو. انهيءَ سبب لنگ کي ديوتا ڪري پوڄڻ لڳا. قديم دراوڙ لوڪ لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد مان معلوم ٿئي ٿو. ويجهڙائيءَ ۾ مهن جي دڙي مان ڪيترا لنگ لڌا آهن، جا ڳالهه سر جان مارشل ڄاڻائي آهي. مصنف کي ائين سمجهڻ ۾ اچي ٿو ته اهي دراوڙ هئا، جي سنڌو ماٿر مان اول ڏکڻ هندستان ڏي ويا، ۽ پوءِ الهندي ايشيا ۽ يورپ ڏي وڻج واپار سانگي بيٺڪون وڌائون، ۽ انهيءَ پاسي لنگهه جي پوڄا جو رواج به ڦهلايائون، جنهنڪري ناروي ۽ اسڪئنڊينيويا طرفان مهاديو جي مندرن جا نشان لڌا آهن، جا حقيقت پروفيسر نلسن ڄاڻائي آهي.
آرين ۾ جيڪي ”آنو“ آريه هئا، تن به شايد قديم دراوڙ لوڪن سان لهه وچڙهه ۾ اچڻ سبب لنگ جي پوڄا جو رواج اختيار ڪيو هو. حقيقت ڪيئن به هجي، پر اها پڪ آهي ته جيڪي انو آريه لوڪ هئا، تن جي هڪ شاخ وارا پاڻ کي ”شوي“ آريه لوڪ سڏيندا هئا، ۽ اهي لنگ جا پوڄاري هوندا هئا، جيئن رگ ويد ۾ ڄاڻايل آهي. پوءِ جيئن ڊاڪٽر انباش چندرداس ڄاڻايو آهي، انهن شوي آرين جي نالي پٺيان لنگ جي پوڄا تي نالو ئي پيو ” شو جي پوڄا“.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page10.html#_ftn4}}{{*   Dr. A.C. Das: Reg. Vedic Culture, p. 166.}}}
&lt;/ref&gt; آرين جي ڌرم ڪرم ۽ پوڄائن ۾ ڦير هو، ته اول هڪ ٻئي لاءِ نفرت هين، ۽ وقتي پاڻ ۾ وڙهندا هئا؛ پر سنڌو ماٿر ۾ پوءِ ٺهي ٺڪي ويٺا ۽ صلح سانت ۾ پنهنجيءَ سڀيتا جو ڦهلاءُ ڪيائون. مها ڀارت واري زماني ڌاري لنگ جي پوڄا بلڪل عام ٿي ويئي، جنهنڪري لنگهه جي پوڄارين ڏانهن پوءِ ڪوبه نفرت جي نگاهه سان ڪونه نهاريندو هو.هاڻوڪن هندن مان به ڪيترا وشنو ڀڳوان&lt;ref&gt;{&quot;Phallus worship was probably of prehistoric age in India, and by the time of the Mahabharat it had won its way into the orthodox Hindu culture.&quot; The Cambridge history of India Vol. I. p. 85.}
&lt;/ref&gt;

==پوجا==
[[File:Linga Temple 1.jpg|thumb|بداولنگا، هئمپي (وجيانگرا سلطنت)]]
{{multiple image
| align      = right
| image1    = A river and decorated Shiva linga pooja, Hindu rituals.jpg
| width1         = 342
| alt1         = 
| caption1      = 
| align     = right
| image2     = Lord Shiva devotees offering milk, flowers, fruits and bel leaves on a Shivaling for seeking divine blessings, in a city temple at the celebration of Maha Shivaratri, in New Delhi on February 23, 2009 (1).jpg
| width2       = 340
| alt2        = 
| caption2     = 
| footer  = لنگ-يوني جي پوڄا مختلف طريقن سان ڪئي ويندي آهي؛ مٿيان: درياءَ ۽ سجائل شِولنگ جي پوجا، هيٺيان: نئين دهلي جي هڪ مندر ۾ عقيدت مند شِولنگ تي گل، ميوا، بيل جا پن ۽ کير چاڙهيندي}}
وڏن شِو مندرن ۾ روايتي لنگم رسمن ۾ گلن، گاهه، خشڪ چانورن، ميون، پنن جو نذرانو ۽ پاڻي ۽ کير جو غسل شامل آهي. پجاري گيت ڳائيندا آهن، جڏهن ته عقيدتمند درشن لاءِ مقدس جاءِ ڏانهن ويندا آهن جنهن کان پوءِ مقدس جاءِ جو گھڙيال جي رخ ۾ طواف ڪيو ويندو آهي. مقدس جاءِ جي ڀتين تي، عام طور تي دکشنا مورتي، برهما، وشنو، شِو جي نقاشي هوندي آهي. گهڻو ڪري، مقدس جاءِ جي ويجهو، خاص طور تي شڪتي (درگا)، گنيشا ۽ موروگن (ڪارتيڪيا) لاءِ ٻيا مندر هوندا آهن. هندو روايت ۾، خاص زيارت جي جڳهن ۾ اهي شامل آهن جتي قدرتي لنگم پٿرن يا برف يا پٿر واري ٽڪريءَ جي صورت ۾ مليا آهن. انهن کي سوايمڀاوا لنگم سڏيو ويندو آهي ۽ انهن مان لڳ ڀڳ 70 هندستاني ننڍي کنڊ ​​۾ سڃاتا وڃن ٿا، جن مان سڀ کان اهم ڪاشي (وارانسي) ۾ هڪ آهي جنهن کان پوءِ پرياگ، نيميشا ۽ گيا، بهار ۾ آهن.&lt;ref name=&quot;Rao1993p812&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|title=Elements of Hindu Iconography Volume 2|author=T. A. Gopinatha Rao|publisher=Motilal Banarsidass|year=1993|isbn=978-81-208-0877-5|pages=81–84|access-date=30 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019091516/https://books.google.com/books?id=e7mP3kDzGuoC|archive-date=19 October 2023|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikiquote}}
{{Commons category|Lingam}}
*[https://www.jstor.org/stable/44141933 Some interesting Linga images from Kalanjara and Ajaigarh], SK Sullerey (1980)
*[https://www.jstor.org/stable/41693312 O, that Linga!], Alex Wayman (1987)
*[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532803/page/n81 Linga and Yoni worship], Urmila Agrawal (1995)
*[https://www.jstor.org/stable/44147577 A note on the Linga with Sakti images in Bengal Art], KD Gupta (2011)

[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:شيومت]]
[[زمرو:ھندومت]]
[[زمرو:شيو جا روپ]]
[[زمرو:ھندومت ۾ پوجا]]
[[زمرو:هندو علامتون]]
[[زمرو:هندو فلسفياڻو تصور]]
[[زمرو:شيو آرٽ]]
[[زمرو:جنس ۽ ھندومت]]
[[زمرو:ڦئلڪ علامتون]]
[[Category:Forms of Shiva]]
[[Category:Objects used in Hindu worship]]
[[Category:Hindu symbols]]
[[Category:Hindu iconography]]
[[Category:Hindu philosophical concepts]]
[[Category:Shiva in art]]
[[Category:Gender and Hinduism]]
[[Category:Phallic symbols]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>2vgy2in8rowjzw0ik7yhm35wian7etz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڏير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41530</id>
    <revision>
      <id>318735</id>
      <parentid>190949</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2215" sha1="7ybps8peh98q4j8urquhopvgr25zpcn" xml:space="preserve">'''ڏير''':{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Brother in law of a woman'''}} ڪنھن بہ عورت جي مڙس جو ڀاءُ ان عورت جو ڏير سڏبو آهي. , [[ڀيرومل مهرچند آڏواڻي]] پنهنجي ڪتاب قديم سنڌ ۾ لکي ٿو تہ [[رگ ويد]] ۾ ”ديور“ لفظ ڪم آيل آهي، جنهن جو اُچار سنڌيءَ ۾ آهي ”ڏير“ ۽ معنيٰ اٿس ”مڙس جو ڀاءُ“. پروفيسر [[مئڪس ملر ]]جي ڪثرتي خيال موجب انهيءَ لفظ جو ڌاتو يا بنياد آهي ”دِوَ“ معنيٰ راند ڪرڻ. هن لفظ مان اها سڌ پوي ٿي ته ڏير ۽ [[ڀاڄائي]] پاڻ ۾ [[ڀاء|ڀاءُ]] [[ڀيڻ]] وانگر رانديون ڪندا هئا، تنهنڪري ”ديور“ (ڏير) جي اصل معنيٰ هئي ”راند ڀائي“ يا ”راند ساٿي“ (A play – mate) . اڄ به ڪيترن هنڌ ڏير ۽ ڀاڄائي گڏجي پتي راند، ۽  ٻي وندر ور  ونهن ڪن ٿا. ڪي ائين ڀائيندا آهن ته سنسڪرت لفظ ”ديور“ اصل ۾ آهي ”دوي ور“ يعني ٻيو مڙس. اهو هن ڪري چون ٿا ته، جو ڏير پنهنجيءَ ڏنيل ڀاڄائيءَ سان پرڻجي سگهي ٿو. ڀيرومل اختلاف رکندي لکيو آهي تہ  حقيقتاً ڀاڄائيءَ سان پرڻجڻ جو رواج هندن ۾ نڪي اڳي عام هو، نڪي هينئر عام آهي. اڄ به ڏير جو ڀاڄائيءَ سان پرڻجڻ هڪ نهايت ڪسي ڳالهه ليکجي ٿي، تنهنڪري ائين سمجهڻ ته ”ڏير“ اصل ۾ ٻيو مڙس ڪري ليکبو هو، سا بنهه غلط ڳالهه آهي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page24.html}}
&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو==
*[[ڪنوار|ڪنُوار]]
* [[گھوٽ]]
*[[سهرو]]
* [[ڀاڄائي]]

== حوالا ==
{{حوالا}}


{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>7ybps8peh98q4j8urquhopvgr25zpcn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کونگهرا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47413</id>
    <revision>
      <id>318819</id>
      <parentid>296571</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:44:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318819</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6456" sha1="nsiwgn94upk3fiwi6rlif58lrrhmfgf" xml:space="preserve">'''کونگهرا ھڻڻ''' (Snorting) اھڙي بيماري آھي جن تي عام طور تي ڪنھن جو ڌيان نٿو وڃي پر سمهڻ واري سان گڏ ماڻھو وڏي ڪوفت کڻي ٿو. ھي بيماري گهر وارن جي ننڊ کي متاثر ڪري ٿي ۽ کونگهرن ھڻڻ واري شخص جي ڀرسان سمھڻ ڏکيو ھوندو آھي. کونگهرا ھڻڻ کي بيماري تسليم ڪيو ويو آھي پر ھن بيماري کي ڪڏھن بہ سنجيدگي سان ڌيان نہ ڏنو ويو آھي.

کونگهرا ھڻڻ ھڪ خطرناڪ عادت آھي جنھن سان ساھه ۾ خلل پوي ٿو ۽ ھن سان دل جي بيمارين جا عارضا وڌن ٿا. کونگهرن جي شدت دماغ تي اثر مرتب ڪري ٿي جنھن سان اڳتي ھلي فالڄ، دل جي دوري، ذھني ڇڪتاڻ ۽ ٻين مرضن جا خطرا وڌي سگهن ٿا.

==کونگهرن جا سبب==
* نڪ بند ٿيڻ
* نڪ جي ھڏي وڌڻ
* نڪ ۾ ڇوت
* نڪ ۾ سوڄ
* ٿولھ
* پت جو وڌڻ
* ايلرڄي
* نڪ ۾ گوشت وڌڻ
* زڪام
* تماڪ نوشي
* ساھه جا مسئلا

==کونگهرن کان بچڻ لاء اپاء==
# رات جو گهٽ کائجي: سمھڻ کان پھرين گهڻي کائڻ کان پرھيز ڪجي ڇوجو جيڪڏھن معدو کاڌي سان ڏٽيل ھوندو تہ ساھ جي رڌم تي منفي اثر پوندا ۽ کونگهرن وڌڻ جو خطرو وڌي ويندو ڇوجو جسم کي گهڻي کاڌي ھضم ڪرڻ لاء وڌيڪ ھوا جي ضرورت پوي ٿي نتيجن کونگهرا شروع ٿي ويندا آھن ان ڪري کونگهرن واري کي رات جو گهٽ کاڌو کائڻ کپي جيئن ساھه جو عمل صحيح رھي.
# وٽامن سي جو استعمال: کونگهرن جي ڪري ناسن جي ھوا تي اثر پوي ٿو. وٽامن سي ساھ جي نظام جي لاء بھترين جز آھي. وٽامن سي نڪ کي صاف رکڻ ۾ مدد ڪري ٿي. وٽامن سي ۾ ليمون، سنگتڙو، پپيتو، اسٽرابيري ۽ ٻيون شيون اچي وڃن ٿيون.
# رات جو کاڌي کان پوء چھل پھل ڪرڻ: رات جو کاڌي کائڻ کان پوء ضرور چھل پھل ڪجي جن ڪان سمهڻ وقت کونگهرن ۾ گهٽتائي ٿيندي.
# سمهندي دوران پاسو مٽائجي: جيڪڏھن سمهڻ دوران کونگهرا اچن تہ پاسو ورائجي ائين ڪرڻ سان کونگهرن جي شدت ۾ گهٽتائي ايندي.
# سمهڻ وقت وھاڻو ٿلهو رکڻ: سمهڻ وقت وھاڻو ٿلهو رکجي جيئن سمهڻ وقت مٿو پورو مٿي رھي، ائين ڪرڻ سان زبان ڳلي کي بلاڪ ڪري نہ سگهندي ساھ واري نلي کليل رھندي ۽ کوگهرن کي موقعو نہ ملندو.
# سمهڻ وقت نڪ صاف ڪرڻ: سمهڻ کان پھرين نڪ کي صاف ڪجي. نڪ جا ڦوڳر ساھ جي گذرگاھ ۾ رنڊڪ اچي وڃي ٿي جنھن جي ڪري وات مان ساھ کڻڻو پوي ٿو جيڪو کونگهرن جو سبب بنجي ٿو.
# ٻاڦ وٺڻ: جيڪڏھن ڳلي ۾ خشڪي محسوس ٿئي تہ پاڻي کي ڪاڙھي ان جي ٻاڦ وٺجي ۽ ساھ جي رڳن ۾ تراھٽ اچي ويندي ۽ ساھ کڻڻ آسان ٿي پوندو ھي طريقو ان وقت بہ ڪارگر آھي جڏھن نزلو ۔ زڪام يا ايلرڄي ھجي.
# بستر جون سڀ شيون مٽائيندو رھڻ: جيڪڏھن ڏينھن جو ساھه ٺيڪ رھي ۽ رات جو کونگهرا اچن تہ پڪ ڄاڻجي ايلرڄي جو مسئلو آھي. ان ڪري بستري جي چادر وھاڻي ۽ رلين کي جلدي مٽڻ جي عادت وجهجي ائين ڪرڻ سان کونگهرن جو مسئلو حل ٿي سگهي ٿو.
# ٿولھ گهٽائڻ: ھڪ تحقيق مطابق ٿلها ماڻھو کونگهرن جو شڪار رھن ٿا جيڪڏھن اھي پنھنجي 10 سيڪڙو ٿولھ گهٽ ڪن تہ وات ۽ نڪ جا مسئلا حل ٿي سگهن ٿا.
# تماڪ نوشي کان پرھيز: سگريٽ نوشي جي ڪري ڳلي جون جهليون سڄي وڃن ٿيون. ھڪ تحقيق مطابق تماڪ نوشي ڪندڙ 24 سيڪڙو ماڻھو کونگهرا ھڻڻ جا عادي ٿين ٿا. تماڪ نوشي ڇڏڻ سان کونگهرن کان نجات ملي سگهي ٿي.

==علاج==
# دن ۾ تيل ھڻڻ: قديم دور کان سچو گھ بيمارين ۾ استعمال ٿيندو رھيو آھي. دن ۾ روز تيل ھڻڻ کونگهرن کان نجات ڏياري سگهي ٿو ۽ ان کان سوا ھڪ يا ٻہ ڦڙو نڪ ۾ وجهجي.
# زيتون جو تيل: زيتون جي تيل کي کونگهرن کي ختم ڪرڻ لاء استعمال ڪيو وڃي ٿو. روز زيتون جي تيل کي تارون مٿان ھڻجي ائين کونگهرن وارو مرض دور ٿيندو ويندو.
# ڦودني جي چانھن: ڦودني جي چانھن ڦڦڙن جي چپچپاھٽ ختم ڪري ٿي ۽ ان جو مينٿول ساھ جي سوزش کي ختم ڪري ٿو.
# ليمون جو استعمال: ليمون واحد ميوو آھي جيڪو حرارن کي ڳاري ٿو ۽ وٽامن سي ھئڻ ڪري بي پي ھٽائڻ ۾ مدد ڪري ٿو. ليمو ٿولھ کي گهٽائي ٿو، کونگهرن کان بچائي ٿو ۽ جسم مان نمڪيات کي خارج ڪري بي پي کان محفوظ رکي ٿو. ليمون روز پاڻي گلاس ۾ نپوڙي پيئجي، بھتر فائدو پوندو.
# تلسي يا نازبو جا پن: ماهرن مطابق تلسي يا نازبو جا پن رت کي ڇٽو ڪرڻ ۽ بلغم کي گهٽ ڪرڻ ۾ مددگار ثابت ٿين ٿا، اهي رت جي داٻ کي وڌڻ کان بہ روڪيندا آهن ۽ جيڪڏهن ان کي کاڌي ۾ استعمال ڪيو وڃي تہ اهي تمام گهڻا فائديمند آهن. تلسي يا نازبو جا 8 پن روز کاڌا وڃن تہ رات جو کونگهرن جو دٻاء گهٽبو ويندو ۽ طبيعت تي خوشگوار اثر پوندو.&lt;ref&gt;
https://mydiaryasgharsagar.blogspot{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}] com/2018/12/snoring.html]&lt;ref&lt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:بيماريون]]
[[زمرو:صحت]]</text>
      <sha1>nsiwgn94upk3fiwi6rlif58lrrhmfgf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪاربوهائيڊريٽ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47421</id>
    <revision>
      <id>318820</id>
      <parentid>292298</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:46:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318820</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21096" sha1="kj0i1r1udq9zqt4xqge9pfuvlx78xnd" xml:space="preserve">{{short description|Organic compound that consists only of carbon, hydrogen, and oxygen}}
[[File:Lactose.svg|thumb|upright=1.25|ليڪٽوز هڪ ڊائي سڪرائيڊ آهي جيڪو جانورن جي کير ۾ ملي ٿو. اهو ڊي-گلاڪٽوس (D-galactose) جي هڪ ماليڪيول تي مشتمل آهي ۽ بيٽا-1-4 گلائڪوسيڊڪ لنڪيج سان ڳنڍيل ڊي-گلوڪوز جو هڪ ماليڪيول آهي.]]
'''ڪاربوهائيڊريٽ''' (Carbohydrate) جسم کي توانائي بخشڻ ٿا ۽ جسم جي بناوٽ جو حصو آھن. ڪاربوهائيڊريٽ جو ڪم جسم کي توانائي پھچائڻ آھي. اسان جو ھاضمي جو نظام رت ۾ ڪاربوهائيڊريٽ کي گلوڪوز (Glucose) ۾ تبديل ڪري ٿو. ھي گلوڪوز توانائي ۾ تبديل ٿي وڃي ٿي جيڪا جيو گهرڙن، تاندورن ۽ جيرن ۾ استعمال ٿئي ٿي. گلوڪوز جي ضرورت کان سوا واڌو توانائي جيرن ۽ ڏورن ۾ مستقبل جي لاء محفوظ ٿي وڃي ٿي.

ڪاربوهائيڊريٽ (Carbohydrate) هڪ بايوماليڪيول آهي جنهن ۾ ڪاربن (C)، هائيڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) ايٽم شامل آهن، عام طور تي هائيڊروجن-آڪسيجن ايٽم جي 2:1 جي تناسب سان (جيئن پاڻي ۾) ۽ اهڙيءَ طرح تجرباتي فارمولا C&lt;sub&gt;2n&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;n&lt;/sub&gt;O&lt;sub&gt;m&lt;/sub&gt; (جتي m ٿي سگھي ٿو n کان مختلف نه هجي)، جنهن جو مطلب اهو ناهي ته H وٽ O سان ڪوويلنٽ بانڊ آهي (مثال طور C&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;H &lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;O&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; سان، H وٽ C سان ڪوويلنٽ بانڊ آهي پر O سان نه). جڏهن ته، سڀئي ڪاربوهائيڊريٽ هن درست اسٽوڪيوميٽريڪ وصف جي مطابق نه آهن (مثال طور، يورونڪ ايسڊ (uronic acid)، ڊي اوڪسي-کنڊ جهڙوڪ فيوڪوس (deoxy-sugars such as fucose) ۽ نه ئي سڀئي ڪيميائي شيئون جيڪي هن تعريف سان مطابقت رکن ٿيون (مثال طور،  فارملڊيهائڊ ۽ ايسيٽڪ ايسڊ) خودڪار طور تي ڪاربوهائيڊريٽ آهن. 

اصطلاح، ڪاربوهائيڊريٽ، حياتياتي ڪيميا ۾ تمام گهڻو عام آهي، جتي اهو سيڪارائڊ&lt;ref name=&quot;avenas2&quot;&gt;{{cite book|title=The European Polysaccharide Network of Excellence (EPNOE)|vauthors=Avenas P|publisher=[[Springer Science+Business Media|Springer-Verlag]]|year=2012|veditors=Navard P|location=Wien|chapter=Etymology of main polysaccharide names|access-date=January 28, 2018|chapter-url=https://www.springer.com/cda/content/document/cda_downloaddocument/9783709104200-c1.pdf?SGWID=0-0-45-1364512-p174060193|archive-url=https://web.archive.org/web/20180209064118/https://www.springer.com/cda/content/document/cda_downloaddocument/9783709104200-c1.pdf?SGWID=0-0-45-1364512-p174060193|archive-date=February 9, 2018|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; (saccharides)، يوناني لفظ (Sakcharon، معنيٰ:کنڊ)، جو مترادف آهي، هڪ گروهه جنهن ۾ کنڊ، نشاستو ۽ سيلولوز شامل آهن. سيڪارائڊ چار ڪيميائي گروپن ۾ ورهايل آهن: مونو سيڪارائڊ، ڊائي سيڪارائڊ، اوليگو سيڪرائڊ ۽ پولي سيڪرائڊ. مونو سيڪرائڊ ۽ ڊائي سيڪرائڊ، سڀ کان ننڍڙو (گهٽ ماليڪيولر وزن وارا) ڪاربوهائيڊريٽ، عام طور تي کنڊ جي طور تي حوالو ڏنو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|vauthors=Flitsch SL, Ulijn RV|date=January 2003|title=Sugars tied to the spot|journal=Nature|volume=421|issue=6920|pages=219–220|bibcode=2003Natur.421..219F|doi=10.1038/421219a|pmid=12529622|s2cid=4421938}}&lt;/ref&gt; جڏهن ته ڪاربوهائيڊريٽ جو سائنسي نالو پيچيده آهي، مونو سيڪرائڊ ۽ ڊائي سيڪرائڊ جا نالا اڪثر ڪري لاحقي-ose ۾ ختم ٿيندا آهن، جيڪو اصل ۾ گلوڪوز لفظ مان ورتو ويو آهي (گلوڪوز مان، جنهن جي معنيٰ آهي 'شراب، لازمي') ۽ تقريبن سڀ کنڊن،  مثال طور، فرڪٽوز (ميون جي کنڊ)، سوڪروز (چقندر يا ڪماد جي کنڊ)، رائبوز، ليڪٽوز (کير جي کنڊ)، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.   

ڪاربوهائيڊريٽ جاندارن ۾ ڪيترائي ڪردار ادا ڪن ٿا.&lt;ref&gt;{{cite journal|vauthors=Carroll GT, Wang D, Turro NJ, Koberstein JT|date=January 2008|title=Photons to illuminate the universe of sugar diversity through bioarrays|journal=Glycoconjugate Journal|volume=25|issue=1|pages=5–10|doi=10.1007/s10719-007-9052-1|pmc=7088275|pmid=17610157}}&lt;/ref&gt; پولي سيڪارائڊ (Polysaccharides) توانائي جي ذخيري جي طور تي ڪم ڪن ٿا (مثال طور نشاستي ۽ گلائڪوجن) ۽ ساخت جي جزن جي طور تي (مثال طور ٻوٽن ۾ سيلولوز ۽ آرٿروپوڊ ۽ فنگس ۾ چيٽين). 5-ڪاربن وارو مونو سيڪارائڊ، رائبوس (ribose) ڪو اينزائم (مثال طور ATP، FAD ۽ NAD) جو هڪ اهم جزو آهي، ۽ جينياتي ماليڪيول، RNA جي اصل بنياد آهي. لاڳاپيل ڊي اوڪسي رائبوس ڊي اين اي جو هڪ جزو آهي. سيڪرائڊ ۽ انهن مان نڪتل ٻين ڪيترن ئي اهم بايوماليڪول شامل آهن جيڪي مدافعتي نظام، توليد، بيماري ۽ رت جي جمن جي روڪٿام ۽ ترقي ۾ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/humanbiologyheal00scho/page/52|title=Human Biology and Health|vauthors=Maton A, Hopkins J, McLaughlin CW, Johnson S, Warner MQ, LaHart D, Wright JD|publisher=Prentice Hall|year=1993|isbn=978-0-13-981176-0|location=Englewood Cliffs, New Jersey|pages=[https://archive.org/details/humanbiologyheal00scho/page/52 52–59]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;

ڪاربوهائيڊريٽ غذائيت لاء مرڪزي آهن ۽ مختلف قسم جي قدرتي ۽ پروسيس ٿيل خوراڪ ۾ ملڻ ٿا. نشاستو هڪ پولي سيڪرائڊ آهي ۽ اناج (ڪڻڪ، مڪئي، چانور)، آلو ۽ اناج جي اٽي تي ٻڌل پروسيس ٿيل کاڌي، جهڙوڪ ماني، پيزا يا پاستا ۾ تمام گهڻو آهي. کنڊ انساني غذا ۾ خاص طور تي عام استعمال جي کنڊ (سڪروز، ڪمند يا چقندر مان نڪتل)، ليڪٽوز (کير ۾ گهڻي مقدار ۾)، گلوڪوز ۽ فرڪٽوز جي طور تي ظاهر ٿئي ٿي، اهي ٻئي قدرتي طور تي ماکي، ڪيترن ئي ميون ۽ ڪجهه ڀاڄين ۾ ملڻ ٿا. عام کنڊ، کير، يا ماکي اڪثر مشروبات ۽ تيار ڪيل کاڌن جهڙوڪ جام، بسڪٽ ۽ ڪيڪ  ۾ شامل ڪيو ويندو آهي. 

سيلولوز، سڀني ٻوٽن جي جيو گھرڙن جي ڀتين ۾ مليل پولي سيڪرائڊ، ناقابل حل غذائي فائبر جي مکيه حصن مان هڪ آهي. جيتوڻيڪ اهو انسانن لاءِ هضم نه ٿيندو آهي، سيلولوز ۽ غير حل ٿيندڙ غذائي ريشا عام طور تي، آنڊن جي حرڪت کي آسان بڻائي، هڪ صحتمند هاضمي واري نظام کي برقرار رکڻ ۾ مدد ڪن ٿا.&lt;ref&gt;USDA National Nutrient Database, 2015, p. 14&lt;/ref&gt; غذائي ريشن ۾ موجود ٻيا پولي سيڪارائڊ مزاحمتي نشاستي ۽ انولن (Inulin) ۾ شامل آهن، جيڪا وڏي آنت جي مائڪرو بائيوٽا ۾ ڪجهه بيڪٽيريا کي کارائيندا آهن، ۽ انهن بيڪٽيريا طرفان ميٽابولائيز ٿي ويندا آهن ته جيئن شارٽ چين فيٽي ايسڊ پيدا ٿئين.&lt;ref name=&quot;CRC Handbook of Dietary Fiber in Human Nutrition&quot;&gt;{{cite book| vauthors = Cummings JH | title=The Effect of Dietary Fiber on Fecal Weight and Composition| date=2001| publisher=CRC Press| location=Boca Raton, Florida| isbn=978-0-8493-2387-4| pages=184| edition=3rd| url=https://www.crcpress.com/CRC-Handbook-of-Dietary-Fiber-in-Human-Nutrition-Third-Edition/Spiller/p/book/9780849323874| access-date=April 24, 2022| archive-date=April 2, 2019| archive-url=https://web.archive.org/web/20190402203003/https://www.crcpress.com/CRC-Handbook-of-Dietary-Fiber-in-Human-Nutrition-Third-Edition/Spiller/p/book/9780849323874| url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Byrne CS, Chambers ES, Morrison DJ, Frost G | title = The role of short chain fatty acids in appetite regulation and energy homeostasis | journal = International Journal of Obesity | volume = 39 | issue = 9 | pages = 1331–1338 | date = September 2015 | pmid = 25971927 | pmc = 4564526 | doi = 10.1038/ijo.2015.84 }}&lt;/ref&gt;

==اصطلاحات==
==تاريخ==
'''نشاستو''' (Carbohydrate) جسم کي توانائي بخشي ٿو ۽ جسم جي بناوٽ جو حصو آھي. نشاستي جو ڪم جسم کي توانائي پھچائڻ آھي. اسان جو ھاضمي جو نظام رت ۾ نشاستي کي گلوڪوز (Glucose) ۾ تبديل ڪري ٿو. ھي گلوڪوز توانائي ۾ تبديل ٿي وڃي ٿي جيڪا جيو گهرڙن، تاندورن ۽ جيري ۾ استعمال ٿئي ٿي. گلقاڻ Glucose جي نسل کان سوا واڌو توانائي جيرن ۽ ڏورن ۾ مستقبل جي لاء محفوظ ٿي وڃي ٿي.

نشاستي کي ڪارب بہ چيو وڃي ٿو خاص ڪري اٽي ۽ [[ڪڻڪ]] مان ٺھيل ھر شي ۽ کنڊ ۾ گلقاڻ پاتي وڃي ٿي. ڪارب رت ۾ شامل ٿي رت ۾ شڳر جي مقدار وڌائي ٿي. رت ۾ شڳر جي مقدار وڌيڪ ٿيڻ سان انسولين خارج ٿئي ٿي جنھن سان ھن شڳر جي مطلوبہ مقدار ڏورن ۾ توانائي ٺاھڻ لاء ھلي وڃي ٿي باقي بچيل شڳر کي جيرو چرٻي ۾ تبديل ڪري جسم جي مختلف حصن ۾ جمع ڪرڻ شروع ڪري ٿو جيڪڏھن ضرورت کان وڌيڪ خوراڪ وٺڻ جو ھي سلسلو جاري رھي تہ جيرو لڳاتار چرٻي جمع ڪري ٿو جنھن سان ماڻھو ٿلهو ٿي وڃي ٿو. ان جي ابتڙ جيڪڏھن ڪوبہ انسان خوراڪ کان گهٽ نشاستو ۽ مجموعي خوراڪ جون ڪيلريون گهٽ مقدار ۾ وٺڻ شروع ڪري تہ مرحلو ابتو ٿي وڃي ٿو. جيرو جسم ۾ جمع ٿيل تيل چرٻي کي واپس تحليل ڪري رت ۾ غذائيت جي مقدار پوري ڪرڻ شروع ڪري ٿو ۽ جيڪڏھن ائين اھو لڳاتار سلسلو رھي تہ ماڻھو سنهو ٿي وڃي ٿو. نشاستي مان پيدا ٿيل چرٻي جو وڌيڪ ھجڻ نقصانڪار آھي جيترو گهٽجڻ ۔ گهٽجڻ ۽ وڌڻ سان بيماريون پيدا ٿي سگهن ٿيون. ڄڻ تہ چرٻي جمع ۽ خارج ٿيڻ جو ڪم جيري جي ھٿان ٿئي ٿو. جڏھن ھي چرٻي حد کان وڌيڪ جمع ٿئي ٿي تہ انسان جا عضوا متاثر ٿين ٿا ۽ وڌيڪ متاثر ٿيندڙ دل ۽ لبلبو ٿين ٿا. رت ۾ چرٻي جي وڌيڪ مقدار ھجڻ ڪري دل جون بيماريون ٿين ٿيون ۽ چرٻي جو لبلبي تي اثرانداز ٿيڻ ڪري شڳر جي بيماري شروع ٿي وڃي ٿي. ان کان سوا جسم جا اھم عضوا جيڪي انسان جي زندگي لاء ضروري آھن اھي چرٻي سان ڍڪجي وڃن ٿا جنھن سان انهن جي ناڪام ٿيڻ جو خطرو وڌي وڃي ٿو. وزن وڌيڪ ٿيڻ جي ڪري پير ۔ جوڙ ۽ تمام وزن کڻندڙ عضوا گس گاٺ جو شڪار ٿي وڃن ٿا ۽ مريض ھلڻ ڦرڻ کان قاصر ٿي وڃي ٿو. [[پاڪستان]] ۾ متوازن غذا جو تصور ناھي جڏھن تہ انگريزن جي ملڪ ۾ کاڌو پروٽين ۽ سبزين تي مشتمل ٿئي ٿو ۽ اتي گھ تمام ننڍي بوتل ۾ ملي ٿو ايترو جيترو اسان وٽ مٿي کي تيل ھنيو وڃي ٿو ھڪ ننڍي شيشي تيل جي اتان کنيل تيل چانھن جي چمچي جيترو اھو اٻريل سبزي ۾ پوي ٿو ۽ ٻين کاڌن ۾ ملايو وڃي ٿو پڪائڻ کان پوء.

ھڪ گرام نشاستي ۾ 4 ڪيلريون ملن ٿيون. خيال رھي تہ ميڊيڪل لائن ۾ استعمال ٿيندڙ ڪيلرين کي C سان لکيو وڃي ٿو ۽ انجنيرنگ ۾استعمال ٿيندڙ ننڍي c کان ھزار دفعا وڏي ٿئي ٿي

يعني kcal = kilocalories = Calories

نشاستو چانورن ۔ پٽاٽن ۽ سبزين ۾ پاتي وڃي ٿو. انساني جسم لڳ ڀڳ 60 سيڪڙو توانائي نشاستي مان حاصل ڪري ٿو. نشاستو انساني دماغ ۽ مشڪن لاء توانائي جو وڏو ذريعو آھي. نشاستي ۾ نائٽروجن نٿي ٿئي. انساني جسم ۾ ضرورت کان وڌيڪ نشاستي ڪٺي ڪرڻ جي گنجائش نٿي رھي ٿورو جيڪو ذخيرو رھي ٿو اھو حيواڻ (حيواني نشاستو) Glycogen جي شڪل ۾ جيري ۽ مشڪن ۾ رھي ٿو. عام گهريلو کنڊ کي سڪروز Sucrose چون ٿا. ھي 100 فيصد نشاستو ٿئي ٿو.ھڪ چانھن جي چمچي ۾ 30 ڪيلريون ٿين ٿيون.

نشاستو جسم جي اندر ٻارڻ طور ڪم ڪري ٿو. جڏھن اسان ورزش ڪريون ٿا  تہ نشاستا Carbs ڏورن ۾ موجود حيواڻ Glycogen ۽ خون ۾ موجود گلقاڻ Glucose استعمال ڪندي ATP ٺاھي ٿو. ATP اھا توانائي آھي جنھن جي جسم کي ضرورت رھي ٿي. ورزش دوران 3 سرشتا جسم بنائي ٿو.

پھريون فاسفوڄن Phosphagen جنھن کي ATP جلدي بنائي ٿو. ورزش دوران ATP فاسفوڄن کي وڌيڪ مقدار ۾ نٿو ٺاھي. 14 سيڪنڊ ورزش ڪرڻ کان پوء فاسفوڄن پنھنجو ڪم شروع ڪري ٿو. فاسفوڄن جي نظام ختم ٿيڻ بعد گلقيت Glycolysis شروع ٿي وڃي ٿي. گلقيت گلقاڻ کي ٽوڙي ٿي ۽ پيرو ايسڊ Pyruvate ۽ ATP ڇڏي ٿي. آڪسيجن جي موجودگي ۾ پيرو ايسڊ Pyruvate سائيڪل krebs ۾ داخل ٿي وڃي ٿو. سائيڪل Krebs ڳوٽ Mitochondria سان گڏ ٿئي ٿو. جيڪڏھن جسم ۾ مناسب مقدار ۾ گلقاڻ موجود ناھي تہ گلقيت جو عمل آھستي ٿي وڃي ٿو. پائرو تيزاب Pyruvate جي بغير Krebs سائيڪل سست ٿي وڃي ٿو ۽ توھان جي گهرڙبدليت کي گهٽ ڪري ٿو. 

مطلب نڪري ٿو ھڪ سست گهرڙبدليت Metabolism وزن ۾ گهٽتائي آھي. نشاستا جسم ۾ گلقاڻ Glucose  پيدا ڪن ٿا جيڪي جسم کي توانائي فراھم ڪن ٿا ۽ ان دوران چرٻي ڳري ٿي ۽ مثبت انداز ۾ نتيجو حاصل ٿئي ٿو جيڪڏھن اسان وزن گهٽائڻ چاھيون ٿا تہ نشاستي کان ڊڄڻ جي ضرورت ناھي پر پورو پنو استعمال ڪجي نہ گهٽ نڪي وڌيڪ. ھي توانائي توھان جي جسم جي چرٻي گهٽ ڪرڻ ۾ مدد ڏيندي.

نشاستو بنيادي طور تي ٻن قسمن جو ٿئي ٿو.

(1) سادو نشاستو ۔ سادو ڪارب      Monosaccharides

(2) پيچيدھ نشاستو ۔ پيچيدھ ڪارب    Disaccharides

سادي ڪارب ۾ کنڊ شامل ٿئي ٿي جڏھن تہ پيچيدھ ڪارب ۾  نشاستي کان غذائي تاندورن Fibers تائين قسم اچي وڃن ٿا.

1) سادو نشاستو      Monosaccharides

سادو نشاستو مونوساچيريڊ سڏجي ٿو. مونو معنا سادو ۽ چيريڊ معنا کنڊ. ھن سادي نشاستي کي ٽوڙي نہ ٿو سگهجي.

سادي نشاستي جا ٽي قسم آھن.

(1) گلقاڻ ۔ گلوڪاڻ           Glucose 

ھڪ سادي کنڊ جيڪا ٻوٽن ۾ پاتي وڃي ٿي.

(2) نمٺاڻ ۔ نباتاتي مٺاڻ     Fructose

اھڙي سادي کنڊ جيڪا ميون ۽ ٻين ٻوٽن ۾ پاتي وڃي ٿي جيڪي بنيادي خوراڪ وارا ٿين ٿا ھي ھاضمي جي نظام دوران رت جي دوري ۾ سڌو سنئون جذب ٿئي ٿي.

(3) شيراڻ                        Galactose

ھي سادي کنڊ کير ۾ پاتي وڃي ٿي. ھي ٻارڻ جي گهرڙبدليت لاء سڀ کان پھرين ذريعو آھي جيڪو جسم ۾ توانائي جي پيداوار جو عمل آھي.

سادي نشاستي ۾ قدرتي طور تي کنڊ شامل آھي ۽ ميوا ۔ سبزيون۔ کير ۔ کير واريون شيون. ان کان علاوہ سادي کنڊ سان گڏ پيداوار جي عمل دوران ڪجهه مصنوعات يقيني طور تي مالامال آھن.

(2) پیچیدھ نشاستو        Disaccharides

پيچيدھ نشاستو متوقع طور تي سادي نشاستي Monosaccharides جو ھڪ کان وڌيڪ ڪيميائي مجموعو آھي جنھن کي سمجهڻ لاء ھيٺيون شيون مددگار ٿي سگهن ٿيون.

(1) گلقاڻ Glucose ۽ نمٺاڻ Fructose جو گڏيل نتيجو پيچيدھ ڪارب جا ذريعا ھوندا. اسان انهن ذريعن کي روازانو جي بنياد استعمال ڪري سگهون ٿا. ھي کنڊ توھان دڪان تان حاصل ڪري سگهو ٿا ۽ چانھن جي مٺاڻ لاء استعمال ڪري سگهو ٿا.

(2) گلقاڻ Glucose مجموعو آھي جيڪو شيراڻ Galactose سان گڏ کيراڻ Lectose جي پيداوار ڪري ٿو جيئن کير ۾ مٺاڻ وغيرھ.

(3) گلقاڻ مجموعو خود گل ماکي Meltose جي پيداوار ڪري ٿو جيڪو کنڊ ۾ شامل آھي. پيچيدھ نشاستا خالص شين مان حاصل ڪري سگهجن ٿا جيئن اناج ۔ ماني خالص ۔ نشاستي واريون سبزيون ۽ ترڪاريون وغيرھ. اڪثر پيچيدھ ڪارب ريشي وارين غذائن جا بھترين وسيلا آھن.

احتياط ۽ اپاء :-

نشاستا قدرتي غذا مان حاصل ڪيا وڃن تہ بھتر آھي. قدرتي غذا ۾ سبزيون ۔ ميوو ۔ اناج ۽ ڪڻڪ جي مصنوعات شامل آھن. ھي مصنوعات ڀرپور غذائيت سان گڏ تاندورن جي غيرمعمولي مقدار سان لبريز ٿئي ٿي.

سفيد چانور ۔ سفيد [[پستا]] ۔۽ سفيد ماني ڪارب جي وافر مقدار رکن ٿا. قدرتي غذا ۾  خوراڪ جي عمل دوران وٽامن ۔ معدنيات ۽ ريشيدار غذائون جلدي ھضم ٿين ٿيون. صحت جي ماھرن مطابق صحيح ڪارب ھيٺين شين کي سمجهڻ ۾ مدد ڪندا.

سوڌيل کاڌي Refined food کان بچجي.

قدرتي خوراڪ ۽ سڄي ان وارين اپتن تي ڀاڙجي.

ڪڻڪ جي اٽي مان ڇلي نہ ڪڍجي.

لوبيا وڌيڪ کائجي.

تازا ميوا ۽ سبزيون کائجن.

کنڊ وارن مشروبن ۽ رسن کان بچجي.
==ساخت==
==تقسيم==
==مونو سيڪارائڊ==
==ڊائي سيڪارائڊ== 
==اوليگو ۽ پولي سيڪرائڊ==
==غذائيت==
==ذريعا==
==ميٽابولزم==
==ڪيميائي ڪاربوهائيڊريٽ==
==ڪيميائي ترڪيب==
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Carbohydrates}}
{{wikiquote}}
* [https://web.archive.org/web/20130629185521/http://www2.ufp.pt/~pedros/bq/carb_en.htm Carbohydrates, including interactive models and animations] (Requires [https://web.archive.org/web/20060320002451/http://www.mdl.com/products/framework/chime/ MDL Chime])
* [https://web.archive.org/web/20050124032405/http://www.chem.qmw.ac.uk/iupac/2carb/ IUPAC-IUBMB Joint Commission on Biochemical Nomenclature (JCBN): Carbohydrate Nomenclature]
* [http://arquivo.pt/wayback/20160516074319/http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/carbhyd.htm Carbohydrates detailed]
* [http://biochemweb.fenteany.com/carbohydrates.shtml Carbohydrates and Glycosylation – The Virtual Library of Biochemistry, Molecular Biology and Cell Biology]
* [http://www.functionalglycomics.org/ Functional Glycomics Gateway], a collaboration between the [[Consortium for Functional Glycomics]] and [[Nature Publishing Group]]

{{metabolism}}
{{Food chemistry}}
{{Carbohydrates}}

{{Authority control}}

[[Category:Carbohydrates| ]]
[[Category:Nutrition]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انساني جسم]]
[[زمرو:غذائون]]
[[زمرو:حياتياتي ڪيميا]]</text>
      <sha1>kj0i1r1udq9zqt4xqge9pfuvlx78xnd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نارٿ يارڪ شائر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48289</id>
    <revision>
      <id>318800</id>
      <parentid>252831</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:25:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meierberg</username>
        <id>20448</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>PNG -&gt; SVG</comment>
      <origin>318800</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11174" sha1="hpj35eklxy6luvakbz4b1r3nja2d5wv" xml:space="preserve">{{Infobox English county
| official_name          = نارٿ يارڪ شائر
| other_name             = 
| image_main             = 
| image_caption          = 
| flag_image             = 
| flag_link              = 
| arms_image             = 
| arms_link              = 
| motto                  = 
| locator_map            = [[فائل:North Yorkshire UK locator map 2010.svg|200px|North Yorkshire within England]]
| coordinates            = 
| region                 = [[يارڪ شائر ۽ ھمبر]] ۽ ٿورڙو حصو [[نارٿ ايسٽ انگلينڊ]]
| established_date       = 1974
| established_by         = 
| preceded_by            = 
| origin                 = 
| lord_lieutenant_office = 
| lord_lieutenant_name   = 
| high_sheriff_office    = ھاء شيرف آف نارٿ يارڪ شائر 
| high_sheriff_name      = مسز لنڊا فين وڪ&lt;ref&gt; {{cite web|url=https://www.thegazette.co.uk/notice/3222638|title=Privy Council Office-Appointment of Sheriffs|publisher=London Gazette|accessdate= 16 April 2019}} &lt;/ref&gt; (2019–20)
| area_total_km2         = 8608
| area_total_rank        = 1st
| ethnicity              = 92.3%  گورا &lt;br /&gt;2.0%  ڏکڻ ايشيائي
&lt;br /&gt;0.6%  ڪارا
| county_council         = [[فائل:Arms of North Yorkshire County Council.svg|150px|
ڪائونٽي جي ڪائونسل جو سرڪاري نشان ]]
&lt;br /&gt;  &lt;br/&gt;http://www.northyorks.gov.uk/
| unitary_council        = 
| unitary_council1       = 
| government             = 
| joint_committees       = 
| admin_hq               = [[نارٿيلرٽن]]&lt;ref&gt;
{{cite web
 |url         = http://www.northyorks.gov.uk/index.aspx?articleid=42
 |title       = North Yorkshire County Council : Contact us
 |publisher   = www.northyorks.gov.uk
 |accessdate  = 1  مئي 2009
 |last        = 
 |first       = 
 |deadurl     = no
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20090418050750/http://www.northyorks.gov.uk/index.aspx?articleid=42
 |archivedate = 18  اپريل 2009
 |df          = dmy-all
}}
&lt;/ref&gt;
| area_council_km2       = 8053
| area_council_rank      = 1st
| iso_code               = GB-NYK
| ons_code               = 36
| gss_code               = 
| nuts_code              = UKE22
| districts_map          = [[فائل:North Yorkshire numbered districts (1974-2023).svg|200px]]
| districts_key          = {{Colorsample|#FEFE77}}
  وحداني 
{{Colorsample|#FEC1E9}}  ڪائونٽي ڪائونسل
| districts_list         = #[[سيلبي ضلعو|سيلبي  ]]
#[[ھروگيٽ بورا ]]
#[[ڪري ون ]]
#[[رچمنڊ شاير ]]
#[[ھئمبليٽن ضلعو|ھئمبليٽن ]]
#[[رائيڊيل]]
#[[اسڪاربورا(بورا) ]]
#[[سٽي آف يارڪ ]]
#[[ريڊ ڪار اينڊ ڪليولنڊ]]
#[[مڊل بورا ]] 
#[[اسٽاڪٽن آن ٽيس (بورا) ]] (ڏکڻ ٽيس جو حصو )
----
پاڙيسري ڪائونٽيون :[[ايسٽ رائڊنگ آف يارڪ شائر]]، [[سائوٿ يارڪ شائر]]، [[ويسٽ يارڪ شائر]]، [[لنڪاشائر]]، [[ڪمبريا]] ۽ [[ڪائونٽي درھم]]
| MPs                    = *[[نائجل ايڊمز ]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]]
*[[سائمن ڪليرڪ ]]  [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]]
*[[رابرٽ گڊ ول ]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]] 
*[[رشي سونڪ ]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]] 
*[[اينڊريو جونز ( برطانيا)]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]] 
*[[اينڊي ميڪ ڊونلڊ (برطانيا)]] [[ليبر پارٽي (يو ڪي) ]]
*[[ڪيون ھالن ريڪ ]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]] 
*[[جولين سمٿ (برطانيا) ]] [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]] 
* جولين اسٽرڊي [[ڪنزرويٽو پارٽي (يو ڪي) ]]
*ريچل ماسڪيل [[ليبر پارٽي (يو ڪي)]] 
*پاؤل وليمز [[ ليبر پارٽي (يو ڪي)]] 
*[[ائنا ٽورلي ]] [[ليبر پارٽي (يو ڪي) ]]

| police                 = 
| website                = 
}}


'''نارٿ يارڪ شائر'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' North Yorkshire'''}} انگلينڊ جي خطي يارڪ شائر ۽ ھمبر ۽ [[نارٿ ايسٽ انگلينڊ]] جي خطن ۾ واقع ھڪ ڪائونٽي جو نالو جنھن ۾ يارھن ضلعا واقع آھن.2016  ۾ ھن ڪائونٽي جي آبادي جو تخمينو 602300 ھيو ان ۾ يارڪ، مڊل بورا، اسٽاڪٽن، ۽ ريڊڪار اينڊ ڪليولنڊ شامل نہ ھيا &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.northyorks.gov.uk/north-yorkshire-population-information|title=North Yorkshire population information|date=30 November 2017|website=North Yorkshire County Council|accessdate=15 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715040413/https://www.northyorks.gov.uk/north-yorkshire-population-information|archive-date=15 July 2018|dead-url=no|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;
ھي ڪائونٽي لوڪل گورنمينٽ ايڪٽ، 1972 تحت پھرين اپريل 1974 ۾  ٺاھي وئي.&lt;ref&gt;Arnold-Baker, C., ''Local Government Act 1972'', (1973)&lt;/ref&gt; ھن ڪائونٽي جي پکيڙ {{convert|8654|km2|mi2}} آھي ۽ اھا پکيڙ ۾ انگلينڊ جي سڀ کان وڏي ڪائونٽي آھي. ھن ڪائونٽي جي 40 سيڪڙو پکيڙ نيشنل پارڪن تي مشتمل آهي. ھن ڪائونٽي جا وڏي ۾ وڏا شھر [[مڊل بورا]] (174,700),&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nomisweb.co.uk/reports/localarea?compare=1119885093|title=Middlesbrough built-up area local area report |date=12 August 2018|website=Nomis official Labour Market statistics|accessdate=12 August 2018}}&lt;/ref&gt; [[يارڪ]] (152,841),&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nomisweb.co.uk/reports/localarea?compare=1119883765|title=York built-up area local area report|date=12 August 2018|website=Nomis official Labour Market statistics|accessdate=12 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180812213108/https://www.nomisweb.co.uk/reports/localarea?compare=1119883765|archive-date=12 August 2018|dead-url=no|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; [[ھروگيٽ ]] (73,576) ۽ [[اسڪار بورا]]  (61,749) آھن. ھن ڪائونٽي جي مڪاني ادارن ۾ خودمختيار وحداني اختياري واريون ڪائونسلون پڻ موجود آهن جن  ۾  يارڪ شھر، مڊل بورا، ريڊ ڪار اينڊ ڪليولنڊ شامل آهن.
&lt;ref&gt;[http://www.opsi.gov.uk/SI/si1995/Uksi_19950610_en_1.htm#end OPSI] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060710120000/http://www.opsi.gov.uk/si/si1995/Uksi_19950610_en_1.htm |date=10 July 2006 }} – ''The North Yorkshire (District of York) (Structural and Boundary Changes) Order 1995''&lt;/ref&gt;

==مڪاني حڪومت==


[[فائل:County Hall - geograph.org.uk - 1583476.jpg|thumb|left|[[ڪائونٽي ھال، نارٿيلرٽن]]]]

انگلينڊ جي ھي غير ميٽروپوليٽن ڪائونٽي جو انتظام نارٿ يارڪ شائر ڪائونٽي ڪائونسل جي [[ڪابينہ ڪائونسل]] جي ذريعي ھلايو ويندو آهي..&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.northyorks.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=1990&amp;p=0 |publisher=North Yorkshire County Council |accessdate=10 May 2010 |title=North Yorkshire County Council Constitution |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101228191433/http://northyorks.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=1990&amp;p=0 |archivedate=28 December 2010 }}&lt;/ref&gt; ھن ڪائونٽي ڪائونسل جا 72 ڪائونسلر ڪائونسل جي اڳواڻ کي چونڊيندا آهن جيڪو 9 وڌيڪ ڪائونسلرن جي چونڊ ڪري ايگزيڪيوٽو ڪابينہ جوڙيندو آهي جيڪا ھن غير ميٽروپوليٽن ڪائونٽي جي باري ۾ فيصلن ڪرڻ جي مجاز ھوڻدي آهي. ڪائونٽي ڪائونسل جي آفيس نارٿيلرٽن واري ڪائونٽي ھال ۾ واقع آهي. وحداني ڪائونسلون وري ھن اداري کان خودمختيار ھونديون آھن.

==ضلعا==


ھن ڪائونٽي جي ضلعن متعلق تفصيل ھيٺ ڏنل چارٽ ۾ ڏجن ٿا.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! شمار
! شھر
! آبادي (2011)
! بورا
! وضاحت
! ياداشت
|-
| 1
| ''[[يارڪ]]''
| 198,051&lt;ref name=&quot;BUA&quot;&gt;{{cite web| url=http://www.nomisweb.co.uk/articles/747.aspx| title=2011 Census – Built-up areas| work=| publisher=[[Office for National Statistics|ONS]]| accessdate=15 August 2013| deadurl=no| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130921045319/http://www.nomisweb.co.uk/articles/747.aspx| archivedate=21 September 2013| df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;
| سٽي آف يارڪ
| شھر
| وحداني اختياري ۾ ايندڙ علائقي جي آبادي
&lt;br&gt; (يارڪ شھر جي آبادي) 153,717.
|-
| 2
| ''[[مڊل بورا]]''
|  138,400&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| مڊل بورا
| بورا
| وحداني اختياري رڳو مڊل بورا جي علائقي تائين سڏبي آھي &lt;br&gt; وڏين شھري وسندين جي آبادي
174,700 تائين آھي
|-
| 3
| [[ھروگيٽ]]
| 73,576&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
|  ھروگيٽ
| شھر
| غير [[پارش]] وارڊن جو جھڳٽو
|-
| 4
| [[اسڪاربورا]]
| 61,749&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
|  اسڪاربورا
| شھر
| غير [[پارش]] وارڊن جو جھڳٽو
|-
| 5
| ''[[ ريڊ ڪار]]''
| 37,073&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| ريڊ ڪار اينڊ ڪليولنڊ
|شھر
| غير [[پارش]] وارڊن جو جھڳٽو
|-
| 6
| ''[[ٿارن بي ٽيز ندي وارو ]]''
| 24,741&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| اسٽاڪٽن ٽيز ندي وارو (ڏکڻ) 
|شھر
| وحداني اختياري
|-
| 7
| ''[[انگلبي باروڪ ]]''
| 20,378&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| اسٽاڪٽن  ٽيز ندي وارو (ڏکڻ)
|  شھر
| وحداني اختياري
|-
| 8
| ''[[يارم ٽيز ندي وارو]]''
|  19,184&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| اسٽاڪٽن ٽيز ندي وارو (ڏکڻ)
| شھر
| وحداني اختياري
|-
| 9
| [[سيلبي]]
|  17,511&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
|سيلبي
| شھري [[پارش]] (Civil Parish)
|
|-
|10
| ''[[گسبرا]]''
|  16,979&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| ريڊ ڪار اينڊ ڪليولنڊ
|شھر
| وحداني اختياري
|-
| 11
| [[ نارٿيلرٽن]]
| 16,832&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
|  ھيمبلٽن
| شھري [[پارش]]
| ڪائونٽي وارو شھر
|-
| 12
| [[رپان]]
| 16,363&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| ھروگيٽ
| شھري[[پارش]]
| شھر
|-
| 13
| [[نيرسبرا]]
| 15,484&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| ھروگيٽ
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 14
| [[اسڪپٽن]]
| 14,623&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| ڪري ون
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 15
| [[وھٽبي]]
| 13,213&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| اسڪاربورا
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 16
| [[رچمنڊ]]
| 8,413&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| رچمنڊ شائر
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 17
| [[نورٽن]]
| 7,049&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| رائيڊيل
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 18
| [[پڪرنگ ]]
| 6,588&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| رائيڊيل
| شھري [[پارش]] 
|
|-
| 19
| [[ٽئڊڪاسٽر]]
| 6,480&lt;ref name=&quot;BUA&quot;/&gt;
| سيلبي
| شھري [[پارش]] 
|
|-
|}

== حوالا ==

{{حوالا|2}}</text>
      <sha1>hpj35eklxy6luvakbz4b1r3nja2d5wv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪنوار</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51435</id>
    <revision>
      <id>318727</id>
      <parentid>254080</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:31:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318727</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3351" sha1="97z3nbrhsbf309jxpby44mcz1k13s2u" xml:space="preserve">[[File:Bride1929.jpg|thumb|ڪنوار جي شاديءَ کي ظاھر ڪندڙ جوڙو پھريل آھي، آمريڪا 1929ع.|227x227px]]
'''ڪنوار''' اھا عورت ھوندي آھي جنھن جي شادي ٿيڻ واري ھوندي آھي يا جيڪا [[تازو پرڻيل]] ھوندي آھي.

جڏھن شادي ٿيندي آھي، ڪنوار جي ٿيڻ واري [[جيون ساٿي]]، (جيڪڏھن مرد ھجي) تہ ان کي عام طور تي ''[[گھوٽ]]'' چيو ويندو آھي. اولاھين ثقافت ۾، ڪنوار سان ھڪ يا وڌيڪ [[ڪنوار سرتي]]ون ھونديون آھي.

== ڪُنوارِ جا ويسَ وَڳا (لباس) ==
دنيا جي مخلتف ڏيھن ۽ قوميتن جي سماجن ۾ ريتن رسمن موجب ڪُنوار جا ويسَ وَڳا مختلف ھوندا آھن.

==ننڍو کنڊ==
[[File:Sindhi Bride and Bride groom.jpg|thumb|سنڌي ڪُنوار ۽ گھَوٽُ]]
[[ننڍو کنڊ|ننڍي کنڊ]] [[ڀارت|انڊيا]] [[پاڪستان]]، [[بنگلاديش]] ۾ [[هندومت|ھندو]]، [[مسلمان|مسلم]]، [[سک]]، [[مسيحيت|عيسائي]]، [[جين ڌرم|جين]]، [[ٻڌمت|ٻُڌمت]] [[مذھب|ڌرمن]] جي [[سماج|سماجن]] ۾ ڪُنوار جو لباس تيز رنگ وارو ھوندو آھي، عام طور اھو [[ڳاڙھو]] (سُرخ) رنگ جو ھوندو آھي. مسيحي ڪُنوار جو [[شادي]]ءَ جو وڳو اڇو رنگ جو ھوندو آھي.

==اولھ جا مُلڪ==
اولھ جي ڏيھَن ۾ ڪُنوار اڇو رنگ جو وڳو پائيندي آھي.


==درشن خانو==
{{clear}}
&lt;gallery&gt;
File:Sindhi Bride and Bride groom.jpg|سنڌي ڪُنوار ۽ گھَوٽُ پنھنجي وھانءَ تي گڏ ويٺا آھن
File:Muslim wedding in India.jpg|ڀارتي مسلمان ڪُنوار
File:HinduBrideIndia.jpg|ھڪ روايتي ھندو شادي جي موقعي تي ھندو ڪُنوار
File:Indian_bride_in_white.jpg|ڀارت (انڊيا) ۾ ھڪ مسيحي ڪنوار کي اڇو رنگ جي ساڙھي پاتل اٿس.
File:Islamic marriage.jpg|پاڪستاني ڪُنوار نڪاح نامو تي سھي ڪري رھي آھي
File:19 October 2016 Hindu wedding couple.jpg|پرڻو جي روايتي ھندو رسم کانپوءِ گھوٽ ۽ ڪُنوار مُرڪي رھيا آھن
File:1 Women of India Wedding day, A Bride April 2013.jpg|ھندستاني ڪُنوار
File:A Hindu bride in Sari being led to mandapa wedding.jpg|ڄمون ڪشمير ۾ ھندو رسم مطابق ڪُنوار کي پلئو ڏنو پيو وڃِي.
File:Chandigarh marriage traditions.jpg|ڪاٺ جي ويگن (ڏولي) ۾ ڪُنوار ويٺِي آھي ڊوليءَ ۾ ڪُنوار کي کڻي سندس مڙس جي گھر پرڻائي وٺي وڃبو آھي.
File:Rajput bride.jpg|گُلابي ليھنگو پھريل راجپوت ڪُنوار
&lt;/gallery&gt;

==پڻ ڏسو==
* [[گهوٽ]]
* [[سس]]
* [[سھرو]]
* [[نڻان]]
*[[ڀاڄائي]]
*[[ڏير]]
*[[ڏيرياڻي]]
*[[پھاڄ]]

== حوالا ==
{{حوالا}}

{{commons category|Brides}}

{{پرڻو}}
{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

{{Authority control}}

[[زمرو:شاديءَ جي تقريب ۾ شرڪت ڪندڙ]]
[[زمرو:عورتن لاءِ اصطلاح]]
[[زمرو:سڱاوتي]]

{{ڪچو}}</text>
      <sha1>97z3nbrhsbf309jxpby44mcz1k13s2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:هندو لکتون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>56091</id>
    <revision>
      <id>318873</id>
      <parentid>280247</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318873</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89" sha1="2bab1kbk2j5rhmtgl4mym55wcrue2zf" xml:space="preserve">{{lang-en|Category:Hindu texts}}
[[زمرو:ھندومت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]</text>
      <sha1>2bab1kbk2j5rhmtgl4mym55wcrue2zf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مورڙو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56240</id>
    <revision>
      <id>318749</id>
      <parentid>302687</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8295" sha1="7xa3t945oo4qgfdzkc8pqdwo4mvspur" xml:space="preserve">{{سنڌي لوڪ ادب}}
'''مورڙو''' ۽ '''مانگرمڇ''' ({{lang-en|Moriro}}) هڪ شخصي ويرتا ۽ ايجاد ڪيل هنر واري ڪهاڻي آهي،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page1.html|title=Sindhi Adabi Board Online Library (Folk_Litrature)|website=www.sindhiadabiboard.org|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt; جنهن ۾ هڪ سامونڊري راڪشس واڳون (مانگرمڇ) کي ڪهاڻي جو ويرُ مورڙو ماڇي (مڇي پڪڙيندڙ) لوھ جي پڃري وسيلي سمنڊ ۾ اونهي ٽُپي هڻي ماريندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/11325/|title=ڪو جو قهر ڪلاچ ۾ - مورڙو ميربحر ۽ سندس قصو|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhiadabiboard.net/2019/07/24/%da%aa%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d9%85%d9%88%d8%b1%da%99%d9%88-%db%bd-%d9%85%d8%a7%d9%86%da%af%d8%b1-%d9%85%da%87/|title=ڪتاب: مورڙو ۽ مانگر مڇ – سنڌي ادبي بورڊ|language=en-US|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt; سندس ڇھ ڀائرن کي هڪ هڪ ڪري وڏي مانگرمڇ ڳهي ڇڏيو هو، تن کي واپس آڻڻ لاءِ مورڙو سمنڊ ۾ اندر ويو.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Popular Folk Stories: Morirro ain mangarmachh – Dr.Nabi Bux Khan Baloach – Sindhi Adabi Board|year=1967|place=Hyderabad,Sindh, Pakistan}}&lt;/ref&gt;

==تاريخ==
مورڙي ميربحر جو داستان [[دلوراءِ|راجا دلوراءِ]] جي دور حڪومت سان لاڳاپيل هڪ داستان آهي،&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[دلوراءِ]] جو دور عربن جي دور جي آخر ۽ [[سومرا شاهي گهراڻو|سومرن جي راڄ]] جي شروع واري دور ۾ اَٽڪل پنجين صدي هجريءَ جي وچ واري زماني ۾ ٿي گذريو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/45507/|title=مورڙو ۽ مانگر مڇ|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt;

== مختصر اَحوال ==
پُراڻن سُٺن ڏينهنَ ۾، ڪلاچي جي نالو سان هڪ ماڇين (ملاحن) جو ڳوٺ هيو.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt; ڳوٺاڻن جي گُذرسفر جو اڪيلو وسيلو مڇي پڪڙڻ هيو، هو پنهنجيون ٻيڙيون قطار ۾ ڪاهي سمنڊ ۾ مڇي پڪڙڻ لاءِ ويندا هيا. مقامي جاءِ (جنهن کي هاڻي ڪلفٽن سڏيو ويندو آهي) وٽ هڪ هاڃِيڪار ڪُنُ (ڪلاچي جو ڪُنُ) هيو، جتي ٻيڙيون ويجهو اچڻ سان اهو ڪُنُ انهين کي اندر اونهائي ۾ ٻُڌي وينديون هيون. هڪ ڀيري هڪ وهيل مڇي ان ڪُنَ ۾ پنهنجو ٺڪاڻو ڪيو ۽ اُن ڪُن ۾ ٻُڏي ويندڙ ٻيڙين جي سوارن کي ڳِهي ويندي هئي. ڪلاچي کان 60 ميل پَري ملاحن جو هڪ ٻيو ڳوٺ سونمياڻي جي نالي سان هيو.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt; اُنهيءَ ڳوٺ ۾ هڪ همراهه اوڀايو رهندو هيو. هن کي سَت پُٽَ هيا، جيڪي سڀئي هڏڪاٺ ۾ هٺيلا ۽ سُٺي نموني پليل هيا، پر انهن کي ڇڏي ڪري اوڀايو جو هڪ ننڍو پُٽ مورڙو معذور هيو، تهنڪري سندس ٻيا ڀائر کيس مڇي پڪڙڻ لاءِ پاڻ سان گڏ نه وٺِي ويندا هيا. مورڙو جا سمورا ڇهه ڀائر سانجهي سوير مڇي پڪڙڻ لاءِ ويندا هيا ۽ سج لهڻ کانپوءِ واپس موٽي ايندا هيا.
هڪڙي ڏينهن هو گهر واپس موٽي نه آيا، جنهنڪري ڳوٺاڻن کي ڳڻتي وَرائي وئي. هو انهن جي ڳولها ڪرڻ لاءِ ويا ۽ ڏٺائون ته اُنهن جون ٻيڙيون ڪُن ۾ ٻُڏي ويون هيون ۽ وهيل مڇيءَ انهن ڀائرن کي ڳِهي ڇڏيو هيو. مورڙو، پنهنجي ڀائرن جي دردناڪ موت بابت ٻُڌي، جيتوڻيڪ مورڙو معذور هوندي به بدلو وٺڻ ۽ آفتناڪ راڪش کان ڳوٺاڻن کي آجپو ڏيارڻ جو پڪو پَهه ڪيو.
هن هڪ لوهه جو پڃرو ٺاهيو، جهن ۾ چُهنبدار سيخون وِڌائين ۽ انهن کي مضبوط پِڪي رسيءَ سان ٻَڌي ڇڏيائين. ٻن هٺِيلن ڍڳن (ڏاندن) جي ڳچيءَ سان پُختا ٻَڌائين. هيءُ پاڻ ان پڃري ۾ اندر ويهي رهيو ۽ پڃري کي ڪُن ۾ لاٿيو ويو. هن ڳوٺاڻن کي ٻُڌايو ته جڏهن هي اندران رسن کي لوڏي ته پڃري کي ٻاهر ڇڪيو وڃي.
جيئن ئي پڃري کي هيٺ لاٿو ويو، مڇي پنهنجو شڪار ڏسي ان کي ڳهڻ لاءِ جهپٽي پئي. مڇي پڃري ۾ چهنبدار هُڪَ ۾ سوگهي ٿي پئي. مورڙي رسيءَ کي لوڏا ڏنا ۽ قاتل واڳون سميت پڃرو ٻاهر ڪڍيو ويو. ڳوٺاڻن واڳون جو پيٽ چيري سمورن مئل ڀائرن جا لاش ٻاهر ڪڍيا انهن کي ڪلاچي جي اُتر اوڀر ۾ جبل جي مٽيءَ ۾ پوريائون. جنهن کانپوءِ مورڙو پنهنجو باقي سمورو جيون پنهنجي ڀائرن جي قبرن جو رکوالو بڻجي گُذاريو. اڄ تائين ان هنڌ کي مورڙو جو قبرستان سڏيو ويندو آهي. جيڪو هاڻوڪي ڪراچي شهر کان ٻه ميل پري هندن جي ميدان ڀرسان آهي.

== مورڙو جو ورثو ==
سنڌ جي وڏي صوفي شاعر [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] پنهنجي خيالي جهلڪي وسيلي داستان ۽ روحانيت کي کولي سمجهائڻ لاءِ ان آکاڻي کي ڪم آندو آهي.

شاهه جو رسالو سر سريراڳ ۾ شاھ ھن سنسار کي مھراڻ سان ڀيٽي ٿو، جنهن ۾ سنسار جا ڊپ ۽ خطرا بيان ڪيل آهن، انسان کي خدا جي طلب جي ھدايت ڪيل آھي. انسان جي اندر ۾ لکيل موتي موجود آھن، تن جو ڪوبه انت ناهي. مختلف قسم جا روحاني راز منجھس لڪيل آھن. پر انھيءَ ڪن ۾ ھڪ ھيبتناڪ مانگر مڇ پڻ وات ڦاڙيو ويٺو آھي، ڪن ۾ جيئن ئي ڪو گھڙيو، ته ان کي ڳڙڪايو ڇڏي ٿو. مانگر مڇ مان مُراد نفس آهي، جيڪا ڪڏھن به راضي ناهي ٿيندي. ماڻهو ڪيترا به مال دولت گڏ ڪري  پوءِ به نفس هئول ڪري چِئي ٿي ته ”آڻ اڃا آڻ.“ انهيءَ لحاظ کان روميءَ هن ريت اشارو ڪري ٿو، مثنويءَ ۾ چيل آھي:
ترجمو ”اي ٻچا! جي نفس جي صورت ڏسڻي اٿئي، ته ست دري دوزخ جو قصو وڃي پڙھ، پل پل نئون نئون مڪر پيو ڪري، ۽ ھر ھڪ مڪر سان سوھا فرعون جماعتن سميت غرق ڪيو ڇڏي.“
جهڙِي ريت سمونڊر جي مانگرمڇ کي مارڻ لاءِ رواجي ڄاريون ۽ ڪُنڍِيون ڪنھن به ڪم جون ناھن، تيئن نفس جھڙيءَ رپ کي نگونسار ڪرڻ لاءِ به ڇَڙو رواجي روزا ۽ نمازون ڪارگر ناهين. نفس کي نھوڙڻ لاءِ زبردست سالڪن ۽ رياضتن جي ضرورت آھي. جيڪو انسان اھڙا اپاءَ وٺي ٿو، سو مورڙي وانگر مڇ جھڙي نفس کي ناس ڪري، سدائين سک ماڻي ٿو

== حوالا ==
{{حوالا|2}}

== ٻاهريان ڳنڍڻا ==
* [http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page2.html مورڙو ۽ مانگر مڇ‎] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120601212220/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page2.html |date=2012-06-01 }}
* [https://www.punjnud.com/ViewPage.aspx?BookID=16680&amp;BookPageID=380309&amp;BookPageTitle=Sir%20Morro سر مورڙو]

[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌ جي تاريخ]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>7xa3t945oo4qgfdzkc8pqdwo4mvspur</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318867</id>
      <parentid>318749</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:49:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318867</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8294" sha1="aspyrmc2g9xinsgeo949sisn0y8u4hp" xml:space="preserve">{{سنڌي لوڪ ادب}}
'''مورڙو''' ۽ '''مانگرمڇ''' ({{lang-en|Moriro}}) هڪ شخصي ويرتا ۽ ايجاد ڪيل هنر واري ڪهاڻي آهي،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page1.html|title=Sindhi Adabi Board Online Library (Folk_Litrature)|website=www.sindhiadabiboard.org|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt; جنهن ۾ هڪ سامونڊري راڪشس واڳون (مانگرمڇ) کي ڪهاڻي جو ويرُ مورڙو ماڇي (مڇي پڪڙيندڙ) لوھ جي پڃري وسيلي سمنڊ ۾ اونهي ٽُپي هڻي ماريندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/11325/|title=ڪو جو قهر ڪلاچ ۾ - مورڙو ميربحر ۽ سندس قصو|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhiadabiboard.net/2019/07/24/%da%aa%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d9%85%d9%88%d8%b1%da%99%d9%88-%db%bd-%d9%85%d8%a7%d9%86%da%af%d8%b1-%d9%85%da%87/|title=ڪتاب: مورڙو ۽ مانگر مڇ – سنڌي ادبي بورڊ|language=en-US|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt; سندس ڇھ ڀائرن کي هڪ هڪ ڪري وڏي مانگرمڇ ڳهي ڇڏيو هو، تن کي واپس آڻڻ لاءِ مورڙو سمنڊ ۾ اندر ويو.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Popular Folk Stories: Morirro ain mangarmachh – Dr.Nabi Bux Khan Baloach – Sindhi Adabi Board|year=1967|place=Hyderabad,Sindh, Pakistan}}&lt;/ref&gt;

==تاريخ==
مورڙي ميربحر جو داستان [[دلوراءِ|راجا دلوراءِ]] جي دور حڪومت سان لاڳاپيل هڪ داستان آهي،&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[دلوراءِ]] جو دور عربن جي دور جي آخر ۽ [[سومرا شاهي گهراڻو|سومرن جي راڄ]] جي شروع واري دور ۾ اَٽڪل پنجين صدي هجريءَ جي وچ واري زماني ۾ ٿي گذريو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/45507/|title=مورڙو ۽ مانگر مڇ|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-02}}&lt;/ref&gt;

== مختصر اَحوال ==
پُراڻن سُٺن ڏينهنَ ۾، ڪلاچي جي نالو سان هڪ ماڇين (ملاحن) جو ڳوٺ هيو.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt; ڳوٺاڻن جي گُذرسفر جو اڪيلو وسيلو مڇي پڪڙڻ هيو، هو پنهنجيون ٻيڙيون قطار ۾ ڪاهي سمنڊ ۾ مڇي پڪڙڻ لاءِ ويندا هيا. مقامي جاءِ (جنهن کي هاڻي ڪلفٽن سڏيو ويندو آهي) وٽ هڪ هاڃِيڪار ڪُنُ (ڪلاچي جو ڪُنُ) هيو، جتي ٻيڙيون ويجهو اچڻ سان اهو ڪُنُ انهين کي اندر اونهائي ۾ ٻُڌي وينديون هيون. هڪ ڀيري هڪ وهيل مڇي ان ڪُنَ ۾ پنهنجو ٺڪاڻو ڪيو ۽ اُن ڪُن ۾ ٻُڏي ويندڙ ٻيڙين جي سوارن کي ڳِهي ويندي هئي. ڪلاچي کان 60 ميل پَري ملاحن جو هڪ ٻيو ڳوٺ سونمياڻي جي نالي سان هيو.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt; اُنهيءَ ڳوٺ ۾ هڪ همراهه اوڀايو رهندو هيو. هن کي سَت پُٽَ هيا، جيڪي سڀئي هڏڪاٺ ۾ هٺيلا ۽ سُٺي نموني پليل هيا، پر انهن کي ڇڏي ڪري اوڀايو جو هڪ ننڍو پُٽ مورڙو معذور هيو، تهنڪري سندس ٻيا ڀائر کيس مڇي پڪڙڻ لاءِ پاڻ سان گڏ نه وٺِي ويندا هيا. مورڙو جا سمورا ڇهه ڀائر سانجهي سوير مڇي پڪڙڻ لاءِ ويندا هيا ۽ سج لهڻ کانپوءِ واپس موٽي ايندا هيا.
هڪڙي ڏينهن هو گهر واپس موٽي نه آيا، جنهنڪري ڳوٺاڻن کي ڳڻتي وَرائي وئي. هو انهن جي ڳولها ڪرڻ لاءِ ويا ۽ ڏٺائون ته اُنهن جون ٻيڙيون ڪُن ۾ ٻُڏي ويون هيون ۽ وهيل مڇيءَ انهن ڀائرن کي ڳِهي ڇڏيو هيو. مورڙو، پنهنجي ڀائرن جي دردناڪ موت بابت ٻُڌي، جيتوڻيڪ مورڙو معذور هوندي به بدلو وٺڻ ۽ آفتناڪ راڪش کان ڳوٺاڻن کي آجپو ڏيارڻ جو پڪو پَهه ڪيو.
هن هڪ لوهه جو پڃرو ٺاهيو، جهن ۾ چُهنبدار سيخون وِڌائين ۽ انهن کي مضبوط پِڪي رسيءَ سان ٻَڌي ڇڏيائين. ٻن هٺِيلن ڍڳن (ڏاندن) جي ڳچيءَ سان پُختا ٻَڌائين. هيءُ پاڻ ان پڃري ۾ اندر ويهي رهيو ۽ پڃري کي ڪُن ۾ لاٿيو ويو. هن ڳوٺاڻن کي ٻُڌايو ته جڏهن هي اندران رسن کي لوڏي ته پڃري کي ٻاهر ڇڪيو وڃي.
جيئن ئي پڃري کي هيٺ لاٿو ويو، مڇي پنهنجو شڪار ڏسي ان کي ڳهڻ لاءِ جهپٽي پئي. مڇي پڃري ۾ چهنبدار هُڪَ ۾ سوگهي ٿي پئي. مورڙي رسيءَ کي لوڏا ڏنا ۽ قاتل واڳون سميت پڃرو ٻاهر ڪڍيو ويو. ڳوٺاڻن واڳون جو پيٽ چيري سمورن مئل ڀائرن جا لاش ٻاهر ڪڍيا انهن کي ڪلاچي جي اُتر اوڀر ۾ جبل جي مٽيءَ ۾ پوريائون. جنهن کانپوءِ مورڙو پنهنجو باقي سمورو جيون پنهنجي ڀائرن جي قبرن جو رکوالو بڻجي گُذاريو. اڄ تائين ان هنڌ کي مورڙو جو قبرستان سڏيو ويندو آهي. جيڪو هاڻوڪي ڪراچي شهر کان ٻه ميل پري هندن جي ميدان ڀرسان آهي.

== مورڙو جو ورثو ==
سنڌ جي وڏي صوفي شاعر [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] پنهنجي خيالي جهلڪي وسيلي داستان ۽ روحانيت کي کولي سمجهائڻ لاءِ ان آکاڻي کي ڪم آندو آهي.

شاهه جو رسالو سر سريراڳ ۾ شاھ ھن سنسار کي مھراڻ سان ڀيٽي ٿو، جنهن ۾ سنسار جا ڊپ ۽ خطرا بيان ڪيل آهن، انسان کي خدا جي طلب جي ھدايت ڪيل آھي. انسان جي اندر ۾ لکيل موتي موجود آھن، تن جو ڪوبه انت ناهي. مختلف قسم جا روحاني راز منجھس لڪيل آھن. پر انھيءَ ڪن ۾ ھڪ ھيبتناڪ مانگر مڇ پڻ وات ڦاڙيو ويٺو آھي، ڪن ۾ جيئن ئي ڪو گھڙيو، ته ان کي ڳڙڪايو ڇڏي ٿو. مانگر مڇ مان مُراد نفس آهي، جيڪا ڪڏھن به راضي ناهي ٿيندي. ماڻهو ڪيترا به مال دولت گڏ ڪري  پوءِ به نفس هئول ڪري چِئي ٿي ته ”آڻ اڃا آڻ.“ انهيءَ لحاظ کان روميءَ هن ريت اشارو ڪري ٿو، مثنويءَ ۾ چيل آھي:
ترجمو ”اي ٻچا! جي نفس جي صورت ڏسڻي اٿئي، ته ست دري دوزخ جو قصو وڃي پڙھ، پل پل نئون نئون مڪر پيو ڪري، ۽ ھر ھڪ مڪر سان سوھا فرعون جماعتن سميت غرق ڪيو ڇڏي.“
جهڙِي ريت سمونڊر جي مانگرمڇ کي مارڻ لاءِ رواجي ڄاريون ۽ ڪُنڍِيون ڪنھن به ڪم جون ناھن، تيئن نفس جھڙيءَ رپ کي نگونسار ڪرڻ لاءِ به ڇَڙو رواجي روزا ۽ نمازون ڪارگر ناهين. نفس کي نھوڙڻ لاءِ زبردست سالڪن ۽ رياضتن جي ضرورت آھي. جيڪو انسان اھڙا اپاءَ وٺي ٿو، سو مورڙي وانگر مڇ جھڙي نفس کي ناس ڪري، سدائين سک ماڻي ٿو

== حوالا ==
{{حوالا|2}}

== ٻاهريان ڳنڍڻا ==
* [http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page2.html مورڙو ۽ مانگر مڇ‎] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120601212220/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book7/Book_page2.html |date=2012-06-01 }}
* [https://www.punjnud.com/ViewPage.aspx?BookID=16680&amp;BookPageID=380309&amp;BookPageTitle=Sir%20Morro سر مورڙو]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌ جي تاريخ]]</text>
      <sha1>aspyrmc2g9xinsgeo949sisn0y8u4hp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>موکي ۽ متارا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56287</id>
    <revision>
      <id>318746</id>
      <parentid>302338</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:49:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9885" sha1="5oefv19oujgvxmjuv1rjanq857zao8q" xml:space="preserve">
{{چونڊ مضمون}}
{{سنڌي لوڪ ادب}}
'''موکي ۽ متارا''' ({{lang-sd|'''Mokhi and Matara'''}}) (ساقي ۽ بچنال) شراب خانو، هوٽل وغيرہ ۾ [[شراب]] وڪرو ڪرڻ جي تختي جي پويان شراب آڇيندڙ هڪ [[سنڌي ماڻھو|سنڌي]] [[ناري]]، &quot;موکي&quot; جي مشهور لوڪ ڪهاڻي آهي، جنهن  ڪيٻائيندي طور متارا لاءِ زهريلي &quot;مانڌ&quot; (مَڌُ، [[شراب]]) پيش ڪرڻ جي خدمت ڏني، اَٺ هٺيلا بهادر نوجوان مرد جِن سندس مي خانو (شراب جو گُتو) تي هليا آيا ۽ ان جام سان ڀريل شراب پيئڻ کانپوءِ انهن جي موت ٿي وئي. هي متارا (باچو جا ڀڳت ، [[جوڳي]] هيا) سندن تعلق [[چنا]]، چوهاڻ، [[سما]] ۽ [[سومرو|سومرا]] ذات سان هيو جيڪي سنڌ جي ريگستاني علائقي [[ڪوهستان ضلعو|ڪوهستان]] ۾ هڪ علائقي ساري جا ذڪر لائق جوڌا هيا. انهن جا مقبرا اڄ تائين [[ڪراچي]] جي تعلقي گڏاپ ۾ ناراٿر جي هيٺانهين جابلو ميدان ۾ موجود آهن.&lt;ref&gt;{{cite book| title=Famous Folktales of Sindh – Nabi Bux Khan Baloch – Sindhi Adabi Board| year=1964}}&lt;/ref&gt;

== ڪهاڻي ==
هڪ ڪاروباري ناري، ناتر پاران اڄڪلهہ جتي گڏاپ تعلقو آهي اتي موجود هڪ &quot;ڪونڪر&quot; ڳوٺ جي ماڳ تي هڪ شراب خانو (بيئر جو ڪارخانو) قائم ڪيو هيو ۽ بي پرواهہ ماڻهن جي سارَسنڀال ڪرڻ لاءِ هڪ شَراب جي بٺِي کولي رکي هئي.

ناتر جي ڌيءُ موکي، هڪ سياڻي ۽ سُلڇڻي ڇوڪري هئي، جنهن ساقي (بارميڊ، شراب خاني ۾ شربت وڪڻندڙ ناري) طور خدمتون ڪندي هئي. شراب خانو ۽ موکي جو نالو ڏُور پَري مشهور ٿي ويو ۽ شراب پيئندڙ، گهڻو پياڪڙن ۽ بدمستن ان جڳهہ تي ڪيترائي ڀيرا اچڻ شروع ڪيو. پر، هڪڙي ڏينهن، باچس جا اصلي ڀڳت متارا اُتي آيا. هو اَٺ جوڌا هيا، انهن ۾ هر هڪ همراهه سما، سومرا، چنا ۽ چوهاڻ ذات منجهان هيو. هو ان مشهور شراب خانو هوٽل ۾ مڌ (شراب) جي مختلف قِسم پيئڻ جي لاءِ پنهنجي ڏُور علائقن کان آيا هيا. هنن پنهنجي شربت منجهان سنجوڳ آنند ماڻيو ۽ ٻيهر ان جڳهہ تي اچڻ جو نبيرو (فيصلو) ڪيائون. ڇھ مهينن کانپوءِ، هو ٻيهر واپس آيا ۽ ان تجربي منجهان ايترا سنجوڳ ماڻيائون تہ هاڻي هنن هي پختو اردو ڪين تہ هر لمحي ۾ ان ڊگهي سفر کي هر ڇھ مهينن کانپوءِ شراب خانو تائين ڪاهي ايندا. جڏهن بہ هو ايندا هيا تہ موکي سندن خدمت ڪندي هئي ۽ هر ڀيري هو آنند محسوس ڪندا هيا.

