وڪيپيڊيا sdwiki https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88 MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter ذريعات خاص بحث واپرائيندڙ واپرائيندڙ بحث وڪيپيڊيا وڪيپيڊيا بحث فائل فائل بحث ذريعات وڪي ذريعات وڪي بحث سانچو سانچو بحث مدد مدد بحث زمرو زمرو بحث باب باب بحث TimedText TimedText talk ماڊيول ماڊيول بحث 14 6513 319574 32233 2025-06-15T12:39:18Z Ibne maryam 17680 319574 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:مسجدون]] i8k4aoinswvcrm90rlawqfk9htw9gjb 0 6514 319573 275285 2025-06-15T12:38:32Z Ibne maryam 17680 319573 wikitext text/x-wiki '''تاج المسجد''' (Taj-ul-Masajid) [[ڀارت]] جي شھر [[ڀوپال]] جي هڪ [[مسجد]] آهي. بیا نالا "تاج مسجد مسعود" ۽ "مسجد تاج الاسلام" (لفظي معني آهي "مسجدن ۾ تاج") آھن. هي ايشيا ۾ هندستان ۾ سڀ کان وڏي اڏاوت آهي. == تاريخ == ايشور شهنشاهه جي سلطنت جو تعمير اڃا اڃا اڻڄاتل آهي. اهو تباهه ٿي ويو ۽ مغلن پاران تعمير ڪيو ويو. اهو ضرور ضرور مندر يا بادشاهه جو قلعو هو، جنهن جي گيري بلند ترين ڀتين تي ٺاهيو ويو. مغل عرب عربن کان انڊيا کي ڦري اچي ويو جڏهن هيلرنائنڪولچرچر ڇا سون، چاندي، هيرن، ڇوڪرين، ڪائنات، عربن جي راجکمني، ڊسسڪي ۽ ترڪ. انهن ضرورتن کي محلات کي پورو ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويو. هن مسجد جي تعمير جو ڪم (مسجد جي مندر تي چڙهڻ ۽ ڦهلائڻ) [[مغل شهنشاهه]] [[بهادر شاه ظفر]] جي راڄ ۾ نواب شاهي بيگم (1844-1860 ۽ 1868-1901) جي ڀٽي (زال جي باقي محمد خان) جي اڳواڻي ۾ ۽ سلطان الدين جهان جو بنياد وڌو بيگم، پنهنجي حياتي کان وٺي. مسجد جي فنڊ جي کوٽ جي ڪري مڪمل نه ٿي وئي، ۽ [1] 1857 ع کان پوء ڊگهي عرصي کان پوء، تعمير سال 1971 ۾ علامه محمد عمران خان نيازي از مولانا ۽ مولانا سخي هاشمي علياباب جي ڀڄڻ. هو تعمير 1985 ع ۾ مڪمل ٿيو ۽ دروازو (مشرقي) دروازي کي قديم طور تي سرسي 1250 کان شام جي مساجد کان ڪويت جي امير جي مدد سان پنهنجي رخصت جي زال کي ياد ڪرڻ لاء قديم نموني استعمال ڪيو ويو. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:مسجدون]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] [[زمرو:ڀارت جون مسجدون]] [[زمرو:اسلامي جایون]] [[زمرو:ڀوپال]] [[زمرو:اسلامي عمارتون]] {{ڀارت جون مسجدون}} g7a3hr3ivt5xboa3uwv2xx8dbeqm3ac 0 6516 319567 319554 2025-06-15T12:27:23Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319567 wikitext text/x-wiki {{Infobox mosque |name=مالڪ دينار جامع مسجد |building_name=مالڪ دينار جامع مسجد |image= |caption=مالڪ دينار مسجد |location= [[ڪاسرگوڊ]] جي مقام تلنگرا ۾ |geo= |tradition= |rite= |country= [[ڀارت]] |state= [[ڪيرلا|ڪيرالا]] |district= [[ڪاسرگوڊ]] |consecration_year= |status= [[مسجد]] |leadership= |website= |architect= |architecture_type= |architecture_style= قديم ڪيرالائي فنِ تعمير |facade_direction= |year_completed= |construction_cost= |capacity= |length= |width= |width_nave= |height_max= |dome_quantity= |dome_height_outer= |dome_height_inner= |dome_dia_outer= |dome_dia_inner= |minaret_quantity= |minaret_height= |spire_quantity= |spire_height= |materials= }} مالڪ دينار مسجد [[ڀارت]] جي رياست [[ڪيرلا|ڪيرالا]] جي مقام [[ڪاسرگوڊ]] ۾ واقع آھي۔ [[مالڪ دينار|حضرت مالڪ دينارؓ]] جي ڀائٽي جن مالابار ۾ ڪيتريون ئي مسجدون تعمير ڪيو ، اُنھن ۾ ھڪ '''مالڪ دينار جامع مسجد''' بہ آھي۔ تحفۃ المجاھدين ۾ لکيل آھي تہ ملڪِ عرب مان تشريف آيل مالڪ دينار جن دھرمڊم ، ڪولم، ماڏائی، والاپٽنم ، سری ڪنٺاپورم ، ڪاسرگوڊ وغيرہ 9 مقامن تي مسجدون بڻايون <ref>Tuhfat-Ul-Mujahideen by Shaikh Zainuddeen Makhdoom</ref>۔ == حوالو == {{حوالو}} ==حوالا== {{حوالا}} {{ڀارت جون مسجدون}} [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:مسجدون]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] [[زمرو:ڪيرالا ۾ اسلام]] [[زمرو:ڀارت جون مسجدون]] 3b37oare7a27d66wcfxcfb25yeubatp 0 11913 319575 268956 2025-06-15T12:40:03Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319575 wikitext text/x-wiki [[File:Babri_Masjid.jpg | thumb | 220x124px | right | بابري مسجد]]'''بابري مسجد''' [[ايوڌيا]] اتر پرديش ڀارت ۾ ھڪ مسجد هئي.جا ارڙھين صديء کان مسلمانن ۽ هندن وچ ۾ تڪرار جو موضوع بڻيل رهي. {| class="wikitable" ! ! ! ! ! colspan="2" |بابري مسجد |- | | | | | colspan="2" |مسجد جنمسٿان |- ! ! ! ! ! colspan="2" |مزهب |- ! ! ! ! ! |[[Islam|اسلام]] |- ! ! ! ! ! colspan="2" |ڄڳھ |- ! ! ! ! ! |ايوڌيا اتر پرديش ڀارت |- | | | | | colspan="2" | |- ! ! ! ! !جاگرافيائي ڦاڪ |26.7956°N 82.1945°E |- ! ! ! ! ! colspan="2" |اڏاوت |- ! ! ! ! !طرز |تغلق |- ! ! ! ! !جڙي |1528–29 |- ! ! ! ! !ڊاٿي وئي |1992 |} == تاريخي پسمنظر ۽ دعوائون == [[مسجد]] جي ڀتين تي لکتن مطابق اها مسجد 935ھ موجب29 .1528ع دوران مغل بادشاھ” [[بابر بادشاهه|بابر]]“ جي عهد ۾ سندس گورنر جنرل مير باقي ٺھرائي، جنهن کي بابر بادشاھ پٺيان بابري مسجد نالو ڏنو ويو. * هندن جي چوڻ مطابق” ظھير الدين بابر“ اها مسجد سندن قديم [[مندر]] جيڪو سندن ڌرم پتا ”[[رام]]“ جو جنمسٿان آھي کي ڊاهي ڏاڍ مڙسيء جي بنياد تي اها مسجد اڏرائي هئي. * هندو ڌرم کان علاوه جين ڌرم وارا به هن جاء تي پنهنجو حق جتائن ٿا هنن مطابق هتي” سمتا وهيڻي“ نالي هڪ جين مندر 16 صديء جي شروعات تائين موجود هو. * ان کان علاوه ”ادت راج ٻڌ ايجوڪيشن فائونڊيشن“ جي انوسار هتي [[ٻڌمت|ٻڌ ڌرم]] جو ”نرموهي اکاڙا“ نالي منارو هو. == هندو مسلم ڇڪتاڻ == 1853ع کان 55ع تائين هتي هندو مسلم ڇڪتاڻ ھلي جنهن جي نتيجي ڪيترائي ماڻھو مئا. مارچ 1934ع ۾ ھندو مسلم جهڳڙي ۾ مسجد جون ٻه ڀتيون شھيد ٿيون ۽ ڪيرائي زخمي ٿيا. 1936ع ۾ ”UP“ ۾ [[شيعہ|شيعا]] سني تڪرار ٿيو بقول شيعن جي ته ”مير باقي “شيعو هو تنهنڪري مسجد جو انتظام سندن حوالي هجڻ گهرجي. سرڪار جي ٽياڪڙيء تي مسجد سني وفاق حوالي ٿي. ڊسمبر 1949ع ۾ ھڪ هندو تنظيم” اکل ڀارتيه رامائڻ مهاسڀا“ 9 ڏينهن مسجد کي گهيري ۾ رکيو ۽ مسجد ۾ [[بت]] نسب ڪيا. جنهن جي نتيجي ۾ پوري هند [[سنڌ]] ۾ دنگل ٿيا ۽ ڪيترائي ماڻھو مئا.حڪومت هن مسجد کي جهڳڙي جو گهر قرار ڏئي سيل ڪيو. ”ولڀ ڀائي پٽيل“ ۽ ”پنڊت جواهر لال نهروء“ گوبند بلڀ پنت ۽ اتر پرديش جي هوم منسٽر” لال بهادر شاستريء “کي مسجد مان بت هٽرائڻ جو حڪم جاري ڪيو. ”هنن مطابق ته مسجد ۾ 400 سالن کان [[نماز]] ادا ڪئي پئي وڃي. رام هڪ پاڪ هستيء جو نالو آ ۽ نماز به هڪ پوتر عمل آ.هن مطابق عبادت ۽ پوڄا هڪ ئي عمل آھن. تنهن ڪري هيء مسجد سندن عبادتگاھ ئي رهڻ ڏجي ڇاڪاڻ ته اگر هي ”[[رام]]“ جي جنم جاء ھئڻ ڪري پاڪ آھي ته مسلمان به هن پوترسٿان کي عبادت لاء ئي استعمال ڪندا نه ڪي ڪنهن ٻئي [[مقصد]] لاء ۽ پڻ هن مسجد جا دوار هندو مت وارن لاء به کليل رهن“. هن راء تي ڪجهه مسلمانن کي به خدشا هئا پر هندن لاء ھيء راء ناقابل قبول هئي جو سندن خيال ۾ سندن ئي ڌرتيء تي مسلمان کين پنهنجن ڌرم آستانن کا محروم ڪن . جنهن تي پوري ڀارت ۾ نهرو خلاف وڳوڙ ٿيا ۽ هندن کيس حمله آورن جو ناجائز [[پٽ]] قرار ڏنو. 2008ع ۾ ”گوپال سنگھ“ فيض اباد ڪورٽ ۾ مسجد هندن حوالي ڪرڻ جي [[اپيل]] ڪئي.جنهن کان پوء” نرموهي اکارا“ به پٽيشن داخل ڪرائي جنهن جي جواب ۾” [[سني]] سينٽرل وفاق“ به 1961ع ڪيس فائل ڪرايو. 2080ع ۾ ” وشوا هندو پريشد“ رام مندر جي اڏاوت مهم هلائي جيڪا” [[اندرا گانڌي]]“ جي [[قتل]] تي روڪي وئي . 6 [[ڊسمبر]] 1992ع تي هندن جي هڪ تنظيم مسجد تي حملو ڪيو جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ، هند ۾  وڳوڙ ٿيا ۽ ٻه ھزار جي لڳ ڀڳ ماڻھو مئا ڪيترا مندر ۽ مسجدون ڊٺيون. 2003ع ۾” archological srvey of india “جي ٽيم [[گڏيل قومون|گڏيل قومن]] جي سهڪار سان پنج مهينن تائين مسجد جي آسپاس بنيادن سميت اڱڻ وغيره جي کوٽائي ڪرائي پنهنجي رپورٽ ۾ مسجد جي هيٺان هڪ قديم [[مندر]] جي کنڊر هئڻ جا ثبوت ڏنا. پر مسلمانن طرفان هن رپورٽ تي خدشا هئڻ ڪري ڪو کڙ [[تيل]] نه نڪتو. ان وقت مسٽر” اتل بهاري واجپائي“ هڪ بيان تي هندن جي [[سمالوچنا|تنقيد]] جو نشانو بڻي. 2010ع ۾ ”وشوا هندو پريشد “ ڪيس قانوني طور وڙھڻ جو فيصلو ڪيو جنهن تي سيپٽمبر [[2010ع]] کان 9 [[نومبر]] 2019ع تائين ٻڌڻيون ٿيون. سپريم ڪورٽ .2.77 [[ايڪڙ|ايڪڙن]] تي مشتمل اها زمين هندن حوالي ڪرڻ جو آديش جاري ڪيو.جڏهن ته متبادل 5 ايڪڙ ”[[سني]] وفاق بورڊ “ حوالي ڪرڻ جي منظوري ڏني.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/460652/|title=بابري مسجد تاريخ جي آئيني ۾:سھيل اڪبر|date=2019-11-16|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-11-13}}</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڀارت]] {{ڀارت جون مسجدون}} [[زمرو:ڀارت جون مسجدون]] cjs3pxixz75s1p8fwmduv9ocuc17x23 319576 319575 2025-06-15T12:40:59Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319576 wikitext text/x-wiki [[File:Babri_Masjid.jpg | thumb | 220x124px | right | بابري مسجد]]'''بابري مسجد''' [[ايوڌيا]] اتر پرديش ڀارت ۾ ھڪ مسجد هئي.جا ارڙھين صديء کان مسلمانن ۽ هندن وچ ۾ تڪرار جو موضوع بڻيل رهي. {| class="wikitable" ! ! ! ! ! colspan="2" |بابري مسجد |- | | | | | colspan="2" |مسجد جنمسٿان |- ! ! ! ! ! colspan="2" |مزهب |- ! ! ! ! ! |[[Islam|اسلام]] |- ! ! ! ! ! colspan="2" |ڄڳھ |- ! ! ! ! ! |ايوڌيا اتر پرديش ڀارت |- | | | | | colspan="2" | |- ! ! ! ! !جاگرافيائي ڦاڪ |26.7956°N 82.1945°E |- ! ! ! ! ! colspan="2" |اڏاوت |- ! ! ! ! !طرز |تغلق |- ! ! ! ! !جڙي |1528–29 |- ! ! ! ! !ڊاٿي وئي |1992 |} == تاريخي پسمنظر ۽ دعوائون == [[مسجد]] جي ڀتين تي لکتن مطابق اها مسجد 935ھ موجب29 .1528ع دوران مغل بادشاھ” [[بابر بادشاهه|بابر]]“ جي عهد ۾ سندس گورنر جنرل مير باقي ٺھرائي، جنهن کي بابر بادشاھ پٺيان بابري مسجد نالو ڏنو ويو. * هندن جي چوڻ مطابق” ظھير الدين بابر“ اها مسجد سندن قديم [[مندر]] جيڪو سندن ڌرم پتا ”[[رام]]“ جو جنمسٿان آھي کي ڊاهي ڏاڍ مڙسيء جي بنياد تي اها مسجد اڏرائي هئي. * هندو ڌرم کان علاوه جين ڌرم وارا به هن جاء تي پنهنجو حق جتائن ٿا هنن مطابق هتي” سمتا وهيڻي“ نالي هڪ جين مندر 16 صديء جي شروعات تائين موجود هو. * ان کان علاوه ”ادت راج ٻڌ ايجوڪيشن فائونڊيشن“ جي انوسار هتي [[ٻڌمت|ٻڌ ڌرم]] جو ”نرموهي اکاڙا“ نالي منارو هو. == هندو مسلم ڇڪتاڻ == 1853ع کان 55ع تائين هتي هندو مسلم ڇڪتاڻ ھلي جنهن جي نتيجي ڪيترائي ماڻھو مئا. مارچ 1934ع ۾ ھندو مسلم جهڳڙي ۾ مسجد جون ٻه ڀتيون شھيد ٿيون ۽ ڪيرائي زخمي ٿيا. 1936ع ۾ ”UP“ ۾ [[شيعہ|شيعا]] سني تڪرار ٿيو بقول شيعن جي ته ”مير باقي “شيعو هو تنهنڪري مسجد جو انتظام سندن حوالي هجڻ گهرجي. سرڪار جي ٽياڪڙيء تي مسجد سني وفاق حوالي ٿي. ڊسمبر 1949ع ۾ ھڪ هندو تنظيم” اکل ڀارتيه رامائڻ مهاسڀا“ 9 ڏينهن مسجد کي گهيري ۾ رکيو ۽ مسجد ۾ [[بت]] نسب ڪيا. جنهن جي نتيجي ۾ پوري هند [[سنڌ]] ۾ دنگل ٿيا ۽ ڪيترائي ماڻھو مئا.حڪومت هن مسجد کي جهڳڙي جو گهر قرار ڏئي سيل ڪيو. ”ولڀ ڀائي پٽيل“ ۽ ”پنڊت جواهر لال نهروء“ گوبند بلڀ پنت ۽ اتر پرديش جي هوم منسٽر” لال بهادر شاستريء “کي مسجد مان بت هٽرائڻ جو حڪم جاري ڪيو. ”هنن مطابق ته مسجد ۾ 400 سالن کان [[نماز]] ادا ڪئي پئي وڃي. رام هڪ پاڪ هستيء جو نالو آ ۽ نماز به هڪ پوتر عمل آ.هن مطابق عبادت ۽ پوڄا هڪ ئي عمل آھن. تنهن ڪري هيء مسجد سندن عبادتگاھ ئي رهڻ ڏجي ڇاڪاڻ ته اگر هي ”[[رام]]“ جي جنم جاء ھئڻ ڪري پاڪ آھي ته مسلمان به هن پوترسٿان کي عبادت لاء ئي استعمال ڪندا نه ڪي ڪنهن ٻئي [[مقصد]] لاء ۽ پڻ هن مسجد جا دوار هندو مت وارن لاء به کليل رهن“. هن راء تي ڪجهه مسلمانن کي به خدشا هئا پر هندن لاء ھيء راء ناقابل قبول هئي جو سندن خيال ۾ سندن ئي ڌرتيء تي مسلمان کين پنهنجن ڌرم آستانن کا محروم ڪن . جنهن تي پوري ڀارت ۾ نهرو خلاف وڳوڙ ٿيا ۽ هندن کيس حمله آورن جو ناجائز [[پٽ]] قرار ڏنو. 2008ع ۾ ”گوپال سنگھ“ فيض اباد ڪورٽ ۾ مسجد هندن حوالي ڪرڻ جي [[اپيل]] ڪئي.جنهن کان پوء” نرموهي اکارا“ به پٽيشن داخل ڪرائي جنهن جي جواب ۾” [[سني]] سينٽرل وفاق“ به 1961ع ڪيس فائل ڪرايو. 2080ع ۾ ” وشوا هندو پريشد“ رام مندر جي اڏاوت مهم هلائي جيڪا” [[اندرا گانڌي]]“ جي [[قتل]] تي روڪي وئي . 6 [[ڊسمبر]] 1992ع تي هندن جي هڪ تنظيم مسجد تي حملو ڪيو جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ، هند ۾  وڳوڙ ٿيا ۽ ٻه ھزار جي لڳ ڀڳ ماڻھو مئا ڪيترا مندر ۽ مسجدون ڊٺيون. 