هڪ ڀيري، جڏهن هو اتي پهتا تہ، هيئن ٿيو تہ انهن جي لاءِ ڪوبہ پراڻو شراب باقي نہ بچيو. موکي ان صوتحال ۾ گهڻي ٻُڏتر ۾ پئجي وئي. پر پوءِ کيس ياد آيو تہ هڪ پراڻي شراب جي گهڙو (مٽڪو، [[دلو|دِلو]]) وڏي وقت کان ڪُنڊ ۾ ڦٽو ڪري رکيل هيو ۽ هوءَ تڪڙي اهو مٽڪو نهارڻ لاءِ وئي. مٽڪو ڍڪڻ تائين ڀريل پيل هيو، پر ايئن لڳي پيو تہ هڪ [[واسينگ نانگ|ڪارِيھَرُ (واسينگ، ڪوبرا نانگ]]) هڪ ڊگهي سمعي کان ان ۾ ڪِري پيو هيو. ان جو گوشت ڳري ڳار ٿي ويو هيو ۽ رُڳو [[نانگ]] جي بچيل کَلَ ۽ ڍانچو ان ڪُني ۾ پيل هيو. متارن جي ان شراب سان &quot;خدمت ڪرڻ يا نہ ڪرڻ&quot; لاءِ، موکي سوچ ويچار ڪرڻ لڳي. چٽي نموني، ان شراب ۾ [[واسينگ نانگ|ڪارِيھَرُ]] ([[واسينگ نانگ|واسينگ]]) جو زهر هيو، جيتوڻيڪ اهو شراب ڏاڍو رنگين هيو پر ان هڪ ڊگهي عرصي تاين خمير لڳايو هيو. تنهنڪري پنهنجي شوقين گراهڪن کي مايوس ڪرڻ بدران، موکي ان شراب سان انهن جي خدمت ڪرڻ جو نبيرو ڪيو، انهيءَ مهل معافي وتائين تہ جيئن تہ ٻيو ڪوبہ شراب رکيل نہ هيو، تنهنڪري کيس وٽ شراب جو پراڻو گهڙو (مٽڪو ، ڪُنو) ۾ پيل شراب کانسواءِ ڪابہ چُونڊ نہ هئي. هنن ان آڇ کي ڀليڪار ڪيو، ان منجهان ڍُڪَ ڀريائون ۽ ان جي ذائقي منجهان ڏاڍو مزو ورتائون. هنن ان شراب منجهان وڌيڪ کڻي اچڻ جي طلب ڪئي ۽ هڪ پيالو کانپوءِ وري ٻيو پيالو پي ڇڌيائون. &quot;ڏاڍو سُٺو اسان ڪڏهن بہ اهڙي دارون جو ذائقو ناهي چکيو&quot;، هنن وڏي ساراهہ سان ائين چيو. هو نشي ۾ ڌُت لڳا پيا هيا ۽ دارون جي مدهوش ڪيفيت منجهان مزو ماڻيندي ۽ موکي جي ان چڱي عمل جي ساراهہ ڪندا مي خانو ڇڏي هليا ويا.

هڪ سال کانپوءِ واپس موٽي آيا. موکي سندن آڌرڀاءُ ڪندي ڏاڍي خوش ٿي، اهو سوچي رهي هئي تہ هن ڀيري انهن جي لاءِ سُٺي ۽ جُجِهي دارون (شراب) موجود آهي. پر پهريون ڍُڪ ڀرڻ کانپوءِ هنن پيالو کيس واپس موٽائي ڏنو ۽ کين گذريل سال ڏنل شراب کڻي اچڻ لاءِ چيو. موکي ان صورتحال تي گھٻرائجي وئي. موکي کين بهترين معيار جي هڪ ٻئي سُٺِي دارون (شراب) پيش ڪرڻ لاءِ آزمائي پر اها بہ واپس ڪري ڇڏين. هنن کيس گذارش ڪئي تہ کين اُهائي پُراڻي دارو کڻي اچي ڏني وڃي. انهن کي مايوس ٿيندو ڏسي موکي کان رهيو ڪين هن کين اڳيان گذريل سال واري دارون (شراب) بابت حقيقت ٻُڌائڻ کانسواءِ ٻئي ڪابہ راهہ نہ ڏٺِي. کين چيائين تہ &quot;توهان کي گذريل سال جيڪا شراب ڏني هئي اها هڪ پُراڻي ڦِٽو ڪيل مٽڪو منجهان ڏني وئي هئي ۽ ان مٽڪي ۾ پيل شراب ۾ [[واسينگ نانگ]] مري ويو هيو ۽ ان دارون سان گڏ [[واسينگ نانگ|ڪاريهر نانگ]] جو زهر ملي ويو هيو.

&quot;&quot;ڇا؟ ڪاريهرُ! هڪ ڪاريهرُ!&quot; هنن سمورن گڏجي هڪ آواز ۾ رڙ ڪري پڇيو.

زهر ۽ ان جي اثر جي باري ۾  سوچيندي هو صدمي ۾ پئجي ويا ۽ ٿڏي تي ئي پرلوڪ پڌاري ويا ۽ کين اُتي ئي دفن ڪيو ويو. انهن سورهيا مُڙسن متارن جون قبرون، اڄ بہ جبل جي هڪ پُراڻي قبرستان ۾ نظر اچن ٿيون.

== تاريخ ۽ چؤچاءُ (چئوٻول) ==
ان ڪهاڻي ۾ [[وچون دور|وچئين دور]] جي [[سنڌ]] جي [[سماج|سماجي]] ۽ [[سنڌي ثقافت|ثقافتي]] پاسن کي ڏيکاريو ويو آهي، جنهن ۾ ناري (ناتر ۽ ان جي ڌيءٌ موکي) جي وسيلي هڪ مي خانو جا معاملا هلايا ويندا هيا. ان ڪهاڻي جيا مُنڍَ وارا حوالا سنڌ جي ناليوارن شاعرن شاهہ ڪريم، شاهہ عنايت ۽ شاهہ لطيف جي بيتن ۾ من ٿا. پوءِ ان کي ٻين شاعرن پڻ پنهنجي ڪويتائن ۾ ان واقعي جي سُڃاڻپ ڪئي آهي. ڪهاڻي بابت سنڌي [[لوڪ ادب|لوڪ ساهتيا]] ۾ انيڪ حوالا ملن ٿا.&lt;ref&gt;{{cite book| title=Famous Folktales of Sindh – Nabi Bux Khan Baloch – Sindhi Adabi Board| year=1964}}&lt;/ref&gt; ڌيان جو مرڪز يا هڪ نُڪتو [[نفسيات|نفسياتي]] خيال آهي تہ &quot;حقيقي اُتساهه ۽ وڏو آنند، گهڻي چاهه رس سان حقيقي جوکم (خطري) کان بچي سگهجي ٿو، پر جوکو ختم ٿيڻ کانپوءِ به هوش جو احساس جيوگھاٽڪ (موتمار) ٿي سگهي ٿو.&quot; ٻين لفظن ۾ ايئن بيان ڪجي ته [[نانگ]] جو کاڌل وڇون جي کاڌل کان تُرت مَرندو ڇوته [[نانگ]] جو ٻُڌي دَپ ۾ هو مري وڃِي ٿو، جڏهن ته نانگ جي زهر کان [[وڇون]] جو زهر گهڻو اثرائتو سمجهيو وڃي ٿو پر جيئن ته اهو ننڍڙو جيوُ آهي ۽ [[نانگ]] ڪُجهه وڌو جيوُ آهي تنهنڪري ڊڄ ئي ماڻهوءَ جو انت آڻيندو آهي. 

== پڻ ڏسو ==
{{portal|Novels}}
* [[مورڙو]]
== حوالا ==
{{حوالا}}

== ٻاهريان ڳنڍڻا ==
* [http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book41/Book_page3.html#موکي%20۽%20متارا موکي ۽ متارا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200203141235/http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Folk_Litrature/Book41/Book_page3.html#موکي%20۽%20متارا |date=2020-02-03 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php سر يمن ڪلياڻ،داستان چوٿون،شاھ جو رسالو ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120219195440/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php |date=2012-02-19 }}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>5oefv19oujgvxmjuv1rjanq857zao8q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318797</id>
      <parentid>318746</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:20:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو</comment>
      <origin>318797</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9884" sha1="pfbye8cperh4u8n505ljvjm55aek2hj" xml:space="preserve">{{چونڊ مضمون}}
{{سنڌي لوڪ ادب}}
'''موکي ۽ متارا''' ({{lang-sd|'''Mokhi and Matara'''}}) (ساقي ۽ بچنال) شراب خانو، هوٽل وغيرہ ۾ [[شراب]] وڪرو ڪرڻ جي تختي جي پويان شراب آڇيندڙ هڪ [[سنڌي ماڻھو|سنڌي]] [[ناري]]، &quot;موکي&quot; جي مشهور لوڪ ڪهاڻي آهي، جنهن  ڪيٻائيندي طور متارا لاءِ زهريلي &quot;مانڌ&quot; (مَڌُ، [[شراب]]) پيش ڪرڻ جي خدمت ڏني، اَٺ هٺيلا بهادر نوجوان مرد جِن سندس مي خانو (شراب جو گُتو) تي هليا آيا ۽ ان جام سان ڀريل شراب پيئڻ کانپوءِ انهن جي موت ٿي وئي. هي متارا (باچو جا ڀڳت ، [[جوڳي]] هيا) سندن تعلق [[چنا]]، چوهاڻ، [[سما]] ۽ [[سومرو|سومرا]] ذات سان هيو جيڪي سنڌ جي ريگستاني علائقي [[ڪوهستان ضلعو|ڪوهستان]] ۾ هڪ علائقي ساري جا ذڪر لائق جوڌا هيا. انهن جا مقبرا اڄ تائين [[ڪراچي]] جي تعلقي گڏاپ ۾ ناراٿر جي هيٺانهين جابلو ميدان ۾ موجود آهن.&lt;ref&gt;{{cite book| title=Famous Folktales of Sindh – Nabi Bux Khan Baloch – Sindhi Adabi Board| year=1964}}&lt;/ref&gt;

== ڪهاڻي ==
هڪ ڪاروباري ناري، ناتر پاران اڄڪلهہ جتي گڏاپ تعلقو آهي اتي موجود هڪ &quot;ڪونڪر&quot; ڳوٺ جي ماڳ تي هڪ شراب خانو (بيئر جو ڪارخانو) قائم ڪيو هيو ۽ بي پرواهہ ماڻهن جي سارَسنڀال ڪرڻ لاءِ هڪ شَراب جي بٺِي کولي رکي هئي.

ناتر جي ڌيءُ موکي، هڪ سياڻي ۽ سُلڇڻي ڇوڪري هئي، جنهن ساقي (بارميڊ، شراب خاني ۾ شربت وڪڻندڙ ناري) طور خدمتون ڪندي هئي. شراب خانو ۽ موکي جو نالو ڏُور پَري مشهور ٿي ويو ۽ شراب پيئندڙ، گهڻو پياڪڙن ۽ بدمستن ان جڳهہ تي ڪيترائي ڀيرا اچڻ شروع ڪيو. پر، هڪڙي ڏينهن، باچس جا اصلي ڀڳت متارا اُتي آيا. هو اَٺ جوڌا هيا، انهن ۾ هر هڪ همراهه سما، سومرا، چنا ۽ چوهاڻ ذات منجهان هيو. هو ان مشهور شراب خانو هوٽل ۾ مڌ (شراب) جي مختلف قِسم پيئڻ جي لاءِ پنهنجي ڏُور علائقن کان آيا هيا. هنن پنهنجي شربت منجهان سنجوڳ آنند ماڻيو ۽ ٻيهر ان جڳهہ تي اچڻ جو نبيرو (فيصلو) ڪيائون. ڇھ مهينن کانپوءِ، هو ٻيهر واپس آيا ۽ ان تجربي منجهان ايترا سنجوڳ ماڻيائون تہ هاڻي هنن هي پختو اردو ڪين تہ هر لمحي ۾ ان ڊگهي سفر کي هر ڇھ مهينن کانپوءِ شراب خانو تائين ڪاهي ايندا. جڏهن بہ هو ايندا هيا تہ موکي سندن خدمت ڪندي هئي ۽ هر ڀيري هو آنند محسوس ڪندا هيا.

هڪ ڀيري، جڏهن هو اتي پهتا تہ، هيئن ٿيو تہ انهن جي لاءِ ڪوبہ پراڻو شراب باقي نہ بچيو. موکي ان صوتحال ۾ گهڻي ٻُڏتر ۾ پئجي وئي. پر پوءِ کيس ياد آيو تہ هڪ پراڻي شراب جي گهڙو (مٽڪو، [[دلو|دِلو]]) وڏي وقت کان ڪُنڊ ۾ ڦٽو ڪري رکيل هيو ۽ هوءَ تڪڙي اهو مٽڪو نهارڻ لاءِ وئي. مٽڪو ڍڪڻ تائين ڀريل پيل هيو، پر ايئن لڳي پيو تہ هڪ [[واسينگ نانگ|ڪارِيھَرُ (واسينگ، ڪوبرا نانگ]]) هڪ ڊگهي سمعي کان ان ۾ ڪِري پيو هيو. ان جو گوشت ڳري ڳار ٿي ويو هيو ۽ رُڳو [[نانگ]] جي بچيل کَلَ ۽ ڍانچو ان ڪُني ۾ پيل هيو. متارن جي ان شراب سان &quot;خدمت ڪرڻ يا نہ ڪرڻ&quot; لاءِ، موکي سوچ ويچار ڪرڻ لڳي. چٽي نموني، ان شراب ۾ [[واسينگ نانگ|ڪارِيھَرُ]] ([[واسينگ نانگ|واسينگ]]) جو زهر هيو، جيتوڻيڪ اهو شراب ڏاڍو رنگين هيو پر ان هڪ ڊگهي عرصي تاين خمير لڳايو هيو. تنهنڪري پنهنجي شوقين گراهڪن کي مايوس ڪرڻ بدران، موکي ان شراب سان انهن جي خدمت ڪرڻ جو نبيرو ڪيو، انهيءَ مهل معافي وتائين تہ جيئن تہ ٻيو ڪوبہ شراب رکيل نہ هيو، تنهنڪري کيس وٽ شراب جو پراڻو گهڙو (مٽڪو ، ڪُنو) ۾ پيل شراب کانسواءِ ڪابہ چُونڊ نہ هئي. هنن ان آڇ کي ڀليڪار ڪيو، ان منجهان ڍُڪَ ڀريائون ۽ ان جي ذائقي منجهان ڏاڍو مزو ورتائون. هنن ان شراب منجهان وڌيڪ کڻي اچڻ جي طلب ڪئي ۽ هڪ پيالو کانپوءِ وري ٻيو پيالو پي ڇڌيائون. &quot;ڏاڍو سُٺو اسان ڪڏهن بہ اهڙي دارون جو ذائقو ناهي چکيو&quot;، هنن وڏي ساراهہ سان ائين چيو. هو نشي ۾ ڌُت لڳا پيا هيا ۽ دارون جي مدهوش ڪيفيت منجهان مزو ماڻيندي ۽ موکي جي ان چڱي عمل جي ساراهہ ڪندا مي خانو ڇڏي هليا ويا.

هڪ سال کانپوءِ واپس موٽي آيا. موکي سندن آڌرڀاءُ ڪندي ڏاڍي خوش ٿي، اهو سوچي رهي هئي تہ هن ڀيري انهن جي لاءِ سُٺي ۽ جُجِهي دارون (شراب) موجود آهي. پر پهريون ڍُڪ ڀرڻ کانپوءِ هنن پيالو کيس واپس موٽائي ڏنو ۽ کين گذريل سال ڏنل شراب کڻي اچڻ لاءِ چيو. موکي ان صورتحال تي گھٻرائجي وئي. موکي کين بهترين معيار جي هڪ ٻئي سُٺِي دارون (شراب) پيش ڪرڻ لاءِ آزمائي پر اها بہ واپس ڪري ڇڏين. هنن کيس گذارش ڪئي تہ کين اُهائي پُراڻي دارو کڻي اچي ڏني وڃي. انهن کي مايوس ٿيندو ڏسي موکي کان رهيو ڪين هن کين اڳيان گذريل سال واري دارون (شراب) بابت حقيقت ٻُڌائڻ کانسواءِ ٻئي ڪابہ راهہ نہ ڏٺِي. کين چيائين تہ &quot;توهان کي گذريل سال جيڪا شراب ڏني هئي اها هڪ پُراڻي ڦِٽو ڪيل مٽڪو منجهان ڏني وئي هئي ۽ ان مٽڪي ۾ پيل شراب ۾ [[واسينگ نانگ]] مري ويو هيو ۽ ان دارون سان گڏ [[واسينگ نانگ|ڪاريهر نانگ]] جو زهر ملي ويو هيو.

&quot;&quot;ڇا؟ ڪاريهرُ! هڪ ڪاريهرُ!&quot; هنن سمورن گڏجي هڪ آواز ۾ رڙ ڪري پڇيو.

زهر ۽ ان جي اثر جي باري ۾  سوچيندي هو صدمي ۾ پئجي ويا ۽ ٿڏي تي ئي پرلوڪ پڌاري ويا ۽ کين اُتي ئي دفن ڪيو ويو. انهن سورهيا مُڙسن متارن جون قبرون، اڄ بہ جبل جي هڪ پُراڻي قبرستان ۾ نظر اچن ٿيون.

== تاريخ ۽ چؤچاءُ (چئوٻول) ==
ان ڪهاڻي ۾ [[وچون دور|وچئين دور]] جي [[سنڌ]] جي [[سماج|سماجي]] ۽ [[سنڌي ثقافت|ثقافتي]] پاسن کي ڏيکاريو ويو آهي، جنهن ۾ ناري (ناتر ۽ ان جي ڌيءٌ موکي) جي وسيلي هڪ مي خانو جا معاملا هلايا ويندا هيا. ان ڪهاڻي جيا مُنڍَ وارا حوالا سنڌ جي ناليوارن شاعرن شاهہ ڪريم، شاهہ عنايت ۽ شاهہ لطيف جي بيتن ۾ من ٿا. پوءِ ان کي ٻين شاعرن پڻ پنهنجي ڪويتائن ۾ ان واقعي جي سُڃاڻپ ڪئي آهي. ڪهاڻي بابت سنڌي [[لوڪ ادب|لوڪ ساهتيا]] ۾ انيڪ حوالا ملن ٿا.&lt;ref&gt;{{cite book| title=Famous Folktales of Sindh – Nabi Bux Khan Baloch – Sindhi Adabi Board| year=1964}}&lt;/ref&gt; ڌيان جو مرڪز يا هڪ نُڪتو [[نفسيات|نفسياتي]] خيال آهي تہ &quot;حقيقي اُتساهه ۽ وڏو آنند، گهڻي چاهه رس سان حقيقي جوکم (خطري) کان بچي سگهجي ٿو، پر جوکو ختم ٿيڻ کانپوءِ به هوش جو احساس جيوگھاٽڪ (موتمار) ٿي سگهي ٿو.&quot; ٻين لفظن ۾ ايئن بيان ڪجي ته [[نانگ]] جو کاڌل وڇون جي کاڌل کان تُرت مَرندو ڇوته [[نانگ]] جو ٻُڌي دَپ ۾ هو مري وڃِي ٿو، جڏهن ته نانگ جي زهر کان [[وڇون]] جو زهر گهڻو اثرائتو سمجهيو وڃي ٿو پر جيئن ته اهو ننڍڙو جيوُ آهي ۽ [[نانگ]] ڪُجهه وڌو جيوُ آهي تنهنڪري ڊڄ ئي ماڻهوءَ جو انت آڻيندو آهي. 

== پڻ ڏسو ==
{{portal|Novels}}
* [[مورڙو]]
== حوالا ==
{{حوالا}}

== ٻاهريان ڳنڍڻا ==
* [http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Folk_Litrature/Book41/Book_page3.html#موکي%20۽%20متارا موکي ۽ متارا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200203141235/http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Folk_Litrature/Book41/Book_page3.html#موکي%20۽%20متارا |date=2020-02-03 }}
* [http://bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php سر يمن ڪلياڻ،داستان چوٿون،شاھ جو رسالو ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120219195440/http://www.bhurgri.com/bhurgri/sd_shah_yemen.php |date=2012-02-19 }}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>pfbye8cperh4u8n505ljvjm55aek2hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪووڊ-١٩ ويڪسين</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57750</id>
    <revision>
      <id>318784</id>
      <parentid>303518</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:53:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16981" sha1="pzdm5niqyokp509vhwnxwkjcwchwg41" xml:space="preserve">{{2019–20 coronavirus pandemic sidebar}} '''ڪووڊ-19 ويڪسين''' ({{lang-en|COVID-19 vaccine}}) [[ڪوروناوائرس روڳ 2019]] ([[ڪووڊ-١٩]]) جي خلاف هڪ فرضي تصوراتي ويڪسين آهي.جيتوڻيڪ هينئر تائين ڪنهن بہ ويڪسين  ڪلينيڪل ٽرائلز پُورا ناهين ڪيا، تنهن هوندي، ان طرح جي ويڪسين تيار ڪرڻ جي لاءِ انيڪ ڪوششون ٿي رهيون آهن. فيبروري 2020 جي پڇاڙيءَ ۾، [[ورلڊ هيلٿ آرگنائيزيشن|ورلڊ هيلٿ آرگنائزيشن]] ([[ڊبليو ايڇ او]])  چيو تہ هو آسرو رکن ٿا تہ سارس ڪووي 2 اثرائتو وائرس جي خلاف ڪوئي ويڪسين 18 مهينن کان بہ گهٽ وقت ۾ اچي ويندي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|title=Here's Why It's Taking So Long to Develop a Vaccine for the New Coronavirus|last1=Grenfell|first1=Rob|last2=Drew|first2=Trevor|date=17 February 2020|website=ScienceAlert|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228010631/https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|archive-date=28 February 2020|access-date=26 February 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; اپريل 2020 تائين، ويڪسين جا لڳ ڀڳ 50 اُميدوار ارتقائي مرحلي ۾ هيا، چار تنظيمن  انساني سبجيڪٽ ۾ [[ڪلينيڪل کوجنا جا فيزز|فيز 1 جي حفاظتي اڀياس]] جي شروعات ڪئي هئي.&lt;ref name=&quot;milken&quot;&gt;{{cite web|url=https://milkeninstitute.org/sites/default/files/2020-04/Covid19%20Tracker%20NEW4-6-20-2.pdf|title=COVID-19 treatment and vaccine tracker|date=6 April 2020|publisher=Milken Institute|access-date=6 April 2020|lay-url=https://milkeninstitute.org/covid-19-tracker}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wholist&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.who.int/blueprint/priority-diseases/key-action/novel-coronavirus-landscape-ncov.pdf|title=Landscape of COVID-19 candidate vaccines|date=20 March 2020|publisher=World Health Organization}}&lt;/ref&gt;

== ڪورونا وائرس ويڪسين لاءِ گذريل ڪوششون ==
جانوروں سميت پکين ۾ ڪورونا وائرس جي سبب کان ٿيندڙ ڪيترين ئي بيمارين جي خلاف متعدي برونڪائٽس وائرس، ڪينائن ڪوروناوائرس ۽ فلائن ڪورونا وائرس جي استعمال لاءِ ويڪسين تيار ڪيون ويون آهن.&lt;ref&gt;{{Cite journal | doi=10.1080/03079450310001621198| pmid=14676007| title=Severe acute respiratory syndrome vaccine development: Experiences of vaccination against avian infectious bronchitis coronavirus| year=2003| last1=Cavanagh| first1=Dave| journal=Avian Pathology| volume=32| issue=6| pages=567–582}}&lt;/ref&gt;

انسانوں کي متاثر ڪندڙ ڪوروناويرڊي فيملي ۾ وائرس کان بچاءُ جي قطرا پيارڻ جي گذريل ڪوششن جو مقصد شديد تکو ساهه کڻڻ وارو سينڊروم ڪورونا وائرس (سارس) ۽ وچ اوڀر جي ساهه جو سنڊروم (ايم اي آر ايس، يا ميرس) آهي. سارس ۽ ميرس جي خلاف ويڪسينن کي غير انساني ساهوران جانورن جي نمونن ۾ چڪاس (ٽيسٽ) ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{Cite journal |doi = 10.1016/S0140-6736(03)14962-8|pmid = 14667748|title = Effects of a SARS-associated coronavirus vaccine in monkeys|year = 2003|last1 = Gao|first1 = Wentao|last2 = Tamin|first2 = Azaibi|last3 = Soloff|first3 = Adam|last4 = d'Aiuto|first4 = Leonardo|last5 = Nwanegbo|first5 = Edward|last6 = Robbins|first6 = Paul D.|last7 = Bellini|first7 = William J.|last8 = Barratt-Boyes|first8 = Simon|last9 = Gambotto|first9 = Andrea|journal = The Lancet|volume = 362|issue = 9399|pages = 1895–1896|pmc = 7112457}}&lt;/ref&gt; and MERS&lt;ref&gt;{{Cite journal |doi = 10.1016/j.vaccine.2014.08.058|pmid = 25192975|title = Immunogenicity of an adenoviral-based Middle East Respiratory Syndrome coronavirus vaccine in BALB/C mice|year = 2014|last1 = Kim|first1 = Eun|last2 = Okada|first2 = Kaori|last3 = Kenniston|first3 = Tom|last4 = Raj|first4 = V. Stalin|last5 = Alhajri|first5 = Mohd M.|last6 = Farag|first6 = Elmoubasher A.B.A.|last7 = Alhajri|first7 = Farhoud|last8 = Osterhaus|first8 = Albert D.M.E.|last9 = Haagmans|first9 = Bart L.|last10 = Gambotto|first10 = Andrea|journal = Vaccine|volume = 32|issue = 45|pages = 5975–5982|pmc = 7115510}}&lt;/ref&gt; سال 2020 تائين، سارس جي لاءِ ڪوئي علاج يا بچائيندڙ ويڪسين موجود ناهي، جيڪا انسانن ۾ محفوظ ۽ ڪمائتي (ڪارآمد) ٻنهين ئي صورتن ۾ ڏيکاءُ ڏئي سگهي.&lt;ref name=&quot;JiangFutureVirology&quot;&gt;{{cite journal|last1=Jiang|first1=Shibo|last2=Lu|first2=Lu|last3=Du|first3=Lanying|year=2013|title=Development of SARS vaccines and therapeutics is still needed|journal=[[فيوچر وائرالوجي]]|volume=8|issue=1|pages=1–2|doi=10.2217/fvl.12.126|pmid=32201503|pmc=7079997}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nhs.uk/conditions/sars/|title=SARS (severe acute respiratory syndrome)|date=5 March 2020|publisher=[[نيشنل هيلٿ سروس]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309174230/https://www.nhs.uk/conditions/sars/|archive-date=9 March 2020|accessdate=31 January 2020}}&lt;/ref&gt;سال  2005 ۽ 2006 ۾ ڇپجندڙ کوجنا پَنن (ريسيرچ پيپرز) مطابق، سارس جي علاج جي لاءِ نويل ويڪسين ۽ دوائن جي نشاندهي ۽ نشوونما سموري دنيا جي حڪومتن ۽ عوامي صحت ادارن (پبلڪ هيلٿ آرگنائزيشن) جي ترجيح هئي.&lt;ref name=&quot;PMID 15655773&quot;&gt;{{cite journal|last1=Greenough|first1=Thomas C.|last2=Babcock|first2=Gregory J.|last3=Roberts|first3=Anjeanette|last4=Hernandez|first4=Hector J.|last5=Thomas, Jr.|first5=William D.|last6=Coccia|first6=Jennifer A.|last7=Graziano|first7=Robert F.|last8=Srinivasan|first8=Mohan|last9=Lowy|first9=Israel|last10=Finberg|first10=Robert W.|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=15 February 2005|title=Development and Characterization of a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody That Provides Effective Immunoprophylaxis in Mice|journal=[[دي جرنل آف انفيڪشيئس ڊزيز]]|volume=191|issue=4|pages=507–14|doi=10.1086/427242|pmid=15655773|last13=Somasundaran|first12=Leatrice|last14=Luzuriaga|first14=Katherine|last15=Sullivan|first15=John L.|last16=Ambrosino|first16=Donna M.|last12=Vogel|first13=Mohan|pmc=7110081}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PMID 15885812&quot;&gt;{{cite journal|last1=Tripp|first1=Ralph A.|last2=Haynes|first2=Lia M.|last3=Moore|first3=Deborah|last4=Anderson|first4=Barbara|last5=Tamin|first5=Azaibi|last6=Harcourt|first6=Brian H.|last7=Jones|first7=Les P.|last8=Yilla|first8=Mamadi|last9=Babcock|first9=Gregory J.|last10=Greenough|first10=Thomas|last11=Ambrosino|first11=Donna M.|displayauthors=4|date=September 2005|title=Monoclonal antibodies to SARS-associated coronavirus (SARS-CoV): Identification of neutralizing and antibodies reactive to S, N, M and E viral proteins|journal=[[Journal of Virological Methods]]|volume=128|issue=1–2|pages=21–8|doi=10.1016/j.jviromet.2005.03.021|pmid=15885812|first12=Rene|last12=Alvarez|first27=Larry J.|last27=Anderson|first26=William J.|last26=Bellini|first25=Paul A.|last25=Rota|first24=Anthony|last24=Sanchez|first23=Thomas G.|last23=Ksiazek|first22=Pierre E.|last22=Rollin|first21=James A.|first20=Raj|last21=Comer|last20=Razdan|first19=Congrong|last19=Miao|first18=Jennifer L.|last18=Harcourt|first17=Jonathan|last17=Smith|first16=Harold|last16=Alterson|first15=Kurt|last15=Kamrud|first14=Sheana|last14=Cavitt|first13=Justin|last13=Callaway|pmc=7112802}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PMID 16453264&quot;&gt;{{cite journal|last1=Roberts|first1=Anjeanette|last2=Thomas|first2=William D.|last3=Guarner|first3=Jeannette|last4=Lamirande|first4=Elaine W.|last5=Babcock|first5=Gregory J.|last6=Greenough|first6=Thomas C.|last7=Vogel|first7=Leatrice|last8=Hayes|first8=Norman|last9=Sullivan|first9=John L.|last10=Zaki|first10=Sherif|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=March 2006|title=Therapy with a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody Reduces Disease Severity and Viral Burden in Golden Syrian Hamsters|journal=[[The Journal of Infectious Diseases]]|volume=193|issue=5|pages=685–92|doi=10.1086/500143|pmid=16453264|last12=Ambrosino|first12=Donna M.|pmc=7109703}}&lt;/ref&gt;

وچ اوڀر ساهه کڻڻ وارو سينڊروم (مڊل ايسٽ ريسپائريٽري سينڊروم، ميرس) جي خلاف ڪوئي پَڪ ڪيل (تصديق ٿيل) ويڪسين پڻ موجود ناهي. جڏهن ميرس عام رائج ٿي ويو، تہ ايئن سمجهيو ويندو هيو تہ موجودهہ سارس ريسرچ هڪ ميرس ڪووي انفيڪشن جي خلاف ويڪسين ۽ علاج جي لاءِ هڪ لاڀائتي ٽيمپليٽ فراهم ڪرري سگهي ٿي.&lt;ref name=&quot;Butler3oct2013&quot;&gt;{{cite journal|last=Butler|first=Declan|date=October 2012|title=SARS veterans tackle coronavirus|journal=[[نيچر (جرنل)|نيچر]]|volume=490|issue=7418|pages=20|bibcode=2012Natur.490...20B|doi=10.1038/490020a|pmid=23038444}}&lt;/ref&gt; مارچ 2020 تائين، هڪ (ڊي اين اي بيسڊ) ايم اي آر ايس (ميرس MERS) ويڪسين هئي، جنهن انسانن ۾ پهريون مرحلي جي ڪلينيڪل ٽرائلز مڪمل ڪيا هيا،&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Safety and immunogenicity of an anti-Middle East respiratory syndrome coronavirus DNA vaccine: a phase 1, open-label, single-arm, dose-escalation trial.|year=2019|pmid=31351922|doi=10.1016/S1473-3099(19)30266-X|last1=Modjarrad|first1=Kayvon|last2=Roberts|first2=Christine C.|last3=Mills|first3=Kristin T.|last4=Castellano|first4=Amy R.|last5=Paolino|first5=Kristopher|last6=Muthumani|first6=Kar|last7=Reuschel|first7=Emma L.|last8=Robb|first8=Merlin L.|last9=Racine|first9=Trina|last10=Oh|first10=Myoung-don|last11=Lamarre|first11=Claude|last12=Zaidi|first12=Faraz I.|last13=Boyer|first13=Jean|last14=Kudchodkar|first14=Sagar B.|last15=Jeong|first15=Moonsup|last16=Darden|first16=Janice M.|last17=Park|first17=Young K.|last18=Scott|first18=Paul T.|last19=Remigio|first19=Celine|last20=Parikh|first20=Ajay P.|last21=Wise|first21=Megan C.|last22=Patel|first22=Ami|last23=Duperret|first23=Elizabeth K.|last24=Kim|first24=Kevin Y.|last25=Choi|first25=Hyeree|last26=White|first26=Scott|last27=Bagarazzi|first27=Mark|last28=May|first28=Jeanine M.|last29=Kane|first29=Deborah|last30=Lee|first30=Hyojin|journal=The Lancet Infectious Diseases|volume=19|issue=9|pages=1013–1022|displayauthors=29}}&lt;/ref&gt; ۽ ٽي ٻيون اڳڀرائي ۾ شامل هيون، هي سڀ وائرل ويڪٽر ويڪسين آهن، جن منجهہ ٻہ اڊينووائرل وڪيٽرڊ (ChAdOx1-ايم اي آر ايس، بي وي آر ايس-GamVac) ) ۽ هڪ ايم وي اي- ويڪٽرڊ (ايم وي اي-ايم اي آر ايس-ايس) آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Recent Advances in the Vaccine Development Against Middle East Respiratory Syndrome-Coronavirus|year=2019|pmid=31428074|doi=10.3389/fmicb.2019.01781|last1=Yong|first1=Chean Yeah|last2=Ong|first2=Hui Kian|last3=Yeap|first3=Swee Keong|last4=Ho|first4=Kok Lian|last5=Tan|first5=Wen Siang|journal=Frontiers in Microbiology|volume=10|pages=1781|pmc=6688523}}&lt;/ref&gt;

== 2020 ۾ ڪوششںون ==
ڪووڊ-19 جي سُڃاڻپ (شناخت) ڊسمبر 2019 ۾ ٿي هُئي.&lt;ref name=&quot;Fauci&quot;&gt;{{cite journal | last=Fauci | first=Anthony S. | last2=Lane | first2=H. Clifford | last3=Redfield | first3=Robert R. | title=Covid-19 — Navigating the Uncharted | journal=New England Journal of Medicine | date=28 February 2020 | volume=382 | issue=13 | pages=1268–1269 | issn=0028-4793 | doi=10.1056/nejme2002387| pmid=32109011}}&lt;/ref&gt; سال 2020 ۾ سموري دنيا  ۾ اها هڪ وڏي مهاماري وبا جي شڪل ۾ پکڙجي وئي، جنهن جي ڪري هڪ ويڪسين تيار ڪرڻ ۾ خاطر خواہ سيڙپ (انويسٽمينٽ) ۽ تحقيقي سرگرميون ٿيڻ لڳيون.&lt;ref name=Fauci/&gt;&lt;ref name=&quot;Gates&quot;&gt;{{cite journal | last=Gates | first=Bill | title=Responding to Covid-19 — A Once-in-a-Century Pandemic? | journal=New England Journal of Medicine | date=28 February 2020 | issn=0028-4793 | doi=10.1056/nejmp2003762| pmid=32109012}}&lt;/ref&gt; سارس ڪووي-2 جي خلاف ممڪن ويڪسين تيار ڪرڻ جي لاءِ ڪيتريون ئي تنظيمون ڇپيل (پبلشڊ جينوم) جو استعمال ڪري رهيون آهن.&lt;ref name=Fauci/&gt;&lt;ref name=&quot;Reut_NIH_Moderna_3months&quot;&gt;{{cite news | last1= Steenhuysen | first1= Julie | last2= Kelland | first2= Kate | title= With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine | date= 24 January 2020 | agency= [[روئٽرز]] | url= https://www.reuters.com/article/us-china-health-vaccines-idUSKBN1ZN2J8 |access-date=25 January 2020 |archive-url= https://web.archive.org/web/20200125203723/https://www.reuters.com/article/us-china-health-vaccines-idUSKBN1ZN2J8 |archive-date= 25 January 2020 |url-status=live| name-list-format=vanc}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;clinicaltrialsarena&quot;&gt;{{cite web|author=Praveen Duddu|url=https://www.clinicaltrialsarena.com/analysis/coronavirus-mers-cov-drugs/|title=Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19|publisher=Clinical Trials Arena|date=19 February 2020|accessdate=19 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;lee&quot;&gt;{{cite news|last=Lee|first=Jaimy|url=https://www.marketwatch.com/story/these-nine-companies-are-working-on-coronavirus-treatments-or-vaccines-heres-where-things-stand-2020-03-06|title=These nine companies are working on coronavirus treatments or vaccines — here's where things stand|date=1 April 2020|work=[[MarketWatch]]|accessdate=2 April 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ڪُجھ 50 ڪمپنيون ۽ تعليمي ادارا اهڙِ ويڪسين جي ارتقا ۾ شامل آهن،&lt;ref name=&quot;ctv3-31&quot;&gt;{{cite news |author1=Cillian O'Brien |title=Vaccine watch: These are the efforts being made around the world |url=https://www.ctvnews.ca/health/coronavirus/vaccine-watch-these-are-the-efforts-being-made-around-the-world-1.4875920 |accessdate=1 April 2020 |work=CTV News, Bell Media |date=31 March 2020 |archive-date=24 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200924012154/https://www.ctvnews.ca/health/coronavirus/vaccine-watch-these-are-the-efforts-being-made-around-the-world-1.4875920 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/18/when-will-a-coronavirus-vaccine-be-ready|first=Laura|last=Spinney|date=18 March 2020|title=When will a coronavirus vaccine be ready?|work=The Guardian|accessdate=18 March 2020}}&lt;/ref&gt; انهن منجهان ٽن کي انسداد مهاماري تياري  ڪوليشن فار ايپيڊمڪ پريپرڊنيسس انوويشنز (سي اي پي آءِ) جي پُـڀَرائي (حمايت) حاصلآهي، جنهن ۾ بائيوٽيڪنالوجي ڪمپنيون جهڙوڪ موڊرنا،&lt;ref name=&quot;Ziady&quot;&gt;{{Cite news|last=Ziady|first=Hanna|url=https://www.cnn.com/2020/02/25/business/moderna-coronavirus-vaccine/index.html|title=Biotech company Moderna says its coronavirus vaccine is ready for first tests|date=26 February 2020|access-date=2 March 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228083910/https://www.cnn.com/2020/02/25/business/moderna-coronavirus-vaccine/index.html|archive-date=28 February 2020|publisher=[[سي اين اين]]}}&lt;/ref&gt; ۽ انوئيو دواسازي  (انوئيو فارماسيوٽيڪلس) ۽ ڪوئينز لينڊ يونيورسٽي جون رٿائون (منصوبا) شامل آهن. مارچ 2020 تائين، ڪوويڊ-19 جي لاءِ ويڪسين ۽ علاج معالجو جي اميدوارن تي اوسر جي سمورن مرحلن ۾، سموري دنيا ۾ پنج سئو ڪلينيڪل اسٽڊيز عالمي صحت جي تنظيم ڪلينيڪل ٽرائل رجسٽري (ورلڊ هيلٿ آرگنائزيشن ڪلينيڪل ٽرائل رجسٽري) ۾ رجسٽرڊ ٿيل اهن.&lt;ref name=&quot;cheng&quot;&gt;{{cite journal | last=Cheng | first=Matthew P. | last2=Lee | first2=Todd C. Lee | last3=Tan | first3=Darrell H.S. | last4=Murthy | first4=Srinivas | title=Generating randomized trial evidence to optimize treatment in the COVID-19 pandemic | journal=Canadian Medical Association Journal | date=26 March 2020 | issn=0820-3946 | doi=10.1503/cmaj.200438 | page=cmaj.200438|url=https://www.cmaj.ca/content/cmaj/early/2020/03/26/cmaj.200438.full.pdf|accessdate=27 March 2020}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:علاج]]
[[زمرو:ايپيڊميولوجي]]</text>
      <sha1>pzdm5niqyokp509vhwnxwkjcwchwg41</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گھوٽ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57983</id>
    <revision>
      <id>318730</id>
      <parentid>253315</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:34:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" sha1="f808t5q87furz9bdg5zysvi709obemm" xml:space="preserve">[[File:Sindhi Bride and Bride groom.jpg|thumb|سنڌي ڪُنوار ۽ گھَوٽُ]]
'''گهوٽُ'''، '''بنرو'''، '''بنو'''، ({{lang-en|Bridegroom}}) انھيءَ [[انسان|ماڻھو]]ءَ کي سڏبو آھي، جنھن جو [[شادي|پرڻو]] يا [[شادي]] ٿي رھي ھجي، يا اڃا ھينئر ٿي ھجي، تنھن کي گھوٽُ سڏبو آھي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=Bridegroom|title=Bridegroom {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhyat.com/database/SindhiDictionary/Bridegroom|title=Bridegroom word Sindhi Meaning, devanagari &amp; Roman translation - Sindhi Dictionary|website=sindhyat.com|language=en|access-date=2020-04-22}}&lt;/ref&gt;


==پڻ ڏسو==
* [[ڪنوار]] 
*[[اھنير]]
*


== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>f808t5q87furz9bdg5zysvi709obemm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58034</id>
    <revision>
      <id>318731</id>
      <parentid>252335</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:36:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="630" sha1="1erhh3rvgcvrjo70wisasc1y7uwkdde" xml:space="preserve">'''سَسُ'''&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/define/Mother%20in%20law.php|title=Mother in law {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-04-23}}&lt;/ref&gt;  ھڪ سنڱ (رشتو) آھي ۽ ان زائفان کي سڏبو آھي جيڪا [[گھوٽ]] جي [[ڪنوار|ڪنُوار]] [[ماءٌ]] ھوندي آھي.


==پڻ ڏسو==
*[[ڪنوار|ڪنُوار]]
* [[گھوٽ]]
*[[سهرو]]
*[[ڏير]]
*[[ڀاڄائي]]

== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>1erhh3rvgcvrjo70wisasc1y7uwkdde</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سهرو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58037</id>
    <revision>
      <id>318732</id>
      <parentid>190947</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:37:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3398" sha1="pmxxc2r1ksh5ktl58sk2k5fx1fktco1" xml:space="preserve">{{فرق سڃاڻ|سھرو (لاڏو)}}
'''سهرو'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Father inlaw '''}}&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/define/Father%20in%20law.php|title=Father in law {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-04-23}}&lt;/ref&gt;، [[گهوٽ]] يا [[ڪنوار]] جي [[پيء|پيءُ]] کي سڏبو آھي. اھو ھڪ سماجي ريتن مان نڪتل ھڪ اھڙو رشتو آھي جيڪو [[شادي]] ڪندڙن جو ھڪٻئي جي ماءٌ پيءٌ سان شادي ذريعي جڙندو آهي. شادي ٽٽڻ سان شادي مان پيدا ٿيل ساھراڻا رشتا پڻ ختم ٿي ويندا آهن. [[انگريزي ٻولي|انگريزي]] م سھري کي فادر اِنلا، [[اردو]] ۽ [[ھندي]] ۾ سُسر، [[گجراتي ٻولي|گجراتي]] ۾ سسرا، [[مراٺي ٻولي|مراٺي]] ۾ ساسري، [[نيپالي ٻولي|نيپالي]] ۾ سسورا، نيپالي ۾ سسورا، [[فارسي ٻولي|فارسي]] م والد ھمسر، [[عربي ٻولي|عربي]] م الحمو, [[فرانسيسي ٻولي|فرينچ]] ۾ بوپير (Beau-père) [[پشتو ٻولي|پشتو]] ۾ پلارہ، تيلگو ۾ ماماگارو (మామగారు) تامل ۾ مامانر (மாமனார்)، اسپيني م سئيگرو(Suegro)، سنحالي ۾ ماما (මාමා)، سوڊاني ٻولي ۾ بپا متوھا، صومالي ۾ آبو سودوگ (Aabo soddog)، سلوواڪي ۾ سووڪور ، يوناني م پٿيروس (Πεθερός)، اطالوي م سئاچرو، [[لاطيني]] م پاتر ايستي ان ليگي، [[ڪنڙ ٻولي|ڪناڊا]] ٻولي ۾ ماوا (ಮಾವ)، جاوائي ٻولي م راما مرتوئا، ملائم ۾ ڀاريا پتاوو،  ، [[پنجابي ٻولي|پنجابي]] م سھورا، [[پورچوگيزي ٻولي|پورچوگيزي]] م سوگرو ۽ ملائي م باپا مرتوئا چوندا آھن. [[سنڌي ٻولي]]ءَ جو لفظ سھرو [[پنجابي ٻولي|پنجابي]] جي لفظ سھورا سان مشابهت رکي ٿو. [[اسپيني ٻولي|اسپيني]] ۽ پورچوگيزي جا لفظ سوئيگرو ۽ سوگرو پاڻ م وڌيڪ مشابھت رکندڙ آھن. سنحالي م ماما سھري کي چون ٿا پر سنڌي م اھو لفظ ماء جي ڀاء لاءِ استعمال ٿيندو آهي. سھري جي رشتي ۾ [[گھوٽ]] ان جو ڄاٽو ۽ [[ڪنوار]] ان جي [[ننھن]] سڏبي آھي. اسلامي شريعت مطابق ھي رشتو محرم رشتن ۾ شامل آهي. مڙس کان [[طلاق]] بعد مڙس جي پيءُ سان شادي حرام يا منع ڪيل آھي. اسلامي قانون مطابق سھري جي فوت ٿيڻ سان ننھن يا ڄاٽو وراثت جو حقدار نہ ھوندو آھي. سھري جي [[زال]] کي سنڌي ۾ [[سس]] سڏيندا آھن. روايتي طور تي سھري ۽ ڄاٽي، سس ۽ ڄاٽي،  سوھري ۽ ننھن جي رشتن جي ڀيٽ ۾ سس ۽ ننھن جو رشتو وڌيڪ تڪرار ۾ رھندو آيو آھي.

== پڻ ڏسو ==
* [[سس]]
* [[گهوٽ]]
* [[ڪنوار]]

== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>pmxxc2r1ksh5ktl58sk2k5fx1fktco1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڀاڄائي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58049</id>
    <revision>
      <id>318734</id>
      <parentid>252663</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:39:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="998" sha1="p13jve0rioa15doeij92ase401900ag" xml:space="preserve">ڀاڄائي، ({{lang-en|Sister in law}}) ھڪ ڪُٽنب ۾ ڀاءُ جي زال کي سنڌيءَ ۾ ڀاڄائي سڏبو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%DA%80%D8%A7%DA%84%D8%A7%D8%A6%D9%8A|title=ڀاڄائي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-04-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%86%DA%BB%D8%A7%D9%86-%20%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A-%20%DA%80%D8%A7%DA%84%D8%A7%D8%A6%D9%8A|title=نڻان- سالي- ڀاڄائي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2020-04-25}}&lt;/ref&gt;


== پڻ ڏسو ==
* [[ڪنوار|ڪنُوار]]
* [[گھوٽ]]
* [[سهرو]]
* [[ڏير]]
* [[نڻان]]
* [[ڏيرياڻي]]
* [[پھاڄ]]

== حوالا ==
{{حوالا}}


{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>p13jve0rioa15doeij92ase401900ag</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سانچو:سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>58058</id>
    <revision>
      <id>318738</id>
      <parentid>240767</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:44:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>زمرو سڱاوتي</comment>
      <origin>318738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2430" sha1="26ydsjymlbaw1yv3buss3j8osh9m308" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ
| title = [[ڪٽنب]] ([[گھراڻو]] [[سنڌي ثقافت]])
| state = {{{state|autocollapse}}}
| listclass = hlist
| bodyclass = hlist

| above = 
*[[وھانءُ|وھانءُ پرڻو]]
*[[ماءُ|امڙ]]
*[[پيءُ|ابو]]
*[[ڀيڻ|ادي]]
*[[ڀاءُ|ادا]]

| group1 = سمٻنڌ(رشتا)-مٽي مائٽي
| list1 =
** [[پيءُ]]
** [[ماءُ]]
* [[ٻار]]
** [[پٽ]]
** [[ڌيءُ]]
** [[ڀاءُ]]
** [[ڀيڻ]]
* [[جيون ساٿي]]
** [[زال]]
** [[مڙس]]
* [[گھوٽ|گَھوٽُ]]
** [[ڪنوار|ڪُنوار]]
** [[پھاڄ]]
* [[سس]]
** [[سهرو]]
** [[سالو ۽ سالي]]
* [[نڻان]]
*[[ڀاڄائي]]
** [[ڏير]]
** [[ڏيرياڻي]]
* [[ڄاٽو]]
* [[نُنھن]]
* [[ڀيڻيوو]]
* وڏڙا 
* [[پڙ ڏاڏو]]
* [[پڙ ڏاڏي]]
* [[پڙ نانو]]
* [[پڙ ناني]]
* [[پڙ پوٽاڻ]]
* [[پڙ ڏوھٽاڻ]]
* [[ڀائيٽاڻ]]
**[[ڏاڏو]]
** [[ڏاڏي]]
**[[پوٽو ۽ پوٽي]]
* [[نانو]]
** [[ناني]]
** [[ڏوھٽو ۽ ڏوھٽي]]
* [[چاچو]]
** [[چاچي]]
** [[سئوٽ|سوٽ]]
** [[ڀائٽي ۽ ڀائيٽو]]
* [[ماسي]]
** [[ماسڙ]]
** [[ماسات]]
** [[ڀاڻيجو ۽ ڀاڻيجي]]
* [[مامو]]
** [[مامي]]
** [[ماروٽ]]
* [[پڦي]]
** [[پڦڙ]]
** [[پڦاٽ]]

| group3 = وھانءَ جا ويس وڳا
| list3 =

{{Navbox|subgroup
|group1 = [[پڳ|پٽڪو]]
|list1 = 
* [[بوسڪي وڳو]]
** [[سنڌي ٽوپي]]
** [[سنڌي ويس وڳا]]
* [[سنڌي گھوٽ ڪنوار جا ويس وڳا|سنڌي گھوٽ ڪنوار]]
** [[گج]]
** [[رئو]]
** [[منڊي|مُنڊري]]
* [[سڳي (وارن جي ٻڌڻي)|سڳي]]
** [[اڳٺ]]
** [[شلوار قميص]]
** [[سُٿڻ]]
}}
* [[وھانءَ جو وڳو]]
** [[ڪنوار جو تاج]]
* [[پوشاڪ]]
** [[گھوٽ جي موڙ]]
*** [[ڏاج]]
**** [[سيج]]
** [[پڙو]]

| group4 = ٻيا سڱ
| list4 =
* [[اھنير|اھنئر]]
* [[سڱ]]

| group8 = لاڳاپيل ٻيا 
| list8 =
* [[ساھرا]]
* [[ڪنواريتا]]
* [[گھوٽيتا]]
* [[شادي]]
* [[شاديءَ جي سالگرھ]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{collapsible option}}
[[زمرو:سماج ۽ سوشل سائنس نيويگيشنل باڪسز]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ]]
[[زمرو:مٽي مائٽي]]
[[زمرو:سڱاوتي]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>26ydsjymlbaw1yv3buss3j8osh9m308</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نڻان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58059</id>
    <revision>
      <id>318733</id>
      <parentid>253491</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:38:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="336" sha1="eg24i8gkwhivk0kguo3jvf5ox7d5i5k" xml:space="preserve">'''نڻان'''، ([[انگريزي|انگريزي ٻولي]]: Sister in law) ھڪ [[ڪٽنب|ڪُٽنب]] [[مڙس|مُڙس]] جي [[ڀيڻ]] کي [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]ءَ ۾ نڻان سڏبو آهي.


==پڻ ڏسو==


== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>eg24i8gkwhivk0kguo3jvf5ox7d5i5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پھاڄ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58060</id>
    <revision>
      <id>318737</id>
      <parentid>252182</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:40:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="384" sha1="2z59h8sm4nuyil6kw67kulurji16epz" xml:space="preserve">'''پھاڄ'''، ([[انگريزي|انگريزي ٻولي]]: 2nd Wife of husband) ھڪ [[ڪٽنب|ڪُٽنب]] [[مڙس|مُڙس]] جي ٻئي [[زال]] يا ھڪ کان وڌيڪ زالن کي [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]ءَ ۾ پھاڄ سڏبو آهي.


==پڻ ڏسو==


== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>2z59h8sm4nuyil6kw67kulurji16epz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڏيرياڻي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58061</id>
    <revision>
      <id>318736</id>
      <parentid>250721</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:40:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="436" sha1="4hfkjlwwdz3vnf399bfemy4noyhmznf" xml:space="preserve">'''ڏيرياڻي'''، ([[انگريزي|انگريزي ٻولي]]: Sister in law) ھڪ [[ڪٽنب|ڪُٽنب]] ۾ ڪنھن زائفان جي [[مڙس|مُڙس]] جي [[ڀاءُ]] جي زال ۽ سندس پنھنجي ڏير جي زال کي [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]ءَ ۾ ڏيرياڻي سڏبو آهي.


==پڻ ڏسو==


== حوالا ==
{{حوالا}}

{{سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ}}

[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>4hfkjlwwdz3vnf399bfemy4noyhmznf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سنڌي مٽي مائٽي ۽ سمٻنڌ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>58062</id>
    <revision>
      <id>318739</id>
      <parentid>190966</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:45:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="90fra66p9av8ntt0cu3ktw55yef68qv" xml:space="preserve">[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>90fra66p9av8ntt0cu3ktw55yef68qv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مٽي مائٽي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>58063</id>
    <revision>
      <id>318740</id>
      <parentid>190968</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:45:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سڱاوتي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="90fra66p9av8ntt0cu3ktw55yef68qv" xml:space="preserve">[[زمرو:سڱاوتي]]</text>
      <sha1>90fra66p9av8ntt0cu3ktw55yef68qv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مومل جي ماڙي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60025</id>
    <revision>
      <id>318748</id>
      <parentid>289461</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:49:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11421" sha1="c64tz4nek761p8ezzx5o8sydcna9n4o" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
|consort      = yes
|name     = مومل جي ماڙي 
|title        = 
|image    =[[فائل:Momal ji Mari n.jpg|thumb]]
[[فائل:Momal ji Mari .n.jpg|thumb|مومل جي ماڙي]]
|caption      =
|succession   = مومل
|reign = 19 January 590–17 June 1631         
|predecessor  = [[مومل]]                     
|spouse    = [[ھمير سومرو]]
|issue   = [[گجر (ذات)|گجر]]
| issue-link   = #Issue
| issue-pipe   = among others...
|location = [[ماٿيلو]]، [[گھوٽڪي ضلعو]] [[سنڌ]]، [[پاڪستان]]
|full name    =
|house   = گجر گھراڻو
|father  = راجانند
}}
'''مومل جي ماڙي''' ھڪ افسانوي محل، جنھن جا صرف کنڊر باقي آھن. مومل جي ماڙي جا قديم کنڊر، گهوٽڪي کان 11 ڪلوميٽر اوڀر طرف ماٿيلو ۾ آهن. هي ماڙي (حويلي) 15 ايڪڙن جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي ۽ هڪ ٽڪريءَ تي واقع آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://jang.com.pk/news/655030|title=’’مومل جی ماڑی‘‘ ایک افسانوی محل ، جس کے صرف کھنڈرات باقی ہیں|website=jang.com.pk|access-date=2020-10-23}}&lt;/ref&gt; 
[[فائل:Momal mari ajaeb ghar.jpg|thumb|مومل جي ماڙي ميوزيم]]

مومل جي ماڙي کي سنڌ جي درسي ڪتاب، [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]]، [[ڄام شورو]] ڇاپيو آهي ۽ سنڌ جي اسڪولن ۾ مضمون طور پڙھايو وڃين ٿو. مومل جي ماڙي جا آثار پھاڙي توڏن تي واقع آھي. ان توڏن کي 12 ايڪڙ ايراضي تي ڪچي پڪي سِرُن تي گهرَ ۽ جھگیون تي مشتمل جهوپڙيون آھن. جڏھن تہ ڏکڻ اولهه طرف ۾ باقي 3 ايڪڙ ايراضي غیر آباد آھي.

&quot;مومل جي ماڙي&quot; جو عجائب گھر بہ تعمير ڪيو ويو آھي. ان ۾ ملڻ واري شين کي سانڍيو وڃي ٿو. ۽ اھو شيون سياحتي ماڻھن کي ڏيکاريون وڃن ٿيون.

== مومل راڻي جي ڪھاڻي ==
{{Main|مومل راڻو}}
[[فائل:Momal.jpg|thumb|مومل جي خيالي تصوير]]
سنڌ جي ماٿيلي واري ڀاڱي تي، [[گجر]] ذات جو راجا نند [[حڪومت]] ڪندو ھو. کيس دولت ڪٺي ڪرڻ ۽ شڪار ڪرڻ جو ڏاڍو شوق ھوندو ھو. ھڪ ڀيرو ڪنھن [[جانور]] جو شڪار ڪري، آن جو[[ڏند]] ھٿ ڪيائين، ۽ ان جي مدد سان پنھنجو سمورو خزانو درياء جي پيٽ م لڪائي ڇڏيائين.
* جيسلمير جي راجا نند کي نو نياڻيون ھيون. منجھائن وڏي سومل سڀني کان ڏاهي ھئي ۽ ننڍي [[مومل]] سڀني کان وڌيڪ سھڻي سياڻي ھئي.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/urdu/pakistan-54606524|title=بھٹائی کی سات ’سورمیاں‘ جنھیں راگوں نے اپنا اسیر بنا لیا|work=BBC News اردو|access-date=2020-10-23|language=ur}}&lt;/ref&gt; راجا بہ کيس ڏاڍو ڀائيندو ھو. انڪري اھو جادوئي [[ڏند]] کيس سنڀالي رکڻ لاء ڏنائين، پر ڏند جي اصلي راز جو نہ ٻڌايائين.
* ھڪڙي [[جادوگر]] کي ڪنھن طرح راجا جي لڪايل خزاني جي پروڙ پئجي ويئي، سو ھڪ ڏينھن جڏھن راجا شڪار تي ويل ھو تہ ھو [[مومل]] ساڻ ٺڳي ڪري اھو ڏند وٺي، ڌرياء مان سمورو خزانو ڪڍي غائب ٿي ويو. راجا جڏھن شڪار تان موٽيو تہ کيس ڏند وڃائڻ جي خبر پئي. ھو مومل تي ڏاڍو ناراض ٿيو، پر سندس وڏي ڌيءُ سومل آٿت ڏنس تہ&quot; ايترو خزانو آئون اوھان کي گڏ ڪري ڏيندس.
* سومل پيءُ کان موڪل وٺي، ڪاڪ ڪنڌ تي ھڪڙي ماڙي اڏائي ۽ پنھنجي ڀينر ۽ نوڪرياڻين کي ساڻ وٺي اتي رھڻ لڳي، ھن پنھنجي چالاڪيءَ سان ماڙي جي چوڌاري جادوءَ جو [[باغ]] تيار ڪرايو ۽ ان تي رھڻ لڳي ۽ ان جي وچان لنگھندڙ سوڙھي رستي تي خوفناڪ جادوئي [[جانور]] بيھاري ڇڏيا. جن جي ڊيڃاريندڙ رڙين تي وڏا وڏا بھادر بہ ڏڪي ويندا ھئا. ان کان سواءِ ڪيترائي گمراھ ڪندڙ ۽ موتمار جادوئي کيل پڻ تيار ڪرائي رکيائين.
* جڏھن [[ڪاڪ محل]] جي ڪناري تي اھو جادوئي محل تيار ٿي ويو تہ سومل پڙهو گھمرايو تہ جيڪو شھزادو [[باغ]] مان لنگھي [[مومل]] وٽ سلامتيءَ سان پھچندو، اھو ساڻس [[شادي]] ڪندو. ٻي حالت ۾ کيس پنھنجي مال ۽ سامان تان ھٿ کڻڻو پوندو.
* [[مومل]] جي سونھن جي ھاڪ ٻڌي ڪيترائي شھزادا آيا، پر پنھنجو ڌن دولت ڦرائي ويا. ان وقت [[عمرڪوٽ]] جو بادشاھ [[ھمير سومرو]] ھو. ھڪڙي ڏينھن ھو پنھنجي ٽن وزيرن سان گڏجي شڪار تي نڪتو. راڻو مينڌرو سوڌو انھن سڀني ۾ بھادر ۽ عقلمند هو ۽ [[ھمير سومرو]] جو سالو بہ ھو. رستي تي ھڪ [[فقير]] مليو، مومل ۽ ان جي [[ڪاڪ محل]] بابت پنھنجي روئيداد ٻڌائي. انھيءَ ڳالھ چئني يارن جي [[دل]] ۾ [[مومل]] حاصل ڪرڻ جو شوق پيدا ڪري ڇڏيو. پوءِ تہ چارئي ڄڻا پنھنجو ڀاڳ آزمائڻ لاءِ [[ڪاڪ محل]] ڏانھن روانا ٿيا. اتي پھچي ماڙيءَ جي ٻاھر رکيل ڀير تي ڏونڪو ھنيائون تہ سيکاريل نوڪرياڻي ناتر ٻاھر آئي ۽ سندن اچڻ جو اطلاع وڃين اندر ڪيائين.
* ٿوري دير کان پوءِ ناتر طعام کڻائي اچي سندن اڳيان رکيو. راڻي مينڌري پنھنجي ٽنھي ساٿين کي اھو کائڻ کان منع ڪئي ۽ ان مان ذرو کڻي [[ڪتي]] کي ڏنو. جيڪو کائڻ سان ئي مري ويو. ناتر پوءِ ٻيون بہ اٽڪلون ڪيون. پر سندس ڪابہ اٽڪل ڪامياب نہ ٿي. آخر ۾ کين چيائين تہ، [[مومل]] سان ملڻو اٿو تہ مون سان ھڪ ھڪ ڪري ٿي ھلو. پوءِ تہ اھي ھڪ ھڪ ٿي ناتر سان گڏجي ويا. پر ھو رستي تي گوھي ڏئي نڪري ٿي ويئي. پڇاڙيءَ ۾ جڏھن راڻي مينڌري کي ساڻ ڪري، ھن رستي تان ڀڄڻ واري ڪئي تہ راڻي کڻي وارن کان ورتس ۽ ڇڪي سڌو ڪيائينس. اڳيان ھلي جڏھن ھڪ تلاءَ تي پھتا تہ ناتر وري بہ اٽڪل ڪري ڀڄي وئي ۽ راڻو اڪيلو رھجي ويو. راڻو پاڻيءَ جي اونھائيءَ کي ڏسڻ لاء سوپاري ڪڍي پاڻي ۾ اڇلائي، پر اھا [[آواز]] ڪندي پري وڃي پئي تڏھن راڻو سمجھيو تہ تلاءُ رڳو ٺڳي جو ٺھيل آھي. پوءِ تہ گھوڙي کي ڊوراڙي اچي [[مومل جي ماڙي]] وٽ پھتو، جتي ناتر اڳيئي بيٺي ھئي. ھوءَ کيس انھي ڪمري ۾ وٺي آئي، جتي ھڪجھڙيون کٽوليون يا کٽون ۽ ست بسترا ھڪجڙن ھنڌن سان پيل ھيا. راڻي جڏھن بسترن کي آزمائڻ لاءِ پنھنجي لڪڻ سان مٿن زور ڏنو تہ ڇھن بسترن جا ھنڌ ھيٺ وڃي کوھن ۾ ڪريا ، پوءِ راڻو ستين کٽ جي بستري تي ويٺو. جيڪو صحيح ۽ سلامت ھو. جڏھن اھا اٽڪل بہ ڪامياب نہ ٿي تہ ناتر کيس ھڪڙي ٻئي ڪمري ۾ وٺي آئي، جتي ھڪجھڙين سھڻين شڪلين واريون ڪيتريون ئي ناريون بيٺيون ھيون. سندن ھٿن ۾ گُلن جا ھار ھئا. ناتر راڻي کي چيو تہ ھنن نارين ۾ [[مومل]] بہ بيٺل آھي، پر تون جنهن کي ٻانھن ۾ ھٿ وجھندين، ان سان تنھنجي [[شادي]] ڪرائي ويندي.
* راڻو پھرين تہ مُنجھي پيو، پر پوءِ ھڪڙي [[عورت]] جي وارن جي مٿان ڀوئنر ڀرندي ڏٺائين. راڻو سمجھي ويو تہ خوشبودار وارن واري ئي [[مومل]] ٿي سگھي ٿي. ھن اڳتي وڌي وڃي کيس ھٿ کان ورتو تہ [[مومل]] پڻ گُلن جو ھار سندس ڳچيءَ ۾ وجھي ڇڏيو. پوءِ تہ خوشيون ٿي ويون ۽ ٻنھي جي شادي ٿي وئي.
* راڻي جا ٽئي دوست ڪاوڙجي، پنھنجي علائقي ڏانھن روانا ٿي ويا. ٿورن ڏينھن کان پوءِ [[ھمير سومرو]] ڪنھن بھاني سان راڻي کي پاڻ وٽ گھرائي ورتو تہ جيئن ھو مومل سان ملي نہ سگھي. پر راڻي کان رھيو نہ ٿيو، ھو روز جو ڦڙتيلي اُٺ تي چڙھي [[ڪاڪ محل]] ھليو ويندو ھو ۽ [[مومل]] سان ملي تُرت ئي واپس ايندو ھو.
* ھڪ ڀيري راڻي [[مومل]] سان ملڻ ۾ گھڻا ڏينھن ٿي ويا تہ سندس جدائيءَ ۾ مومل اداس رھڻ لڳي ۽ پنھنجي ۽ پنھنجي وڏي ڀيڻ سومل کي مرداڻو لباس پھرائي، پاڻ سان گڏ سمھاري ڇڏيندي ھئي. ھڪ رات راڻو جيئن ماڙي تي پھتو تہ اونداھ ۾ سومل کي [[مرد]] سمجھي، ڪاوڙ ۾ ڀرجي ويو ۽ پنھنجو لڪُڻ نشاني طور مومل جي ڀرسان رکي واپس [[عمرڪوٽ|امرڪوٽ]] ھليو ويو.
* [[صبح]] جو جڏھن مومل ننڊ مان اٿي تہ سمجھي وئي تہ راڻو ڪاوڙجي واپس ھليو ويو آھي. پوءِ تہ کيس اچڻ لاءِ ڪيترائي نياپا موڪليائين، ھو نہ آيو. [[مومل]] راڻي جي ھلت مان ڏاڍي نراس ٿي ۽ بيزار ٿي وئي. تنھنڪري [[باھ]] جو ھڪ مچ تيار ڪرائي پاڻ کي ان ۾ اڇليائين. راڻي کي جڏھن اھا خبر پئي تہ ھو بہ ڊوڙندو اتي پھتو. پر تڏھن گھڻي دير ٿي وئي ھئي، انڪري پاڻ به ان مچ ۾ ٽپي پيو ۽ [[مومل]] سان ملي [[مٽي]] ٿي ويو.

== مومل تي ٺهيل فلم ==
[[فائل:Momal films.jpg|thumb|مومل فلم جو پوسٽر]]
[[فائل:Momal file.jpg|thumb|مومل فلم جا اداڪار]]
[[فائل:Momal mari file.jpg|thumb|مومل فلم جا اداڪار]]

==ميوزيم ۾ رکيل شيون==
[[فائل:Momal mari m.jpg|thumb|ٽڪر جا ٿان ۽ ھڪ ڇري]]
[[فائل:Momal ji Mari-.jpg|thumb|خيالي تصوير]]
[[فائل:Momal ji Mari is.jpg|thumb|مومل جي ھڪ خيالي تصوير]]
[[فائل:Momal ji Mari.jpg|thumb|ملڻ ورين شين جو گاٽ]]
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سنڌي لوڪ ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌ جا تاريخي ماڳ]]
[[زمرو:ڀونءِ ڀياس ۽ ڀونءِ نگاري]]
[[زمرو:سنڌ ۾ گهمڻ جون جايون]]
[[زمرو:سنڌ جي تاريخ]]</text>
      <sha1>c64tz4nek761p8ezzx5o8sydcna9n4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مھاڀارت</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60152</id>
    <revision>
      <id>318870</id>
      <parentid>280223</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:18:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318870</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4341" sha1="ft4pw07vp9igug6v8royw2kaxuoikwk" xml:space="preserve">{{Infobox religious text
| image = Kurukshetra.jpg
| alt = Mahabharata
| caption = ڪروکيشتر جي جنگ 
|author = [[وياس]]
| religion = [[هندو مت]]
| language = [[سنسڪرت]]
| verses = 200,000
}}

[[فائل:Krishna and Arjun on the chariot, Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|thumb|کاٻو|upright=1.1| [[ڪروکيشتر]] ۾ [[ڪرشن]] ۽ [[ارجن]] 18هين–19هين-صدي جي پينٽنگ]]

مهاڀارت ({{lang-en|Maha Bharat}}) هندستان جي اوائلي ۽ ڊگهي [[سنگيت ناٽڪ (اوپيرا)]] داستان آهي&lt;ref name=encindlit&gt;{{Cite book | url = https://books.google.com/books?id=zB4n3MVozbUC&amp;pg=PA1755&amp;dq=itihasa | title = The Encyclopaedia of Indian Literature (Volume Two) (Devraj to Jyoti) | isbn = 978-81-260-1194-0 | author1 = Datta | first1 = Amaresh | date = 1 January 2006}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://humsari.com/ٻن-عورتن-سبب-وڙهيون-ويندڙ-تاريخ-جون-ٻه-و/|title=ٻن عورتن سبب وڙهيون ويندڙ تاريخ جون ٻه وڏيون جنگيون صالح ميمڻ|last=Ali|first=Farhan|date=2021-03-08|website=Humsari|language=en-US|access-date=2021-11-09}}&lt;/ref&gt; جنهن کي [[هندو مت]] جا مذهبي لکڻين يا گرنٿن ۾ معتبر حيثيت مليل آهي.  ان جا شلوڪ ارڙنهن جُلدَن جي 25 لک لفظن تي ٻَڌل آهن. هي [[هندو|هندن]] جو ڌرمي ڪتاب آهي، جنهن ۾ پندرهن هزار ڪويتائون آهن، هن ڪتاب کي وياس ديو لکيو،&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارجن%20ڪرشن|title=ارجن ڪرشن : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt; جيڪو سندس اکين ڏٺو احوال آهي. هي ڪتاب مهاڀارت اصل ۾ هڪ جنگ نامو آهي، جنهن جو زمانو 600 ق.م ٻُڌايو ويو آهي.  مھاڀارت جو سنڌي ۾ ترجمو ڏھين صدي ۾ ٿيو.&lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;

[[File:The start of the great battle.jpg|thumb|مها يُڌ جي شروعات]]

ان سمرتي جي ڀاڱو اتهاس ۾ داخل سمجهيو ويندو آهي. مها ڀارت موضوع جي لحاظ کان انتهائي نرالو آهي، جنهن ۾ جنگ، راڄ دربار، پريم، ڌرم سڀ شامل آهي. ٻين لفظن ۾ اهو چار بنيادي زندگي جي مقصدن [[مذهب|ڌرم]]، [[ارٿ]]، [[ڪام (هندومت)|ڪام واسنا]]، [[موکش|موڪش]] سڀني جو مرڪب يا گڏيل مجموعو آهي. [[ڀڳوت گيتا|ڀگود گيتا]] دراصل مهاڀارت جو مختصر حصو آهي، پر اهميت جي اعتبار کان نرالي سُڃاڻپ رکي ٿي.

[[پانڊوَ|پانڊون]] [[پانڊو ۽ ڪورو|۽ ڪورون]] جي وچ ۾ ٿيل جنگ&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=پانڊوَ|title=پانڊوَ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارجن|title=ارجن : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%20ڀڳوت%20ڀڳود%20گيتا|title=ڀڳوت ڀڳود گيتا : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2021-11-08}}&lt;/ref&gt;، جيڪا ڪروڪيشتر جي ميدان جنگ وڙهي وئي،&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; اتي [[ڪرشن|شري ڪرشن]] [[ارجن]] کي [[ڀڳوت گيتا]] جو گيان ڏنو هو.


==حوالا==
{{حوالا}}
{{هندو ديوتا ۽ لکتون}}
[[زمرو:ھندومت]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:هندو لکتون]]
[[زمرو:هندو ڪوتا]]
[[زمرو:ڪروکيشتر]]
[[زمرو:مهاڀارت|مهاڀارت]]
[[زمرو:سنسڪرت لکتون]]
[[زمرو:سنسڪرت ۾ مثنوي بيت]]</text>
      <sha1>ft4pw07vp9igug6v8royw2kaxuoikwk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ايليڊ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63842</id>
    <revision>
      <id>318880</id>
      <parentid>302239</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:39:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318880</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21216" sha1="nmrxcw4kgssn2bxz9wg7jioc80qhr9m" xml:space="preserve">

[[File:Iliad VIII 245-253 in cod F205, Milan, Biblioteca Ambrosiana, late 5c or early 6c.jpg|thumb|upright=1.35|''ايليڊ'', ڪتاب اٺون، سٽون 245 کان 253، پنجين صدي جي آخر يا ڇهين صدي جي شروعات وارو يوناني قلمي نسخو]]

'''ايليڊ'''{{ٻيا نالا|انگريزي= '''Iliad '''}} ايلين وارو گيت {{ٻيا نالا|انگريزي= '''  Song of Ilion'''}}  يا ايليم وارو گيت {{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Song of Ilium '''}} قديم يوناني رزميه بيتن تي مشتمل داستان آھي جنھن کي [[ھومر]] سان منصوب ڪيو ويو آهي. خيال آهي تہ اھا شاعري اٺين صدي قبل مسيح ۾ لکي وئي ۽ اھا مغربي ادب جي [[اوڊيسي]] سان گڏوگڏ سڀ کان پراڻي شاعري آهي&lt;ref&gt;[[Pierre Vidal-Naquet|Vidal-Naquet, Pierre]]. ''Le monde d'Homère'' (The World of Homer), Perrin (2000), p. 19&lt;/ref&gt; موجوده معيار واري ڪتابي صورت ۾ ايليڊ 15693 سٽن تي مشتمل آهن جيڪي 24 ڪتابن ۾ ورھايل آھن. لفظ ايليڊ جي لغوي معني ايليان آهي جيڪو ٽراء جي گادي جو نالو ھو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

==داستان جو تاريخي پسمنظر ==

قديم يونان جو سڀ کان عظيم واقعو اخائي يونانين پاران [[ٽراء|ٽراءِ شهر]] جو محاصرو هو. اهي يوناني تڏهن اوڀر [[ڀونچ سمنڊ]] ([[رومي سمنڊ]]) جي علائقن جا سڀ کان طاقتور ويڙهاڪ هوندا هئا&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;. ٽراءِ اخائين جي هٿن ۾ وڃڻ جي روايتي طور تاريخ 1184 ق.م ٻڌائي وڃي ٿي. پر هڪ صدي يا لڳ ڀڳ ايترو عرصو پوءِ اتر يورپ کان ڪاهه ڪندڙن جي ڪري [[ڀونچ سمنڊ]] واري ڪناري واري سموري دنيا ۾ اٿل پٿل آڻي ڇڏي ۽ هوندي سوندي وارا ۽ امير اخائي انهي طوفان کان اڳ ڀڄي پناهگير ٿي [[ايجين سمنڊ]] ٽپي اوڀر طرف ويا هليا ۽ پاڻ سان گڏ پنهنجو طرز زندگي ۽ پنهنجا گيت پڻ کنيو ويا&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. اخائين موجوده ترڪي جي خطي اناطوليه جي علائقي [[آيونيا]] ۾ نيون آباديون قائم ڪيون ۽ مقامي آبادي ۾ ايترو ڪاميابي سان ضم ٿي ويا جو انهي ميلاپ مان نيون شهري رياستون وجود ۾ اچي ويون. پراڻيون عادتون آهستي آهستي نئين تهذيب ۾ ضم ٿي ويون جيڪا امن امان جي لحاظ کان ته وڌيڪ پر شان و شوڪت جي لحاظ کان گهٽ هئي. اڳ ۾ جنهن حڪومت جي حيثيت اميرن جي ڪانفيڊريسي جي هوندي هئي جنهن ۾ هڪ وڏو سردار سڀني جو غير متنازع اڳواڻ هوندو هو انهي جي جاءِ تي اهڙي [[اشرافيه]] اچي وئي جنهن ۾ سڀ امير برابر هئا. مختصر طور چئجي ته بادشاهي نظام جي جاءِ تي اشرافيه نظام اچي ويو&lt;ref name=&quot;عباسي  &quot;&gt;[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html ]{{مئل ڳنڍڻو|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}  ڪتاب جو  نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛
ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو&lt;/ref&gt;.