2003ع ۾” archological srvey of india “جي ٽيم [[گڏيل قومون|گڏيل قومن]] جي سهڪار سان پنج مهينن تائين مسجد جي آسپاس بنيادن سميت اڱڻ وغيره جي کوٽائي ڪرائي پنهنجي رپورٽ ۾ مسجد جي هيٺان هڪ قديم [[مندر]] جي کنڊر هئڻ جا ثبوت ڏنا. پر مسلمانن طرفان هن رپورٽ تي خدشا هئڻ ڪري ڪو کڙ [[تيل]] نه نڪتو. ان وقت مسٽر” اتل بهاري واجپائي“ هڪ بيان تي هندن جي [[سمالوچنا|تنقيد]] جو نشانو بڻي. 2010ع ۾ ”وشوا هندو پريشد “ ڪيس قانوني طور وڙھڻ جو فيصلو ڪيو جنهن تي سيپٽمبر [[2010ع]] کان 9 [[نومبر]] 2019ع تائين ٻڌڻيون ٿيون. سپريم ڪورٽ .2.77 [[ايڪڙ|ايڪڙن]] تي مشتمل اها زمين هندن حوالي ڪرڻ جو آديش جاري ڪيو.جڏهن ته متبادل 5 ايڪڙ ”[[سني]] وفاق بورڊ “ حوالي ڪرڻ جي منظوري ڏني.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/460652/|title=بابري مسجد تاريخ جي آئيني ۾:سھيل اڪبر|date=2019-11-16|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-11-13}}</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڀارت]] {{ڀارت جون مسجدون}} [[زمرو:هندوستان ۾ مذهبي تڪرار]] pgchhjbfr4z6t8uj3aq40jxt46o4tce 0 21679 319600 98914 2025-06-16T01:29:53Z 200.24.154.85 319600 wikitext text/x-wiki هيءُ ڪتاب شيخ عبدالمجيد سنڌيءَ جو لکيل آهي. ڪرائون سائيز واري هن ڪتاب جو جلد ڪچو آهي، جنهن ۾ 58 صفحا آهن ۽ قيمت 12 آنا ڄاڻايل آهي. هن جو ڇاپو پهريون، حاجي امام بخش خواجه ميرپوربٺوري جو رهاڪو، پنجتني اماميه پرنٽنگ پريس، [[حيدرآباد، سنڌ|حيدرآباد]] مان ڇپايو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%D9%8A%D9%B0 ''انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد پھريون، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حيدرآباد.'']</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:مشھور سنڌي ڪتاب]] f1x4mnzk2nmwmj89f27vuyj4mtey6pk 0 39266 319561 319545 2025-06-15T12:18:41Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319561 wikitext text/x-wiki {{Infobox Muslim scholar |honorific_prefix =شيخ |name = شيخ نصيرالدين محمود چراغ دهلوي |image = |caption = |title = |birth_name = |birth_date = |birth_place = |death_date =18 رمضان 757ھ ، 1356 عيسويءَ۾ |death_place = |death_cause = |resting_place = |other_names = |nationality = دھلوي |ethnicity = |era = |region = اسلام |occupation = |denomination = |jurisprudence = حنفي |creed = |movement = |main_interests = فقہ |notable_ideas = |notable_works = خيرالمجالس (ملفوظات) |alma_mater = |Sufi_order = |disciple_of = نظام الدين اولياء |awards = |influences = |influenced = |module = |website = |signature = }} '''شيخ نصيرالدين محمود چراغ دهلوي '''، هي بزرگ حضرت سلطان المشائخ نظام الدين اولياء جو وڏو خليفو هو. حضرت سلطان المشائخ جي وفات کان پوءِ دهليءَ جي ولايت هن بزرگ ڏانهن منتقل ٿي. پنهنجي روحاني سلسلي جو ڪم نهايت ڏکئي وقت ۾ جاري رکيو. ان وقت مطلق العنان بادشاهه محمد تغلق جي حڪومت هئي، جنهن بزرگن، عالمن ۽ صوفين کي پنهنجي حڪمن موجب هلائڻ جي ڪوشش ٿي ڪئي. اهڙين حالتن ۾ حضرت چراغ دهلوي مضبوط پهاڙ وانگر پنهنجيءَ جاءِ تي قائم رهيو ۽ همت ۽ استقلال سان ڪم ڪندو رهيو. محمد تغلق کيس ڏاڍو پريشان ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر هن هر ڳالهه کي صبر ۽ تحمل سان منهن ڏنو. هو سفر ۾ به کيس پاڻ سان کنيو گھمندو هو. چيو وڃي ٿو ته هڪ ڀيري سلطان کيس پنهنجو جامه دار مقرر ڪيو. هن سموريون ڳالهيون پنهنجي مرشد جي وصيت موجب برداشت ڪيون.<ref>اخبار الاخيار، اردو ترجمون، ص 180.</ref> سلطان محمد تغلق جڏهن ٺٽي تي اچي حملو ڪيو، ته حضرت چراغ دهلويءَ کي سنڌ ۾ پاڻ وٽ گھرايائين. اهڙيءَ طرح هي بزرگ پنهنجي مرشد ڀائي ۽ استاد مولانا شمس الدين جي استاد مولانا ظهيرالدين بکريءَ جي وطن سنڌ ۾ آيو آهي. سيرالاولياء جي صاحب لکيو آهي، ته جڏهن بزرگ ٺٽي جي ويجھو محمد تغلق وٽ آيو، ته سلطان بزرگ جو اهو احترام نه ڪيو،جيڪو کيس ڪرڻ گھربو هو. نتيجو اهو نڪتو جو سلطان کي بادشاهي تخت جي بدران تابوت جي تختي تي موٽائي پنهنجي شهر آندو ويو.<ref>سيرالاولياءَ، اردو ترجمون، ص 393.</ref> سندس مطلب هي آهي ته ان کان ٿورو پوءِ سلطان محمد تغلق کي ٺٽي کان چوڏهن ميلن جي فاصلي تي پلي کائڻ جي ڪري پيٽ ۾ سور پيو ۽ هن درياءَ جي ڪناري تي 21 محرم سن 751 (1350ع) يا 752ھ (1351ع) تي وفات ڪئي.<ref>تاريخ فيروزشاهي (برني، اردو ترجمون، ص 746) ۾ 751ھ سن آيل آهي، پر تاريخ مبارڪ شاهي (اردو ترجمو، ص 203 ۾ سن 752ھ ڏيکاريل آهي.</ref> حضرت محمود چراغ دهلوي جي ملفوظات ”خير المجالس“ جي نالي سان موجود آهي. 18- رمضان المبارڪ سن 757ھ (1356ع) تي وفات ڪيائين.<fef>اخبار الاخيار، اردو ترجمون، ص 180، تاريخ مشائخ چشت، ص 185.</ref><ref>چشتي سلسلو: ميمڻ عبدالمجيد، سنڌي مھراڻ رسالو؛ جلد 35؛ 1986؛ [[سنڌي ادبي بورڊ]] ڄامشورو </ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:تصوف]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] [[زمرو:سڌارو ڪندڙ مسلمان]] hif0d420z314ne3h7ynqc43zbfkzfoa 0 39283 319597 277837 2025-06-15T20:09:25Z Gulzar Ali rind 20483 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 319597 wikitext text/x-wiki '''رسالو''' (Treatise ) بنيادي طرح ’رسالو‘ عربي زبان جو لفظ آھي، جنهن جي لغوي معنيٰ آهي ”پيغام، سنيھو يا نياپو“. اھو ڪتاب، جنھن ۾ڪنهن بزرگ شخصيت جو ڪلام ھوندو آھي، ان کي بہ ’رسالو‘ چوندا آهن.<ref name="autogenerated1">ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛ مرتب: مختيار احمد ملاح؛ پبلشر: [[سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]، حيدرآباد، سنڌ.</ref> ڪن اھم مفيد موضوعن تي مختصر ڪتاب هوندو آهي، جن ۾ ڪنهن علم يا فن بابت مختلف، ڪارائتا ۽ دلچسپ مضمون لکي محفوظ رکبو آهي.جيئن تہ مشھور فارسي لغت ”غياث اللغات“ ۾ موسيقي، منطق ۽ عروض وغيره جي موضوعن تي رسالا شامل آهن. اهڙا رسالا فارسي ۾ جام لکيا ويا آھن. فارسي ۾ ننڍي کنڊ ۾ نظم جي ڪتابن کي به رسالو چيو ويو آھي. حضرت ميان مير سنڌي لاهوريءَ جي مريد خاص ۽ شاهجھان، ان جي ڌيءَ جھان آرا ۽ پياري ،پٽ دارا شڪوه جي مرشد ملا شاھ بدخشي جي مثنوين کي ”رسالي“ جو نالو ڏنو ويو آهي، جيئن تہ ”رسالہ حمد و نعت“ ، ”رسالہ ولوله“ ۽ ”رساله نسبت“ . ڪن رسالن ۾ ھڪ کان وڌيڪ موضوعن تي ننڍا ننڍا مقالا گڏ ڪري ”رسالي“ جو نالو ڏنو ويندو آھي. سنڌي ۽ [[اردو]] ۾ ماھوار ميگزين کي رسالو انهيءَ ڪري چيو وڃي ٿو تہ ان ۾ جدا جدا موضوعن تي مضمونن کان سواءِ شاعرن جو ڪلام بہ ھوندو آھي. محترم [[نبي بخش خان بلوچ|ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ]] جھڙي محقق ۽ عالم بہ شاھ عبداللطيف ۽ لطف الله قادريءَ جي رسالن جي سلسلي ۾ اھڙن رسالن جو ذڪر ڪيو آھي، پر خبر نہ ٿي پوي تہ سنڌي شاعرن جي ڪلام کي رسالي جو نالو ڪڏھن کان وٺي ڏنو ويو آھي ۽ پھريون رسالو ڪنھن ۽ ڪڏھن گڏ ڪيو ھو.<ref name="autogenerated2">سنڌي رسالي جي ترتيب ۽ ان جو پس منظر؛ الياس عشقي، [[مھراڻ (رسالو)|مھراڻ رسالو]]؛ جلد 35؛ 1986ع؛ [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو، سنڌ.</ref> ==سنڌي شاعرن جا رسالا== سنڌي شاعرن جي ڪلام کي ”رسالي“ جو نالو انهيءَ ڪري ڏنو ويو آهي ته ان جي هر سُر (فصل) ۾ جدا جدا راڳن، لوڪ داستانن ۽ موضوعن بابت ڪلام گڏ ڪيو ويندو آھي. اھڙا رسالا رڳو سنڌي شاعرن ئي مرتب ڪيا آھن. ڪنھن ٻيءَ ٻوليءَ ۾ شاعرن جي ڪلام کي رسالو نہ چيو ويو آھي. سنڌي رسالي جي ترتيب نھايت سھڻي ۽ مڪمل آھي. رسالي جي انهيءَ ترتيب جي جاچ ڪبي تہ معلوم ٿيندو تہ اھڙو سھڻو انداز ۽ نئين ترتيب اک ڇنب ۾ پيدا نہ ٿي ھوندي، ان جو ضرور ڪو پس منظر ھوندو، ڪا تاريخ ھوندي. ھن مختصر مضمون جو مقصد انهيءَ پس منظر جي ڳولا آھي.<ref name="autogenerated2"/> ==شاھ جو رسالو== سنڌي رسالي جي معياري ترتيب اسان کي حضرت شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ جي رسالي جي صورت ۾ نظر اچي ٿي. دراصل رسالي جي ترتيب جا تجربا انهيءَ رسالي جي سلسلي ۾ ئي ٿيا آھن ۽ رسالي جي ترتيب ۾ [[شاهه جو رسالو|شاھ جي رسالي]] کي ئي مرڪزي حيثيت حاصل رھي آھي. شاھ جي رسالي کان اڳ ڪو رسالو اھڙي ترتيب ھيٺ مرتب ٿيو ھو يا نہ ؟ ٿيو ھو تہ ان جي ترتيب ڪھڙي ھئي ؟ ان ۾ ڪھڙا ڪھڙا سر ھئا ، ان بابت ڪجهہ چئي نہ ٿو سگهجي ، ڇو جو ان کان اڳ جو ڪو رسالو اڃا تائين ملي نہ سگهيو آھي.<ref name="autogenerated2"/> شاھ جي بزرگ ھمعصر شاعر ميين شاھ عنات رضوي بہ رسالو مرتب ڪيو يا ان جو ڪلام بياض جي صورت ۾ ھو؟ ٻنهي صورتن ۾ ان جي ترتيب ڪھڙي ھئي؟ ميين شاھ عنات رضوي جي ڇپيل رسالي جي ترتيب تي تہ شاھ جي رسالي جو ا ثر نمايان آھي. ميين شاھ عنات جي ڪلام ۾ انهيءَ خاندان جي ٻين شاعرن جو ڪلام بہ شامل ھو، پر ڇپيل رسالي ۾ موجوده ترتيب ۾ گڏ ڪيل آھي. جيڪڏھن اصل خطي نسخي ۾ ائين آھي تہ شاھ عنات جو ڪلام بہ بياض جي صورت ۾ ھوندو. شاھ عنات رسالي يا بياض جو انداز ڪھڙو آھي، اسان کي پڪ نہ آھي، پر ڇپيل رسالو شاھ جي رسالي جي انداز ۽ ساڳي ترتيب ۾ مختصر ڪيل آھي.<ref name="autogenerated2"/> شاھ جي رسالي کان اڳ سنڌي شاعرن جو ڪلام مجموعن جي صورت ۾ نٿو ملي ۽ گهڻو ڪري بياضن، ملفوضات يا تصوف جي ڪتابن ۾ درج ٿيل آھي. پر شاھ جي رسالي جي ترتيب (توڻي بياض جي صورت ۾ ڇو نہ ھجي) خاص آھي. انهيءَ ترتيب جا ٻہ نمونا آھن. پھريون نمونو سُر سھڻي سان شروع ٿئي ٿو ۽ ٻئي سلسلي جي شروعات سُر ڪلياڻ سان ٿئي ٿي. پر ٻي ترتيب وڌيڪ رائج ۽ مقبول آھي. اڄ بازار ۾ عام طور جيڪي رسالا ملن ٿا، انهن جي شروعات سُر ڪلياڻ سان ٿئي ٿي ۽ محققن انهيءَ ترتيب کي معياري قرار ڏنو آھي، ڇو جو انهيءَ جو سلسلو شاھ ڪريم جي درگاھ واري گم ٿيل رسالي سان ملي ٿو. البتہ شاھ جي درگاھ تي رکيل سڀ کان جهوني رسالي ”گنج“ جي شروعات سُر سھڻي سان ٿئي ٿي.<ref name="autogenerated2"/> رسالي جي ترتيب [[موسيقي]] تي ٻڌل آھي. ان جي ھر ھڪ باب يا فصل کي سرود يا سُر چون ٿا ۽ وڌيڪ تعداد ۾ سُر ڪنھن نہ ڪنھن راڳ جي نالي سان منسوب آھن ھر سُر ۾ جيترو ڪلام آھي، سو انهيءَ سُر سان منسوب راڳ ۾ ڳايو ويندو آھي. اھڙي ريت سُر يا سرود رسالي جو ھڪ باب يا فصل بہ آھي ۽ راڳ بہ. اهو لفظ ٻنهي معنائن ۾ ڪتب آندو ٿو وڃي.<ref name="autogenerated2"/> شاھ جي رسالي ۾ ٽيھ سُر آھن. رڳو علامہ آءِ - آءِ- قاضي مرحوم جو مرتب ڪيل رسالو اُڻٽيھن (29) سُرن تي مشتمل آھي، انهيءَ ڪري ڪن صاحبن وٽ اختلافي ٿي پيو آھي. جهونن رسالن جي جدا جدا نسخن ۾ ٻٽيھ (32) کان (36) تائين سُرن جا نالا ملن ٿا ، پر ٽيھن کان مٿي وارا سُر الحاقي آھن. اھي سُر شاھ سائين جا چيل ڪونهن. انهن ۾ ٻين شاعرن جو اھڙو ڪلام آھي، جو شاھ جي محفلن ۾ ڳايو ويندو ھو. البتہ ٻين شاعرن جي رسالن ۾ سُرن جو تعداد شاھ سائين جي رسالي جي مقابلي ۾ تمام گهٽ آھي.<ref name="autogenerated2"/> ==ميگزين== رسالو (Magazine) مختلف ليکڪن جي لکڻين کي گڏي ڇپايل ڪتاب کي ”رسالو” ڇيو ويندو آھي. رسالن جا مختلف قسم آھن. جيئن ھفتيوار رسالا، پندرھن روزه رسالا، ٽماھي رسالا يا ساليانا رسالا وغيره. انگريزن جي دؤر۾ ’رسالي‘ لفظ سنڌي ادب ۾ مخدوم معين ٺٽويءَ جو شاھ لطيف کي جواب ”رسالہ اويسيہ“ نئين معنيٰ ورتي، يعني ادبي ، سياسي، سماجي، فنون لطيفہ ۽ فلمي دنيا جي مختلف موضوعن تي مبني شعر ۽ نثر جي ترتيب کي پڻ رسالو سڏيو ويو. <ref name="autogenerated1"/> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:ميگزين]] [[زمرو:ڪتاب بلحاظ صنف]] 19f14j9jya5jyemwpehuihqdzq9mc45 0 43367 319570 317139 2025-06-15T12:34:07Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319570 wikitext text/x-wiki سري رامچندر جي ڀاءُ ڀرت جا "تڪش" ۽ "پشڪر" ٻه پٽ هئا، تن پوءِ گنڌار (قنڌار) وارو پاسو پنهنجي قبضي ڪيو. اتي سندن گاديءَ جا هنڌ سندن نالن پٺيان "تڪش سلا" ۽ "پشڪروتي" سڏجڻ ۾ آيا. انهيءَ پاسي تعليم جي واڌاري لاءِ پوءِ هڪ وڏو وشو ودياليه (يونيورسٽي) عيسوي سن کان ڇهه صديون کن اڳي، "تڪش سلا" ۾ کوليو ويو، جو سڄي هندستان ۾ برک هو. انهيءَ يونيورسٽيءَ جو ويرانو اڄ تائين راولپنڊي ضلعي ۾ آهي. انهيءَ يونيورسٽيءَ جي ويجهو ناميارو "پاڻني" مني عيسوي سن کان پنج صديون کن اڳي ڄائو هو، جنهن جو جوڙيل سنسڪرت گرامر "اشٽا ڌيائي" اڄ تائين مشهور آهي.<ref>[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ، پهريون ڇاپو 1956ع، ليکڪ؛ ڀيرو مل مهرچند آڏواڻي] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017204333/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html |date=2017-10-17 }} پاران سنڌي ادبي بورڊ</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ٻڌمت]] [[زمرو:قديم تاريخ]] [[زمرو:سنڌ ۾ مذهب]] [[زمرو:ڀارت ۾ تعليم]] h76ec7nosfwjzbxfr7or8gftx0cfqp5 319571 319570 2025-06-15T12:34:26Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319571 wikitext text/x-wiki سري رامچندر جي ڀاءُ ڀرت جا "تڪش" ۽ "پشڪر" ٻه پٽ هئا، تن پوءِ گنڌار (قنڌار) وارو پاسو پنهنجي قبضي ڪيو. اتي سندن گاديءَ جا هنڌ سندن نالن پٺيان "تڪش سلا" ۽ "پشڪروتي" سڏجڻ ۾ آيا. انهيءَ پاسي تعليم جي واڌاري لاءِ پوءِ هڪ وڏو وشو ودياليه (يونيورسٽي) عيسوي سن کان ڇهه صديون کن اڳي، "تڪش سلا" ۾ کوليو ويو، جو سڄي هندستان ۾ برک هو. انهيءَ يونيورسٽيءَ جو ويرانو اڄ تائين راولپنڊي ضلعي ۾ آهي. انهيءَ يونيورسٽيءَ جي ويجهو ناميارو "پاڻني" مني عيسوي سن کان پنج صديون کن اڳي ڄائو هو، جنهن جو جوڙيل سنسڪرت گرامر "اشٽا ڌيائي" اڄ تائين مشهور آهي.