==ايليڊ جو داستان==

[[File:Wrath of Achilles2.jpg|thumb|upright=1.15|''ايڪليز جي ڪاوڙ'' جي عنوان واري 1819 ۾ ٺاھيل مائيڪل ڊرولنگ جي پينٽنگ]]


ھن ڪتاب محاصري جي فقط هڪ رخ يعني اڪليز جي ڪاوڙ کي بحث هيٺ آڻي ٿو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. 
===حصو پھريون===
ڪتاب جي پھرين حصي جي تت مطابق انهي جي شروعات قيدي عورت بابت تڪرار سان ٿئي ٿي جنهن ۾ هڪ پاسي سڀ کان وڏو اخائي ويڙهاڪ [[اڪليز]] آهي ۽ ٻئي پاسي اگاميمنان انهي [[اخائي]] فوج جو ڪمانڊر انچيف آهي جيڪا نون ورهين کان ايليان جو محاصرو ڪيو بيٺي آهي. انهي محاصري جو مقصد اگاميمنان جي ڀاءُ [[مينيلاس]] جي زال [[هيلين]] کي ٽروجن بادشاهه [[پريام]] جي پٽ [[پيرس]] جي چنبي مان آزاد ڪرائڻو هو. [[اگاميمنان]] [[اپالو]] جي پادري ڪريسيس کي ڪاوڙائي وڌو هو ڇاڪاڻ جو هن سندس ڌيءَ کي ڀنگ عيوض آزاد ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو هو. اها هاڻ اگاميمنان جي ٻانهي هئي. ڪريسيس اپالو کي يونانين کي سيکت ڏيڻ جي درخواست ڪئي ۽ ديوتائن انهن جي مٿان وبا موڪلي ڇڏي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. اڪليز هڪ مجلس ڪوٺائي جنهن ۾ هڪ ڏاهي اهو فيصلو ڏنو ته ڇوڪري پنهنجي پيءُ کي واپس ڪئي وڃي ۽ اپالو لاءِ ڪا ڀيٽا ڏني وڃي. اگاميمنان انهي تي بيدليءَ سان راضي ٿيو پر وري انهي ڳالهه جو پلئه هيئن پاڙيائين جو اڪليز جي ويهاريل ٻانهي بريزيز کي پاڻ وٽ رکي ڇڏيائين&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
اڪليز انهي تي ڪاوڙجي ماٺ ميٺ ۾ پنهنجي تمبوءَ ۾ ويو هليو ۽ جنگ ۾ حصو وٺڻ کان نابري واري ڇڏيائين. هن پوءِ پنهنجي آسماني ماءَ ٿيٽس کي عرضداشت ڪئي جنهن ديوتائن جي حاڪم زيوس کي پنهنجي پٽ جو پلاند ڪرڻ تي آماده ڪيو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

===ٻيون حصو===
اگاميمنان خواب ڏٺو ته هو ايندڙ حملي ۾ ٽراءِ تي قبضو ڪري ويندو ۽ انهي کان پنهنجن جرنيلن کي به آگاه ڪري ڇڏيائين. پر انهي کان اڳ هن محاصري لاءِ پنهنجي سپاهه جي جوش جذبي جو امتحان وٺڻ جو فيصلو ڪيو ۽ سپاهين آڏو ٻه ڳالهيون رکيون ته ڇا هو ٽراءِ فتح ڪرڻ گهرن ٿا يا بنا دير گهر وڃڻ چاهين ٿا. هو اهو ڏسي ڪنبي ويو ته سندس ماڻهن کل خوشي سان واپسي جون تياريون شروع ڪري ڏنيون آهن. سندس خواب به زيوس طرفان هڪ اٽڪل هئي جيئن سندس غرور ۽ آڪڙ کي حدن ۾ رکي سگهجي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt; . 
===ٽيون حصو===
هاڻي ٻئي فوجون هڪ ٻئي ڏانهن وڌيون پر ٽروجن ڌر مان پيرس ۽ هيڪٽر جي ڏنل انهي تجويز تي لڙائي رڪجي وئي ته پيرس ۽ مينيلاس دوبدو لڙائي ڪري معاملي جو فيصلو ڪن. جيڪڏهن پيرس کٽي وڃي ته هو ڀلي هيلين کي پاڻ وٽ رکي ۽ يوناني واپس موٽي وڃن&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. پر جيڪڏهن مينيلاس کٽي وڃي ته هيلين ۽ سندس سموري ملڪيت يونانين جي حوالي ڪئي وڃي ۽ صلح ڪيو وڃي. پيرس وڙهيو ۽ مينيلاس هٿان شڪست کاڌائين پر محبت جي ديوي ايفروڊائيٽ کيس بچائي ورتو ۽ کيس ٽراءِ ڏانهن موٽائي وئي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===چوٿون حصو===
انهي دوبدو لڙائي کانپوءِ پيدا ٿيل صلح ختم ٿي ويو ۽ اگاميمنان پنهنجي فوج جي جنگي تياري جو معائنو ڪري رهيو هو جو هن جو ڊيوميڊيز سان جھيڙو ٿي پيو. هن ٽروجنس سان موتمار معرڪي ۾ پاڻ کي نمايان ڪري ڏيکاريو هو ۽ ايفروڊائيٽ ديوي جڏهن پنهنجي پٽ کي بچائي وٺي وڃي رهي هئي ته ان کي به وڃي ورتو هئائين&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. انهي کان سواءِ اينياس (جنهن کي اڳتي هلي ورجل لافاني ڪيو) ۽ ايريز ديوتا کي به ورتو هئائين جڏهن هو ٽروجنس جي مدد لاءِ ڌوڪي آيو هو&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;.
===حصو پنجون===
هيڪٽر هاڻي پنهنجي ماءِ هيڪوبا کي عرض ڪيو ته هو ايٿينا ديوي کي چئي ٽروجنس جي حمايت ۾ وچ ۾ اچڻ جو چئي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. 
===حصو ڇھون=== 
هيڪٽر ايليان ۾ هيلين سان ڳالهايو ۽ پيرس ڏانهن هنگامي پيغام موڪليو ته هو هٿيار بند ٿي پيش قدمي شروع ڪري. آخر ڪار هڪ دل ڀڄائيندڙ ٽڪري ۾ هيڪٽر پنهنجي زال اينڊرو ميخ ۽ پٽ ايسٽيناڪس سان اهڙي ماڻهو جي انداز ۾ ڳالهي ٿو جنهن کي خبر هجي ته سندس ڏينهن پورا ٿي چڪا آهن&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;.
===حصو ستون===
هيڪٽر ۽ پيرس جنگ جي ميدان ڏانهن موٽن ٿا ۽ هيڪٽر يوناني کي للڪار ڪري ٿو ته ڀل ڪير به اچي هن سان دوبدو مقابلو ڪري. لشڪر انهي مقابلي لاءِ سڀ کان طاقتور اجيڪس جي چونڊ ڪئي. مقابلو بنا نتيجي ختم ٿي ويو پر پوائنٽن جي لحاظ کان اجيڪس کٽي ويو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. انهي کان پوءِ وري صلح ٿي ويو جنهن دوران ٽروجنس اها تجويز ڏني ته پيرس کي هيلن انهيءَ شرط سان پاڻ وٽ رکڻ جي اجازت ڏني وڃي ته هو سندس سموري ملڪيت تان دستبردار ٿي وڃي. امن جي انهي تجويز کي يونانين حقارت سان رد ڪري ڇڏيو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===حصو اٺون===
هاڻي زيوس ٽروجنس جي پاسي ڏانهن لٿو ۽ ٻين سڀني ديوتائن کي لڙائي ۾ ڪنهن به قسم جو حصو وٺڻ کان روڪي ڇڏيائين. سموري ڏينهن جي لڙائي کان پوءِ يوناني پنهنجي ڪئمپ ۾ ويا هليا. اگاميمنان ڏاڍو دلشڪستو ٿي پيو پر نيسٽر جي صلاح تي اجيڪس ۽ اوڊيسيس کي اڪليز ڏانهن اها آڇ ڏئي موڪليائين ته گذريل سڀ ڳالهيون وساري ۽ معاف ڪري ٿا ڇڏيون. ڪمانڊر انچيف کي اها اميد هئي ته هو پنهنجي سڀ کان وڏي ويڙهاڪ کي ريهي ريبي، سندس رکيل ٻانهي بريزيز واپس ڪري جنگ ۾ واپس آڻي وٺندو. ۽ سندس بيعزتي جي تلافي طور قيمتي سوکڙيون پاکڙيون ۽ پنهنجي ڌي جو سڱ ڏيڻ جي پڻ آڇ ڪيائين پر اڪليز صلح جي انهن سڀني ڪوششن کي حقارت سان ‎ٺڪرائي ڇڏيو&lt;ref name = &quot;  عباسي&quot;/&gt;.
===حصو نائون===
اگاميمنان لاڳتيو پريشان رهڻ لڳو هو ۽ ننڊ به نه ايندي هئس. هن هاڻي پنهنجن سڀني اڳواڻن جو اجلاس ڪوٺايو. نيسٽر اها صلاح ڏني ته ٽروجنس جي پوزيشن جو پتو لڳائڻ لاءِ ٻه جاسوس موڪليا وڃن. ڊيوميڊيز فوراً پاڻ کي انهي ڪم لاءِ پيش ڪيو ۽ درخواست ڪيائين ته اوڊيسيس هن سان گڏجي هلي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. 
===حصو ڏھون===
انهن پنهنجي پُرخطر گشت دوران هڪ ٽروجن جاسوس گرفتار ڪري ورتو جنهن کان کين خبر پئي ته ٽروجن فوج کي ٿيبيس مان ڪمڪ پهچي وئي آهي. دلير يوناني ڪمانڊوز اوندهه جو فائدو وٺندي ڪمڪ تي حملو ڪري ڏنو، انهن جي اڳواڻ ۽ ٻارنهن ٻين ماڻهن کي قتل ڪري انهن جي گهوڙن تي قبضو ڪري يوناني ڪيمپ ڏانهن موٽي آيا&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===حصو يارھون===
ٻئي صبح جو يوناني فوج وري پيش قدمي ڪئي ۽ ٽروجن به اچي لڙائي ۾ شامل ٿيا. اگاميمنان، ڊيوميڊيز ۽ اوڊيسيس زخمي ٿي پيا. يوناني ڪيمپ ۾ ويا هليا. آخرڪار اڪليز جو ضمير سجاڳ ٿيو ۽ هن پنهنجي پياري دوست پيٽروڪلس کي نيسٽر جي ڪيمپ ۾ زخمين جو تعداد ڏسڻ لاءِ موڪليو. نيسٽر اڪليز جي ضد جون ڏاڍيون ميارون ڏنيون ۽ پيٽروڪلس کي عرض ڪيو ته هو کيس انهي ڳالهه تي آماده ڪري ته هو گهٽ ۾ گهٽ پنهنجا ماڻهو ته معرڪي ۾ موڪلي ۽ پنهنجي دوست کي زره بڪتر به پهرائي جيئن ٽروجنس سمجهن ته اڪيلز جنگ ۾ اچي ويو آهي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===حصو ٻارھون===
انهي دوران ٽروجنس يوناني ڪئمپ تي حملو ڪري ڏنو ۽ هيڪٽر انهي جي پهرئين دفاعي لائين ٽوڙي  انهن کي سندن ڪناري تي بيٺل جهازن ڏانهن ڌڪي ڇڏيو. اتي وري اجيڪس هيڪٽر جي رستي روڪ ڪيون بيٺو هو&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;. 
===حصو تيرھون===
زيوس اِدا جبل تان لڙائي ڏسي رهيو هو ته هيرا کيس لولي ڏئي سمهاري ڇڏيو ۽ ٽروجنس پنهنجي آسماني مددگار کانسواءِ يوناني صفن مان ڌڪجي ٻاهر ٿي ويا&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;. 
===حصو چوڏھون===
هيڪٽر کي اجيڪس ڌڪ هڻي بيهوش ڪري ڇڏيو. هاڻي زيوس کي ٽروجنس جي خطري جو ادراڪ ٿئي ٿو ۽ اپالو کي حڪم ڪري ٿو ته هيڪٽر کي هوش ۾ آڻي جيئن نئين سر حملو ٿي سگهي&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;.
===حصو پندرھون، سورھون ۽ سترھون===
يوناني وري پنهنجن جهازن ڏانهن ڌڪجي وڃن ٿا
۽ شڪست جي ويجھو ڏسجن ٿا جو پيٽروڪلس جلدي واپس وڃي ٿو. جيئن اڪليز کان ريهي ريبي سندس زره بڪتر وٺي سگهي. پيٽروڪلس هاڻي ڏهن ماڻهن جي طاقت سان وڙهندي يونانين کي ٽروجنس کي پٺتي ڌڪڻ ۾ مدد ڏئي ٿو پر هو بيوقوفي ڪندي ٽروجنس جي پٺيان انهن جي شهر پناه تائين هليو وڃي ٿو. اتان اپولو خود کيس ڌڪي پٺتي ڪري ٿو ڇڏي ۽ ان کان هٿيار به ڦري ٿو وٺي. پوءِ هيڪٽر وچ ۾ پئي کيس قتل ڪري ان جي لاش تان اڪليز جي زره بڪتر لاهي پاڻ پائي ٿو ڇڏي. يوناني ڪنهن نه ڪنهن طريقي سان پيٽروڪلس جو لاش حاصل ڪري وٺن ٿا ۽ مرندا ڊهندا ڪئمپ ڏانهن پٺيان پير ڪن ٿا. ڪڏهن هڪ ڌر جي سرسي ٿئي ٿي ته ڪڏهن ٻي ڌر جي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

===حصو ارڙهون===
ھن حصي ۾ اڪليز جي هوش ۾ اچڻ جو بيان آهي جيڪو پنهنجي پياري پيٽروڪلس جي موت تي ڏک ۾ ڄڻ ته چريو ٿي ويو آهي ۽ سندس ماءُ ٿيٽس کي سمنڊ مان ظاهر ٿي کيس تسلي ڏيڻي پوي ٿي. اڪليز يوناني دفاعي لائين وٽ وڃي پنهنجي خوفناڪ نعري سان ٽروجنس کي ڊيڄاري ٿو ڇڏي. پر هيڪٽر هاڻي اعتماد سان ڀريو پيو آهي ۽ سڀني چتائن کي نظر انداز ڪندي يونانين کي للڪاري ٿو ته هو ڪيمپ مان ٻاهر نڪري اچي وڙهن. ٿيٽس هيٿائسٽوس ديوتا کي انهي ڳالهه تي آماده ڪري ورتو ته هو اڪليز لاءِ نوان هٿيار ۽ هر طرح کان مڪمل ڍال تيار ڪري. ٻئي ڏينهن اڪليز ٽروجنس سان مهاڏو اٽڪائڻ لاءِ اتاولو ٿي بيهي ٿو رهي پر اوڊيسيس مٿس زور ٿو ڀري ته هو اگاميمنان سان ٺهراء ڪري. هو به پنهنجي خراب هلت جي معافي ٿو وٺي. ڪيمپ جون عورتون پيٽروڪلس جي لاش تي ماتم پيون ٿيون ڪن. اڪليز ڪجهه به کائڻ کان انڪار ڪري ٿو ڇڏي پر سندس ماء ڪجهه ماکي ۽ سوم رس سندس وات ۾ وجھي ٿي ۽ هو پاڻ کي جنگ لاءِ هٿيار بند ڪري ٿو&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;.
===حصو اوڻويھون===
هاڻي رزميي جو عروج جو نقطو به ويجھو اچي پهتو آهي. زيوس ديوتائن جو اجلاس ڪوٺائي انهن کي موڪل ڏئي ٿو ته پنهنجي مرضي جي ڌر جا مددگار ٿي بيهن. ديوتا زمين تي جسماني صورت ۾ لهي اچن ٿا ۽ انهن جي مداخلت سان معاملو بگڙجي وڃي ٿو پر پوءِ به ٽروجنس اڪليز جي سامهون گوڏا کوڙي ويهن ٿا. اينياس کيس همٿ سان منهن  ڏئي ٿو پر کيس بروقت پوزيڊون (نيپچون) کنڀي وڃي ٿو ڇاڪاڻ ته سندس جانشينن کي ٽراءِ جو امير ٿيڻو آهي&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===حصو ويھون===
ورجل اينياس کي پنهنجي رزميي (اينيڊ) جو هيرو بنائڻ جو فيصلو ڪيو هو. ٽروجنس هاڻي پوري طاقت سان کڙين تي زور ڏنو آهي ۽ اڪليز سندن لاشن سان زينئوس درياء تي ڄڻ ته بند ٻڌي ڇڏيو آهي. هاڻي ٻنهي پاسن ڏانهن موجود ديوتا پاڻ ۾ وڙهي پون ٿا&lt;ref name = &quot;عباسي  &quot;/&gt;. 
===حصو ايڪويھون===
اڪليز ٽراء ڏانهن موٽي ٿو ۽ هيڪٽر کي عالم پناهه جي ٻاهران اڪيلو ڏسي ٿو. جيئن ته سندس جنگي رٿائون ناڪام ٿي ويون هيون تنهن ڪري کيس شهر ۾ داخل ٿيڻ کان شرم ٿو اچي. اڪليز جيئن سندس ويجھو پهچي ٿو ته سندس همت جواب ڏئي وڃي ٿي ۽ هو ڀتين جي چوڌاري ٽي دفعا ڊوڙون پائي ٿو. تيز ڊوڙندڙ اڪليز به هن جي پٺيان لڳو رهي ٿو. آخرڪار هو پلٽو کائي بيهي رهي ٿو ۽ اڪليز تي مرڻ مارائڻ وارو آخري حملو ڪري ٿو ۽ موتمار زخم کائي ڪري پوي ٿو. هو مرندي مرندي اڪليز کي اها التجا ڪري وڃي ٿو ته سندس لاش دفن ڪرڻ لاءِ هن جي پيءَ پريام جي حوالي ڪيو وڃي. پر سندس التجا کي ڌڪار سان رد ڪيو وڃي ٿو. اڪليز هيڪٽر جي لاش کي پنهنجي گاڏي جي ڦيٿي سان ٻڌي ڪيمپ ڏانهن گهليندو وڃي ٿو. عالم پناه تي بيٺل ٽروجنس اهو نظارو پنهنجين اکين سان ڏسن ٿا انهن ۾ هيڪٽر جي زال اينڊرو ميخ به شامل هئي جنهن کي اها به خبر نه هئي ته سندس مڙس شهر کان ٻاهر هو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.
===حصو ٻاويھون===

انهي رات پيٽروڪلس جو روح اڪليز کي عرضداشت ڪري ٿو ته هو کيس جلدي دفنائي جيئن هو Hades ۾ داخل ٿي سگهي. ٻئي ڏينهن تدفين جو نهايت مڪمل انتظام ڪيو وڃي ٿو. جنهن ۾ ٻارنهن جنگي قيدي چتا تي ساڙيا وڃن ٿا- هومر جي سموري مجموعي ۾ انساني قرباني جو اهو واحد مثال آهي- ۽ هر قسم جي ورزشي ڪرتبن جا مقابلا ڪيا وڃن ٿا&lt;ref name = &quot;  عباسي&quot;/&gt;.
===حصو ٽيويھون===

اڪليز انهن تدفيني راندين جي صدارت ڪري ٿو ۽ انعام ورهائي ٿو. هيڪٽر جو لاش يارنهن ڏينهن تائين روزانو پيٽروڪلس جي مقبري جي چوڌاري اعزاز سان گهمايو وڃي ٿو آخرڪار ديوتا وچ ۾ پوڻ جو فيصلو ڪن ٿا جيئن لاش کي ڳرڻ ۽ ڀڄڻ ڀرڻ کان بچائي سگهجي. پريام رات جو يوناني ڪيمپ ۾ وڃي اڪليز کي ٻاڏائي ٿو ته هو کيس فديي طور پاڻ وٽ رکي سندس پٽ جي لاش کي آزاد ڪري. اڪليز کي ٿيٽس اها عرضداشت قبول ڪرڻ تي قائل ٿي ڪري ۽ هو انهي پير مرد جو همدرديءَ سان آڌرڀاءُ ڪري ٿو. هيڪٽر جي تدفين بابت اشاري سان رزميي جو اختتام ٿئي ٿو&lt;ref name = &quot; عباسي &quot;/&gt;.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:يونان]]
[[زمرو:شاعري]]
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]</text>
      <sha1>nmrxcw4kgssn2bxz9wg7jioc80qhr9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليلا چنيسر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69417</id>
    <revision>
      <id>318750</id>
      <parentid>297344</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:50:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10805" sha1="cuj9vfkclbs1mpwvwp8d0xq7ammzieq" xml:space="preserve">{{Sindhi folktales}} 

ليلا چنيسر سنڌ جو ھڪ لوڪ داستان آھي. 

== پلاٽ ==
راجا چنيسر سومرا خاندان جو هڪ مشهور حڪمران هو ۽ هن ٺٽي، پاڪستان جي ويجهو سنڌ جي هڪ قديم شهر ديول ڪوٽ تي حڪومت ڪئي. هن وٽ هڪ سهڻي راڻي ليلان هئي، جنهن کي زيورن، قيمتي پٿرن ۽ هيرن سان ڏاڍي دلچسپي هئي. راجا چنيسر پنهنجي راڻي سان تمام گهڻو وابسته هو ۽ ٻيون زالون نه ورتيون هيون. عام طور تي شهنشاهن کي پنهنجي محلات ۾ گهڻيون زالون هونديون آهن. راءُ کنگھار هندستان ۾ ڪڇ ۾ لکپت جو حاڪم هو. سندس زال ميرکي هئي. هن کي هڪ ڌيءَ ڪَئُنرو هئي ۽ هن سان تمام گهڻو پيار ڪندو هيو. ڪئُنرو ڏاڍي سهڻي ۽ مغرور هئي ۽ هن جي مڱڻي پنهنجي سوٽ اتمادي سان ٿي هئي.  اتمادي کي جمني نالي هڪ ڀيڻ هئي ۽ هوءَ ڪنرو جي دوست هئي. جمني ڪئنرو کي ڇرڪائيندي چيو ته هوءَ راڻي وانگر هلندي هئي، ڄڻ هوءَ چنيسر جي راڻي هجي. جمنيءَ جي نراسائيءَ واري ڳالهه ڪئُنرو جي انا کي مجروح ڪري ڇڏيو ۽ هن جي سوچ کي ڇڏي ڏنو. ڪنرو فيصلو ڪيو ته هن کي چنيسر سان شادي ڪرڻي آهي. ڪنرو ميرکي وٽ وڃي ٿي ۽ کيس ٻڌائي ٿي ته هن جي شادي فقط چنيسر سان ٿيندي، نه ته هو پنهنجي زندگي ختم ڪري ڇڏيندي. رائو کنگھار ۽ ميرکي حيران ٿي ويا ته سندن اڪيلي ڌيءَ ڪنهن ناممڪن شيءِ جي طلب ڪري رهي آهي پر هو ڪنهن به طرح سندس مدد نه ڪري سگهيا ڇاڪاڻ ته چنيسر پنهنجي زال سان وابسته هو. ڪنرو ۽ ميرکي هڪ رٿ ٺاهي ۽ ديول ڪوٽ ڏانهن سفر ڪيو ته جيئن هو پنهنجي منصوبي کي عملي جامو پهرائين. پاڻ واپارين جو روپ اختيار ڪري ديول ڪوٽ ۾ داخل ٿيون. جکرو، راجا چنيسر جو وزير هو، جيڪو رائو کنگھار جو دوست هو. ڪئنرو ۽ ميرکي جکري سان ملاقات ڪئي ۽ کيس چنيسر جي جار ٿيڻ لاءِ ڪئنرو جي مدد ڪرڻ لاءِ چيو ۽ هو انهن جي مدد ڪرڻ تي راضي ٿي ويو.
جکري بادشاهه چنيسر کي صلاح ڏني ته هو بادشاهه رائو کنگھار جي ڌيءَ ڪئنرو سان شادي ڪري، اهو اتحاد سندس بادشاهت لاءِ سٺو ثابت ٿيندو. بادشاهه ڪاوڙجي ويو ۽ کيس شاديءَ جو ذڪر نه ڪرڻ لاءِ چيو. چنيسر جکروءَ کي چيو، ”ليلا منهنجو واحد پيار آهي. مان ڪنهن ٻئي عورت بابت سوچي به نه ٿي سگهيس.جکرو ميرکي ۽ ڪئنرو وٽ پهتو ۽ کين درٻار ۾ ڇا ٿيو. هن کين ٻڌايو ته ڪئنرو کي چنيسر جي ڪنوار ٿيڻ جو ڪو به موقعو نه آهي ۽ هو گهر موٽي وڃن.
ڪئنرو ڏاڍي ضدي هئي ۽ راجا چنيسر سان شادي ڪرڻ جو به ارادو هيس. ڪئنرو ۽ ميرکي نوڪرن جي روپ ۾ ليلان جي محل ۾ ويا ۽ روزگار جي گهر ڪئي. هنن عرض ڪيو ته هنن پنهنجو ملڪ ڇڏي هتي پناهه ورتي آهي ڇو ته هو غريب آهن. ليلان انهن لاءِ افسوس ڪيو ۽ انهن کي ذاتي نوڪر طور قبول ڪيو. اهي ٻئي محل ۾ داخل ٿيڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا.
انهن کي چنيسر جي ڪمري کي صاف ڪرڻ ۽ سندس بسترو ٺاهڻ لاء مقرر ڪيو ويو. ڪئنرو غمگين هئي جيئن هن جي اميد ختم ٿي رهي هئي ڇو ته چنيسر ڪڏهن به محلات ۾ هن کي يا ٻي عورت ڏانهن نه ڏٺو.
هڪ ڏينهن ڪنرو چنيسر لاءِ بسترو تيار ڪري رهيو هو، ته سندس بيحد پيار ڳوڙها بڻجي پلنگ تي ڪري پيا. ڪئنرو کي خبر ئي نه پئي ته ليلان چيمبر ۾ داخل ٿي آهي. ليلان ڪئنرو کان پڇيو ته هن جي ڳوڙهن جو سبب ڇا آهي؟ ڪنرو کيس ٻڌايو ته، ”هڪ ڀيري مان به هڪ شهزادي هئس ۽ پنهنجي ڪمري کي نولکا هار (هيرن، زمرد ۽ 9 لک روپين جي قيمتي پٿرن سان جڙيل نون تارن جو هار) سان روشن ڪندو هوس. ليلان کي نولکھا هار ۾ دلچسپي هئي ۽ ڪجهه ڏينهن کان پوءِ هوءَ ان ۾ پئجي وئي. ڪنرو کي ليلان جي ڪمزوري معلوم ٿي ۽ هن کي هار سان چاڙهيو. ڪنرو ليلان نولکو هار ڏيکاريو، جنهن هن جي دلچسپي کي وڌيڪ وڌايو. ليلان، نو لکي هار کي پنهنجو حق ڏيڻ چاهي ٿي ۽ هوءَ ادا ڪرڻ لاءِ تيار هئي، پر ڪئنرو کيس چيو ته هوءَ هار مفت ۾ وٺي سگهي ٿي، پر هن جي هڪ شرط آهي.
ليلان کيس هار ڏيڻ لاءِ ڪئنرو جي شرط بابت پڇيو. ڪئنرو ليلان کي ٻڌايو ته هوءَ هڪ وقت پنهنجي مڙس چنيسر سان گذارڻ چاهي ٿي.  ليلان حيران ٿي وئي پر هوءَ زيورن جي چريو هئي ۽ ڪئنرو جي شرط تي راضي ٿي وئي. ليلان چنيسر سان ڪئنرو ڊيل بابت ڳالهه ڪئي اميد ته هو راضي ٿي ويندو پر هن جي سهڻي زال جي تجويز تي هو حيران ٿي ويو ۽ کيس چيو ته هار ۽ خيال وساري ڇڏ. ليلان هن هار ۾ ايترو ته مگن هئي جو هن پنهنجي محبوب مڙس کي ناراض ڪرڻ جي قيمت تي ان کي حاصل ڪرڻ چاهيو. هڪ ڏينهن چنيسر ڏاڍو شراب پيئندي ليلان جي ڪمري ڏانهن موٽيو ۽ ليلان هن جي جاءِ تي ڪئنرو مٽائي ڇڏيو. ڪنرو هڪ رات چنيسر جي ٻانهن ۾ گذاري.
چنيسر کي ليلان بدران ڪئنرو ڏسي ڪاوڙ اچي وئي. ڪنرو جي ماءُ جڏهن چنيسر بستري مان ٻاهر نڪتو ته  هن کي ٻڌايو ته ليلان هن کي 9 لکن جو هار وڪڻي ڇڏيو آهي ۽ ڪنرو بادشاهه راءُ کنگھار جي ڌيءَ هئي. چنيسر پنهنجي بي عزتي ۽ بي عزتي محسوس ڪئي ته هو صرف هار جي بدلي ۾ آهي. ليلان کي وڌيڪ يقين هو ته چنيسر جيتوڻيڪ ناراض هوندو ته هو کيس معاف ڪندو. چنيسر کي ليلان جي بيوقوفيءَ تي ڪاوڙ آئي ۽ کيس سبق سيکارڻ ٿي چاهيو. هن ليلان سان پنهنجا سڀ لاڳاپا ٽوڙي ڇڏيا ۽ هن کي پنهنجي نظرن کان هٽائي ڇڏيو ۽ ڪئنرو سان شادي ڪئي جنهن هن لاءِ تمام گهڻيون قربانيون ڏنيون هيون. ليلان روئي روئي ۽ چنيسر کان معافي گهري. ليلان واعدو ڪيو ته هوءَ پنهنجو سونا ۽ زيور غريبن ۾ ورهائي ڇڏيندي ته هو هن کي هڪ ڀيرو معاف ڪري. چنيسر ٻڌايو ته ليلان هن کان وڌيڪ زيورن ۾ دلچسپي رکي ٿي، ان ڪري هن کي هن سان وڌيڪ پيار نه رهيو آهي. ليلان پنهنجي والدين جي گهر هلي وئي ۽ هن پنهنجا ڏينهن اڪيلائي ۽ توبه ۾ گذاريا.
چنيسر جي وزير جکرو جي مڱڻي ليلان جي ڪٽنب سان ٿي هئي.هنن ليلان جي حالت ڏسي جکرو کي هٿ ڏيڻ کان انڪار ڪيو. جکرو ليلان وٽ پهتو ۽ هن کي مدد ڪرڻ لاءِ چيو، ڇاڪاڻ ته هو پنهنجي ڪزن سان پيار ڪري رهيو هو. ليلان مداخلت ڪئي ۽ سندس مائٽن شادي ڪرڻ تي اتفاق ڪيو. ليلان هن جي مدد لاءِ شرط رکيا ته جکرو چنيسر کي پنهنجي شاديءَ تي وٺي اچي ۽ جکرو سندس عرض قبول ڪيو.  ليلان پنهنجو وقت خوشيءَ سان گذاريو ته هوءَ کيس شاديءَ ۾ ڪيئن ڏسندي. چنيسر، جنهن ڪنروءَ سان شادي ڪئي هئي، تنهن کي هن جي حقيقي عادتن جي خبر پئي ۽ هن جي غرور ۽ مغرور طبيعت کان تنگ اچي ويو ۽ هن کي اهي خوشيون ياد آيون جيڪي هن ليلان سان گڏ گذاريا هئا.
جکرو جي شاديءَ جي موقعي تي چنيسر به ساڻس گڏ آيو. ليلان خوش آمديد ڇوڪرين ۾ شامل ٿي وئي ۽ ڪنوار جي پارٽي جو استقبال ناچ ۽ ڳائڻ سان ڪيو. ليلان پنهنجو منهن نيم شفاف ڪپڙي سان ڍڪي رکيو.  چنيسر خوش آمديد ڇوڪرين جي پرفارمنس خاص ڪري پردي واري ڇوڪريءَ جي آواز تي خوش ٿيو. پردي واري ڇوڪريءَ جو آواز ۽ رقص کيس ليلان ۽ ان سان گڏ گذاريا خوشگوار ڏينهن ياد ڏياري رهيا هئا. چنيسر ڇوڪريءَ کي پنهنجو پردو هٽائڻ لاءِ چيو.  چنيسر جڏهن ڏٺو ته اهو ليلان آهي جيڪو پردي جي پويان هو. کيس ليلان جي اهڙي شڪل ڏسي پنھنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو ته هن کي ليلان سان ائين نه ڪرڻ گھرجي هان ۽ هن کيس گھر هلڻ لاء چيو پر چنيسر پاران مليل ڏک, وڇوڙي ۽ وري ملڻ جي خوشيءَ کائنس برداشت نه ٿي ۽  ليلان به موقعي تي ئي مري وئي. ۽ چنيسر به موقعي تي ئي مري ويو.  اهڙي ريت موت ٻن جڙيل دلين کي ٽوڙي سگھيو.

== ==
سومرو حڪمران چنيسر هڪ سُهڻو نوجوان هو، هڪ سُندر ناري ليلا سان ان جي شادي ٿي هئي. چنيسر پنهنجي زال ليلا سان غير معمولي پيار هو. ٻئي کل خوشي سان زندگي گذاريندا هئا.

== ڀيت ==

== حوالا ==
{{حوالا}}

[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]</text>
      <sha1>cuj9vfkclbs1mpwvwp8d0xq7ammzieq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318791</id>
      <parentid>318750</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:01:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو</comment>
      <origin>318791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10804" sha1="8q82rla1zx7w1duzpbrxrnhn1j4uy3q" xml:space="preserve">{{Sindhi folktales}} 

ليلا چنيسر سنڌ جو ھڪ لوڪ داستان آھي. 

== پلاٽ ==
راجا چنيسر سومرا خاندان جو هڪ مشهور حڪمران هو ۽ هن ٺٽي، پاڪستان جي ويجهو سنڌ جي هڪ قديم شهر ديول ڪوٽ تي حڪومت ڪئي. هن وٽ هڪ سهڻي راڻي ليلان هئي، جنهن کي زيورن، قيمتي پٿرن ۽ هيرن سان ڏاڍي دلچسپي هئي. راجا چنيسر پنهنجي راڻي سان تمام گهڻو وابسته هو ۽ ٻيون زالون نه ورتيون هيون. عام طور تي شهنشاهن کي پنهنجي محلات ۾ گهڻيون زالون هونديون آهن. راءُ کنگھار هندستان ۾ ڪڇ ۾ لکپت جو حاڪم هو. سندس زال ميرکي هئي. هن کي هڪ ڌيءَ ڪَئُنرو هئي ۽ هن سان تمام گهڻو پيار ڪندو هيو. ڪئُنرو ڏاڍي سهڻي ۽ مغرور هئي ۽ هن جي مڱڻي پنهنجي سوٽ اتمادي سان ٿي هئي.  اتمادي کي جمني نالي هڪ ڀيڻ هئي ۽ هوءَ ڪنرو جي دوست هئي. جمني ڪئنرو کي ڇرڪائيندي چيو ته هوءَ راڻي وانگر هلندي هئي، ڄڻ هوءَ چنيسر جي راڻي هجي. جمنيءَ جي نراسائيءَ واري ڳالهه ڪئُنرو جي انا کي مجروح ڪري ڇڏيو ۽ هن جي سوچ کي ڇڏي ڏنو. ڪنرو فيصلو ڪيو ته هن کي چنيسر سان شادي ڪرڻي آهي. ڪنرو ميرکي وٽ وڃي ٿي ۽ کيس ٻڌائي ٿي ته هن جي شادي فقط چنيسر سان ٿيندي، نه ته هو پنهنجي زندگي ختم ڪري ڇڏيندي. رائو کنگھار ۽ ميرکي حيران ٿي ويا ته سندن اڪيلي ڌيءَ ڪنهن ناممڪن شيءِ جي طلب ڪري رهي آهي پر هو ڪنهن به طرح سندس مدد نه ڪري سگهيا ڇاڪاڻ ته چنيسر پنهنجي زال سان وابسته هو. ڪنرو ۽ ميرکي هڪ رٿ ٺاهي ۽ ديول ڪوٽ ڏانهن سفر ڪيو ته جيئن هو پنهنجي منصوبي کي عملي جامو پهرائين. پاڻ واپارين جو روپ اختيار ڪري ديول ڪوٽ ۾ داخل ٿيون. جکرو، راجا چنيسر جو وزير هو، جيڪو رائو کنگھار جو دوست هو. ڪئنرو ۽ ميرکي جکري سان ملاقات ڪئي ۽ کيس چنيسر جي جار ٿيڻ لاءِ ڪئنرو جي مدد ڪرڻ لاءِ چيو ۽ هو انهن جي مدد ڪرڻ تي راضي ٿي ويو.
جکري بادشاهه چنيسر کي صلاح ڏني ته هو بادشاهه رائو کنگھار جي ڌيءَ ڪئنرو سان شادي ڪري، اهو اتحاد سندس بادشاهت لاءِ سٺو ثابت ٿيندو. بادشاهه ڪاوڙجي ويو ۽ کيس شاديءَ جو ذڪر نه ڪرڻ لاءِ چيو. چنيسر جکروءَ کي چيو، ”ليلا منهنجو واحد پيار آهي. مان ڪنهن ٻئي عورت بابت سوچي به نه ٿي سگهيس.جکرو ميرکي ۽ ڪئنرو وٽ پهتو ۽ کين درٻار ۾ ڇا ٿيو. هن کين ٻڌايو ته ڪئنرو کي چنيسر جي ڪنوار ٿيڻ جو ڪو به موقعو نه آهي ۽ هو گهر موٽي وڃن.
ڪئنرو ڏاڍي ضدي هئي ۽ راجا چنيسر سان شادي ڪرڻ جو به ارادو هيس. ڪئنرو ۽ ميرکي نوڪرن جي روپ ۾ ليلان جي محل ۾ ويا ۽ روزگار جي گهر ڪئي. هنن عرض ڪيو ته هنن پنهنجو ملڪ ڇڏي هتي پناهه ورتي آهي ڇو ته هو غريب آهن. ليلان انهن لاءِ افسوس ڪيو ۽ انهن کي ذاتي نوڪر طور قبول ڪيو. اهي ٻئي محل ۾ داخل ٿيڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا.
انهن کي چنيسر جي ڪمري کي صاف ڪرڻ ۽ سندس بسترو ٺاهڻ لاء مقرر ڪيو ويو. ڪئنرو غمگين هئي جيئن هن جي اميد ختم ٿي رهي هئي ڇو ته چنيسر ڪڏهن به محلات ۾ هن کي يا ٻي عورت ڏانهن نه ڏٺو.
هڪ ڏينهن ڪنرو چنيسر لاءِ بسترو تيار ڪري رهيو هو، ته سندس بيحد پيار ڳوڙها بڻجي پلنگ تي ڪري پيا. ڪئنرو کي خبر ئي نه پئي ته ليلان چيمبر ۾ داخل ٿي آهي. ليلان ڪئنرو کان پڇيو ته هن جي ڳوڙهن جو سبب ڇا آهي؟ ڪنرو کيس ٻڌايو ته، ”هڪ ڀيري مان به هڪ شهزادي هئس ۽ پنهنجي ڪمري کي نولکا هار (هيرن، زمرد ۽ 9 لک روپين جي قيمتي پٿرن سان جڙيل نون تارن جو هار) سان روشن ڪندو هوس. ليلان کي نولکھا هار ۾ دلچسپي هئي ۽ ڪجهه ڏينهن کان پوءِ هوءَ ان ۾ پئجي وئي. ڪنرو کي ليلان جي ڪمزوري معلوم ٿي ۽ هن کي هار سان چاڙهيو. ڪنرو ليلان نولکو هار ڏيکاريو، جنهن هن جي دلچسپي کي وڌيڪ وڌايو. ليلان، نو لکي هار کي پنهنجو حق ڏيڻ چاهي ٿي ۽ هوءَ ادا ڪرڻ لاءِ تيار هئي، پر ڪئنرو کيس چيو ته هوءَ هار مفت ۾ وٺي سگهي ٿي، پر هن جي هڪ شرط آهي.
ليلان کيس هار ڏيڻ لاءِ ڪئنرو جي شرط بابت پڇيو. ڪئنرو ليلان کي ٻڌايو ته هوءَ هڪ وقت پنهنجي مڙس چنيسر سان گذارڻ چاهي ٿي.  ليلان حيران ٿي وئي پر هوءَ زيورن جي چريو هئي ۽ ڪئنرو جي شرط تي راضي ٿي وئي. ليلان چنيسر سان ڪئنرو ڊيل بابت ڳالهه ڪئي اميد ته هو راضي ٿي ويندو پر هن جي سهڻي زال جي تجويز تي هو حيران ٿي ويو ۽ کيس چيو ته هار ۽ خيال وساري ڇڏ. ليلان هن هار ۾ ايترو ته مگن هئي جو هن پنهنجي محبوب مڙس کي ناراض ڪرڻ جي قيمت تي ان کي حاصل ڪرڻ چاهيو. هڪ ڏينهن چنيسر ڏاڍو شراب پيئندي ليلان جي ڪمري ڏانهن موٽيو ۽ ليلان هن جي جاءِ تي ڪئنرو مٽائي ڇڏيو. ڪنرو هڪ رات چنيسر جي ٻانهن ۾ گذاري.
چنيسر کي ليلان بدران ڪئنرو ڏسي ڪاوڙ اچي وئي. ڪنرو جي ماءُ جڏهن چنيسر بستري مان ٻاهر نڪتو ته  هن کي ٻڌايو ته ليلان هن کي 9 لکن جو هار وڪڻي ڇڏيو آهي ۽ ڪنرو بادشاهه راءُ کنگھار جي ڌيءَ هئي. چنيسر پنهنجي بي عزتي ۽ بي عزتي محسوس ڪئي ته هو صرف هار جي بدلي ۾ آهي. ليلان کي وڌيڪ يقين هو ته چنيسر جيتوڻيڪ ناراض هوندو ته هو کيس معاف ڪندو. چنيسر کي ليلان جي بيوقوفيءَ تي ڪاوڙ آئي ۽ کيس سبق سيکارڻ ٿي چاهيو. هن ليلان سان پنهنجا سڀ لاڳاپا ٽوڙي ڇڏيا ۽ هن کي پنهنجي نظرن کان هٽائي ڇڏيو ۽ ڪئنرو سان شادي ڪئي جنهن هن لاءِ تمام گهڻيون قربانيون ڏنيون هيون. ليلان روئي روئي ۽ چنيسر کان معافي گهري. ليلان واعدو ڪيو ته هوءَ پنهنجو سونا ۽ زيور غريبن ۾ ورهائي ڇڏيندي ته هو هن کي هڪ ڀيرو معاف ڪري. چنيسر ٻڌايو ته ليلان هن کان وڌيڪ زيورن ۾ دلچسپي رکي ٿي، ان ڪري هن کي هن سان وڌيڪ پيار نه رهيو آهي. ليلان پنهنجي والدين جي گهر هلي وئي ۽ هن پنهنجا ڏينهن اڪيلائي ۽ توبه ۾ گذاريا.
چنيسر جي وزير جکرو جي مڱڻي ليلان جي ڪٽنب سان ٿي هئي.هنن ليلان جي حالت ڏسي جکرو کي هٿ ڏيڻ کان انڪار ڪيو. جکرو ليلان وٽ پهتو ۽ هن کي مدد ڪرڻ لاءِ چيو، ڇاڪاڻ ته هو پنهنجي ڪزن سان پيار ڪري رهيو هو. ليلان مداخلت ڪئي ۽ سندس مائٽن شادي ڪرڻ تي اتفاق ڪيو. ليلان هن جي مدد لاءِ شرط رکيا ته جکرو چنيسر کي پنهنجي شاديءَ تي وٺي اچي ۽ جکرو سندس عرض قبول ڪيو.  ليلان پنهنجو وقت خوشيءَ سان گذاريو ته هوءَ کيس شاديءَ ۾ ڪيئن ڏسندي. چنيسر، جنهن ڪنروءَ سان شادي ڪئي هئي، تنهن کي هن جي حقيقي عادتن جي خبر پئي ۽ هن جي غرور ۽ مغرور طبيعت کان تنگ اچي ويو ۽ هن کي اهي خوشيون ياد آيون جيڪي هن ليلان سان گڏ گذاريا هئا.
جکرو جي شاديءَ جي موقعي تي چنيسر به ساڻس گڏ آيو. ليلان خوش آمديد ڇوڪرين ۾ شامل ٿي وئي ۽ ڪنوار جي پارٽي جو استقبال ناچ ۽ ڳائڻ سان ڪيو. ليلان پنهنجو منهن نيم شفاف ڪپڙي سان ڍڪي رکيو.  چنيسر خوش آمديد ڇوڪرين جي پرفارمنس خاص ڪري پردي واري ڇوڪريءَ جي آواز تي خوش ٿيو. پردي واري ڇوڪريءَ جو آواز ۽ رقص کيس ليلان ۽ ان سان گڏ گذاريا خوشگوار ڏينهن ياد ڏياري رهيا هئا. چنيسر ڇوڪريءَ کي پنهنجو پردو هٽائڻ لاءِ چيو.  چنيسر جڏهن ڏٺو ته اهو ليلان آهي جيڪو پردي جي پويان هو. کيس ليلان جي اهڙي شڪل ڏسي پنھنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو ته هن کي ليلان سان ائين نه ڪرڻ گھرجي هان ۽ هن کيس گھر هلڻ لاء چيو پر چنيسر پاران مليل ڏک, وڇوڙي ۽ وري ملڻ جي خوشيءَ کائنس برداشت نه ٿي ۽  ليلان به موقعي تي ئي مري وئي. ۽ چنيسر به موقعي تي ئي مري ويو.  اهڙي ريت موت ٻن جڙيل دلين کي ٽوڙي سگھيو.

== ==
سومرو حڪمران چنيسر هڪ سُهڻو نوجوان هو، هڪ سُندر ناري ليلا سان ان جي شادي ٿي هئي. چنيسر پنهنجي زال ليلا سان غير معمولي پيار هو. ٻئي کل خوشي سان زندگي گذاريندا هئا.

== ڀيت ==

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]</text>
      <sha1>8q82rla1zx7w1duzpbrxrnhn1j4uy3q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>تنتي سرشتو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>72335</id>
    <revision>
      <id>318808</id>
      <parentid>306203</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:35:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318808</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10143" sha1="2duibdw6x1pjk3d82v3ekbbi1co06dq" xml:space="preserve">{{Short description|Part of an animal that coordinates actions and senses}}
{{Infobox anatomy
| Name  = تنتي سرشتو&lt;br&gt;Nervous system
| Latin       = systema nervosum
| Image       = TE-Nervous system diagram.svg
| Caption     = انساني تنتي سرشتو
| Width       =
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''تنتي سرشتو''' (Nervous System) حيواني سرشتن مان ھڪ اھم ۽ سڌريل سرشتو آهي. ھن سرشتي جو مرڪزي عضوو [[دماغ]] آهي. ھن سرشتي جا ٻہ حصا ٿين ٿا. ھڪ [[مرڪزي تنتي سرشتو]] (Central Nervous System) ۽ ٻيو اطرافي تنتي سرشتو (Peripheral Nervous System) ٻنھن کي شارٽ فارم طور CNS ۽ PNS چيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;علم حياتيات درسي ڪتاب، ڪلاس نائون، ڇپائيندڙ: [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]]،  [[ڄامشورو]].&lt;/ref&gt;

حياتيات ۾، تنتي سرشتو هڪ جانور جو انتهائي پيچيده حصو آهي جيڪو پنهنجي جسم جي مختلف حصن ڏانهن سگنلن کي منتقل ڪندي ۽ ان جي عملن ۽ حسي معلومات کي ترتيب ڏئي ٿو. تنتي سرشتو ماحولياتي تبديلين جو پتو لڳائي ٿو جيڪو جسم تي اثر انداز ٿيڻ ٿيون، پوء اهڙين واقعن کي جواب ڏيڻ لاء اينڊوڪرائن سسٽم سان گڏ ڪم ڪري ٿو. تنتي ٽشو سڀ کان پهرين 550 کان 600 ملين سال اڳ ڪرم جھڙي جاندارن ۾ پيدا ٿيو. ڪرنگھيدار جانورن (vertebrates) ۾، اهو ٻن مکيه حصن تي مشتمل هوندو آهي، مرڪزي تنتي سرشتو ۽ اطرافي تنتي سرشتو. مرڪزي تنتي سرشتو دماغ ۽ حرام مغز (Spinal Cord) تي مشتمل آهي. اطرافي تنتي سرشتو، خاص طور تي اعصابن تي مشتمل آهي، جيڪي ڊگهن فائبرن يا محورن جا بند ٿيل بنڊل آهن، جيڪي مرڪزي تنتي سرشتي  کي جسم جي هر ٻئي حصي سان ڳنڍيندا آهن. اهي اعصاب جيڪي سگنلن کي دماغ کان جسم ڏانهن منتقل ڪن ٿا انهن کي موٽر اعصاب (Efferent) سڏيو ويندو آهي، جڏهن ته اهي اعصاب جيڪي معلومات کي جسم کان مرڪزي تنتي سرشتي ڏانهن منتقل ڪن ٿا، انهن کي حسي اعصاب سڏيو ويندو آهي. اطرافي تنتي سرشتو ٻن الڳ ذيلي سرشتن ۾ ورهايل آهي، صومياتي تنتي سرشتو ۽ خودمختيار تنتي سرشتو. خودمختيار  تنتي سرشتو وڌيڪ، سمپئٿيٽڪ، پئراسمپئٿيٽڪ، انٽيرڪ تنتي سرشتن ۾ ورهايل آهي. همدردي وارو تنتي سرشتو توانائي کي متحرڪ ڪرڻ لاءِ هنگامي حالتن جي صورت ۾ چالو ڪيو ويندو آهي، جڏهن ته پيراسيمپيٿيٽڪ تنتي سرشتو ان وقت چالو ٿيندو آهي، جڏهن عضوي آرام واري حالت ۾ هوندا آهن. اندروني تنتي سرشتي جو ڪم معدي جي نظام کي ڪنٽرول ڪرڻ لاء آهي. اعصاب جيڪي دماغ مان نڪرندا آهن انهن کي ڪرانيل اعصاب سڏيو ويندو آهي جڏهن ته جيڪي حرام مغز مان نڪرندا آهن انهن کي اسپينل اعصاب سڏيو ويندو آهي. 

تنتي سرشتا اعصابي بافتن تي مشتمل آهن، جيڪو سيلولر سطح تي، خاص قسم جي جيو گهرڙن جي موجودگي سان بيان ڪيا ويندا آهي، جنهن کي نيورون سڏيو ويندو آهي.

In [[biology]], the '''nervous system''' is the [[complex system|highly complex]] part of an [[animal]] that coordinates its [[behavior|actions]] and [[sense|sensory]] information by transmitting [[action potential|signals]] to and from different parts of its body. The nervous system detects environmental changes that impact the body, then works in tandem with the [[endocrine system]] to respond to such events.&lt;ref&gt;{{Cite book |title=Principles of Anatomy and Physiology |last1=Tortora |first1=G.J. |last2=Derrickson |first2=B. |publisher=J. Wiley |year=2016 |isbn=978-1-119-34373-8 |edition=15th}}&lt;/ref&gt; Nervous tissue first arose in [[Ediacara biota|wormlike organisms]] about 550 to 600 million years ago. In vertebrates, it consists of two main parts, the [[central nervous system]] (CNS) and the [[peripheral nervous system]] (PNS). The CNS consists of the [[brain]] and [[spinal cord]]. The PNS consists mainly of [[nerve]]s, which are enclosed bundles of the long fibers, or [[axon]]s, that connect the CNS to every other part of the body. Nerves that transmit signals from the brain are called [[motor nerve]]s (efferent), while those nerves that transmit information from the body to the CNS are called [[sensory nerve]]s (afferent). The PNS is divided into two separate subsystems, the [[somatic nervous system|somatic]] and [[autonomic nervous system|autonomic]], nervous systems. The autonomic nervous system is further subdivided into the [[sympathetic nervous system|sympathetic]],  [[parasympathetic nervous system|parasympathetic]] and [[enteric nervous system|enteric]] nervous systems. The sympathetic nervous system is activated in cases of emergencies to mobilize energy, while the parasympathetic nervous system is activated when organisms are in a relaxed state. The enteric nervous system functions to control the [[gastrointestinal system]]. Nerves that exit from the brain are called [[cranial nerve]]s while those exiting from the spinal cord are called [[spinal nerve]]s.

The nervous system consists of [[nervous tissue]] which, at a cellular level, is defined by the presence of a special type of cell, called the [[neuron]]. Neurons have special structures that allow them to send signals rapidly and precisely to other cells. They send these signals in the form of electrochemical impulses traveling along thin fibers called [[axon]]s, which can be directly transmitted to neighboring cells through [[electrical synapse]]s or cause chemicals called [[neurotransmitter]]s to be released at [[chemical synapse]]s. A cell that receives a synaptic signal from a neuron may be [[depolarization|excited]], [[hyperpolarization (biology)|inhibited]], or otherwise [[neuromodulation|modulated]]. The connections between neurons can form [[neural pathway]]s, [[neural circuit]]s, and larger [[large-scale brain networks|networks]] that generate an organism's perception of the world and determine its behavior. Along with neurons, the nervous system contains other specialized cells called [[glial cell]]s (or simply glia), which provide structural and metabolic support. Many of the cells and vasculature channels within the nervous system make up the [[neurovascular unit]], which regulates cerebral blood flow in order to rapidly satisfy the high energy demands of activated neurons.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Iadecola |first=Costantino |date=2017-09-27 |title=The Neurovascular Unit Coming of Age: A Journey through Neurovascular Coupling in Health and Disease |journal=Neuron |volume=96 |issue=1 |pages=17–42 |doi=10.1016/j.neuron.2017.07.030 |issn=1097-4199 |pmc=5657612 |pmid=28957666}}&lt;/ref&gt;

Nervous systems are found in most [[multicellular animal]]s, but vary greatly in complexity.&lt;ref name=Columbia/&gt; The only multicellular animals that have no nervous system at all are [[sponge]]s, [[placozoa]]ns, and [[mesozoa]]ns, which have very simple body plans. The nervous systems of the [[radially symmetric]] organisms [[ctenophores]] (comb jellies) and [[cnidarians]] (which include [[Sea anemone|anemones]], [[hydras]], [[coral]]s and [[jellyfish]]) consist of a diffuse [[nerve net]]. All other animal species, with the exception of a few types of [[worm]], have a nervous system containing a brain, a central cord (or two cords running in parallel), and nerves radiating from the brain and central cord. The size of the nervous system ranges from a few hundred cells in the simplest worms, to around 300 billion cells in [[African elephant]]s.&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Herculano-Houzel S, Avelino-de-Souza K, ''et al''. |title=The elephant brain in numbers |journal=Front Neuroanat |volume=8 |pages=46 |year=2014 |pmid=24971054 |pmc=4053853 |doi=10.3389/fnana.2014.00046 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

The central nervous system functions to send signals from one cell to others, or from one part of the body to others and to receive feedback. Malfunction of the nervous system can occur as a result of genetic defects, physical damage due to trauma or toxicity, infection, or simply [[senescence]]. The medical specialty of [[neurology]] studies disorders of the nervous system and looks for interventions that can prevent or treat them. In the peripheral nervous system, the most common problem is the failure of nerve conduction, which can be due to different causes including [[diabetic neuropathy]] and demyelinating disorders such as [[multiple sclerosis]] and [[amyotrophic lateral sclerosis]]. [[Neuroscience]] is the field of science that focuses on the study of the nervous system.
'''تنتي سرشتو''' (Nervous System) حيواني سرشتن مان ھڪ اھم ۽ سڌريل سرشتو آهي. ھن سرشتي جو مرڪزي عضوو [[دماغ]] آهي. ھن سرشتي جا ٻہ حصا ٿين ٿا. ھڪ [[مرڪزي تنتي سرشتو]] (Central Nervous System) ۽ ٻيو اطرافي تنتي سرشتو (Peripheral Nervous System) ٻنھن کي شارٽ فارم طور CNS ۽ PNS چيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;علم حياتيات درسي ڪتاب، ڪلاس نائون، ڇپائيندڙ: [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]]،  [[ڄامشورو]].&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:نيورولاجي]]
[[زمرو:انساني جسم]]
[[زمرو:تنتي سرشتي جو علم]]</text>
      <sha1>2duibdw6x1pjk3d82v3ekbbi1co06dq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318810</id>
      <parentid>318808</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:37:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318810</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10111" sha1="0zjlehwcd28b876dxmjmfmrvea9ua1g" xml:space="preserve">{{Short description|Part of an animal that coordinates actions and senses}}
{{Infobox anatomy
| Name  = تنتي سرشتو&lt;br&gt;Nervous system
| Latin       = systema nervosum
| Image       = TE-Nervous system diagram.svg
| Caption     = انساني تنتي سرشتو
| Width       =
| Image2      =
| Caption2    =
| Precursor   =
| System      =
| Artery      =
| Vein        =
| Nerve       =
| Lymph       =
}}
'''تنتي سرشتو''' (Nervous System) حيواني سرشتن مان ھڪ اھم ۽ سڌريل سرشتو آهي. ھن سرشتي جو مرڪزي عضوو [[دماغ]] آهي. ھن سرشتي جا ٻہ حصا ٿين ٿا. ھڪ [[مرڪزي تنتي سرشتو]] (Central Nervous System) ۽ ٻيو اطرافي تنتي سرشتو (Peripheral Nervous System) ٻنھن کي شارٽ فارم طور CNS ۽ PNS چيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;علم حياتيات درسي ڪتاب، ڪلاس نائون، ڇپائيندڙ: [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]]،  [[ڄامشورو]].&lt;/ref&gt;

حياتيات ۾، تنتي سرشتو هڪ جانور جو انتهائي پيچيده حصو آهي جيڪو پنهنجي جسم جي مختلف حصن ڏانهن سگنلن کي منتقل ڪندي ۽ ان جي عملن ۽ حسي معلومات کي ترتيب ڏئي ٿو. تنتي سرشتو ماحولياتي تبديلين جو پتو لڳائي ٿو جيڪو جسم تي اثر انداز ٿيڻ ٿيون، پوء اهڙين واقعن کي جواب ڏيڻ لاء اينڊوڪرائن سسٽم سان گڏ ڪم ڪري ٿو. تنتي ٽشو سڀ کان پهرين 550 کان 600 ملين سال اڳ ڪرم جھڙي جاندارن ۾ پيدا ٿيو. ڪرنگھيدار جانورن (vertebrates) ۾، اهو ٻن مکيه حصن تي مشتمل هوندو آهي، مرڪزي تنتي سرشتو ۽ اطرافي تنتي سرشتو. مرڪزي تنتي سرشتو دماغ ۽ حرام مغز (Spinal Cord) تي مشتمل آهي. اطرافي تنتي سرشتو، خاص طور تي اعصابن تي مشتمل آهي، جيڪي ڊگهن فائبرن يا محورن جا بند ٿيل بنڊل آهن، جيڪي مرڪزي تنتي سرشتي  کي جسم جي هر ٻئي حصي سان ڳنڍيندا آهن. اهي اعصاب جيڪي سگنلن کي دماغ کان جسم ڏانهن منتقل ڪن ٿا انهن کي موٽر اعصاب (Efferent) سڏيو ويندو آهي، جڏهن ته اهي اعصاب جيڪي معلومات کي جسم کان مرڪزي تنتي سرشتي ڏانهن منتقل ڪن ٿا، انهن کي حسي اعصاب سڏيو ويندو آهي. اطرافي تنتي سرشتو ٻن الڳ ذيلي سرشتن ۾ ورهايل آهي، صومياتي تنتي سرشتو ۽ خودمختيار تنتي سرشتو. خودمختيار  تنتي سرشتو وڌيڪ، سمپئٿيٽڪ، پئراسمپئٿيٽڪ، انٽيرڪ تنتي سرشتن ۾ ورهايل آهي. همدردي وارو تنتي سرشتو توانائي کي متحرڪ ڪرڻ لاءِ هنگامي حالتن جي صورت ۾ چالو ڪيو ويندو آهي، جڏهن ته پيراسيمپيٿيٽڪ تنتي سرشتو ان وقت چالو ٿيندو آهي، جڏهن عضوي آرام واري حالت ۾ هوندا آهن. اندروني تنتي سرشتي جو ڪم معدي جي نظام کي ڪنٽرول ڪرڻ لاء آهي. اعصاب جيڪي دماغ مان نڪرندا آهن انهن کي ڪرانيل اعصاب سڏيو ويندو آهي جڏهن ته جيڪي حرام مغز مان نڪرندا آهن انهن کي اسپينل اعصاب سڏيو ويندو آهي. 

تنتي سرشتا اعصابي بافتن تي مشتمل آهن، جيڪو سيلولر سطح تي، خاص قسم جي جيو گهرڙن جي موجودگي سان بيان ڪيا ويندا آهي، جنهن کي نيورون سڏيو ويندو آهي.

In [[biology]], the '''nervous system''' is the [[complex system|highly complex]] part of an [[animal]] that coordinates its [[behavior|actions]] and [[sense|sensory]] information by transmitting [[action potential|signals]] to and from different parts of its body. The nervous system detects environmental changes that impact the body, then works in tandem with the [[endocrine system]] to respond to such events.&lt;ref&gt;{{Cite book |title=Principles of Anatomy and Physiology |last1=Tortora |first1=G.J. |last2=Derrickson |first2=B. |publisher=J. Wiley |year=2016 |isbn=978-1-119-34373-8 |edition=15th}}&lt;/ref&gt; Nervous tissue first arose in [[Ediacara biota|wormlike organisms]] about 550 to 600 million years ago. In vertebrates, it consists of two main parts, the [[central nervous system]] (CNS) and the [[peripheral nervous system]] (PNS). The CNS consists of the [[brain]] and [[spinal cord]]. The PNS consists mainly of [[nerve]]s, which are enclosed bundles of the long fibers, or [[axon]]s, that connect the CNS to every other part of the body. Nerves that transmit signals from the brain are called [[motor nerve]]s (efferent), while those nerves that transmit information from the body to the CNS are called [[sensory nerve]]s (afferent). The PNS is divided into two separate subsystems, the [[somatic nervous system|somatic]] and [[autonomic nervous system|autonomic]], nervous systems. The autonomic nervous system is further subdivided into the [[sympathetic nervous system|sympathetic]],  [[parasympathetic nervous system|parasympathetic]] and [[enteric nervous system|enteric]] nervous systems. The sympathetic nervous system is activated in cases of emergencies to mobilize energy, while the parasympathetic nervous system is activated when organisms are in a relaxed state. The enteric nervous system functions to control the [[gastrointestinal system]]. Nerves that exit from the brain are called [[cranial nerve]]s while those exiting from the spinal cord are called [[spinal nerve]]s.

The nervous system consists of [[nervous tissue]] which, at a cellular level, is defined by the presence of a special type of cell, called the [[neuron]]. Neurons have special structures that allow them to send signals rapidly and precisely to other cells. They send these signals in the form of electrochemical impulses traveling along thin fibers called [[axon]]s, which can be directly transmitted to neighboring cells through [[electrical synapse]]s or cause chemicals called [[neurotransmitter]]s to be released at [[chemical synapse]]s. A cell that receives a synaptic signal from a neuron may be [[depolarization|excited]], [[hyperpolarization (biology)|inhibited]], or otherwise [[neuromodulation|modulated]]. The connections between neurons can form [[neural pathway]]s, [[neural circuit]]s, and larger [[large-scale brain networks|networks]] that generate an organism's perception of the world and determine its behavior. Along with neurons, the nervous system contains other specialized cells called [[glial cell]]s (or simply glia), which provide structural and metabolic support. Many of the cells and vasculature channels within the nervous system make up the [[neurovascular unit]], which regulates cerebral blood flow in order to rapidly satisfy the high energy demands of activated neurons.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Iadecola |first=Costantino |date=2017-09-27 |title=The Neurovascular Unit Coming of Age: A Journey through Neurovascular Coupling in Health and Disease |journal=Neuron |volume=96 |issue=1 |pages=17–42 |doi=10.1016/j.neuron.2017.07.030 |issn=1097-4199 |pmc=5657612 |pmid=28957666}}&lt;/ref&gt;

Nervous systems are found in most [[multicellular animal]]s, but vary greatly in complexity.&lt;ref name=Columbia/&gt; The only multicellular animals that have no nervous system at all are [[sponge]]s, [[placozoa]]ns, and [[mesozoa]]ns, which have very simple body plans. The nervous systems of the [[radially symmetric]] organisms [[ctenophores]] (comb jellies) and [[cnidarians]] (which include [[Sea anemone|anemones]], [[hydras]], [[coral]]s and [[jellyfish]]) consist of a diffuse [[nerve net]]. All other animal species, with the exception of a few types of [[worm]], have a nervous system containing a brain, a central cord (or two cords running in parallel), and nerves radiating from the brain and central cord. The size of the nervous system ranges from a few hundred cells in the simplest worms, to around 300 billion cells in [[African elephant]]s.&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Herculano-Houzel S, Avelino-de-Souza K, ''et al''. |title=The elephant brain in numbers |journal=Front Neuroanat |volume=8 |pages=46 |year=2014 |pmid=24971054 |pmc=4053853 |doi=10.3389/fnana.2014.00046 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

The central nervous system functions to send signals from one cell to others, or from one part of the body to others and to receive feedback. Malfunction of the nervous system can occur as a result of genetic defects, physical damage due to trauma or toxicity, infection, or simply [[senescence]]. The medical specialty of [[neurology]] studies disorders of the nervous system and looks for interventions that can prevent or treat them. In the peripheral nervous system, the most common problem is the failure of nerve conduction, which can be due to different causes including [[diabetic neuropathy]] and demyelinating disorders such as [[multiple sclerosis]] and [[amyotrophic lateral sclerosis]]. [[Neuroscience]] is the field of science that focuses on the study of the nervous system.
'''تنتي سرشتو''' (Nervous System) حيواني سرشتن مان ھڪ اھم ۽ سڌريل سرشتو آهي. ھن سرشتي جو مرڪزي عضوو [[دماغ]] آهي. ھن سرشتي جا ٻہ حصا ٿين ٿا. ھڪ [[مرڪزي تنتي سرشتو]] (Central Nervous System) ۽ ٻيو اطرافي تنتي سرشتو (Peripheral Nervous System) ٻنھن کي شارٽ فارم طور CNS ۽ PNS چيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;علم حياتيات درسي ڪتاب، ڪلاس نائون، ڇپائيندڙ: [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]]،  [[ڄامشورو]].&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انساني جسم]]
[[زمرو:تنتي سرشتي جو علم]]</text>
      <sha1>0zjlehwcd28b876dxmjmfmrvea9ua1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سنڌ جون ست سورميون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75214</id>
    <revision>
      <id>318758</id>
      <parentid>284566</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7183" sha1="hc15gqoadsl6sehdurqgzqlny1b7qwb" xml:space="preserve">
'''ست سورميون''' هڪ اصطلاح آهي جيڪو عام طور تي [[سنڌي ٻولي|سنڌي]] شاعر [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ]] جي شاعريءَ جي ڪتاب [[شاهه جو رسالو|شاھ جو]] رسالو ۾ ڏنل ستن عورتن جي ڪردارن جي حوالي سان استعمال ٿيندو آهي. انھن ۾ شامل آهن:

* [[عمر ماروي|مارئي]] (مارئي)
* [[مومل راڻو|مومل]] (مومل)
* [[سسئي پنهون جو داستان|سسئي]] (سسئي)
* [[داستان نوري ڄام تماچي|نوري]] (نوري)
* [[سهڻي ميهار|سھڻي]] (سھڻي)
* [[ليلا چنيسر|ليلان]] (ليلان/ليلا)
* [[سورٺ راءِ ڏياچ|سورٺ]] (سورٺ)

اهي ست عورت ڪردار، جن کي شاعر پنھنجي شاعراڻي پيغام پھچائڻ لاءِ چونڊيو آهي، اهي پنھنجي بھادري، جذبي، وفاداري، عزم ۽ ڪردار جي مضبوطيءَ سبب سنڌ جي ثقافتي علامت بڻيل آھن. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.sindhisangat.com/sindhi_folk_tales.php|title=Sindhi Folk Tales in English {{!}} Sindhi Sangat {{!}} Sindhi book {{!}} Sindhi Community|website=www.sindhisangat.com|language=en-gb|access-date=2018-05-03}}&lt;/ref&gt;

شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ پنھنجي شاعريءَ جي ڪتاب ''”گنج“ جنھن کي'' عام طرح شاھ جو رسالو جي نالي سان سڏيو ويو وڃي ٿو، ان ۾ هن جو ارادو هو تہ هو پنھنجي ڪلام ذريعي دنيا تائين پنھنجو پيغام پھچائي. هن جي شاعريءَ جي ڪيترن ئي ارادن مان، هن جو هڪ وڏو رجحان ملڪ جي پسمانده عوام خاص ڪري عورتن کي اجاگر ڪرڻ هو. ان مطابق هن سنڌي لوڪ ڪھاڻين مان ستن عورتن کي پنھنجي ڪھاڻين ۾ ڪردار نگار طور چونڊيو آهي. انھن دردناڪ رومانوي قصن ۾ شامل آهن ''[[عمر ماروي]]''، ''[[مومل راڻو]]''، ''[[سهڻي ميهار|سھڻي ميھار]]''، ''[[ليلا چنيسر|ليلان چنيسر]]''، ''[[داستان نوري ڄام تماچي|نوري ڄام تماچي]]''، ''[[سسئي پنهون جو داستان|سسئي پنهون]]'' ۽ ''[[سورٺ راءِ ڏياچ]]''. ماروي جو ڪردار ڌرتيءَ سان محبت، ان جي ماڻھن، سندس روايتن سان وابستگي، هڪ ظالم بادشاھ عمر (امر) جي سامهون سندس موقف کي پيش ڪري ٿي. مومل جو ڪردار هڪ پرجوش روح جي تصوير پيش ڪري ٿو، جيڪو پنھنجي محبوب، راڻي (راڻو) لاءِ پيار سان ڀريل آهي ۽ عليحدگيءَ ۽ رد ٿيڻ جي قربان گاھ مان گذري تي، پر هٿيار ڦٽا نٿي ڪري. سسئي هڪ مشڪلن کي منھن ڏيندڙ عورت آهي، جيڪا پنھنجي محبوب، پنهون (پنهون) کي ڳولڻ لاء جبلن جي رستن جو ڪمزور ڪندڙ سفر ڪري ٿي. نوري هڪ ماهيگير عورت آهي جيڪا راجا تماچي (تماچي) جي مٿان پنھنجي حسن جو جادو ڪري ٿي ۽ [[سنڌي ادب]] ۾ مومل ۽ سھڻي وانگر رومانوي ڪردارن مان هڪ آهي. سھڻي هڪ دلير روح آهي، جيڪا پنھنجي محبوب ميھار (ميھار) سان ملڻ لاءِ [[سنڌو درياھ]] جي تيز لھرن کي ڏسندي درياھ جي پري ڪناري تي پنھنجي محبوب سان ملندي رھي ٿي ۽ هڪ رات درياھ جي موجن جو شڪار ٿي مري وڃي ٿي. ليلان پنھنجي بادشاھ (مڙس) چنيسر کي هڪ بيش قيمتي هار جي بدلي وڃائي ٿي ۽ پنهنجي حيثيت ۽ ڪردار کي ٻيھر حاصل ڪرڻ لاءِ ناقابل برداشت جدائي جي تڪليفن مان گذري ٿي. جڏهن تہ سورٺ هڪ پيار ڪندڙ روح آهي، پنھنجي محبوب جي لاءِ تڙپ ۽ الفت سان ڀريل آهي.

انھن لوڪ ڪھاڻين ۽ خاص ڪري لطيف جي شاعريءَ مان انھن عورتن جو ڪردار مردن جي ڪردار تي غالب نظر اچي ٿو. عمر ماروي ۾ جيڪڏهن صرف لطيف جي شاعريءَ جو تجزيو ڪيو وڃي تہ عمر جي ڪردار لاءِ گهٽ گنجائش رکيل آهي، اڪثر ڪھاڻي/ داستان انھن مشڪلاتن ڏانھن اشارو ڪري ٿو، جنھن مان ماروي کي [[سنڌ]] جي ڏکڻ اوڀر واري حصي ۾ بادشاھ عمر جي اغوا جي نتيجي ۾ گذرڻو پيو. مومل-راڻي ۾، مومل جو ڪردار راڻي جي ڪردار سميت هر شيءِ تي غالب اچي ٿو. سسئي پنهون گهڻو ڪري سسئي جي پنھنجي پياري مڙس کي ڳولڻ جي جدوجھد جي ڪھاڻي آهي جنھن هن کي، ظاهري طور تي، سٺي سبب جي ڪري ڇڏي ڏنو. هن ڪھاڻيءَ ۾ پنهون لاءِ فقط ٿورو حصو وقف ڪيو ويو آهي. نوري ڄام تماچي گهڻو ڪري نوري جي حوالي سان هڪ رومانوي ڪھاڻي آهي. تماچي نوري جي نقطہ نظر کي ثابت ڪرڻ ۾ مدد ڏيڻ لاء صرف هڪ ذريعو آهي. سھڻي-ميھار وري سھڻي جي پريشاني جي ڪھاڻي آهي ۽ ان بابت جيڪا ھن کي ميھار سان ملڻ لاءِ جيڪا تڪليف ٿيندي آهي. ميھار هڪ تصوير کان وڌيڪ نہ آهي. ليلان چنيسر ۾، ٻيھر فرضي ڪردار ليلان آهي. تنھن هوندي بہ، سورٺ راءِ ڏياچ ۾، سورٺ، مٿي ذڪر ڪيل ڪھاڻين جي ڪردارن جي برعڪس، ڪھاڻيءَ تي روح تي غالب آهي، مادي تي نہ.

اهڙيءَ طرح، انھن ستن سورھيہ عورتن مان هر هڪ جي ڪھاڻي، ٿوري يا گهڻي، ڪنھن نہ ڪنهن طريقي سان، پراڻي هندستان ۽ موجوده [[پاڪستان]] جي علائقن ۾ رهندڙ ماڻهن جي ارتقائي عمل جي ثقافتي ماحول ۽ ماديت سان واسطو رکي ٿي. لبنہ جھانگير شاھ عبداللطيف جي ستن راڻين کي پينٽ ڪيو ۽ عطيہ دائود جي رھنمائيءَ ۾ اوشين آرٽ گيلري م نمائش لاءِ پيش ڪيو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.dawn.com/news/1479505|title=Story of seven queens|date=May 2019|access-date=2021-03-02}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.thenews.com.pk/latest/489635-lubna-jehangir-celebrates-strong-women-on-canvas-with-her-strokes|title=Lubna Jehangir celebrates strong women on canvas with her strokes|date=2019-06-25|access-date=2021-03-02}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالو}}
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:شاھ جو رسالو]]</text>
      <sha1>hc15gqoadsl6sehdurqgzqlny1b7qwb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318773</id>
      <parentid>318758</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو</comment>
      <origin>318773</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7182" sha1="4gmqqsouye76olzaawjfd2tbq6em9lw" xml:space="preserve">'''ست سورميون''' هڪ اصطلاح آهي جيڪو عام طور تي [[سنڌي ٻولي|سنڌي]] شاعر [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ]] جي شاعريءَ جي ڪتاب [[شاهه جو رسالو|شاھ جو]] رسالو ۾ ڏنل ستن عورتن جي ڪردارن جي حوالي سان استعمال ٿيندو آهي. انھن ۾ شامل آهن:

* [[عمر ماروي|مارئي]] (مارئي)
* [[مومل راڻو|مومل]] (مومل)
* [[سسئي پنهون جو داستان|سسئي]] (سسئي)
* [[داستان نوري ڄام تماچي|نوري]] (نوري)
* [[سهڻي ميهار|سھڻي]] (سھڻي)
* [[ليلا چنيسر|ليلان]] (ليلان/ليلا)
* [[سورٺ راءِ ڏياچ|سورٺ]] (سورٺ)

اهي ست عورت ڪردار، جن کي شاعر پنھنجي شاعراڻي پيغام پھچائڻ لاءِ چونڊيو آهي، اهي پنھنجي بھادري، جذبي، وفاداري، عزم ۽ ڪردار جي مضبوطيءَ سبب سنڌ جي ثقافتي علامت بڻيل آھن. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.sindhisangat.com/sindhi_folk_tales.php|title=Sindhi Folk Tales in English {{!}} Sindhi Sangat {{!}} Sindhi book {{!}} Sindhi Community|website=www.sindhisangat.com|language=en-gb|access-date=2018-05-03}}&lt;/ref&gt;

شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ پنھنجي شاعريءَ جي ڪتاب ''”گنج“ جنھن کي'' عام طرح شاھ جو رسالو جي نالي سان سڏيو ويو وڃي ٿو، ان ۾ هن جو ارادو هو تہ هو پنھنجي ڪلام ذريعي دنيا تائين پنھنجو پيغام پھچائي. هن جي شاعريءَ جي ڪيترن ئي ارادن مان، هن جو هڪ وڏو رجحان ملڪ جي پسمانده عوام خاص ڪري عورتن کي اجاگر ڪرڻ هو. ان مطابق هن سنڌي لوڪ ڪھاڻين مان ستن عورتن کي پنھنجي ڪھاڻين ۾ ڪردار نگار طور چونڊيو آهي. انھن دردناڪ رومانوي قصن ۾ شامل آهن ''[[عمر ماروي]]''، ''[[مومل راڻو]]''، ''[[سهڻي ميهار|سھڻي ميھار]]''، ''[[ليلا چنيسر|ليلان چنيسر]]''، ''[[داستان نوري ڄام تماچي|نوري ڄام تماچي]]''، ''[[سسئي پنهون جو داستان|سسئي پنهون]]'' ۽ ''[[سورٺ راءِ ڏياچ]]''. ماروي جو ڪردار ڌرتيءَ سان محبت، ان جي ماڻھن، سندس روايتن سان وابستگي، هڪ ظالم بادشاھ عمر (امر) جي سامهون سندس موقف کي پيش ڪري ٿي. مومل جو ڪردار هڪ پرجوش روح جي تصوير پيش ڪري ٿو، جيڪو پنھنجي محبوب، راڻي (راڻو) لاءِ پيار سان ڀريل آهي ۽ عليحدگيءَ ۽ رد ٿيڻ جي قربان گاھ مان گذري تي، پر هٿيار ڦٽا نٿي ڪري. سسئي هڪ مشڪلن کي منھن ڏيندڙ عورت آهي، جيڪا پنھنجي محبوب، پنهون (پنهون) کي ڳولڻ لاء جبلن جي رستن جو ڪمزور ڪندڙ سفر ڪري ٿي. نوري هڪ ماهيگير عورت آهي جيڪا راجا تماچي (تماچي) جي مٿان پنھنجي حسن جو جادو ڪري ٿي ۽ [[سنڌي ادب]] ۾ مومل ۽ سھڻي وانگر رومانوي ڪردارن مان هڪ آهي. سھڻي هڪ دلير روح آهي، جيڪا پنھنجي محبوب ميھار (ميھار) سان ملڻ لاءِ [[سنڌو درياھ]] جي تيز لھرن کي ڏسندي درياھ جي پري ڪناري تي پنھنجي محبوب سان ملندي رھي ٿي ۽ هڪ رات درياھ جي موجن جو شڪار ٿي مري وڃي ٿي. ليلان پنھنجي بادشاھ (مڙس) چنيسر کي هڪ بيش قيمتي هار جي بدلي وڃائي ٿي ۽ پنهنجي حيثيت ۽ ڪردار کي ٻيھر حاصل ڪرڻ لاءِ ناقابل برداشت جدائي جي تڪليفن مان گذري ٿي. جڏهن تہ سورٺ هڪ پيار ڪندڙ روح آهي، پنھنجي محبوب جي لاءِ تڙپ ۽ الفت سان ڀريل آهي.

انھن لوڪ ڪھاڻين ۽ خاص ڪري لطيف جي شاعريءَ مان انھن عورتن جو ڪردار مردن جي ڪردار تي غالب نظر اچي ٿو. عمر ماروي ۾ جيڪڏهن صرف لطيف جي شاعريءَ جو تجزيو ڪيو وڃي تہ عمر جي ڪردار لاءِ گهٽ گنجائش رکيل آهي، اڪثر ڪھاڻي/ داستان انھن مشڪلاتن ڏانھن اشارو ڪري ٿو، جنھن مان ماروي کي [[سنڌ]] جي ڏکڻ اوڀر واري حصي ۾ بادشاھ عمر جي اغوا جي نتيجي ۾ گذرڻو پيو. مومل-راڻي ۾، مومل جو ڪردار راڻي جي ڪردار سميت هر شيءِ تي غالب اچي ٿو. سسئي پنهون گهڻو ڪري سسئي جي پنھنجي پياري مڙس کي ڳولڻ جي جدوجھد جي ڪھاڻي آهي جنھن هن کي، ظاهري طور تي، سٺي سبب جي ڪري ڇڏي ڏنو. هن ڪھاڻيءَ ۾ پنهون لاءِ فقط ٿورو حصو وقف ڪيو ويو آهي. نوري ڄام تماچي گهڻو ڪري نوري جي حوالي سان هڪ رومانوي ڪھاڻي آهي. تماچي نوري جي نقطہ نظر کي ثابت ڪرڻ ۾ مدد ڏيڻ لاء صرف هڪ ذريعو آهي. سھڻي-ميھار وري سھڻي جي پريشاني جي ڪھاڻي آهي ۽ ان بابت جيڪا ھن کي ميھار سان ملڻ لاءِ جيڪا تڪليف ٿيندي آهي. ميھار هڪ تصوير کان وڌيڪ نہ آهي. ليلان چنيسر ۾، ٻيھر فرضي ڪردار ليلان آهي. تنھن هوندي بہ، سورٺ راءِ ڏياچ ۾، سورٺ، مٿي ذڪر ڪيل ڪھاڻين جي ڪردارن جي برعڪس، ڪھاڻيءَ تي روح تي غالب آهي، مادي تي نہ.

اهڙيءَ طرح، انھن ستن سورھيہ عورتن مان هر هڪ جي ڪھاڻي، ٿوري يا گهڻي، ڪنھن نہ ڪنهن طريقي سان، پراڻي هندستان ۽ موجوده [[پاڪستان]] جي علائقن ۾ رهندڙ ماڻهن جي ارتقائي عمل جي ثقافتي ماحول ۽ ماديت سان واسطو رکي ٿي. لبنہ جھانگير شاھ عبداللطيف جي ستن راڻين کي پينٽ ڪيو ۽ عطيہ دائود جي رھنمائيءَ ۾ اوشين آرٽ گيلري م نمائش لاءِ پيش ڪيو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.dawn.com/news/1479505|title=Story of seven queens|date=May 2019|access-date=2021-03-02}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.thenews.com.pk/latest/489635-lubna-jehangir-celebrates-strong-women-on-canvas-with-her-strokes|title=Lubna Jehangir celebrates strong women on canvas with her strokes|date=2019-06-25|access-date=2021-03-02}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالو}}
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:شاھ جو رسالو]]</text>
      <sha1>4gmqqsouye76olzaawjfd2tbq6em9lw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سنڌي لوڪ ڪھاڻيون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75310</id>
    <revision>
      <id>318756</id>
      <parentid>263447</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8720" sha1="dcvxowv3p5thm3aikr8ae12xefljy13" xml:space="preserve">'''سنڌي لوڪ ڪھاڻين''' ۾ ڪيترائي قصا مشھور آھن. جن [[عمر ماروي|عمر مارئي جو داستان]]، [[سسئي پنهون جو داستان]]، [[مورڙو|مورڙي ميربحر جو قصو]]، [[دودو چنيسر|دودي چنسير جو قصو]] ۽ ٻيا مشھور آھن. سنڌي لوڪ ڪھاڻيون سانڍڻ ۾ [[نبي بخش بلوچ]] صاحب جو سٺو ڪم ٿيل آھي.

== لوڪ ادب جاداستان ==
ھيٺ ڪجهہ مشھور سنڌي لوڪ ڪھاڻيون ڏجن ٿيون.

=== عمر مارئي جو داستان ===
{{اصل مضمون|عمر مارئي جو داستان}}
عمر مارئي جي داستادن ۾ وطن سان محبت ۽ بيوسي آهي، جيڪا اڄ پڻ اسان جي روين ۾ واضح نظر اچي ٿي. نفسياتي اثر هيٺ اسين به سنڌ سان وڏي واڪي محبت جا دعويدار آهيون. عام ماڻهو کان ويندي سنڌ جا اهي ڀوتار جيڪي سنڌ جي مفادن جو سودو ڪندا رهن ٿا سي پڻ هوشو وارو نعرو مرسون مرسون سنڌ نه ڏيسون هڻندي نظر اچن ٿا. پوءِ اهو سندن اندر جو آواز هوندو آهي يا ماڻهن کي مطمئن ڪرڻ لاءِ اهو نعرو هڻندا آهن. پر ساڳئي ديس جي وجود ۽ وحدت کي بچائڻ لاءِ قومي سطح تي ڪو مزاحمتي ڪردار ادا ڪو نه ٿا ڪن. محبت ڪرڻ وارو ته هر شي قربان ڪندو آهي، هيءَ ڪهڙي محبت آهي جو ديس جي نالي تي ماڻهو ووٽ به ڪو نه ٿا ڏين، ويڙهه ته پري جي ڳالهه آهي. ان عمل مان ته اهو نظر اچي ٿو ته اسان جي نفسيات لوڪ داستان وارن ڪردارن وانگر دانهون ڪرڻ آهي. دانهون ڪوڪون ڪري اسين سمجهون ٿا ته اسان پنهنجو فرض نڀائي ڇڏيو. عمر مارئي جي داستان وانگر محبت جو اظهار مجبوري واريون دانهون ۽ بيوسي جو اظهار پڻ اسان جي روين ۾ آهي. ائين ديس سان محبت جي حوالي سان اسين هن جديد دور جو اهڙو ئي داستان آهيون، جنهن ۾ اسان اڄ جي عمر آڏو بيوس بڻجي مجبوري وارين دانهن ڪرڻ تائين محدود آهيون.

=== سسئي پنهون جو داستان ===
{{اصل مضمون|سسئي پنهون}}
سسئي پنهون جي قصي وانگر اسين پڻ محرومين جو شڪار ٿي هر ڪنهن کي دشمن سمجهي سڀني کان پري رهڻ واري نفسيات رکون ٿا. پنهنجي محرومين جو سبب ڌارين کي سمجهون ٿا، ان ڪري انهن جي ويجهو وڃڻ نه ٿا چاهيون. سمجهون ٿا سڀ طاقتون ۽ ڪردار اسان جا سڄڻ ڪونهن. اهڙي اثر هيٺ پوءِ اسين ملڻ جلڻ به نالي ماتر رکون ٿا. پاڻ ۾ ملڻ، پنهنجا سور پاڻ ۾ سلڻ جو رواج ۽ رجحان عام آهي. وس ڪئي ٻين سان ميل جول نه رکنداسين. ضروري هوندو ته هڪ حد تائين واسطو رکنداسين. اهڙو رويو ڪٿي واضح طور تي محسوس ٿئي ٿو، ان حوالي سان هڪ سنڌي ڊاڪٽر جو ٻڌايل قصو پڙهندڙن سان ونڊجي ٿو. ان ڊاڪٽر صاحب موجب اسان هڪ ڀيرو هڪ هفتي جي ڪورس لاءِ اسلام آباد ويا هئاسين، چئني صوبن مان ست ست ڊاڪٽر آيا هئا، اسين به سنڌ مان اوتري تعداد ۾ شريڪ ٿياسين. ڪورس جي پڄاڻي واري تقريب ۾ لاهور سان تعلق رکندڙ هڪ ڊاڪٽرياڻي اسان طرف آئي ۽ مخاطب ٿي چوڻ لڳي ته ڊاڪٽر صاحب مون پورو هفتو پئي ڏٺو آهي ته توهان سنڌي ڊاڪٽر پورو وقت پاڻ ۾ ئي ملندا ۽ گفتگو ڪندا رهيا آهيو. انهيءَ دوران ڪنهن ٻئي سان نه تعارف ۾ دلچسپي ورتي اٿو ۽ نه وري ڪنهن سان خيالن جي ڏي وٺ ڪئي اٿو. آخر ڇو، اسان کيس گول مول جواب ڏئي ٽاري ڇڏيو پر اهو محسوس ضرور ڪيوسين ته واقعي اسان پاڻ تائين محدود رهيا آهيون. اهڙي محدود رهڻ واري معمول سبب اسان نيون ڳالهيون ۽ نوان رجحان دير سان سکون ٿا، جنهن ڪري اسان سماجي ترقي لاءِ تبديلين جي حوالي سان پوئتي آهيون.

سسئي پنهون جي قصي جو ٻيو پهلو سفر آهي جيڪو هو جذبات ۾ اچي ڪري ٿي. ان جذبات ۾ پوءِ هوءَ نه ٿي ڏسي سفر جي ڏکيائي، رستي جو ثمر، نه منزل جي ڄاڻ، عشق ۾ ديوانو ٿي نتيجي تي غور ڪرڻ بنا پيار حاصل ڪرڻ لاءِ نڪري پوڻ عشق ۾ عجيب ڳالهه ڪونهي پر اهڙن قصن جي نفسياتي اثر هيٺ ڪن وڏن مسئلن تي اسان جا فيصلا اهڙا ئي رهيا آهن. اسان جي وڏن قومي مقصدن لاءِ جدوجهد مان به اهڙي رويي جي جهلڪ ملي ٿي. اهڙن مقصدن ۾ پنهنجي حيثيت، جدوجهد لاءِ گهربل عوامي حمايت، ويڙهه جي قوت  ۽ مقصد ماڻڻ يا ناڪامي جي صورت ۾ حالتن تي غور ڪرڻ بدران بنا سوچ جي وڏا نعرا هڻڻ لڳون ٿا، جنهن سان فائدي بدران اڇا وڌيڪ نقصان ٿي رهيو آهي. پر ڇا ڪجي اها شايد اسان جي نفسيات بڻجي چڪي آهي. ليلا چنيسر ۾ ليلا واري فيصلي وانگر اسان پڻ عارضي فائدن لاءِ سطح فيصلا ڪندا رهون ٿا. مثال طور ورهاڱي وقت سنڌين جا ڪيل فيصلا ڪنهن به حوالي سان دور انديش ڪو نه هئا. ورهاڱي کان پوءِ وري ٻاهران ايندڙ ماڻهن کي ڀليڪار چئي کين آباد ٿيڻ ۾ پوري مدد ڪئي وئي. نه فقط اهو دور پر اڄ جي دور ۾ اختيار ڪيل پاليسي ڏهاڪن کان پوءِ غلط ثابت ٿئي ٿي. ائين اڪثر فيصلا دور انديشي بنا سطحي ڪندا رهون ٿا.

=== نوري ڄام تماچي جي داستان ===
{{اصل مضمون|داستان نوري ڄام تماچي}}

نوري ڄام تماچي واري داستان واري نياز نوڙت اڄ به اسان جي سماجي روين ۽ نفسيات جو حصو آهي. نياز نوڙت ۽ هيٺاهين به ايتري جو ڪڏهن تہ عجيب پئي لڳندي آهي. مثال طور هڪ ڏوهيڙي جا ٻول آهن تہ:

:دلبر جي در تي تون ڪتو ٿي ته گذار،
:ڪن وڍني پڇ وڍني ته به ڪر ڪتاڻي ڪار،
:من چڙهن شڪار، جو ورتيون وڃني پاڻ سان.

لوڪ داستانن ۾ نياز نوڙت سان گڏ سنڌ ۾ رائج مذهبن پڻ سنڌي ماڻهو جي مزاج کي نرم ڪري هيٺاهين پسند ڪري ڇڏيو آهي. هتي ڊگهو عرصو ٻڌ مذهب رائج رهيو آهي، جنهن ۾ نرمي جو درس آهي. اسلام جي اچڻ ۽ ان کان پوءِ به هتان جي مسلمانن جي مزاج تي نرم مزاجي جو اثر رهيو، ان ڪري اسلام رائج ٿيڻ کان پوءِ به هتان جي عوام ۾ روايتي رواجن ۽ روين جو اثر غالب رهيو، ان ڪري مسلمانن ۾ پڻ مذهبي حوالي سان برداشت رهي. صوفي ازم جو به ماڻهن جي مزاج تي گهرو اثر رهيو. هي نظريو هر مذهب ۽ فرقي جي ماڻهن ۾ رابطي جو ذريعو رهيو، جنهن ڪري سڀني ۾ مقبول ٿيو. ايتري مقوليت جو هر سنڌي پنهنجو پاڻ کي صوفي چورائڻ تي فخر ڪرڻ لڳو، جنهن ڪري سنڌ صوفين جي سر زمين چورائڻ لڳي. هن نظريي ۾ عاجزي ۽ نفس مارڻ جو درس آهي. مثال طور:

:هو چوني تون ۾ چئو، واتان ورائي،
:اڳ اڳرائي ڪري، خطا سو کائي،
:پاند ۾ پائي ويو، ڪيني وارو ڪينيڪي.

== پڻ ڏسو ==
* [[سنڌ جون ست سورميون]]

[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>dcvxowv3p5thm3aikr8ae12xefljy13</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318814</id>
      <parentid>318756</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:41:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318814</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8719" sha1="0j105jo0xclmhvt6qnrt81r62feyqz4" xml:space="preserve">'''سنڌي لوڪ ڪھاڻين''' ۾ ڪيترائي قصا مشھور آھن. جن [[عمر ماروي|عمر مارئي جو داستان]]، [[سسئي پنهون جو داستان]]، [[مورڙو|مورڙي ميربحر جو قصو]]، [[دودو چنيسر|دودي چنسير جو قصو]] ۽ ٻيا مشھور آھن. سنڌي لوڪ ڪھاڻيون سانڍڻ ۾ [[نبي بخش بلوچ]] صاحب جو سٺو ڪم ٿيل آھي.

== لوڪ ادب جاداستان ==
ھيٺ ڪجهہ مشھور سنڌي لوڪ ڪھاڻيون ڏجن ٿيون.

=== عمر مارئي جو داستان ===
{{اصل مضمون|عمر مارئي جو داستان}}
عمر مارئي جي داستادن ۾ وطن سان محبت ۽ بيوسي آهي، جيڪا اڄ پڻ اسان جي روين ۾ واضح نظر اچي ٿي. نفسياتي اثر هيٺ اسين به سنڌ سان وڏي واڪي محبت جا دعويدار آهيون. عام ماڻهو کان ويندي سنڌ جا اهي ڀوتار جيڪي سنڌ جي مفادن جو سودو ڪندا رهن ٿا سي پڻ هوشو وارو نعرو مرسون مرسون سنڌ نه ڏيسون هڻندي نظر اچن ٿا. پوءِ اهو سندن اندر جو آواز هوندو آهي يا ماڻهن کي مطمئن ڪرڻ لاءِ اهو نعرو هڻندا آهن. پر ساڳئي ديس جي وجود ۽ وحدت کي بچائڻ لاءِ قومي سطح تي ڪو مزاحمتي ڪردار ادا ڪو نه ٿا ڪن. محبت ڪرڻ وارو ته هر شي قربان ڪندو آهي، هيءَ ڪهڙي محبت آهي جو ديس جي نالي تي ماڻهو ووٽ به ڪو نه ٿا ڏين، ويڙهه ته پري جي ڳالهه آهي. ان عمل مان ته اهو نظر اچي ٿو ته اسان جي نفسيات لوڪ داستان وارن ڪردارن وانگر دانهون ڪرڻ آهي. دانهون ڪوڪون ڪري اسين سمجهون ٿا ته اسان پنهنجو فرض نڀائي ڇڏيو. عمر مارئي جي داستان وانگر محبت جو اظهار مجبوري واريون دانهون ۽ بيوسي جو اظهار پڻ اسان جي روين ۾ آهي. ائين ديس سان محبت جي حوالي سان اسين هن جديد دور جو اهڙو ئي داستان آهيون، جنهن ۾ اسان اڄ جي عمر آڏو بيوس بڻجي مجبوري وارين دانهن ڪرڻ تائين محدود آهيون.

=== سسئي پنهون جو داستان ===
{{اصل مضمون|سسئي پنهون}}
سسئي پنهون جي قصي وانگر اسين پڻ محرومين جو شڪار ٿي هر ڪنهن کي دشمن سمجهي سڀني کان پري رهڻ واري نفسيات رکون ٿا. پنهنجي محرومين جو سبب ڌارين کي سمجهون ٿا، ان ڪري انهن جي ويجهو وڃڻ نه ٿا چاهيون. سمجهون ٿا سڀ طاقتون ۽ ڪردار اسان جا سڄڻ ڪونهن. اهڙي اثر هيٺ پوءِ اسين ملڻ جلڻ به نالي ماتر رکون ٿا. پاڻ ۾ ملڻ، پنهنجا سور پاڻ ۾ سلڻ جو رواج ۽ رجحان عام آهي. وس ڪئي ٻين سان ميل جول نه رکنداسين. ضروري هوندو ته هڪ حد تائين واسطو رکنداسين. اهڙو رويو ڪٿي واضح طور تي محسوس ٿئي ٿو، ان حوالي سان هڪ سنڌي ڊاڪٽر جو ٻڌايل قصو پڙهندڙن سان ونڊجي ٿو. ان ڊاڪٽر صاحب موجب اسان هڪ ڀيرو هڪ هفتي جي ڪورس لاءِ اسلام آباد ويا هئاسين، چئني صوبن مان ست ست ڊاڪٽر آيا هئا، اسين به سنڌ مان اوتري تعداد ۾ شريڪ ٿياسين. ڪورس جي پڄاڻي واري تقريب ۾ لاهور سان تعلق رکندڙ هڪ ڊاڪٽرياڻي اسان طرف آئي ۽ مخاطب ٿي چوڻ لڳي ته ڊاڪٽر صاحب مون پورو هفتو پئي ڏٺو آهي ته توهان سنڌي ڊاڪٽر پورو وقت پاڻ ۾ ئي ملندا ۽ گفتگو ڪندا رهيا آهيو. انهيءَ دوران ڪنهن ٻئي سان نه تعارف ۾ دلچسپي ورتي اٿو ۽ نه وري ڪنهن سان خيالن جي ڏي وٺ ڪئي اٿو. آخر ڇو، اسان کيس گول مول جواب ڏئي ٽاري ڇڏيو پر اهو محسوس ضرور ڪيوسين ته واقعي اسان پاڻ تائين محدود رهيا آهيون. اهڙي محدود رهڻ واري معمول سبب اسان نيون ڳالهيون ۽ نوان رجحان دير سان سکون ٿا، جنهن ڪري اسان سماجي ترقي لاءِ تبديلين جي حوالي سان پوئتي آهيون.

سسئي پنهون جي قصي جو ٻيو پهلو سفر آهي جيڪو هو جذبات ۾ اچي ڪري ٿي. ان جذبات ۾ پوءِ هوءَ نه ٿي ڏسي سفر جي ڏکيائي، رستي جو ثمر، نه منزل جي ڄاڻ، عشق ۾ ديوانو ٿي نتيجي تي غور ڪرڻ بنا پيار حاصل ڪرڻ لاءِ نڪري پوڻ عشق ۾ عجيب ڳالهه ڪونهي پر اهڙن قصن جي نفسياتي اثر هيٺ ڪن وڏن مسئلن تي اسان جا فيصلا اهڙا ئي رهيا آهن. اسان جي وڏن قومي مقصدن لاءِ جدوجهد مان به اهڙي رويي جي جهلڪ ملي ٿي. اهڙن مقصدن ۾ پنهنجي حيثيت، جدوجهد لاءِ گهربل عوامي حمايت، ويڙهه جي قوت  ۽ مقصد ماڻڻ يا ناڪامي جي صورت ۾ حالتن تي غور ڪرڻ بدران بنا سوچ جي وڏا نعرا هڻڻ لڳون ٿا، جنهن سان فائدي بدران اڇا وڌيڪ نقصان ٿي رهيو آهي. پر ڇا ڪجي اها شايد اسان جي نفسيات بڻجي چڪي آهي. ليلا چنيسر ۾ ليلا واري فيصلي وانگر اسان پڻ عارضي فائدن لاءِ سطح فيصلا ڪندا رهون ٿا. مثال طور ورهاڱي وقت سنڌين جا ڪيل فيصلا ڪنهن به حوالي سان دور انديش ڪو نه هئا. ورهاڱي کان پوءِ وري ٻاهران ايندڙ ماڻهن کي ڀليڪار چئي کين آباد ٿيڻ ۾ پوري مدد ڪئي وئي. نه فقط اهو دور پر اڄ جي دور ۾ اختيار ڪيل پاليسي ڏهاڪن کان پوءِ غلط ثابت ٿئي ٿي. ائين اڪثر فيصلا دور انديشي بنا سطحي ڪندا رهون ٿا.

=== نوري ڄام تماچي جي داستان ===
{{اصل مضمون|داستان نوري ڄام تماچي}}

نوري ڄام تماچي واري داستان واري نياز نوڙت اڄ به اسان جي سماجي روين ۽ نفسيات جو حصو آهي. نياز نوڙت ۽ هيٺاهين به ايتري جو ڪڏهن تہ عجيب پئي لڳندي آهي. مثال طور هڪ ڏوهيڙي جا ٻول آهن تہ:

:دلبر جي در تي تون ڪتو ٿي ته گذار،
:ڪن وڍني پڇ وڍني ته به ڪر ڪتاڻي ڪار،
:من چڙهن شڪار، جو ورتيون وڃني پاڻ سان.

لوڪ داستانن ۾ نياز نوڙت سان گڏ سنڌ ۾ رائج مذهبن پڻ سنڌي ماڻهو جي مزاج کي نرم ڪري هيٺاهين پسند ڪري ڇڏيو آهي. هتي ڊگهو عرصو ٻڌ مذهب رائج رهيو آهي، جنهن ۾ نرمي جو درس آهي. اسلام جي اچڻ ۽ ان کان پوءِ به هتان جي مسلمانن جي مزاج تي نرم مزاجي جو اثر رهيو، ان ڪري اسلام رائج ٿيڻ کان پوءِ به هتان جي عوام ۾ روايتي رواجن ۽ روين جو اثر غالب رهيو، ان ڪري مسلمانن ۾ پڻ مذهبي حوالي سان برداشت رهي. صوفي ازم جو به ماڻهن جي مزاج تي گهرو اثر رهيو. هي نظريو هر مذهب ۽ فرقي جي ماڻهن ۾ رابطي جو ذريعو رهيو، جنهن ڪري سڀني ۾ مقبول ٿيو. ايتري مقوليت جو هر سنڌي پنهنجو پاڻ کي صوفي چورائڻ تي فخر ڪرڻ لڳو، جنهن ڪري سنڌ صوفين جي سر زمين چورائڻ لڳي. هن نظريي ۾ عاجزي ۽ نفس مارڻ جو درس آهي. مثال طور:

:هو چوني تون ۾ چئو، واتان ورائي،
:اڳ اڳرائي ڪري، خطا سو کائي،
:پاند ۾ پائي ويو، ڪيني وارو ڪينيڪي.

== پڻ ڏسو ==
* [[سنڌ جون ست سورميون]]
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:پاڪستاني لوڪ داستان]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:لوڪ ادب]]</text>
      <sha1>0j105jo0xclmhvt6qnrt81r62feyqz4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سنڌي لوڪ ادب</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75344</id>
    <revision>
      <id>318757</id>
      <parentid>302296</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:09:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6127" sha1="36mcenprc2e0d0gs10jd9n8y6brtbkk" xml:space="preserve">{{سلسلو سنڌي}}{{سنڌي لوڪ ادب}}

'''سنڌي لوڪ ادب'''  اھا لوڪ روايت آهي، جنھن ڪيترن ئي صدين کان [[سنڌ]] ۾ ترقي ڪئي آهي. سنڌي لوڪ داستان، هر روپ ۽ رنگن سان ڀريا پيا آھن، پڌرن مظھرن کان وٺي ويندي روايتي [[وتايو فقير|وتائي فقير جي]] قصي تائين، [[مورڙو|مورڙي]] جي ڏندڪٿا، [[سومرا شاهي گهراڻو|دودي چنيسر]] جي [[رزميه شاعري|مها جنگي شاعري]] ۾ داستان، [[عمر ماروي|مارئيءَ]] جي هيري جھڙي ڪردار تائين، جيڪا هن خطي جي همعصر لوڪ ڪھاڻين ۾ نمايان حيثيت رکي ٿي. [[سسئي پنهون جو داستان|سسئيءَ]] جو عشقيہ داستان، جنھن پنھنجي عاشق پنهونءَ خاطرجان ڏني، سا هر سنڌي آباديءَ ۾ ڄاتي ۽ ڳائي وڃي ٿي. سنڌ جي لوڪ داستانن جي ٻين مثالن ۾ [[عمر ماروي|عمر مار]]

[[عمر ماروي|ئيءَ]] ۽ [[شاهه جو رسالو|سهڻي]]يھا[[شاهه جو رسالو|م]]ر[[شاهه جو رسالو|هر]]( [[سهڻي ميهار|پنجاب واري علائقي ۾ س]]ڻ[[سهڻي ميهار|هني]]اھ[[سهڻي ميهار|مهيول]] ) جون[[سهڻي ميهار|ھ]]ڪهاڻيون شامل آه. &lt;ref&gt;Kalyan Adwani, ed. ''[[Shah Jo Risalo]]''. [[Jamshoro]]: Sindhi Adabi Board, 2002.&lt;/ref&gt;

سنڌي لوڪ ڳائڻيون ۽ عورتون سنڌي لوڪ ڪھاڻين کي منتقل ڪرڻ ۾ اھم ڪردار ادا ڪن ٿيون. ھنن سنڌ جي ھر ڳوٺ ۾ شوق سان [[سنڌي لوڪ ڪھاڻيون|سنڌ جا لوڪ]] گيت ڳايا آھن.
[[فائل:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sobdar_Jamali_in_Sindh,_which_collapsed_in_2010.jpg|thumb| سنڌ ۾ صوبدار جمالي جي مقبري ۾ ليليٰ ۽ مجنون جي لوڪ ڪٿا جو نقشو، جيڪو 2010ع ۾ ڊهي پيو.]]
سنڌي لوڪ ڪھاڻين کي [[سنڌي ادبي بورڊ]] جي '''لوڪ ڪھاڻين ۽ ادب''' جي منصوبي تحت چاليھ جلدن ۾ مرتب ڪيو ويو آھي. ھي قيمتي منصوبو نامور سنڌي اسڪالر [[نبي بخش بلوچ|ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ]] پورو ڪيو.

هن اداري پاران سنڌي لوڪ ڪٿا، [[سنڌي سڀيتا|شاعري]]، [[لغت نويسي|لغت]]، [[قديم آثار|آثار قديمہ]] ۽ اصل ادبي ڪارناما شايع ڪيا ويا آھن. انهن ڪمن ۾ [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي]]، [[سچل سرمست]]، [[سامي (شاعر)|چين راءِ سامي]]، خليفو نبي بخش لغاري، [[شاھ عنايت رضوي|ميون شاھ عنايت]]، حمل خان لغاري، [[طالب الموليٰ]] ۽ سنڌ جي ٻين صوفي شاعرن جي شاعريءَ جا مجموعا شامل آهن.

بورڊ عالمي ادب مان چونڊيل ڪمن، مخطوطن ۽ ٻين لکڻين جا ترجما [[سنڌي ٻولي|سنڌي ٻوليءَ]] ۾ شايع ڪرايا آھن.

پروجيڪٽ لاءِ مواد گڏ ڪيو ويو آھي ٻنهي زباني روايتن ۽ لکت واري رڪارڊ مان. هي لوڪ ڪھاڻين جو سلسلو سنڌي لوڪ ڪھاڻين ۽ ادب جي مختلف حصن سان سلھاڙيل آهي، مثال طور، [[فيبل|افسانا]] ۽ [[پرين جون ڪهاڻيون|افسانا]] ، ڇنڊڇاڻ، تاريخي رومانس، [[لوڪ شاعري|لوڪ]] شاعري، لوڪ گيت ، [[پهاڪو|محاورا]] ۽ [[ڳجهارت|محاورا]] . انهن ٽيھ جلدن ۾ شامل آهن:

# [[سرمد سنڌي]]
# مداحون ۽ مناجاتون ('''مداحون ۽ مناجاتون''')
# [[Munaqiba|مناقبا]] ('''مناقبا''')
# [[Mu'jiza|معجزا]] ('''معجزو''')
# مولود ('''مولو''')
# [[Tiha akhariyun or Siharfi|ٽيھ اکريون يا]] '''سحرفي'''
# بيت ('''بيت''')
# [[Waqi ati baita|واقعاتي بيت]] ('''واقعي بيت''')
# [[Nar ja baita|نڙ جا بيت]] ('''نڙ جا بيت''')
# [[Lok Git|لوڪ گيت]] ('''لوڪ گيت''')
# [[سنڌي لوڪ ڪھاڻيون|لوڪ ڪھاڻيون]] ('''لوڪ ڪهاڻيون''')
# [[Ishqia dastan|عشقيہ داستان]] ('''عشقي داستان''')
# [[مورڙو|مورڙو ۽ مانگر مڇ]] ('''مورڙو ۽ مانگر مڇ''')
# [[ليلا چنيسر|ليلان چنيسر]] ('''ليلان چنيسر''')
# [[عمر ماروي|عمر مارئي]] ('''عمر مارئي''')
# [[مومل راڻو]] ('''مومل راڻو''')
# [[داستان نوري ڄام تماچي|نوري ڄام تماچي]] ('''نوري ڄام تماچي''')
# [[سسئي پنهون جو داستان|سسئي پنهون]] ('''سسئي پنهو''' )
# [[Rites and rituals, ceremonies and superstitions|رسمون ۽ سنوڻ، ريتون ۽ وھم]] ('''رسمون رواج ۽ سوڻ ساٺ''')
# [[سومرا شاهي گهراڻو|دودو چنيسر]] ('''دودو چنيسر''')
# [[Jung Namo|جنگ نامو]] ('''جنگ نامو''')
# [[Sindhi Riddles|سنڌي ڳجهارتون]] ('''ڳجهارتون''')
# [[Geecha|ڳيچ]] ('''ڳيچ''' )
# [[سهڻي ميهار|سھڻي ميھار]] ('''سھڻي ميھار''')
# ڏور ('''ڏور''')

== پڻ ڏسو ==

* [[Balochi folklore|بلوچي لوڪ ادب]]
* [[Saraiki folklore|سرائڪي لوڪ ادب]]
* پنجابي لوڪ ادب
* پاڪستاني لوڪ ذدب

== حوالا ==
{{حوالو}}

== وڌيڪ مطالعو ==

* {{ڪتابن مان حوالا|title=History Of Sindhi Literature|last=Ajwani|first=L. H.|date=1960|publisher=Sahitya Akademi|location=New Delhi}}

== ٻاھريان ڳنڍڻا ==

* [http://www.sindhiadabiboard.org سنڌي ادبي بورڊ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111223153131/http://www.sindhiadabiboard.org/ |date=2011-12-23 }}
{{سنڌ بابت مضمون}}
[[زمرو:سنڌي ٻولي]]
[[زمرو:سنڌي ثقافت]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]</text>
      <sha1>36mcenprc2e0d0gs10jd9n8y6brtbkk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ھيضو يا ڪوليرا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>77522</id>
    <revision>
      <id>318806</id>
      <parentid>314178</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318806</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18929" sha1="mcvyxq0jt7t3yt0gpk1gbt1rpd3ufac" xml:space="preserve">{{Short description|Bacterial infection of the small intestine}}
{{Infobox medical condition (new)
| name            = ھیضو&lt;br&gt;Cholera
| synonyms        = ايشيائي ھيضو، وبائي ھيضو&lt;ref name=textbook/&gt;
| image           = PHIL 1939 lores.jpg
| caption         = A person with severe [[dehydration]] due to cholera, causing sunken eyes and wrinkled hands and skin.
| field           = [[Infectious disease (medical specialty)|Infectious disease]]
| symptoms        = Large amounts of watery [[diarrhea]], [[vomiting]], [[muscle cramps]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=CDC2015Pro /&gt;
| complications   = [[Dehydration]], [[electrolyte imbalance]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| onset           = 2 hours to 5 days after exposure&lt;ref name=CDC2015Pro /&gt;
| duration        = A few days&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| causes          = ''[[Vibrio cholerae]]'' spread by [[fecal-oral route]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=Fink2016 /&gt;
| risks           = Poor [[sanitation]], not enough clean [[drinking water]], [[poverty]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| diagnosis       = [[Stool test]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| differential    =
| prevention      = Improved sanitation, [[drinking water|clean water]], [[hand washing]], [[cholera vaccine]]s&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=Lancet2012 /&gt;
| treatment       = [[Oral rehydration therapy]], [[zinc supplementation]], [[intravenous fluids]], [[antibiotics]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=CDC2014Zinc /&gt;
| medication      =
| prognosis       = Less than 1% mortality rate with proper treatment, untreated mortality rate 50–60%
| frequency       = 3–5&amp;nbsp;million people a year&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| deaths          = 28,800 (2015)&lt;ref name=GBD2015De/&gt;
}}
'''ھيضو يا ڪوليرا''' (Cholera) هڪ انفيڪشن آهي جيڪا ننڍي آنت جي [[بئڪٽيريا|بيڪٽيريا]]، وبریو ڪوليرائي (Vibrio cholerae) جي ڪجهه دبائو جي ذريعي ٿئي ٿو.&lt;ref name=&quot;Fink20163&quot;&gt;{{cite book|title=Medical Microbiology|last1=Finkelstein|first1=Richard A.|date=1996|publisher=University of Texas Medical Branch at Galveston|isbn=978-0-9631172-1-2|editor1-last=Baron|editor1-first=Samuel|edition=4th|chapter=Cholera, ''Vibrio cholerae'' O1 and O139, and Other Pathogenic Vibrios|pmid=21413330|id={{NCBIBook2|NBK8407}}}}&lt;/ref&gt; علامتون ڪنهن به حد تائين، نرم، شديد تائين ٿي سگهن ٿيون.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro2&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ڪلاسيڪي علامت وڏي مقدار ۾ پاڻيءَ واري دستن جو آهي جيڪو ڪجهه ڏينهن تائين رهي ٿو.&lt;ref name=&quot;WHO20102&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; الٽي ۽ عضلات جي درد پڻ ٿي سگھي ٿي.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro3&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;     دستن ايترو ته شديد ٿي سگهي ٿو جو اهو ڪلاڪن اندر سخت ڊيهائيڊريشن ۽ اليڪٽرولائيٽ عدم توازن ڏانهن وٺي وڃي ٿو.&lt;ref name=&quot;WHO20103&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ان جو نتيجو سڙيل اکيون، ٿڌي چمڙي، چمڙي جي لوچ گھٽجي وڃي ۽ ھٿن ۽ پيرن جي جھرڻ  ٿي سگھي ٿو.&lt;ref name=&quot;Lancet20122&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt;    ڊيهائيڊريشن سبب چمڙي نيري ٿي سگهي ٿي. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7rvLPx33GPgC&amp;pg=PA7|title=Cholera|last1=Bailey|first1=Diane|date=2011|publisher=Rosen Pub.|isbn=978-1-4358-9437-2|edition=1st|location=New York|page=7|archive-url=https://web.archive.org/web/20161203190215/https://books.google.com/books?id=7rvLPx33GPgC&amp;pg=PA7|archive-date=2016-12-03|url-status=live}}&lt;/ref&gt; علامتون ظاهر ٿيڻ کان ٻن ڪلاڪن کان پنجن ڏينهن بعد شروع ٿينديون آهن.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro4&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

هيضو وبریو ڪوليرائي جي ڪيترن ئي قسمن جي ڪري ٿئي ٿو، جنهن ۾ ڪي قسم ٻين جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ سخت بيماري پيدا ڪن ٿا.&lt;ref name=&quot;WHO20104&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; اهو گهڻو ڪري غير محفوظ پاڻي ۽ غير محفوظ خوراڪ جي ڪري پکڙجي ٿو جيڪو بيڪٽيريا تي مشتمل انساني فضلن سان آلوده ٿيو آهي. &lt;ref name=&quot;WHO20105&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; اڻڄاتل شيل مڇي (Shellfish) هڪ عام ذريعو آهي. صرف انسان ھن بيڪٽيريا جو مشهور ميزبان آهن.&lt;ref name=&quot;WHO20106&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; بيماريءَ لاءِ خطري جی عنصر ۾ ناقص صفائي، پيئڻ جو ناصاف پاڻي ۽ غربت شامل آھن.&lt;ref name=&quot;WHO20107&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ڪولیرا جي تشخيص فضلي جي ٽيسٽ يا تيز ڊيپ اسٽڪ ٽيسٽ ذريعي ٿي سگهي ٿي، &lt;ref name=&quot;WHO20108&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ڊيپ اسٽڪ ٽيسٽ گهٽ درست آهي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/diagnosis.html|title=Diagnosis and Detection|date=February 10, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150315041832/http://www.cdc.gov/cholera/diagnosis.html|archive-date=15 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ڪولیرا جي روڪٿام جی طريقن م بهتر صفائي ۽ صاف پاڻي تائين رسائي شامل آهن.&lt;ref name=&quot;Lancet20123&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt; ڪولیرا جون ويڪسين جيڪي وات ذريعي ڏنيون وڃن ٿيون، اهي اٽڪل ڇهن مهينن تائين مناسب تحفظ فراهم ڪن ٿيون ۽ ای. ڪولی (E. coli) جي ڪري ٿيندڙ دستن جي هڪ ٻي قسم جي خلاف بچاءَ جو اضافي فائدو ڏئي ٿي.&lt;ref name=&quot;WHO20109&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; سال 2017ع ۾ يو ايس فوڊ اينڊ ڊرگ ايڊمنسٽريشن (ايف ڊي اي) 18 کان 64 سالن جي ان بالغن لاءِ، جيڪا فعال ڪالیرا ٽرانسميشن واري علائقي ڏانهن سفر ڪري رهيا آهن، &quot;ويڪسچورا&quot; نالي جي واحد زنده، زباني نسخي کي ڪولیرا جي ويڪسين طور منظور ڪيو. &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.health.ny.gov/diseases/communicable/cholera/fact_sheet.htm|title=Cholera Fact Sheet|date=2017|website=www.health.ny.gov|access-date=2020-05-26}}&lt;/ref&gt; اهو نوجوان ٻارن کي محدود تحفظ فراهم ڪري ٿو. جيڪي ماڻهو ڪالرا جي هڪ قسط کان بچي ويندا آهن انهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٽن سالن تائين ڊگهي مدافعت هوندي آهي (جنهن جي آزمائش ڪئي وئي).&lt;ref name=&quot;immunity2&quot;&gt;{{cite journal|last=Harris|first=Jason B|date=November 15, 2018|title=Cholera: Immunity and Prospects in Vaccine Development|journal=J Infect Dis|volume=218|issue=Suppl 3|pages=S141–S146|doi=10.1093/infdis/jiy414|pmc=6188552|pmid=30184117}}&lt;/ref&gt;

متاثر ٿيل ماڻهن لاءِ بنيادي علاج، ٿوري مٺي ۽ لوڻ واري حل کي استعمال ڪندي رطوبت ۽ اليڪٽرولائٽس جي متبادل طور اورل ريهائيڊريشن سالٽس (ORS) آهي. چانورن جي بنياد تي حل کي ترجيح ڏني وئي آهي. ٻارن ۾ نتيجن کي بهتر ڪرڻ لاء  زنڪ سپليمينٽيشن پڻ مليا آهن. سخت حالتن ۾، اندروني سيال، جهڙوڪ رينجر جي ليڪٽيٽ، گهربل ٿي سگهي ٿي، ۽ اينٽي بايوٽيڪٽس فائدي وارا ٿي سگهن ٿيون. اينٽي بايوٽڪ جو انتخاب اينٽي بايوٽڪ جي حساسيت جي جاچ جي مدد سان ڪيو ويندو آهي. ڪالرا سڄي دنيا ۾ اندازاً 30 کان 50 لک ماڻهن کي متاثر ڪري ٿو ۽ هر سال 28,800 کان 1,30,000 موت جو سبب بڻجي ٿو. اڄ تائين، ترقي پذير دنيا ۾ کولرا جي وبائي مرضن جا ست واقعا واقع ٿيا آهن، جن ۾ سڀ کان تازي شروعات 1961 ۾ ٿي، ۽ اڄ تائين جاري آهي. اها بيماري وڏي آمدني وارن ملڪن ۾ ناياب آهي، ۽ ٻارن کي تمام گهڻو متاثر ڪري ٿي. کولرا ٻنهي جي وباء جي صورت ۾ ٿئي ٿو ۽ خاص علائقن ۾ دائمي طور تي. جن علائقن ۾ بيماريءَ جي جاري خطري ۾ آفريڪا ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا شامل آهن.

The primary treatment for affected individuals is [[oral rehydration therapy|oral rehydration salts]] (ORS), the replacement of fluids and electrolytes by using slightly sweet and salty solutions.&lt;ref name=&quot;WHO2010&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Rice-based solutions are preferred.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; In children, [[zinc supplementation]] has also been found to improve outcomes.&lt;ref name=CDC2014Zinc&gt;{{cite web |title=Cholera – Vibrio cholerae infection Treatment |url=https://www.cdc.gov/cholera/treatment/index.html |publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] |access-date=17 March 2015 |date=November 7, 2014|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150311042338/http://www.cdc.gov/cholera/treatment/index.html |archive-date=11 March 2015}}&lt;/ref&gt; In severe cases, [[intravenous fluid]]s, such as [[Ringer's lactate]], may be required, and [[antibiotic]]s may be beneficial.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; The choice of antibiotic is aided by [[antibiotic sensitivity testing]].&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Cholera continues to affect an estimated 3–5&amp;nbsp;million people worldwide and causes 28,800–130,000&amp;nbsp;deaths a year.&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=GBD2015De &gt;{{cite journal | title = Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1459–1544 | date = October 2016 | pmid = 27733281 | pmc = 5388903 | doi = 10.1016/s0140-6736(16)31012-1 | last1 = Wang | first1 = Haidong | last2 = Naghavi | first2 = Mohsen | last3 = Allen | first3 = Christine | last4 = Barber | first4 = Ryan M. | last5 = Bhutta | first5 = Zulfiqar A. | last6 = Carter | first6 = Austin | last7 = Casey | first7 = Daniel C. | last8 = Charlson | first8 = Fiona J. | last9 = Chen | first9 = Alan Zian | last10 = Coates | first10 = Matthew M. | last11 = Coggeshall | first11 = Megan | last12 = Dandona | first12 = Lalit | last13 = Dicker | first13 = Daniel J. | last14 = Erskine | first14 = Holly E. | last15 = Ferrari | first15 = Alize J. | last16 = Fitzmaurice | first16 = Christina | last17 = Foreman | first17 = Kyle | last18 = Forouzanfar | first18 = Mohammad H. | last19 = Fraser | first19 = Maya S. | last20 = Fullman | first20 = Nancy | last21 = Gething | first21 = Peter W. | last22 = Goldberg | first22 = Ellen M. | last23 = Graetz | first23 = Nicholas | last24 = Haagsma | first24 = Juanita A. | last25 = Hay | first25 = Simon I. | last26 = Huynh | first26 = Chantal | last27 = Johnson | first27 = Catherine O. | last28 = Kassebaum | first28 = Nicholas J. | last29 = Kinfu | first29 = Yohannes | last30 = Kulikoff | first30 = Xie Rachel }}&lt;/ref&gt; To date, seven [[cholera pandemic]]s have occurred in the developing world, with the most recent beginning in 1961, and continuing today.&lt;ref&gt;{{cite news |title=Cholera's seven pandemics |url=http://www.cbc.ca/news/technology/cholera-s-seven-pandemics-1.758504 |access-date=15 July 2018 |work=CBC |date=9 May 2008}}&lt;/ref&gt; The illness is rare in [[High-income country|high-income countries]], and affects children most severely.&lt;ref name=&quot;WHO2010&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Cholera – Vibrio cholerae infection|url=https://www.cdc.gov/cholera/index.html|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|access-date=17 March 2015|date=October 27, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317031930/http://www.cdc.gov/cholera/index.html|archive-date=17 March 2015}}&lt;/ref&gt; Cholera occurs as both [[epidemic|outbreaks]] and [[endemic|chronically in certain areas]].&lt;ref name=WHO2010 /&gt; Areas with an ongoing risk of disease include [[Africa]] and [[Southeast Asia]].&lt;ref name=WHO2010 /&gt; The risk of death among those affected is usually less than 5%, given improved treatment, but may be as high as 50% without such access to treatment.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; Descriptions of cholera are found as early as the 5th century BC in [[Sanskrit]].&lt;ref name=&quot;Lancet2012&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt; In Europe, cholera was a term initially used to describe any kind of gastroenteritis, and was not used for this disease until the early 19th century.&lt;ref name=&quot;rosenberg&quot;/&gt; The study of cholera in England by [[John Snow (physician)|John Snow]] between 1849 and 1854 led to significant advances in the field of [[epidemiology]] because of his insights about transmission via contaminated water, and a map of the same was the first recorded incidence of epidemiological tracking.&lt;ref name=Lancet2012 /&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Timmreck|first1=Thomas C. |title=An introduction to epidemiology|date=2002|publisher=Jones and Bartlett Publishers|location=Sudbury, MA|isbn=978-0-7637-0060-7|page=77|edition=3.|url=https://books.google.com/books?id=yyrbKemADL4C&amp;pg=PA77|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161203190442/https://books.google.com/books?id=yyrbKemADL4C&amp;pg=PA77|archive-date=2016-12-03}}&lt;/ref&gt; 
[[File:En.Wikipedia-VideoWiki-Cholera.webm|thumb|thumbtime=1:19|upright=1.3|Video summary of this article with VideoWiki ([[Wikipedia:VideoWiki/Cholera|script]])]]
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:بيماريون]]
[[زمرو:وبائي بيماريون]]</text>
      <sha1>mcvyxq0jt7t3yt0gpk1gbt1rpd3ufac</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318841</id>
      <parentid>318806</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:ايپيڊيمڪس]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318841</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18961" sha1="05ac1bzc6yj6nno6q1d4mug28w1pgox" xml:space="preserve">{{Short description|Bacterial infection of the small intestine}}
{{Infobox medical condition (new)
| name            = ھیضو&lt;br&gt;Cholera
| synonyms        = ايشيائي ھيضو، وبائي ھيضو&lt;ref name=textbook/&gt;
| image           = PHIL 1939 lores.jpg
| caption         = A person with severe [[dehydration]] due to cholera, causing sunken eyes and wrinkled hands and skin.
| field           = [[Infectious disease (medical specialty)|Infectious disease]]
| symptoms        = Large amounts of watery [[diarrhea]], [[vomiting]], [[muscle cramps]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=CDC2015Pro /&gt;
| complications   = [[Dehydration]], [[electrolyte imbalance]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| onset           = 2 hours to 5 days after exposure&lt;ref name=CDC2015Pro /&gt;
| duration        = A few days&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| causes          = ''[[Vibrio cholerae]]'' spread by [[fecal-oral route]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=Fink2016 /&gt;
| risks           = Poor [[sanitation]], not enough clean [[drinking water]], [[poverty]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| diagnosis       = [[Stool test]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| differential    =
| prevention      = Improved sanitation, [[drinking water|clean water]], [[hand washing]], [[cholera vaccine]]s&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=Lancet2012 /&gt;
| treatment       = [[Oral rehydration therapy]], [[zinc supplementation]], [[intravenous fluids]], [[antibiotics]]&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=CDC2014Zinc /&gt;
| medication      =
| prognosis       = Less than 1% mortality rate with proper treatment, untreated mortality rate 50–60%
| frequency       = 3–5&amp;nbsp;million people a year&lt;ref name=WHO2010 /&gt;
| deaths          = 28,800 (2015)&lt;ref name=GBD2015De/&gt;
}}
'''ھيضو يا ڪوليرا''' (Cholera) هڪ انفيڪشن آهي جيڪا ننڍي آنت جي [[بئڪٽيريا|بيڪٽيريا]]، وبریو ڪوليرائي (Vibrio cholerae) جي ڪجهه دبائو جي ذريعي ٿئي ٿو.&lt;ref name=&quot;Fink20163&quot;&gt;{{cite book|title=Medical Microbiology|last1=Finkelstein|first1=Richard A.|date=1996|publisher=University of Texas Medical Branch at Galveston|isbn=978-0-9631172-1-2|editor1-last=Baron|editor1-first=Samuel|edition=4th|chapter=Cholera, ''Vibrio cholerae'' O1 and O139, and Other Pathogenic Vibrios|pmid=21413330|id={{NCBIBook2|NBK8407}}}}&lt;/ref&gt; علامتون ڪنهن به حد تائين، نرم، شديد تائين ٿي سگهن ٿيون.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro2&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ڪلاسيڪي علامت وڏي مقدار ۾ پاڻيءَ واري دستن جو آهي جيڪو ڪجهه ڏينهن تائين رهي ٿو.&lt;ref name=&quot;WHO20102&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; الٽي ۽ عضلات جي درد پڻ ٿي سگھي ٿي.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro3&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;     دستن ايترو ته شديد ٿي سگهي ٿو جو اهو ڪلاڪن اندر سخت ڊيهائيڊريشن ۽ اليڪٽرولائيٽ عدم توازن ڏانهن وٺي وڃي ٿو.&lt;ref name=&quot;WHO20103&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ان جو نتيجو سڙيل اکيون، ٿڌي چمڙي، چمڙي جي لوچ گھٽجي وڃي ۽ ھٿن ۽ پيرن جي جھرڻ  ٿي سگھي ٿو.&lt;ref name=&quot;Lancet20122&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt;    ڊيهائيڊريشن سبب چمڙي نيري ٿي سگهي ٿي. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7rvLPx33GPgC&amp;pg=PA7|title=Cholera|last1=Bailey|first1=Diane|date=2011|publisher=Rosen Pub.|isbn=978-1-4358-9437-2|edition=1st|location=New York|page=7|archive-url=https://web.archive.org/web/20161203190215/https://books.google.com/books?id=7rvLPx33GPgC&amp;pg=PA7|archive-date=2016-12-03|url-status=live}}&lt;/ref&gt; علامتون ظاهر ٿيڻ کان ٻن ڪلاڪن کان پنجن ڏينهن بعد شروع ٿينديون آهن.&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro4&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

هيضو وبریو ڪوليرائي جي ڪيترن ئي قسمن جي ڪري ٿئي ٿو، جنهن ۾ ڪي قسم ٻين جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ سخت بيماري پيدا ڪن ٿا.&lt;ref name=&quot;WHO20104&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; اهو گهڻو ڪري غير محفوظ پاڻي ۽ غير محفوظ خوراڪ جي ڪري پکڙجي ٿو جيڪو بيڪٽيريا تي مشتمل انساني فضلن سان آلوده ٿيو آهي. &lt;ref name=&quot;WHO20105&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; اڻڄاتل شيل مڇي (Shellfish) هڪ عام ذريعو آهي. صرف انسان ھن بيڪٽيريا جو مشهور ميزبان آهن.&lt;ref name=&quot;WHO20106&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; بيماريءَ لاءِ خطري جی عنصر ۾ ناقص صفائي، پيئڻ جو ناصاف پاڻي ۽ غربت شامل آھن.&lt;ref name=&quot;WHO20107&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ڪولیرا جي تشخيص فضلي جي ٽيسٽ يا تيز ڊيپ اسٽڪ ٽيسٽ ذريعي ٿي سگهي ٿي، &lt;ref name=&quot;WHO20108&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ڊيپ اسٽڪ ٽيسٽ گهٽ درست آهي.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/diagnosis.html|title=Diagnosis and Detection|date=February 10, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150315041832/http://www.cdc.gov/cholera/diagnosis.html|archive-date=15 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ڪولیرا جي روڪٿام جی طريقن م بهتر صفائي ۽ صاف پاڻي تائين رسائي شامل آهن.&lt;ref name=&quot;Lancet20123&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt; ڪولیرا جون ويڪسين جيڪي وات ذريعي ڏنيون وڃن ٿيون، اهي اٽڪل ڇهن مهينن تائين مناسب تحفظ فراهم ڪن ٿيون ۽ ای. ڪولی (E. coli) جي ڪري ٿيندڙ دستن جي هڪ ٻي قسم جي خلاف بچاءَ جو اضافي فائدو ڏئي ٿي.&lt;ref name=&quot;WHO20109&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; سال 2017ع ۾ يو ايس فوڊ اينڊ ڊرگ ايڊمنسٽريشن (ايف ڊي اي) 18 کان 64 سالن جي ان بالغن لاءِ، جيڪا فعال ڪالیرا ٽرانسميشن واري علائقي ڏانهن سفر ڪري رهيا آهن، &quot;ويڪسچورا&quot; نالي جي واحد زنده، زباني نسخي کي ڪولیرا جي ويڪسين طور منظور ڪيو. &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.health.ny.gov/diseases/communicable/cholera/fact_sheet.htm|title=Cholera Fact Sheet|date=2017|website=www.health.ny.gov|access-date=2020-05-26}}&lt;/ref&gt; اهو نوجوان ٻارن کي محدود تحفظ فراهم ڪري ٿو. جيڪي ماڻهو ڪالرا جي هڪ قسط کان بچي ويندا آهن انهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٽن سالن تائين ڊگهي مدافعت هوندي آهي (جنهن جي آزمائش ڪئي وئي).&lt;ref name=&quot;immunity2&quot;&gt;{{cite journal|last=Harris|first=Jason B|date=November 15, 2018|title=Cholera: Immunity and Prospects in Vaccine Development|journal=J Infect Dis|volume=218|issue=Suppl 3|pages=S141–S146|doi=10.1093/infdis/jiy414|pmc=6188552|pmid=30184117}}&lt;/ref&gt;

متاثر ٿيل ماڻهن لاءِ بنيادي علاج، ٿوري مٺي ۽ لوڻ واري حل کي استعمال ڪندي رطوبت ۽ اليڪٽرولائٽس جي متبادل طور اورل ريهائيڊريشن سالٽس (ORS) آهي. چانورن جي بنياد تي حل کي ترجيح ڏني وئي آهي. ٻارن ۾ نتيجن کي بهتر ڪرڻ لاء  زنڪ سپليمينٽيشن پڻ مليا آهن. سخت حالتن ۾، اندروني سيال، جهڙوڪ رينجر جي ليڪٽيٽ، گهربل ٿي سگهي ٿي، ۽ اينٽي بايوٽيڪٽس فائدي وارا ٿي سگهن ٿيون. اينٽي بايوٽڪ جو انتخاب اينٽي بايوٽڪ جي حساسيت جي جاچ جي مدد سان ڪيو ويندو آهي. ڪالرا سڄي دنيا ۾ اندازاً 30 کان 50 لک ماڻهن کي متاثر ڪري ٿو ۽ هر سال 28,800 کان 1,30,000 موت جو سبب بڻجي ٿو. اڄ تائين، ترقي پذير دنيا ۾ کولرا جي وبائي مرضن جا ست واقعا واقع ٿيا آهن، جن ۾ سڀ کان تازي شروعات 1961 ۾ ٿي، ۽ اڄ تائين جاري آهي. اها بيماري وڏي آمدني وارن ملڪن ۾ ناياب آهي، ۽ ٻارن کي تمام گهڻو متاثر ڪري ٿي. کولرا ٻنهي جي وباء جي صورت ۾ ٿئي ٿو ۽ خاص علائقن ۾ دائمي طور تي. جن علائقن ۾ بيماريءَ جي جاري خطري ۾ آفريڪا ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا شامل آهن.

The primary treatment for affected individuals is [[oral rehydration therapy|oral rehydration salts]] (ORS), the replacement of fluids and electrolytes by using slightly sweet and salty solutions.&lt;ref name=&quot;WHO2010&quot;&gt;{{cite journal|date=March 2010|title=Cholera vaccines: WHO position paper|url=https://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=85|issue=13|pages=117–28|pmid=20349546|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413020218/http://www.who.int/wer/2010/wer8513.pdf|archive-date=April 13, 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Rice-based solutions are preferred.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; In children, [[zinc supplementation]] has also been found to improve outcomes.&lt;ref name=CDC2014Zinc&gt;{{cite web |title=Cholera – Vibrio cholerae infection Treatment |url=https://www.cdc.gov/cholera/treatment/index.html |publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] |access-date=17 March 2015 |date=November 7, 2014|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150311042338/http://www.cdc.gov/cholera/treatment/index.html |archive-date=11 March 2015}}&lt;/ref&gt; In severe cases, [[intravenous fluid]]s, such as [[Ringer's lactate]], may be required, and [[antibiotic]]s may be beneficial.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; The choice of antibiotic is aided by [[antibiotic sensitivity testing]].&lt;ref name=&quot;CDC2015Pro&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|title=Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health &amp; Medical Professionals|date=January 6, 2015|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320052724/http://www.cdc.gov/cholera/healthprofessionals.html|archive-date=20 March 2015|access-date=17 March 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Cholera continues to affect an estimated 3–5&amp;nbsp;million people worldwide and causes 28,800–130,000&amp;nbsp;deaths a year.&lt;ref name=WHO2010 /&gt;&lt;ref name=GBD2015De &gt;{{cite journal | title = Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1459–1544 | date = October 2016 | pmid = 27733281 | pmc = 5388903 | doi = 10.1016/s0140-6736(16)31012-1 | last1 = Wang | first1 = Haidong | last2 = Naghavi | first2 = Mohsen | last3 = Allen | first3 = Christine | last4 = Barber | first4 = Ryan M. | last5 = Bhutta | first5 = Zulfiqar A. | last6 = Carter | first6 = Austin | last7 = Casey | first7 = Daniel C. | last8 = Charlson | first8 = Fiona J. | last9 = Chen | first9 = Alan Zian | last10 = Coates | first10 = Matthew M. | last11 = Coggeshall | first11 = Megan | last12 = Dandona | first12 = Lalit | last13 = Dicker | first13 = Daniel J. | last14 = Erskine | first14 = Holly E. | last15 = Ferrari | first15 = Alize J. | last16 = Fitzmaurice | first16 = Christina | last17 = Foreman | first17 = Kyle | last18 = Forouzanfar | first18 = Mohammad H. | last19 = Fraser | first19 = Maya S. | last20 = Fullman | first20 = Nancy | last21 = Gething | first21 = Peter W. | last22 = Goldberg | first22 = Ellen M. | last23 = Graetz | first23 = Nicholas | last24 = Haagsma | first24 = Juanita A. | last25 = Hay | first25 = Simon I. | last26 = Huynh | first26 = Chantal | last27 = Johnson | first27 = Catherine O. | last28 = Kassebaum | first28 = Nicholas J. | last29 = Kinfu | first29 = Yohannes | last30 = Kulikoff | first30 = Xie Rachel }}&lt;/ref&gt; To date, seven [[cholera pandemic]]s have occurred in the developing world, with the most recent beginning in 1961, and continuing today.&lt;ref&gt;{{cite news |title=Cholera's seven pandemics |url=http://www.cbc.ca/news/technology/cholera-s-seven-pandemics-1.758504 |access-date=15 July 2018 |work=CBC |date=9 May 2008}}&lt;/ref&gt; The illness is rare in [[High-income country|high-income countries]], and affects children most severely.&lt;ref name=&quot;WHO2010&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Cholera – Vibrio cholerae infection|url=https://www.cdc.gov/cholera/index.html|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|access-date=17 March 2015|date=October 27, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317031930/http://www.cdc.gov/cholera/index.html|archive-date=17 March 2015}}&lt;/ref&gt; Cholera occurs as both [[epidemic|outbreaks]] and [[endemic|chronically in certain areas]].&lt;ref name=WHO2010 /&gt; Areas with an ongoing risk of disease include [[Africa]] and [[Southeast Asia]].&lt;ref name=WHO2010 /&gt; The risk of death among those affected is usually less than 5%, given improved treatment, but may be as high as 50% without such access to treatment.&lt;ref name=WHO2010 /&gt; Descriptions of cholera are found as early as the 5th century BC in [[Sanskrit]].&lt;ref name=&quot;Lancet2012&quot;&gt;{{cite journal|vauthors=Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB|date=June 2012|title=Cholera|journal=Lancet|volume=379|issue=9835|pages=2466–2476|doi=10.1016/s0140-6736(12)60436-x|pmc=3761070|pmid=22748592}}&lt;/ref&gt; In Europe, cholera was a term initially used to describe any kind of gastroenteritis, and was not used for this disease until the early 19th century.&lt;ref name=&quot;rosenberg&quot;/&gt; The study of cholera in England by [[John Snow (physician)|John Snow]] between 1849 and 1854 led to significant advances in the field of [[epidemiology]] because of his insights about transmission via contaminated water, and a map of the same was the first recorded incidence of epidemiological tracking.&lt;ref name=Lancet2012 /&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Timmreck|first1=Thomas C. |title=An introduction to epidemiology|date=2002|publisher=Jones and Bartlett Publishers|location=Sudbury, MA|isbn=978-0-7637-0060-7|page=77|edition=3.|url=https://books.google.com/books?id=yyrbKemADL4C&amp;pg=PA77|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161203190442/https://books.google.com/books?id=yyrbKemADL4C&amp;pg=PA77|archive-date=2016-12-03}}&lt;/ref&gt; 
[[File:En.Wikipedia-VideoWiki-Cholera.webm|thumb|thumbtime=1:19|upright=1.3|Video summary of this article with VideoWiki ([[Wikipedia:VideoWiki/Cholera|script]])]]
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ايپيڊيمڪس]]
[[زمرو:بيماريون]]
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:وبائي بيماريون]]</text>
      <sha1>05ac1bzc6yj6nno6q1d4mug28w1pgox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اسلامي متن جي فهرست</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78490</id>
    <revision>
      <id>318679</id>
      <parentid>307569</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:16:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318679</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4458" sha1="aei7jjeadr8jm9hvy9d2mi2ac5vbk62" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت جي مجموعن ۾ مليا آهن (نبي جي سيرت)، گڏوگڏ قرآن. قرآن جي برعڪس، مسلمان قدرتي طور تي نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا، جنهن جي بنياد تي انهن جو تعلق ڪهڙي فرقي يا شاخ سان آهي. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
حديث نبي محمد ﷺ جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديثون سڀني مسلمانن طرفان قبول نه آهن. 
==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>aei7jjeadr8jm9hvy9d2mi2ac5vbk62</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318680</id>
      <parentid>318679</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:20:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318680</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4386" sha1="fho2msts87ly6res8cggsyv2exqn12h" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
حديث نبي محمد ﷺ جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديثون سڀني مسلمانن طرفان قبول نه آهن. 
==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>fho2msts87ly6res8cggsyv2exqn12h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318681</id>
      <parentid>318680</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4746" sha1="2gtq2rx9ypn35swn4hvqjdqogn9n9aq" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
حديث نبي محمد ﷺ جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

اهلسنت جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي صحاح سته چئبو آهي،  

# صحيح البخاري
# صحيح مسلم
# سڻن ترمذي 
# سنن ابي داود 
# سنن ابن ماجه 
# سنن نسائي

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>2gtq2rx9ypn35swn4hvqjdqogn9n9aq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318682</id>
      <parentid>318681</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:33:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318682</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4947" sha1="o79fjuibjvb9i1zn1hm14sbcqfk2hyg" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
حديث نبي محمد ﷺ جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

اهلسنت جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي صحاح سته چئبو آهي،  

# صحيح البخاري
# صحيح مسلم
# سڻن ترمذي 
# سنن ابي داود 
# سنن ابن ماجه 
# سنن نسائي
آهن. جڏهن ته شيعه اسلام پاران حديث جي ڪامل ڪتابون
# اصول اربعه
# اصول ڪافي
# من لا يحضر الفقيهه 
# نهج البلاغه 
آهن.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>o79fjuibjvb9i1zn1hm14sbcqfk2hyg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318683</id>
      <parentid>318682</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:37:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318683</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5145" sha1="l3l9wo67myslhvnydnfcd9pc7k1mc49" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
حديث نبي محمد ﷺ جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

اهلسنت جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي صحاح سته چئبو آهي،  

# صحيح البخاري
# صحيح مسلم
# سڻن ترمذي 
# سنن ابي داود 
# سنن ابن ماجه 
# سنن نسائي
آهن. جڏهن ته شيعه اسلام پاران؛
# ڪتاب الکافي (اصول الکافي، فروع الکافي ۽ رودات الکافي)
# من لا يحضرو الفقيه از شيخ صدوق
# تهذيب الاحكام از شيخ طوسي
# الاستبصار از شيخ طوسي
کي چار بنيادي ڪتابون (ڪتب الاربعه) طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>l3l9wo67myslhvnydnfcd9pc7k1mc49</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318684</id>
      <parentid>318683</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:25:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318684</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5278" sha1="3p5k6o5xvotdpap92v6ywauwbzjhn4e" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[اسلامي متن جي فهرست|حديثن جي مجموعن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[اهلسنت]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح البخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سڻن ترمذي]] 
# [[سنن ابي داود]] 
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعه اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي|ڪتاب الکافي]] (اصول الکافي، فروع الکافي ۽ رودات الکافي)
# من لا يحضرو الفقيه از شيخ صدوق
# تهذيب الاحكام از شيخ طوسي
# الاستبصار از شيخ طوسي
کي چار بنيادي ڪتابون (ڪتب الاربعه) طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>3p5k6o5xvotdpap92v6ywauwbzjhn4e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318685</id>
      <parentid>318684</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:27:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318685</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5218" sha1="g7slxqhtzlr56tmg60eouzgvm0w21nx" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[صحاح سته]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح البخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سڻن ترمذي]] 
# [[سنن ابي داود]] 
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعه اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي|ڪتاب الکافي]] (اصول الکافي، فروع الکافي ۽ رودات الکافي)
# من لا يحضرو الفقيه از شيخ صدوق
# تهذيب الاحكام از شيخ طوسي
# الاستبصار از شيخ طوسي
کي چار بنيادي ڪتابون (ڪتب الاربعه) طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>g7slxqhtzlr56tmg60eouzgvm0w21nx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318686</id>
      <parentid>318685</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:31:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5181" sha1="6wxis2ck83lv14ypkzh2evb339wq2zt" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[صحاح سته]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري|صحيح البخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[امام ترمذي|سڻن ترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد|سنن ابي داود]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام|شيعه اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي|ڪتاب الکافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون ([[اصول الاربعه]]) طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>6wxis2ck83lv14ypkzh2evb339wq2zt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318697</id>
      <parentid>318686</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:22:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5095" sha1="9n9qr7568wuyvad2l7azt85bqov10we" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن ترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>9n9qr7568wuyvad2l7azt85bqov10we</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318698</id>
      <parentid>318697</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:23:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318698</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5099" sha1="92sqzhdt5jbpx9ult22hcjlsqey073g" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين کي ڳولي ٿي. 
==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>92sqzhdt5jbpx9ult22hcjlsqey073g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318699</id>
      <parentid>318698</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:23:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5122" sha1="5ktfbji41nqtkf8uin25hhyffk2xm2w" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا. 

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>5ktfbji41nqtkf8uin25hhyffk2xm2w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318700</id>
      <parentid>318699</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سنت */</comment>
      <origin>318700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6119" sha1="9x6x7yajxav9pwexfts426l2n1ymoam" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.

=== السيرة النبوية ===
[[ملف:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|تصغير|يسار|[[المسجد النبوي]] والقبة الخضراء فوق قبر النبي محمد.]]

[[ملف:SeeretIbenHisham.jpg|تصغير|يسار|كتاب [[السيرة النبوية لابن هشام]] أحد أشهر كتب السيرة.]]&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>9x6x7yajxav9pwexfts426l2n1ymoam</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318701</id>
      <parentid>318700</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:32:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6926" sha1="s9ql6l4104ba0437ru2pxi2aekexyuf" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|نبوي مسجد ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]

&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

==حديث== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>s9ql6l4104ba0437ru2pxi2aekexyuf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318702</id>
      <parentid>318701</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:34:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حديث */</comment>
      <origin>318702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6928" sha1="ef889j4oqpf5p121bejyy2umxzuieq7" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|نبوي مسجد ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]

&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>ef889j4oqpf5p121bejyy2umxzuieq7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318703</id>
      <parentid>318702</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:36:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سيرت */</comment>
      <origin>318703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7043" sha1="dwrd1hoailh16x8yg5xt6tn929yn7or" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
[[File:SeeretIbenHisham.jpg|thumb|سيرت ابن هشام، سيرت جي مشهور ڪتابن مان هڪ]]

&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>dwrd1hoailh16x8yg5xt6tn929yn7or</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318704</id>
      <parentid>318703</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سيرت */</comment>
      <origin>318704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7155" sha1="gb1xgz87n26247jlfajoxyktpspjlk5" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
[[File:SeeretIbenHisham.jpg|thumb|سيرت ابن هشام، سيرت جي مشهور ڪتابن مان هڪ]]

[[File:SeeretIbneHisham.jpg|thumb|سيرت ابن هشام، سيرت جي مشهور ڪتابن مان هڪ]]

&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>gb1xgz87n26247jlfajoxyktpspjlk5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318706</id>
      <parentid>318704</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سيرت */</comment>
      <origin>318706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7532" sha1="4erfepjsmmfj5dsu7vx8y6u90r0awmr" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
[[File:SeeretIbenHisham.jpg|thumb|سيرت ابن هشام، سيرت جي مشهور ڪتابن مان هڪ]]

[[File:SeeretIbneHisham.jpg|thumb|سيرت ابن هشام، سيرت جي مشهور ڪتابن مان هڪ]]

سيرت النبي جو مطلب آهي، پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات. اها ڪتابون آهن  جيڪا پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن ۽ سندس شڪل و صورت ۽ سندس اخلاقي خوبين، ان کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.

&lt;blockquote&gt;'''السيرة النبوية''' يقصد بها [[سيرة (توضيح)|سيرة]] النبي [[محمد]] {{صلى الله عليه وسلم|}}، وهو العلم المختص بجمع ما ورد من وقائع حياة الرسول [[محمد]] وصفاته الخُلقية والخَلقية، مضافًا إليها [[غزوات الرسول محمد|غزواته]] و[[عسكرية محمد|سراياه]].&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>4erfepjsmmfj5dsu7vx8y6u90r0awmr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318707</id>
      <parentid>318706</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:50:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سيرت */</comment>
      <origin>318707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7217" sha1="p0rg18zaxm2vubr287p6eknpme7flso" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]

سيرت النبي کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.

&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>p0rg18zaxm2vubr287p6eknpme7flso</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318708</id>
      <parentid>318707</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:50:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سيرت */</comment>
      <origin>318708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6866" sha1="3f4v3rx6dqs5okmckgnouqx8u3s6ywb" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===حديث=== 
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>3f4v3rx6dqs5okmckgnouqx8u3s6ywb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318709</id>
      <parentid>318708</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:51:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5848" sha1="gl5jc8xgwvmt0u1d8ix9n98u3mdxvh2" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

==علم رجال==
علم رجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>gl5jc8xgwvmt0u1d8ix9n98u3mdxvh2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318710</id>
      <parentid>318709</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:52:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* علم اسماء الرجال */</comment>
      <origin>318710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5880" sha1="oafbau89utq5px6vgtkoqeokb704hw0" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي ڪتاب جيڪي قرآن کان اڳ خدا جي طرفان نازل ڪيا ويا آهن، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو. 

==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>oafbau89utq5px6vgtkoqeokb704hw0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318711</id>
      <parentid>318710</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:53:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4996" sha1="6xdw0ka67z4qretyttjveb54pfalqne" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>6xdw0ka67z4qretyttjveb54pfalqne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318712</id>
      <parentid>318711</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:59:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* علم اسماء الرجال */</comment>
      <origin>318712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6107" sha1="soubno90usmmma9j15b0jl5mdiw7szm" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]
آهن. جڏهن ته [[شيعہ اسلام]] پاران؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]] 
کي چار بنيادي ڪتابون [[اصول الاربعه]] طور منجيون وجهي ٿو.

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي متن، اها ڪتابون آهن جيڪيون قرآن کان اڳ الله تعالٰي جي طرفان نازل ڪيو ويون، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. پر اها ڪتابون جيڪا اسلام جي مطابق، تحريف جو شڪار ٿي ويو آهن، هنن جا اسلامي تعليم جي ماخذن طور منسوخ آهن. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>soubno90usmmma9j15b0jl5mdiw7szm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318716</id>
      <parentid>318712</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:04:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6273" sha1="b901si3zqw39daz6gvb6p1f6lff371s" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]

===اصول جي ڪتابون===
[[شيعہ اسلام]] پاران چار ڪتابن کي اصول جي بنيادي ڪتابن ([[اصول الاربعه]]) طور تسليم ڪيو ويندو آهي؛ جئين ته هن سني اسلام جي حديث جي ڪتابن ۾ مظبوطي تي يقين نه رکندا آهن؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]]

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي متن، اها ڪتابون آهن جيڪيون قرآن کان اڳ الله تعالٰي جي طرفان نازل ڪيو ويون، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. پر اها ڪتابون جيڪا اسلام جي مطابق، تحريف جو شڪار ٿي ويو آهن، هنن جا اسلامي تعليم جي ماخذن طور منسوخ آهن. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>b901si3zqw39daz6gvb6p1f6lff371s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318718</id>
      <parentid>318716</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:05:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5824" sha1="9mpsnvp5tcay93v9inehpzjz48qka3z" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي متن، اها ڪتابون آهن جيڪيون قرآن کان اڳ الله تعالٰي جي طرفان نازل ڪيو ويون، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. پر اها ڪتابون جيڪا اسلام جي مطابق، تحريف جو شڪار ٿي ويو آهن، هنن جا اسلامي تعليم جي ماخذن طور منسوخ آهن. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>9mpsnvp5tcay93v9inehpzjz48qka3z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318719</id>
      <parentid>318718</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:05:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* علم اسماء الرجال */</comment>
      <origin>318719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6280" sha1="rqe8utuxt512ienoj6i821uyn5conov" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 
سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.
== شيعہ اصول جي ڪتابون==
[[شيعہ اسلام]] پاران چار ڪتابن کي اصول جي بنيادي ڪتابن ([[اصول الاربعه]]) طور تسليم ڪيو ويندو آهي؛ جئين ته هن سني اسلام جي حديث جي ڪتابن ۾ مظبوطي تي يقين نه رکندا آهن؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]]

==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي متن، اها ڪتابون آهن جيڪيون قرآن کان اڳ الله تعالٰي جي طرفان نازل ڪيو ويون، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. پر اها ڪتابون جيڪا اسلام جي مطابق، تحريف جو شڪار ٿي ويو آهن، هنن جا اسلامي تعليم جي ماخذن طور منسوخ آهن. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>rqe8utuxt512ienoj6i821uyn5conov</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318720</id>
      <parentid>318719</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* سنت */</comment>
      <origin>318720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6282" sha1="4qxi1q6xyt2p8c6wmoknsuttl6w23kc" xml:space="preserve">هي '''اسلامي متن جي هڪ فهرست''' آهي. [[اسلام]] جي مذهبي متنن ۾ [[قرآن]] (مرڪزي متن) شامل آهن، ڪيترائي اڳوڻا متن (جنهن کي مسلمان سمجهي رهيا آهن ته [[الله]] جي طرفان اڳئين وحي آهن)، ''تورات'' سميت [[بني اسرائيل|بني اسرائيل جي]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبين ۽ رسولن]] تي نازل ٿيل، ''زبور'' [[داؤد عليہ السلام|دائود]] علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ ''انجيل'' جيڪو حضرت عيسيٰ علیہ السلام تي نازل ٿيو ۽ [[حديث]] ( عمل ۽ قول جيڪي [[محمد]] صلی اللہ علیہ و سلم سان منسوب ڪيا ويا، جيڪي [[سنت]] تي مشتمل آهن).
{{اسلام|متن}}
==قرآن== 
اصل مضمون: [[قرآن]] 

قرآن اسلام جو مرڪزي مذهبي متن آهي، جنهن کي مسلمان مڃين ٿا ته خدا جي طرفان نازل ڪيل وحي آهي. اهو ڪلاسيڪل عربي ادب ۾ تمام بهترين ڪم سمجهي وڃي ٿو. قرآن کي بابن (عربي: سورتین، واحد: سورة) ۾ ورهايو ويو آهي، جن کي آيتن (عربي: آية؛ جمع آیات) ۾ ورهايو ويو آهي. 

===قرآن جو متن=== 
اصل مضمون: [[قرآن ۾ سورتن جي فهرست]] 

قرآن مجيد جو متن 114 سورتن جي مختلف ڊگھائي، هر هڪ سورت طور سڃاتو وڃي ٿو. هر سورت ڪيترن ئي آيتن مان ٺهيل آهي، هر هڪ کي آيت سڏيو ويندو آهي. 
===تفسير===
اصل مضمون: [[فهرست تفسير]] 
تفسير جو هڪ جسم، جنهن جو مقصد قرآني آيتن جي معنيٰ بيان ڪرڻ آهي. وحي جا سبب (اسباب النزول) اها سائنس جيڪا آيتن جي نزول جي آس پاس جي سببن، حالتن ۽ واقعن کي بيان ڪري ٿي.
 
==سنت== 
اصل مضمون: [[سنت]] 

سنت نبي محمد صلي الله عليه وآله وسلم جي عمل کي ظاهر ڪري ٿو جيڪو هن سيکاريو ۽ عملي طور تي شريعت جي استاد ۽ بهترين مثال جي طور تي قائم ڪيو. سنت جا ذريعا عام طور تي زباني روايتون آهن جيڪي حديثن ۽ سيرت النبي (نبي جي سوانح حيات) جي مجموعن ۽ گڏوگڏ قرآن ۾ مليا آهن. قرآن جي برعڪس، مسلمانن جا مختلف گروه نصوص يا سنت جي ماخذن جي سيٽ تي اختلاف رکن ٿا ۽ اهي حديث جي مختلف مجموعن تي زور ڏين ٿا.
===حديث===
اصل مضمون: [[حديث جي ڪتابن جي فهرست]]
 
[[حديث]] نبي [[محمد|محمد ﷺ]] جي حوالي سان بيان ڪيل قول، عمل يا ٺوس منظوريون آهن. قرآن جي برعڪس، حديث، نبي جي قولن جي حيثيت مختلف فرقن ۾ هڪ جهڙي نا آهي، ڪجهه مسلمانن طرفان هن کي حجت طور نه قبول ڪيو ويندو آهي. 

[[سني اسلام]] جي مطابق ڇهه حديث جي ڪتابون جنهن کي [[صحاح سته]] چئبو آهي،  

# [[صحيح بخاري]]
# [[صحيح مسلم]]
# [[سنن الترمذي]]
# [[سنن ابي داؤد]]
# [[سنن ابن ماجه]]
# [[سنن نسائي]]

===سيرت===
[[File:Al-Masjid al-Nabawi 03.jpg|thumb|[[نبوي مسجد]] ۽ روضه مبارڪ مٿان سائو گنبذ]]
&lt;blockquote&gt;'''سيرت النبي''' کان مراد پيغمبر حضرت محمد ﷺ جي سوانح حيات آهي. هن ڪتابن ۾ پيغمبر محمد ﷺ جي زندگي جي واقعن، سندس شڪل و صورت، سندس اخلاقي خوبين کان سواء سندس غزوات (جنگي مهمن) کي گڏ ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي.&lt;ref name=&quot;سيرة&quot;&gt;[http://asiri.net/seerah/seerah.htm السيرة النبوية]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806165106/http://www.asiri.net/seerah/seerah.htm |date=06 أغسطس 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

===علم اسماء الرجال===
علم اسماء الرجال اها سائنس آھي جيڪا حديث جي راوين جي باري ۾ ڳولا ڪندي آهي.

== شيعہ اصول جي ڪتابون==
[[شيعہ اسلام]] پاران چار ڪتابن کي اصول جي بنيادي ڪتابن ([[اصول الاربعه]]) طور تسليم ڪيو ويندو آهي؛ جئين ته هن سني اسلام جي حديث جي ڪتابن ۾ مظبوطي تي يقين نه رکندا آهن؛
# [[اصول ڪافي]]
# [[من لا يحضرو الفقيه]]
# [[تهذيب الاحكام]] 
# [[الاستبصار]]

==اڳيون ڪتابون== 
ٻيا اسلامي متن، اها ڪتابون آهن جيڪيون قرآن کان اڳ الله تعالٰي جي طرفان نازل ڪيو ويون، جن جو قرآن ۾ ذڪر ڪيو ويو آهي، [[توريت|تورات]] جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿيو، [[زبور]] [[داؤد عليہ السلام|حضرت دائود علیہ السلام]] تي نازل ٿيو. [[انجيل]] [[عيسيٰ عليه السلام|حضرت عيسيٰ علیہ السلام]] تي نازل ٿي. پر اها ڪتابون جيڪا اسلام جي مطابق، تحريف جو شڪار ٿي ويو آهن، هنن جا اسلامي تعليم جي ماخذن طور منسوخ آهن. قرآن پڻ ٻن صحیفن، صحف ابراهيم، جيڪو [[ابراهيم عليه السلام|حضرت ابراهيم عليه السلام]] کي ڏنو ويو ۽ صحف موسي، جيڪو [[موسيٰ عليه السلام|حضرت موسي عليه السلام]] کي ڏنو ويو، جو ذڪر ڪري ٿو.

==پڻ ڏسو== 
* قرآن 
* سني ڪتابن جي فهرست 
* شيعه ڪتابن جي فهرست 
* شروعاتي اسلام جي تاريخ
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي ادب]]
[[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>4qxi1q6xyt2p8c6wmoknsuttl6w23kc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مقناطيسيت</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80111</id>
    <revision>
      <id>318854</id>
      <parentid>318496</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:37:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>13773</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>318854</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7656" sha1="51cnioq5t9j6jngkbl4wool2whl70qb" xml:space="preserve">{{Short description|Class of physical phenomena}}
[[File:Metal shavings around bar magnet (close-up).jpg|thumb|300px|بار مقناطيس جي مقناطيسي فيلڊ جي شڪل ان جي چوڌاري ميز تي اڇلايل لوهه جي ذرڙن جي سمت مان ظاهر ٿئي ٿي.]] 
'''مقناطيسيت''' (Magnetism) طبيعي خاصيتن جو جماعت آهي جيڪو مقناطيسي ميدان جي تحت وجود ۾ اچڻ ٿيون، جيڪو شين کي هڪ ٻئي ڏانهن راغب ڪرڻ يا ڇڪڻ جي اجازت ڏئي ٿو. مقناطيسيت [[برقناطيسيت]] جي ٻن شڪلن مان هڪ آهي، ڇاڪاڻ ته ٻئي برقي وهڪرا (Electric Current) ۽ ابتدائي ذرات جي مقناطيسي حرڪت (moment) هڪ مقناطيسي ميدان کي جنم ڏين ٿا.

سڀ کان وڌيڪ واقف اثر فيرومقناطيسي (ferromagnetic) مواد ۾ ٿين ٿا، جيڪا مقناطيسي ميدان طرفان مضبوط طور تي پکڙيل آهن ۽ جنهن ۾ مستقل مقناطيسيت پيدا ڪري سگهو ٿا، جيڪا پاڻ مقناطيسي ميدان پيدا ڪري سگھجن ٿا. هڪ مقناطيس جي مقناطيسيت ختم ڪرڻ به ممڪن آهي. صرف چند شيون فيرومقناطيسي آهن؛ سڀ کان وڌيڪ عام لوهه، ڪوبالٽ، نڪل ۽ انهن جا مرڪب (Alloy) آهن. 

سڀئي شيون ڪجهه قسم جي مقناطيسيت جي نمائش ڪن ٿيون. مقناطيسي موادن کي انهن جي بلڪ حساسيت جي مطابق درجه بندي ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/909323904|title=Introduction to magnetism and magnetic materials|last=Jiles, David|date=2 September 2015|isbn=978-1-4822-3887-7|edition=Third|location=Boca Raton|oclc=909323904}}&lt;/ref&gt; فيرومقناطيسيت روزمره جي زندگي ۾ مقناطيست جي اڪثر اثرن جا ذميوار آهن، پر حقيقت ۾ مقناطيست جا ڪيترائي قسم آهن. پيرا مقناطيسي (paramagnetic) مواد، جهڙوڪ ايلومينيم ۽ آڪسيجن، لاڳو ٿيل مقناطيسي ميدان ڏانهن ڪمزور طور تي متوجه ٿيندا آهن؛ ڊائيميگنيٽڪ (dimagnetic) شيون، جهڙوڪ ٽامو ۽ ڪاربن، مقناطيسي ميدان کان ڪمزور طور تي ڇڪيندا آهن؛ جڏهن ته مخالف فيرومقناطيسي مواد، جهڙوڪ ڪروميم، مقناطيسي ميدان سان پيچيده تعلق رکي ٿو. مقناطيسي ميدان جي قوت پيرا مقناطيسي، ڊائي مقناطيسي ۽ مخالف فيرومقناطيسي مواد تي عام طور تي ايتري ڪمزور هوندي آهي جو محسوس نه ڪيو وڃي ۽ ان کي صرف ليبارٽري جي اوزارن ذريعي ڳولي سگهجي ٿو، تنهن ڪري روزمره جي زندگيءَ ۾، اهي شيون اڪثر غير مقناطيسي طور بيان ڪيون وينديون آهن.

مقناطيسي ميدان جي طاقت هميشه مقناطيسي ماخذ کان فاصلي سان گهٽجي ٿي،&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Du|first1=Yaping|last2=Cheng|first2=T.C.|last3=Farag|first3=A.S.|date=August 1996|title=Principles of power-frequency magnetic field shielding with flat sheets in a source of long conductors|url=https://ieeexplore.ieee.org/document/536075|journal=IEEE Transactions on Electromagnetic Compatibility|volume=38|issue=3|pages=450–459|doi=10.1109/15.536075|issn=1558-187X}}&lt;/ref&gt; جيتوڻيڪ طاقت ۽ فاصلي جي وچ ۾ صحيح رياضياتي تعلق سان مختلف هوندي آهي. ڪيترائي عنصر ڪنهن شئي جي مقناطيسي ميدان تي اثرانداز ٿي سگهن ٿا جن ۾ مادي جو مقناطيسي حرڪت، شئي جي طبعي شڪل، شئي جي اندر موجود ڪنهن به برقي وهڪري جي شدت ۽ رخ ۽ مفعول جو گرمي پد شامل آهن.