<ref>[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ، پهريون ڇاپو 1956ع، ليکڪ؛ ڀيرو مل مهرچند آڏواڻي] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017204333/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html |date=2017-10-17 }} پاران سنڌي ادبي بورڊ</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ٻڌمت]] [[زمرو:قديم تاريخ]] [[زمرو:سنڌ ۾ مذهب]] [[زمرو:ڀارت]] hckqwdov9jk96evh6rcfk54uml2j34g 319572 319571 2025-06-15T12:36:04Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319572 wikitext text/x-wiki سري رامچندر جي ڀاءُ ڀرت جا "تڪش" ۽ "پشڪر" ٻه پٽ هئا، تن پوءِ گنڌار (قنڌار) وارو پاسو پنهنجي قبضي ڪيو. اتي سندن گاديءَ جا هنڌ سندن نالن پٺيان "تڪش سلا" ۽ "پشڪروتي" سڏجڻ ۾ آيا. انهيءَ پاسي تعليم جي واڌاري لاءِ پوءِ هڪ وڏو وشو ودياليه (يونيورسٽي) عيسوي سن کان ڇهه صديون کن اڳي، "تڪش سلا" ۾ کوليو ويو، جو سڄي هندستان ۾ برک هو. انهيءَ يونيورسٽيءَ جو ويرانو اڄ تائين راولپنڊي ضلعي ۾ آهي. انهيءَ يونيورسٽيءَ جي ويجهو ناميارو "پاڻني" مني عيسوي سن کان پنج صديون کن اڳي ڄائو هو، جنهن جو جوڙيل سنسڪرت گرامر "اشٽا ڌيائي" اڄ تائين مشهور آهي.<ref>[http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ، پهريون ڇاپو 1956ع، ليکڪ؛ ڀيرو مل مهرچند آڏواڻي] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017204333/http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Lasaniyat/Book1/Book_page4.html |date=2017-10-17 }} پاران سنڌي ادبي بورڊ</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ٻڌمت]] [[زمرو:قديم تاريخ]] [[زمرو:سنڌ ۾ مذهب]] [[زمرو:انڊيا ۾ تعليم]] bf38m9pnntetmusm5gngd2m7n5f2h25 0 47224 319641 312763 2025-06-16T11:41:17Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[ڌج]] to [[ڌج د گريٽ]] 319641 wikitext text/x-wiki #چوريو [[ڌج د گريٽ]] du66lplq2n14b5ztj5zi08lyvweadzm 0 49614 319605 319036 2025-06-16T04:34:23Z Ibne maryam 17680 319605 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنان ۾ نيوٽران تارا آهن). جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ آميزن (mixture) جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي سميت مرڪبات ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[يٽريئم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيٽئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لانٿيلم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لٽئٽيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[اسٽاٽائن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[اڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] pg97i8dnq5qnos5dqhg23leiwb38qx8 319606 319605 2025-06-16T04:39:05Z Ibne maryam 17680 319606 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنان ۾ نيوٽران تارا آهن). جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ آميزن (mixture) جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي سميت مرڪبات ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[يٽريئم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيٽئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لانٿيلم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[اسٽئٽائن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 17jx0amq5ke2ptazj6uii9qr2xwbs1w 319607 319606 2025-06-16T04:49:00Z Ibne maryam 17680 319607 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنان ۾ نيوٽران تارا آهن). جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ آميزن (mixture) جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي سميت مرڪبات ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] lzrokaetxeuy3k8gdcccsnyj7ldw58w 319608 319607 2025-06-16T04:49:52Z Ibne maryam 17680 319608 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنان ۾ نيوٽران تارا آهن). جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ آميزن (mixture) جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي سميت مرڪبات ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 77gy6ei0flzfq9jg9xheq8npi77cn8r 319609 319608 2025-06-16T05:36:07Z Ibne maryam 17680 319609 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنان ۾ نيوٽران تارا آهن). جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ آميزن (mixture) جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي سميت مرڪبات ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ "سادو مادو" (Simple Substance) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويون آهن. پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) کي ايٽم جي قسم طور بيان ڪئي ٿو ۽ "سبسٽينس ڪيميڪ" (substance chimique) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمي چسڪائي ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽيوو" (простое вещество) کي ڪيميائي شي لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. روسي ڪيميائي عنصر ۽ ڪيميائي مادن کي kemicheskai Elementai (Chemicheskii element) ۽ Prostoy veshestvo (prostoe vetshestvo) جي طور تي فرق ڪري ٿو. * وضاحت: نالو ۽ علامتون: عنصرن جي اصليت: ڪثرت: تاريخ: 118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست: پڻ ڏسو: لنڪس: ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] swjbjzg9sc7551icwoax0k51wyyjji7 319610 319609 2025-06-16T05:46:08Z Ibne maryam 17680 319610 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) [[مادو|مادي]] جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن. انھن کي [[دوري جدول]] ۾ ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]]هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين (valid) آهي. " اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزني ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ڪيميائي شي لاء (Simple Substance) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويون. پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي ۽ "سبسٽينس ڪيميڪ" (substance chimique) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيميچسڪائي ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽيوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي مادو" جي معنيٰ لاءِ، "ابتدائي مادو" ۽ "سادو مادو" جا اصطلاح تجويز ڪيا ويا آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي ادب ۾ گهڻي قبوليت نه ملي آهي، جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابر وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي. مثال طور، فرانسيسي ڪيميائي اصطلاح élément chimique (ايٽم جو قسم) ۽ corps simple (ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي) ۾ فرق ڪري ٿو؛ روسي ڪيميائي اصطلاح химический элемент ۽ простое вещество ۾ فرق ڪري ٿو. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. "هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ "سادو مادو" (Simple Substance) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويون آهن. پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) کي ايٽم جي قسم طور بيان ڪئي ٿو ۽ "سبسٽينس ڪيميڪ" (substance chimique) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمي چسڪائي ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽيوو" (простое вещество) کي ڪيميائي شي لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. روسي ڪيميائي عنصر ۽ ڪيميائي مادن کي kemicheskai Elementai (Chemicheskii element) ۽ Prostoy veshestvo (prostoe vetshestvo) جي طور تي فرق ڪري ٿو. * ==وضاحت== ==نالو ۽ علامتون: عنصرن جي اصليت: ڪثرت: تاريخ: 118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست: پڻ ڏسو: لنڪس: ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] e8rwwdgajbcebmlykrb6xgd6ppqdk7o 319611 319610 2025-06-16T05:58:55Z Ibne maryam 17680 319611 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ علامتون: عنصرن جي اصليت: ڪثرت: تاريخ: 118 ڄاتل سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست: پڻ ڏسو: لنڪس: ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 97iz9rk9ygi6u34lbco7b2dhohq00nb 319612 319611 2025-06-16T06:02:55Z Ibne maryam 17680 /* وضاحت */ 319612 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] j5sgj5m2f3kojm0t2wvl0bsk55lpwze 319613 319612 2025-06-16T06:03:41Z Ibne maryam 17680 319613 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] mz2rtg29tsfjdh5cinknkcgmsbqyvos 319614 319613 2025-06-16T06:04:02Z Ibne maryam 17680 319614 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== ==118 سڃاتل ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 8vcydqnezd8g5kuczqr77j45a9pao78 319615 319614 2025-06-16T06:04:28Z Ibne maryam 17680 319615 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==تفصيل== ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 8zymvandsickpeooutg9siiv6qj0kyf 319616 319615 2025-06-16T06:04:57Z Ibne maryam 17680 319616 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==تاريخ== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] ppcuudyazhmedztma3d3fzqab3wascj 319617 319616 2025-06-16T06:05:17Z Ibne maryam 17680 319617 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==ڪثرت== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] knyw2aztvwljvznlrgfckqe0hceh0vr 319618 319617 2025-06-16T06:05:34Z Ibne maryam 17680 319618 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==نالا ۽ علامتون== ==عنصرن جي اصليت== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 3i4cs8idriwv5gyavxd6sqjg5jkdoo5 319619 319618 2025-06-16T06:05:57Z Ibne maryam 17680 319619 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==نالا ۽ علامتون== ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 3sj81ytzbhq42evx7yfoaz2iddowkrc 319620 319619 2025-06-16T06:06:18Z Ibne maryam 17680 319620 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالو ۽ ڪيميائي علامتون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] oryapwrdfksj3r4xgp9n6sdftut7zyt 319621 319620 2025-06-16T06:07:00Z Ibne maryam 17680 /* نالا ۽ نشانيون */ 319621 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] 7oqen78juiszysr65zhtqfhhd43cgfw 319622 319621 2025-06-16T06:08:27Z Ibne maryam 17680 /* ٻاهريان ڳنڍڻا */ 319622 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Navbox element isotopes}} {{Branches of chemistry}} {{Nature}} {{Biology nav}} {{Authority control}} [[Category:Chemical elements| ]] [[Category:Chemistry]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] kx1ets4a48apob57bdwogn92brc10xz 319623 319622 2025-06-16T06:08:46Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319623 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Navbox element isotopes}} {{Branches of chemistry}} {{Nature}} {{Biology nav}} {{Authority control}} [[Category:Chemical elements| ]] [[Category:Chemistry]] ==حوالا== {{حوالا}} rgj3resv493xroid35gzq5h5wewoz33 319624 319623 2025-06-16T06:09:50Z Ibne maryam 17680 /* ٻاهريان ڳنڍڻا */ 319624 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Navbox element isotopes}} {{Branches of chemistry}} {{Nature}} {{Biology nav}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] ==حوالا== {{حوالا}} 4vvuccyldcm2psy5ffq9l0oqmx9a5wn 319625 319624 2025-06-16T06:10:41Z Ibne maryam 17680 319625 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] ==حوالا== {{حوالا}} 723nnzly736usqd3adzcshrsjzvpxog 319626 319625 2025-06-16T07:01:52Z Ibne maryam 17680 /* پڻ ڏسو */ 319626 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==وضاحت== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== دوراني