==تاريخ==
==ذريعا== 
==مقناطيسي حرڪت==
مقناطيسيت، ان جي جڙ ۾، ٽن ذريعن مان پيدا ٿئي ٿي: 
* برقي ڪرنٽ 
* ابتدائي ذرات جي گھمڻ واري مقناطيسي حرڪت 
* برقي ميدان جي رخ کي تبديل ڪرڻ
 
مواد جي مقناطيسي خاصيتون خاص طور تي انهن جي ايٽمن جي اليڪٽرانن جيڪا مدار ۾ گردش ڪن ٿا، جي مقناطيسي حرڪت جي سبب آهن. ائٽم جي مرڪزن (Nuclei) جي مقناطيسي حرڪت عام طور تي اليڪٽران جي مقناطيسي حرڪت کان هزارين ڀيرا ننڍي هوندي آهي، هن ڪري اها مواد جي مقناطيسيت جي حوالي سان غير اهم آهي، مرڪزي جي مقناطيسي حرڪت ٻين مقصدن، خاص طور تي ائٽمي مقناطيسي گونج (NMR) ۽ مقناطيسي گونج اميجنگ (MRI) ۾ تمام اهم آهن. عام طور تي، هڪ مادي ۾ اليڪٽرانن جو وڏو تعداد اهڙي طرح ترتيب ڏنل آهي ته انهن جي مقناطيسي حرڪتون (ٻنهي مداري ۽ اندروني) منسوخ ٿي وڃن. اهو، ڪنهن حد تائين، پاولي خارج ڪرڻ واري اصول جي نتيجي ۾ مخالف اندروني مقناطيسي حرڪتن سان جوڙن ۾ اليڪٽران گڏ ٿيڻ جي ڪري ۽ صفر خالص مداري حرڪت سان ڀريل ذيلي مدارن ۾ گڏ ڪرڻ جي سبب آهي. ٻنهي صورتن ۾، اليڪٽران ترجيحي طور تي اهڙي ترتيبن کي اختيار ڪن ٿا، جنهن ۾ هر اليڪٽران جي مقناطيسي حرڪت ٻئي اليڪٽران جي سامهون واري حرڪت طرفان منسوخ ڪي وڃي ٿي. ان کان علاوه، جيتوڻيڪ جڏهن اليڪٽران جي جوڙجڪ اهڙي هجي ته اتي اڻ جڙيل اليڪٽران ۽/يا غير ڀريل ذيلي مدار آهن، اهو اڪثر ڪري ٿو ته سولڊ ۾ مختلف اليڪٽران مقناطيسي حرڪت ۾ حصو وٺندا آهن جيڪي مختلف، بي ترتيب واري سمتن ۾ اشارو ڪندا آهن ته جيئن مواد مقناطيسي نه هئڻ. 
==قسمون== 
==برقي مقناطيسيت==
==مقناطيس، بجلي ۽ خاص نسبت==
==مادي ۾ مقناطيسي ميدان== 
==مقناطيسي قوت==
==مقناطيسي ڊائي پول==
==اڪائيون==
==جاندار شيون==
==مقناطيس جي تعبير لاڳاپي جي رفتار جي ذريعي== 
==مقناطيسيت جو ڪوانٽم-مڪينيڪل اصل==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{sister project links|d=Q3294789|q=Magnetism|wikt=magnetism|c=Category:Magnetism|n=no|voy=no|m=no|mw=no|species=no|b=Thermodynamics, Electricity, and Magnetism|v=Magnetism|s=Portal:Physics#Magnetism}}
* [http://www.exploratorium.edu/snacks/iconmagnetism.html The Exploratorium Science Snacks – Subject:Physics/Electricity &amp; Magnetism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407142130/http://www.exploratorium.edu/snacks/iconmagnetism.html |date=2013-04-07 }}
* [http://webbdcrista1.ehu.es/magndata/index.php?show_db=1 A collection of magnetic structures – MAGNDATA]{{مئل ڳنڍڻو|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{magnetic states}}

{{Authority control}}

[[Category:Magnetism| ]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:برقناطيسيت]]
[[زمرو:طبيعي خاصيتون]]</text>
      <sha1>51cnioq5t9j6jngkbl4wool2whl70qb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڀٽائيپيڊيا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80799</id>
    <revision>
      <id>318743</id>
      <parentid>300597</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:48:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو ويو &amp;nbsp;: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4166" sha1="lfb14nlvm1fmjfswkyk1z9ycct4ueb9" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ويب سائيٽ|name=ڀٽائيپيڊيا|logo=|logo_caption=|caption=|collapsible=yes|type=[[آن لائن انسائيڪلوپيڊيا]]|country_of_origin=[[پاڪستان]]|owner=[[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]|url={{URL|https://bhittaipedia.org}}|commercial=نه|current_status=سرگرم}}

'''ڀٽائي پيڊيا''' (Bhittaipedia) [[شاهه جو رسالو]] تي هڪ پروجيڪٽ آهي، جتي [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]]ءَ جا سمورا تالیف، ترجما، ڪتاب، تحقيقي مقالا شايع ٿيل آهن. هي پروجيڪٽ [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]، [[حيدرآباد، سنڌ]] [[پاڪستان]] پاران تيار ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1647697|title=Sindh Assembly pays rich tribute to Shah Latif on 278th urs|last=Siddiqui|first=Tahir|date=22 September 2021|website=DAWN.COM}}&lt;/ref&gt;

== جوڙجڪ ==
خيال جي ترقي ڪمپيوٽيشنل لسانيات جي ماهر [[امر فياض ٻرڙو]] جي هئي، جنهن ڀٽائي پيڊيا جو تصور پيش ڪيو، جتي مختلف ليکڪن پاران ڪيل [[شاهه جو رسالو]] جا سمورا ترجما ۽ تحقيقي مقالن سميت ڪتابن کي انسائيڪلوپيڊيا وانگر هڪ ويب سائيٽ تي شايع ڪري سگهجي ٿو. جانورن، پکين، ماڳن ۽ انساني ڪردارن جو سائنسي ڊيٽا جيڪو شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ پنهنجي شاعريءَ ۾ ڳايو هو، تحقيقي پورٽل ۾ مهيا ڪيو ويندو. پوءِ [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]] ان پروجيڪٽ تي ڪم شروع ڪيو.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.samaaenglish.tv/news/2142656|title=Bhittai's poetry collection to be published on Bhittai Pedia Application|last=Samoon|first=Hanif|date=5 October 2020|website=Samaa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nation.com.pk/22-Sep-2021/sa-pays-glowing-tribute-to-shah-abdul-latif-bhitai|title=SA pays glowing tribute to Shah Abdul Latif Bhitai|date=22 September 2021|website=The Nation}}&lt;/ref&gt;

== ٻوليون ==
سنڌي ڀٽائي پيڊيا جي بنيادي ٻولي آهي، جڏهن ته ويب ايپليڪيشن تي انگريزي، عربي، فارسي، اردو ۽ پنجابي ترجما موجود آهن. هر هڪ آيت جو ديوناگري ۽ لاطيني ٽائپوگرافي ۾ ترجمو پڻ شايع ڪيو ويو آهي. مصنوعي ذهانت (AI) ٽيڪنالاجي استعمال ڪندي، ڀٽي پيڊيا ويب پورٽل صارفين کي 130 مختلف ٻولين ۾ مشيني ترجمي سان مهيا ڪري ٿي.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nation.com.pk/03-Sep-2023/poets-scholars-researchers-for-digitalisation-of-shah-latif-s-poetry|title=Poets, scholars, researchers for digitalisation of Shah Latif's poetry|date=3 September 2023|website=The Nation}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/2434033/bhitais-urs-concludes-with-spiritual-bliss|title=Bhitai's Urs concludes with spiritual bliss|date=4 September 2023|website=The Express Tribune}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1773645|title=Literati call for digitising Bhitai's poetry to globalise saint's message|last=Khan|first=Mohammad Hussain|date=3 September 2023|website=DAWN.COM}}&lt;/ref&gt;

== پڻ ڏسو ==

* [[شاهه جو رسالو]]
* [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاه عبدللطيف ڀٽائي]]
* [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]

== حوالا ==
{{حوالو}}

== خارجي لنڪس ==

* [https://bhittaipedia.org/ ڀٽائي پيڊيا، شاهه جو رسالو تي ٻڌل مڪمل مجموعو]
{{سنڌ بابت مضمون}}
[[زمرو:سنڌي شاعري]]
[[زمرو:عقيدتي ادب]]
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:سنڌي ڄاڻ چيڪلو]]</text>
      <sha1>lfb14nlvm1fmjfswkyk1z9ycct4ueb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318794</id>
      <parentid>318743</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:08:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318794</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4166" sha1="lywemlwk1m540ajujru2t7c1pgkmkmu" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ويب سائيٽ|name=ڀٽائيپيڊيا|logo=|logo_caption=|caption=|collapsible=yes|type=[[آن لائن انسائيڪلوپيڊيا]]|country_of_origin=[[پاڪستان]]|owner=[[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]|url={{URL|https://bhittaipedia.org}}|commercial=نه|current_status=سرگرم}}

'''ڀٽائي پيڊيا''' (Bhittaipedia) [[شاهه جو رسالو]] تي هڪ پروجيڪٽ آهي، جتي [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]]ءَ جا سمورا تالیف، ترجما، ڪتاب، تحقيقي مقالا شايع ٿيل آهن. هي پروجيڪٽ [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]، [[حيدرآباد، سنڌ]] [[پاڪستان]] پاران تيار ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1647697|title=Sindh Assembly pays rich tribute to Shah Latif on 278th urs|last=Siddiqui|first=Tahir|date=22 September 2021|website=DAWN.COM}}&lt;/ref&gt;

== جوڙجڪ ==
خيال جي ترقي ڪمپيوٽيشنل لسانيات جي ماهر [[امر فياض ٻرڙو]] جي هئي، جنهن ڀٽائي پيڊيا جو تصور پيش ڪيو، جتي مختلف ليکڪن پاران ڪيل [[شاهه جو رسالو]] جا سمورا ترجما ۽ تحقيقي مقالن سميت ڪتابن کي انسائيڪلوپيڊيا وانگر هڪ ويب سائيٽ تي شايع ڪري سگهجي ٿو. جانورن، پکين، ماڳن ۽ انساني ڪردارن جو سائنسي ڊيٽا جيڪو شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ پنهنجي شاعريءَ ۾ ڳايو هو، تحقيقي پورٽل ۾ مهيا ڪيو ويندو. پوءِ [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]] ان پروجيڪٽ تي ڪم شروع ڪيو.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.samaaenglish.tv/news/2142656|title=Bhittai's poetry collection to be published on Bhittai Pedia Application|last=Samoon|first=Hanif|date=5 October 2020|website=Samaa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nation.com.pk/22-Sep-2021/sa-pays-glowing-tribute-to-shah-abdul-latif-bhitai|title=SA pays glowing tribute to Shah Abdul Latif Bhitai|date=22 September 2021|website=The Nation}}&lt;/ref&gt;

== ٻوليون ==
سنڌي ڀٽائي پيڊيا جي بنيادي ٻولي آهي، جڏهن ته ويب ايپليڪيشن تي انگريزي، عربي، فارسي، اردو ۽ پنجابي ترجما موجود آهن. هر هڪ آيت جو ديوناگري ۽ لاطيني ٽائپوگرافي ۾ ترجمو پڻ شايع ڪيو ويو آهي. مصنوعي ذهانت (AI) ٽيڪنالاجي استعمال ڪندي، ڀٽي پيڊيا ويب پورٽل صارفين کي 130 مختلف ٻولين ۾ مشيني ترجمي سان مهيا ڪري ٿي.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nation.com.pk/03-Sep-2023/poets-scholars-researchers-for-digitalisation-of-shah-latif-s-poetry|title=Poets, scholars, researchers for digitalisation of Shah Latif's poetry|date=3 September 2023|website=The Nation}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/2434033/bhitais-urs-concludes-with-spiritual-bliss|title=Bhitai's Urs concludes with spiritual bliss|date=4 September 2023|website=The Express Tribune}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1773645|title=Literati call for digitising Bhitai's poetry to globalise saint's message|last=Khan|first=Mohammad Hussain|date=3 September 2023|website=DAWN.COM}}&lt;/ref&gt;

== پڻ ڏسو ==

* [[شاهه جو رسالو]]
* [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاه عبدللطيف ڀٽائي]]
* [[عبدالماجد ڀرڳڙي انسٽيٽيوٽ آف لئنگئيج انجنيئرنگ]]

== حوالا ==
{{حوالو}}

== خارجي لنڪس ==

* [https://bhittaipedia.org/ ڀٽائي پيڊيا، شاهه جو رسالو تي ٻڌل مڪمل مجموعو]
{{سنڌ بابت مضمون}}
[[زمرو:پاڪستاني ادب]]
[[زمرو:سنڌي ڄاڻ چيڪلو]]
[[زمرو:سنڌي شاعري]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]
[[زمرو:صوفي ادب]]
[[زمرو:عقيدتي ادب]]</text>
      <sha1>lywemlwk1m540ajujru2t7c1pgkmkmu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آئريڊڪٽومي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81435</id>
    <revision>
      <id>318782</id>
      <parentid>303137</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:50:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4167" sha1="thpew2ngvhnplh0glxmjojxxn5cg5ql" xml:space="preserve">{{Short description|Surgical removal of part of the iris}}
{{Infobox medical condition (new)
| Name        = Iridectomy |
  Image       = Large iridectomy deforms pupil.jpg|
  Caption     = Large peripheral iridectomy deforms pupil|
  ICD10       = |
  ICD9        = {{ICD9proc|12.1}} |
  MeshID      = D032801 |
  synonyms  = Surgical iridectomy|
}}
'''اريڊڪٽومي''' (iridectomy)، جنهن کي اکين جي پتلين (Iris) جي جراحي يا ڪريڪٽومي (corectomy) جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو،&lt;ref name=&quot;Iridectomy&quot; /&gt; جراحي طور تي اک جي پتلين (Iris) جي حصي کي هٽائڻ آهي.&lt;ref name=&quot;Cline&quot;&gt;Cline D; Hofstetter HW; Griffin JR. ''Dictionary of Visual Science''. 4th ed. Butterworth-Heinemann, Boston 1997. {{ISBN|0-7506-9895-0}}&lt;/ref&gt; اهو طريقو گهڻو ڪري [[ڪارو پاڻي (بائيولاجي)|بند ٿيل زاويي وارو ڪاري موتيو]] (Glucoma) ۽ آئرس ميلانوما جي علاج لاء ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;Iridectomy&quot; /&gt;
==ليزر سرجري (Nd:YAG iridotomy) سان مقابلو==  
==حالتون جنهن ۾ هي طريقو استعمال ڪيو ويندو آهي==
اريڊڪٽومي جراحي عام طور تي، هيٺين صورتن ۾ ڪيو ويندو آهي: 
* ڪاري پاڻي (Glucoma) جي مريض ۾ موتيو جي سرجري 
* موتيا ۽ گلوڪوما لاء گڏيل طريقيڪار 
* شديد بند زاويي وارو گلوڪوما 
* پوسٽريئر ڪيپسولر ڳوڙها لاهڻ واري ويٽرس جي نقصان سان 
* اڳئين چيمبر IOL جو لڳائڻ

وٽروريٽينل طريقي ڪار جنهن ۾ سليڪون تيل جو انجيڪشن شامل آهي. اهڙين حالتن ۾ اريڊڪٽومي جو وقت 6:00 وڳي تي هوندو آهي، جيئن ته 11:00 کان 13:00 وڳي تائين معمول جي اريڊڪٽومي جي مخالفت ڪئي ويندي آهي. هن جو هي سبب آهي ته سليڪون تيل پاڻيء کان گهٽ گهاٽائي وارو هوندو آهي.
==پتلين (Iris) جو ٽراما==
==اريڊڪٽومي جو قسمون==
* هڪ اينٽي-فوجسٽڪ اريڊڪٽومي اکين جي سوزش واري حالتن ۾ اندروني دٻاء کي گهٽائڻ لاءِ پتلين  (iris) جي حصي کي جراحي طور تي هٽائڻ آهي. * هڪ بنيادي اريڊڪٽومي هڪ اريڊڪٽومي آهي جنهن ۾ پتلين (Iris) جي پاڙ شامل آهي. 
* هڪ بصري اريڊڪٽومي آهي جراحي طور تي پتلي (iris) جي حصي کي هٽائڻ لاء موجوده پتلين (Pupillae) کي وڌائڻ لاء، يا هڪ مصنوعي پتلي ٺاهڻ، جڏهن قدرتي پتلي غير موثر ٿي ويندي آهي. 
* پيريفيرل اريڊڪٽومي ان جي جڙ جي علائقي ۾ پتلي (iris) جي هڪ حصي کي جراحي طور تي هٽائڻ آهي، جنهن ۾ پپلري مارجن (pupillary margin) ۽ اسفنڪٽر پپلائي (sphincter pupillae) جي عضون کي برقرار رکيو وڃي ٿو. اهو ڪاري پاڻي (glaucoma) جي علاج ۾ استعمال ڪيو ويندو آهي. 
* هڪ ابتدائي اريڊڪٽومي (preparatory iridectomy)، سرجري طور تي آئرس جي حصي کي ختم ڪرڻ کان اڳ واري موتي جي ڦڦڙن کي ڪڍڻ آهي. اهو موتيابي لينس کي ختم ڪرڻ جي سهولت ڏئي ٿو. 
* اسٽينوپيڪ اريڊڪٽومي هڪ تنگ ڦاٽ (iris) جي هڪ منٽ واري حصي کي جراحي طور تي هٽائڻ آهي، جنهن ۾ اسفنڪٽر پيپلي جي عضلات کي برقرار رکيو ويندو آهي. 
* هڪ علاج واري اريڊڪٽومي هڪ اکين جي بيماري جي علاج يا روڪٿام لاء iris جي هڪ حصي کي جراحي هٽائڻ آهي. 
==پڻ ڏسو== 
* اکين جي سرجري 
* گلوڪوما سرجري 
* سرجري جي فهرست قسمن جي لحاظ کان 
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:جراحي]]
[[زمرو:سرجيڪل پروسيجر]]</text>
      <sha1>thpew2ngvhnplh0glxmjojxxn5cg5ql</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ابن نفيس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81623</id>
    <revision>
      <id>318825</id>
      <parentid>304823</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:06:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318825</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10423" sha1="jfze8siqvlnx30gspeyw7ykd6tp4f73" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox religious biography
| religion           = [[اسلام]]
| image              = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era                = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>jfze8siqvlnx30gspeyw7ykd6tp4f73</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318826</id>
      <parentid>318825</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:06:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318826</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10412" sha1="e0isrmhv148p396luctl9ibeajr49nv" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox religious biography
| religion           = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era                = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>e0isrmhv148p396luctl9ibeajr49nv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318827</id>
      <parentid>318826</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:07:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318827</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10425" sha1="g7a2ip07a49iqnckc48rftig7my9t1t" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox religious biography
| religion           = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era                = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}
==خاڪو==
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>g7a2ip07a49iqnckc48rftig7my9t1t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318828</id>
      <parentid>318827</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318828</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7201" sha1="3dq1oqh3gvrh21fu9lx9ytnvtkfcbqo" xml:space="preserve">==خاڪو==
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>3dq1oqh3gvrh21fu9lx9ytnvtkfcbqo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318829</id>
      <parentid>318828</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318829</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10401" sha1="tgr8fo0vo7dgokt2o8i3zfg6dmh4k24" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==

{{Infobox biography
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>tgr8fo0vo7dgokt2o8i3zfg6dmh4k24</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318830</id>
      <parentid>318829</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:12:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318830</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14732" sha1="2bi7rmxj0uobd99qx3jaz8tpbsza7ux" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name              = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}
==تفصيل==
'''ڪارل لينڊسٽينر''' (Karl Landstiener؛  14 جون، 1868ع - 26 جون، 1943ع)، هڪ آسٽريائي-آمريڪي طب ۽ حياتيات جو ماهر ۽ اميونولوجسٽ هو.&lt;ref&gt;[https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Landsteiner.html &quot;Karl Landsteiner&quot;, Jewish Virtual Library]&lt;/ref&gt; هن پيشه وارانه موقعن لاءِ، پنهنجي خاندان سان گڏ سال 1923ع ۾ 55 سالن جي عمر ۾ نيويارڪ ڏانهن هجرت ڪئي ۽ راڪفيلر انسٽيٽيوٽ لاءِ ڪم ڪيو.&lt;ref name=&quot;Nobel2&quot;&gt;{{cite book|title=Nobel Lectures, Physiology or Medicine 1922–1941|date=1965|publisher=Elsevier Publishing Company|location=Amsterdam|chapter=Karl Landsteiner|access-date=12 June 2018|chapter-url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/landsteiner-bio.html}}&lt;/ref&gt;

هن سال 1901ع ۾ رت جي مکيه گروپن ۾ فرق ڪيو، رت ۾ ايگلوٽينن جي موجودگيءَ جي سڃاڻپ کان وٺي رت جي گروپن جي درجي بندي جو جديد نظام جوڙيو. سال 1937 ۾، اليگزينڊر ايس وينر سان گڏ، هن ريسس عنصر (Rhesus factor) جي نشاندهي ڪئي، اهڙيء طرح ڊاڪٽرن کي مريض جي زندگي کي خطري ۾ وڃي بغير رت جي منتقلي ڪرڻ جي قابل بڻائي. 
&lt;!-- It is worth mentioning about the contribution of [[Jan Janský]] in this field who discovered four types of blood (I, II, II IV). --&gt; 

هن سال 1909ع ۾ ڪونسٽنٽن ليوئڊيٽي ۽ ايرون پاپر سان گڏجي پوليو جو وائرس دريافت ڪيو. هن کي سال 1926ع ۾ ارونسن انعام مليو. سال 1930ع ۾ هن طب يا فزيالوجي جو نوبل انعام حاصل ڪيو . هن کي سال 1946ع ۾، انهن جي وفاتي کانپوء لاسڪر ايوارڊ سان نوازيو ويو. هن کي &quot;رت جي منتقلي جي طب جو پيءُ&quot; قرار ڏنو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Basic and Clinical Immunology by Names|last=Shurin|first=Michael R.|last2=Shurin|first2=Galina V.|last3=Shurin|first3=Ken M.|date=2022|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-031-14528-5|page=83}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Wiener|first=A. S.|year=1968|title=Karl Landsteiner: Father of Blood Grouping and Immunochemistry|journal=Acta Geneticae Medicae et Gemellologiae|volume=17|issue=4|pages=641–646|doi=10.1017/s112096230001249x|pmid=4895093|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;
==معلومات==

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>2bi7rmxj0uobd99qx3jaz8tpbsza7ux</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318831</id>
      <parentid>318830</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:13:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318831</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12191" sha1="e2dqurcj2omx430fr9do2ulgh4569v8" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name              = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}
==معلومات==

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>e2dqurcj2omx430fr9do2ulgh4569v8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318832</id>
      <parentid>318831</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:13:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318832</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12172" sha1="1h9s5l9vb2usfolt1huyi7n758uprai" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name              = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>1h9s5l9vb2usfolt1huyi7n758uprai</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318833</id>
      <parentid>318832</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:14:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318833</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12163" sha1="p6iznsvfjur9bhvopymtxmgtgjra709" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name     = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>p6iznsvfjur9bhvopymtxmgtgjra709</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318834</id>
      <parentid>318833</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:19:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318834</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11158" sha1="0jpsaps76wp1h0v7a4y19mp0qh0d8mk" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name     = ابن نفيس
| honorific_suffix = 
| image             = Ibnenafees.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = اندلس
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = مراڪش
| citizenship       = {{پرچم|مراڪش}}
*
{{پرچم|اسپين}}
| fields            = * [[طب]]
| alma_mater        = قرطبه يونيورسٽي
| workplaces        = بغداد
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = جي دريافت
| awards            = * طب جو
| footnotes         = 
| signature  = 
}}

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab            = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     = {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced         = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>0jpsaps76wp1h0v7a4y19mp0qh0d8mk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318835</id>
      <parentid>318834</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318835</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11320" sha1="268wpma8wdxzf6xmgeaou5l04pr3ss9" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
| honorific_suffix = 
| image             = Ibnenafees.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = اندلس
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = مراڪش
| citizenship       = {{پرچم|مراڪش}}
{{پرچم|اسپين}}
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater        = قرطبه يونيورسٽي
| workplaces        = بغداد
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = جي دريافت
| awards            = * طب جو
| footnotes         = 
| signature  = 
}}

{{Infobox scientist
| religion    = [[اسلام]]
| image   = Ibn Al Nafis statue.jpg
| era       = [[اسلامي سونهري دور]]
| birth_date         = {{circa|1210–1213}}
| birth_place        = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date         = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place        = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| ethnicity          = 
| region             = [[شام]] ۽ [[مصر]]
| Maddhab       = سني شافعي&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Ibn Al-Nafis: Discoverer of the Pulmonary Circulation|date=2007  |pmc=6077055 |quote=In addition to his medical studies, Ibn al-Nafis learnt Islamic religious law, and became a renowned expert on Shafi’i school of jurisprudence (Fiqh). He lectured at al-Masruriyya School in Cairo. His name was included in a book on “Great Classes of Shafi’i Scholars (Tabaqat al-Shafi’iyyin al-Kubra) by [[Taj al-Din al-Subki]] indicating his fame in religious law. |last1=Amr |first1=S. S. |last2=Tbakhi |first2=A. |journal=Annals of Saudi Medicine |volume=27 |issue=5 |pages=385–387 |doi=10.5144/0256-4947.2007.385 |pmid=17921693 }}&lt;/ref&gt;
| creed              = [[سني|اشعري]]
&lt;ref&gt;Al-Hassan, Ahmad Y., M. Ahmad, and A. Z. Iskandar. &quot;Factors behind the decline of Islamic science after the sixteenth century.&quot; History of science and technology in Islam. Available via: http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |date=2 April 2015 }} (2001).&lt;/ref&gt;
| main_interests     =
 {{hlist|[[طب]] | [[جراحي]] | [[ انساني جسم|فزيالوجي]] |
 [[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا]] |  [[حياتيات]] | [[اسلاميات]] | [[فقه]] | [[فلسفو]]}}
| works              = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| influences         = * [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
| influenced   = [[ابو حيان الغرناطي]]
}}

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>268wpma8wdxzf6xmgeaou5l04pr3ss9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318838</id>
      <parentid>318835</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* خاڪو */</comment>
      <origin>318838</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9302" sha1="asfiivqhgqlhe3r7whmdvt6440djvsf" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
| honorific_suffix = 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    = 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، ايوبي سلطنت
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، مملوڪ سلطنت
| citizenship   = {{پرچم|شام}}
{{پرچم|مصر}}
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = قاهره 
| doctoral_advisor  = [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = [[ابو حيان الغرناطي]]
| known_for  = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| awards      =  طب 
| footnotes    = 
| signature  = 
}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>asfiivqhgqlhe3r7whmdvt6440djvsf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318839</id>
      <parentid>318838</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:53:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318839</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10121" sha1="btx4zzl4vnqo25fu2yq3h9htmlapemn" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
| honorific_suffix =علامه 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = قاهره 
| doctoral_advisor  = [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = [[ابو حيان الغرناطي]]
| known_for  = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| awards      =  ماهر 
| signature  = 
|honorific prefix=طبيب|honorific suffix=الغرناطي|native_name=ابن النفيس|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=فاصل|website=Www:|URL=Www|field=[[طب]] 
جراحي|patrons=سلطان|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=ابن اسحاق|notable_students=ابو حيان|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>btx4zzl4vnqo25fu2yq3h9htmlapemn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318840</id>
      <parentid>318839</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:07:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318840</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11115" sha1="6uivdrj9v4yfbfpjxjpzxyvpicp8cv1" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot;
مکيه طبيب 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = قاهره 
| doctoral_advisor  = [[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = [[ابو حيان الغرناطي]]
| known_for  = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| awards      =  ماهر 
| signature  = 
|honorific prefix=طبيب|honorific suffix=الغرناطي|native_name=ابن النفيس|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=فاصل|website=Www:|URL=Www|field=[[طب]] 
جراحي|patrons=سلطان|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=ابن اسحاق|notable_students=ابو حيان|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[حنين ابن اسحاق]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
 
 ابن نفيس (عربي: ابن النفيس) 
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)،

علم تشريح الاعضا جو ماهر 
رت جي پلمونري گردش جي دريافت
رت جي پلمونري گردش جي وضاحت
 رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي جو انڪشاف 
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ

هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. 

سلطان صلاح الدين ايوبي 
* الناصري اسپتال  
* مکيه طبيب 
*
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون)
فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات
ماهر طبيب
طبي درسي 
ڪتابن جي تعداد 110}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>6uivdrj9v4yfbfpjxjpzxyvpicp8cv1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318844</id>
      <parentid>318840</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:41:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318844</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10996" sha1="hcit4yd8ij77cqapnx2vxn7h75s4gr8" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = علم تشريح الاعضا جو ماهر 
رت جي پلمونري گردش جي دريافت
رت جي پلمونري گردش جي وضاحت
 رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي جو انڪشاف 
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ

هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. 


فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات
ماهر طبيب
طبي درسي 
ڪتابن جي تعداد 110الغرناطيج
| known_for  = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| awards      =  مکيه طبيب 
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون) 
| signature  = 
|honorific prefix=مکيه طبيب|honorific suffix=القرشي|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=مکيه طبيب 
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون)|website=|URL=|field=[[طب]] 
جراحي|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطيجج|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>hcit4yd8ij77cqapnx2vxn7h75s4gr8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318845</id>
      <parentid>318844</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:42:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318845</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10998" sha1="b9nu5uavvcfoww9rm68z3xibd4mh4ih" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = علم تشريح الاعضا جو ماهر 
رت جي پلمونري گردش جي دريافت
رت جي پلمونري گردش جي وضاحت
 رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي جو انڪشاف 
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ

هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. 


فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات
ماهر طبيب
طبي درسي 
ڪتابن جي تعداد 110الغرناطيج
| known_for  = الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;
| awards      =  مکيه طبيب 
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون) 
| signature  = 
|honorific prefix=مکيه طبيب|honorific suffix=القرشي|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=مکيه طبيب 
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون)|website=|URL=|field=[[طب]] 
جراحي|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطيجج|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>b9nu5uavvcfoww9rm68z3xibd4mh4ih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318846</id>
      <parentid>318845</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:50:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318846</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10974" sha1="3d7l3j42843h1q43utby3pdjk1aj76e" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = جامع ازهر
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = علم تشريح الاعضا جو ماهر 
رت جي پلمونري گردش جي دريافت
رت جي پلمونري گردش جي وضاحت
 رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي جو انڪشاف 
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ

هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني.
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=مکيه طبيب|honorific suffix=القرشي|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=مکيه طبيب 
 &quot;ابن سينا ثاني&quot;
 (ابن سينا ٻيون)|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>3d7l3j42843h1q43utby3pdjk1aj76e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318847</id>
      <parentid>318846</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:57:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10898" sha1="9mtkzigjg7bkkra48ilx40iauzm33tj" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>9mtkzigjg7bkkra48ilx40iauzm33tj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318848</id>
      <parentid>318847</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318848</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7333" sha1="col8ix1rn3u3tulj9zdui0osvr7qpcd" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;


| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>col8ix1rn3u3tulj9zdui0osvr7qpcd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318849</id>
      <parentid>318848</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:59:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318849</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10887" sha1="jdw95pvwxtp6zmmwf5ecol2q8lt3u4f" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;


| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>jdw95pvwxtp6zmmwf5ecol2q8lt3u4f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318850</id>
      <parentid>318849</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:01:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318850</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14452" sha1="sgb76wj4w7wq3n7csg6oio8mw2l3nfu" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>sgb76wj4w7wq3n7csg6oio8mw2l3nfu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318851</id>
      <parentid>318850</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:07:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318851</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14434" sha1="5jbyr9oyk27huyl313l0o1mnlt8yiqn" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110
| alma_mater   = 
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=|restingplace=|education=|website=|URL=|field=طب • جراحي • اسلامي تعليمات • فلسفو
[[طب]]{{!}}[[جراحي]]{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]{{!}}[[حياتيات]]{{!}}[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
* [[فلسفو]]|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>5jbyr9oyk27huyl313l0o1mnlt8yiqn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318852</id>
      <parentid>318851</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:25:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318852</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14264" sha1="rgrslaese8jaqgblw8c16kebxqpecl1" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = [[طب]]{{!}}[[جراحي]]{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]{{!}}[[حياتيات]]{{!}}[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}
[[حياتيات]]{{!}}
[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
[[طب]]{{!}}[[جراحي]]
* [[فلسفو]]
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110
| alma_mater   = 
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  =  
| doctoral_students = 
| known_for  = رت جي پلمونري گردش جي دريافت
| awards      =  &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=|restingplace=|education=|website=|URL=الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|field=[[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا جو ماهر]]
([[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]])|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=|academic_advisors=|notable_students=[[ابو حيان الغرناطي]]|influences=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]
[[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]

* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]
[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]
[[بقراط]] • [[حڪيم گالن]]|influenced=[[امام غزالي]]  [[الزهراوي]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>rgrslaese8jaqgblw8c16kebxqpecl1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318853</id>
      <parentid>318852</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:30:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318853</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14029" sha1="m8o9d6224h7mwtu739fn0tt1jorfqfe" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = [[طب]]{{!}}[[جراحي]]{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]{{!}}[[حياتيات]]{{!}}[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}
[[حياتيات]]{{!}}
[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
[[طب]]{{!}}[[جراحي]]
* [[فلسفو]]
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110
| alma_mater   = 
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  =  
| doctoral_students = 
| known_for  = رت جي پلمونري گردش جي دريافت
| awards      =  &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=|restingplace=|education=|website=|URL=الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|field=[[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا جو ماهر]]
([[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]])|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=|academic_advisors=|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابن سينا]] * [[بقراط]] * [[حڪيم گالن]] *|influenced=[[امام غزالي]]  * [[الزهراوي]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>m8o9d6224h7mwtu739fn0tt1jorfqfe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318868</id>
      <parentid>318853</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:11:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318868</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14187" sha1="kevj8me037vlvvsnxhanh9fxpizpzze" xml:space="preserve">{{Short description|Arab polymath and physician (1213–1288)}}
{{Infobox scientist
| name   = علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي ابن نفيس
 الدمشقي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = [[طب]]{{!}}[[جراحي]]{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]{{!}}[[حياتيات]]{{!}}[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
{{!}}[[انساني جسم|فزيالوجي]]{{!}}
[[حياتيات]]{{!}}
[[اسلاميات]]{{!}}[[فقه]]
[[طب]]{{!}}[[جراحي]]
* [[فلسفو]]
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110
| alma_mater   = 
| workplaces   = الناصري اسپتال، [[قاهره]] 
| doctoral_advisor  =  
| doctoral_students = 
| known_for  = رت جي پلمونري گردش جي دريافت
| awards      =  &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=الرحمانيه، [[دمشق]]، [[شام]]|restingplace=دمشق، شام|education=|website=|URL=الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|field=[[طب]]
[[عضون جي تشريح جو علم|علم تشريح الاعضا جو ماهر]]
([[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]])|patrons=سلطان [[صلاح الدين ايوبي]]|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي|doctoral_advisors=|academic_advisors=|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابن سينا]] * [[بقراط]] * [[حڪيم گالن]] *|influenced=[[امام غزالي]]  * 
[[الزهراوي]] *
[[ابن سينا]]
[[بقراط]] 
[[حڪيم گالن]]}}

'''علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي''' (عربي: علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي)، جيڪا '''ابن نفيس''' (عربي: ابن النفيس) جي نالي سان مشهور آهي، هڪ عرب همه دان هو، جنهن جي ڪمن ۾ [[طب]]، علم طب، اناتومي، [[حياتيات]]، اسلامي اڀياس، فقه ۽ فلسفو شامل هو. هو رت جي ڦڦڙن طرف گردش جي سرشتي (Pulmonary System) کي بيان ڪرڻ وارو پهريون شخص هو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Majeed|first1=Azeem|date=2005|title=How Islam changed medicine|journal=BMJ|volume=331|issue=7531|pages=1486–1487|doi=10.1136/bmj.331.7531.1486|pmc=1322233|pmid=16373721}}&lt;/ref&gt; ابن نفيس جو ڪم دل جي ساڄي طرف (پلمونري) رت جي گردش جي حوالي سان وليم هاروي جي &quot;ڊي موٽو ڪارڊس&quot; (1628) کان اڳ وارو ڪم آهي. ٻئي نظريا رت جي پلمونري گردش جي وضاحت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. 2هڳين صدي جي يوناني طبيب گيلن جو گردشي سرشتي جي فزيالوجي بابت نظريو ابن النفيس جي ڪمن تائين اڻ چٽو رهيو، جنهن کي انهيءَ ڪري &quot;رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ“ چيو وڃي ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Feucht|first1=Cynthia|last2=Greydanus|first2=Donald E.|last3=Merrick|first3=Joav|last4=Patel|first4=Dilip R.|last5=Omar|first5=Hatim A.|title=Pharmacotherapeutics in Medical Disorders|date=2012|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-027636-7|url=https://books.google.com/books?id=ODwkBgAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA2|language=en|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Moore|first1=Lisa Jean|last2=Casper|first2=Monica J.|title=The Body: Social and Cultural Dissections|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-77172-9|url=https://books.google.com/books?id=BRIhBQAAQBAJ&amp;q=%22father+of+circulatory+physiology%22&amp;pg=PA124|language=en|page=124}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=deVries|first1=Catherine R.|last2=Price|first2=Raymond R.|title=Global Surgery and Public Health: A New Paradigm|date=2012|publisher=Jones &amp; Bartlett Publishers|isbn=978-0-7637-8048-7|url=https://books.google.com/books?id=8CbVNdBxmdIC&amp;q=%22father+of+the+theory+of+circulation%22&amp;pg=PA39|language=en|page=39}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس هڪ شروعاتي علم تشريح الاعضا جي ماهر جي حيثيت سان پنهنجي ڪم دوران ڪيترن ئي انساني سرجري (چيرڦاڙ) کي انجام ڏنو&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Patrice Le Floch-Prigent and Dominique Delaval|date=April 2014|title=The discovery of the pulmonary circulation by Ibn al Nafis during the 13th century: an anatomical approach|url=http://www.fasebj.org/content/28/1_Supplement/543.9.short|journal=[[The FASEB Journal]]|volume=28}}&lt;/ref&gt; ۽ فزيالوجي ۽ اناتومي جي شعبن ۾ ڪيتريون ئي اهم دريافتون ڪيون. رت جي پلمونري گردش جي هن جي مشهور دريافت کان علاوه، هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش)  ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XjZgDQAAQBAJ&amp;q=coronary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA3|title=Vascular Smooth Muscle Function in Hypertension|last1=Szasz|first1=Theodora|last2=Tostes|first2=Rita C. A.|date=2016|publisher=Biota Publishing|isbn=978-1-61504-685-0|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vXQZDAAAQBAJ&amp;q=capillary+Ibn+al-Nafis&amp;pg=PA95|title=Explanatory Pluralism|last1=Mantzavinos|first1=C.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-12851-4|language=en}}&lt;/ref&gt; هن کي سلطان صلاح الدين ايوبي جي قائم ڪيل الناصري اسپتال جو مکيه طبيب پڻ مقرر ڪيو ويو. هن جي انهن دريافتن جي ڪري، ڪجهه هن کي &quot;ابن سينا ثاني&quot; (ابن سينا ٻيون) جي طور تي  بيان ڪيو آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Masic|first1=I.|last2=Dilic|first2=M.|last3=Solakovic|first3=E.|last4=Rustempasic|first4=N.|last5=Ridjanovic|first5=Z.|date=2008|title=Why historians of medicine called Ibn al-Nafis second Avicenna?|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145813/|journal=Medicinski Arhiv|volume=62|issue=4|pages=244–249|pmid=19145813}}&lt;/ref&gt;

ابن النفيس طب کان علاوه فقه، ادب ۽ اسلامي تعليمات جو اڀياس ڪيو. هو شافعي فقه جو ماهر ۽ ماهر طبيب هو. ابن النفيس جي لکيل طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110 کان وڌيڪ جلدن تي ٻڌل آهي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Numan|first1=Mohammed T.|date=6 August 2014|title=Ibn Al Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology|journal=Pediatric Cardiology|volume=35|issue=7|pages=1088–90|doi=10.1007/s00246-014-0990-7|pmid=25096906|s2cid=683719}}&lt;/ref&gt;

==خاڪو==
{{Infobox scientist
| name   = ابن نفيس
علاءالدين ابو الحسن علي ابن ابي حزم القرشي
| honorific_suffix =&quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| image = Ibn Al Nafis statue.jpg
| alt        = 
| caption    =ابن نفيس جو مجسمو 
| birth_date  = {{circa|1210–1213}}
| birth_place = [[دمشق]]، [[شام|ايوبي سلطنت]]
| death_date = 17 ڊسمبر، 1288ع
| death_place = [[قاهره]]، [[مصر|مملوڪ سلطنت]]
| citizenship   = {{پرچم|شام}} ايوبي سلطنت 
{{پرچم|مصر}} مملوڪ سلطنت
| fields  = {{hlist|[[طب]]|[[جراحي]]|[[انساني جسم|فزيالوجي]]|[[عضون جي تشريح جو علم|اناٽومي]]|[[حياتيات]]|[[اسلاميات]]|[[فقه]]|[[فلسفو]]}}
| alma_mater   = علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ
| workplaces   = الناصري اسپتال، قاهره 
| doctoral_advisor  = [[بقراط]] • [[حڪيم گالن]] • [[الزهراوي]] 
| doctoral_students = الغرناطي
| known_for  = # رت جي پلمونري گردش جي دريافت
(هن دل جي اندر رت جي گردش (ڪورونري گردش) ۽ ننڍي شريانن جي اندر رت جي گردش (ڪيپيلري گردش) جي شروعاتي بصيرت ڏني)
| awards      =  &quot;ابن سينا ثاني&quot; 
| signature  = 
|honorific prefix=ابن نفيس|honorific suffix=&quot;ابن سينا ثاني&quot;
علم تشريح الاعضا جو ماهر
رت جي گردش جي فزيالوجي جو پيءُ|native_name=ابن النفيس&lt;br&gt;علاء الدين أبو الحسن عليّ بن أبي حزم القرشي|native_name_lang=عربي|resting place=قاهره|restingplace=مصر|education=ابن سينا ٻيون|website=|URL=|field=طب • جراحي • فزيالوجي • اناٽومي •  ادب • اسلامي تعليمات • فلسفو
طبي درسي ڪتابن جي تعداد 110|patrons=سلطان صلاح الدين ايوبي|thesis1_title=ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو|thesis2_title=الدرة شرح عقائد النسفي
الدرة شرح عقائد النسفي&lt;ref&gt;{{cite book|author=Group of scholars|editor=Ahmad Farid al-Mazidi|title=شروح وحواشي العقائد النسفية لأهل السنة والجماعة (الأشاعرة والماتريدية)|url=https://books.google.com/books?id=lpZLDwAAQBAJ&amp;pg=PT15|date=2013|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745147851|page=16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=[[Kamal al-Din ibn Abi Sharif]]|editor=Muhammad al-'Azazi|title=الفرائد في حل شرح العقائد وهو حاشية ابن أبي شريف على شرح العقائد للتفتازاني|url=https://books.google.com/books?id=FfpHDwAAQBAJ&amp;pg=PT5|date=2017|language=ar|publisher=[[w:de:Dar al-Kotob al-ilmiyah|Dar al-Kotob al-'Ilmiyya]]|location=[[Beirut]], [[Lebanon]]|isbn=9782745189509|page=4}}&lt;/ref&gt; &quot;ابن سينا جي ڪتاب، &quot;القانون&quot; جي علم تشريح الاعضا تي تبصرو&quot;|doctoral_advisors=ابن سينا|academic_advisors=[[امام غزالي]]  • [[حڪيم گالن]]|notable_students=ابو حيان الغرناطي|influences=[[ابو حيان الغرناطي]]|influenced=[[امام غزالي]]
* [[بقراط]]
* [[حڪيم گالن]]
* [[ابن سينا]]
* [[الزهراوي]]}}

| religion  = [[اسلام]]
| era   = [[اسلامي سونهري دور]]

==سوانح عمري==
==لکڻيون==
==تشريح الاعضا ۾ دريافتون==
==ٻيا طبي تعاون== 
==نظريا==
==ممڪن مغربي اثر==
==ورثو==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:اسلام]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:طب ۽ صحت]]
* [[رت جي گردش جو نظام]]
* [[هاضمي جو سرشتو]]
* [[مرڪزي اعصابي نظام]]
* [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[مسلمان سائنسدانن جي فهرست]]
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Wikisourcelang|ar|مؤلف:ابن النفيس|Ibn al-Nafis}}
* {{cite encyclopedia | last = Iskandar | first = Albert Z. | title=Ibn Al-Nafīs, 'Alā' Al-Dīn Abu 'L-Ḥasan 'Alī Ibn Abi 'L-Ḥazm Al-Qurashī (or Al-Qarashī)  | url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903101.html |  encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | orig-year=1970–80 | year = 2008 }}
*{{cite journal |last1=B.West |first1=John |title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age |journal=[[Journal of Applied Physiology]] |date=1 December 2008 |volume=105 |issue=6 |pages=1877–1880 |doi=10.1152/japplphysiol.91171.2008 |pmid=18845773 |pmc=2612469 }}

{{Clear}}
{{Islamic medicine}}
{{Arabic literature}}
{{Shafi'i scholars}}
{{Ash'ari}}
{{Authority control}}

[[Category:1210s births]]
[[Category:1288 deaths]]
[[Category:13th-century Arab people]]
[[Category:Medieval Syrian physicians]]
[[Category:13th-century Egyptian physicians]]
[[Category:Philosophers of the medieval Islamic world]]
[[Category:Opticians of the medieval Islamic world]]
[[Category:Asharis]]
[[Category:Shafi'is]]
[[Category:Physicians from the Ayyubid Sultanate]]
[[Category:Arab Muslims]]
[[Category:Muslim critics of atheism]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:1210ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>kevj8me037vlvvsnxhanh9fxpizpzze</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪارل لينڊسٽينر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81627</id>
    <revision>
      <id>318823</id>
      <parentid>304840</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:04:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318823</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6785" sha1="8q7naw9m7k0mc5sq8334edutt6w8qw9" xml:space="preserve">{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name              = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}
'''ڪارل لينڊسٽينر''' (Karl Landstiener؛  14 جون، 1868ع - 26 جون، 1943ع)، هڪ آسٽريائي-آمريڪي طب ۽ حياتيات جو ماهر ۽ اميونولوجسٽ هو.&lt;ref&gt;[https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Landsteiner.html &quot;Karl Landsteiner&quot;, Jewish Virtual Library]&lt;/ref&gt; هن پيشه وارانه موقعن لاءِ، پنهنجي خاندان سان گڏ سال 1923ع ۾ 55 سالن جي عمر ۾ نيويارڪ ڏانهن هجرت ڪئي ۽ راڪفيلر انسٽيٽيوٽ لاءِ ڪم ڪيو.&lt;ref name=&quot;Nobel2&quot;&gt;{{cite book|title=Nobel Lectures, Physiology or Medicine 1922–1941|date=1965|publisher=Elsevier Publishing Company|location=Amsterdam|chapter=Karl Landsteiner|access-date=12 June 2018|chapter-url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/landsteiner-bio.html}}&lt;/ref&gt;

هن سال 1901ع ۾ رت جي مکيه گروپن ۾ فرق ڪيو، رت ۾ ايگلوٽينن جي موجودگيءَ جي سڃاڻپ کان وٺي رت جي گروپن جي درجي بندي جو جديد نظام جوڙيو. سال 1937 ۾، اليگزينڊر ايس وينر سان گڏ، هن ريسس عنصر (Rhesus factor) جي نشاندهي ڪئي، اهڙيء طرح ڊاڪٽرن کي مريض جي زندگي کي خطري ۾ وڃي بغير رت جي منتقلي ڪرڻ جي قابل بڻائي. 
&lt;!-- It is worth mentioning about the contribution of [[Jan Janský]] in this field who discovered four types of blood (I, II, II IV). --&gt; 

هن سال 1909ع ۾ ڪونسٽنٽن ليوئڊيٽي ۽ ايرون پاپر سان گڏجي پوليو جو وائرس دريافت ڪيو. هن کي سال 1926ع ۾ ارونسن انعام مليو. سال 1930ع ۾ هن طب يا فزيالوجي جو نوبل انعام حاصل ڪيو . هن کي سال 1946ع ۾، انهن جي وفاتي کانپوء لاسڪر ايوارڊ سان نوازيو ويو. هن کي &quot;رت جي منتقلي جي طب جو پيءُ&quot; قرار ڏنو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Basic and Clinical Immunology by Names|last=Shurin|first=Michael R.|last2=Shurin|first2=Galina V.|last3=Shurin|first3=Ken M.|date=2022|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-031-14528-5|page=83}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Wiener|first=A. S.|year=1968|title=Karl Landsteiner: Father of Blood Grouping and Immunochemistry|journal=Acta Geneticae Medicae et Gemellologiae|volume=17|issue=4|pages=641–646|doi=10.1017/s112096230001249x|pmid=4895093|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو==
[[:باب:طب ۽ صحت]]
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Commons category|Karl Landsteiner}}
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture, 11 December 1930 ''On Individual Differences in Human Blood''
* [https://www.pathologysnt.com/menu/famous-scientists-eng/landsteiner-karl Karl Landsteiner]. Pathology SNT
* [http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/landsteiner-karl.pdf Karl Landsteiner 1868—1943] A Biographical Memoir by Michael Heidelberger
* [https://web.archive.org/web/20070311001529/http://www.laskerfoundation.org/awards/library/1946clinical.shtml 1946 Lasker award for clinical medicine]
* [http://osulibrary.oregonstate.edu/specialcollections/coll/pauling/blood/people/landsteiner.html Key Participants: Karl Landsteiner] – ''It's in the Blood! A Documentary History of Linus Pauling, Hemoglobin, and Sickle Cell Anemia''
* [http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/landsteiner-karl.pdf National Academy of Sciences Biographical Memoir]

{{Nobel Prize in Physiology or Medicine|state=collapsed}}
{{1930 Nobel Prize winners}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Landsteiner, Karl}}
[[Category:1868 births]]
[[Category:1943 deaths]]
[[Category:Nobel laureates in Physiology or Medicine]]
[[Category:Austrian Nobel laureates]]
[[Category:Nobel laureates from Austria-Hungary]]
[[Category:Austrian emigrants to the United States]]
[[Category:Austrian Jews]]
[[Category:Austrian pathologists]]
[[Category:Jewish physicians]]
[[Category:Jewish Nobel laureates]]
[[Category:Austrian immunologists]]
[[Category:Converts to Roman Catholicism from Judaism]]
[[Category:Austrian Roman Catholics]]
[[Category:Scientists from Baden bei Wien]]
[[Category:People educated at Gymnasium Wasagasse]]
[[Category:Recipients of the Lasker–DeBakey Clinical Medical Research Award]]
[[Category:Members of the German National Academy of Sciences Leopoldina]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Expatriates from Austria-Hungary in Germany]]
[[Category:Austrian expatriates in the Netherlands]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Pathologists from Austria-Hungary]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماهر طب]]
[[زمرو:نوبل انعام]]
[[زمرو:گڏيل رياستون]]
[[زمرو:1868ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1943ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>8q7naw9m7k0mc5sq8334edutt6w8qw9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318824</id>
      <parentid>318823</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T20:05:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318824</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6785" sha1="lyf2eplrin3n6exyyie8julqnrtnycs" xml:space="preserve">{{Short description|Austrian immunologist (1868–1943)}}
{{Infobox scientist
| name              = ڪارل لينڊسٽينر&lt;br&gt;Karl Landsteiner
| honorific_suffix = ForMemRS
| image             = Karl Landsteiner nobel.jpg
| alt               = 
| caption           = 
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1868|6|14|}}
| birth_place       = باڊين بائي وين، [[آسٽريا|آسٽريا-هنگري]]
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1943|6|26|1868|6|14}}
| death_place       = [[نيو يارڪ شهر]]، [[گڏيل رياستون]]
| citizenship       = {{plainlist|
* {{پرچم|آسٽريا}}
* {{پرچم|آمريڪا}} (1929ع کانپوء)&lt;ref&gt;
{{Cite journal|last1=Dorner|first1=Friedrich|last2=Schwarz|first2=Hans Peter|date=2003|title=Karl Landsteiner and his major contributions to haematology|journal=British Journal of Haematology|volume=121|issue=4 |pages=556–565|doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04295.x |pmid=12752096 |s2cid=36393411 |doi-access=free}}&lt;/ref&gt;}}
| fields            = * [[طب]]
* [[وائرولاجي]]
| alma_mater        = ويانا يونيورسٽي (MD) 1891ع
| workplaces        = {{indented plainlist|
* ويانا يونيورسٽي 
* طبي تحقيق لاء راڪفيلر انسٽيٽيوٽ}}
| doctoral_advisor  = 
| doctoral_students = 
| known_for         = رت جي گروپن جي سرشتي جي تحقيق، رئسس (Rh Factor) جي دريافت، پوليو وائرس جي دريافت
| awards            = {{indented plainlist|
* [[نوبل انعام|طب يا فزيالوجي ۾ نوبل انعام]] (1930)
* ڪئميرون پرائز (1938)
* لاسڪر ايوارڊ (1946) وفاتي کانپوء}}
| footnotes         = 
| signature  = Karl Landsteiner signature.png
}}
'''ڪارل لينڊسٽينر''' (Karl Landstiener؛  14 جون، 1868ع - 26 جون، 1943ع)، هڪ آسٽريائي-آمريڪي طب ۽ حياتيات جو ماهر ۽ اميونولوجسٽ هو.&lt;ref&gt;[https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Landsteiner.html &quot;Karl Landsteiner&quot;, Jewish Virtual Library]&lt;/ref&gt; هن پيشه وارانه موقعن لاءِ، پنهنجي خاندان سان گڏ سال 1923ع ۾ 55 سالن جي عمر ۾ نيويارڪ ڏانهن هجرت ڪئي ۽ راڪفيلر انسٽيٽيوٽ لاءِ ڪم ڪيو.&lt;ref name=&quot;Nobel2&quot;&gt;{{cite book|title=Nobel Lectures, Physiology or Medicine 1922–1941|date=1965|publisher=Elsevier Publishing Company|location=Amsterdam|chapter=Karl Landsteiner|access-date=12 June 2018|chapter-url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/landsteiner-bio.html}}&lt;/ref&gt;

هن سال 1901ع ۾ رت جي مکيه گروپن ۾ فرق ڪيو، رت ۾ ايگلوٽينن جي موجودگيءَ جي سڃاڻپ کان وٺي رت جي گروپن جي درجي بندي جو جديد نظام جوڙيو. سال 1937 ۾، اليگزينڊر ايس وينر سان گڏ، هن ريسس عنصر (Rhesus factor) جي نشاندهي ڪئي، اهڙيء طرح ڊاڪٽرن کي مريض جي زندگي کي خطري ۾ وڃي بغير رت جي منتقلي ڪرڻ جي قابل بڻائي. 
&lt;!-- It is worth mentioning about the contribution of [[Jan Janský]] in this field who discovered four types of blood (I, II, II IV). --&gt; 

هن سال 1909ع ۾ ڪونسٽنٽن ليوئڊيٽي ۽ ايرون پاپر سان گڏجي پوليو جو وائرس دريافت ڪيو. هن کي سال 1926ع ۾ ارونسن انعام مليو. سال 1930ع ۾ هن طب يا فزيالوجي جو نوبل انعام حاصل ڪيو . هن کي سال 1946ع ۾، انهن جي وفاتي کانپوء لاسڪر ايوارڊ سان نوازيو ويو. هن کي &quot;رت جي منتقلي جي طب جو پيءُ&quot; قرار ڏنو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Basic and Clinical Immunology by Names|last=Shurin|first=Michael R.|last2=Shurin|first2=Galina V.|last3=Shurin|first3=Ken M.|date=2022|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-031-14528-5|page=83}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Wiener|first=A. S.|year=1968|title=Karl Landsteiner: Father of Blood Grouping and Immunochemistry|journal=Acta Geneticae Medicae et Gemellologiae|volume=17|issue=4|pages=641–646|doi=10.1017/s112096230001249x|pmid=4895093|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو==
[[:باب:طب ۽ صحت]]
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Commons category|Karl Landsteiner}}
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture, 11 December 1930 ''On Individual Differences in Human Blood''
* [https://www.pathologysnt.com/menu/famous-scientists-eng/landsteiner-karl Karl Landsteiner]. Pathology SNT
* [http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/landsteiner-karl.pdf Karl Landsteiner 1868—1943] A Biographical Memoir by Michael Heidelberger
* [https://web.archive.org/web/20070311001529/http://www.laskerfoundation.org/awards/library/1946clinical.shtml 1946 Lasker award for clinical medicine]
* [http://osulibrary.oregonstate.edu/specialcollections/coll/pauling/blood/people/landsteiner.html Key Participants: Karl Landsteiner] – ''It's in the Blood! A Documentary History of Linus Pauling, Hemoglobin, and Sickle Cell Anemia''
* [http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/landsteiner-karl.pdf National Academy of Sciences Biographical Memoir]

{{Nobel Prize in Physiology or Medicine|state=collapsed}}
{{1930 Nobel Prize winners}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Landsteiner, Karl}}
[[Category:1868 births]]
[[Category:1943 deaths]]
[[Category:Nobel laureates in Physiology or Medicine]]
[[Category:Austrian Nobel laureates]]
[[Category:Nobel laureates from Austria-Hungary]]
[[Category:Austrian emigrants to the United States]]
[[Category:Austrian Jews]]
[[Category:Austrian pathologists]]
[[Category:Jewish physicians]]
[[Category:Jewish Nobel laureates]]
[[Category:Austrian immunologists]]
[[Category:Converts to Roman Catholicism from Judaism]]
[[Category:Austrian Roman Catholics]]
[[Category:Scientists from Baden bei Wien]]
[[Category:People educated at Gymnasium Wasagasse]]
[[Category:Recipients of the Lasker–DeBakey Clinical Medical Research Award]]
[[Category:Members of the German National Academy of Sciences Leopoldina]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Expatriates from Austria-Hungary in Germany]]
[[Category:Austrian expatriates in the Netherlands]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Pathologists from Austria-Hungary]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:ماھر طب]]
[[زمرو:نوبل انعام]]
[[زمرو:گڏيل رياستون]]
[[زمرو:1868ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1943ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>lyf2eplrin3n6exyyie8julqnrtnycs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نيبولائزر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81694</id>
    <revision>
      <id>318785</id>
      <parentid>305537</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:55:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318785</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6770" sha1="pt9ozrejfsiwk0wge3ww2dg4p0kxjzw" xml:space="preserve">{{Short description|Drug delivery device}}
{{infobox settlement
| name = نيبولائزر&lt;br&gt;Nebulizer
| acronym = 
| synonym = 
| image = File:Nebulizerpipe.JPG|thumb|
| caption = هسپتال ۾ نيبولائزر جو سيٽ اپ
| alt = 
| image_size = 
| specialty = ڦڦڙن جي بيماريون
| intervention = 
| MedlinePlus = 
| eMedicine = 
| inventor = 
| invention date = 
| manufacturer = 
| related = 
}}
[[طب]] ۾، هڪ '''نيبولائزر''' (Nebulizers)،&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/nebulizer|title=Nebulizer|author=Medical Dictionary|access-date=2010-11-01}}&lt;/ref&gt; هڪ دوا پهچائڻ وارو اوزار آهي، جيڪو [[ڦڦڙ|ڦڦڙن]] ۾ داخل ٿيل ايروسول &lt;small&gt;(Aerosol)&lt;/small&gt; جي صورت ۾، دوائن جي انتظام ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. نيبولائزر عام طور تي [[دمو (ساھه جي بيماري)|دمي]] &lt;small&gt;(Asthma)&lt;/small&gt;، سسٽڪ فبروسس &lt;small&gt;(Cystic Fibrosis)،&lt;/small&gt; ڦڦڙن جي پراڻي رڪاوٽ واري بيماريون &lt;small&gt;(COPD)&lt;/small&gt; ۽ ٻين تنفس جي بيمارين يا خرابين جي علاج لاءِ استعمال ٿيندا آهن. اها محلول ۽ سسپينشن، جيڪا ڊيوائس جي ذريعي وات مان اندر داخل ٿين ٿا، کي ننڍڙي ايروسول بوندن ۾ ٽوڙڻ لاء آڪسيجن، دٻائل هوا يا الٽراسونڪ پاور استعمال ڪن ٿا. ايروسول گئس ۽ ٺوس يا مائع ذرڙن جو مڪسچر هوندو آهي.

==طبي استعمال==
[[File:Nebulizer.JPG|thumb|Another form of nebulization]]
===طبي هدايتون===
Various asthma guidelines, such as the Global Initiative for Asthma Guidelines [GINA], the British Guidelines on the management of Asthma, The Canadian Pediatric Asthma Consensus Guidelines, and United States Guidelines for Diagnosis and Treatment of Asthma each recommend [[metered dose inhalers]] in place of nebulizer-delivered therapies.&lt;ref name=Clark2010&gt;{{cite journal |vauthors=Clark NM, Houle C, Partridge MR, Leo HL, Paton JY |title=The puzzle of continued use of nebulized therapy by those with asthma |journal=Chron Respir Dis |volume=7 |issue=1 |pages=3–7 |year=2010 |pmid=20103617 |doi=10.1177/1479972309357496 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
The European Respiratory Society acknowledge that although nebulizers are used in hospitals and at home they suggest much of this use may not be evidence-based.&lt;ref name=Boe2001&gt;{{cite journal  |vauthors=Boe J, Dennis JH, O'Driscoll BR, etal |title=European Respiratory Society Guidelines on the use of nebulizers |journal=Eur. Respir. J. |volume=18 |issue=1 |pages=228–42 |date=July 2001 |pmid=11510796 |doi=10.1183/09031936.01.00220001|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

===Effectiveness===
Recent evidence shows that nebulizers are no more effective than [[metered-dose inhaler]]s (MDIs) with spacers.&lt;ref name=Cates2013&gt;{{Cite journal|last1=Cates|first1=Christopher J.|last2=Welsh|first2=Emma J.|last3=Rowe|first3=Brian H.|date=2013-09-13|title=Holding chambers (spacers) versus nebulisers for beta-agonist treatment of acute asthma|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2013 |issue=9|pages=CD000052|doi=10.1002/14651858.CD000052.pub3|issn=1469-493X|pmid=24037768|pmc=7032675}}&lt;/ref&gt;  An MDI with a spacer may offer advantages to children who have acute asthma.&lt;ref name=Clark2010/&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Epling J, Chang MH |title=Are metered-dose inhalers with holding chambers better than nebulizers for treating acute asthma? |journal=Am Fam Physician |volume=67 |issue=1 |pages=62–4 |date=January 2003 |pmid=12537167 |url=http://www.aafp.org/link_out?pmid=12537167}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt; Those findings refer specifically to the treatment of asthma and not to the efficacy of nebulisers generally, as for COPD for example.&lt;ref name=Cates2013 /&gt; For COPD, especially when assessing exacerbations or lung attacks, there is no evidence to indicate that MDI (with a spacer) delivered medicine is more effective than administration of the same medicine with a nebulizer.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=van Geffen|first1=Wouter H.|last2=Douma|first2=W. R.|last3=Slebos|first3=Dirk Jan|last4=Kerstjens|first4=Huib A. M.|date=2016-08-29|title=Bronchodilators delivered by nebuliser versus pMDI with spacer or DPI for exacerbations of COPD|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2016|issue=8|pages=CD011826|doi=10.1002/14651858.CD011826.pub2|issn=1469-493X|pmid=27569680|pmc=8487315|url=https://pure.rug.nl/ws/files/36833530/Geffen_et_al_2016_The_Cochrane_Library.pdf}}&lt;/ref&gt;

The [[European Respiratory Society]] highlighted a risk relating to droplet size reproducibility caused by selling nebulizer devices separately from nebulized solution. They found this practice could vary droplet size 10-fold or more by changing from an inefficient nebulizer system to a highly efficient one.&lt;ref name=Boe2001/&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt;
Two advantages attributed to nebulizers, compared to MDIs with spacers (inhalers), are their ability to deliver larger dosages at a faster rate, especially in acute asthma; however, recent data suggests actual lung deposition rates are the same. In addition, another trial found that a MDI (with spacer) had a lower required dose for clinical result compared to a nebulizer.&lt;ref name=Clark2010/&gt;

Beyond use in chronic lung disease, nebulizers may also be used to treat acute issues like the inhalation of toxic substances. One such example is the treatment of inhalation of toxic [[hydrofluoric acid]] (HF) vapors.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Kono |first1=K |title=Successful treatments of lung injury and skin burn due to hydrofluoric acid exposure. |journal=International Archives of Occupational and Environmental Health |volume=73 Suppl |pages=S93-7 |pmid=10968568 |year=2000 |issue=S1 |doi=10.1007/pl00014634 |bibcode=2000IAOEH..73S..93K |s2cid=37322396 }}&lt;/ref&gt; [[Calcium gluconate]] is a first-line treatment for HF exposure to the skin. By using a nebulizer, calcium gluconate is delivered to the lungs as an aerosol to counteract the toxicity of inhaled HF vapors.

==ايروسول== 
==قسمون==
==استعمال ۽ ايسيسريز==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
* انھيلر 
* وئپورائزر 
* طبي انهئلينٽ جي فهرست 
* اسپري بوتل
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:علاج]]
[[زمرو:طبي آلات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:جراحي]]
[[زمرو:سرجيڪل پروسيجر]]

[[Category:Aerosols]]
[[Category:Respiratory therapy]]
[[Category:Drug delivery devices]]
[[Category:Medical equipment]]
[[Category:Dosage forms]]</text>
      <sha1>pt9ozrejfsiwk0wge3ww2dg4p0kxjzw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318787</id>
      <parentid>318785</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:57:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* پڻ ڏسو */</comment>
      <origin>318787</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6801" sha1="8511gkihgoebgyngqtf389r3m9odk8w" xml:space="preserve">{{Short description|Drug delivery device}}
{{infobox settlement
| name = نيبولائزر&lt;br&gt;Nebulizer
| acronym = 
| synonym = 
| image = File:Nebulizerpipe.JPG|thumb|
| caption = هسپتال ۾ نيبولائزر جو سيٽ اپ
| alt = 
| image_size = 
| specialty = ڦڦڙن جي بيماريون
| intervention = 
| MedlinePlus = 
| eMedicine = 
| inventor = 
| invention date = 
| manufacturer = 
| related = 
}}
[[طب]] ۾، هڪ '''نيبولائزر''' (Nebulizers)،&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/nebulizer|title=Nebulizer|author=Medical Dictionary|access-date=2010-11-01}}&lt;/ref&gt; هڪ دوا پهچائڻ وارو اوزار آهي، جيڪو [[ڦڦڙ|ڦڦڙن]] ۾ داخل ٿيل ايروسول &lt;small&gt;(Aerosol)&lt;/small&gt; جي صورت ۾، دوائن جي انتظام ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. نيبولائزر عام طور تي [[دمو (ساھه جي بيماري)|دمي]] &lt;small&gt;(Asthma)&lt;/small&gt;، سسٽڪ فبروسس &lt;small&gt;(Cystic Fibrosis)،&lt;/small&gt; ڦڦڙن جي پراڻي رڪاوٽ واري بيماريون &lt;small&gt;(COPD)&lt;/small&gt; ۽ ٻين تنفس جي بيمارين يا خرابين جي علاج لاءِ استعمال ٿيندا آهن. اها محلول ۽ سسپينشن، جيڪا ڊيوائس جي ذريعي وات مان اندر داخل ٿين ٿا، کي ننڍڙي ايروسول بوندن ۾ ٽوڙڻ لاء آڪسيجن، دٻائل هوا يا الٽراسونڪ پاور استعمال ڪن ٿا. ايروسول گئس ۽ ٺوس يا مائع ذرڙن جو مڪسچر هوندو آهي.

==طبي استعمال==
[[File:Nebulizer.JPG|thumb|Another form of nebulization]]
===طبي هدايتون===
Various asthma guidelines, such as the Global Initiative for Asthma Guidelines [GINA], the British Guidelines on the management of Asthma, The Canadian Pediatric Asthma Consensus Guidelines, and United States Guidelines for Diagnosis and Treatment of Asthma each recommend [[metered dose inhalers]] in place of nebulizer-delivered therapies.&lt;ref name=Clark2010&gt;{{cite journal |vauthors=Clark NM, Houle C, Partridge MR, Leo HL, Paton JY |title=The puzzle of continued use of nebulized therapy by those with asthma |journal=Chron Respir Dis |volume=7 |issue=1 |pages=3–7 |year=2010 |pmid=20103617 |doi=10.1177/1479972309357496 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
The European Respiratory Society acknowledge that although nebulizers are used in hospitals and at home they suggest much of this use may not be evidence-based.&lt;ref name=Boe2001&gt;{{cite journal  |vauthors=Boe J, Dennis JH, O'Driscoll BR, etal |title=European Respiratory Society Guidelines on the use of nebulizers |journal=Eur. Respir. J. |volume=18 |issue=1 |pages=228–42 |date=July 2001 |pmid=11510796 |doi=10.1183/09031936.01.00220001|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

===Effectiveness===
Recent evidence shows that nebulizers are no more effective than [[metered-dose inhaler]]s (MDIs) with spacers.&lt;ref name=Cates2013&gt;{{Cite journal|last1=Cates|first1=Christopher J.|last2=Welsh|first2=Emma J.|last3=Rowe|first3=Brian H.|date=2013-09-13|title=Holding chambers (spacers) versus nebulisers for beta-agonist treatment of acute asthma|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2013 |issue=9|pages=CD000052|doi=10.1002/14651858.CD000052.pub3|issn=1469-493X|pmid=24037768|pmc=7032675}}&lt;/ref&gt;  An MDI with a spacer may offer advantages to children who have acute asthma.&lt;ref name=Clark2010/&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Epling J, Chang MH |title=Are metered-dose inhalers with holding chambers better than nebulizers for treating acute asthma? |journal=Am Fam Physician |volume=67 |issue=1 |pages=62–4 |date=January 2003 |pmid=12537167 |url=http://www.aafp.org/link_out?pmid=12537167}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt; Those findings refer specifically to the treatment of asthma and not to the efficacy of nebulisers generally, as for COPD for example.&lt;ref name=Cates2013 /&gt; For COPD, especially when assessing exacerbations or lung attacks, there is no evidence to indicate that MDI (with a spacer) delivered medicine is more effective than administration of the same medicine with a nebulizer.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=van Geffen|first1=Wouter H.|last2=Douma|first2=W. R.|last3=Slebos|first3=Dirk Jan|last4=Kerstjens|first4=Huib A. M.|date=2016-08-29|title=Bronchodilators delivered by nebuliser versus pMDI with spacer or DPI for exacerbations of COPD|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2016|issue=8|pages=CD011826|doi=10.1002/14651858.CD011826.pub2|issn=1469-493X|pmid=27569680|pmc=8487315|url=https://pure.rug.nl/ws/files/36833530/Geffen_et_al_2016_The_Cochrane_Library.pdf}}&lt;/ref&gt;

The [[European Respiratory Society]] highlighted a risk relating to droplet size reproducibility caused by selling nebulizer devices separately from nebulized solution. They found this practice could vary droplet size 10-fold or more by changing from an inefficient nebulizer system to a highly efficient one.&lt;ref name=Boe2001/&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt;
Two advantages attributed to nebulizers, compared to MDIs with spacers (inhalers), are their ability to deliver larger dosages at a faster rate, especially in acute asthma; however, recent data suggests actual lung deposition rates are the same. In addition, another trial found that a MDI (with spacer) had a lower required dose for clinical result compared to a nebulizer.&lt;ref name=Clark2010/&gt;

Beyond use in chronic lung disease, nebulizers may also be used to treat acute issues like the inhalation of toxic substances. One such example is the treatment of inhalation of toxic [[hydrofluoric acid]] (HF) vapors.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Kono |first1=K |title=Successful treatments of lung injury and skin burn due to hydrofluoric acid exposure. |journal=International Archives of Occupational and Environmental Health |volume=73 Suppl |pages=S93-7 |pmid=10968568 |year=2000 |issue=S1 |doi=10.1007/pl00014634 |bibcode=2000IAOEH..73S..93K |s2cid=37322396 }}&lt;/ref&gt; [[Calcium gluconate]] is a first-line treatment for HF exposure to the skin. By using a nebulizer, calcium gluconate is delivered to the lungs as an aerosol to counteract the toxicity of inhaled HF vapors.

==ايروسول== 
==قسمون==
==استعمال ۽ ايسيسريز==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
* انھيلر 
* وئپورائزر 
* طبي انهئلينٽ جي فهرست 
* اسپري بوتل
==ٻاهريان ڳنڍڻا==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:علاج]]
[[زمرو:طبي آلات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:جراحي]]
[[زمرو:سرجيڪل پروسيجر]]

[[Category:Aerosols]]
[[Category:Respiratory therapy]]
[[Category:Drug delivery devices]]
[[Category:Medical equipment]]
[[Category:Dosage forms]]</text>
      <sha1>8511gkihgoebgyngqtf389r3m9odk8w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318788</id>
      <parentid>318787</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:57:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318788</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6487" sha1="m3534qap39lvx2gro79vo2qyj3p3ex6" xml:space="preserve">{{Short description|Drug delivery device}}
{{infobox settlement
| name = نيبولائزر&lt;br&gt;Nebulizer
| acronym = 
| synonym = 
| image = File:Nebulizerpipe.JPG|thumb|
| caption = هسپتال ۾ نيبولائزر جو سيٽ اپ
| alt = 
| image_size = 
| specialty = ڦڦڙن جي بيماريون
| intervention = 
| MedlinePlus = 
| eMedicine = 
| inventor = 
| invention date = 
| manufacturer = 
| related = 
}}
[[طب]] ۾، هڪ '''نيبولائزر''' (Nebulizers)،&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/nebulizer|title=Nebulizer|author=Medical Dictionary|access-date=2010-11-01}}&lt;/ref&gt; هڪ دوا پهچائڻ وارو اوزار آهي، جيڪو [[ڦڦڙ|ڦڦڙن]] ۾ داخل ٿيل ايروسول &lt;small&gt;(Aerosol)&lt;/small&gt; جي صورت ۾، دوائن جي انتظام ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. نيبولائزر عام طور تي [[دمو (ساھه جي بيماري)|دمي]] &lt;small&gt;(Asthma)&lt;/small&gt;، سسٽڪ فبروسس &lt;small&gt;(Cystic Fibrosis)،&lt;/small&gt; ڦڦڙن جي پراڻي رڪاوٽ واري بيماريون &lt;small&gt;(COPD)&lt;/small&gt; ۽ ٻين تنفس جي بيمارين يا خرابين جي علاج لاءِ استعمال ٿيندا آهن. اها محلول ۽ سسپينشن، جيڪا ڊيوائس جي ذريعي وات مان اندر داخل ٿين ٿا، کي ننڍڙي ايروسول بوندن ۾ ٽوڙڻ لاء آڪسيجن، دٻائل هوا يا الٽراسونڪ پاور استعمال ڪن ٿا. ايروسول گئس ۽ ٺوس يا مائع ذرڙن جو مڪسچر هوندو آهي.

==طبي استعمال==
[[File:Nebulizer.JPG|thumb|Another form of nebulization]]
===طبي هدايتون===
Various asthma guidelines, such as the Global Initiative for Asthma Guidelines [GINA], the British Guidelines on the management of Asthma, The Canadian Pediatric Asthma Consensus Guidelines, and United States Guidelines for Diagnosis and Treatment of Asthma each recommend [[metered dose inhalers]] in place of nebulizer-delivered therapies.&lt;ref name=Clark2010&gt;{{cite journal |vauthors=Clark NM, Houle C, Partridge MR, Leo HL, Paton JY |title=The puzzle of continued use of nebulized therapy by those with asthma |journal=Chron Respir Dis |volume=7 |issue=1 |pages=3–7 |year=2010 |pmid=20103617 |doi=10.1177/1479972309357496 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
The European Respiratory Society acknowledge that although nebulizers are used in hospitals and at home they suggest much of this use may not be evidence-based.&lt;ref name=Boe2001&gt;{{cite journal  |vauthors=Boe J, Dennis JH, O'Driscoll BR, etal |title=European Respiratory Society Guidelines on the use of nebulizers |journal=Eur. Respir. J. |volume=18 |issue=1 |pages=228–42 |date=July 2001 |pmid=11510796 |doi=10.1183/09031936.01.00220001|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

===Effectiveness===
Recent evidence shows that nebulizers are no more effective than [[metered-dose inhaler]]s (MDIs) with spacers.&lt;ref name=Cates2013&gt;{{Cite journal|last1=Cates|first1=Christopher J.|last2=Welsh|first2=Emma J.|last3=Rowe|first3=Brian H.|date=2013-09-13|title=Holding chambers (spacers) versus nebulisers for beta-agonist treatment of acute asthma|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2013 |issue=9|pages=CD000052|doi=10.1002/14651858.CD000052.pub3|issn=1469-493X|pmid=24037768|pmc=7032675}}&lt;/ref&gt;  An MDI with a spacer may offer advantages to children who have acute asthma.&lt;ref name=Clark2010/&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Epling J, Chang MH |title=Are metered-dose inhalers with holding chambers better than nebulizers for treating acute asthma? |journal=Am Fam Physician |volume=67 |issue=1 |pages=62–4 |date=January 2003 |pmid=12537167 |url=http://www.aafp.org/link_out?pmid=12537167}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt; Those findings refer specifically to the treatment of asthma and not to the efficacy of nebulisers generally, as for COPD for example.&lt;ref name=Cates2013 /&gt; For COPD, especially when assessing exacerbations or lung attacks, there is no evidence to indicate that MDI (with a spacer) delivered medicine is more effective than administration of the same medicine with a nebulizer.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=van Geffen|first1=Wouter H.|last2=Douma|first2=W. R.|last3=Slebos|first3=Dirk Jan|last4=Kerstjens|first4=Huib A. M.|date=2016-08-29|title=Bronchodilators delivered by nebuliser versus pMDI with spacer or DPI for exacerbations of COPD|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2016|issue=8|pages=CD011826|doi=10.1002/14651858.CD011826.pub2|issn=1469-493X|pmid=27569680|pmc=8487315|url=https://pure.rug.nl/ws/files/36833530/Geffen_et_al_2016_The_Cochrane_Library.pdf}}&lt;/ref&gt;

The [[European Respiratory Society]] highlighted a risk relating to droplet size reproducibility caused by selling nebulizer devices separately from nebulized solution. They found this practice could vary droplet size 10-fold or more by changing from an inefficient nebulizer system to a highly efficient one.&lt;ref name=Boe2001/&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt;
Two advantages attributed to nebulizers, compared to MDIs with spacers (inhalers), are their ability to deliver larger dosages at a faster rate, especially in acute asthma; however, recent data suggests actual lung deposition rates are the same. In addition, another trial found that a MDI (with spacer) had a lower required dose for clinical result compared to a nebulizer.&lt;ref name=Clark2010/&gt;

Beyond use in chronic lung disease, nebulizers may also be used to treat acute issues like the inhalation of toxic substances. One such example is the treatment of inhalation of toxic [[hydrofluoric acid]] (HF) vapors.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Kono |first1=K |title=Successful treatments of lung injury and skin burn due to hydrofluoric acid exposure. |journal=International Archives of Occupational and Environmental Health |volume=73 Suppl |pages=S93-7 |pmid=10968568 |year=2000 |issue=S1 |doi=10.1007/pl00014634 |bibcode=2000IAOEH..73S..93K |s2cid=37322396 }}&lt;/ref&gt; [[Calcium gluconate]] is a first-line treatment for HF exposure to the skin. By using a nebulizer, calcium gluconate is delivered to the lungs as an aerosol to counteract the toxicity of inhaled HF vapors.

==ايروسول== 
==قسمون==
==استعمال ۽ ايسيسريز==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
* انھيلر 
* وئپورائزر 
* طبي انهئلينٽ جي فهرست 
* اسپري بوتل
==ٻاهريان ڳنڍڻا==

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>m3534qap39lvx2gro79vo2qyj3p3ex6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318789</id>
      <parentid>318788</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:59:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>318789</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6625" sha1="gn8rm16lsb9wodyice3tmuiejndlov5" xml:space="preserve">{{Short description|Drug delivery device}}
{{infobox settlement
| name = نيبولائزر&lt;br&gt;Nebulizer
| acronym = 
| synonym = 
| image = File:Nebulizerpipe.JPG|thumb|
| caption = هسپتال ۾ نيبولائزر جو سيٽ اپ
| alt = 
| image_size = 
| specialty = ڦڦڙن جي بيماريون
| intervention = 
| MedlinePlus = 
| eMedicine = 
| inventor = 
| invention date = 
| manufacturer = 
| related = 
}}
[[طب]] ۾، هڪ '''نيبولائزر''' (Nebulizers)،&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/nebulizer|title=Nebulizer|author=Medical Dictionary|access-date=2010-11-01}}&lt;/ref&gt; هڪ دوا پهچائڻ وارو اوزار آهي، جيڪو [[ڦڦڙ|ڦڦڙن]] ۾ داخل ٿيل ايروسول &lt;small&gt;(Aerosol)&lt;/small&gt; جي صورت ۾، دوائن جي انتظام ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. نيبولائزر عام طور تي [[دمو (ساھه جي بيماري)|دمي]] &lt;small&gt;(Asthma)&lt;/small&gt;، سسٽڪ فبروسس &lt;small&gt;(Cystic Fibrosis)،&lt;/small&gt; ڦڦڙن جي پراڻي رڪاوٽ واري بيماريون &lt;small&gt;(COPD)&lt;/small&gt; ۽ ٻين تنفس جي بيمارين يا خرابين جي علاج لاءِ استعمال ٿيندا آهن. اها محلول ۽ سسپينشن، جيڪا ڊيوائس جي ذريعي وات مان اندر داخل ٿين ٿا، کي ننڍڙي ايروسول بوندن ۾ ٽوڙڻ لاء آڪسيجن، دٻائل هوا يا الٽراسونڪ پاور استعمال ڪن ٿا. ايروسول گئس ۽ ٺوس يا مائع ذرڙن جو مڪسچر هوندو آهي.

==طبي استعمال==
[[File:Nebulizer.JPG|thumb|Another form of nebulization]]
===طبي هدايتون===
Various asthma guidelines, such as the Global Initiative for Asthma Guidelines [GINA], the British Guidelines on the management of Asthma, The Canadian Pediatric Asthma Consensus Guidelines, and United States Guidelines for Diagnosis and Treatment of Asthma each recommend [[metered dose inhalers]] in place of nebulizer-delivered therapies.&lt;ref name=Clark2010&gt;{{cite journal |vauthors=Clark NM, Houle C, Partridge MR, Leo HL, Paton JY |title=The puzzle of continued use of nebulized therapy by those with asthma |journal=Chron Respir Dis |volume=7 |issue=1 |pages=3–7 |year=2010 |pmid=20103617 |doi=10.1177/1479972309357496 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
The European Respiratory Society acknowledge that although nebulizers are used in hospitals and at home they suggest much of this use may not be evidence-based.&lt;ref name=Boe2001&gt;{{cite journal  |vauthors=Boe J, Dennis JH, O'Driscoll BR, etal |title=European Respiratory Society Guidelines on the use of nebulizers |journal=Eur. Respir. J. |volume=18 |issue=1 |pages=228–42 |date=July 2001 |pmid=11510796 |doi=10.1183/09031936.01.00220001|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

===Effectiveness===
Recent evidence shows that nebulizers are no more effective than [[metered-dose inhaler]]s (MDIs) with spacers.&lt;ref name=Cates2013&gt;{{Cite journal|last1=Cates|first1=Christopher J.|last2=Welsh|first2=Emma J.|last3=Rowe|first3=Brian H.|date=2013-09-13|title=Holding chambers (spacers) versus nebulisers for beta-agonist treatment of acute asthma|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2013 |issue=9|pages=CD000052|doi=10.1002/14651858.CD000052.pub3|issn=1469-493X|pmid=24037768|pmc=7032675}}&lt;/ref&gt;  An MDI with a spacer may offer advantages to children who have acute asthma.&lt;ref name=Clark2010/&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |vauthors=Epling J, Chang MH |title=Are metered-dose inhalers with holding chambers better than nebulizers for treating acute asthma? |journal=Am Fam Physician |volume=67 |issue=1 |pages=62–4 |date=January 2003 |pmid=12537167 |url=http://www.aafp.org/link_out?pmid=12537167}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt; Those findings refer specifically to the treatment of asthma and not to the efficacy of nebulisers generally, as for COPD for example.&lt;ref name=Cates2013 /&gt; For COPD, especially when assessing exacerbations or lung attacks, there is no evidence to indicate that MDI (with a spacer) delivered medicine is more effective than administration of the same medicine with a nebulizer.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=van Geffen|first1=Wouter H.|last2=Douma|first2=W. R.|last3=Slebos|first3=Dirk Jan|last4=Kerstjens|first4=Huib A. M.|date=2016-08-29|title=Bronchodilators delivered by nebuliser versus pMDI with spacer or DPI for exacerbations of COPD|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2016|issue=8|pages=CD011826|doi=10.1002/14651858.CD011826.pub2|issn=1469-493X|pmid=27569680|pmc=8487315|url=https://pure.rug.nl/ws/files/36833530/Geffen_et_al_2016_The_Cochrane_Library.pdf}}&lt;/ref&gt;

The [[European Respiratory Society]] highlighted a risk relating to droplet size reproducibility caused by selling nebulizer devices separately from nebulized solution. They found this practice could vary droplet size 10-fold or more by changing from an inefficient nebulizer system to a highly efficient one.&lt;ref name=Boe2001/&gt;&lt;ref name=Cates2013 /&gt;
Two advantages attributed to nebulizers, compared to MDIs with spacers (inhalers), are their ability to deliver larger dosages at a faster rate, especially in acute asthma; however, recent data suggests actual lung deposition rates are the same. In addition, another trial found that a MDI (with spacer) had a lower required dose for clinical result compared to a nebulizer.&lt;ref name=Clark2010/&gt;

Beyond use in chronic lung disease, nebulizers may also be used to treat acute issues like the inhalation of toxic substances. One such example is the treatment of inhalation of toxic [[hydrofluoric acid]] (HF) vapors.&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Kono |first1=K |title=Successful treatments of lung injury and skin burn due to hydrofluoric acid exposure. |journal=International Archives of Occupational and Environmental Health |volume=73 Suppl |pages=S93-7 |pmid=10968568 |year=2000 |issue=S1 |doi=10.1007/pl00014634 |bibcode=2000IAOEH..73S..93K |s2cid=37322396 }}&lt;/ref&gt; [[Calcium gluconate]] is a first-line treatment for HF exposure to the skin. By using a nebulizer, calcium gluconate is delivered to the lungs as an aerosol to counteract the toxicity of inhaled HF vapors.