جدول: * شڪلون # معياري # 18 ۽ 32-ڪالمون * دور * گروپ # گروپ-1 # گروپ-18 * دور: 1 2 3 4 5 6 7 * بلاڪ: # s-بلاڪ # p-bl # d-bl # f-bl * ڌاتو جي لحاظ کان ** ڌاتو # الڪلي ڌاتو # الڪلي زميني ڌاتو # لينٿانائيڊس ايڪٽينائيڊس # منتقلي ڌاتو # منتقلي کان پوءِ ڌاتو ** ڌاتو: * ڌاتو جون فهرستون * غير ڌاتو * رد عمل غير ڌاتو * نوبل گيسز. ٻيا سيٽ: # پلاٽينم گروپ ڌاتو (PGM) # ناياب زميني عنصر # ريفريڪٽري ڌاتو # قيمتي ڌاتو # سڪن جي ڌاتو # نوبل ڌاتو # ڳري ڌاتو # اصلي ڌاتو # ٽرانس يورينيم # ٽرانزيڪٽينائيڊ # مکيه ايڪٽينائيڊ # ننڍا ايڪٽينائيڊ * عنصر: * ايٽمي نمبر، وزن، علامت جي لحاظ کان فهرستون * ملڪيتون # ڪرسٽل ڍانچي # اليڪٽران جي ترتيب #اليڪٽران منفيت * ڊيٽا صفحا: # ڪثرت # ايٽمي ريڊيس # اُبلندڙ نقطو # نازڪ نقطو # کثافت # اليڪٽران جي ترتيب # برقي منفيت # سختي # گرمي جي گنجائش # فيوزن جي گرمي # بخارات جي گرمي # آئنائيزيشن توانائي # پگھلڻ جو نقطو # آڪسائيڊيشن جي حالت # بخارات جو دٻاءُ * تاريخ * عنصرن جون دريافتون * مينڊيليف جون اڳڪٿيون * نالو ڏيڻ جي اشتقاق ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] ==حوالا== {{حوالا}} h9lgjri8vcjpswo98xl67xug5hh5s4u 319627 319626 2025-06-16T07:02:24Z Ibne maryam 17680 /* تفصيل */ 319627 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical substance not composed of simpler ones}} '''ڪيميائي عنصر''' (Chemical element) مادي جي سڀ کان سادي حالت کي عنصر چئبو آهي. يا ھر اھا شئي جنھن کي طبعي يا [[ڪيميائي عمل]] ذريعي مخصوص خاصيتن جي بنياد تي وڌيڪ سادن حصن ۾ تقسيم نہ ڪري سگھجي، ان کي عنصر چئبو آهي. مثال: [[لوھ]]، [[چاندي]]، [[آڪسيجن]]، [[ھائڊروجن]] وغيرہ. ھن وقت تائين دنيا ۾ 118 عنصر لڌا ويا آهن ۽ انھن کي [[دوري جدول]] ۾ رکي، ترتيب ڏنو ويو آهي.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.chemistry.com/|title=Chemistry.com™ {{!}} An Online Dating Site for Singles|website=www.chemistry.com|access-date=2023-01-12}}</ref> [[File:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|thumb|upright=1.63|دوري جدول ۾ ترتيب ڏنل ڪيميائي عنصر]] هڪ ڪيميائي عنصر (Chemical Element) اها ڪيميائي شئي آهي جنهن جي سڀني ايٽمن ۾ پروٽان جو تعداد ساڳيو هوندو آهي. ڪنهن به عنصر ۾ پروٽان جي هي مقرر تعداد کي ان جو ايٽمي نمبر چيو ويندو آهي. مثال طورآڪسيجن جو ايٽمي نمبر (Z) 8 آهي، ان جو مطلب آهي ته، آڪسيجن جي هر ايٽم جي نيوڪليس ۾ 8 پروٽان هوندا آهن. ساڳئي عنصر جي ايٽمن ۾ نيوٽرانن جو انگ مختلف ٿي سگهي ٿو، يعني هن جو ايٽمي وزن (مايو، Mass)، جيڪو پروٽان ۽ نيوٽران جي وزن جو مجموعو هوندو آهي، مختلف ٿي سگهي ٿو ۽ هنن کي، هڪ ائ عنصر جا همجاء (Isotopes) چيو ويندو آهي. ٻه يا وڌيڪ ايٽم گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا. ڪيترائي عنصرن جا ايٽم ساڳئي عنصر جي ايٽم سان گڏجي ماليڪيول ٺاهي سگهن ٿا، مثال طور آڪسيجن (O) جا ٻه ايٽم گڏجي، آڪسيجن جو ڊائيٽامڪ ماليڪيول ( ₂ O) ٺاهيندا آهن. ڪيميائي مرڪب (Chemical Compound) مختلف عنصرن جي ايٽمن سان ٺهيل ماليڪيول تي مشتمل هوندا آهن ۽ انهن ۾ ماليڪيولر يا غير ماليڪيولر جوڙجڪ ٿي سگهي ٿي. آميزا (mixture) اهڙا مواد آهن جن ۾ مختلف قسم جا مرڪب طبيعي طور تي گڏ ٿيل هوندا آهن. (ڪيميائي طور تي نه). مطلب انهن ۾ مختلف قسم جي مرڪبن جا ماليڪيول هوندا آهن. هڪ عنصر جا ايٽم نيوڪليائي رد عمل ۾، جيڪو هن ايٽمن جي ايٽمي نمبر (پروٽان جي انگ) کي تبديل ڪندو آهي، ذريعي هڪ مختلف عنصر جي ايٽمن ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. تاريخي طور تي، اصطلاح "ڪيميائي عنصر" جو مطلب هڪ اهڙو مادو هو جن کي ڪيميائي (نيوڪليائي نه) رد عمل جي ذريعي انهن جي جزو (نيوٽران، پروٽان وغيره) ۾ نه ٿو ٽوڙي سگهجي. هي تعريف اڃا تائين ڪم ڪندي (valid) آهي. اصطلاح، "(ڪيميائي) عنصر" ٻن مختلف پر ويجهي سان لاڳاپيل معنائن ۾ پڻ استعمال ٿئي ٿي.<ref name="iupac2">{{cite journal|last1=Chemistry (IUPAC)|first1=The International Union of Pure and Applied|title=IUPAC – chemical element (C01022)|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/C01022|doi=10.1351/goldbook.C01022|doi-access=free|website=goldbook.iupac.org}}</ref> هڪ اها ته ڪيميائي مادو جيڪو هڪ ئي قسم جي ايٽمن (هڪ مخصوص عنصر جا ايٽم) تي مشتمل هجي، يا ان جو مطلب مختلف ڪيميائي مادن (مرڪبن) جي جزو جي طور تي ان قسم جو ايٽم ٿي سگهي ٿو. مثال طور، پاڻي (H2O) عنصرن هائڊروجن (H) ۽ آڪسيجن (O) تي مشتمل آهي جيتوڻيڪ ان ۾ ڪيميائي مادا (di) هائيڊروجن (H2) ۽ (di) آڪسيجن (O2) شامل نه آهن، ڇاڪاڻ ته H2O ماليڪيول H2 ۽ O2 ماليڪيولن کان مختلف آهن. انگريزي ۾ هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل ڪيميائي شي" جي معنيٰ لاءِ، "بنيادي مادو" (Elementary Substance) ۽ ايٽم جي قسم لاء "سمپل ايليمينٽ" (Simple element) جي اصطلاحون تجويز ڪيو ويو آهن، پر انهن کي انگريزي ڪيميائي اصطلاحات ۾ گھٽ قبوليت ملي. جڏهن ته ڪجهه ٻين ٻولين ۾ انهن جي برابري واري اصطلاحون وڏي پيماني تي استعمال ٿئين ٿيون. مثال طور، فرينچ ۾ "ايليمينٽ ڪيميڪ" (élément chimique) جي اصطلاح ايٽم جي قسم کي بيان ڪن لاء ۽ "ڪارپس سمپل" (corps simple) ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. اهڙي طور روسي ٻولي ۾ "ڪيمچسڪايا ايليمينٽ" (химический элемент) کي ڪيميائي تت ۽ "پروسٽوئ ويشسٽوو" (простое вещество) کي ڪيميائي مادو جيڪو هڪ قسم جي ايٽم تي مشتمل آهي، کي بيان ڪن لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪائنات ۾ تقريبن سڀئي بيرونڪ مادو عنصرن تي مشتمل آهي (نادر استثنا ۾ نيوٽران تارا آهن)، جڏهن مختلف عنصر ڪيميائي رد عمل مان گذرندا آهن، ايٽم کي ڪيميائي بانڊن ذريعي گڏ رکيل نئين مرڪبن ۾ ٻيهر ترتيب ڏنو ويندو آهي. صرف ڪجھ عنصر، جهڙوڪ چاندي ۽ سون، نسبتاً خالص اصلي عنصر معدنيات جي طور تي، غير گڏيل مليا آهن. تقريبن سڀئي ٻيا قدرتي طور تي پيدا ٿيندڙ عنصر زمين ۾ مرڪبن ۽ مڪسچر جي طور تي ٿين ٿا. جئين ته هوا گهڻو ڪري ماليڪيولر نائٽروجن ۽ آڪسيجن جو مڪسچر آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي (H2O) مرڪب ۽ انهن سان گڏ هڪ آزاد ايٽم طور تي آرگن، هڪ نوبل گئس جيڪا ڪيميائي طور تي غير فعال آهي ۽ ان ڪري ڪيميائي رد عمل مان نه گذرندي