==ايروسول== 
==قسمون==
==استعمال ۽ ايسيسريز==
==تاريخ==
==پڻ ڏسو==
* انھيلر 
* وئپورائزر 
* طبي انهئلينٽ جي فهرست 
* اسپري بوتل
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
[[زمرو:علاج]]
[[زمرو:طبي آلات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[Category:Aerosols]]
[[Category:Respiratory therapy]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>gn8rm16lsb9wodyice3tmuiejndlov5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آرٿوپيڊڪ سرجري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81992</id>
    <revision>
      <id>318781</id>
      <parentid>308218</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:49:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3041" sha1="3d8jtgc7jnrgdf4d4irp5sf9nwg9uuh" xml:space="preserve">{{Infobox Occupation|name=آرٿوپيڊڪ سرجن&lt;br&gt;Orthopedic surgeon|image=|caption=|official_names=* فزيشيئن 
* سرجن|type=مهارت|activity_sector=[[طب]]، [[جراحي]]|competencies=|formation=* M.B.B.S (ميڊيسن ۽ جراحي جو بيچلر)
* MBChS (ميڊيسن ۽ جراحي جو بيچلر)
* M.D. (ڊاڪٽر آف ميڊيسن)
* D.O. (ڊاڪٽر آف اوسٽيوپيٿڪ ميڊيسن)|employment_field=هسپتال، ڪلينڪ|related_occupation=}}'''آرٿوپيڊڪ سرجري''' يا '''آرٿوپيڊڪس''' &lt;small&gt;(Orthopaedics)&lt;/small&gt; سرجري جي شاخ آهي جيڪا انساني جسم جي ڍانچي جي عضلاتي نظام &lt;small&gt;(Musculoskeleton System)&lt;/small&gt; سان لاڳاپيل حالتن جي علاج/جراحي کان لاڳاپيل آهي. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/musculoskeletal-and-rheumatology/2019/december/ortho-surgeons-7-things-to-know|title=Orthopedic Surgeons: Seven Things You Need to Know|date=4 December 2019|website=Penn Musculoskeletal and Rheumatology Blog|publisher=The Trustees of the University of Pennsylvania|location=Philadelphia, PA|access-date=2022-02-26}}&lt;/ref&gt; آرٿوپيڊڪ سرجن عضلاتي صدمي &lt;small&gt;(Trauma)&lt;/small&gt;، ريڙهه &lt;small&gt;(Spinal Chord)&lt;/small&gt; جي بيمارين، راندين جي زخمن ، تنزلي جي بيمارين &lt;small&gt;(Degenerative Bone Disease)&lt;/small&gt;، انفيڪشن، ٽيومر ۽ پيدائشي خرابين جي علاج لاءِ سرجري ۽ غير سرجري ٻنهي طريقن کي استعمال ڪندا آهن.
{{TOC limit|3}}
==اشتقاق==
نڪولس اينڊري فرانسيسي ۾ لفظ آرٿوپيڊئي جي نالي سان ايجاد ڪيو، جيڪو قديم يوناني لفظن ὀρθός آرٿوس (&quot;صحيح&quot;، &quot;سڌو&quot;) ۽ παιδίον پيڊيئن (&quot;ٻار&quot;) مان نڪتل آهي، ۽ 1741ع ۾ آرٿوپيڊئي (ترجمو ڪيو ويو آرتھوپيڊيا: يا ٻارن ۾ خرابين کي درست ڪرڻ ۽ روڪڻ جو فن) شايع ڪيو. اهو لفظ انگريزي ۾ آرتھوپيڊڪس جي نالي سان شامل ڪيو ويو. جيئن ته نالي مان ظاهر آهي، اهو نظم شروعاتي طور تي ٻارن تي ڌيان ڏيڻ سان ترقي ڪئي وئي هئي، پر عمر جي سڀني مرحلن ۾ ريڙهه جي هڏن ۽ هڏن جي خرابين جي اصلاح آخرڪار آرتھوپيڊڪ مشق جو بنياد بڻجي ويو. 
==تاريخ==
==تربيت==
==مشق== 
==آرٿرواسڪوپي== 
==آرٿروپلاسٽي== 
==وبائي بيماري==
==پڻ ڏسو==
[[:باب:طب]]
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Commons category-inline|Orthopedics}}

{{Medicine}}
{{Bone, cartilage, and joint procedures}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Orthopedic Surgery}}
[[Category:Orthopedics| ]]
[[Category:Surgical specialties]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:جراحي]]
[[زمرو:سرجيڪل پروسيجر]]</text>
      <sha1>3d8jtgc7jnrgdf4d4irp5sf9nwg9uuh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>معياري ايٽمي مايو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82910</id>
    <revision>
      <id>318855</id>
      <parentid>318635</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:48:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست */</comment>
      <origin>318855</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21952" sha1="l810y37m5rcosyjs121eubgnqc6aqpv" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|145
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|157.25
|}


|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.23
|سالڊ 
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.540
|سالڊ 
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.79
|سالڊ 
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.066
|سالڊ 
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.32
|سالڊ 
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|6.90
|سالڊ 
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97
|3
|align=&quot;left&quot;|9.841
|سالڊ 
|-
|72	
|Hf	
|[[هفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|4
|align=&quot;left&quot;|13.31
|سالڊ 
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|5
|align=&quot;left&quot;|16.69
|سالڊ 
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84
|6	
|align=&quot;left&quot;|19.25	
|سالڊ 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|7
|align=&quot;left&quot;|21.02
|سالڊ 
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|8	
|align=&quot;left&quot;|22.59
|سالڊ 
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|9
|align=&quot;left&quot;|22.56
|سالڊ 
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|10
|align=&quot;left&quot;|21.45
|سالڊ
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|11
|align=&quot;left&quot;|19.3
|سالڊ 
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|12
|align=&quot;left&quot;|13.534
|مايع 
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|13
|align=&quot;left&quot;|11.85	
|سالڊ 
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2
|14
|align=&quot;left&quot;|11.34
|سالڊ 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|15
|align=&quot;left&quot;|9.78	
|سالڊ 
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|16
|align=&quot;left&quot;|9.196
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|85	
|At	
|[[اسٽاٽائن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|17
|align=&quot;left&quot;|8.91-8.95
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|18
|align=&quot;left&quot;|0.00973	
|گئس&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|1
|align=&quot;left&quot;|2.48
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|2
|align=&quot;left&quot;|5.5	
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|10
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.7
|سالڊ 
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.37
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.1
|سالڊ 
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|20.45
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.85
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|14.78
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.84
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic
unknown phase)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


11	Na	sodium	22.98976928±0.00000002	22.990±0.001	2005
12	Mg	magnesium	[24.304, 24.307]	24.305±0.002	2011
13	Al	aluminium	26.9815384±0.0000003	26.982±0.001	2017
14	Si	silicon	[28.084, 28.086]	28.085±0.001	2009
15	P	phosphorus	30.973761998±0.000000005	30.974±0.001	2013
16	S	sulfur	[32.059, 32.076]	32.06±0.02	2009
17	Cl	chlorine	[35.446, 35.457]	35.45±0.01	2009
18	Ar	argon	[39.792, 39.963]	39.95±0.16	2017
19	K	potassium	39.0983±0.0001	39.098±0.001	1979
20	Ca	calcium	40.078±0.004	40.078±0.004	1983
21	Sc	scandium	44.955907±0.000004	44.956±0.001	2021
22	Ti	titanium	47.867±0.001	47.867±0.001	1993
23	V	vanadium	50.9415±0.0001	50.942±0.001	1977
24	Cr	chromium	51.9961±0.0006	51.996±0.001	1983
25	Mn	manganese	54.938043±0.000002	54.938±0.001	2017
26	Fe	iron	55.845±0.002	55.845±0.002	1993
27	Co	cobalt	58.933194±0.000003	58.933±0.001	2017
28	Ni	nickel	58.6934±0.0004	58.693±0.001	2007
29	Cu	copper	63.546±0.003	63.546±0.003	1969
30	Zn	zinc	65.38±0.02	65.38±0.02	2007
31	Ga	gallium	69.723±0.001	69.723±0.001	1987
32	Ge	germanium	72.630±0.008	72.630±0.008	2009
33	As	arsenic	74.921595±0.000006	74.922±0.001	2013
34	Se	selenium	78.971±0.008	78.971±0.008	2013
35	Br	bromine	[79.901, 79.907]	79.904±0.003	2011
36	Kr	krypton	83.798±0.002	83.798±0.002	2001
37	Rb	rubidium	85.4678±0.0003	85.468±0.001	1969
38	Sr	strontium	87.62±0.01	87.62±0.01	1969
39	Y	yttrium	88.905838±0.000002	88.906±0.001	2021
40	Zr	zirconium	91.222±0.003	91.222±0.003	2024
41	Nb	niobium	92.90637±0.00001	92.906±0.001	2017
42	Mo	molybdenum	95.95±0.01	95.95±0.01	2013
43	Tc	technetium	-		
44	Ru	ruthenium	101.07±0.02	101.07±0.02	1983
45	Rh	rhodium	102.90549±0.00002	102.91±0.01	2017
46	Pd	palladium	106.42±0.01	106.42±0.01	1979
47	Ag	silver	107.8682±0.0002	107.87±0.01	1985
48	Cd	cadmium	112.414±0.004	112.41±0.01	2013
49	In	indium	114.818±0.001	114.82±0.01	2011
50	Sn	tin	118.710±0.007	118.71±0.01	1983
51	Sb	antimony	121.760±0.001	121.76±0.01	1993
52	Te	tellurium	127.60±0.03	127.60±0.03	1969
53	I	iodine	126.90447±0.00003	126.90±0.01	1985
54	Xe	xenon	131.293±0.006	131.29±0.01	1999
55	Cs	caesium	132.90545196±0.00000006	132.91±0.01	2013
56	Ba	barium	137.327±0.007	137.33±0.01	1985
57	La	lanthanum	138.90547±0.00007	138.91±0.01	2005
58	Ce	cerium	140.116±0.001	140.12±0.01	1995
59	Pr	praseodymium	140.90766±0.00001	140.91±0.01	2017
60	Nd	neodymium	144.242±0.003	144.24±0.01	2005
61	Pm	promethium			
62	Sm	samarium	150.36±0.02	150.36±0.02	2005
63	Eu	europium	151.964±0.001	151.96±0.01	1995
64	Gd	gadolinium	157.249±0.002	157.25±0.01	2024
65	Tb	terbium	158.925354±0.000007	158.93±0.01	2021
66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
78	Pt	platinum	195.084±0.009	195.08±0.02	2005
79	Au	gold	196.966570±0.000004	196.97±0.01	2017
80	Hg	mercury	200.592±0.003	200.59±0.01	2011
81	Tl	thallium	[204.382, 204.385]	204.38±0.01	2009
82	Pb	lead	[206.14, 207.94]	207.2±1.1	2020
83	Bi	bismuth	208.98040±0.00001	208.98±0.01	2005
84	Po	polonium	-		
85	At	astatine	-		
86	Rn	radon	-		
87	Fr	francium	-		
88	Ra	radium	-		
89	Ac	actinium	-		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999
93	Np	neptunium	-		
94	Pu	plutonium	-		
95	Am	americium	-		
96	Cm	curium	-		
97	Bk	berkelium	-		
98	Cf	californium	-		
99	Es	einsteinium	-		
100	Fm	fermium	-		
101	Md	mendelevium	-		
102	No	nobelium	-		
103	Lr	lawrencium	-		
104	Rf	rutherfordium	-		
105	Db	dubnium	-		
106	Sg	seaborgium	-		
107	Bh	bohrium	-		
108	Hs	hassium	-		
109	Mt	meitnerium	-		
110	Ds	darmstadtium	-		
111	Rg	roentgenium	-		
112	Cn	copernicium	-		
113	Nh	nihonium	-		
114	Fl	flerovium	-		
115	Mc	moscovium	-		
116	Lv	livermorium	-		
117	Ts	tennessine	-		
118	Og	oganesson	-

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>l810y37m5rcosyjs121eubgnqc6aqpv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318856</id>
      <parentid>318855</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:51:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318856</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21606" sha1="opj9o97t5f7tqahtlgejgev11rl4rs2" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|145
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|}


|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97
|3
|align=&quot;left&quot;|9.841
|سالڊ 
|-
|72	
|Hf	
|[[هفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|4
|align=&quot;left&quot;|13.31
|سالڊ 
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|5
|align=&quot;left&quot;|16.69
|سالڊ 
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84
|6	
|align=&quot;left&quot;|19.25	
|سالڊ 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|7
|align=&quot;left&quot;|21.02
|سالڊ 
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|8	
|align=&quot;left&quot;|22.59
|سالڊ 
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|9
|align=&quot;left&quot;|22.56
|سالڊ 
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|10
|align=&quot;left&quot;|21.45
|سالڊ
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|11
|align=&quot;left&quot;|19.3
|سالڊ 
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|12
|align=&quot;left&quot;|13.534
|مايع 
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|13
|align=&quot;left&quot;|11.85	
|سالڊ 
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2
|14
|align=&quot;left&quot;|11.34
|سالڊ 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|15
|align=&quot;left&quot;|9.78	
|سالڊ 
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|16
|align=&quot;left&quot;|9.196
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|85	
|At	
|[[اسٽاٽائن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|17
|align=&quot;left&quot;|8.91-8.95
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|18
|align=&quot;left&quot;|0.00973	
|گئس&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|1
|align=&quot;left&quot;|2.48
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|2
|align=&quot;left&quot;|5.5	
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|10
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.7
|سالڊ 
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.37
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.1
|سالڊ 
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|20.45
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.85
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|14.78
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.84
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic
unknown phase)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


11	Na	sodium	22.98976928±0.00000002	22.990±0.001	2005
12	Mg	magnesium	[24.304, 24.307]	24.305±0.002	2011
13	Al	aluminium	26.9815384±0.0000003	26.982±0.001	2017
14	Si	silicon	[28.084, 28.086]	28.085±0.001	2009
15	P	phosphorus	30.973761998±0.000000005	30.974±0.001	2013
16	S	sulfur	[32.059, 32.076]	32.06±0.02	2009
17	Cl	chlorine	[35.446, 35.457]	35.45±0.01	2009
18	Ar	argon	[39.792, 39.963]	39.95±0.16	2017
19	K	potassium	39.0983±0.0001	39.098±0.001	1979
20	Ca	calcium	40.078±0.004	40.078±0.004	1983
21	Sc	scandium	44.955907±0.000004	44.956±0.001	2021
22	Ti	titanium	47.867±0.001	47.867±0.001	1993
23	V	vanadium	50.9415±0.0001	50.942±0.001	1977
24	Cr	chromium	51.9961±0.0006	51.996±0.001	1983
25	Mn	manganese	54.938043±0.000002	54.938±0.001	2017
26	Fe	iron	55.845±0.002	55.845±0.002	1993
27	Co	cobalt	58.933194±0.000003	58.933±0.001	2017
28	Ni	nickel	58.6934±0.0004	58.693±0.001	2007
29	Cu	copper	63.546±0.003	63.546±0.003	1969
30	Zn	zinc	65.38±0.02	65.38±0.02	2007
31	Ga	gallium	69.723±0.001	69.723±0.001	1987
32	Ge	germanium	72.630±0.008	72.630±0.008	2009
33	As	arsenic	74.921595±0.000006	74.922±0.001	2013
34	Se	selenium	78.971±0.008	78.971±0.008	2013
35	Br	bromine	[79.901, 79.907]	79.904±0.003	2011
36	Kr	krypton	83.798±0.002	83.798±0.002	2001
37	Rb	rubidium	85.4678±0.0003	85.468±0.001	1969
38	Sr	strontium	87.62±0.01	87.62±0.01	1969
39	Y	yttrium	88.905838±0.000002	88.906±0.001	2021
40	Zr	zirconium	91.222±0.003	91.222±0.003	2024
41	Nb	niobium	92.90637±0.00001	92.906±0.001	2017
42	Mo	molybdenum	95.95±0.01	95.95±0.01	2013
43	Tc	technetium	-		
44	Ru	ruthenium	101.07±0.02	101.07±0.02	1983
45	Rh	rhodium	102.90549±0.00002	102.91±0.01	2017
46	Pd	palladium	106.42±0.01	106.42±0.01	1979
47	Ag	silver	107.8682±0.0002	107.87±0.01	1985
48	Cd	cadmium	112.414±0.004	112.41±0.01	2013
49	In	indium	114.818±0.001	114.82±0.01	2011
50	Sn	tin	118.710±0.007	118.71±0.01	1983
51	Sb	antimony	121.760±0.001	121.76±0.01	1993
52	Te	tellurium	127.60±0.03	127.60±0.03	1969
53	I	iodine	126.90447±0.00003	126.90±0.01	1985
54	Xe	xenon	131.293±0.006	131.29±0.01	1999
55	Cs	caesium	132.90545196±0.00000006	132.91±0.01	2013
56	Ba	barium	137.327±0.007	137.33±0.01	1985
57	La	lanthanum	138.90547±0.00007	138.91±0.01	2005
58	Ce	cerium	140.116±0.001	140.12±0.01	1995
59	Pr	praseodymium	140.90766±0.00001	140.91±0.01	2017
60	Nd	neodymium	144.242±0.003	144.24±0.01	2005
61	Pm	promethium			
62	Sm	samarium	150.36±0.02	150.36±0.02	2005
63	Eu	europium	151.964±0.001	151.96±0.01	1995
64	Gd	gadolinium	157.249±0.002	157.25±0.01	2024
65	Tb	terbium	158.925354±0.000007	158.93±0.01	2021
66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
78	Pt	platinum	195.084±0.009	195.08±0.02	2005
79	Au	gold	196.966570±0.000004	196.97±0.01	2017
80	Hg	mercury	200.592±0.003	200.59±0.01	2011
81	Tl	thallium	[204.382, 204.385]	204.38±0.01	2009
82	Pb	lead	[206.14, 207.94]	207.2±1.1	2020
83	Bi	bismuth	208.98040±0.00001	208.98±0.01	2005
84	Po	polonium	-		
85	At	astatine	-		
86	Rn	radon	-		
87	Fr	francium	-		
88	Ra	radium	-		
89	Ac	actinium	-		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999
93	Np	neptunium	-		
94	Pu	plutonium	-		
95	Am	americium	-		
96	Cm	curium	-		
97	Bk	berkelium	-		
98	Cf	californium	-		
99	Es	einsteinium	-		
100	Fm	fermium	-		
101	Md	mendelevium	-		
102	No	nobelium	-		
103	Lr	lawrencium	-		
104	Rf	rutherfordium	-		
105	Db	dubnium	-		
106	Sg	seaborgium	-		
107	Bh	bohrium	-		
108	Hs	hassium	-		
109	Mt	meitnerium	-		
110	Ds	darmstadtium	-		
111	Rg	roentgenium	-		
112	Cn	copernicium	-		
113	Nh	nihonium	-		
114	Fl	flerovium	-		
115	Mc	moscovium	-		
116	Lv	livermorium	-		
117	Ts	tennessine	-		
118	Og	oganesson	-

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>opj9o97t5f7tqahtlgejgev11rl4rs2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318857</id>
      <parentid>318856</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:56:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست */</comment>
      <origin>318857</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21298" sha1="37smitcu5oldvh89h2p5jpl34c93f00" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|145
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|}

|12
|align=&quot;left&quot;|13.534
|مايع 
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|13
|align=&quot;left&quot;|11.85	
|سالڊ 
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2
|14
|align=&quot;left&quot;|11.34
|سالڊ 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|15
|align=&quot;left&quot;|9.78	
|سالڊ 
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|16
|align=&quot;left&quot;|9.196
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|85	
|At	
|[[اسٽاٽائن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|17
|align=&quot;left&quot;|8.91-8.95
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|18
|align=&quot;left&quot;|0.00973	
|گئس&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|1
|align=&quot;left&quot;|2.48
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(unknown phase from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|2
|align=&quot;left&quot;|5.5	
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|10
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.7
|سالڊ 
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.37
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.1
|سالڊ 
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|20.45
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.85
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|14.78
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.84
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic
unknown phase)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


11	Na	sodium	22.98976928±0.00000002	22.990±0.001	2005
12	Mg	magnesium	[24.304, 24.307]	24.305±0.002	2011
13	Al	aluminium	26.9815384±0.0000003	26.982±0.001	2017
14	Si	silicon	[28.084, 28.086]	28.085±0.001	2009
15	P	phosphorus	30.973761998±0.000000005	30.974±0.001	2013
16	S	sulfur	[32.059, 32.076]	32.06±0.02	2009
17	Cl	chlorine	[35.446, 35.457]	35.45±0.01	2009
18	Ar	argon	[39.792, 39.963]	39.95±0.16	2017
19	K	potassium	39.0983±0.0001	39.098±0.001	1979
20	Ca	calcium	40.078±0.004	40.078±0.004	1983
21	Sc	scandium	44.955907±0.000004	44.956±0.001	2021
22	Ti	titanium	47.867±0.001	47.867±0.001	1993
23	V	vanadium	50.9415±0.0001	50.942±0.001	1977
24	Cr	chromium	51.9961±0.0006	51.996±0.001	1983
25	Mn	manganese	54.938043±0.000002	54.938±0.001	2017
26	Fe	iron	55.845±0.002	55.845±0.002	1993
27	Co	cobalt	58.933194±0.000003	58.933±0.001	2017
28	Ni	nickel	58.6934±0.0004	58.693±0.001	2007
29	Cu	copper	63.546±0.003	63.546±0.003	1969
30	Zn	zinc	65.38±0.02	65.38±0.02	2007
31	Ga	gallium	69.723±0.001	69.723±0.001	1987
32	Ge	germanium	72.630±0.008	72.630±0.008	2009
33	As	arsenic	74.921595±0.000006	74.922±0.001	2013
34	Se	selenium	78.971±0.008	78.971±0.008	2013
35	Br	bromine	[79.901, 79.907]	79.904±0.003	2011
36	Kr	krypton	83.798±0.002	83.798±0.002	2001
37	Rb	rubidium	85.4678±0.0003	85.468±0.001	1969
38	Sr	strontium	87.62±0.01	87.62±0.01	1969
39	Y	yttrium	88.905838±0.000002	88.906±0.001	2021
40	Zr	zirconium	91.222±0.003	91.222±0.003	2024
41	Nb	niobium	92.90637±0.00001	92.906±0.001	2017
42	Mo	molybdenum	95.95±0.01	95.95±0.01	2013
43	Tc	technetium	-		
44	Ru	ruthenium	101.07±0.02	101.07±0.02	1983
45	Rh	rhodium	102.90549±0.00002	102.91±0.01	2017
46	Pd	palladium	106.42±0.01	106.42±0.01	1979
47	Ag	silver	107.8682±0.0002	107.87±0.01	1985
48	Cd	cadmium	112.414±0.004	112.41±0.01	2013
49	In	indium	114.818±0.001	114.82±0.01	2011
50	Sn	tin	118.710±0.007	118.71±0.01	1983
51	Sb	antimony	121.760±0.001	121.76±0.01	1993
52	Te	tellurium	127.60±0.03	127.60±0.03	1969
53	I	iodine	126.90447±0.00003	126.90±0.01	1985
54	Xe	xenon	131.293±0.006	131.29±0.01	1999
55	Cs	caesium	132.90545196±0.00000006	132.91±0.01	2013
56	Ba	barium	137.327±0.007	137.33±0.01	1985
57	La	lanthanum	138.90547±0.00007	138.91±0.01	2005
58	Ce	cerium	140.116±0.001	140.12±0.01	1995
59	Pr	praseodymium	140.90766±0.00001	140.91±0.01	2017
60	Nd	neodymium	144.242±0.003	144.24±0.01	2005
61	Pm	promethium			
62	Sm	samarium	150.36±0.02	150.36±0.02	2005
63	Eu	europium	151.964±0.001	151.96±0.01	1995
64	Gd	gadolinium	157.249±0.002	157.25±0.01	2024
65	Tb	terbium	158.925354±0.000007	158.93±0.01	2021
66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
78	Pt	platinum	195.084±0.009	195.08±0.02	2005
79	Au	gold	196.966570±0.000004	196.97±0.01	2017
80	Hg	mercury	200.592±0.003	200.59±0.01	2011
81	Tl	thallium	[204.382, 204.385]	204.38±0.01	2009
82	Pb	lead	[206.14, 207.94]	207.2±1.1	2020
83	Bi	bismuth	208.98040±0.00001	208.98±0.01	2005
84	Po	polonium	-		
85	At	astatine	-		
86	Rn	radon	-		
87	Fr	francium	-		
88	Ra	radium	-		
89	Ac	actinium	-		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999
93	Np	neptunium	-		
94	Pu	plutonium	-		
95	Am	americium	-		
96	Cm	curium	-		
97	Bk	berkelium	-		
98	Cf	californium	-		
99	Es	einsteinium	-		
100	Fm	fermium	-		
101	Md	mendelevium	-		
102	No	nobelium	-		
103	Lr	lawrencium	-		
104	Rf	rutherfordium	-		
105	Db	dubnium	-		
106	Sg	seaborgium	-		
107	Bh	bohrium	-		
108	Hs	hassium	-		
109	Mt	meitnerium	-		
110	Ds	darmstadtium	-		
111	Rg	roentgenium	-		
112	Cn	copernicium	-		
113	Nh	nihonium	-		
114	Fl	flerovium	-		
115	Mc	moscovium	-		
116	Lv	livermorium	-		
117	Ts	tennessine	-		
118	Og	oganesson	-

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>37smitcu5oldvh89h2p5jpl34c93f00</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318858</id>
      <parentid>318857</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:07:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست */</comment>
      <origin>318858</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20597" sha1="picg01zb71vnc25ui165a9cieok59cn" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|145
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|}
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.37
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.1
|سالڊ 
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|20.45
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.85
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|14.78
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.84
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic
unknown phase)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


11	Na	sodium	22.98976928±0.00000002	22.990±0.001	2005
12	Mg	magnesium	[24.304, 24.307]	24.305±0.002	2011
13	Al	aluminium	26.9815384±0.0000003	26.982±0.001	2017
14	Si	silicon	[28.084, 28.086]	28.085±0.001	2009
15	P	phosphorus	30.973761998±0.000000005	30.974±0.001	2013
16	S	sulfur	[32.059, 32.076]	32.06±0.02	2009
17	Cl	chlorine	[35.446, 35.457]	35.45±0.01	2009
18	Ar	argon	[39.792, 39.963]	39.95±0.16	2017
19	K	potassium	39.0983±0.0001	39.098±0.001	1979
20	Ca	calcium	40.078±0.004	40.078±0.004	1983
21	Sc	scandium	44.955907±0.000004	44.956±0.001	2021
22	Ti	titanium	47.867±0.001	47.867±0.001	1993
23	V	vanadium	50.9415±0.0001	50.942±0.001	1977
24	Cr	chromium	51.9961±0.0006	51.996±0.001	1983
25	Mn	manganese	54.938043±0.000002	54.938±0.001	2017
26	Fe	iron	55.845±0.002	55.845±0.002	1993
27	Co	cobalt	58.933194±0.000003	58.933±0.001	2017
28	Ni	nickel	58.6934±0.0004	58.693±0.001	2007
29	Cu	copper	63.546±0.003	63.546±0.003	1969
30	Zn	zinc	65.38±0.02	65.38±0.02	2007
31	Ga	gallium	69.723±0.001	69.723±0.001	1987
32	Ge	germanium	72.630±0.008	72.630±0.008	2009
33	As	arsenic	74.921595±0.000006	74.922±0.001	2013
34	Se	selenium	78.971±0.008	78.971±0.008	2013
35	Br	bromine	[79.901, 79.907]	79.904±0.003	2011
36	Kr	krypton	83.798±0.002	83.798±0.002	2001
37	Rb	rubidium	85.4678±0.0003	85.468±0.001	1969
38	Sr	strontium	87.62±0.01	87.62±0.01	1969
39	Y	yttrium	88.905838±0.000002	88.906±0.001	2021
40	Zr	zirconium	91.222±0.003	91.222±0.003	2024
41	Nb	niobium	92.90637±0.00001	92.906±0.001	2017
42	Mo	molybdenum	95.95±0.01	95.95±0.01	2013
43	Tc	technetium	-		
44	Ru	ruthenium	101.07±0.02	101.07±0.02	1983
45	Rh	rhodium	102.90549±0.00002	102.91±0.01	2017
46	Pd	palladium	106.42±0.01	106.42±0.01	1979
47	Ag	silver	107.8682±0.0002	107.87±0.01	1985
48	Cd	cadmium	112.414±0.004	112.41±0.01	2013
49	In	indium	114.818±0.001	114.82±0.01	2011
50	Sn	tin	118.710±0.007	118.71±0.01	1983
51	Sb	antimony	121.760±0.001	121.76±0.01	1993
52	Te	tellurium	127.60±0.03	127.60±0.03	1969
53	I	iodine	126.90447±0.00003	126.90±0.01	1985
54	Xe	xenon	131.293±0.006	131.29±0.01	1999
55	Cs	caesium	132.90545196±0.00000006	132.91±0.01	2013
56	Ba	barium	137.327±0.007	137.33±0.01	1985
57	La	lanthanum	138.90547±0.00007	138.91±0.01	2005
58	Ce	cerium	140.116±0.001	140.12±0.01	1995
59	Pr	praseodymium	140.90766±0.00001	140.91±0.01	2017
60	Nd	neodymium	144.242±0.003	144.24±0.01	2005
61	Pm	promethium			
62	Sm	samarium	150.36±0.02	150.36±0.02	2005
63	Eu	europium	151.964±0.001	151.96±0.01	1995
64	Gd	gadolinium	157.249±0.002	157.25±0.01	2024
65	Tb	terbium	158.925354±0.000007	158.93±0.01	2021
66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
78	Pt	platinum	195.084±0.009	195.08±0.02	2005
79	Au	gold	196.966570±0.000004	196.97±0.01	2017
80	Hg	mercury	200.592±0.003	200.59±0.01	2011
81	Tl	thallium	[204.382, 204.385]	204.38±0.01	2009
82	Pb	lead	[206.14, 207.94]	207.2±1.1	2020
83	Bi	bismuth	208.98040±0.00001	208.98±0.01	2005
84	Po	polonium	-		
85	At	astatine	-		
86	Rn	radon	-		
87	Fr	francium	-		
88	Ra	radium	-		
89	Ac	actinium	-		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999
93	Np	neptunium	-		
94	Pu	plutonium	-		
95	Am	americium	-		
96	Cm	curium	-		
97	Bk	berkelium	-		
98	Cf	californium	-		
99	Es	einsteinium	-		
100	Fm	fermium	-		
101	Md	mendelevium	-		
102	No	nobelium	-		
103	Lr	lawrencium	-		
104	Rf	rutherfordium	-		
105	Db	dubnium	-		
106	Sg	seaborgium	-		
107	Bh	bohrium	-		
108	Hs	hassium	-		
109	Mt	meitnerium	-		
110	Ds	darmstadtium	-		
111	Rg	roentgenium	-		
112	Cn	copernicium	-		
113	Nh	nihonium	-		
114	Fl	flerovium	-		
115	Mc	moscovium	-		
116	Lv	livermorium	-		
117	Ts	tennessine	-		
118	Og	oganesson	-

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>picg01zb71vnc25ui165a9cieok59cn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318859</id>
      <parentid>318858</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:23:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318859</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17004" sha1="rez5oy1m8lq05dg1k6itko1vgvqji5z" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|}
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.37
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.1
|سالڊ 
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|20.45
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|19.85
|سالڊ&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(from decay)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;	
|align=&quot;left&quot;|14.78
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|15.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|8.84
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic solid )'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''(synthetic
unknown phase)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>rez5oy1m8lq05dg1k6itko1vgvqji5z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318860</id>
      <parentid>318859</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:28:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318860</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16040" sha1="df5e6ep0buswwdzq00ku2nrsw5j2701" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|237
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|}

|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|10.3
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|9.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|17
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|21.6
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|23
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|26
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|281
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|27
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>df5e6ep0buswwdzq00ku2nrsw5j2701</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318861</id>
      <parentid>318860</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:35:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318861</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15003" sha1="qxpinxsd69nbctbljg08c4rumqi5v7z" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (237)
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (281)
|}

|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|22
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|14
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|16
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|11.4
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|13.5
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|12.9
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''p-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7.1
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|&lt;small&gt;''f-block''&lt;/small&gt;
|align=&quot;left&quot;|7
|&lt;small&gt;&lt;sup&gt;'''unknown phase (synthetic)'''&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;
|-
|}


66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>qxpinxsd69nbctbljg08c4rumqi5v7z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318862</id>
      <parentid>318861</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:40:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست */</comment>
      <origin>318862</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14171" sha1="dq9tpeq426xf316z6kw7n0vawjpvqbm" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (209)
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (227)
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (237)
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]	
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (281)
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|282
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]	
|align=&quot;left&quot;|285
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|286
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;left&quot;|289
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;left&quot;|290
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;left&quot;|293
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;left&quot;|294
|-
|}


66	Dy	dysprosium	162.500±0.001	162.50±0.01	2001
67	Ho	holmium	164.930329±0.000005	164.93±0.01	2021
68	Er	erbium	167.259±0.003	167.26±0.01	1999
69	Tm	thulium	168.934219±0.000005	168.93±0.01	2021
70	Yb	ytterbium	173.045±0.010	173.05±0.02	2015
71	Lu	lutetium	174.96669±0.00005	174.97±0.01	2024
72	Hf	hafnium	178.486±0.006	178.49±0.01	2019
73	Ta	tantalum	180.94788±0.00002	180.95±0.01	2005
74	W	tungsten	183.84±0.01	183.84±0.01	1991
75	Re	rhenium	186.207±0.001	186.21±0.01	1973
76	Os	osmium	190.23±0.03	190.23±0.03	1991
77	Ir	iridium	192.217±0.002	192.22±0.01	2017
		
90	Th	thorium	232.0377±0.0004	232.04±0.01	2013
91	Pa	protactinium	231.03588±0.00001	231.04±0.01	2017
92	U	uranium	238.02891±0.00003	238.03±0.01	1999

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>dq9tpeq426xf316z6kw7n0vawjpvqbm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318863</id>
      <parentid>318862</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:54:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318863</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13772" sha1="5mb0clksi4ceom06upqh3g7lpk2zrxd" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;left&quot;|208.98	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (209)
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]		
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]	
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (227)
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]		
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 	
|align=&quot;left&quot;|231.04
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|238.03	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|NA (237)
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (266
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (281)
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA (282)	
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (285)
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (286)
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (289)
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (290)
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA (293)
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|}

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>5mb0clksi4ceom06upqh3g7lpk2zrxd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318864</id>
      <parentid>318863</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:15:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318864</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14000" sha1="g1qaqkm76dlt7p0ef9b82jhqynioj4q" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;center&quot;|208.98
|x	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]
|align=&quot;center&quot;|NA			
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;| 227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]
|align=&quot;center&quot;|
|x			
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|231.04
|x		
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|238.03
|x	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|237
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|281
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|282	
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|285
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|286
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (289)
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (290)
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA (293)
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|}

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>g1qaqkm76dlt7p0ef9b82jhqynioj4q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318865</id>
      <parentid>318864</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:19:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318865</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14038" sha1="q3pv3xluhxj033b9z1vb92qii838sik" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
! Approx
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|x
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|x
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|x
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|x
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|x
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|x
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|x
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|x
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|x
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305
|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.468
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;center&quot;|208.98
|x	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]
|align=&quot;center&quot;|NA			
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;| 227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]
|align=&quot;center&quot;|
|x			
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|231.04
|x		
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|238.03
|x	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|237
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|281
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|282	
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|285
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|286
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (289)
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (290)
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA (293)
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|}

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>q3pv3xluhxj033b9z1vb92qii838sik</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318866</id>
      <parentid>318865</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:27:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318866</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14095" sha1="snxwah0r5bjj8c88lsc0ncdi2lf2oxn" xml:space="preserve">{{short description|Relative atomic mass as defined by IUPAC (CIAAW)}}
{{distinguish|text=[[Atomic mass]]}}
[[File:CIAAW 2013 - Standard atomic weight for cupper (29, Cu).svg|thumb|right
|Example: copper in terrestrial sources. Two isotopes are present: copper-63 (62.9) and copper-65 (64.9), in  abundances 69%&amp;nbsp;+ 31%. The ''standard atomic weight'' {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Cu))}} for copper is the average, weighted by their natural abundance, and then divided by the [[atomic mass constant]] ''m''&lt;sub&gt;u&lt;/sub&gt;.{{CIAAW2016}}]]
ڪنهن ڪيميائي عنصر جو '''معياري ايٽمي مايو''' (Standard Atomic Weight) (عنصر E لاء علامت '''A'''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(E)) ان عنصر جي سڀني آئسوٽوپس جي نسبتي آئسوٽوپڪ ماس جو وزني رياضي وارو اوسط آهي جيڪو زمين تي هر آئسوٽوپ جي ڪثرت سان وزن ڪيو ويندو آهي. 

مثال طور، آئسوٽوپ &lt;sup&gt;63&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 62.929) ڌرتيءَ تي ٽامي جو 69 سيڪڙو ٺاهيندو آهي، باقي  
&lt;sup&gt;65&lt;/sup&gt;Cu (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt; = 64.927) آهي، هن ڪري ٽامي جو معياري ايٽمي مايو؛
:&lt;math&gt;A_\text{r}\text{°}(_\text{29}\text{Cu})=0.69\times62.929+0.31\times64.927=63.55.&lt;/math&gt;
63.55 هوندو. نسبتي آئسوٽوپ وارو مايو طول و عرض کان سواءِ هوندو آهي، ۽ برابري وارو (weighted) اوسط به آهي. ان کي ايٽمي مايو مستقل ڊالٽن سان ضرب ڪندي، طول و عرض M سان ايٽمي مايو جي ماپ ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو.

سائنسدانن پاران استعمال ٿيندڙ ايٽمي وزن (Ar، جنهن کي نسبتي ايٽمي ماس پڻ چيو ويندو آهي) جي تصور جي مختلف قسمن مان، معياري ايٽمي وزن (Ar°) سڀ کان وڌيڪ عام ۽ عملي آهي. هر ڪيميائي عنصر جو معياري ايٽمي وزن عنصر جي قدرتي، مستحڪم، زميني ذريعن جي بنياد تي انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) جي ڪميشن آن آئسوٽوپڪ ابنڊنس اينڊ ايٽمي وزن (CIAAW) پاران طئي ڪيو ويندو آهي ۽ شايع ڪيو ويندو آهي. تعريف زمين مان ڪيترن ئي نمائندگي ڪندڙ ذريعن مان نمونن جي استعمال کي بيان ڪري ٿي، ته جيئن قدر کي وڏي پيماني تي مادي لاءِ ايٽمي وزن طور استعمال ڪري سگهجي جيئن اهي حقيقت ۾ ملن ٿا - مثال طور، دواسازي ۽ سائنسي تحقيق ۾. هڪ عنصر جا غير معياري ايٽمي وزن ذريعن ۽ نمونن لاءِ مخصوص آهن، جهڙوڪ هڪ خاص آثار قديمه واري سائيٽ مان هڪ خاص هڏي ۾ ڪاربان جو ايٽمي وزن. معياري ايٽمي وزن اهڙن قدرن کي ايٽمي وزنن جي حد تائين سراسري ڪري ٿو جيڪي هڪ ڪيمسٽ شايد زمين مان ڪيترن ئي بي ترتيب نمونن مان حاصل ڪرڻ جي اميد رکي سگهي ٿو. هي حد ڪجهه معياري ايٽمي وزن جي قدرن لاءِ ڏنل وقفي جي نوٽيشن لاءِ منطق آهي. 

118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن مان، 80 ۾ مستحڪم آئسوٽوپس آهن ۽ 84 ۾ هي زمين جي ماحول تي ٻڌل قدر آهي. عام طور تي، اهڙي قدر آهي، مثال طور هيليم: Ar°(He) = 4.002602(2).

==تفصيل==

Among various variants of the notion of [[relative atomic mass|atomic weight]] (''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;, also known as ''[[relative atomic mass]]'') used by scientists, the standard atomic weight {{nowrap|1=(''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°)}} is the most common and practical. The standard atomic weight of each chemical element is determined and published by the [[Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]] (CIAAW) of the [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] (IUPAC) based on natural, stable, [[Wiktionary:terrestrial|terrestrial]] sources of the element. The definition specifies the use of samples from many representative sources from the Earth, so that the value can widely be used as the atomic weight for substances as they are encountered in reality—for example, in pharmaceuticals and scientific research. Non-standardized atomic weights of an element are specific to sources and samples, such as the atomic weight of carbon in a particular bone from a particular archaeological site. Standard atomic weight averages such values to the ''range of atomic weights'' that a chemist might expect to derive from many random samples from Earth. This range is the rationale for the ''interval notation'' given for some standard atomic weight values.

Of the 118 known chemical elements, 80 have stable isotopes and 84 have this Earth-environment based value. Typically, such a value is, for example helium: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.002602|(2)}}. The &quot;(2)&quot; indicates the uncertainty in the last digit shown, to read {{val|4.002602|0.000002}}. IUPAC also publishes ''abridged values'', rounded to five significant figures. For helium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, abridged&lt;/sub&gt;°(He) =}} {{val|4.0026}}.

For fourteen elements the samples diverge on this value, because their sample sources have had a different decay history. For example, thallium (Tl) in sedimentary rocks has a different isotopic composition than in igneous rocks and volcanic gases. For these elements, the standard atomic weight is noted as an interval: {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{nowrap|1= [204.38, 204.39]}}. With such an interval, for less demanding situations, IUPAC also publishes a ''conventional value''. For thallium, {{nowrap|1=''A''&lt;sub&gt;r, conventional&lt;/sub&gt;°(Tl) =}} {{val|204.38}}.

==عنصرن جي معياري ايٽمي مايو جي فهرست==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Z
! نشان 
! نالو
! معياري ايٽمي مايو
! Approx
|-
|1
|H
|align=&quot;right&quot;|[[ھائڊروجن]]
|align=&quot;center&quot;|1.0080
|x
|-
|2
|He
|align=&quot;right&quot;|[[هيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|4.0026
|x
|-
|3	
|Li	
|[[لٿيئم|ليٿيئم]]
|align=&quot;center&quot;|6.94
|x
|-
|4	
|Be	
|[[بيريليئم]]	
|align=&quot;center&quot;|9.0122
|x
|-
|5	
|B	
|[[بورون]]	
|align=&quot;center&quot;|10.0005
|x
|-
|6	
|C	
|[[ڪاربان]]		
|align=&quot;center&quot;|12.011
|x
|-
|7	
|N	
|[[نائٽروجن]]		
|align=&quot;center&quot;|14.007
|x
|-	
|8	
|O	
|[[آڪسيجن]]	
|align=&quot;center&quot;|15.999
|x
|-
|9	
|F	
|[[فلورين]]
|align=&quot;center&quot;|18.998
|x
|-
|10	
|Ne	
|[[نيون]]
|align=&quot;center&quot;|20.180
|x
|-	
|11	
|Na	
|[[سوڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|22.990	
|
|-
|12	
|Mg	
|[[ميگنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|24.305

|-	
|13	
|Al	
|[[ايليومينيم|ايلومينيم]]	
|align=&quot;center&quot;|26.982 
|
|- 
|14	
|Si	
|[[سليڪان]]
|align=&quot;center&quot;|28.085
|
|- 
|15	
|P	
|[[فاسفورس]]	
|align=&quot;center&quot;|30.974
|
|-
|16	
|S	
|[[گندرف|سلفر]]		
|align=&quot;center&quot;|32.06
|	
|-
|17	
|Cl	
|[[ڪلورين]]	
|align=&quot;center&quot;|35.45
|
|-
|18	
|Ar	
|[[آرگون]]	
|align=&quot;center&quot;|39.95
|
|-
|19	
|K	
|[[پوٽاشيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|39.098
|
|-
|20	
|Ca	
|[[ڪيلشم|ڪئلشيم]]		
|align=&quot;center&quot;|40.078
|
|-
|21	
|Sc	
|[[اسڪينڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|44.956
|
|-
|22	
|Ti	
|[[ٽائيٽانيئم]]
|align=&quot;center&quot;|47.867
|
|-	
|23	
|V	
|[[وينئڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|50.942
|
|-
|24	
|Cr	
|[[ڪروميئم]]
|align=&quot;center&quot;|51.996 
|-
|25	
|Mn	
|[[مينگانيز]]		
|align=&quot;center&quot;|54.938
|
|-
|26	
|Fe	
|[[لوھ|آئرن]]		
|align=&quot;center&quot;|55.845
|
|- 
|27	
|Co	
|[[ڪوبالٽ]]		
|align=&quot;center&quot;|58.933
|
|- 
|28	
|Ni	
|[[نڪل]]	
|align=&quot;center&quot;|58.693
|
|-
|29	
|Cu	
|[[ٽامو|ڪاپر]]
|align=&quot;center&quot;|63.546
|
|-
|30	
|Zn	
|[[جست|زنڪ]]		
|align=&quot;center&quot;|65.38
|
|-
|31	
|Ga	
|[[گئليئم]]		
|align=&quot;center&quot;|69.723
|
|-
|32	
|Ge	
|[[جرمئنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|72.630
|
|-
|33	
|As	
|[[آرسينڪ]]
|align=&quot;center&quot;|74.922
|
|-
|34	
|Se	
|[[سيلينيم|سيلينيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|78.971
|
|-
|35
|Br
|[[برومين]]
|align=&quot;center&quot;|79.904
|
|-
|36	
|Kr	
|[[ڪرپٽن]]		
|align=&quot;center&quot;|83.798
|
|-
|37	
|Rb	
|[[روبيڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|85.46
|
|-	
|38	
|Sr	
|[[اسٽرونشيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|87.62
|
|-	
|39	
|Y	
|[[ايٽريم]]	
|align=&quot;center&quot;|88.906 
|
|-
|40	
|Zr	
|[[زرڪونيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|91.224
|
|- 
|41	
|Nb	
|[[نايوبيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|92.906
|-
|42	
|Mo	
|[[مولبڊينم]]	
|align=&quot;center&quot;|95.95	 
|-
|43	
|Tc	
|[[ٽيڪنيشيئم]]
|align=&quot;center&quot;|97
|-	
|44	
|Ru	
|[[روٿينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|101.07 
|-
|45	
|Rh	
|[[روڊيم|روڊيئم]] 	
|align=&quot;center&quot;|102.91
|-	
|46	
|Pd	
|[[پلاڊيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|106.42
|- 	
|47	
|Ag	
|[[چاندي|سلور]]
|align=&quot;center&quot;|107.87
|-
|48	
|Cd	
|[[ڪيڊميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|112.41 
|-
|49
|In	
|[[انڊيم|انڊيئم]]
|align=&quot;center&quot;|114.82
|-
|50
|Sn	
|[[ٽين|ٽن]]	
|align=&quot;center&quot;|118.71 
|-
|51	
|Sb	
|[[اينٽيمني]]	
|align=&quot;center&quot;|121.76
|-
|52	
|Te	
|[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]]	
|align=&quot;center&quot;|127.60 
|-
|53
|I	
|[[آيوڊين]]		
|align=&quot;center&quot;|126.90	
|-
|54	
|Xe	
|[[زينون]]	
|align=&quot;center&quot;|131.29
|-	
|55	
|Cs	
|[[سيزيئم]]		
|align=&quot;center&quot;|132.91
|-
|56
|Ba	
|[[بيريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|137.33 
|-
|57
|La	
|[[لنٿانم]]
|align=&quot;center&quot;|138.91
|-
|58	
|Ce	
|[[سئريئم]]		
|align=&quot;center&quot;|140.12
|-
|59	
|Pr	
|[[پراسيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|140.91
|-
|60	
|Nd	
|[[نيوڊائيميئم]]
|align=&quot;left&quot;|144.24
|-
|61
|Pm	
|[[پرومئٿيئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|62
|Sm	
|[[سماريئم]]
|align=&quot;left&quot;|150.36
|-
|63
|Eu	
|[[يورپيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|151.96
|-
|64	
|Gd	
|[[گڊوليئم]]
|align=&quot;center&quot;|157.25
|-
|65	
|Tb	
|[[ٽيربيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|158.93
|-
|66	
|Dy	
|[[ڊسپروسيئم]]		
|align=&quot;left&quot;|162.50
|-
|67	
|Ho	
|[[هولميئم]]	
|align=&quot;left&quot;|164.93
|-
|68	
|Er	
|[[اربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|167.26
|-	
|69
|Tm	
|[[ٿوليئم]]
|align=&quot;left&quot;|168.93
|-
|70	
|Yb	
|[[اٽربيئم]]
|align=&quot;left&quot;|173.05
|-
|71	
|Lu	
|[[لٽئٽيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|174.97 
|-
|72	
|Hf	
|[[هئفنيئم]]
|align=&quot;left&quot;|178.49
|-	
|73	
|Ta	
|[[ٽئنٽالم]]
|align=&quot;left&quot;|180.95
|-	
|74	
|W	
|[[ٽنگسٽين]]
|align=&quot;left&quot;|183.84 
|-
|75	
|Re	
|[[رئنيئم|رينيئم]]
|align=&quot;left&quot;|186.21
|-
|76	
|Os	
|[[اوسميئم]]		
|align=&quot;left&quot;|190.23
|-
|77	
|Ir	
|[[ايريڊيم|اريڊيئم]]	
|align=&quot;left&quot;|192.22
|-
|78	
|Pt	
|[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] 	
|align=&quot;left&quot;|195.08
|-
|79	
|Au	
|[[سون|گولڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|196.97
|-
|80	
|Hg	
|[[پارو|مرڪري]]		
|align=&quot;left&quot;|200.59
|-
|81	
|Tl	
|[[ٿئليئم]]		
|align=&quot;left&quot;|204.38
|-
|82	
|Pb	
|[[شيھو|ليڊ]]	
|align=&quot;left&quot;|207.2 
|-
|83	
|Bi	
|[[بسمٿ]]	
|align=&quot;center&quot;|208.98
|x	
|-
|84	
|Po	
|[[پولونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|209
|-
|85	
|At	
|[[ايسٽئٽن]]
|align=&quot;center&quot;|NA			
|align=&quot;left&quot;|210
|-
|86	
|Rn	
|[[ريڊون]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|222
|-
|87	
|Fr	
|[[فرانسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA		
|align=&quot;left&quot;|223
|-
|88
|Ra	
|[[ريڊيئم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|226
|-
|89	
|Ac	
|[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;| 227
|-
|90	
|Th	
|[[ٿوريئم]]
|align=&quot;center&quot;|
|x			
|align=&quot;left&quot;|232.04
|-
|91	
|Pa	
|[[پروٽيڪٽينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|231.04
|x		
|-
|92	
|U	
|[[يورينيئم]]
|align=&quot;center&quot;|238.03
|x	
|-
|93	
|Np	
|[[نيپچونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|237
|-
|94	
|Pu	
|[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|244
|-
|95	
|Am	
|[[آمريڪيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|243
|-
|96	
|Cm	
|[[ڪيوريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|97	
|Bk	
|[[برڪيليئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|247
|-
|98
|Cf	
|[[ڪيليفورنيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|251
|-
|99	
|Es	
|[[آئنسٽائنيئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|252
|-
|100	
|Fm	
|[[فرميئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|257
|-
|101	
|Md	
|[[مينڊليويم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|258
|-
|102	
|No	
|[[نوبيليم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|259
|-
|103
|Lr	
|[[لارينسيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|266
|-
|104
|Rf	
|[[رٿرفورڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-
|105
|Db	
|[[ڊبنيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA	
|align=&quot;left&quot;|268
|-
|106	
|Sg	
|[[شيبورجيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|267
|-	
|107
|Bh	
|[[بوهريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|270
|-
|108
|Hs	
|[[هئزيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|271
|-	
|109	
|Mt	
|[[ميٽنريم]]
|align=&quot;center&quot;|NA
|align=&quot;left&quot;|278
|-
|110
|Ds	
|[[ڊرمسٽاڊيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|281
|-
|111
|Rg	
|[[روئنٽجينيم]] 
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|282	
|-
|112	
|Cn	
|[[ڪوپرنيڪيم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|285
|-
|113
|Nh	
|[[نيهونيئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA 
|align=&quot;left&quot;|286
|-
|114	
|Fl	
|[[فليروويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (289)
|-
|115	
|Mc	
|[[ماسڪوويئم]]
|align=&quot;center&quot;|NA (290)
|-
|116
|Lv	
|[[ليورموريئم]]	
|align=&quot;center&quot;|NA (293)
|-
|117
|Ts	
|[[ٽينيسائن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|118	
|Og	
|[[اوگانيسن]]
|align=&quot;center&quot;|NA (294)
|-
|}

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* [http://www.ciaaw.org/ IUPAC Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights]
* [https://www.iupac.org/publications/pac/85/5/1047/ Atomic Weights of the Elements 2011]

{{navbox periodic table}}

{{Authority control}}
[[زمرو:ڪيميا]]
[[زمرو:ماپ جي اڪائيون]]
[[زمرو:دوري جدول]]
[[زمرو:ڪيميائي مقدارون]]
[[زمرو:ڪيميائي تت]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>snxwah0r5bjj8c88lsc0ncdi2lf2oxn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڏم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82947</id>
    <revision>
      <id>318741</id>
      <parentid>318645</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:46:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4584" sha1="4dr22hfxn06pbzzew2kktt86xlbrdx8" xml:space="preserve">{{Infobox character
|name=ڏم
|series=[[سهڻي ميهار (داستان)]]
|image=&lt;!-- جيڪڏهن تصوير موجود هجي ته هتي فائيل نالو ڏيو --&gt;
|caption=ڏم جو ذڪر شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي رسالي ۾ ملي ٿو
|first=سنڌي لوڪ داستان &quot;سهڻي ميهار&quot;
|creator=سنڌي لوڪ ادب
|gender=مرد
|occupation=سهڻيءَ جو مڙس
|family=سامٽيو ذات
|spouse=[[سهڻي]]
|religion=روايتي سنڌي سماجي پسمنظر
|nationality=سنڌي
}}

'''ڏم'''، سنڌ جي مشهور رومانوي داستان '''[[سهڻي ميهار]]''' جو هڪ اهم ڪردار هو&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;سنڌي لوڪ ادب، رومانوي داستان:سهڻي ميهار''، سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو''&lt;/ref&gt;. ڏم، سهڻيءَ جو مڙس هو&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%DA%8F%D9%85|title=ڏم : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt; ۽ سندس ذات '''سامٽيو''' بيان ڪئي وئي آهي.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; سندس رهائش موجوده سنڌ جي ضلعو [[سانگهڙ]] جي شهر [[شهدادپور]] ڀرسان هڪ بستيءَ ۾ بيان ڪئي وئي آهي.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;شاهواڻي، غلام محمد.''شاهه جو رسالو''، سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪردار جي  پرک==
روايتن موجب، ڏم ۽ سهڻي جو نڪاح سندن ننڍپڻ کان طئي ٿيل هو. شاديءَ کان پوءِ، جڏهن سهڻيءَ کي ميهار سان محبت ٿي، تڏهن به هوءَ ڏم سان ناتا ختم نه ڪري سگهي، پر پوءِ به دل سان ميهار سان ئي لاڳاپيل رهي. ڪجهه روايتن موجب، ميهار نالي شخص، جيڪو روزانو درياهه چناب پار ڪري سهڻي سان ملاقات ڪندو هو، کيس عشق ۾ گرفتار ڪيو. انهن ملاقاتن جي خبر جڏهن سهڻيءَ جي والد '''تلا''' کي پئي، تڏهن هن سهڻيءَ جي شادي ڏم سان ڪرائي&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

ڪجهه لوڪ روايتن موجب، ميهار سهڻيءَ جي ڄڃ جي وقت کير جي چڪي پيش ڪئي، جنهن جي اثر هيٺ سهڻي ڏم کان ڪنارو ڪندي ميهار سان پيار جو ناتو جوڙيو. ڏم لاءِ چيو وڃي ٿو ته هو صورت جو موچارو نه هو، ۽ جڏهن کيس سهڻيءَ جي ميهار سان لاڳاپن جي خبر پئي ته هن کيس طعنا ۽ مهڻا ڏنا. آخر ۾، ڏم ۽ سندس ڀيڻ (يعني سهڻيءَ جي نڻان) هڪ سازش رچي، جنهن ۾ هڪ اڌ پڪو دلو سهڻيءَ لاءِ تيار ڪيو ويو. سهڻي انيءَ ۾ ان دلوي تي سوار ٿي درياهه ۾ لٿي، جيڪو وچ سير ۾ ڀُري پيو ۽ هوءَ ميهار سان گڏ غرق ٿي وئي&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

== شاهه جو رسالو ۾ ذڪر ==
'''شاهه عبداللطيف ڀٽائي'''، پنهنجي مشهور رسالي جي [[سر سهڻي]] ۾ ڏم جو ذڪر ڪئي ٿو. هيٺيان بيت ڏم جي ڪردار سان لاڳاپيل آهن:

: &lt;poem&gt;  
تڙ تڪڙ تار گھڙڻ، ايءُ ڪاڻيارن ڪم،  
ڏهه ڏهه ڀيرا ڏينهن ۾، ڏي ڏوراپا ڏم،  
عقل، مت، شرم، ٽيئي نينهن نهوڙيا.  
&lt;/poem&gt;
: (شاهه جو رسالو، داستان: 3، بيت: 1)

: &lt;poem&gt;  
ساهڙ ڌاران سهڻي، آهي منجهه آر،  
ڏم پاسي ۾ ڏکندو، صحت وٽ سنگھار،  
توڏيءَ سندي تن جي، دوا ۾ ديدار،  
جي پسي منهن ميهار – ته سگھيا ئي سگھي ٿئي.  
&lt;/poem&gt;
: (شاهه جو رسالو، داستان: 1، بيت: 3)

: &lt;poem&gt;  
گهڙو ڀڳو ته گھورئو، مر چور ٿئي چوڙو،  
طالب المولى مذڪر، ايءُ ٻڏندِين ٻوڙو،  
ڪوڙهيو ڏم ڪوڙو، مون ميهار من ۾!  
&lt;/poem&gt;
: (شاهه جو رسالو، داستان: 2، بيت: 3)

== حوالا ==
{{حوالا|2}}
  
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪردار]]  
[[زمرو:رومانوي داستان]]  
[[زمرو:شاهه عبداللطيف ڀٽائي جا ڪردار]]
[[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]]

== ڏسو پڻ ==
* [[سهڻي ميهار|سهڻي ميهار (داستان)]]
* [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]]
* [[سنڌي لوڪ ادب]]</text>
      <sha1>4dr22hfxn06pbzzew2kktt86xlbrdx8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>نکيٽي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82949</id>
    <revision>
      <id>318726</id>
      <parentid>318648</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>ڳنڍڻن کي شامل/بهتر ڪيو</comment>
      <origin>318726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="667" sha1="dfebahv36ymynmk1mbqn8rszbj8ww5l" xml:space="preserve">نِکيٽِي: [[گھوٽ|گهوٽ]] جو [[شادي|پرڻو]] ڪري ساهرن وٽان [[ڪنوار]] کي پنهنجي گهر وٺي اچڻ واري رسم کي سڏبو آهي&lt;ref&gt;ڪتاب ”شاهه جي شاعريءَ ۾ سُگهڙائپ جو رنگ“ ، ليکڪ: عاجز رحمت الله لاشاري&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://books.sindhsalamat.com/book/427/read/22291|title=شاهه جي شعرن ۾ لوڪ رسمن جو ذڪر.! - شاهه جي شاعريءَ ۾ سُگهڙائپ جو رنگ|date=2025-01-12|website=books.sindhsalamat.com|language=sd|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا|2}}

{{Wiktionary}}</text>
      <sha1>dfebahv36ymynmk1mbqn8rszbj8ww5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اسلام ۾ انجيل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82952</id>
    <revision>
      <id>318677</id>
      <parentid>318661</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:07:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1182" sha1="92d46jncbwn7qcuvs5z56d8hblvg94b" xml:space="preserve">{{اسلام}}
'''انجيل''' ( عربي: انجيل) اسلام ۾، تورات، زبور ۽ قرآن مجيد سان گڏ، چار مقدس ڪتابن مان هڪ آهي، جيڪي [[عيسيٰ عليه السلام]] تي نازل ڪئي وئي، جن کي عيسائيت ۾ عيسيٰ جي گوسپل (Gospel of Jesus) جي نالي سان سڏيو ويندو آهي. 

[[قرآن]] مجيد &quot;انجيل&quot; کي چئن [[اسلام ۾ مقدس ڪتاب|مقدس ڪتابن]] مان هڪ طور بيان ڪري ٿو جيڪيون [[الله]] طرفان نازل ٿيون آهن، قرآن کانسواء ٻئي ٻه، [[توريت]] (Torah) ۽ [[زبور]] (Psalm) آهن. لفظ، انجيل قرآن مجيد، [[حديث|حديث ۽ ابتدائي اسلامي دستاويزن]] ۾ پڻ استعمال ڪيو ويو آهي، جيڪا هڪ &quot;الهامي ڪتاب&quot; ۽ الله تعالٰي طرفان حضرت عيسيٰ عليه السلام تي ڪيل وحي، ٻنهي جي حوالي سان آهي.
==تفصيل==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي اصطلاح]]</text>
      <sha1>92d46jncbwn7qcuvs5z56d8hblvg94b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زبور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82955</id>
    <revision>
      <id>318674</id>
      <parentid>318673</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:03:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3710" sha1="j5w8z5pa3d808ec22fajw4azaa85sk1" xml:space="preserve">[[File:Ghoul_A.jpg|thumb|ڏکڻ عربستان جي علائقي ۾ زبور جو هڪ لکت]]
{{اسلام}}
'''زبور''' (عربي: ٱلزَّبُورِ؛ انگريزي: Psalm in Islam) [[اسلام|اسلامي روايتن]] جي مطابق،  حضرت [[داؤد عليہ السلام]] کي ڏنل مقدس ڪتاب   آهي، جيڪا [[قرآن]] کان اڳ الله پاران نازل ڪيل بئين ڪتابن، توريت (Torah) ۽ [[اسلام ۾ انجيل|انجيل]] (Gospel) سان گڏ، هڪ [[اسلام ۾ مقدس ڪتاب|مقدس ڪتاب]] آهي. [[مسلمان|اسلامي]] روايت جي مطابق، [[قرآن]] ۾ ذڪر ڪيل زبور، هاڻ بائبل جي قديم عهدنامي ۾ موجود، [[داؤد عليہ السلام]] جي زبور (Psalm) جي طور آهي.&lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://books.google.com/books?id=FHrTxHmegRYC&amp;pg=PA397|title=The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th-18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents|last=Kolodziejczyk|first=Dariusz|publisher=BRILL|year=2011|isbn=978-90-04-19190-7|page=397}}&lt;/ref&gt;

[[جاهليت جو زمانو|اسلام کان اڳ واري عرب]] جا عيسائي راهب ۽ صوفي شايد اسلام کان اڳ واري عربي شاعري ۾ &quot;مزمور&quot; نالي متن سان لاڳاپيل ٻين حوالن، جهڙوڪ &quot;زبور جي پنن واري دستاويزن&quot; (Palmleaf Psalm) جو حوالو ڏئي سگهن ٿا.&lt;ref name=&quot;EI2&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|year=1999|title=mazmour|encyclopedia=Encyclopedia of Islam|publisher=Brill|location=Leiden|last=Horovitz|first=Josef|authorlink=Josef Horovitz|editor-last=Bearman|editor-first=P. J.|edition=2nd|volume=XI|pages=372–373}}&lt;/ref&gt; ڪجهه اسڪالر هن کي زبور جي ٻئي نالي، (Psalters) جي حوالي سان تعبير ڪيو آهي.&lt;ref name=&quot;Shahîd1989&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=Byzantium and the Arabs in the Fifth Century|last=Shahîd|first=Irfan|date=1989|publisher=Dumbarton Oaks|isbn=978-0-88402-152-0|page=520|author-link=Irfan Shahîd}}&lt;/ref&gt;

وچ اوڀر ۽ ڏکڻ ايشيا ۾ ڪيترن ئي عيسائي برادرين ۾، لفظ &quot;مزمور&quot; (اردو:مزمور؛ هندي:ज़बूर) عبراني بائيبل جي ڀاگي، &quot;دائود جي زبور&quot; (Psalm of David) لاءِ استعمال ڪيو ويو آهي.

قرآن ۾ پندرهين سپاري جي سورت بني اسرائيل ۾ هن طرح آيو آهي:&lt;ref&gt;[[القرآن|القرآن الكريم]]، [[سورة الإسراء]].&lt;/ref&gt;

 &quot;وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا&quot; (سورة الإسراء)

هڪ حديث، جنهن کي امام بخاري صحيح جو درجو ڏنو آهي، جي مطابق: 
 &quot;حضرت ابو هريره رضي الله تعالٰي عنه کان روايت آهي، ته رسول الله ﷺ فرمايا، دائود عليه السلام لاءِ زبور پڙهڻ آسان ڪيو ويو هو. هنن سندس سواري تي زين چاڙهڻ وقت زبور جي تلاوت شروع ڪندا هئا ۽ زين چاڙهيا وڃڻ کان پهرين ئي، زبور جي تلاوت ختم ڪندا هئا ۽ هنن پنهنجي هٿ جي ڪمائي کان سواءِ ڪڏهن به نه کائيندا هئا.&quot; (صحيح البخاري: 4:55:628)

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>j5w8z5pa3d808ec22fajw4azaa85sk1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318675</id>
      <parentid>318674</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:04:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318675</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3749" sha1="lb9cjn51mhjjeda4h2xbz6px7e3aoou" xml:space="preserve">[[File:Ghoul_A.jpg|thumb|ڏکڻ عربستان جي علائقي ۾ زبور جو هڪ لکت]]
{{اسلام}}
'''زبور''' (عربي: ٱلزَّبُورِ؛ انگريزي: Psalm in Islam) [[اسلام|اسلامي روايتن]] جي مطابق،  حضرت [[داؤد عليہ السلام]] کي ڏنل مقدس ڪتاب   آهي، جيڪا [[قرآن]] کان اڳ الله پاران نازل ڪيل بئين ڪتابن، توريت (Torah) ۽ [[اسلام ۾ انجيل|انجيل]] (Gospel) سان گڏ، هڪ [[اسلام ۾ مقدس ڪتاب|مقدس ڪتاب]] آهي. [[مسلمان|اسلامي]] روايت جي مطابق، [[قرآن]] ۾ ذڪر ڪيل زبور، هاڻ بائبل جي قديم عهدنامي ۾ موجود، [[داؤد عليہ السلام]] جي زبور (Psalm) جي طور آهي.&lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://books.google.com/books?id=FHrTxHmegRYC&amp;pg=PA397|title=The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th-18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents|last=Kolodziejczyk|first=Dariusz|publisher=BRILL|year=2011|isbn=978-90-04-19190-7|page=397}}&lt;/ref&gt;

[[جاهليت جو زمانو|اسلام کان اڳ واري عرب]] جا عيسائي راهب ۽ صوفي شايد اسلام کان اڳ واري عربي شاعري ۾ &quot;مزمور&quot; نالي متن سان لاڳاپيل ٻين حوالن، جهڙوڪ &quot;زبور جي پنن واري دستاويزن&quot; (Palmleaf Psalm) جو حوالو ڏئي سگهن ٿا.&lt;ref name=&quot;EI2&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|year=1999|title=mazmour|encyclopedia=Encyclopedia of Islam|publisher=Brill|location=Leiden|last=Horovitz|first=Josef|authorlink=Josef Horovitz|editor-last=Bearman|editor-first=P. J.|edition=2nd|volume=XI|pages=372–373}}&lt;/ref&gt; ڪجهه اسڪالر هن کي زبور جي ٻئي نالي، (Psalters) جي حوالي سان تعبير ڪيو آهي.&lt;ref name=&quot;Shahîd1989&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=Byzantium and the Arabs in the Fifth Century|last=Shahîd|first=Irfan|date=1989|publisher=Dumbarton Oaks|isbn=978-0-88402-152-0|page=520|author-link=Irfan Shahîd}}&lt;/ref&gt;

وچ اوڀر ۽ ڏکڻ ايشيا ۾ ڪيترن ئي عيسائي برادرين ۾، لفظ &quot;مزمور&quot; (اردو:مزمور؛ هندي:ज़बूर) عبراني بائيبل جي ڀاگي، &quot;دائود جي زبور&quot; (Psalm of David) لاءِ استعمال ڪيو ويو آهي.

قرآن ۾ پندرهين سپاري جي سورت بني اسرائيل ۾ هن طرح آيو آهي:&lt;ref&gt;[[القرآن|القرآن الكريم]]، [[سورة الإسراء]].&lt;/ref&gt;

 &quot;وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا&quot; (سورة الإسراء)

هڪ حديث، جنهن کي امام بخاري صحيح جو درجو ڏنو آهي، جي مطابق: 
 &quot;حضرت ابو هريره رضي الله تعالٰي عنه کان روايت آهي، ته رسول الله ﷺ فرمايا، دائود عليه السلام لاءِ زبور پڙهڻ آسان ڪيو ويو هو. هنن سندس سواري تي زين چاڙهڻ وقت زبور جي تلاوت شروع ڪندا هئا ۽ زين چاڙهيا وڃڻ کان پهرين ئي، زبور جي تلاوت ختم ڪندا هئا ۽ هنن پنهنجي هٿ جي ڪمائي کان سواءِ ڪڏهن به نه کائيندا هئا.&quot; (صحيح البخاري: 4:55:628)

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي اصطلاح]]</text>
      <sha1>lb9cjn51mhjjeda4h2xbz6px7e3aoou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318676</id>
      <parentid>318675</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:06:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3780" sha1="o9ajggab678nm7ih5ahskd5pzs8cuxb" xml:space="preserve">[[File:Ghoul_A.jpg|thumb|ڏکڻ عربستان جي علائقي ۾ زبور جو هڪ لکت]]
{{اسلام}}
'''زبور''' (عربي: ٱلزَّبُورِ؛ انگريزي: Psalm in Islam) [[اسلام|اسلامي روايتن]] جي مطابق،  حضرت [[داؤد عليہ السلام]] کي ڏنل مقدس ڪتاب   آهي، جيڪا [[قرآن]] کان اڳ الله پاران نازل ڪيل بئين ڪتابن، توريت (Torah) ۽ [[اسلام ۾ انجيل|انجيل]] (Gospel) سان گڏ، هڪ [[اسلام ۾ مقدس ڪتاب|مقدس ڪتاب]] آهي. [[مسلمان|اسلامي]] روايت جي مطابق، [[قرآن]] ۾ ذڪر ڪيل زبور، هاڻ بائبل جي قديم عهدنامي ۾ موجود، [[داؤد عليہ السلام]] جي زبور (Psalm) جي طور آهي.&lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://books.google.com/books?id=FHrTxHmegRYC&amp;pg=PA397|title=The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th-18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents|last=Kolodziejczyk|first=Dariusz|publisher=BRILL|year=2011|isbn=978-90-04-19190-7|page=397}}&lt;/ref&gt;

[[جاهليت جو زمانو|اسلام کان اڳ واري عرب]] جا عيسائي راهب ۽ صوفي شايد اسلام کان اڳ واري عربي شاعري ۾ &quot;مزمور&quot; نالي متن سان لاڳاپيل ٻين حوالن، جهڙوڪ &quot;زبور جي پنن واري دستاويزن&quot; (Palmleaf Psalm) جو حوالو ڏئي سگهن ٿا.&lt;ref name=&quot;EI2&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|year=1999|title=mazmour|encyclopedia=Encyclopedia of Islam|publisher=Brill|location=Leiden|last=Horovitz|first=Josef|authorlink=Josef Horovitz|editor-last=Bearman|editor-first=P. J.|edition=2nd|volume=XI|pages=372–373}}&lt;/ref&gt; ڪجهه اسڪالر هن کي زبور جي ٻئي نالي، (Psalters) جي حوالي سان تعبير ڪيو آهي.&lt;ref name=&quot;Shahîd1989&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=Byzantium and the Arabs in the Fifth Century|last=Shahîd|first=Irfan|date=1989|publisher=Dumbarton Oaks|isbn=978-0-88402-152-0|page=520|author-link=Irfan Shahîd}}&lt;/ref&gt;

وچ اوڀر ۽ ڏکڻ ايشيا ۾ ڪيترن ئي عيسائي برادرين ۾، لفظ &quot;مزمور&quot; (اردو:مزمور؛ هندي:ज़बूर) عبراني بائيبل جي ڀاگي، &quot;دائود جي زبور&quot; (Psalm of David) لاءِ استعمال ڪيو ويو آهي.

قرآن ۾ پندرهين سپاري جي سورت بني اسرائيل ۾ هن طرح آيو آهي:&lt;ref&gt;[[القرآن|القرآن الكريم]]، [[سورة الإسراء]].&lt;/ref&gt;

 &quot;وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا&quot; (سورة الإسراء)

هڪ حديث، جنهن کي امام بخاري صحيح جو درجو ڏنو آهي، جي مطابق: 
 &quot;حضرت ابو هريره رضي الله تعالٰي عنه کان روايت آهي، ته رسول الله ﷺ فرمايا، دائود عليه السلام لاءِ زبور پڙهڻ آسان ڪيو ويو هو. هنن سندس سواري تي زين چاڙهڻ وقت زبور جي تلاوت شروع ڪندا هئا ۽ زين چاڙهيا وڃڻ کان پهرين ئي، زبور جي تلاوت ختم ڪندا هئا ۽ هنن پنهنجي هٿ جي ڪمائي کان سواءِ ڪڏهن به نه کائيندا هئا.&quot; (صحيح البخاري: 4:55:628)

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهبي متن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]
[[زمرو:اسلامي اصطلاح]]</text>
      <sha1>o9ajggab678nm7ih5ahskd5pzs8cuxb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سنن الترمذي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82956</id>
    <revision>
      <id>318687</id>
      <timestamp>2025-06-10T13:40:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>صفحي &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1292199830|Sunan al-Tirmidhi]]&quot; جي شروعاتي ڀاڱي جو ترجمو ڪندي سرجيو ويو</comment>
      <origin>318687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="966" sha1="hzar0hg3ytg0tvrruzpnlaxv8u56ylg" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب|name=سنن الترمذي&lt;br&gt;
Sahih al-Tirmidhi|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|exclude_cover=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|alt=|caption=|audio_read_by=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=|series=''[[صحاح سته]]&quot;}}'''''سنن الترمذي''''' ( عربي: ( {{Langx|ar|سنن الترمذي|translit=Sunan al-Tirmidhī}} ) [[سني اسلام]] جي [[صحاح سته|ڇهن ڪتابن]] جو چوٿون [[حديث|حديثن]] جو مجموعو آهي. ان کي [[امام ترمذي|امام الترمذي]] پاران {{Circa|864–884}} (250–270 هجري) پاران جمع ۽ ترتيب ڏنو ويو.</text>
      <sha1>hzar0hg3ytg0tvrruzpnlaxv8u56ylg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318688</id>
      <parentid>318687</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318688</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="909" sha1="6ajuxzjdry63wc91uwoow43kivp5ayp" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt;
Sahih al-Tirmidhi|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|exclude_cover=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|alt=|caption=|audio_read_by=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=|series=''[[صحاح سته]]&quot;}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.</text>
      <sha1>6ajuxzjdry63wc91uwoow43kivp5ayp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318689</id>
      <parentid>318688</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:48:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="996" sha1="9bsdhf6et4ayl4ezfifznu0xh0s1upi" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt;
Sahih al-Tirmidhi|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|exclude_cover=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|alt=|caption=|audio_read_by=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=|series=''[[صحاح سته]]&quot;}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>9bsdhf6et4ayl4ezfifznu0xh0s1upi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318690</id>
      <parentid>318689</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:56:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1071" sha1="tubuu7bz0f5mt4rk91qa56np8u35mdg" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt;
Sahih al-Tirmidhi|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|caption=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=9هين صدي عيسوي|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=www.noblequran.com|series=''[[صحاح سته]]&quot;|subject=حديث|external_url=www.islamweb.net|URL=www.islamqa.con}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>tubuu7bz0f5mt4rk91qa56np8u35mdg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318691</id>
      <parentid>318690</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:09:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1121" sha1="8pdw6plosd3o7cbjv89o7gb4mqmpig6" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|caption=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=9هين صدي عيسوي|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=www.daruliftaa.com|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=www.daruliftaa.com|URL=www.Sunnah.com\Jami' at-Tirmidhi}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>8pdw6plosd3o7cbjv89o7gb4mqmpig6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318692</id>
      <parentid>318691</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:15:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1141" sha1="7yljks8cbn6kvxmnuddg6pqys3ynapn" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|caption=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=9هين صدي عيسوي|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website=www.daruliftaa.com

{{URL|Sunnah.com}}|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=www.daruliftaa.com|URL=www.Sunnah.com\Jami' at-Tirmidhi}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>7yljks8cbn6kvxmnuddg6pqys3ynapn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318693</id>
      <parentid>318692</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1089" sha1="4plmn2mw29ytgk91tgj4g3piauxz3ks" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=|caption=|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=9هين صدي عيسوي|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website={{URL|Sunnah.com}}|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=|URL={{URL|sunnah.com}}}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>4plmn2mw29ytgk91tgj4g3piauxz3ks</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318694</id>
      <parentid>318693</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:06:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1162" sha1="tb42wpea846a9u5oi33lg7x20loiaxk" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=[[File:SunanAltirmithi.jpg|thumb|سنن الترمذي]]|caption=سنن ترمذي|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=9هين صدي عيسوي|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website={{URL|Sunnah.com}}|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=|URL={{URL|sunnah.com}}}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>tb42wpea846a9u5oi33lg7x20loiaxk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318695</id>
      <parentid>318694</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:11:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1143" sha1="6udxbeqwjcc49g3l7let41sueqvgp0i" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=[[File:SunanAltirmithi.jpg|thumb|سنن الترمذي]]|caption=سنن ترمذي|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=2012ع|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website={{URL|Sunnah.com}}|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=|URL={{URL|sunnah.com}}}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>6udxbeqwjcc49g3l7let41sueqvgp0i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318696</id>
      <parentid>318695</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:17:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1143" sha1="hx70e3vcuc9gabgmda5bdifg36661f1" xml:space="preserve">{{ڄاڻخانو ڪتاب
|name=سنن الترمذي&lt;br&gt; الجامع السنن للإمام الترمذي|author=[[امام ترمذي]]|language=[[عربي ٻولي|عربي]]|genre=[[حديث|حديثن]] جو مجموعو|published=3هين صدي هجري|publisher=|isbn=|italic title=&lt;!--(see above)--&gt;|image=[[File:SunanAltirmithi.jpg|160px|سنن الترمذي]]|caption=سنن ترمذي|illustrator=|cover_artist=|set_in=|publisher2=|pub_date=|english_pub_date=2012ع|media_type=|pages=|awards=|isbn_note=|oclc=|dewey=|congress=|preceded_by=|followed_by=|native_wikisource=|wikisource=|notes=|website={{URL|Sunnah.com}}|series=[[صحاح سته]]|subject=حديث|external_url=|URL={{URL|sunnah.com}}}}'''''سنن الترمذي''''' (عربي: سنن الترمذي) [[سني اسلام]] ۾ [[حديث]] جي ڇھه صحيح ترين مجموعن [[صحاح سته]] مان هڪ آهي. ان کي 250–270 هجري بمطابق 864-884 عيسوي وچ ۾ [[امام ترمذي]] پاران جمع ڪيو ويو ۽ ترتيب ڏنو ويو.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>hx70e3vcuc9gabgmda5bdifg36661f1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مٺي ڪاٺي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82957</id>
    <revision>
      <id>318713</id>
      <timestamp>2025-06-10T15:59:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: مٺي ڪاٺي S मिठीकाठी s. f. Liquorices Glycirrhiza Glabra.</comment>
      <origin>318713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" sha1="jcd2xymd751cvs5d2us5wj3st0y9ljc" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي
S मिठीकाठी s. f.
Liquorices Glycirrhiza Glabra.</text>
      <sha1>jcd2xymd751cvs5d2us5wj3st0y9ljc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318714</id>
      <parentid>318713</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:01:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>JogiAsad صفحي [[Liquorice]] کي [[مٺي ڪاٺي]] ڏانھن چوريو: مٺي ڪاٺي، مليٺي </comment>
      <origin>318713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" sha1="jcd2xymd751cvs5d2us5wj3st0y9ljc" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي
S मिठीकाठी s. f.
Liquorices Glycirrhiza Glabra.</text>
      <sha1>jcd2xymd751cvs5d2us5wj3st0y9ljc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318717</id>
      <parentid>318714</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:04:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:طبي ٻوٽا]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان</comment>
      <origin>318717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109" sha1="otldvog9sqo0tirbh2dcwolk1yrxgoc" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي
S मिठीकाठी s. f.
Liquorices Glycirrhiza Glabra.

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>otldvog9sqo0tirbh2dcwolk1yrxgoc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318721</id>
      <parentid>318717</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:09:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>مضمون کي بهتر بڻايو</comment>
      <origin>318721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="141" sha1="6i9h356foopcg7m2jlb24j4c68wj3uq" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي. 

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>6i9h356foopcg7m2jlb24j4c68wj3uq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318722</id>
      <parentid>318721</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <origin>318722</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="562" sha1="koygk4tt69kel9rl45tnw2l5r3axf27" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي، جيڪا دوا طور ڪم ايندڙ پسارڪي وکر جو هڪ قسم آھي، ان کي مليٺي به سڏيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%BA%D9%8A%20%DA%AA%D8%A7%D9%BA%D9%8A|title=مٺي ڪاٺي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt;

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>koygk4tt69kel9rl45tnw2l5r3axf27</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318723</id>
      <parentid>318722</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:23:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>مضمون کي بهتر بڻايو</comment>
      <origin>318723</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="663" sha1="o232yayoc0x588s4aqjewdqwm71psv6" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي، جيڪا دوا طور ڪم ايندڙ پسارڪي وکر جو هڪ قسم آھي، ان کي مليٺي به سڏيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%BA%D9%8A%20%DA%AA%D8%A7%D9%BA%D9%8A|title=مٺي ڪاٺي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt; ننڍڙن ٻارن توڙي وڏن کي کنگھ ۽ سھڪي کان ڪاڙھي پياربي آھي.

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>o232yayoc0x588s4aqjewdqwm71psv6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318724</id>
      <parentid>318723</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:24:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <origin>318724</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="697" sha1="dierjjgfnnase4vwi9mf126olipp47j" xml:space="preserve">مٺي ڪاٺي (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي، جيڪا دوا طور ڪم ايندڙ پسارڪي وکر جو هڪ قسم آھي، ان کي مليٺي به سڏيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%BA%D9%8A%20%DA%AA%D8%A7%D9%BA%D9%8A|title=مٺي ڪاٺي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt; ننڍڙن ٻارن توڙي وڏن کي کنگھ ۽ سھڪي کان ڪاڙھي پياربي آھي.
== حوالا ==
{{حوالا|2}}

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>dierjjgfnnase4vwi9mf126olipp47j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318725</id>
      <parentid>318724</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:25:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>اسٽائيل کي بهتر ڪيو</comment>
      <origin>318725</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="703" sha1="30eirikf163e16b9s5kikc2j2hn36rt" xml:space="preserve">'''مٺي ڪاٺي''' (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي، جيڪا دوا طور ڪم ايندڙ پسارڪي وکر جو هڪ قسم آھي، ان کي مليٺي به سڏيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%BA%D9%8A%20%DA%AA%D8%A7%D9%BA%D9%8A|title=مٺي ڪاٺي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt; ننڍڙن ٻارن توڙي وڏن کي کنگھ ۽ سھڪي کان ڪاڙھي پياربي آھي.
== حوالا ==
{{حوالا|2}}

[[زمرو:طبي ٻوٽا]]</text>
      <sha1>30eirikf163e16b9s5kikc2j2hn36rt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318729</id>
      <parentid>318725</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:33:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:آئي يو سي اين خطري کان دور جنسن جي ڳاڙهي فهرست]]، [[زمرو:مصالحا]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>318729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="824" sha1="jxssez1i6dfhj0oyz3jzadq0ja4hsfv" xml:space="preserve">'''مٺي ڪاٺي''' (मिठीकाठी) Liquorices Glycirrhiza) Glabra) ھڪ پاڙ/جڙي ٻوٽي آھي، جيڪا دوا طور ڪم ايندڙ پسارڪي وکر جو هڪ قسم آھي، ان کي مليٺي به سڏيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%D9%85%D9%BA%D9%8A%20%DA%AA%D8%A7%D9%BA%D9%8A|title=مٺي ڪاٺي {{!}} Online Sindhi Dictionaries {{!}} آن لائين سنڌي ڊڪشنريون|website=dic.sindhila.edu.pk|access-date=2025-06-10}}&lt;/ref&gt; ننڍڙن ٻارن توڙي وڏن کي کنگھ ۽ سھڪي کان ڪاڙھي پياربي آھي.
== حوالا ==
{{حوالا|2}}
[[زمرو:طبي ٻوٽا]]
[[زمرو:مصالحا]]
[[زمرو:آئي يو سي اين خطري کان دور جنسن جي ڳاڙهي فهرست]]</text>
      <sha1>jxssez1i6dfhj0oyz3jzadq0ja4hsfv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liquorice</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82958</id>
    <redirect title="مٺي ڪاٺي" />
    <revision>
      <id>318715</id>
      <timestamp>2025-06-10T16:01:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>JogiAsad صفحي [[Liquorice]] کي [[مٺي ڪاٺي]] ڏانھن چوريو: مٺي ڪاٺي، مليٺي </comment>
      <origin>318715</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="nfzq9yv82hckbkf3sjp997glkodipbp" xml:space="preserve">#چوريو [[مٺي ڪاٺي]]</text>
      <sha1>nfzq9yv82hckbkf3sjp997glkodipbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سڱاوتي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82959</id>
    <revision>
      <id>318728</id>
      <timestamp>2025-06-10T16:32:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: سڱابندي، سڱاوتي</comment>
      <origin>318728</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" sha1="fpbqedo5uer7sfkoaqeit0295ivuq2f" xml:space="preserve">سڱابندي، سڱاوتي</text>
      <sha1>fpbqedo5uer7sfkoaqeit0295ivuq2f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82960</id>
    <revision>
      <id>318762</id>
      <timestamp>2025-06-10T17:10:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JogiAsad</username>
        <id>4693</id>
      </contributor>
      <comment>JogiAsad صفحي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪهاڻي]] کي [[زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي]] ڏانھن چوريو: ھ جو فرق</comment>
      <origin>318762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" sha1="9ae7j8au2pif0ca5x77mk63uuw37rf6" xml:space="preserve">{{واپس منتقل زمرو|زمرو:سنڌي لوڪ ڪھاڻي}}</text>
      <sha1>9ae7j8au2pif0ca5x77mk63uuw37rf6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قرآن ۾ سورتن جي فهرست</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82961</id>
    <revision>
      <id>318763</id>
      <timestamp>2025-06-10T17:11:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>صفحي &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1293149101|List of chapters in the Quran]]&quot; جي شروعاتي ڀاڱي جو ترجمو ڪندي سرجيو ويو</comment>
      <origin>318763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1386" sha1="egosmm90tpgf216q6wb8w8ic99dpdpe" xml:space="preserve">[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|ساڄو|thumb|قرآن مجيد جي پهرين سورت، [[سورہ فاتحہ|سوره الفاتحه]]]]

[[قرآن|قرآن مجيد کي]] 114 سورتن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ 6,236 (&quot;بسم الله&quot; کانسواءِ) يا 6,349 (بشمول بسم الله&quot;) [[آيت|آيتون]] آهن.  سورتن کي وسيع طور تي ڊيگهه جي نزولي ترتيب ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي. سورتن جي تاريخي ترتيب بابت بحث لاءِ، سورت ڏسو.

نائين سورت، سوره التوبہ کان سواءِ هر سورت کان اڳ بسم الله الرحمان الرحيم لکل آهي ۽ تلاوت ڪي ويندي آهي، جنهن کي ''[[تسميه]]'' سڏيو ويندو آهي ۽ ان جا معني &quot; الله جي نالي سان، جيڪو تمام گهڻو مهربان ۽ رحم ڪندڙ آهي.&quot;) آهي. &lt;ref name=&quot;Asad-Surah-Intro-S1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Asad|1980|loc=Introduction to Sura 1.}}&lt;/ref&gt; اڻٽيهه سورتن جي شروعات خاص اکرن سان ٿئي ٿي، جنهن کي &quot; ''حروف مقطعات'' سڏيو ويندو آهي. هن اکرن جا معني ڇا آهن؟ هن باري ۾ اختلاف آهي، پر عالمن جي اڪٿريت جي راء آھي ته هنن جو علم الله کانسواء ٻين کي نا آهي.</text>
      <sha1>egosmm90tpgf216q6wb8w8ic99dpdpe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318765</id>
      <parentid>318763</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:13:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1510" sha1="97nbzphzqvc612x0unkr78o3neg40ce" xml:space="preserve">[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|ساڄو|thumb|قرآن مجيد جي پهرين سورت، [[سورہ فاتحہ|سوره الفاتحه]]]]

[[قرآن|قرآن مجيد کي]] 114 سورتن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ 6,236 (&quot;بسم الله&quot; کانسواءِ) يا 6,349 (بشمول بسم الله&quot;) [[آيت|آيتون]] آهن.  سورتن کي وسيع طور تي ڊيگهه جي نزولي ترتيب ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي. سورتن جي تاريخي ترتيب بابت بحث لاءِ، سورت ڏسو.

نائين سورت، سوره التوبہ کان سواءِ هر سورت کان اڳ بسم الله الرحمان الرحيم لکل آهي ۽ تلاوت ڪي ويندي آهي، جنهن کي ''[[تسميه]]'' سڏيو ويندو آهي ۽ ان جا معني &quot; الله جي نالي سان، جيڪو تمام گهڻو مهربان ۽ رحم ڪندڙ آهي.&quot;) آهي. &lt;ref name=&quot;Asad-Surah-Intro-S1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Asad|1980|loc=Introduction to Sura 1.}}&lt;/ref&gt; اڻٽيهه سورتن جي شروعات خاص اکرن سان ٿئي ٿي، جنهن کي &quot; ''حروف مقطعات'' سڏيو ويندو آهي. هن اکرن جا معني ڇا آهن؟ هن باري ۾ اختلاف آهي، پر عالمن جي اڪٿريت جي راء آھي ته هنن جو علم الله کانسواء ٻين کي نا آهي.
==فهرست==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>97nbzphzqvc612x0unkr78o3neg40ce</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318767</id>
      <parentid>318765</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:16:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318767</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68148" sha1="7zg2dygqaliy2jli48uvbswhhev6k0n" xml:space="preserve">[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|ساڄو|thumb|قرآن مجيد جي پهرين سورت، [[سورہ فاتحہ|سوره الفاتحه]]]]

[[قرآن|قرآن مجيد کي]] 114 سورتن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ 6,236 (&quot;بسم الله&quot; کانسواءِ) يا 6,349 (بشمول بسم الله&quot;) [[آيت|آيتون]] آهن.  سورتن کي وسيع طور تي ڊيگهه جي نزولي ترتيب ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي. سورتن جي تاريخي ترتيب بابت بحث لاءِ، سورت ڏسو.

نائين سورت، سوره التوبہ کان سواءِ هر سورت کان اڳ بسم الله الرحمان الرحيم لکل آهي ۽ تلاوت ڪي ويندي آهي، جنهن کي ''[[تسميه]]'' سڏيو ويندو آهي ۽ ان جا معني &quot; الله جي نالي سان، جيڪو تمام گهڻو مهربان ۽ رحم ڪندڙ آهي.&quot;) آهي. &lt;ref name=&quot;Asad-Surah-Intro-S1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Asad|1980|loc=Introduction to Sura 1.}}&lt;/ref&gt; اڻٽيهه سورتن جي شروعات خاص اکرن سان ٿئي ٿي، جنهن کي &quot; ''حروف مقطعات'' سڏيو ويندو آهي. هن اکرن جا معني ڇا آهن؟ هن باري ۾ اختلاف آهي، پر عالمن جي اڪٿريت جي راء آھي ته هنن جو علم الله کانسواء ٻين کي نا آهي.
==فهرست==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! style=&quot;width:10%;&quot;| السُّورَة
! style=&quot;width:8%;&quot;| رَقمهَا&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;&gt;{{استشهاد بويب|مسار=http://quran.al-islam.com/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 |عنوان=موسوعة القرآن، فهرس القرآن |ناشر=موقع الإسلام الدعوي والإرشادي |تاريخ الوصول=[[18 أغسطس]] [[2014]] | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20180729003107/http://quran.al-islam.com:80/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 | تاريخ أرشيف = 29 يوليو 2018 |حالة المسار=dead}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:8%;&quot;| الصَّفحَة{{للهامش|*}}
! style=&quot;width:9%;&quot;| عَدد الآيَات&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;&lt;br /&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| نَوْعها من حيث مكان النزول&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| ترتيب النزول&lt;ref&gt;[https://books.almaaref.org/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm المعارف:] الدرس السابع: نزول القرآن (3)، ص: 126 - 127 - 128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170201060517/http://www.almaaref.org/books/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm |date=01 فبراير 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://jqrs.qurancomplex.gov.sa/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf ترتيب سور القرآن الكريم:] دراسة تحليلية لأقوال العلماء، د. طه عابدين طه {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180328181740/http://jqrs.qurancomplex.gov.sa:80/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf |date=28 مارس 2018}}&lt;/ref&gt;{{للهامش|**}}
! style=&quot;width:10%;&quot;| تَحتوِي [[سجود التلاوة|سَجْدَة]]&lt;ref&gt;[https://www.nquran.com/ar/index.php?group=view&amp;id=3092 ن للقرآن وعلومه:] الآيات التي فيها سجدات {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304213801/http://www.nquran.com/index.php?group=view&amp;rid=3092 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| [[ويكي مصدر|ويكِي مَصْدر]]
! style=&quot;width:35%;&quot;| موضُوع السُّورَة&lt;ref name=&quot;الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم&quot;&gt;[http://saaid.net/book/17/8884.pdf صيد الفوائد:] الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722164909/http://saaid.net/book/17/8884.pdf |date=22 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|align=center| [[سورة الفاتحة|الفَاتِحَة]]،{{سج}}أم الكتاب، أم القرآن، السبع المثاني، الحمد، الشفاء
|align=center| 1
|align=center| 1
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 5
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفاتحة|نَص السُّورة]]
|
* المبادئ الأساسية للقرآن بشكل موجز.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة البقرة|البَقَرَة]]
|align=center| 2
|align=center| 2
|align=center| 286
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 87
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البقرة|نَص السُّورة]]
|
* أصناف الناس في [[العبادة في الإسلام|العبادة]]. (1 - 20)
* العبادة وأهميتها. (21 - 39)
* الاستجابة وحقيقة العبادة. (40 - 152)
* شمولية العبادة لجميع نواحي الحياة. (153 - 253)
* التعظيم أساس العبادة. (254 - 286)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة آل عمران|آل عِمرَان]]
|align=center|3
|align=center| 50
|align=center| 200
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 89
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة آل عمران|نَص السُّورة]]
|
* الثبات فكريًا في مواجهة الأفكار الخارجية. (1 - 120)
* كيفية الثبات داخليًا. (121 - 200)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النساء|النِّسَاء]]
|align=center| 4
|align=center| 77
|align=center| 176
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 92
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النساء|نَص السُّورة]]
|
* الضعفاء والحث على العدل والرحمة بهم و[[فقه المواريث|المواريث]].(1 - 12)
* الثواب والعقاب. (13 - 18)
* [[حق|الحقوق]]. (19 - 33)
* [[عدالة|العدل]]. (34 - 59)
* القتال لضمان حقوق المستضعفين. (60 - 104)
* الأمر بالقسط. (105 - 136)
* أحوال الناس وجزاؤهم. (137 - 176)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المائدة|المَائدة]]
|align=center| 5
|align=center| 106
|align=center| 120
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 112
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المائدة|نَص السُّورة]]
|
* حفظ الدين والعرض والنفس والمال. (1 - 40)
* النهي عن موالاة [[أهل الكتاب]]. (41 - 86)
* عدد من الأحكام. (87 - 108)
* مراجعة العقود يوم القيامة وقصة المائدة. (109 - 120)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنعام|الأنعَام]]
|align=center| 6
|align=center| 128
|align=center| 165
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 55
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنعام|نَص السُّورة]]
|
* قدرة الله في [[الكون]] (1 - 90)
* مواجهة وتهديد [[شرك بالله|المشركين]] (91 - 144)
* توجيهات ومواساة [[محمد|للرسول]] و[[مؤمن (توضيح)|المؤمنين]] (145 - 165)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعراف|الأعرَاف]]
|align=center| 7
|align=center| 151
|align=center| 206
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 39
|align=center| نعم، الآية 206
|align=center| [[S:سورة الأعراف|نَص السُّورة]]
|
* خطاب للرسول وتحذير للأمة. (1 - 9)
* قصة [[آدم في الإسلام|آدم]] وتعقيبات عليها. (10 - 58)
* [[أنبياء مذكورون في القرآن|قصص الأنبياء]] (59 - 136)
* [[بنو إسرائيل|بني إسرائيل]] وانحرافاتهم. (137 - 171)
* مواثيق البشرية بالعبودية لله. (172 - 206)
|-
|align=center| [[سورة الأنفال|الأنفَال]]
|align=center| 8
|align=center| 177
|align=center| 75
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 88
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنفال|نَص السُّورة]]
|
* القوانين الربانية. (1 - 40)
* القوانين المادية. (41 - 75)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التوبة|التوبَة]]،{{سج}}براءة
|align=center| 9
|align=center| 187
|align=center| 129
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 113
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التوبة|نَص السُّورة]]
|
* علاقة المسلمين بالمشركين وأهل الكتاب.&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot;&gt;[http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm صيد الفوائد:] تأملات في سورة التوبة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170725042813/http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm |date=25 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* كشف أسرار [[نفاق|المنافقين]] وحال الناس مع النبي خاصة في المدينة وفي [[غزوة تبوك|جيش العسرة]].&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يونس|يُونس]]
|align=center| 10
|align=center| 208
|align=center| 109
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 51
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يونس|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله وتوجيهاته للناس والنبي.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* بيان حقيقة وحي القرآن، وبيان أمر النبوة عامة ورسالة محمد خاصة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/170533/ إسلام ويب:] مقاصد سورة يونس {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304233729/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=170533 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* طبائع الناس وسنن الله فيها.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* قصص [[يونس في الإسلام|يونس]] و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[نوح في الإسلام|نوح]].
* تحدي القرآن للمشركين.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة هود|هُود]]
|align=center| 11
|align=center| 221
|align=center| 123
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 52
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة هود|نَص السُّورة]]
|
* إبراز حقيقة العقيدة وتنزيه القرآن. (1 - 24)
* مواقف من قصص [[رسول|الرسل]]. (25 - 99)
* التعقيب على القصص. (100 - 123)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يوسف|يُوسُف]]
|align=center| 12
|align=center| 235
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 53
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يوسف|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي [[يوسف في الإسلام|يوسف]].
* الثقة بتدبير الله.
|-
|align=center| [[سورة الرعد|الرَّعْد]]
|align=center| 13
|align=center| 249
|align=center| 43
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 96
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة الرعد|نَص السُّورة]]
|
* الإيمان بالله وتوحيده.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot;&gt;[https://islamweb.net/ar/library/index.php?page=bookcontents&amp;ID=1287&amp;idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;flag=0&amp;bk_no=132&amp;ayano=0&amp;surano=0&amp;bookhad=0 إسلام ويب:] التفسير الكبير - سورة الرعد {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521100926/http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;bk_no=132&amp;ID=1287 |date=21 مايو 2017}}&lt;/ref&gt;
* الإيمان بالرسل مع بيان مهمتهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[الملائكة في الإسلام|بالملائكة]] مع الإشارة إلى بعض وظائفهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان بالقرآن وأنه [[وحي|موحى]] به.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[يوم القيامة في الإسلام|باليوم الآخر]] وما فيه نعيم وعذاب.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[قدر (إسلام)|بالقضاء والقدر]].&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة إبراهيم|إبراهِيم]]
|align=center| 14
|align=center| 255
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 72
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة إبراهيم|نَص السُّورة]]
|
* أن القصد من إنزال القرآن هو إرشاد الخلق، ومنعهم عن [[الكفر في الإسلام|الكفر]] و[[معصية|المعصية]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/176541/ إسلام ويب:] مقاصد سورة إبراهيم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304234022/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=176541 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* [[التوحيد في الإسلام|توحيد الله]]، وتثبيته للمؤمنين في الدنيا والآخرة، وإضلال من أعرض عن ذكره.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* بيان نعم الله على البشر.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* نموذج لشكر النعمة من خلال النبي [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* [[ربوبية|الربوبية]]، والدينونة لله بالملك والتصرف.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحجر|الحِجْر]]
|align=center| 15
|align=center| 262
|align=center| 99
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 54
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجر|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من القرآن وحفظ الله له.
* تكذيب الأمم لرسلهم، ومظاهر قدرة الله.
* قصة الخلق وعصيان [[إبليس]] ومصيره.
* ثواب المتقين يوم القيامة.
* قصة [[قوم مدين|أصحاب الأيكة]] وأصحاب [[مدائن صالح|الحِجْر]]، وقصة ضيف إبراهيم وما حصل مع النبي [[لوط في الإسلام|لوط]].
* فضل الله على النبي مع توجيهات وبشارات.
|-
|align=center| [[سورة النحل|النَّحْل]]
|align=center| 16
|align=center| 267
|align=center| 128
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 70
|align=center| نعم، الآية 49
|align=center| [[S:سورة النحل|نَص السُّورة]]
|
* مواضيع العقيدة ومنها [[توحيد الألوهية|الألوهية]] و[[وحي|الوحي]] والبعث والنشور.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot;&gt;[http://www.e-quran.com/tareef-16.html المصحف الإلكتروني:] سورة النحل {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170710060540/http://www.e-quran.com/tareef-16.html |date=10 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* دلائل قدرة الله ووحدانيته.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot; /&gt;
* الرد على المشركين في فساد عقائدهم.
* جزاء [[ردة (إسلام)|المرتدين]] وصفاتهم والمؤمنين.
* [[مباح|التحليل]] و[[حرام|التحريم]] بيد الله.
* صفات [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الإسراء|الإسْرَاء]]،{{سج}}بَنِي إِسرائيل
|align=center| 17
|align=center| 282
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 50
|align=center| نعم، الآية 107
|align=center| [[S:سورة الإسراء|نَص السُّورة]]
|
* العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* قواعد السلوك الفردي والجماعي وآدابه القائمة على العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/182551/ إسلام ويب:] مقاصد سورة الإسراء {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305050127/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=182551 |date=05 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* قصص عن بني إسرائيل.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* طرف من قصة آدم وإبليس وتكريم الله للإنسان.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الكهف|الكهْف]]
|align=center| 18
|align=center| 293
|align=center| 110
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 69
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكهف|نَص السُّورة]]
|
* الحمدلله والتبشير والإنذار. (1 - 8)
* قصة [[أصحاب الكهف]]. (9 - 27)
* قصة كل من أصحاب الجنتين، و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[الخضر]]، و[[ذو القرنين|ذي القرنين]].
* حث الرسول على [[صبر|الصبر]]، والتبشير والإنذار وإثبات الوحي
* تقرير القيم الحقيقية الباقية.
* من مشاهد [[يوم القيامة في الإسلام|يوم القيامة]]، وسنة الله في إهلاك الظالمين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة مريم|مَريَم]]
|align=center| 19
|align=center| 305
|align=center| 98
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 44
|align=center| نعم، الآية 58
|align=center| [[S:سورة مريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[زكريا]] وبشارته [[يحيى بن زكريا|بيحيى]]. (1 - 15)
* قصة [[مريم بنت عمران|مريم]] وحملها [[عيسى بن مريم|بعيسى]] (16 - 40)
* قصص عدد من الأنبياء ومنهم إبراهيم وموسى و[[هارون]] و[[إسماعيل في الإسلام|إسماعيل]]، وأحوال الأمم بعدهم. (41 - 65)
* المنكرون للبعث وجزاؤهم وصفاتهم. (66 - 75)
* جزاء المهتدين والرد على المشركين. (76 - 98)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة طه|طه]]
|align=center| 20
|align=center| 312
|align=center| 135
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 45
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة طه|نَص السُّورة]]
|
* مهمة القرآن وصفات من أنزله. (1 - 8)
* قصة موسى (9 - 99)
* جزاء المعرضين عن القرآن ومشاهد من يوم القيامة (100 - 114)
* قصة سجود [[الملائكة في الإسلام|الملائكة]] لآدم وتحذيره من إبليس. (115 - 127)
* الاعتبار بالأمم السابقة وتوجيهات للنبي وعناد المشركين. (128 - 135)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنبياء|الأنبيَاء]]
|align=center| 21
|align=center| 322
|align=center| 112
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 73
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنبياء|نَص السُّورة]]
|
* يوم القيامة والحكمة من [[خلقية|الخلق]]. (1 -33)
* دور الأنبياء. (34 - 95)
* من علامات [[يوم القيامة في الإسلام|الساعة]]. (96 - 106)
* صفة الرسول ومهمته، وتهديد المعرضين عنه. (107 - 112)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحج|الحَج]]
|align=center| 22
|align=center| 332
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 103
|align=center| نعم، سجدتان، الآية 18، والآية 77
|align=center| [[S:سورة الحج|نَص السُّورة]]
|
* التذكير بيوم القيامة والبعث. (1 - 37)
* [[جهاد|الجهاد]]. (38 - 60)
* العبودية الخالصة لله. (61 - 78)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المؤمنون|المُؤمنون]]
|align=center| 23
|align=center| 342
|align=center| 118
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 74
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المؤمنون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المؤمنين وجزاؤهم.
* صفات الكافرين وأعمالهم ووعيدهم.
* من مظاهر قدرة الله وإثبات البعث.
* دعوة الأنبياء.
|-
|align=center| [[سورة النور|النُّور]]
|align=center| 24
|align=center| 350
|align=center| 64
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 102
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النور|نَص السُّورة]]
|
* [[الحدود في الشريعة الإسلامية|الحدود الشرعية]] وبعض الآداب الاجتماعية.
* نور الله وفضل وجزاء عمّار [[مسجد|المساجد]].
* مظاهر قدرة الله، وسنة الله في العباد.
* طاعة المؤمنين لحكم الله وكذب المنافقين في طاعتهم.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفرقان|الفُرْقان]]
|align=center| 25
|align=center| 359
|align=center| 77
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 42
|align=center| نعم، الآية 60
|align=center| [[S:سورة الفرقان|نَص السُّورة]]
|
* تكذيب المشركين [[الرحمن (أسماء الله الحسنى)|بالرحمن]]. (1 - 29)
* تكذيب المشركين بالقرآن. (30 - 77)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشعراء|الشُّعَرَاء]]
|align=center| 26
|align=center| 367
|align=center| 227
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 47
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشعراء|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من الرسول وحسرته عليهم. (1 - 9)
* رسالة الرسل. (10 - 191)
* القرآن وموقف المشركين منه. (192 - 212)
* إرشادات إلهية للرسول. (213 - 220)
* الرد على المشركين وتهديدهم. (221 - 227)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النمل|النَّمْل]]
|align=center| 27
|align=center| 377
|align=center| 93
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 48
|align=center| نعم، الآية 25
|align=center| [[S:سورة النمل|نَص السُّورة]]
|
* القرآن مبشر للمؤمنين ومنذر للكافرين. (1 - 6)
* الأنبياء. (7 - 58)
* من مظاهر قدرة الله في الكون. (59 - 65)
* موقف المشركين من البعث. (66 - 75)
* مهام القرآن. (76 - 78)
* مهمة الرسول وحدود تأثيره في الناس. (79 - 81)
* من مشاهد يوم القيامة. (82 - 90)
* مهمة النبي ومن تبعه. (91 - 93)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القصص|القَصَص]]
|align=center| 28
|align=center| 385
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 49
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القصص|نَص السُّورة]]
|
* قصة موسى. (1 - 46)
* تكذيب مشركي [[مكة]] للرسول والقرآن والرد على شبهاتهم. (47 - 51)
* جزاء وصفات [[أهل الكتاب]]. (52 - 55)
* زعم المشركين والرد عليهم. (56 - 61)
* من مواقف المشركين وأحوالهم يوم القيامة وفلاح المؤمنين. (62 - 67)
* بعض مظاهر قدرة الله ورحمته. (68 - 75)
* قصة [[قارون]] والعبرة منها. (76 - 84)
* بعض التوجيهات للرسول. (85 - 88)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة العنكبوت|العَنكبوت]]
|align=center| 29
|align=center| 396
|align=center| 69
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 85
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العنكبوت|نَص السُّورة]]
|
* امتحان الله للخلق [[فتنة|بالفتن]]. (1 - 13)
* فتن الأنبياء. (14 - 40)
* الصبر على الفتن. (41 - 69)
|-
|align=center| [[سورة الروم|الرُّوم]]
|align=center| 30
|align=center| 404
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 84
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الروم|نَص السُّورة]]
|
* الوعد بالنصر للمؤمنين. (1 - 7)
* آيات كونية. (8 - 32)
* آيات اقتصادية. (33 - 42)
* الأمر باتباع الدين وتوحيد الله وعاقبة المجرمين. (43 - 51)
* مدى تأثير النبي على الناس، وقدرة الله في الخلق. (52 - 54)
* أحوال الناس يوم القيامة (55 - 57)
* موقف الكفار من الآيات وحض النبي على الصبر. (58 - 60)
|-
|align=center| [[سورة لقمان|لقمَان]]
|align=center| 31
|align=center| 411
|align=center| 34
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 57
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة لقمان|نَص السُّورة]]
|
* مهمة [[لقمان الحكيم|لقمان]] وصفات المحسن وجزاؤه والمسيء. (1 - 9)
* من أدلة وحدانية الله وقدرته. (10 - 11)
* قصة لقمان ووصاياه لابنه. (12 - 19)
* نِعَمُ الله، وعِنَاد المشركين، وإثبات قدرته والبعث. (20 - 31)
* طبيعة الكفار، والأمر بالتقوى، وعلم الله بالغيب. (32 - 34)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة السجدة|السَّجدَة]]
|align=center| 32
|align=center| 415
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 75
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة السجدة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات تنزيل القرآن. (1 - 3)
* بعض الأدلة على قدرة الله ووحدانيته. (4 - 9)
* إنكار المشركين للبعث وحالهم يوم القيامة. (10 - 14)
* صفات المؤمنين وجزاؤهم. (15 - 19)
* جزاء الكفار وإعراضهم عن الآيات. (20 - 22)
* إنزال التوراة على موسى وتكريم أتباعه. (23 - 25)
* إثبات القدرة الإلهية والبعث. (26 - 30)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأحزاب|الأحزَاب]]
|align=center| 33
|align=center| 418
|align=center| 73
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 90
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحزاب|نَص السُّورة]]
|
* عن النبي وتوجيهات الله له ولأزواجه.
* غزوتا [[غزوة الخندق|الأحزاب]] و[[غزوة بني قريظة|بني قريظة]].
* الأمر بكثرة ذكر الله وتسبيحه.
* [[آداب إسلامية|الآداب الإسلامية]]، وبعض الأحكام.
* تهديد المنافقين وتوعد الكفار بقرب الساعة.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة سبأ|سَبَأ]]
|align=center| 34
|align=center| 428
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 58
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة سبأ|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله. (1 - 21)
* الإيمان بالوحي. (22 - 39)
* الإيمان بالبعث. (40 - 54)
|-
|align=center| [[سورة فاطر|فَاطِر]]
|align=center| 35
|align=center| 434
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 43
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة فاطر|نَص السُّورة]]
|
* الغاية من خلق الإنسان ومصيره. (1 - 28)
* نظرة المؤمن للكون والحياة. (29 - 45)
|-
|align=center| [[سورة يس|يس]]
|align=center| 36
|align=center| 440
|align=center| 83
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 41
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يس|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة الوحي وصدق الرسالة. (1 - 70)
* قضية الألوهية والوحدانية. (71 - 83)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصافات|الصَّافات]]
|align=center| 37
|align=center| 446
|align=center| 182
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 56
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصافات|نَص السُّورة]]
|
* وحدانية الله وقدرته وحفظ السماء من الشياطين. (1 - 10)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (11 - 39)
* نعيم أهل الجنة وذكر قرين السوء. (40 - 51)
* منكر البعث في الدنيا ونهايته. (52 - 55)
* شكر المؤمن لربه. (56 - 61)
* [[شجرة الزقوم]] وسبب العقاب. (62 - 74)
* الرُّسُل (75 - 148)
* مناقشة المشركين وتهديدهم. (149 - 182)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ص|ص]]
|align=center| 38
|align=center| 453
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 38
|align=center| نعم، الآية 24
|align=center| [[S:سورة ص|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة المشركين والرد عليهم.
* تكذيب الأمم السابقة لرسلهم.
* إثبات البعث والعدل يوم القيامة.
* قصص عن [[داود في الإسلام|داوود]]، و[[سليمان في الإسلام|سليمان]]، و[[أيوب في الإسلام|أيوب]]، وإبراهيم وذريته، وقصة آدم وتكبُّر إبليس.
* الجزاء يوم القيامة.
* تأكيد رسالة النبي ومهمته، والقرآن.
|-
|align=center| [[سورة الزمر|الزُّمَر]]
|align=center| 39
|align=center| 458
|align=center| 75
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 59
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزمر|نَص السُّورة]]
|
* التوحيد والربوبية.
* طبيعة المشركين، وإقامة الحجّة عليهم.
* أسباب [[هداية|الهداية]] والثبات وجزاء المهتدين والكافرين.
* [[التوبة في الإسلام|التّوبة]] والترغيب والترهيب.
* مشاهد من يوم القيامة وانقسام الناس لزمرتين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة غافر|غَافِر]]،{{سج}}المُؤْمِن
|align=center| 40
|align=center| 467
|align=center| 85
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 60
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة غافر|نَص السُّورة]]
|
* [[صفات الله العليا|صفات الله]]، ومظاهر من قدرته.
* حملة العرش وتسبيحهم ودعاؤهم.
* الكفار وتكذيب الأمم السابقة، ومقت الله لهم، والأمر بالاتعاظ من حالهم.
* من أهوال يوم القيامة.
* من قصة النبي موسى.
* نصر المؤمنين، توجيهات، نعم الله على عباده.
* الكبر وعاقبته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة فصلت|فُصِّلَتْ]]،{{سج}}حم سجدة
|align=center| 41
|align=center| 477
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 61
|align=center| نعم، الآية 37
|align=center| [[S:سورة فصلت|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومهمته والتأمل في آياته وموقف المشركين منه، وتهديد الملحدين فيه.
* من أدلة وجود الله وقدرته، وقصة الخلق.
* تهديد المشركين بمثل عاقبة [[قوم عاد|عاد]] و[[ثمود]].
* ثواب المستقيمين، وعقوبة أعداء الله.
* فضل الدعوة وآدابها.
* اختلاف الناس في [[التوراة]].
* اختصاص الله [[علم الغيب|بعلم الغيب]] والساعة.
* طبيعة الإنسان في السرّاء والضرّاء.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشورى|الشُّورَى]]
|align=center| 42
|align=center| 483
|align=center| 53
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 62
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشورى|نَص السُّورة]]
|
* وحدة الوحي للرسل وأنواعه.
* القرآن وموقف الناس منه.
* التوكل على الله، ووحدة الدين، والاستقامة.
* إثبات قيام الساعة.
* صفات المؤمنين وجزاؤهم، وعاقبة الكافرين.
* سنة الله في عبادته وقدرته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الزخرف|الزُّخْرُف]]
|align=center| 43
|align=center| 489
|align=center| 89
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 63
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزخرف|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومكانته.
* وحدانية الله وعظمته ووحدانيته.
* جزاء المتقين والمجرمين والمسرفين.
* افتراءات المشركين والرد عليها.
* قصص عن موسى وعيسى، وتوجيهات للرسول.
|-
|align=center| [[سورة الدخان|الدخَان]]
|align=center| 44
|align=center| 496
|align=center| 59
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 64
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الدخان|نَص السُّورة]]
|
* نزول القرآن في [[ليلة القدر]]. (1 - 6)
* بيان قدرة الله. (7 - 8)
* موقف المشركين من الدعوة والقرآن. (9 - 16)
* قصة قوم [[فرعون]]. (17 - 33)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (34 - 50)
* جزاء المتقين. (51 - 59)
|-
|align=center| [[سورة الجاثية|الجَاثيَة]]
|align=center| 45
|align=center| 499
|align=center| 37
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 65
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجاثية|نَص السُّورة]]
|
* أدلة على وحدانية الله وقدرته. (1 - 6)
* تهديد المكذبين بآيات الله. (7 - 11)
* من نعم الله على عباده وعلى بني إسرائيل. (12 - 22)
* ضلال المشركين وجزاء المؤمنين والكافرين بالبعث. (23 - 35)
* فضل الله على الناس، وكبرياء الله. (36 - 37)
|-
|align=center| [[سورة الأحقاف|الأحْقاف]]
|align=center| 46
|align=center| 502
|align=center| 35
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 66
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحقاف|نَص السُّورة]]
|
* إثبات القدرة الإلهية ومناقشة المشركين. (1 - 12)
* جزاء المتقين. (13 - 14)
* الوصية بالوالدين. (15 - 16)
* جزاء العاق والمستكبرين. (17 - 20)
* قصة [[هود]]. (21 - 28)
* إيمان بعض [[جن|الجن]] بالإسلام. (29 - 32)
* إثبات البعث وتهديد منكريه. (33 - 35)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة محمد|محَمَّد]]
|align=center| 47
|align=center| 507
|align=center| 38
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 95
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة محمد|نَص السُّورة]]
|
* أحوال المؤمنين والكفار وجزاؤهم. (1 - 3)
* الأمر [[جهاد|بالجهاد]] وثوابه. (4 - 6)
* شروط النصر للمؤمنين وخذلان الكافرين. (7 - 14)
* ما أعد الله للمؤمن والكافر. (15 - 18)
* الأمر بالعلم و[[استغفار|الاستغفار]]. (19)
* أحوال المنافقين وعاقبتهم، وابتلاء المجاهدين. (20 - 34)
* حقيقة الدنيا والأمر بالإنفاق والجهاد. (35 - 38)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفتح|الفَتْح]]
|align=center| 48
|align=center| 511
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 111
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفتح|نَص السُّورة]]
|
* [[صلح الحديبية]]. (1 - 7)
* وظيفة الرسول وبيعة الصحابة. (8 - 10)
* حقيقة المنافقين وعاقبتهم. (11 - 16)
* [[بيعة الرضوان]] ونتائج الصلح. (17 - 26)
* تحقيق رؤيا الرسول وبعض أوصافه، وأصحابه. (27 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الحجرات|الحُجرَات]]
|align=center| 49
|align=center| 515
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 106
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجرات|نَص السُّورة]]
|
* أدب التعامل مع الرسول. (1 - 5)
* التثبت من الأخبار وحسن المعاملة. (6 - 13)
* حقيقة الإيمان. (14 - 18)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ق|ق]]
|align=center| 50
|align=center| 518
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 34
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة ق|نَص السُّورة]]
|
* إنكار المشركين للبعث وأدلة ثبوته. (1 - 11)
* الأمم السابقة المنكرة للبعث. (12 - 15)
* خلق الإنسان وعلمه وأحواله. (16 - 18)
* حقيقة [[موت|الموت]] والبعث. (19 - 30)
* ثواب المؤمنين وصفاتهم. (31 - 35)
* تهديد منكري البعث، وتوجيهات للرسول. (36 - 45)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الذاريات|الذَّاريَات]]
|align=center| 51
|align=center| 520
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 67
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الذاريات|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث وعاقبة منكريه. (1 - 14)
* جزاء المتقين وأوصافهم. (15 - 19)
* آيات الله وعظمة قدرته. (20 - 23)
* قصة ضيف إبراهيم. (24 - 37)
* ذكر بعض الأنبياء. (38 - 46)
* قدرة الله في الكون. (47 - 51)
* المعرضين، وعاقبة الظالمين. (52 - 60)
|-
|align=center| [[سورة الطور|الطُّور]]
|align=center| 52
|align=center| 523
|align=center| 49
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 76
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطور|نَص السُّورة]]
|
* إثبات العذاب للمكذبين والنعيم للمتقين وأنواعه. (1 - 28)
* مناقشة عقيدة الكفار. (29 - 47)
* توجيهات للرسول. (48 - 49)
|-
|align=center| [[سورة النجم|النَّجْم]]
|align=center| 53
|align=center| 526
|align=center| 62
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 23
|align=center| نعم، الآية 62
|align=center| [[S:سورة النجم|نَص السُّورة]]
|
* إثبات الوحي. (1 - 18)
* مناقشة عبادة [[صنم|الأصنام]]. (19 - 30)
* جزاء المسيئين والمحسنين وأوصافهم. (31 - 32)
* توبيخ [[الوليد بن المغيرة|لابن المغيرة]]. (33 - 41)
* الله وحده هو المتصرف. (42 - 62)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القمر|القَمَر]]
|align=center| 54
|align=center| 528
|align=center| 55
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 37
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القمر|نَص السُّورة]]
|
* معجزة [[انشقاق القمر]] وموقف المشركين منه.
* قصص كل من [[نوح في الإسلام|نوح]] و[[لوط في الإسلام|لوط]] و[[هود]] و[[صالح]] وأقوامهم وآل فرعون.
* تهكم كفار [[قريش]] ومصير المجرمين.
* جزاء المتقين.
|-
|align=center| [[سورة الرحمن|الرَّحمن]]
|align=center| 55
|align=center| 531
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 97
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الرحمن|نَص السُّورة]]
|
* نعم الله على العباد. (1 - 25)
* البقاء لله وحده. (26 - 30)
* عجز الجن والإنس أمام قدرة الله. (31 - 36)
* عاقبة المجرمين في الآخرة. (37 - 45)
* وصف [[جنة|جنات النعيم]]. (46 - 78)
|-
|align=center| [[سورة الواقعة|الوَاقِعَة]]
|align=center| 56
|align=center| 534
|align=center| 96
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 46
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الواقعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 14)
* أصحاب النعيم. (15 - 26)
* أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (27 - 56)
* نعم الله الدالة على فضله وقدرته. (57 - 74)
* عظمة القرآن. (75 - 87)
* جزاء المقربين وعاقبة المكذبين. (88 - 96)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحديد|الحَديد]]
|align=center| 57
|align=center| 537
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 94
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحديد|نَص السُّورة]]
|
* التسبيح لله.
* الإيمان والإنفاق، والإيمان بالقضاء والقدر.
* المنافقين والمؤمنين والكافرين.
* حقيقة الدنيا والعمل الصالح.
* الحكمة من إرسال الرسل، وأمر أهل الكتاب بالإيمان.
|-

|align=center| [[سورة المجادلة|المجَادلة]]
|align=center| 58
|align=center| 542
|align=center| 22
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 105
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المجادلة|نَص السُّورة]]
|
* الظهار وكفارته. (1 - 4)
* تهديد الكافرين. (5 - 6)
* إحاطة علم الله بكل شيء. (7)
* أدب المناجاة وصدقته للرسول. (8 - 13)
* موالاة الكفار وعاقبتها. (14 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الحشر|الحَشر]]
|align=center| 59
|align=center| 545
|align=center| 24
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 101
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحشر|نَص السُّورة]]
|
* فضل فقراء [[المهاجرون|المهاجرين]] و[[الأنصار]].
* إجلاء [[بنو النضير|بني النضير]]، موالاة المنافقين [[يهود|لليهود]] وخذلانهم.
* حكم [[فيء|الفيء]].
* التقوى وفوز المتقين وقوة القرآن.
* [[أسماء الله الحسنى]].
|-
|align=center| [[سورة الممتحنة|المُمتَحنَة]]
|align=center| 60
|align=center| 549
|align=center| 13
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 91
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الممتحنة|نَص السُّورة]]
|
* النهي عن موالاة الكفار وحقيقتهم. (1 - 3)
* قصة إبراهيم. (4 - 7)
* أحكام علاقة المسلمين بالكفار. (8 - 9)
* أحكام النساء المهاجرات ومبايعتهن. (10 - 12)
* تأكيد النهي عن موالاة الكفّار. (13)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصف|الصَّف]]
|align=center| 61
|align=center| 551
|align=center| 14
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 109
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصف|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله والجهاد دفاعاً عن الدين. (1 - 4)
* قصة عيسى وموسى. (5 - 9)
* أسس التجارة الرابحة. (10 - 14)
|-
|align=center| [[سورة الجمعة|الجُمُعَة]]
|align=center| 62
|align=center| 553
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 110
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجمعة|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله ومهمة الرسول. (1 - 4)
* ضرب مَثَل لليهود وإقامة الحجة عليهم. (5 - 8)
* من أحكام [[صلاة الجمعة]]. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة المنافقون|المنَافِقون]]
|align=center| 63
|align=center| 554
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 104
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المنافقون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنافقين والرد عليهم. (1 - 8)
* توجيهات وإرشادات للمؤمنين. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة التغابن|التغَابُن]]
|align=center| 64
|align=center| 556
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 108
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التغابن|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله وعلمه. (1 - 4)
* قصة قوم كذبوا بربهم. (5 - 6)
* إنكار المشركين للبعث وعقابهم، وثواب المؤمنين. (7 - 10)
* توجيهات للمؤمنين. (11 - 18)
|-
|align=center| [[سورة الطلاق|الطلَاق]]
|align=center| 65
|align=center| 558
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 99
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطلاق|نَص السُّورة]]
|
* من أحكام [[الطلاق في الإسلام|الطلاق]] و[[عدة (إسلام)|العدة]] و[[نفقة|النفقة]]. (1 - 7)
* تحذير المعاندين ووعد المؤمنين. (8 - 11)
* التذكير بقدرة الله. (12)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التحريم|التحْريم]]
|align=center| 66
|align=center| 560
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 107
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التحريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي وبعض [[أمهات المؤمنين|أزواجه]]. (1 - 5)
* نداء للمؤمنين والكافرين. (6 - 8)
* نداء للمؤمنين بوجوب جهاد الكفّار. (9)
* ضرب مثلين لنساء كافرات ومؤمنات. (10 - 12)
|-
|align=center| [[سورة الملك|المُلْك]]،{{سج}}تَبَارَكَ، تَبَارَكَ الذي بِيَدِهِ الملك
|align=center| 67
|align=center| 562
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 77
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الملك|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله. (1 - 5) (23 - 27)
* عاقبة الكفار واعترافهم بذنبهم. (6 - 12)
* علم الله ونعيمه. (13 - 15)
* تهديد الكفار وتوبيخ المشركين. (16 - 22)
* النجاة والرزق بيد الله. (28 - 30)
|-
|align=center| [[سورة القلم|القَلَم]]
|align=center| 68
|align=center| 564
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 2
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القلم|نَص السُّورة]]
|
* تأييد الرسول وخُلُقه العظيم. (1 - 7)
* صفات المكذبين. (8 - 16)
* قصة أصحاب الجنة. (17 - 33)
* إقامة الحجة على المجرمين. (34 - 47)
* أمر النبي بالصبر. (48 - 52)
|-
|align=center| [[سورة الحاقة|الحَاقَّة]]
|align=center| 69
|align=center| 566
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 78
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحاقة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 3) (13 - 18)
* هلاك المكذبين. (4 - 12)
* مصير أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (19 - 37)
* حقيقة القرآن وتنزيهه. (38 - 52)
|-
|align=center| [[سورة المعارج|المعَارج]]
|align=center| 70
|align=center| 568
|align=center| 44
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 79
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المعارج|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1- 18)
* طبيعة الإنسان. (19 - 21)
* صفات المؤمنين وأفعال الكافرين وجزاؤهم (22 - 44)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة نوح|نُوح]]
|align=center| 71
|align=center| 570
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 71
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة نوح|نَص السُّورة]]
|
* قصة إرسال نوح إلى قومه. (1 - 4)
* شكواه من قومه ودعاؤه عليهم. (5 - 28)
|-
|align=center| [[سورة الجن|الجِن]]
|align=center| 72
|align=center| 572
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 40
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجن|نَص السُّورة]]
|
* إيمان الجن بالقرآن، وأنواعهم وعقائدهم. (1 - 17)
* توجيهات إلهية للرسول. (18 - 25)
* لا يعلم الغيب إلا الله. (26 - 28)
|-
|align=center| [[سورة المزمل|المُزَّمِّل]]
|align=center| 73
|align=center| 574
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 3
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المزمل|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات إلهية للرسول. (1 - 10)
* تهديد المكذبين بيوم الدين. (11 - 19)
* فضل قيام الليل وتوجيهات للمؤمنين. (20)
|-
|align=center| [[سورة المدثر|المُدَّثِّر]]
|align=center| 74
|align=center| 575
|align=center| 56
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 4
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المدثر|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات للرسول. (1 - 7)
* تهديد المكذبين بأهوال يوم القيامة. (8 - 10)
* قصة [[الوليد بن المغيرة]] ووعيده. (11 - 26)
* وصف [[جهنم]] وخزنتها. (27 - 37)
* أسباب عذاب المجرمين. (38 - 53)
* حقيقة القرآن. (54 - 56)
|-
|align=center| [[سورة القيامة|القِيَامَة]]
|align=center| 75
|align=center| 577
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 31
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القيامة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات وقوع البعث. (1 - 15)
* حرص الرسول على حفظ الوحي. (16 - 19)
* أحوال الناس يوم القيامة وإثبات البعث. (20 - 40)
|-
|align=center| [[سورة الإنسان|الإنسَان]]
|align=center| 76
|align=center| 578
|align=center| 31
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 98
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإنسان|نَص السُّورة]]
|
* خلق الإنسان وهدايته لأحد السبيلين. (1 - 3)
* عذاب الكافرين ونعيم الأبرار يوم القيامة. (4 - 22)
* توجيهات للرسول وللمؤمنين. (23 - 31)
|-
|align=center| [[سورة المرسلات|المُرسَلات]]
|align=center| 77
|align=center| 580
|align=center| 50
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 33
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المرسلات|نَص السُّورة]]
|
* قيام الساعة وأهوالها. (1 - 15)
* تخويف الكفار بالهلاك وبقدرة الله. (16 - 28)
* تحذير الكفار من أهوال يوم القيامة. (29 - 40)
* جزاء المتقين وعاقبة المكذبين. (41 - 50)
|-
|align=center| [[سورة النبأ|النَّبَأ]]
|align=center| 78
|align=center| 582
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 80
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النبأ|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث. (1 - 5)
* من مظاهر قدرة الله ونعمه (6 - 16)
* قيام الساعة وأهوالها والجزاء. (17 - 40)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النازعات|النّازعَات]]
|align=center| 79
|align=center| 583
|align=center| 46
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 81
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النازعات|نَص السُّورة]]
|
* أهوال قيام الساعة (1 - 14) (34 - 46)
* قصة موسى وفرعون. (15 - 26)
* من مظاهر قدرة الله. (27 - 33)
* 
|-
|align=center| [[سورة عبس|عَبَس]]
|align=center| 80
|align=center| 585
|align=center| 42
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 24
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة عبس|نَص السُّورة]]
|
* عتاب الرسول بشأن [[عبد الله بن أم مكتوم|ابن أم مكتوم]]. (1 - 10)
* مهمة القرآن. (11 - 16)
* نعم الله على عباده. (17 - 32)
* أهوال القيامة والجزاء. (33 - 42)
|-
|align=center| [[سورة التكوير|التَّكوير]]
|align=center| 81
|align=center| 586
|align=center| 29
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 7
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكوير|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1 - 14)
* القسم على صدق الرسول وحقيقة القرأن. (15 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الانفطار|الانفِطار]]
|align=center| 82
|align=center| 587
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 82
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الانفطار|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 5)
* توبيخ الإنسان لنسيانه عظمة الله. (6 - 12)
* نعيم الأبرار وجحيم الفجَّار. (13 - 19)
|-
|align=center| [[سورة المطففين|المطفِّفِين]]
|align=center| 83
|align=center| 587
|align=center| 36
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 86
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المطففين|نَص السُّورة]]
|
* تهديد المطففين بعذاب يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة الانشقاق|الانْشِقَاق]]
|align=center| 84
|align=center| 589
|align=center| 25
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 83
|align=center| نعم، الآية 21
|align=center| [[S:سورة الانشقاق|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة البروج|البرُوج]]
|align=center| 85
|align=center| 590
|align=center| 22
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 27
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البروج|نَص السُّورة]]
|
* [[قصة أصحاب الأخدود|أصحاب الأخدود]]. (1 - 9)
* وعيد من يفتنون المؤمنين وثوابهم. (10 - 11)
* تهديد الكافرين بقدرة الله. (12 - 16)
* قصة هلاك فرعون و[[ثمود]]. (17 - 20)
* مكانة القرآن. (21 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الطارق|الطَّارِق]]
|align=center| 86
|align=center| 591
|align=center| 17
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 36
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطارق|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث والحفظة من الملائكة. (1 - 10)
* القسم على أن القرآن حق. (11 - 14)
* تهديد الكافرين. (15 - 17)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعلى|الأَعْلى]]
|align=center| 87
|align=center| 591
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 8
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأعلى|نَص السُّورة]]
|
* مظاهر قدرة الله. (1 - 8)
* توجيهات للنبي والمؤمنين. (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة الغاشية|الغَاشِية]]
|align=center| 88
|align=center| 592
|align=center| 26
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 68
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الغاشية|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة على الكافرين. (1 - 7)
* نعيم المؤمنين في الجنة. (8 - 16)
* من مظاهر قدرة الله. (17 - 20)
* إثبات وقوع البعث. (21 - 26)
|-
|align=center| [[سورة الفجر|الفَجْر]]
|align=center| 89
|align=center| 593
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 10
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفجر|نَص السُّورة]]
|
* القسم بهلاك المكذبين لرسلهم. (1 - 14)
* طبيعة من ينسى ربه. (15 - 20)
* أهوال القيامة ومصير المؤمنين. (21 - 30)
|-
|align=center| [[سورة البلد|البَلَد]]
|align=center| 90
|align=center| 594
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 35
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البلد|نَص السُّورة]]
|
* اغترار الإنسان بقدرته وماله. (1 - 7)
* نعم الله على عبده. (8 - 16)
* مصير أصحاب اليمين والشمال. (17 - 20)
|-
|align=center| [[سورة الشمس|الشَّمْس]]
|align=center| 91
|align=center| 595
|align=center| 15
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 26
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشمس|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 10)
* قصة ثمود والناقة. (11 - 15)
|-
|align=center| [[سورة الليل|الليْل]]
|align=center| 92
|align=center| 595
|align=center| 21
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 9
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الليل|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 7)
* عاقبة [[بخل|البخل]]. (8 - 11)
* عاقبة المكذبين بالنار ونجاة المتقين منها. (12 - 21)
|-
|align=center| [[سورة الضحى|الضُّحَى]]
|align=center| 93
|align=center| 596
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 11
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الضحى|نَص السُّورة]]
|
* تثبيت فؤاد الرسول وبعض التوجيهات.
|-
|align=center| [[سورة الشرح|الشَّرْح]]
|align=center| 94
|align=center| 596
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 12
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشرح|نَص السُّورة]]
|
* مكانة الرسول عند الله.
|-
|align=center| [[سورة التين|التِّين]]
|align=center| 95
|align=center| 597
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 28
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التين|نَص السُّورة]]
|
* تكريم الله للإنسان، وانحطاطه بالكفر.
|-
|align=center| [[سورة العلق|العَلَق]]
|align=center| 96
|align=center| 597
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 1
|align=center| نعم، الآية 19
|align=center| [[S:سورة العلق|نَص السُّورة]]
|
* الأمر بالقراءة والعلم والكتابة. (1 - 5)
* طبيعة الإنسان ونسيانه للآخرة. (6 - 8)
* تهديد للطغاة (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة القدر|القَدْر]]
|align=center| 97
|align=center| 598
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 25
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القدر|نَص السُّورة]]
|
* فضائل [[ليلة القدر]].
|-
|align=center| [[سورة البينة|البَينَة]]
|align=center| 98
|align=center| 598
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 100
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البينة|نَص السُّورة]]
|
* مهمة الرسول وفضل القرآن وافتراق أهل الكتاب فيه. (1 - 5)
* وعيد الكافرين وبشرى المؤمنين. (6 - 8)
|-
|align=center| [[سورة الزلزلة|الزلزَلة]]
|align=center| 99
|align=center| 599
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 93
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزلزلة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة ودقة الحساب.
|-
|align=center| [[سورة العاديات|العَادِيات]]
|align=center| 100
|align=center| 599
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 14
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العاديات|نَص السُّورة]]
|
* القسم على جحود الإنسان لنعم ربه وحبه للمال.
|-
|align=center| [[سورة القارعة|القَارِعة]]
|align=center| 101
|align=center| 600
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 30
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القارعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة وأحوال الناس فيها.
|-
|align=center| [[سورة التكاثر|التَّكَاثر]]
|align=center| 102
|align=center| 600
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 16
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكاثر|نَص السُّورة]]
|
* طول الأمل في الدنيا والتخويف من الجحيم.
|-
|align=center| [[سورة العصر|العَصْر]]
|align=center| 103
|align=center| 601
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 13
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العصر|نَص السُّورة]]
|
* حال الكافر والمؤمن.
|-
|align=center| [[سورة الهمزة|الهُمَزَة]]
|align=center| 104
|align=center| 601
|align=center| 9
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 32
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الهمزة|نَص السُّورة]]
|
* وعيد الطّعان يوم القيامة.
|-
|align=center| [[سورة الفيل|الفِيل]]
|align=center| 105
|align=center| 601
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 19
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفيل|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[سورة الفيل|أصحاب الفيل]].
|-
|align=center| [[سورة قريش|قُرَيْش]]
|align=center| 106
|align=center| 602
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 29
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة قريش|نَص السُّورة]]
|
* نِعَم الله على قريش ودعوتهم لعبادته.
|-
|align=center| [[سورة الماعون|المَاعُون]]
|align=center| 107
|align=center| 602
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 17
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الماعون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنكر ليوم الحساب والمنافقين.
|-
|align=center| [[سورة الكوثر|الكَوْثَر]]
|align=center| 108
|align=center|602
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 15
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكوثر|نَص السُّورة]]
|
* فضل الله على رسوله.
|-
|align=center| [[سورة الكافرون|الكَافِرُون]]
|align=center| 109
|align=center| 603
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 18
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكافرون|نَص السُّورة]]
|
* وجوب التبرؤ من الكافرين ودينهم.
|-
|align=center| [[سورة النصر|النَّصر]]
|align=center| 110
|align=center| 603
|align=center| 3
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 114
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النصر|نَص السُّورة]]
|
* [[فتح مكة]] وواجب الرسول.
|-
|align=center| [[سورة المسد|المَسَد]]
|align=center| 111
|align=center| 603
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 6
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المسد|نَص السُّورة]]
|
* توبيخ [[أبو لهب|لأبي لهب]] و[[أم جميل|زوجته]]، ومصيرهما.
|-
|align=center| [[سورة الإخلاص|الإخْلَاص]]
|align=center| 112
|align=center| 604
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 22
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإخلاص|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله.
|-
|align=center| [[سورة الفلق|الفَلَق]]
|align=center| 113
|align=center| 604
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 20
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفلق|نَص السُّورة]]
|
* [[استعاذة|الاستعاذة]] بالله من شر المخلوقات.
|-
|align=center| [[سورة الناس|النَّاس]]
|align=center| 114
|align=center| 604
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 21
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الناس|نَص السُّورة]]
|
* الاستعاذة بالله من شياطين الجن والإنس.
|}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>7zg2dygqaliy2jli48uvbswhhev6k0n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318768</id>
      <parentid>318767</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:21:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318768</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67906" sha1="g3xabe0ght68gc7wj2kn3e2went7ajq" xml:space="preserve">[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|ساڄو|thumb|قرآن مجيد جي پهرين سورت، [[سورہ فاتحہ|سوره الفاتحه]]]]

[[قرآن|قرآن مجيد کي]] 114 سورتن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ 6,236 (&quot;بسم الله&quot; کانسواءِ) يا 6,349 (بشمول بسم الله&quot;) [[آيت|آيتون]] آهن.  سورتن کي وسيع طور تي ڊيگهه جي نزولي ترتيب ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي. سورتن جي تاريخي ترتيب بابت بحث لاءِ، سورت ڏسو.

نائين سورت، سوره التوبہ کان سواءِ هر سورت کان اڳ بسم الله الرحمان الرحيم لکل آهي ۽ تلاوت ڪي ويندي آهي، جنهن کي ''[[تسميه]]'' سڏيو ويندو آهي ۽ ان جا معني &quot; الله جي نالي سان، جيڪو تمام گهڻو مهربان ۽ رحم ڪندڙ آهي.&quot;) آهي. &lt;ref name=&quot;Asad-Surah-Intro-S1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Asad|1980|loc=Introduction to Sura 1.}}&lt;/ref&gt; اڻٽيهه سورتن جي شروعات خاص اکرن سان ٿئي ٿي، جنهن کي &quot; ''حروف مقطعات'' سڏيو ويندو آهي. هن اکرن جا معني ڇا آهن؟ هن باري ۾ اختلاف آهي، پر عالمن جي اڪٿريت جي راء آھي ته هنن جو علم الله کانسواء ٻين کي نا آهي.
==فهرست==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! style=&quot;width:10%;&quot;| السُّورَة
! style=&quot;width:8%;&quot;| رَقمهَا&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;&gt;{{استشهاد بويب|مسار=http://quran.al-islam.com/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 |عنوان=موسوعة القرآن، فهرس القرآن |ناشر=موقع الإسلام الدعوي والإرشادي |تاريخ الوصول=[[18 أغسطس]] [[2014]] | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20180729003107/http://quran.al-islam.com:80/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 | تاريخ أرشيف = 29 يوليو 2018 |حالة المسار=dead}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:8%;&quot;| الصَّفحَة{{للهامش|*}}
! style=&quot;width:9%;&quot;| عَدد الآيَات&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;&lt;br /&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| نَوْعها من حيث مكان النزول&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| ترتيب النزول&lt;ref&gt;[https://books.almaaref.org/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm المعارف:] الدرس السابع: نزول القرآن (3)، ص: 126 - 127 - 128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170201060517/http://www.almaaref.org/books/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm |date=01 فبراير 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://jqrs.qurancomplex.gov.sa/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf ترتيب سور القرآن الكريم:] دراسة تحليلية لأقوال العلماء، د. طه عابدين طه {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180328181740/http://jqrs.qurancomplex.gov.sa:80/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf |date=28 مارس 2018}}&lt;/ref&gt;{{للهامش|**}}
! style=&quot;width:10%;&quot;| تَحتوِي [[سجود التلاوة|سَجْدَة]]&lt;ref&gt;[https://www.nquran.com/ar/index.php?group=view&amp;id=3092 ن للقرآن وعلومه:] الآيات التي فيها سجدات {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304213801/http://www.nquran.com/index.php?group=view&amp;rid=3092 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| [[ويكي مصدر|ويكِي مَصْدر]]
! style=&quot;width:35%;&quot;| موضُوع السُّورَة&lt;ref name=&quot;الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم&quot;&gt;[http://saaid.net/book/17/8884.pdf صيد الفوائد:] الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722164909/http://saaid.net/book/17/8884.pdf |date=22 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|align=center| [[سورہ فاتحہ|الفَاتِحَة]]
|align=center| 1
|align=center| 1
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَڪي]]
|align=center|
|align=center|
|align=center|
|
*
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة البقرة|البَقَرَة]]
|align=center| 2
|align=center| 2
|align=center| 286
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 87
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البقرة|نَص السُّورة]]
|
* أصناف الناس في [[العبادة في الإسلام|العبادة]]. (1 - 20)
* العبادة وأهميتها. (21 - 39)
* الاستجابة وحقيقة العبادة. (40 - 152)
* شمولية العبادة لجميع نواحي الحياة. (153 - 253)
* التعظيم أساس العبادة. (254 - 286)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة آل عمران|آل عِمرَان]]
|align=center|3
|align=center| 50
|align=center| 200
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 89
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة آل عمران|نَص السُّورة]]
|
* الثبات فكريًا في مواجهة الأفكار الخارجية. (1 - 120)
* كيفية الثبات داخليًا. (121 - 200)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النساء|النِّسَاء]]
|align=center| 4
|align=center| 77
|align=center| 176
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 92
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النساء|نَص السُّورة]]
|
* الضعفاء والحث على العدل والرحمة بهم و[[فقه المواريث|المواريث]].(1 - 12)
* الثواب والعقاب. (13 - 18)
* [[حق|الحقوق]]. (19 - 33)
* [[عدالة|العدل]]. (34 - 59)
* القتال لضمان حقوق المستضعفين. (60 - 104)
* الأمر بالقسط. (105 - 136)
* أحوال الناس وجزاؤهم. (137 - 176)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المائدة|المَائدة]]
|align=center| 5
|align=center| 106
|align=center| 120
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 112
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المائدة|نَص السُّورة]]
|
* حفظ الدين والعرض والنفس والمال. (1 - 40)
* النهي عن موالاة [[أهل الكتاب]]. (41 - 86)
* عدد من الأحكام. (87 - 108)
* مراجعة العقود يوم القيامة وقصة المائدة. (109 - 120)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنعام|الأنعَام]]
|align=center| 6
|align=center| 128
|align=center| 165
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 55
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنعام|نَص السُّورة]]
|
* قدرة الله في [[الكون]] (1 - 90)
* مواجهة وتهديد [[شرك بالله|المشركين]] (91 - 144)
* توجيهات ومواساة [[محمد|للرسول]] و[[مؤمن (توضيح)|المؤمنين]] (145 - 165)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعراف|الأعرَاف]]
|align=center| 7
|align=center| 151
|align=center| 206
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 39
|align=center| نعم، الآية 206
|align=center| [[S:سورة الأعراف|نَص السُّورة]]
|
* خطاب للرسول وتحذير للأمة. (1 - 9)
* قصة [[آدم في الإسلام|آدم]] وتعقيبات عليها. (10 - 58)
* [[أنبياء مذكورون في القرآن|قصص الأنبياء]] (59 - 136)
* [[بنو إسرائيل|بني إسرائيل]] وانحرافاتهم. (137 - 171)
* مواثيق البشرية بالعبودية لله. (172 - 206)
|-
|align=center| [[سورة الأنفال|الأنفَال]]
|align=center| 8
|align=center| 177
|align=center| 75
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 88
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنفال|نَص السُّورة]]
|
* القوانين الربانية. (1 - 40)
* القوانين المادية. (41 - 75)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التوبة|التوبَة]]،{{سج}}براءة
|align=center| 9
|align=center| 187
|align=center| 129
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 113
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التوبة|نَص السُّورة]]
|
* علاقة المسلمين بالمشركين وأهل الكتاب.&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot;&gt;[http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm صيد الفوائد:] تأملات في سورة التوبة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170725042813/http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm |date=25 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* كشف أسرار [[نفاق|المنافقين]] وحال الناس مع النبي خاصة في المدينة وفي [[غزوة تبوك|جيش العسرة]].&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يونس|يُونس]]
|align=center| 10
|align=center| 208
|align=center| 109
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 51
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يونس|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله وتوجيهاته للناس والنبي.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* بيان حقيقة وحي القرآن، وبيان أمر النبوة عامة ورسالة محمد خاصة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/170533/ إسلام ويب:] مقاصد سورة يونس {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304233729/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=170533 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* طبائع الناس وسنن الله فيها.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* قصص [[يونس في الإسلام|يونس]] و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[نوح في الإسلام|نوح]].
* تحدي القرآن للمشركين.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة هود|هُود]]
|align=center| 11
|align=center| 221
|align=center| 123
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 52
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة هود|نَص السُّورة]]
|
* إبراز حقيقة العقيدة وتنزيه القرآن. (1 - 24)
* مواقف من قصص [[رسول|الرسل]]. (25 - 99)
* التعقيب على القصص. (100 - 123)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يوسف|يُوسُف]]
|align=center| 12
|align=center| 235
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 53
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يوسف|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي [[يوسف في الإسلام|يوسف]].
* الثقة بتدبير الله.
|-
|align=center| [[سورة الرعد|الرَّعْد]]
|align=center| 13
|align=center| 249
|align=center| 43
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 96
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة الرعد|نَص السُّورة]]
|
* الإيمان بالله وتوحيده.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot;&gt;[https://islamweb.net/ar/library/index.php?page=bookcontents&amp;ID=1287&amp;idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;flag=0&amp;bk_no=132&amp;ayano=0&amp;surano=0&amp;bookhad=0 إسلام ويب:] التفسير الكبير - سورة الرعد {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521100926/http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;bk_no=132&amp;ID=1287 |date=21 مايو 2017}}&lt;/ref&gt;
* الإيمان بالرسل مع بيان مهمتهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[الملائكة في الإسلام|بالملائكة]] مع الإشارة إلى بعض وظائفهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان بالقرآن وأنه [[وحي|موحى]] به.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[يوم القيامة في الإسلام|باليوم الآخر]] وما فيه نعيم وعذاب.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[قدر (إسلام)|بالقضاء والقدر]].&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة إبراهيم|إبراهِيم]]
|align=center| 14
|align=center| 255
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 72
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة إبراهيم|نَص السُّورة]]
|
* أن القصد من إنزال القرآن هو إرشاد الخلق، ومنعهم عن [[الكفر في الإسلام|الكفر]] و[[معصية|المعصية]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/176541/ إسلام ويب:] مقاصد سورة إبراهيم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304234022/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=176541 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* [[التوحيد في الإسلام|توحيد الله]]، وتثبيته للمؤمنين في الدنيا والآخرة، وإضلال من أعرض عن ذكره.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* بيان نعم الله على البشر.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* نموذج لشكر النعمة من خلال النبي [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* [[ربوبية|الربوبية]]، والدينونة لله بالملك والتصرف.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحجر|الحِجْر]]
|align=center| 15
|align=center| 262
|align=center| 99
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 54
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجر|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من القرآن وحفظ الله له.
* تكذيب الأمم لرسلهم، ومظاهر قدرة الله.
* قصة الخلق وعصيان [[إبليس]] ومصيره.
* ثواب المتقين يوم القيامة.
* قصة [[قوم مدين|أصحاب الأيكة]] وأصحاب [[مدائن صالح|الحِجْر]]، وقصة ضيف إبراهيم وما حصل مع النبي [[لوط في الإسلام|لوط]].
* فضل الله على النبي مع توجيهات وبشارات.
|-
|align=center| [[سورة النحل|النَّحْل]]
|align=center| 16
|align=center| 267
|align=center| 128
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 70
|align=center| نعم، الآية 49
|align=center| [[S:سورة النحل|نَص السُّورة]]
|
* مواضيع العقيدة ومنها [[توحيد الألوهية|الألوهية]] و[[وحي|الوحي]] والبعث والنشور.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot;&gt;[http://www.e-quran.com/tareef-16.html المصحف الإلكتروني:] سورة النحل {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170710060540/http://www.e-quran.com/tareef-16.html |date=10 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* دلائل قدرة الله ووحدانيته.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot; /&gt;
* الرد على المشركين في فساد عقائدهم.
* جزاء [[ردة (إسلام)|المرتدين]] وصفاتهم والمؤمنين.
* [[مباح|التحليل]] و[[حرام|التحريم]] بيد الله.
* صفات [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الإسراء|الإسْرَاء]]،{{سج}}بَنِي إِسرائيل
|align=center| 17
|align=center| 282
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 50
|align=center| نعم، الآية 107
|align=center| [[S:سورة الإسراء|نَص السُّورة]]
|
* العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* قواعد السلوك الفردي والجماعي وآدابه القائمة على العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/182551/ إسلام ويب:] مقاصد سورة الإسراء {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305050127/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=182551 |date=05 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* قصص عن بني إسرائيل.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* طرف من قصة آدم وإبليس وتكريم الله للإنسان.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الكهف|الكهْف]]
|align=center| 18
|align=center| 293
|align=center| 110
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 69
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكهف|نَص السُّورة]]
|
* الحمدلله والتبشير والإنذار. (1 - 8)
* قصة [[أصحاب الكهف]]. (9 - 27)
* قصة كل من أصحاب الجنتين، و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[الخضر]]، و[[ذو القرنين|ذي القرنين]].
* حث الرسول على [[صبر|الصبر]]، والتبشير والإنذار وإثبات الوحي
* تقرير القيم الحقيقية الباقية.
* من مشاهد [[يوم القيامة في الإسلام|يوم القيامة]]، وسنة الله في إهلاك الظالمين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة مريم|مَريَم]]
|align=center| 19
|align=center| 305
|align=center| 98
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 44
|align=center| نعم، الآية 58
|align=center| [[S:سورة مريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[زكريا]] وبشارته [[يحيى بن زكريا|بيحيى]]. (1 - 15)
* قصة [[مريم بنت عمران|مريم]] وحملها [[عيسى بن مريم|بعيسى]] (16 - 40)
* قصص عدد من الأنبياء ومنهم إبراهيم وموسى و[[هارون]] و[[إسماعيل في الإسلام|إسماعيل]]، وأحوال الأمم بعدهم. (41 - 65)
* المنكرون للبعث وجزاؤهم وصفاتهم. (66 - 75)
* جزاء المهتدين والرد على المشركين. (76 - 98)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة طه|طه]]
|align=center| 20
|align=center| 312
|align=center| 135
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 45
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة طه|نَص السُّورة]]
|
* مهمة القرآن وصفات من أنزله. (1 - 8)
* قصة موسى (9 - 99)
* جزاء المعرضين عن القرآن ومشاهد من يوم القيامة (100 - 114)
* قصة سجود [[الملائكة في الإسلام|الملائكة]] لآدم وتحذيره من إبليس. (115 - 127)
* الاعتبار بالأمم السابقة وتوجيهات للنبي وعناد المشركين. (128 - 135)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنبياء|الأنبيَاء]]
|align=center| 21
|align=center| 322
|align=center| 112
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 73
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنبياء|نَص السُّورة]]
|
* يوم القيامة والحكمة من [[خلقية|الخلق]]. (1 -33)
* دور الأنبياء. (34 - 95)
* من علامات [[يوم القيامة في الإسلام|الساعة]]. (96 - 106)
* صفة الرسول ومهمته، وتهديد المعرضين عنه. (107 - 112)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحج|الحَج]]
|align=center| 22
|align=center| 332
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 103
|align=center| نعم، سجدتان، الآية 18، والآية 77
|align=center| [[S:سورة الحج|نَص السُّورة]]
|
* التذكير بيوم القيامة والبعث. (1 - 37)
* [[جهاد|الجهاد]]. (38 - 60)
* العبودية الخالصة لله. (61 - 78)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المؤمنون|المُؤمنون]]
|align=center| 23
|align=center| 342
|align=center| 118
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 74
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المؤمنون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المؤمنين وجزاؤهم.
* صفات الكافرين وأعمالهم ووعيدهم.
* من مظاهر قدرة الله وإثبات البعث.
* دعوة الأنبياء.
|-
|align=center| [[سورة النور|النُّور]]
|align=center| 24
|align=center| 350
|align=center| 64
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 102
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النور|نَص السُّورة]]
|
* [[الحدود في الشريعة الإسلامية|الحدود الشرعية]] وبعض الآداب الاجتماعية.
* نور الله وفضل وجزاء عمّار [[مسجد|المساجد]].
* مظاهر قدرة الله، وسنة الله في العباد.
* طاعة المؤمنين لحكم الله وكذب المنافقين في طاعتهم.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفرقان|الفُرْقان]]
|align=center| 25
|align=center| 359
|align=center| 77
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 42
|align=center| نعم، الآية 60
|align=center| [[S:سورة الفرقان|نَص السُّورة]]
|
* تكذيب المشركين [[الرحمن (أسماء الله الحسنى)|بالرحمن]]. (1 - 29)
* تكذيب المشركين بالقرآن. (30 - 77)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشعراء|الشُّعَرَاء]]
|align=center| 26
|align=center| 367
|align=center| 227
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 47
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشعراء|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من الرسول وحسرته عليهم. (1 - 9)
* رسالة الرسل. (10 - 191)
* القرآن وموقف المشركين منه. (192 - 212)
* إرشادات إلهية للرسول. (213 - 220)
* الرد على المشركين وتهديدهم. (221 - 227)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النمل|النَّمْل]]
|align=center| 27
|align=center| 377
|align=center| 93
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 48
|align=center| نعم، الآية 25
|align=center| [[S:سورة النمل|نَص السُّورة]]
|
* القرآن مبشر للمؤمنين ومنذر للكافرين. (1 - 6)
* الأنبياء. (7 - 58)
* من مظاهر قدرة الله في الكون. (59 - 65)
* موقف المشركين من البعث. (66 - 75)
* مهام القرآن. (76 - 78)
* مهمة الرسول وحدود تأثيره في الناس. (79 - 81)
* من مشاهد يوم القيامة. (82 - 90)
* مهمة النبي ومن تبعه. (91 - 93)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القصص|القَصَص]]
|align=center| 28
|align=center| 385
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 49
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القصص|نَص السُّورة]]
|
* قصة موسى. (1 - 46)
* تكذيب مشركي [[مكة]] للرسول والقرآن والرد على شبهاتهم. (47 - 51)
* جزاء وصفات [[أهل الكتاب]]. (52 - 55)
* زعم المشركين والرد عليهم. (56 - 61)
* من مواقف المشركين وأحوالهم يوم القيامة وفلاح المؤمنين. (62 - 67)
* بعض مظاهر قدرة الله ورحمته. (68 - 75)
* قصة [[قارون]] والعبرة منها. (76 - 84)
* بعض التوجيهات للرسول. (85 - 88)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة العنكبوت|العَنكبوت]]
|align=center| 29
|align=center| 396
|align=center| 69
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 85
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العنكبوت|نَص السُّورة]]
|
* امتحان الله للخلق [[فتنة|بالفتن]]. (1 - 13)
* فتن الأنبياء. (14 - 40)
* الصبر على الفتن. (41 - 69)
|-
|align=center| [[سورة الروم|الرُّوم]]
|align=center| 30
|align=center| 404
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 84
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الروم|نَص السُّورة]]
|
* الوعد بالنصر للمؤمنين. (1 - 7)
* آيات كونية. (8 - 32)
* آيات اقتصادية. (33 - 42)
* الأمر باتباع الدين وتوحيد الله وعاقبة المجرمين. (43 - 51)
* مدى تأثير النبي على الناس، وقدرة الله في الخلق. (52 - 54)
* أحوال الناس يوم القيامة (55 - 57)
* موقف الكفار من الآيات وحض النبي على الصبر. (58 - 60)
|-
|align=center| [[سورة لقمان|لقمَان]]
|align=center| 31
|align=center| 411
|align=center| 34
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 57
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة لقمان|نَص السُّورة]]
|
* مهمة [[لقمان الحكيم|لقمان]] وصفات المحسن وجزاؤه والمسيء. (1 - 9)
* من أدلة وحدانية الله وقدرته. (10 - 11)
* قصة لقمان ووصاياه لابنه. (12 - 19)
* نِعَمُ الله، وعِنَاد المشركين، وإثبات قدرته والبعث. (20 - 31)
* طبيعة الكفار، والأمر بالتقوى، وعلم الله بالغيب. (32 - 34)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة السجدة|السَّجدَة]]
|align=center| 32
|align=center| 415
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 75
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة السجدة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات تنزيل القرآن. (1 - 3)
* بعض الأدلة على قدرة الله ووحدانيته. (4 - 9)
* إنكار المشركين للبعث وحالهم يوم القيامة. (10 - 14)
* صفات المؤمنين وجزاؤهم. (15 - 19)
* جزاء الكفار وإعراضهم عن الآيات. (20 - 22)
* إنزال التوراة على موسى وتكريم أتباعه. (23 - 25)
* إثبات القدرة الإلهية والبعث. (26 - 30)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأحزاب|الأحزَاب]]
|align=center| 33
|align=center| 418
|align=center| 73
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 90
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحزاب|نَص السُّورة]]
|
* عن النبي وتوجيهات الله له ولأزواجه.
* غزوتا [[غزوة الخندق|الأحزاب]] و[[غزوة بني قريظة|بني قريظة]].
* الأمر بكثرة ذكر الله وتسبيحه.
* [[آداب إسلامية|الآداب الإسلامية]]، وبعض الأحكام.
* تهديد المنافقين وتوعد الكفار بقرب الساعة.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة سبأ|سَبَأ]]
|align=center| 34
|align=center| 428
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 58
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة سبأ|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله. (1 - 21)
* الإيمان بالوحي. (22 - 39)
* الإيمان بالبعث. (40 - 54)
|-
|align=center| [[سورة فاطر|فَاطِر]]
|align=center| 35
|align=center| 434
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 43
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة فاطر|نَص السُّورة]]
|
* الغاية من خلق الإنسان ومصيره. (1 - 28)
* نظرة المؤمن للكون والحياة. (29 - 45)
|-
|align=center| [[سورة يس|يس]]
|align=center| 36
|align=center| 440
|align=center| 83
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 41
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يس|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة الوحي وصدق الرسالة. (1 - 70)
* قضية الألوهية والوحدانية. (71 - 83)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصافات|الصَّافات]]
|align=center| 37
|align=center| 446
|align=center| 182
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 56
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصافات|نَص السُّورة]]
|
* وحدانية الله وقدرته وحفظ السماء من الشياطين. (1 - 10)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (11 - 39)
* نعيم أهل الجنة وذكر قرين السوء. (40 - 51)
* منكر البعث في الدنيا ونهايته. (52 - 55)
* شكر المؤمن لربه. (56 - 61)
* [[شجرة الزقوم]] وسبب العقاب. (62 - 74)
* الرُّسُل (75 - 148)
* مناقشة المشركين وتهديدهم. (149 - 182)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ص|ص]]
|align=center| 38
|align=center| 453
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 38
|align=center| نعم، الآية 24
|align=center| [[S:سورة ص|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة المشركين والرد عليهم.
* تكذيب الأمم السابقة لرسلهم.
* إثبات البعث والعدل يوم القيامة.
* قصص عن [[داود في الإسلام|داوود]]، و[[سليمان في الإسلام|سليمان]]، و[[أيوب في الإسلام|أيوب]]، وإبراهيم وذريته، وقصة آدم وتكبُّر إبليس.
* الجزاء يوم القيامة.
* تأكيد رسالة النبي ومهمته، والقرآن.
|-
|align=center| [[سورة الزمر|الزُّمَر]]
|align=center| 39
|align=center| 458
|align=center| 75
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 59
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزمر|نَص السُّورة]]
|
* التوحيد والربوبية.
* طبيعة المشركين، وإقامة الحجّة عليهم.
* أسباب [[هداية|الهداية]] والثبات وجزاء المهتدين والكافرين.
* [[التوبة في الإسلام|التّوبة]] والترغيب والترهيب.
* مشاهد من يوم القيامة وانقسام الناس لزمرتين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة غافر|غَافِر]]،{{سج}}المُؤْمِن
|align=center| 40
|align=center| 467
|align=center| 85
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 60
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة غافر|نَص السُّورة]]
|
* [[صفات الله العليا|صفات الله]]، ومظاهر من قدرته.
* حملة العرش وتسبيحهم ودعاؤهم.
* الكفار وتكذيب الأمم السابقة، ومقت الله لهم، والأمر بالاتعاظ من حالهم.
* من أهوال يوم القيامة.
* من قصة النبي موسى.
* نصر المؤمنين، توجيهات، نعم الله على عباده.
* الكبر وعاقبته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة فصلت|فُصِّلَتْ]]،{{سج}}حم سجدة
|align=center| 41
|align=center| 477
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 61
|align=center| نعم، الآية 37
|align=center| [[S:سورة فصلت|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومهمته والتأمل في آياته وموقف المشركين منه، وتهديد الملحدين فيه.
* من أدلة وجود الله وقدرته، وقصة الخلق.
* تهديد المشركين بمثل عاقبة [[قوم عاد|عاد]] و[[ثمود]].
* ثواب المستقيمين، وعقوبة أعداء الله.
* فضل الدعوة وآدابها.
* اختلاف الناس في [[التوراة]].
* اختصاص الله [[علم الغيب|بعلم الغيب]] والساعة.
* طبيعة الإنسان في السرّاء والضرّاء.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشورى|الشُّورَى]]
|align=center| 42
|align=center| 483
|align=center| 53
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 62
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشورى|نَص السُّورة]]
|
* وحدة الوحي للرسل وأنواعه.
* القرآن وموقف الناس منه.
* التوكل على الله، ووحدة الدين، والاستقامة.
* إثبات قيام الساعة.
* صفات المؤمنين وجزاؤهم، وعاقبة الكافرين.
* سنة الله في عبادته وقدرته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الزخرف|الزُّخْرُف]]
|align=center| 43
|align=center| 489
|align=center| 89
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 63
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزخرف|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومكانته.
* وحدانية الله وعظمته ووحدانيته.
* جزاء المتقين والمجرمين والمسرفين.
* افتراءات المشركين والرد عليها.
* قصص عن موسى وعيسى، وتوجيهات للرسول.
|-
|align=center| [[سورة الدخان|الدخَان]]
|align=center| 44
|align=center| 496
|align=center| 59
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 64
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الدخان|نَص السُّورة]]
|
* نزول القرآن في [[ليلة القدر]]. (1 - 6)
* بيان قدرة الله. (7 - 8)
* موقف المشركين من الدعوة والقرآن. (9 - 16)
* قصة قوم [[فرعون]]. (17 - 33)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (34 - 50)
* جزاء المتقين. (51 - 59)
|-
|align=center| [[سورة الجاثية|الجَاثيَة]]
|align=center| 45
|align=center| 499
|align=center| 37
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 65
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجاثية|نَص السُّورة]]
|
* أدلة على وحدانية الله وقدرته. (1 - 6)
* تهديد المكذبين بآيات الله. (7 - 11)
* من نعم الله على عباده وعلى بني إسرائيل. (12 - 22)
* ضلال المشركين وجزاء المؤمنين والكافرين بالبعث. (23 - 35)
* فضل الله على الناس، وكبرياء الله. (36 - 37)
|-
|align=center| [[سورة الأحقاف|الأحْقاف]]
|align=center| 46
|align=center| 502
|align=center| 35
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 66
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحقاف|نَص السُّورة]]
|
* إثبات القدرة الإلهية ومناقشة المشركين. (1 - 12)
* جزاء المتقين. (13 - 14)
* الوصية بالوالدين. (15 - 16)
* جزاء العاق والمستكبرين. (17 - 20)
* قصة [[هود]]. (21 - 28)
* إيمان بعض [[جن|الجن]] بالإسلام. (29 - 32)
* إثبات البعث وتهديد منكريه. (33 - 35)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة محمد|محَمَّد]]
|align=center| 47
|align=center| 507
|align=center| 38
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 95
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة محمد|نَص السُّورة]]
|
* أحوال المؤمنين والكفار وجزاؤهم. (1 - 3)
* الأمر [[جهاد|بالجهاد]] وثوابه. (4 - 6)
* شروط النصر للمؤمنين وخذلان الكافرين. (7 - 14)
* ما أعد الله للمؤمن والكافر. (15 - 18)
* الأمر بالعلم و[[استغفار|الاستغفار]]. (19)
* أحوال المنافقين وعاقبتهم، وابتلاء المجاهدين. (20 - 34)
* حقيقة الدنيا والأمر بالإنفاق والجهاد. (35 - 38)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفتح|الفَتْح]]
|align=center| 48
|align=center| 511
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 111
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفتح|نَص السُّورة]]
|
* [[صلح الحديبية]]. (1 - 7)
* وظيفة الرسول وبيعة الصحابة. (8 - 10)
* حقيقة المنافقين وعاقبتهم. (11 - 16)
* [[بيعة الرضوان]] ونتائج الصلح. (17 - 26)
* تحقيق رؤيا الرسول وبعض أوصافه، وأصحابه. (27 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الحجرات|الحُجرَات]]
|align=center| 49
|align=center| 515
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 106
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجرات|نَص السُّورة]]
|
* أدب التعامل مع الرسول. (1 - 5)
* التثبت من الأخبار وحسن المعاملة. (6 - 13)
* حقيقة الإيمان. (14 - 18)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ق|ق]]
|align=center| 50
|align=center| 518
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 34
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة ق|نَص السُّورة]]
|
* إنكار المشركين للبعث وأدلة ثبوته. (1 - 11)
* الأمم السابقة المنكرة للبعث. (12 - 15)
* خلق الإنسان وعلمه وأحواله. (16 - 18)
* حقيقة [[موت|الموت]] والبعث. (19 - 30)
* ثواب المؤمنين وصفاتهم. (31 - 35)
* تهديد منكري البعث، وتوجيهات للرسول. (36 - 45)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الذاريات|الذَّاريَات]]
|align=center| 51
|align=center| 520
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 67
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الذاريات|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث وعاقبة منكريه. (1 - 14)
* جزاء المتقين وأوصافهم. (15 - 19)
* آيات الله وعظمة قدرته. (20 - 23)
* قصة ضيف إبراهيم. (24 - 37)
* ذكر بعض الأنبياء. (38 - 46)
* قدرة الله في الكون. (47 - 51)
* المعرضين، وعاقبة الظالمين. (52 - 60)
|-
|align=center| [[سورة الطور|الطُّور]]
|align=center| 52
|align=center| 523
|align=center| 49
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 76
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطور|نَص السُّورة]]
|
* إثبات العذاب للمكذبين والنعيم للمتقين وأنواعه. (1 - 28)
* مناقشة عقيدة الكفار. (29 - 47)
* توجيهات للرسول. (48 - 49)
|-
|align=center| [[سورة النجم|النَّجْم]]
|align=center| 53
|align=center| 526
|align=center| 62
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 23
|align=center| نعم، الآية 62
|align=center| [[S:سورة النجم|نَص السُّورة]]
|
* إثبات الوحي. (1 - 18)
* مناقشة عبادة [[صنم|الأصنام]]. (19 - 30)
* جزاء المسيئين والمحسنين وأوصافهم. (31 - 32)
* توبيخ [[الوليد بن المغيرة|لابن المغيرة]]. (33 - 41)
* الله وحده هو المتصرف. (42 - 62)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القمر|القَمَر]]
|align=center| 54
|align=center| 528
|align=center| 55
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 37
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القمر|نَص السُّورة]]
|
* معجزة [[انشقاق القمر]] وموقف المشركين منه.
* قصص كل من [[نوح في الإسلام|نوح]] و[[لوط في الإسلام|لوط]] و[[هود]] و[[صالح]] وأقوامهم وآل فرعون.
* تهكم كفار [[قريش]] ومصير المجرمين.
* جزاء المتقين.
|-
|align=center| [[سورة الرحمن|الرَّحمن]]
|align=center| 55
|align=center| 531
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 97
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الرحمن|نَص السُّورة]]
|
* نعم الله على العباد. (1 - 25)
* البقاء لله وحده. (26 - 30)
* عجز الجن والإنس أمام قدرة الله. (31 - 36)
* عاقبة المجرمين في الآخرة. (37 - 45)
* وصف [[جنة|جنات النعيم]]. (46 - 78)
|-
|align=center| [[سورة الواقعة|الوَاقِعَة]]
|align=center| 56
|align=center| 534
|align=center| 96
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 46
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الواقعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 14)
* أصحاب النعيم. (15 - 26)
* أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (27 - 56)
* نعم الله الدالة على فضله وقدرته. (57 - 74)
* عظمة القرآن. (75 - 87)
* جزاء المقربين وعاقبة المكذبين. (88 - 96)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحديد|الحَديد]]
|align=center| 57
|align=center| 537
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 94
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحديد|نَص السُّورة]]
|
* التسبيح لله.
* الإيمان والإنفاق، والإيمان بالقضاء والقدر.
* المنافقين والمؤمنين والكافرين.
* حقيقة الدنيا والعمل الصالح.
* الحكمة من إرسال الرسل، وأمر أهل الكتاب بالإيمان.
|-

|align=center| [[سورة المجادلة|المجَادلة]]
|align=center| 58
|align=center| 542
|align=center| 22
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 105
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المجادلة|نَص السُّورة]]
|
* الظهار وكفارته. (1 - 4)
* تهديد الكافرين. (5 - 6)
* إحاطة علم الله بكل شيء. (7)
* أدب المناجاة وصدقته للرسول. (8 - 13)
* موالاة الكفار وعاقبتها. (14 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الحشر|الحَشر]]
|align=center| 59
|align=center| 545
|align=center| 24
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 101
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحشر|نَص السُّورة]]
|
* فضل فقراء [[المهاجرون|المهاجرين]] و[[الأنصار]].
* إجلاء [[بنو النضير|بني النضير]]، موالاة المنافقين [[يهود|لليهود]] وخذلانهم.
* حكم [[فيء|الفيء]].
* التقوى وفوز المتقين وقوة القرآن.
* [[أسماء الله الحسنى]].
|-
|align=center| [[سورة الممتحنة|المُمتَحنَة]]
|align=center| 60
|align=center| 549
|align=center| 13
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 91
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الممتحنة|نَص السُّورة]]
|
* النهي عن موالاة الكفار وحقيقتهم. (1 - 3)
* قصة إبراهيم. (4 - 7)
* أحكام علاقة المسلمين بالكفار. (8 - 9)
* أحكام النساء المهاجرات ومبايعتهن. (10 - 12)
* تأكيد النهي عن موالاة الكفّار. (13)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصف|الصَّف]]
|align=center| 61
|align=center| 551
|align=center| 14
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 109
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصف|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله والجهاد دفاعاً عن الدين. (1 - 4)
* قصة عيسى وموسى. (5 - 9)
* أسس التجارة الرابحة. (10 - 14)
|-
|align=center| [[سورة الجمعة|الجُمُعَة]]
|align=center| 62
|align=center| 553
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 110
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجمعة|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله ومهمة الرسول. (1 - 4)
* ضرب مَثَل لليهود وإقامة الحجة عليهم. (5 - 8)
* من أحكام [[صلاة الجمعة]]. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة المنافقون|المنَافِقون]]
|align=center| 63
|align=center| 554
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 104
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المنافقون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنافقين والرد عليهم. (1 - 8)
* توجيهات وإرشادات للمؤمنين. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة التغابن|التغَابُن]]
|align=center| 64
|align=center| 556
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 108
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التغابن|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله وعلمه. (1 - 4)
* قصة قوم كذبوا بربهم. (5 - 6)
* إنكار المشركين للبعث وعقابهم، وثواب المؤمنين. (7 - 10)
* توجيهات للمؤمنين. (11 - 18)
|-
|align=center| [[سورة الطلاق|الطلَاق]]
|align=center| 65
|align=center| 558
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 99
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطلاق|نَص السُّورة]]
|
* من أحكام [[الطلاق في الإسلام|الطلاق]] و[[عدة (إسلام)|العدة]] و[[نفقة|النفقة]]. (1 - 7)
* تحذير المعاندين ووعد المؤمنين. (8 - 11)
* التذكير بقدرة الله. (12)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التحريم|التحْريم]]
|align=center| 66
|align=center| 560
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 107
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التحريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي وبعض [[أمهات المؤمنين|أزواجه]]. (1 - 5)
* نداء للمؤمنين والكافرين. (6 - 8)
* نداء للمؤمنين بوجوب جهاد الكفّار. (9)
* ضرب مثلين لنساء كافرات ومؤمنات. (10 - 12)
|-
|align=center| [[سورة الملك|المُلْك]]،{{سج}}تَبَارَكَ، تَبَارَكَ الذي بِيَدِهِ الملك
|align=center| 67
|align=center| 562
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 77
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الملك|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله. (1 - 5) (23 - 27)
* عاقبة الكفار واعترافهم بذنبهم. (6 - 12)
* علم الله ونعيمه. (13 - 15)
* تهديد الكفار وتوبيخ المشركين. (16 - 22)
* النجاة والرزق بيد الله. (28 - 30)
|-
|align=center| [[سورة القلم|القَلَم]]
|align=center| 68
|align=center| 564
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 2
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القلم|نَص السُّورة]]
|
* تأييد الرسول وخُلُقه العظيم. (1 - 7)
* صفات المكذبين. (8 - 16)
* قصة أصحاب الجنة. (17 - 33)
* إقامة الحجة على المجرمين. (34 - 47)
* أمر النبي بالصبر. (48 - 52)
|-
|align=center| [[سورة الحاقة|الحَاقَّة]]
|align=center| 69
|align=center| 566
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 78
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحاقة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 3) (13 - 18)
* هلاك المكذبين. (4 - 12)
* مصير أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (19 - 37)
* حقيقة القرآن وتنزيهه. (38 - 52)
|-
|align=center| [[سورة المعارج|المعَارج]]
|align=center| 70
|align=center| 568
|align=center| 44
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 79
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المعارج|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1- 18)
* طبيعة الإنسان. (19 - 21)
* صفات المؤمنين وأفعال الكافرين وجزاؤهم (22 - 44)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة نوح|نُوح]]
|align=center| 71
|align=center| 570
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 71
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة نوح|نَص السُّورة]]
|
* قصة إرسال نوح إلى قومه. (1 - 4)
* شكواه من قومه ودعاؤه عليهم. (5 - 28)
|-
|align=center| [[سورة الجن|الجِن]]
|align=center| 72
|align=center| 572
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 40
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجن|نَص السُّورة]]
|
* إيمان الجن بالقرآن، وأنواعهم وعقائدهم. (1 - 17)
* توجيهات إلهية للرسول. (18 - 25)
* لا يعلم الغيب إلا الله. (26 - 28)
|-
|align=center| [[سورة المزمل|المُزَّمِّل]]
|align=center| 73
|align=center| 574
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 3
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المزمل|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات إلهية للرسول. (1 - 10)
* تهديد المكذبين بيوم الدين. (11 - 19)
* فضل قيام الليل وتوجيهات للمؤمنين. (20)
|-
|align=center| [[سورة المدثر|المُدَّثِّر]]
|align=center| 74
|align=center| 575
|align=center| 56
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 4
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المدثر|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات للرسول. (1 - 7)
* تهديد المكذبين بأهوال يوم القيامة. (8 - 10)
* قصة [[الوليد بن المغيرة]] ووعيده. (11 - 26)
* وصف [[جهنم]] وخزنتها. (27 - 37)
* أسباب عذاب المجرمين. (38 - 53)
* حقيقة القرآن. (54 - 56)
|-
|align=center| [[سورة القيامة|القِيَامَة]]
|align=center| 75
|align=center| 577
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 31
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القيامة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات وقوع البعث. (1 - 15)
* حرص الرسول على حفظ الوحي. (16 - 19)
* أحوال الناس يوم القيامة وإثبات البعث. (20 - 40)
|-
|align=center| [[سورة الإنسان|الإنسَان]]
|align=center| 76
|align=center| 578
|align=center| 31
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 98
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإنسان|نَص السُّورة]]
|
* خلق الإنسان وهدايته لأحد السبيلين. (1 - 3)
* عذاب الكافرين ونعيم الأبرار يوم القيامة. (4 - 22)
* توجيهات للرسول وللمؤمنين. (23 - 31)
|-
|align=center| [[سورة المرسلات|المُرسَلات]]
|align=center| 77
|align=center| 580
|align=center| 50
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 33
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المرسلات|نَص السُّورة]]
|
* قيام الساعة وأهوالها. (1 - 15)
* تخويف الكفار بالهلاك وبقدرة الله. (16 - 28)
* تحذير الكفار من أهوال يوم القيامة. (29 - 40)
* جزاء المتقين وعاقبة المكذبين. (41 - 50)
|-
|align=center| [[سورة النبأ|النَّبَأ]]
|align=center| 78
|align=center| 582
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 80
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النبأ|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث. (1 - 5)
* من مظاهر قدرة الله ونعمه (6 - 16)
* قيام الساعة وأهوالها والجزاء. (17 - 40)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النازعات|النّازعَات]]
|align=center| 79
|align=center| 583
|align=center| 46
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 81
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النازعات|نَص السُّورة]]
|
* أهوال قيام الساعة (1 - 14) (34 - 46)
* قصة موسى وفرعون. (15 - 26)
* من مظاهر قدرة الله. (27 - 33)
* 
|-
|align=center| [[سورة عبس|عَبَس]]
|align=center| 80
|align=center| 585
|align=center| 42
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 24
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة عبس|نَص السُّورة]]
|
* عتاب الرسول بشأن [[عبد الله بن أم مكتوم|ابن أم مكتوم]]. (1 - 10)
* مهمة القرآن. (11 - 16)
* نعم الله على عباده. (17 - 32)
* أهوال القيامة والجزاء. (33 - 42)
|-
|align=center| [[سورة التكوير|التَّكوير]]
|align=center| 81
|align=center| 586
|align=center| 29
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 7
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكوير|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1 - 14)
* القسم على صدق الرسول وحقيقة القرأن. (15 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الانفطار|الانفِطار]]
|align=center| 82
|align=center| 587
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 82
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الانفطار|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 5)
* توبيخ الإنسان لنسيانه عظمة الله. (6 - 12)
* نعيم الأبرار وجحيم الفجَّار. (13 - 19)
|-
|align=center| [[سورة المطففين|المطفِّفِين]]
|align=center| 83
|align=center| 587
|align=center| 36
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 86
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المطففين|نَص السُّورة]]
|
* تهديد المطففين بعذاب يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة الانشقاق|الانْشِقَاق]]
|align=center| 84
|align=center| 589
|align=center| 25
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 83
|align=center| نعم، الآية 21
|align=center| [[S:سورة الانشقاق|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة البروج|البرُوج]]
|align=center| 85
|align=center| 590
|align=center| 22
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 27
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البروج|نَص السُّورة]]
|
* [[قصة أصحاب الأخدود|أصحاب الأخدود]]. (1 - 9)
* وعيد من يفتنون المؤمنين وثوابهم. (10 - 11)
* تهديد الكافرين بقدرة الله. (12 - 16)
* قصة هلاك فرعون و[[ثمود]]. (17 - 20)
* مكانة القرآن. (21 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الطارق|الطَّارِق]]
|align=center| 86
|align=center| 591
|align=center| 17
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 36
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطارق|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث والحفظة من الملائكة. (1 - 10)
* القسم على أن القرآن حق. (11 - 14)
* تهديد الكافرين. (15 - 17)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعلى|الأَعْلى]]
|align=center| 87
|align=center| 591
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 8
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأعلى|نَص السُّورة]]
|
* مظاهر قدرة الله. (1 - 8)
* توجيهات للنبي والمؤمنين. (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة الغاشية|الغَاشِية]]
|align=center| 88
|align=center| 592
|align=center| 26
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 68
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الغاشية|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة على الكافرين. (1 - 7)
* نعيم المؤمنين في الجنة. (8 - 16)
* من مظاهر قدرة الله. (17 - 20)
* إثبات وقوع البعث. (21 - 26)
|-
|align=center| [[سورة الفجر|الفَجْر]]
|align=center| 89
|align=center| 593
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 10
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفجر|نَص السُّورة]]
|
* القسم بهلاك المكذبين لرسلهم. (1 - 14)
* طبيعة من ينسى ربه. (15 - 20)
* أهوال القيامة ومصير المؤمنين. (21 - 30)
|-
|align=center| [[سورة البلد|البَلَد]]
|align=center| 90
|align=center| 594
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 35
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البلد|نَص السُّورة]]
|
* اغترار الإنسان بقدرته وماله. (1 - 7)
* نعم الله على عبده. (8 - 16)
* مصير أصحاب اليمين والشمال. (17 - 20)
|-
|align=center| [[سورة الشمس|الشَّمْس]]
|align=center| 91
|align=center| 595
|align=center| 15
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 26
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشمس|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 10)
* قصة ثمود والناقة. (11 - 15)
|-
|align=center| [[سورة الليل|الليْل]]
|align=center| 92
|align=center| 595
|align=center| 21
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 9
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الليل|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 7)
* عاقبة [[بخل|البخل]]. (8 - 11)
* عاقبة المكذبين بالنار ونجاة المتقين منها. (12 - 21)
|-
|align=center| [[سورة الضحى|الضُّحَى]]
|align=center| 93
|align=center| 596
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 11
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الضحى|نَص السُّورة]]
|
* تثبيت فؤاد الرسول وبعض التوجيهات.
|-
|align=center| [[سورة الشرح|الشَّرْح]]
|align=center| 94
|align=center| 596
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 12
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشرح|نَص السُّورة]]
|
* مكانة الرسول عند الله.
|-
|align=center| [[سورة التين|التِّين]]
|align=center| 95
|align=center| 597
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 28
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التين|نَص السُّورة]]
|
* تكريم الله للإنسان، وانحطاطه بالكفر.
|-
|align=center| [[سورة العلق|العَلَق]]
|align=center| 96
|align=center| 597
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 1
|align=center| نعم، الآية 19
|align=center| [[S:سورة العلق|نَص السُّورة]]
|
* الأمر بالقراءة والعلم والكتابة. (1 - 5)
* طبيعة الإنسان ونسيانه للآخرة. (6 - 8)
* تهديد للطغاة (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة القدر|القَدْر]]
|align=center| 97
|align=center| 598
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 25
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القدر|نَص السُّورة]]
|
* فضائل [[ليلة القدر]].
|-
|align=center| [[سورة البينة|البَينَة]]
|align=center| 98
|align=center| 598
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 100
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البينة|نَص السُّورة]]
|
* مهمة الرسول وفضل القرآن وافتراق أهل الكتاب فيه. (1 - 5)
* وعيد الكافرين وبشرى المؤمنين. (6 - 8)
|-
|align=center| [[سورة الزلزلة|الزلزَلة]]
|align=center| 99
|align=center| 599
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 93
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزلزلة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة ودقة الحساب.
|-
|align=center| [[سورة العاديات|العَادِيات]]
|align=center| 100
|align=center| 599
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 14
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العاديات|نَص السُّورة]]
|
* القسم على جحود الإنسان لنعم ربه وحبه للمال.
|-
|align=center| [[سورة القارعة|القَارِعة]]
|align=center| 101
|align=center| 600
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 30
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القارعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة وأحوال الناس فيها.
|-
|align=center| [[سورة التكاثر|التَّكَاثر]]
|align=center| 102
|align=center| 600
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 16
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكاثر|نَص السُّورة]]
|
* طول الأمل في الدنيا والتخويف من الجحيم.
|-
|align=center| [[سورة العصر|العَصْر]]
|align=center| 103
|align=center| 601
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 13
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العصر|نَص السُّورة]]
|
* حال الكافر والمؤمن.
|-
|align=center| [[سورة الهمزة|الهُمَزَة]]
|align=center| 104
|align=center| 601
|align=center| 9
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 32
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الهمزة|نَص السُّورة]]
|
* وعيد الطّعان يوم القيامة.
|-
|align=center| [[سورة الفيل|الفِيل]]
|align=center| 105
|align=center| 601
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 19
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفيل|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[سورة الفيل|أصحاب الفيل]].
|-
|align=center| [[سورة قريش|قُرَيْش]]
|align=center| 106
|align=center| 602
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 29
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة قريش|نَص السُّورة]]
|
* نِعَم الله على قريش ودعوتهم لعبادته.
|-
|align=center| [[سورة الماعون|المَاعُون]]
|align=center| 107
|align=center| 602
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 17
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الماعون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنكر ليوم الحساب والمنافقين.
|-
|align=center| [[سورة الكوثر|الكَوْثَر]]
|align=center| 108
|align=center|602
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 15
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكوثر|نَص السُّورة]]
|
* فضل الله على رسوله.
|-
|align=center| [[سورة الكافرون|الكَافِرُون]]
|align=center| 109
|align=center| 603
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 18
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكافرون|نَص السُّورة]]
|
* وجوب التبرؤ من الكافرين ودينهم.
|-
|align=center| [[سورة النصر|النَّصر]]
|align=center| 110
|align=center| 603
|align=center| 3
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 114
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النصر|نَص السُّورة]]
|
* [[فتح مكة]] وواجب الرسول.
|-
|align=center| [[سورة المسد|المَسَد]]
|align=center| 111
|align=center| 603
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 6
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المسد|نَص السُّورة]]
|
* توبيخ [[أبو لهب|لأبي لهب]] و[[أم جميل|زوجته]]، ومصيرهما.
|-
|align=center| [[سورة الإخلاص|الإخْلَاص]]
|align=center| 112
|align=center| 604
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 22
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإخلاص|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله.
|-
|align=center| [[سورة الفلق|الفَلَق]]
|align=center| 113
|align=center| 604
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 20
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفلق|نَص السُّورة]]
|
* [[استعاذة|الاستعاذة]] بالله من شر المخلوقات.
|-
|align=center| [[سورة الناس|النَّاس]]
|align=center| 114
|align=center| 604
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 21
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الناس|نَص السُّورة]]
|
* الاستعاذة بالله من شياطين الجن والإنس.
|}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>g3xabe0ght68gc7wj2kn3e2went7ajq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318769</id>
      <parentid>318768</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:25:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318769</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67871" sha1="mr33ui1rjhuqkvkqe2dwu6xhl0xb4da" xml:space="preserve">[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|ساڄو|thumb|قرآن مجيد جي پهرين سورت، [[سورہ فاتحہ|سوره الفاتحه]]]]

[[قرآن|قرآن مجيد کي]] 114 سورتن ۾ ورهايو ويو آهي ۽ 6,236 (&quot;بسم الله&quot; کانسواءِ) يا 6,349 (بشمول بسم الله&quot;) [[آيت|آيتون]] آهن.  سورتن کي وسيع طور تي ڊيگهه جي نزولي ترتيب ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي. سورتن جي تاريخي ترتيب بابت بحث لاءِ، سورت ڏسو.

نائين سورت، سوره التوبہ کان سواءِ هر سورت کان اڳ بسم الله الرحمان الرحيم لکل آهي ۽ تلاوت ڪي ويندي آهي، جنهن کي ''[[تسميه]]'' سڏيو ويندو آهي ۽ ان جا معني &quot; الله جي نالي سان، جيڪو تمام گهڻو مهربان ۽ رحم ڪندڙ آهي.&quot;) آهي. &lt;ref name=&quot;Asad-Surah-Intro-S1&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Asad|1980|loc=Introduction to Sura 1.}}&lt;/ref&gt; اڻٽيهه سورتن جي شروعات خاص اکرن سان ٿئي ٿي، جنهن کي &quot; ''حروف مقطعات'' سڏيو ويندو آهي. هن اکرن جا معني ڇا آهن؟ هن باري ۾ اختلاف آهي، پر عالمن جي اڪٿريت جي راء آھي ته هنن جو علم الله کانسواء ٻين کي نا آهي.
==فهرست==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! style=&quot;width:10%;&quot;| السُّورَة
! style=&quot;width:8%;&quot;| رَقمهَا
&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;&gt;{{استشهاد بويب|مسار=http://quran.al-islam.com/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 |عنوان=موسوعة القرآن، فهرس القرآن |ناشر=موقع الإسلام الدعوي والإرشادي |تاريخ الوصول=[[18 أغسطس]] [[2014]] | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20180729003107/http://quran.al-islam.com:80/Loader.aspx?pageid=216&amp;SuraType=0 | تاريخ أرشيف = 29 يوليو 2018 |حالة المسار=dead}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:8%;&quot;| صفحن جي تعداد 
! style=&quot;width:9%;&quot;|آيتن جي تعداد
&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;&lt;br /&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;|نزول جو مقام
&lt;ref name=&quot;quran.al-islam.com&quot;/&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| ترتيب النزول&lt;ref&gt;[https://books.almaaref.org/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm المعارف:] الدرس السابع: نزول القرآن (3)، ص: 126 - 127 - 128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170201060517/http://www.almaaref.org/books/contentsimages/books/almaaref_alislameya/dourus_fe_ouloum_alquraan/page/lesson7.htm |date=01 فبراير 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://jqrs.qurancomplex.gov.sa/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf ترتيب سور القرآن الكريم:] دراسة تحليلية لأقوال العلماء، د. طه عابدين طه {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180328181740/http://jqrs.qurancomplex.gov.sa:80/wp-content/uploads/2012/11/ترتيب-سور-القرآن-الكريم2.pdf |date=28 مارس 2018}}&lt;/ref&gt;{{للهامش|**}}
! style=&quot;width:10%;&quot;| تَحتوِي [[سجود التلاوة|سَجْدَة]]&lt;ref&gt;[https://www.nquran.com/ar/index.php?group=view&amp;id=3092 ن للقرآن وعلومه:] الآيات التي فيها سجدات {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304213801/http://www.nquran.com/index.php?group=view&amp;rid=3092 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
! style=&quot;width:10%;&quot;| [[ويكي مصدر|ويكِي مَصْدر]]
! style=&quot;width:35%;&quot;| موضُوع السُّورَة&lt;ref name=&quot;الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم&quot;&gt;[http://saaid.net/book/17/8884.pdf صيد الفوائد:] الخرائط الذهنية لسور القرآن الكريم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722164909/http://saaid.net/book/17/8884.pdf |date=22 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|align=center| [[سورہ فاتحہ|الفَاتِحَة]]
|align=center| 1
|align=center| 1
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَڪي]]
|align=center|
|align=center|
|align=center|
|
*
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة البقرة|البَقَرَة]]
|align=center| 2
|align=center| 2
|align=center| 286
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 87
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البقرة|نَص السُّورة]]
|
* أصناف الناس في [[العبادة في الإسلام|العبادة]]. (1 - 20)
* العبادة وأهميتها. (21 - 39)
* الاستجابة وحقيقة العبادة. (40 - 152)
* شمولية العبادة لجميع نواحي الحياة. (153 - 253)
* التعظيم أساس العبادة. (254 - 286)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة آل عمران|آل عِمرَان]]
|align=center|3
|align=center| 50
|align=center| 200
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 89
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة آل عمران|نَص السُّورة]]
|
* الثبات فكريًا في مواجهة الأفكار الخارجية. (1 - 120)
* كيفية الثبات داخليًا. (121 - 200)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النساء|النِّسَاء]]
|align=center| 4
|align=center| 77
|align=center| 176
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 92
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النساء|نَص السُّورة]]
|
* الضعفاء والحث على العدل والرحمة بهم و[[فقه المواريث|المواريث]].(1 - 12)
* الثواب والعقاب. (13 - 18)
* [[حق|الحقوق]]. (19 - 33)
* [[عدالة|العدل]]. (34 - 59)
* القتال لضمان حقوق المستضعفين. (60 - 104)
* الأمر بالقسط. (105 - 136)
* أحوال الناس وجزاؤهم. (137 - 176)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المائدة|المَائدة]]
|align=center| 5
|align=center| 106
|align=center| 120
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 112
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المائدة|نَص السُّورة]]
|
* حفظ الدين والعرض والنفس والمال. (1 - 40)
* النهي عن موالاة [[أهل الكتاب]]. (41 - 86)
* عدد من الأحكام. (87 - 108)
* مراجعة العقود يوم القيامة وقصة المائدة. (109 - 120)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنعام|الأنعَام]]
|align=center| 6
|align=center| 128
|align=center| 165
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 55
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنعام|نَص السُّورة]]
|
* قدرة الله في [[الكون]] (1 - 90)
* مواجهة وتهديد [[شرك بالله|المشركين]] (91 - 144)
* توجيهات ومواساة [[محمد|للرسول]] و[[مؤمن (توضيح)|المؤمنين]] (145 - 165)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعراف|الأعرَاف]]
|align=center| 7
|align=center| 151
|align=center| 206
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 39
|align=center| نعم، الآية 206
|align=center| [[S:سورة الأعراف|نَص السُّورة]]
|
* خطاب للرسول وتحذير للأمة. (1 - 9)
* قصة [[آدم في الإسلام|آدم]] وتعقيبات عليها. (10 - 58)
* [[أنبياء مذكورون في القرآن|قصص الأنبياء]] (59 - 136)
* [[بنو إسرائيل|بني إسرائيل]] وانحرافاتهم. (137 - 171)
* مواثيق البشرية بالعبودية لله. (172 - 206)
|-
|align=center| [[سورة الأنفال|الأنفَال]]
|align=center| 8
|align=center| 177
|align=center| 75
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 88
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنفال|نَص السُّورة]]
|
* القوانين الربانية. (1 - 40)
* القوانين المادية. (41 - 75)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التوبة|التوبَة]]،{{سج}}براءة
|align=center| 9
|align=center| 187
|align=center| 129
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 113
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التوبة|نَص السُّورة]]
|
* علاقة المسلمين بالمشركين وأهل الكتاب.&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot;&gt;[http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm صيد الفوائد:] تأملات في سورة التوبة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170725042813/http://www.saaid.net/Doat/almgamce/57.htm |date=25 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* كشف أسرار [[نفاق|المنافقين]] وحال الناس مع النبي خاصة في المدينة وفي [[غزوة تبوك|جيش العسرة]].&lt;ref name=&quot;صيد الفوائد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يونس|يُونس]]
|align=center| 10
|align=center| 208
|align=center| 109
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 51
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يونس|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله وتوجيهاته للناس والنبي.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* بيان حقيقة وحي القرآن، وبيان أمر النبوة عامة ورسالة محمد خاصة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/170533/ إسلام ويب:] مقاصد سورة يونس {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304233729/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=170533 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* طبائع الناس وسنن الله فيها.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
* قصص [[يونس في الإسلام|يونس]] و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[نوح في الإسلام|نوح]].
* تحدي القرآن للمشركين.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة يونس&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة هود|هُود]]
|align=center| 11
|align=center| 221
|align=center| 123
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 52
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة هود|نَص السُّورة]]
|
* إبراز حقيقة العقيدة وتنزيه القرآن. (1 - 24)
* مواقف من قصص [[رسول|الرسل]]. (25 - 99)
* التعقيب على القصص. (100 - 123)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة يوسف|يُوسُف]]
|align=center| 12
|align=center| 235
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 53
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يوسف|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي [[يوسف في الإسلام|يوسف]].
* الثقة بتدبير الله.
|-
|align=center| [[سورة الرعد|الرَّعْد]]
|align=center| 13
|align=center| 249
|align=center| 43
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 96
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة الرعد|نَص السُّورة]]
|
* الإيمان بالله وتوحيده.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot;&gt;[https://islamweb.net/ar/library/index.php?page=bookcontents&amp;ID=1287&amp;idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;flag=0&amp;bk_no=132&amp;ayano=0&amp;surano=0&amp;bookhad=0 إسلام ويب:] التفسير الكبير - سورة الرعد {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521100926/http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=3127&amp;idto=3176&amp;bk_no=132&amp;ID=1287 |date=21 مايو 2017}}&lt;/ref&gt;
* الإيمان بالرسل مع بيان مهمتهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[الملائكة في الإسلام|بالملائكة]] مع الإشارة إلى بعض وظائفهم.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان بالقرآن وأنه [[وحي|موحى]] به.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[يوم القيامة في الإسلام|باليوم الآخر]] وما فيه نعيم وعذاب.&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
* الإيمان [[قدر (إسلام)|بالقضاء والقدر]].&lt;ref name=&quot;التفسير الكبير - سورة الرعد&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة إبراهيم|إبراهِيم]]
|align=center| 14
|align=center| 255
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 72
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة إبراهيم|نَص السُّورة]]
|
* أن القصد من إنزال القرآن هو إرشاد الخلق، ومنعهم عن [[الكفر في الإسلام|الكفر]] و[[معصية|المعصية]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/176541/ إسلام ويب:] مقاصد سورة إبراهيم {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304234022/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=176541 |date=04 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* [[التوحيد في الإسلام|توحيد الله]]، وتثبيته للمؤمنين في الدنيا والآخرة، وإضلال من أعرض عن ذكره.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* بيان نعم الله على البشر.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* نموذج لشكر النعمة من خلال النبي [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
* [[ربوبية|الربوبية]]، والدينونة لله بالملك والتصرف.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة إبراهيم&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحجر|الحِجْر]]
|align=center| 15
|align=center| 262
|align=center| 99
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 54
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجر|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من القرآن وحفظ الله له.
* تكذيب الأمم لرسلهم، ومظاهر قدرة الله.
* قصة الخلق وعصيان [[إبليس]] ومصيره.
* ثواب المتقين يوم القيامة.
* قصة [[قوم مدين|أصحاب الأيكة]] وأصحاب [[مدائن صالح|الحِجْر]]، وقصة ضيف إبراهيم وما حصل مع النبي [[لوط في الإسلام|لوط]].
* فضل الله على النبي مع توجيهات وبشارات.
|-
|align=center| [[سورة النحل|النَّحْل]]
|align=center| 16
|align=center| 267
|align=center| 128
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 70
|align=center| نعم، الآية 49
|align=center| [[S:سورة النحل|نَص السُّورة]]
|
* مواضيع العقيدة ومنها [[توحيد الألوهية|الألوهية]] و[[وحي|الوحي]] والبعث والنشور.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot;&gt;[http://www.e-quran.com/tareef-16.html المصحف الإلكتروني:] سورة النحل {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170710060540/http://www.e-quran.com/tareef-16.html |date=10 يوليو 2017}}&lt;/ref&gt;
* دلائل قدرة الله ووحدانيته.&lt;ref name=&quot;المصحف الإلكتروني&quot; /&gt;
* الرد على المشركين في فساد عقائدهم.
* جزاء [[ردة (إسلام)|المرتدين]] وصفاتهم والمؤمنين.
* [[مباح|التحليل]] و[[حرام|التحريم]] بيد الله.
* صفات [[إبراهيم في الإسلام|إبراهيم]].
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الإسراء|الإسْرَاء]]،{{سج}}بَنِي إِسرائيل
|align=center| 17
|align=center| 282
|align=center| 111
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 50
|align=center| نعم، الآية 107
|align=center| [[S:سورة الإسراء|نَص السُّورة]]
|
* العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* قواعد السلوك الفردي والجماعي وآدابه القائمة على العقيدة.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot;&gt;[https://www.islamweb.net/ar/article/182551/ إسلام ويب:] مقاصد سورة الإسراء {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305050127/http://articles.islamweb.net/media/index.php?page=article&amp;lang=A&amp;id=182551 |date=05 مارس 2016}}&lt;/ref&gt;
* قصص عن بني إسرائيل.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
* طرف من قصة آدم وإبليس وتكريم الله للإنسان.&lt;ref name=&quot;مقاصد سورة الإسراء&quot; /&gt;
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الكهف|الكهْف]]
|align=center| 18
|align=center| 293
|align=center| 110
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 69
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكهف|نَص السُّورة]]
|
* الحمدلله والتبشير والإنذار. (1 - 8)
* قصة [[أصحاب الكهف]]. (9 - 27)
* قصة كل من أصحاب الجنتين، و[[موسى في الإسلام|موسى]] و[[الخضر]]، و[[ذو القرنين|ذي القرنين]].
* حث الرسول على [[صبر|الصبر]]، والتبشير والإنذار وإثبات الوحي
* تقرير القيم الحقيقية الباقية.
* من مشاهد [[يوم القيامة في الإسلام|يوم القيامة]]، وسنة الله في إهلاك الظالمين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة مريم|مَريَم]]
|align=center| 19
|align=center| 305
|align=center| 98
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 44
|align=center| نعم، الآية 58
|align=center| [[S:سورة مريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[زكريا]] وبشارته [[يحيى بن زكريا|بيحيى]]. (1 - 15)
* قصة [[مريم بنت عمران|مريم]] وحملها [[عيسى بن مريم|بعيسى]] (16 - 40)
* قصص عدد من الأنبياء ومنهم إبراهيم وموسى و[[هارون]] و[[إسماعيل في الإسلام|إسماعيل]]، وأحوال الأمم بعدهم. (41 - 65)
* المنكرون للبعث وجزاؤهم وصفاتهم. (66 - 75)
* جزاء المهتدين والرد على المشركين. (76 - 98)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة طه|طه]]
|align=center| 20
|align=center| 312
|align=center| 135
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 45
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة طه|نَص السُّورة]]
|
* مهمة القرآن وصفات من أنزله. (1 - 8)
* قصة موسى (9 - 99)
* جزاء المعرضين عن القرآن ومشاهد من يوم القيامة (100 - 114)
* قصة سجود [[الملائكة في الإسلام|الملائكة]] لآدم وتحذيره من إبليس. (115 - 127)
* الاعتبار بالأمم السابقة وتوجيهات للنبي وعناد المشركين. (128 - 135)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأنبياء|الأنبيَاء]]
|align=center| 21
|align=center| 322
|align=center| 112
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 73
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأنبياء|نَص السُّورة]]
|
* يوم القيامة والحكمة من [[خلقية|الخلق]]. (1 -33)
* دور الأنبياء. (34 - 95)
* من علامات [[يوم القيامة في الإسلام|الساعة]]. (96 - 106)
* صفة الرسول ومهمته، وتهديد المعرضين عنه. (107 - 112)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحج|الحَج]]
|align=center| 22
|align=center| 332
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 103
|align=center| نعم، سجدتان، الآية 18، والآية 77
|align=center| [[S:سورة الحج|نَص السُّورة]]
|
* التذكير بيوم القيامة والبعث. (1 - 37)
* [[جهاد|الجهاد]]. (38 - 60)
* العبودية الخالصة لله. (61 - 78)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة المؤمنون|المُؤمنون]]
|align=center| 23
|align=center| 342
|align=center| 118
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 74
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المؤمنون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المؤمنين وجزاؤهم.
* صفات الكافرين وأعمالهم ووعيدهم.
* من مظاهر قدرة الله وإثبات البعث.
* دعوة الأنبياء.
|-
|align=center| [[سورة النور|النُّور]]
|align=center| 24
|align=center| 350
|align=center| 64
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 102
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النور|نَص السُّورة]]
|
* [[الحدود في الشريعة الإسلامية|الحدود الشرعية]] وبعض الآداب الاجتماعية.
* نور الله وفضل وجزاء عمّار [[مسجد|المساجد]].
* مظاهر قدرة الله، وسنة الله في العباد.
* طاعة المؤمنين لحكم الله وكذب المنافقين في طاعتهم.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفرقان|الفُرْقان]]
|align=center| 25
|align=center| 359
|align=center| 77
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 42
|align=center| نعم، الآية 60
|align=center| [[S:سورة الفرقان|نَص السُّورة]]
|
* تكذيب المشركين [[الرحمن (أسماء الله الحسنى)|بالرحمن]]. (1 - 29)
* تكذيب المشركين بالقرآن. (30 - 77)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشعراء|الشُّعَرَاء]]
|align=center| 26
|align=center| 367
|align=center| 227
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 47
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشعراء|نَص السُّورة]]
|
* موقف المشركين من الرسول وحسرته عليهم. (1 - 9)
* رسالة الرسل. (10 - 191)
* القرآن وموقف المشركين منه. (192 - 212)
* إرشادات إلهية للرسول. (213 - 220)
* الرد على المشركين وتهديدهم. (221 - 227)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النمل|النَّمْل]]
|align=center| 27
|align=center| 377
|align=center| 93
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 48
|align=center| نعم، الآية 25
|align=center| [[S:سورة النمل|نَص السُّورة]]
|
* القرآن مبشر للمؤمنين ومنذر للكافرين. (1 - 6)
* الأنبياء. (7 - 58)
* من مظاهر قدرة الله في الكون. (59 - 65)
* موقف المشركين من البعث. (66 - 75)
* مهام القرآن. (76 - 78)
* مهمة الرسول وحدود تأثيره في الناس. (79 - 81)
* من مشاهد يوم القيامة. (82 - 90)
* مهمة النبي ومن تبعه. (91 - 93)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القصص|القَصَص]]
|align=center| 28
|align=center| 385
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 49
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القصص|نَص السُّورة]]
|
* قصة موسى. (1 - 46)
* تكذيب مشركي [[مكة]] للرسول والقرآن والرد على شبهاتهم. (47 - 51)
* جزاء وصفات [[أهل الكتاب]]. (52 - 55)
* زعم المشركين والرد عليهم. (56 - 61)
* من مواقف المشركين وأحوالهم يوم القيامة وفلاح المؤمنين. (62 - 67)
* بعض مظاهر قدرة الله ورحمته. (68 - 75)
* قصة [[قارون]] والعبرة منها. (76 - 84)
* بعض التوجيهات للرسول. (85 - 88)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة العنكبوت|العَنكبوت]]
|align=center| 29
|align=center| 396
|align=center| 69
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 85
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العنكبوت|نَص السُّورة]]
|
* امتحان الله للخلق [[فتنة|بالفتن]]. (1 - 13)
* فتن الأنبياء. (14 - 40)
* الصبر على الفتن. (41 - 69)
|-
|align=center| [[سورة الروم|الرُّوم]]
|align=center| 30
|align=center| 404
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 84
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الروم|نَص السُّورة]]
|
* الوعد بالنصر للمؤمنين. (1 - 7)
* آيات كونية. (8 - 32)
* آيات اقتصادية. (33 - 42)
* الأمر باتباع الدين وتوحيد الله وعاقبة المجرمين. (43 - 51)
* مدى تأثير النبي على الناس، وقدرة الله في الخلق. (52 - 54)
* أحوال الناس يوم القيامة (55 - 57)
* موقف الكفار من الآيات وحض النبي على الصبر. (58 - 60)
|-
|align=center| [[سورة لقمان|لقمَان]]
|align=center| 31
|align=center| 411
|align=center| 34
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 57
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة لقمان|نَص السُّورة]]
|
* مهمة [[لقمان الحكيم|لقمان]] وصفات المحسن وجزاؤه والمسيء. (1 - 9)
* من أدلة وحدانية الله وقدرته. (10 - 11)
* قصة لقمان ووصاياه لابنه. (12 - 19)
* نِعَمُ الله، وعِنَاد المشركين، وإثبات قدرته والبعث. (20 - 31)
* طبيعة الكفار، والأمر بالتقوى، وعلم الله بالغيب. (32 - 34)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة السجدة|السَّجدَة]]
|align=center| 32
|align=center| 415
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 75
|align=center| نعم، الآية 15
|align=center| [[S:سورة السجدة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات تنزيل القرآن. (1 - 3)
* بعض الأدلة على قدرة الله ووحدانيته. (4 - 9)
* إنكار المشركين للبعث وحالهم يوم القيامة. (10 - 14)
* صفات المؤمنين وجزاؤهم. (15 - 19)
* جزاء الكفار وإعراضهم عن الآيات. (20 - 22)
* إنزال التوراة على موسى وتكريم أتباعه. (23 - 25)
* إثبات القدرة الإلهية والبعث. (26 - 30)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأحزاب|الأحزَاب]]
|align=center| 33
|align=center| 418
|align=center| 73
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 90
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحزاب|نَص السُّورة]]
|
* عن النبي وتوجيهات الله له ولأزواجه.
* غزوتا [[غزوة الخندق|الأحزاب]] و[[غزوة بني قريظة|بني قريظة]].
* الأمر بكثرة ذكر الله وتسبيحه.
* [[آداب إسلامية|الآداب الإسلامية]]، وبعض الأحكام.
* تهديد المنافقين وتوعد الكفار بقرب الساعة.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة سبأ|سَبَأ]]
|align=center| 34
|align=center| 428
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 58
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة سبأ|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله. (1 - 21)
* الإيمان بالوحي. (22 - 39)
* الإيمان بالبعث. (40 - 54)
|-
|align=center| [[سورة فاطر|فَاطِر]]
|align=center| 35
|align=center| 434
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 43
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة فاطر|نَص السُّورة]]
|
* الغاية من خلق الإنسان ومصيره. (1 - 28)
* نظرة المؤمن للكون والحياة. (29 - 45)
|-
|align=center| [[سورة يس|يس]]
|align=center| 36
|align=center| 440
|align=center| 83
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 41
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة يس|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة الوحي وصدق الرسالة. (1 - 70)
* قضية الألوهية والوحدانية. (71 - 83)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصافات|الصَّافات]]
|align=center| 37
|align=center| 446
|align=center| 182
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 56
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصافات|نَص السُّورة]]
|
* وحدانية الله وقدرته وحفظ السماء من الشياطين. (1 - 10)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (11 - 39)
* نعيم أهل الجنة وذكر قرين السوء. (40 - 51)
* منكر البعث في الدنيا ونهايته. (52 - 55)
* شكر المؤمن لربه. (56 - 61)
* [[شجرة الزقوم]] وسبب العقاب. (62 - 74)
* الرُّسُل (75 - 148)
* مناقشة المشركين وتهديدهم. (149 - 182)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ص|ص]]
|align=center| 38
|align=center| 453
|align=center| 88
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 38
|align=center| نعم، الآية 24
|align=center| [[S:سورة ص|نَص السُّورة]]
|
* طبيعة المشركين والرد عليهم.
* تكذيب الأمم السابقة لرسلهم.
* إثبات البعث والعدل يوم القيامة.
* قصص عن [[داود في الإسلام|داوود]]، و[[سليمان في الإسلام|سليمان]]، و[[أيوب في الإسلام|أيوب]]، وإبراهيم وذريته، وقصة آدم وتكبُّر إبليس.
* الجزاء يوم القيامة.
* تأكيد رسالة النبي ومهمته، والقرآن.
|-
|align=center| [[سورة الزمر|الزُّمَر]]
|align=center| 39
|align=center| 458
|align=center| 75
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 59
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزمر|نَص السُّورة]]
|
* التوحيد والربوبية.
* طبيعة المشركين، وإقامة الحجّة عليهم.
* أسباب [[هداية|الهداية]] والثبات وجزاء المهتدين والكافرين.
* [[التوبة في الإسلام|التّوبة]] والترغيب والترهيب.
* مشاهد من يوم القيامة وانقسام الناس لزمرتين.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة غافر|غَافِر]]،{{سج}}المُؤْمِن
|align=center| 40
|align=center| 467
|align=center| 85
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 60
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة غافر|نَص السُّورة]]
|
* [[صفات الله العليا|صفات الله]]، ومظاهر من قدرته.
* حملة العرش وتسبيحهم ودعاؤهم.
* الكفار وتكذيب الأمم السابقة، ومقت الله لهم، والأمر بالاتعاظ من حالهم.
* من أهوال يوم القيامة.
* من قصة النبي موسى.
* نصر المؤمنين، توجيهات، نعم الله على عباده.
* الكبر وعاقبته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة فصلت|فُصِّلَتْ]]،{{سج}}حم سجدة
|align=center| 41
|align=center| 477
|align=center| 54
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 61
|align=center| نعم، الآية 37
|align=center| [[S:سورة فصلت|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومهمته والتأمل في آياته وموقف المشركين منه، وتهديد الملحدين فيه.
* من أدلة وجود الله وقدرته، وقصة الخلق.
* تهديد المشركين بمثل عاقبة [[قوم عاد|عاد]] و[[ثمود]].
* ثواب المستقيمين، وعقوبة أعداء الله.
* فضل الدعوة وآدابها.
* اختلاف الناس في [[التوراة]].
* اختصاص الله [[علم الغيب|بعلم الغيب]] والساعة.
* طبيعة الإنسان في السرّاء والضرّاء.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الشورى|الشُّورَى]]
|align=center| 42
|align=center| 483
|align=center| 53
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 62
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشورى|نَص السُّورة]]
|
* وحدة الوحي للرسل وأنواعه.
* القرآن وموقف الناس منه.
* التوكل على الله، ووحدة الدين، والاستقامة.
* إثبات قيام الساعة.
* صفات المؤمنين وجزاؤهم، وعاقبة الكافرين.
* سنة الله في عبادته وقدرته.
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الزخرف|الزُّخْرُف]]
|align=center| 43
|align=center| 489
|align=center| 89
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 63
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزخرف|نَص السُّورة]]
|
* القرآن ومكانته.
* وحدانية الله وعظمته ووحدانيته.
* جزاء المتقين والمجرمين والمسرفين.
* افتراءات المشركين والرد عليها.
* قصص عن موسى وعيسى، وتوجيهات للرسول.
|-
|align=center| [[سورة الدخان|الدخَان]]
|align=center| 44
|align=center| 496
|align=center| 59
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 64
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الدخان|نَص السُّورة]]
|
* نزول القرآن في [[ليلة القدر]]. (1 - 6)
* بيان قدرة الله. (7 - 8)
* موقف المشركين من الدعوة والقرآن. (9 - 16)
* قصة قوم [[فرعون]]. (17 - 33)
* إنكار المشركين للبعث وجزاؤهم. (34 - 50)
* جزاء المتقين. (51 - 59)
|-
|align=center| [[سورة الجاثية|الجَاثيَة]]
|align=center| 45
|align=center| 499
|align=center| 37
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 65
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجاثية|نَص السُّورة]]
|
* أدلة على وحدانية الله وقدرته. (1 - 6)
* تهديد المكذبين بآيات الله. (7 - 11)
* من نعم الله على عباده وعلى بني إسرائيل. (12 - 22)
* ضلال المشركين وجزاء المؤمنين والكافرين بالبعث. (23 - 35)
* فضل الله على الناس، وكبرياء الله. (36 - 37)
|-
|align=center| [[سورة الأحقاف|الأحْقاف]]
|align=center| 46
|align=center| 502
|align=center| 35
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 66
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأحقاف|نَص السُّورة]]
|
* إثبات القدرة الإلهية ومناقشة المشركين. (1 - 12)
* جزاء المتقين. (13 - 14)
* الوصية بالوالدين. (15 - 16)
* جزاء العاق والمستكبرين. (17 - 20)
* قصة [[هود]]. (21 - 28)
* إيمان بعض [[جن|الجن]] بالإسلام. (29 - 32)
* إثبات البعث وتهديد منكريه. (33 - 35)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة محمد|محَمَّد]]
|align=center| 47
|align=center| 507
|align=center| 38
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 95
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة محمد|نَص السُّورة]]
|
* أحوال المؤمنين والكفار وجزاؤهم. (1 - 3)
* الأمر [[جهاد|بالجهاد]] وثوابه. (4 - 6)
* شروط النصر للمؤمنين وخذلان الكافرين. (7 - 14)
* ما أعد الله للمؤمن والكافر. (15 - 18)
* الأمر بالعلم و[[استغفار|الاستغفار]]. (19)
* أحوال المنافقين وعاقبتهم، وابتلاء المجاهدين. (20 - 34)
* حقيقة الدنيا والأمر بالإنفاق والجهاد. (35 - 38)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الفتح|الفَتْح]]
|align=center| 48
|align=center| 511
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 111
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفتح|نَص السُّورة]]
|
* [[صلح الحديبية]]. (1 - 7)
* وظيفة الرسول وبيعة الصحابة. (8 - 10)
* حقيقة المنافقين وعاقبتهم. (11 - 16)
* [[بيعة الرضوان]] ونتائج الصلح. (17 - 26)
* تحقيق رؤيا الرسول وبعض أوصافه، وأصحابه. (27 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الحجرات|الحُجرَات]]
|align=center| 49
|align=center| 515
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 106
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحجرات|نَص السُّورة]]
|
* أدب التعامل مع الرسول. (1 - 5)
* التثبت من الأخبار وحسن المعاملة. (6 - 13)
* حقيقة الإيمان. (14 - 18)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة ق|ق]]
|align=center| 50
|align=center| 518
|align=center| 45
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 34
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة ق|نَص السُّورة]]
|
* إنكار المشركين للبعث وأدلة ثبوته. (1 - 11)
* الأمم السابقة المنكرة للبعث. (12 - 15)
* خلق الإنسان وعلمه وأحواله. (16 - 18)
* حقيقة [[موت|الموت]] والبعث. (19 - 30)
* ثواب المؤمنين وصفاتهم. (31 - 35)
* تهديد منكري البعث، وتوجيهات للرسول. (36 - 45)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الذاريات|الذَّاريَات]]
|align=center| 51
|align=center| 520
|align=center| 60
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 67
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الذاريات|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث وعاقبة منكريه. (1 - 14)
* جزاء المتقين وأوصافهم. (15 - 19)
* آيات الله وعظمة قدرته. (20 - 23)
* قصة ضيف إبراهيم. (24 - 37)
* ذكر بعض الأنبياء. (38 - 46)
* قدرة الله في الكون. (47 - 51)
* المعرضين، وعاقبة الظالمين. (52 - 60)
|-
|align=center| [[سورة الطور|الطُّور]]
|align=center| 52
|align=center| 523
|align=center| 49
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 76
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطور|نَص السُّورة]]
|
* إثبات العذاب للمكذبين والنعيم للمتقين وأنواعه. (1 - 28)
* مناقشة عقيدة الكفار. (29 - 47)
* توجيهات للرسول. (48 - 49)
|-
|align=center| [[سورة النجم|النَّجْم]]
|align=center| 53
|align=center| 526
|align=center| 62
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 23
|align=center| نعم، الآية 62
|align=center| [[S:سورة النجم|نَص السُّورة]]
|
* إثبات الوحي. (1 - 18)
* مناقشة عبادة [[صنم|الأصنام]]. (19 - 30)
* جزاء المسيئين والمحسنين وأوصافهم. (31 - 32)
* توبيخ [[الوليد بن المغيرة|لابن المغيرة]]. (33 - 41)
* الله وحده هو المتصرف. (42 - 62)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة القمر|القَمَر]]
|align=center| 54
|align=center| 528
|align=center| 55
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 37
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القمر|نَص السُّورة]]
|
* معجزة [[انشقاق القمر]] وموقف المشركين منه.
* قصص كل من [[نوح في الإسلام|نوح]] و[[لوط في الإسلام|لوط]] و[[هود]] و[[صالح]] وأقوامهم وآل فرعون.
* تهكم كفار [[قريش]] ومصير المجرمين.
* جزاء المتقين.
|-
|align=center| [[سورة الرحمن|الرَّحمن]]
|align=center| 55
|align=center| 531
|align=center| 78
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 97
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الرحمن|نَص السُّورة]]
|
* نعم الله على العباد. (1 - 25)
* البقاء لله وحده. (26 - 30)
* عجز الجن والإنس أمام قدرة الله. (31 - 36)
* عاقبة المجرمين في الآخرة. (37 - 45)
* وصف [[جنة|جنات النعيم]]. (46 - 78)
|-
|align=center| [[سورة الواقعة|الوَاقِعَة]]
|align=center| 56
|align=center| 534
|align=center| 96
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 46
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الواقعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 14)
* أصحاب النعيم. (15 - 26)
* أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (27 - 56)
* نعم الله الدالة على فضله وقدرته. (57 - 74)
* عظمة القرآن. (75 - 87)
* جزاء المقربين وعاقبة المكذبين. (88 - 96)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الحديد|الحَديد]]
|align=center| 57
|align=center| 537
|align=center| 29
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 94
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحديد|نَص السُّورة]]
|
* التسبيح لله.
* الإيمان والإنفاق، والإيمان بالقضاء والقدر.
* المنافقين والمؤمنين والكافرين.
* حقيقة الدنيا والعمل الصالح.
* الحكمة من إرسال الرسل، وأمر أهل الكتاب بالإيمان.
|-

|align=center| [[سورة المجادلة|المجَادلة]]
|align=center| 58
|align=center| 542
|align=center| 22
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 105
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المجادلة|نَص السُّورة]]
|
* الظهار وكفارته. (1 - 4)
* تهديد الكافرين. (5 - 6)
* إحاطة علم الله بكل شيء. (7)
* أدب المناجاة وصدقته للرسول. (8 - 13)
* موالاة الكفار وعاقبتها. (14 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الحشر|الحَشر]]
|align=center| 59
|align=center| 545
|align=center| 24
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 101
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحشر|نَص السُّورة]]
|
* فضل فقراء [[المهاجرون|المهاجرين]] و[[الأنصار]].
* إجلاء [[بنو النضير|بني النضير]]، موالاة المنافقين [[يهود|لليهود]] وخذلانهم.
* حكم [[فيء|الفيء]].
* التقوى وفوز المتقين وقوة القرآن.
* [[أسماء الله الحسنى]].
|-
|align=center| [[سورة الممتحنة|المُمتَحنَة]]
|align=center| 60
|align=center| 549
|align=center| 13
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 91
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الممتحنة|نَص السُّورة]]
|
* النهي عن موالاة الكفار وحقيقتهم. (1 - 3)
* قصة إبراهيم. (4 - 7)
* أحكام علاقة المسلمين بالكفار. (8 - 9)
* أحكام النساء المهاجرات ومبايعتهن. (10 - 12)
* تأكيد النهي عن موالاة الكفّار. (13)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الصف|الصَّف]]
|align=center| 61
|align=center| 551
|align=center| 14
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 109
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الصف|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله والجهاد دفاعاً عن الدين. (1 - 4)
* قصة عيسى وموسى. (5 - 9)
* أسس التجارة الرابحة. (10 - 14)
|-
|align=center| [[سورة الجمعة|الجُمُعَة]]
|align=center| 62
|align=center| 553
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 110
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجمعة|نَص السُّورة]]
|
* تسبيح الله ومهمة الرسول. (1 - 4)
* ضرب مَثَل لليهود وإقامة الحجة عليهم. (5 - 8)
* من أحكام [[صلاة الجمعة]]. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة المنافقون|المنَافِقون]]
|align=center| 63
|align=center| 554
|align=center| 11
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 104
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المنافقون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنافقين والرد عليهم. (1 - 8)
* توجيهات وإرشادات للمؤمنين. (9 - 11)
|-
|align=center| [[سورة التغابن|التغَابُن]]
|align=center| 64
|align=center| 556
|align=center| 18
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 108
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التغابن|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله وعلمه. (1 - 4)
* قصة قوم كذبوا بربهم. (5 - 6)
* إنكار المشركين للبعث وعقابهم، وثواب المؤمنين. (7 - 10)
* توجيهات للمؤمنين. (11 - 18)
|-
|align=center| [[سورة الطلاق|الطلَاق]]
|align=center| 65
|align=center| 558
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 99
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطلاق|نَص السُّورة]]
|
* من أحكام [[الطلاق في الإسلام|الطلاق]] و[[عدة (إسلام)|العدة]] و[[نفقة|النفقة]]. (1 - 7)
* تحذير المعاندين ووعد المؤمنين. (8 - 11)
* التذكير بقدرة الله. (12)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة التحريم|التحْريم]]
|align=center| 66
|align=center| 560
|align=center| 12
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 107
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التحريم|نَص السُّورة]]
|
* قصة النبي وبعض [[أمهات المؤمنين|أزواجه]]. (1 - 5)
* نداء للمؤمنين والكافرين. (6 - 8)
* نداء للمؤمنين بوجوب جهاد الكفّار. (9)
* ضرب مثلين لنساء كافرات ومؤمنات. (10 - 12)
|-
|align=center| [[سورة الملك|المُلْك]]،{{سج}}تَبَارَكَ، تَبَارَكَ الذي بِيَدِهِ الملك
|align=center| 67
|align=center| 562
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 77
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الملك|نَص السُّورة]]
|
* من مظاهر قدرة الله. (1 - 5) (23 - 27)
* عاقبة الكفار واعترافهم بذنبهم. (6 - 12)
* علم الله ونعيمه. (13 - 15)
* تهديد الكفار وتوبيخ المشركين. (16 - 22)
* النجاة والرزق بيد الله. (28 - 30)
|-
|align=center| [[سورة القلم|القَلَم]]
|align=center| 68
|align=center| 564
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 2
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القلم|نَص السُّورة]]
|
* تأييد الرسول وخُلُقه العظيم. (1 - 7)
* صفات المكذبين. (8 - 16)
* قصة أصحاب الجنة. (17 - 33)
* إقامة الحجة على المجرمين. (34 - 47)
* أمر النبي بالصبر. (48 - 52)
|-
|align=center| [[سورة الحاقة|الحَاقَّة]]
|align=center| 69
|align=center| 566
|align=center| 52
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 78
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الحاقة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 3) (13 - 18)
* هلاك المكذبين. (4 - 12)
* مصير أصحاب اليمين وأصحاب الشمال. (19 - 37)
* حقيقة القرآن وتنزيهه. (38 - 52)
|-
|align=center| [[سورة المعارج|المعَارج]]
|align=center| 70
|align=center| 568
|align=center| 44
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 79
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المعارج|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1- 18)
* طبيعة الإنسان. (19 - 21)
* صفات المؤمنين وأفعال الكافرين وجزاؤهم (22 - 44)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة نوح|نُوح]]
|align=center| 71
|align=center| 570
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 71
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة نوح|نَص السُّورة]]
|
* قصة إرسال نوح إلى قومه. (1 - 4)
* شكواه من قومه ودعاؤه عليهم. (5 - 28)
|-
|align=center| [[سورة الجن|الجِن]]
|align=center| 72
|align=center| 572
|align=center| 28
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 40
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الجن|نَص السُّورة]]
|
* إيمان الجن بالقرآن، وأنواعهم وعقائدهم. (1 - 17)
* توجيهات إلهية للرسول. (18 - 25)
* لا يعلم الغيب إلا الله. (26 - 28)
|-
|align=center| [[سورة المزمل|المُزَّمِّل]]
|align=center| 73
|align=center| 574
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 3
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المزمل|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات إلهية للرسول. (1 - 10)
* تهديد المكذبين بيوم الدين. (11 - 19)
* فضل قيام الليل وتوجيهات للمؤمنين. (20)
|-
|align=center| [[سورة المدثر|المُدَّثِّر]]
|align=center| 74
|align=center| 575
|align=center| 56
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 4
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المدثر|نَص السُّورة]]
|
* توجيهات للرسول. (1 - 7)
* تهديد المكذبين بأهوال يوم القيامة. (8 - 10)
* قصة [[الوليد بن المغيرة]] ووعيده. (11 - 26)
* وصف [[جهنم]] وخزنتها. (27 - 37)
* أسباب عذاب المجرمين. (38 - 53)
* حقيقة القرآن. (54 - 56)
|-
|align=center| [[سورة القيامة|القِيَامَة]]
|align=center| 75
|align=center| 577
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 31
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القيامة|نَص السُّورة]]
|
* إثبات وقوع البعث. (1 - 15)
* حرص الرسول على حفظ الوحي. (16 - 19)
* أحوال الناس يوم القيامة وإثبات البعث. (20 - 40)
|-
|align=center| [[سورة الإنسان|الإنسَان]]
|align=center| 76
|align=center| 578
|align=center| 31
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 98
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإنسان|نَص السُّورة]]
|
* خلق الإنسان وهدايته لأحد السبيلين. (1 - 3)
* عذاب الكافرين ونعيم الأبرار يوم القيامة. (4 - 22)
* توجيهات للرسول وللمؤمنين. (23 - 31)
|-
|align=center| [[سورة المرسلات|المُرسَلات]]
|align=center| 77
|align=center| 580
|align=center| 50
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 33
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المرسلات|نَص السُّورة]]
|
* قيام الساعة وأهوالها. (1 - 15)
* تخويف الكفار بالهلاك وبقدرة الله. (16 - 28)
* تحذير الكفار من أهوال يوم القيامة. (29 - 40)
* جزاء المتقين وعاقبة المكذبين. (41 - 50)
|-
|align=center| [[سورة النبأ|النَّبَأ]]
|align=center| 78
|align=center| 582
|align=center| 40
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 80
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النبأ|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث. (1 - 5)
* من مظاهر قدرة الله ونعمه (6 - 16)
* قيام الساعة وأهوالها والجزاء. (17 - 40)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة النازعات|النّازعَات]]
|align=center| 79
|align=center| 583
|align=center| 46
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 81
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النازعات|نَص السُّورة]]
|
* أهوال قيام الساعة (1 - 14) (34 - 46)
* قصة موسى وفرعون. (15 - 26)
* من مظاهر قدرة الله. (27 - 33)
* 
|-
|align=center| [[سورة عبس|عَبَس]]
|align=center| 80
|align=center| 585
|align=center| 42
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 24
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة عبس|نَص السُّورة]]
|
* عتاب الرسول بشأن [[عبد الله بن أم مكتوم|ابن أم مكتوم]]. (1 - 10)
* مهمة القرآن. (11 - 16)
* نعم الله على عباده. (17 - 32)
* أهوال القيامة والجزاء. (33 - 42)
|-
|align=center| [[سورة التكوير|التَّكوير]]
|align=center| 81
|align=center| 586
|align=center| 29
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 7
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكوير|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة (1 - 14)
* القسم على صدق الرسول وحقيقة القرأن. (15 - 29)
|-
|align=center| [[سورة الانفطار|الانفِطار]]
|align=center| 82
|align=center| 587
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 82
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الانفطار|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 5)
* توبيخ الإنسان لنسيانه عظمة الله. (6 - 12)
* نعيم الأبرار وجحيم الفجَّار. (13 - 19)
|-
|align=center| [[سورة المطففين|المطفِّفِين]]
|align=center| 83
|align=center| 587
|align=center| 36
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 86
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المطففين|نَص السُّورة]]
|
* تهديد المطففين بعذاب يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة الانشقاق|الانْشِقَاق]]
|align=center| 84
|align=center| 589
|align=center| 25
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 83
|align=center| نعم، الآية 21
|align=center| [[S:سورة الانشقاق|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة. (1 - 6)
* جزاء أصحاب اليمين والشمال. (7 - 15)
* القسم بوقوع القيامة ومصير الناس. (16 - 25)
|-
|align=center| [[سورة البروج|البرُوج]]
|align=center| 85
|align=center| 590
|align=center| 22
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 27
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البروج|نَص السُّورة]]
|
* [[قصة أصحاب الأخدود|أصحاب الأخدود]]. (1 - 9)
* وعيد من يفتنون المؤمنين وثوابهم. (10 - 11)
* تهديد الكافرين بقدرة الله. (12 - 16)
* قصة هلاك فرعون و[[ثمود]]. (17 - 20)
* مكانة القرآن. (21 - 22)
|-
|align=center| [[سورة الطارق|الطَّارِق]]
|align=center| 86
|align=center| 591
|align=center| 17
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 36
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الطارق|نَص السُّورة]]
|
* إثبات البعث والحفظة من الملائكة. (1 - 10)
* القسم على أن القرآن حق. (11 - 14)
* تهديد الكافرين. (15 - 17)
|-style=&quot;background-color:#D0E7FF&quot;
|align=center| [[سورة الأعلى|الأَعْلى]]
|align=center| 87
|align=center| 591
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 8
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الأعلى|نَص السُّورة]]
|
* مظاهر قدرة الله. (1 - 8)
* توجيهات للنبي والمؤمنين. (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة الغاشية|الغَاشِية]]
|align=center| 88
|align=center| 592
|align=center| 26
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 68
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الغاشية|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة على الكافرين. (1 - 7)
* نعيم المؤمنين في الجنة. (8 - 16)
* من مظاهر قدرة الله. (17 - 20)
* إثبات وقوع البعث. (21 - 26)
|-
|align=center| [[سورة الفجر|الفَجْر]]
|align=center| 89
|align=center| 593
|align=center| 30
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 10
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفجر|نَص السُّورة]]
|
* القسم بهلاك المكذبين لرسلهم. (1 - 14)
* طبيعة من ينسى ربه. (15 - 20)
* أهوال القيامة ومصير المؤمنين. (21 - 30)
|-
|align=center| [[سورة البلد|البَلَد]]
|align=center| 90
|align=center| 594
|align=center| 20
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 35
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البلد|نَص السُّورة]]
|
* اغترار الإنسان بقدرته وماله. (1 - 7)
* نعم الله على عبده. (8 - 16)
* مصير أصحاب اليمين والشمال. (17 - 20)
|-
|align=center| [[سورة الشمس|الشَّمْس]]
|align=center| 91
|align=center| 595
|align=center| 15
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 26
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشمس|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 10)
* قصة ثمود والناقة. (11 - 15)
|-
|align=center| [[سورة الليل|الليْل]]
|align=center| 92
|align=center| 595
|align=center| 21
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 9
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الليل|نَص السُّورة]]
|
* القسم بمظاهر قدرة الله. (1 - 7)
* عاقبة [[بخل|البخل]]. (8 - 11)
* عاقبة المكذبين بالنار ونجاة المتقين منها. (12 - 21)
|-
|align=center| [[سورة الضحى|الضُّحَى]]
|align=center| 93
|align=center| 596
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 11
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الضحى|نَص السُّورة]]
|
* تثبيت فؤاد الرسول وبعض التوجيهات.
|-
|align=center| [[سورة الشرح|الشَّرْح]]
|align=center| 94
|align=center| 596
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 12
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الشرح|نَص السُّورة]]
|
* مكانة الرسول عند الله.
|-
|align=center| [[سورة التين|التِّين]]
|align=center| 95
|align=center| 597
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 28
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التين|نَص السُّورة]]
|
* تكريم الله للإنسان، وانحطاطه بالكفر.
|-
|align=center| [[سورة العلق|العَلَق]]
|align=center| 96
|align=center| 597
|align=center| 19
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 1
|align=center| نعم، الآية 19
|align=center| [[S:سورة العلق|نَص السُّورة]]
|
* الأمر بالقراءة والعلم والكتابة. (1 - 5)
* طبيعة الإنسان ونسيانه للآخرة. (6 - 8)
* تهديد للطغاة (9 - 19)
|-
|align=center| [[سورة القدر|القَدْر]]
|align=center| 97
|align=center| 598
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 25
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القدر|نَص السُّورة]]
|
* فضائل [[ليلة القدر]].
|-
|align=center| [[سورة البينة|البَينَة]]
|align=center| 98
|align=center| 598
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 100
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة البينة|نَص السُّورة]]
|
* مهمة الرسول وفضل القرآن وافتراق أهل الكتاب فيه. (1 - 5)
* وعيد الكافرين وبشرى المؤمنين. (6 - 8)
|-
|align=center| [[سورة الزلزلة|الزلزَلة]]
|align=center| 99
|align=center| 599
|align=center| 8
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 93
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الزلزلة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة ودقة الحساب.
|-
|align=center| [[سورة العاديات|العَادِيات]]
|align=center| 100
|align=center| 599
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 14
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العاديات|نَص السُّورة]]
|
* القسم على جحود الإنسان لنعم ربه وحبه للمال.
|-
|align=center| [[سورة القارعة|القَارِعة]]
|align=center| 101
|align=center| 600
|align=center| 11
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 30
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة القارعة|نَص السُّورة]]
|
* أهوال يوم القيامة وأحوال الناس فيها.
|-
|align=center| [[سورة التكاثر|التَّكَاثر]]
|align=center| 102
|align=center| 600
|align=center| 8
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 16
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة التكاثر|نَص السُّورة]]
|
* طول الأمل في الدنيا والتخويف من الجحيم.
|-
|align=center| [[سورة العصر|العَصْر]]
|align=center| 103
|align=center| 601
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 13
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة العصر|نَص السُّورة]]
|
* حال الكافر والمؤمن.
|-
|align=center| [[سورة الهمزة|الهُمَزَة]]
|align=center| 104
|align=center| 601
|align=center| 9
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 32
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الهمزة|نَص السُّورة]]
|
* وعيد الطّعان يوم القيامة.
|-
|align=center| [[سورة الفيل|الفِيل]]
|align=center| 105
|align=center| 601
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 19
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفيل|نَص السُّورة]]
|
* قصة [[سورة الفيل|أصحاب الفيل]].
|-
|align=center| [[سورة قريش|قُرَيْش]]
|align=center| 106
|align=center| 602
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 29
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة قريش|نَص السُّورة]]
|
* نِعَم الله على قريش ودعوتهم لعبادته.
|-
|align=center| [[سورة الماعون|المَاعُون]]
|align=center| 107
|align=center| 602
|align=center| 7
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 17
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الماعون|نَص السُّورة]]
|
* صفات المنكر ليوم الحساب والمنافقين.
|-
|align=center| [[سورة الكوثر|الكَوْثَر]]
|align=center| 108
|align=center|602
|align=center| 3
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 15
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكوثر|نَص السُّورة]]
|
* فضل الله على رسوله.
|-
|align=center| [[سورة الكافرون|الكَافِرُون]]
|align=center| 109
|align=center| 603
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 18
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الكافرون|نَص السُّورة]]
|
* وجوب التبرؤ من الكافرين ودينهم.
|-
|align=center| [[سورة النصر|النَّصر]]
|align=center| 110
|align=center| 603
|align=center| 3
|align=center| [[آية مدنية|مَدنيَّة]]
|align=center| 114
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة النصر|نَص السُّورة]]
|
* [[فتح مكة]] وواجب الرسول.
|-
|align=center| [[سورة المسد|المَسَد]]
|align=center| 111
|align=center| 603
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 6
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة المسد|نَص السُّورة]]
|
* توبيخ [[أبو لهب|لأبي لهب]] و[[أم جميل|زوجته]]، ومصيرهما.
|-
|align=center| [[سورة الإخلاص|الإخْلَاص]]
|align=center| 112
|align=center| 604
|align=center| 4
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 22
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الإخلاص|نَص السُّورة]]
|
* توحيد الله.
|-
|align=center| [[سورة الفلق|الفَلَق]]
|align=center| 113
|align=center| 604
|align=center| 5
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 20
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الفلق|نَص السُّورة]]
|
* [[استعاذة|الاستعاذة]] بالله من شر المخلوقات.
|-
|align=center| [[سورة الناس|النَّاس]]
|align=center| 114
|align=center| 604
|align=center| 6
|align=center| [[آية مكية|مَكيَّة]]
|align=center| 21
|align=center| ''لا''
|align=center| [[S:سورة الناس|نَص السُّورة]]
|
* الاستعاذة بالله من شياطين الجن والإنس.
|}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:اسلامي متن]]</text>
      <sha1>mr33ui1rjhuqkvkqe2dwu6xhl0xb4da</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بيساڪوڊل (قبض ڪشا)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82962</id>
    <revision>
      <id>318770</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:26:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>صفحي &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1283734038|Bisacodyl]]&quot; جي شروعاتي ڀاڱي جو ترجمو ڪندي سرجيو ويو</comment>
      <origin>318770</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2898" sha1="fbog8tkf07gp6rntn5oim11dkyno5c9" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينيل ميٿين مان derivative طور حاصل ڪيو ويندو آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (جلاب آور) جي طور تي استعمال ڪيو ويو. &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي. &lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>fbog8tkf07gp6rntn5oim11dkyno5c9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318771</id>
      <parentid>318770</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:32:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318771</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3028" sha1="08uijpz54zgsmln7itsj0lbojf41h74" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:صحت]]
[[زمرو:ڪيميا]]</text>
      <sha1>08uijpz54zgsmln7itsj0lbojf41h74</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318772</id>
      <parentid>318771</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:37:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318772</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3008" sha1="epyaruhxbj4vvabhqune41uuufcebyz" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:ڪيميا]]</text>
      <sha1>epyaruhxbj4vvabhqune41uuufcebyz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318774</id>
      <parentid>318772</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:39:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318774</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3099" sha1="2ot3pz55ga05upr9obz5rnwbr9ia7kp" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:ڪيميائي شيون]]
[[زمرو:ڪيميائي مرڪب]]
[[زمرو:حياتياتي ڪيميا]]</text>
      <sha1>2ot3pz55ga05upr9obz5rnwbr9ia7kp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318775</id>
      <parentid>318774</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:45:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3166" sha1="nfa27in2iiv3j5p856txovmig1wc832" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:دوائون]]
[[زمرو:سرجيڪل پروسيجر]]
[[زمرو:ڪيميائي شيون]]
[[زمرو:ڪيميائي مرڪب]]
[[زمرو:حياتياتي ڪيميا]]</text>
      <sha1>nfa27in2iiv3j5p856txovmig1wc832</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318780</id>
      <parentid>318775</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:49:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3125" sha1="g5ur9ptsze2lh6k5boxpz171b718n5k" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:دوائون]]
[[زمرو:ڪيميائي شيون]]
[[زمرو:ڪيميائي مرڪب]]
[[زمرو:حياتياتي ڪيميا]]</text>
      <sha1>g5ur9ptsze2lh6k5boxpz171b718n5k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318783</id>
      <parentid>318780</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:52:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3029" sha1="kr5u8yw1pl13xnuxq1865n09nz6o0tn" xml:space="preserve">'''بيساڪوڊيل''' (Bisacodyl) هڪ نامياتي مرڪب آهي جيڪو هڪ قبض ڪشا ۽ جلاب آور دوا (laxative) طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اهو سڌو سنئون [[وڏو آنڊو|وڏي آنڊن]] تي ڪم ڪري ٿو ته جيئن آنڊن جي حرڪت پيدا ٿئي. اهو عام طور تي وقتي ۽ دائمي [[قبضي|قبض]] جي علاج ۽  آنڊن جي اعصابي خرابي جي انتظام لاءِ، انهي سان گڏ طبي عملن (procedure) کان اڳ آنڊن جي تياري جي حصي طور، جهڙوڪ ڪولونوسڪوپي لاءِ تجويز ڪيو ويندو آهي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author-link8=American Society of Colon and Rectal Surgeons|vauthors=Wexner SD, Beck DE, Baron TH, Fanelli RD, Hyman N, Shen B, Wasco KE|date=June 2006|title=A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)|journal=Gastrointestinal Endoscopy|volume=63|issue=7|pages=894–909|doi=10.1016/j.gie.2006.03.918|pmid=16733101}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Wald2016&quot;&gt;{{Cite journal|vauthors=Wald A|date=January 2016|title=Constipation: Advances in Diagnosis and Treatment|journal=JAMA|type=Review|volume=315|issue=2|pages=185–91|doi=10.1001/jama.2015.16994|pmid=26757467}}&lt;/ref&gt;

بيساڪوڊل ٽرائيفينائل ميٿين مان (derivative) طور حاصل ڪئي ويندي آهي. ان کي پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾، ان جي فينولفٿلين (Phenolphthalene) سان جوڙجڪ ۾ هڪجهڙائي جي ڪارڻ، قبض ڪشا (laxative) جي طور تي استعمال ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Stiens SA, Luttrel W, Binard JE|date=November 1998|title=Polyethylene glycol versus vegetable oil based bisacodyl suppositories to initiate side-lying bowel care: a clinical trial in persons with spinal cord injury|journal=Spinal Cord|volume=36|issue=11|pages=777–81|doi=10.1038/sj.sc.3100702|pmid=9848486|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|vauthors=Evans IL|date=1964|title=Methods and techniques: The use of Bisacodyl suppositories in preparation for sigmoidoscopy|url=|journal=Gut|series=British Medical Journal|volume=5|issue=3|pages=271–3|doi=10.1136/gut.5.3.271|pmc=1552120|pmid=14178715}}&lt;/ref&gt;

اها عالمي صحت جي تنظيم (WHO) جي ضروري دوائن جي فهرست تي آهي.&lt;ref name=&quot;WHO22nd&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021)|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2021|location=Geneva|hdl=10665/345533|id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;
==تفصيل==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:دوائون]]
[[زمرو:ڪيميائي شيون]]</text>
      <sha1>kr5u8yw1pl13xnuxq1865n09nz6o0tn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:دوائون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82963</id>
    <revision>
      <id>318776</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:46:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:علاج]]</comment>
      <origin>318776</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" sha1="ttu5xdbwtb0um302ud6vfw2jn5v0t87" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:علاج]]</text>
      <sha1>ttu5xdbwtb0um302ud6vfw2jn5v0t87</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:علاج</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82964</id>
    <revision>
      <id>318777</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:47:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:بيماريون]]</comment>
      <origin>318777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" sha1="2zic24gx7tptsb03db47f2sjelzgn6v" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:بيماريون]]</text>
      <sha1>2zic24gx7tptsb03db47f2sjelzgn6v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سرجيڪل پروسيجر</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82965</id>
    <revision>
      <id>318779</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:جراحي]]</comment>
      <origin>318779</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" sha1="0ydirdabtzgyyfcmkpv4vs51zzn14kl" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:جراحي]]</text>
      <sha1>0ydirdabtzgyyfcmkpv4vs51zzn14kl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318790</id>
      <parentid>318779</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:00:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" sha1="p3bka522elmi1lwcdapnsunqvrdplsh" xml:space="preserve">
[[زمرو:جراحي]]</text>
      <sha1>p3bka522elmi1lwcdapnsunqvrdplsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبي آلات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82966</id>
    <revision>
      <id>318786</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:56:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:ٽيڪنالاجي]]</comment>
      <origin>318786</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" sha1="1f0m4lmdt9v15nde0xkvnljf51msj6z" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]</text>
      <sha1>1f0m4lmdt9v15nde0xkvnljf51msj6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>طبي ٿرماميٽر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82967</id>
    <revision>
      <id>318798</id>
      <timestamp>2025-06-10T19:20:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>صفحي &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1278030340|Medical thermometer]]&quot; جي شروعاتي ڀاڱي جو ترجمو ڪندي سرجيو ويو</comment>
      <origin>318798</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="454" sha1="kh1fr6jxxlmnzs98bgoeuhh7j27fgrs" xml:space="preserve">'''طبي ٿرماميٽر''' (Medical Thermometer)، جن کي عام طور تي ٿرماميٽر سڏيو ويندو آهي هڪ اهڙو اوزار آهي جيڪو انسان يا ٻئي جانور جي جسم جي گرميء پد کي ماپن لاءِ استعمال ٿيندو آهي. ٿرماميٽر جي نوڪ کي وات ۾  [[ڄڀ|زبان]] جي هيٺان، بغل جي هيٺان، مقعد ۾ يا [[ڪن]] ۾ رکيو ويندو آهي.</text>
      <sha1>kh1fr6jxxlmnzs98bgoeuhh7j27fgrs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318799</id>
      <parentid>318798</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318799</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="529" sha1="g5pvh1cby6jhentu1fymszwsxduggtk" xml:space="preserve">'''طبي ٿرماميٽر''' (Medical Thermometer)، جن کي عام طور تي صرف ٿرماميٽر سڏيو ويندو آهي، هڪ اهڙو طبي اوزار آهي جيڪو انسان يا ٻئي جانور جي جسم جي گرميء پد کي ماپن لاءِ استعمال ٿيندو آهي. ٿرماميٽر جي نوڪ کي وات ۾ [[ڄڀ|زبان]] جي هيٺان، بغل جي هيٺان، مقعد ۾ يا [[ڪن]] ۾ رکيو ويندو آهي.

==تفصيل==
==حوالا==
[[زمرو:طبي آلات]]</text>
      <sha1>g5pvh1cby6jhentu1fymszwsxduggtk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318801</id>
      <parentid>318799</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T19:27:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>318801</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="0xwq4qzqwht36xs2g4on1zmtqe7qc4b" xml:space="preserve">[[File:Quecksilber-Fieberthermometer.jpg|thumb|ڪلينيڪل [[مرڪري (پارو)|پاري]] وارو ٿرماميٽر 37.7C گرميء پد ڏيکاريندي]]
'''طبي ٿرماميٽر''' (Medical Thermometer)، جن کي عام طور تي صرف ٿرماميٽر سڏيو ويندو آهي، هڪ اهڙو طبي اوزار آهي جيڪو انسان يا ٻئي جانور جي جسم جي گرميء پد کي ماپن لاءِ استعمال ٿيندو آهي. ٿرماميٽر جي نوڪ کي وات ۾ [[ڄڀ|زبان]] جي هيٺان، بغل جي هيٺان، مقعد ۾ يا [[ڪن]] ۾ رکيو ويندو آهي.

==تفصيل==
==حوالا==
[[زمرو:طبي آلات]]</text>
      <sha1>0xwq4qzqwht36xs2g4on1zmtqe7qc4b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبي احتياطون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82968</id>
    <revision>
      <id>318817</id>
      <timestamp>2025-06-10T19:43:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:صحت]]</comment>
      <origin>318817</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="306fkc885natjtlqxvfwn16n5awd3y9" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:صحت]]</text>
      <sha1>306fkc885natjtlqxvfwn16n5awd3y9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:غذائون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82969</id>
    <revision>
      <id>318821</id>
      <timestamp>2025-06-10T19:47:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:صحت]]</comment>
      <origin>318821</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" sha1="hz2u6kqya7lnadwcrycvh27d4ibsx5k" xml:space="preserve">[[زمرو:صحت]]</text>
      <sha1>hz2u6kqya7lnadwcrycvh27d4ibsx5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اوڊيسي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82970</id>
    <revision>
      <id>318881</id>
      <timestamp>2025-06-11T07:49:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: '''اوڊيسي''' (انگريزي:Odyssey يوناني:Ὀδύσσεια؛ اوڊئسيا) قديم يوناني ادب جي ٻن وڏين رزميه ڪهاڻين مان هڪ آهي جيڪا [[هومر]] سان منسوب آهي. اها ادب جي قديم ترين بچيل ڪمن مان هڪ آهي ۽ جديد سامعين ۾ مشهور رهي ٿي. ايليڊ وانگر، اوڊيسي 24 ڪتابن ۾ ورهايل آهي. اهو اٿاڪا جي بهادر بادشاه...</comment>
      <origin>318881</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1315" sha1="cuakoujhno2u2s4nzv5jnnsb46mb4t1" xml:space="preserve">'''اوڊيسي''' (انگريزي:Odyssey يوناني:Ὀδύσσεια؛ اوڊئسيا) قديم يوناني ادب جي ٻن وڏين رزميه ڪهاڻين مان هڪ آهي جيڪا [[هومر]] سان منسوب آهي. اها ادب جي قديم ترين بچيل ڪمن مان هڪ آهي ۽ جديد سامعين ۾ مشهور رهي ٿي. ايليڊ وانگر، اوڊيسي 24 ڪتابن ۾ ورهايل آهي. اهو اٿاڪا جي بهادر بادشاهه، اوڊيسيس، جنهن کي لاطيني قسم يوليسس جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، ۽ ڏهه سالن جي ڊگهي ٽروجن جنگ کان پوءِ سندس گهر واپسي جي سفر جي پيروي ڪري ٿو. ٽرائي کان اٿاڪا تائين سندس سفر ڏهه سال وڌيڪ رهي ٿو، جنهن دوران هو ڪيترن ئي خطرن کي منهن ڏئي ٿو ۽ سندس سڀئي عملدار مارجي ويا آهن. اوڊيسيس جي ڊگهي غير موجودگي ۾، هن کي مئل سمجهيو ويندو آهي، سندس زال پينيلوپ ۽ پٽ ٽيليماچس کي شادي ۾ پينيلوپ جي هٿ لاءِ مقابلو ڪندڙ بي رحم ساٿين جي هڪ گروهه سان مقابلو ڪرڻ لاءِ ڇڏي ويندو آهي.
==حوالا==</text>
      <sha1>cuakoujhno2u2s4nzv5jnnsb46mb4t1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318882</id>
      <parentid>318881</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:50:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318882</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1347" sha1="3osi5wncqdljb8xvw870ozrt55zhakn" xml:space="preserve">'''اوڊيسي''' (انگريزي:Odyssey يوناني:Ὀδύσσεια؛ اوڊئسيا) قديم يوناني ادب جي ٻن وڏين رزميه ڪهاڻين مان هڪ آهي جيڪا [[هومر]] سان منسوب آهي. اها ادب جي قديم ترين بچيل ڪمن مان هڪ آهي ۽ جديد سامعين ۾ مشهور رهي ٿي. ايليڊ وانگر، اوڊيسي 24 ڪتابن ۾ ورهايل آهي. اهو اٿاڪا جي بهادر بادشاهه، اوڊيسيس، جنهن کي لاطيني قسم يوليسس جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، ۽ ڏهه سالن جي ڊگهي ٽروجن جنگ کان پوءِ سندس گهر واپسي جي سفر جي پيروي ڪري ٿو. ٽرائي کان اٿاڪا تائين سندس سفر ڏهه سال وڌيڪ رهي ٿو، جنهن دوران هو ڪيترن ئي خطرن کي منهن ڏئي ٿو ۽ سندس سڀئي عملدار مارجي ويا آهن. اوڊيسيس جي ڊگهي غير موجودگي ۾، هن کي مئل سمجهيو ويندو آهي، سندس زال پينيلوپ ۽ پٽ ٽيليماچس کي شادي ۾ پينيلوپ جي هٿ لاءِ مقابلو ڪندڙ بي رحم ساٿين جي هڪ گروهه سان مقابلو ڪرڻ لاءِ ڇڏي ويندو آهي.
==حوالا==
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]</text>
      <sha1>3osi5wncqdljb8xvw870ozrt55zhakn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318883</id>
      <parentid>318882</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:53:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>318883</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1406" sha1="88c6slxrr7gfbyomj8mnad9v2ipqned" xml:space="preserve">'''اوڊيسي''' (انگريزي:Odyssey يوناني:Ὀδύσσεια؛ اوڊئسيا) قديم يوناني ادب جي ٻن وڏين رزميه ڪهاڻين مان هڪ آهي جيڪا [[هومر]] سان منسوب آهي. اها ادب جي قديم ترين بچيل ڪمن مان هڪ آهي ۽ جديد سامعين ۾ مشهور رهي ٿي. ايليڊ وانگر، اوڊيسي 24 ڪتابن ۾ ورهايل آهي. اهو اٿاڪا جي بهادر بادشاهه، اوڊيسيس، جنهن کي لاطيني قسم يوليسس جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، ۽ ڏهه سالن جي ڊگهي ٽروجن جنگ کان پوءِ سندس گهر واپسي جي سفر جي پيروي ڪري ٿو. ٽرائي کان اٿاڪا تائين سندس سفر ڏهه سال وڌيڪ رهي ٿو، جنهن دوران هو ڪيترن ئي خطرن کي منهن ڏئي ٿو ۽ سندس سڀئي عملدار مارجي ويا آهن. اوڊيسيس جي ڊگهي غير موجودگي ۾، هن کي مئل سمجهيو ويندو آهي، سندس زال پينيلوپ ۽ پٽ ٽيليماچس کي شادي ۾ پينيلوپ جي هٿ لاءِ مقابلو ڪندڙ بي رحم ساٿين جي هڪ گروهه سان مقابلو ڪرڻ لاءِ ڇڏي ويندو آهي.
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:شاعري]]
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]</text>
      <sha1>88c6slxrr7gfbyomj8mnad9v2ipqned</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>318884</id>
      <parentid>318883</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:00:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>318884</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4492" sha1="l7f0c04jcuagfc17bxydmfdsjkmzi8n" xml:space="preserve">'''اوڊيسي''' (انگريزي:Odyssey يوناني:Ὀδύσσεια؛ اوڊئسيا) قديم يوناني ادب جي ٻن وڏين رزميه ڪهاڻين مان هڪ آهي جيڪا [[هومر]] سان منسوب آهي. اها ادب جي قديم ترين بچيل ڪمن مان هڪ آهي ۽ جديد سامعين ۾ مشهور رهي ٿي. ايليڊ وانگر، اوڊيسي 24 ڪتابن ۾ ورهايل آهي. اهو اٿاڪا جي بهادر بادشاهه، اوڊيسيس، جنهن کي لاطيني قسم يوليسس جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، ۽ ڏهه سالن جي ڊگهي ٽروجن جنگ کان پوءِ سندس گهر واپسي جي سفر جي پيروي ڪري ٿو. ٽرائي کان اٿاڪا تائين سندس سفر ڏهه سال وڌيڪ رهي ٿو، جنهن دوران هو ڪيترن ئي خطرن کي منهن ڏئي ٿو ۽ سندس سڀئي عملدار مارجي ويا آهن. اوڊيسيس جي ڊگهي غير موجودگي ۾، هن کي مئل سمجهيو ويندو آهي، سندس زال پينيلوپ ۽ پٽ ٽيليماچس کي شادي ۾ پينيلوپ جي هٿ لاءِ مقابلو ڪندڙ بي رحم ساٿين جي هڪ گروهه سان مقابلو ڪرڻ لاءِ ڇڏي ويندو آهي.
==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Library resources box |by=no |onlinebooks=yes |others=yes |about=yes |label=The ''Odyssey'' }}
===اوڊيسي قديم يوناني ۾===
* ''[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0135:book=1:card=1 The Odyssey]'' (in Ancient Greek) on [[Perseus Project]]
* [https://bitbucket.org/ben-crowell/ransom/src/master/README.md ''Odyssey'']: the Greek text presented with the translation by Butler and vocabulary, notes, and analysis of difficult grammatical forms

===انگريزي ترجما===
* {{StandardEbooks|Standard Ebooks URL=https://standardebooks.org/ebooks/homer/the-odyssey/william-cullen-bryant|Display Name=''The Odyssey'', translated by William Cullen Bryant|noitalics=true}}
* {{Gutenberg book|title=The Odysseys of Homer, together with the shorter poems by Homer|no=48895|others=trans. by [[George Chapman]]}}
* {{Gutenberg book|no=3160|others=trans. by [[Alexander Pope]]|title=The Odyssey}}
* {{Gutenberg book|title=The Odyssey|no=24269|others=trans. by [[William Cowper]]}}
* {{Gutenberg book|no=1728|title=The Odyssey|others=trans. by [[Samuel Butcher (classicist)|Samuel H. Butcher]] and [[Andrew Lang]]}}
* {{Gutenberg book|no=1727|title=The Odyssey|others=trans. by [[Samuel Butler (novelist)|Samuel Butler]]}}
* ''[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0136:book=1:card=1 The Odyssey]'', trans. by A. T. Murray (1919) on [[Perseus Project]]
* ''[https://johnstoniatexts.x10host.com/homer/odysseytofc.html Odyssey]'', trans. by Ian Johnston (2002; released into the public domain January 2024)

===ٻيا ذريعا===
* {{librivox book | title=The Odyssey | author=HOMER}}
* [http://www.bbc.co.uk/programmes/p004y297 BBC audio file] — ''In our time'' [[BBC Radio 4]] [discussion programme, 45 mins]
* [http://greekmythcomix.com/odyssey-comix/ ''The Odyssey Comix''] — A detailed retelling and explanation of Homer's ''Odyssey'' in comic-strip format by [http://greekmythcomix.com/ Greek Myth Comix]
* ''[https://www.owleyes.org/text/odyssey The Odyssey]'' — Annotated text and analyses aligned to [[Common Core State Standards Initiative|Common Core Standards]]
* &quot;[[gutenberg:26275|Homer's ''Odyssey'': A Commentary]]&quot; by Denton Jaques Snider on [[Project Gutenberg]]

{{Subject bar
| portal1  = Ancient Greece
| portal2  = Religion
| commons  = y
| q        = y
| wikt     = y
| v        = y
| v-search = The Odyssey
| s        = y
| s-search = The Odyssey
}}
{{Odyssey navbox}}
{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Homer}}
{{National epic poems}}
{{Epic Cycle}}
{{Greek religion}}
}}
{{Authority control}}

[[Category:Odyssey| ]]
[[زمرو:اوڊيسي][
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:شاعري]]
[[زمرو:ڏندڪٿائون]]
[[زمرو:جنگي ادب]]
[[زمرو:قديم يوناني مذهب]]
[[Category:8th-century BC books]]
[[Category:8th-century BC poems]]
[[Category:Ancient Greek religion]]
[[Category:Epic Cycle]]
[[Category:Nautical fiction]]
[[Category:Poems adapted into films]]
[[Category:Public domain books]]
[[Category:Pigs in literature]]
[[Category:Sequels]]
[[Category:Trojan War literature]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>l7f0c04jcuagfc17bxydmfdsjkmzi8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:قديم يوناني مذهب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>82971</id>
    <revision>
      <id>318885</id>
      <timestamp>2025-06-11T08:01:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:يونان]] [[زمرو:مذهب]] [[زمرو:بت پرستي]]</comment>
      <origin>318885</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" sha1="dfni0qqjgplgo0oxptyisf5m7dpm5h4" xml:space="preserve">[[زمرو:يونان]]
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:بت پرستي]]</text>
      <sha1>dfni0qqjgplgo0oxptyisf5m7dpm5h4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Golem08</title>
    <ns>3</ns>
    <id>82972</id>
    <revision>
      <id>318902</id>
      <timestamp>2025-06-11T10:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>318902</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4352" sha1="4yys2tp9szs16a2eey2oubd3u644zf5" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:42, 11 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>4yys2tp9szs16a2eey2oubd3u644zf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Bpjeduc</title>
    <ns>3</ns>
    <id>82973</id>
    <revision>
      <id>318903</id>
      <timestamp>2025-06-11T10:42:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>318903</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4352" sha1="4yys2tp9szs16a2eey2oubd3u644zf5" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:42, 11 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>4yys2tp9szs16a2eey2oubd3u644zf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Arif9999</title>
    <ns>3</ns>
    <id>82974</id>
    <revision>
      <id>318904</id>
      <timestamp>2025-06-11T10:43:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>318904</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4352" sha1="t7zvzkdg0tanhisgakj64hwoxbg1yi0" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:43, 11 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>t7zvzkdg0tanhisgakj64hwoxbg1yi0</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>