آهي، شامل هوندا آهن. عنصرن جي دريافت ۽ استعمال جي تاريخ ابتدائي انساني سماجن سان شروع ٿي جن ڪاربن، سلفر، ٽامي ۽ سون جهڙن اصلي معدنيات کي دريافت ڪيو، جيتوڻيڪ ان وقت عنصر جو جديد تصور معلوم نه هو. مواد کي درجه بندي ڪرڻ لاءِ ڪيتريون ئي ڪوششون ڪيون ويون. (جهڙوڪ انهن جي نتيجي ۾ ڪلاسيڪل عنصرن، ڪيميا، ۽ تاريخ ۾ ساڳين نظرين جا تصور پيدا ٿيا). عنصرن جي جديد سمجھ جو گهڻو حصو دمتري مينڊيليف جي ڪم مان پيدا ٿيو، هڪ روسي ڪيميا دان جنهن 1869 ۾ پهريون سڃاڻپ ڪندڙ دوراني جدول شايع ڪيو. هي جدول عناصر کي قطارن ("دور") ۽ ڪالمن ("گروپن") ۾ ايٽمي نمبر وڌائي ترتيب ڏئي ٿو، جيڪي بار بار ("وقتي") جسماني ۽ ڪيميائي خاصيتون شيئر ڪن ٿا. دوراني جدول عنصرن جي مختلف خاصيتن جو خلاصو ڪري ٿو. ڪيمسٽن کي انهن جي وچ ۾ لاڳاپن جي ڄاڻ ڏئي ٿو ۽ عنصرن بابت اڳڪٿيون ڪرڻ جو موقعو ڏئي ٿو، جيڪا اڃا تائين دريافت نه ڪيا ويا آهن ۽ نوان مرڪب ٺاهڻ جي صلاحيت ڏين ٿا. نومبر 2016ع تائين، انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ڪل 118 ڪيميائي عنصرن کي تسليم ڪيو آهي. پهرين 94 قدرتي طور تي ڌرتيء تي موجود آهن ۽ باقي 24 مصنوعي عنصر، جيڪا نيوڪليائي رد عمل جي ذريعي پيدا ٿيا آهن. غير مستحڪم تابڪاري عنصرن (ريڊيو عنصرن) کان سواءِ، جيڪا پنهنجي مختصر هاف لائف جي ڪارڻ جلدي زوال پذير ٿين ٿا، تقريبن سڀئي عنصر صنعتي طور تي مختلف مقدار ۾ موجود آهن. وڌيڪ نون عنصرن جي دريافت ۽ ترڪيب سائنسي مطالعي جو هڪ جاري علائقو آهي. ==تفصيل== ==نالا ۽ نشانيون== ==عنصرن جي اصليت ۽ شروعات== ==ڪائنات ۾ موجودگي== ==تاريخ== ==ڪيميائي عنصرن جي فهرست== {{Main|ڪيميائي عنصرن جي فهرست}} هيٺ ڏنل جدول 118 سڃاتل [[ڪيميائي عنصر|عنصرن]] کي ڏيکاري ٿو. * ايٽمي نمبر، عنصر جو نالو ۽ نشان سڀ آزاد طور تي منفرد سڃاڻپ ڪندڙ طور ڪم ڪن ٿا. * بلاڪ هر عنصر لاءِ [[دوري جدول]] جي بلاڪ کي ظاهر ڪري ٿو: # ڳاڙهو = s-بلاڪ # پيلو = p-بلاڪ # نيرو = d-بلاڪ # سائو = f-بلاڪ * گروپ ۽ پريڊ [[دوري جدول]] ۾ عنصر جي پوزيشن جو حوالو ڏين ٿا. هتي گروپ نمبر موجوده طور تي قبول ٿيل نمبرنگ جي مطابق آهن. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! ايٽمي ماس (amu) ! گروپ ! گھاٽائي<br>(g/cm3) ! حالت (STP تي) |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |2 |He |align="right"|[[هيليئم]] |align="left"|4.0026 |18 |align="left"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |3 |Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="left"|6.94 |1 |align="left"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |سالڊ |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم|ٽائيٽينئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم|وينڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم|گيليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم|جرمينيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم|نائيوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم|مولبيڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |سالڊ <small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم|سيريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿئليئم|ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽيربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم|لٽيشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم|هفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم|ٽنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |سالڊ |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |سالڊ |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |سالڊ |- |84 |Po |[[پولونيئم]] |align="left"|209 |16 |align="left"|9.196 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== دوراني جدول: * شڪلون # معياري # 18 ۽ 32-ڪالمون * دور * گروپ # گروپ-1 # گروپ-18 * دور: 1 2 3 4 5 6 7 * بلاڪ: # s-بلاڪ # p-bl # d-bl # f-bl * ڌاتو جي لحاظ کان ** ڌاتو # الڪلي ڌاتو # الڪلي زميني ڌاتو # لينٿانائيڊس ايڪٽينائيڊس # منتقلي ڌاتو # منتقلي کان پوءِ ڌاتو ** ڌاتو: * ڌاتو جون فهرستون * غير ڌاتو * رد عمل غير ڌاتو * نوبل گيسز. ٻيا سيٽ: # پلاٽينم گروپ ڌاتو (PGM) # ناياب زميني عنصر # ريفريڪٽري ڌاتو # قيمتي ڌاتو # سڪن جي ڌاتو # نوبل ڌاتو # ڳري ڌاتو # اصلي ڌاتو # ٽرانس يورينيم # ٽرانزيڪٽينائيڊ # مکيه ايڪٽينائيڊ # ننڍا ايڪٽينائيڊ * عنصر: * ايٽمي نمبر، وزن، علامت جي لحاظ کان فهرستون * ملڪيتون # ڪرسٽل ڍانچي # اليڪٽران جي ترتيب #اليڪٽران منفيت * ڊيٽا صفحا: # ڪثرت # ايٽمي ريڊيس # اُبلندڙ نقطو # نازڪ نقطو # کثافت # اليڪٽران جي ترتيب # برقي منفيت # سختي # گرمي جي گنجائش # فيوزن جي گرمي # بخارات جي گرمي # آئنائيزيشن توانائي # پگھلڻ جو نقطو # آڪسائيڊيشن جي حالت # بخارات جو دٻاءُ * تاريخ * عنصرن جون دريافتون * مينڊيليف جون اڳڪٿيون * نالو ڏيڻ جي اشتقاق ==ٻاهريان ڳنڍڻا== * [http://periodicvideos.com/ Videos for each element] by the University of Nottingham * [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sz "Chemical Elements"], ''In Our Time'', BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and [[John Murrell (chemist)|John Murrell]] (25 May 2000) {{Navbox periodic table}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:دوري جدول]] ==حوالا== {{حوالا}} 3wwmvgoga85m601t17whdj1djvg0h4s 0 54852 319563 319553 2025-06-15T12:23:16Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319563 wikitext text/x-wiki '''لو جهاد''' يا روميو جهاد هڪ اسلاموفوبيا وارو سازشي نظريو آهي، جيڪو ساڄي ڌر جي هندوتوا ڪارڪنن پاران فروغ ڏنو ويو آهي.<ref>Sharma, Ajita (1 April 2020). "Afrazul's murder: Law and love jihad". Jindal Global Law Review. 11 (1). Springer: 77–95. doi:10.1007/s41020-020-00114-5. ISSN 0975-2498. S2CID 220512241. The fake claim by the Hindu right-wing that love jihad forces Hindu women to love and marry a Muslim man and convert to Islam is perpetuating an already existing anti-Muslim narrative in the country. The love jihad phenomenon has thus become a tool of hate and anger towards Muslims. Afrazul's killing by Raigher is an extreme demonstration of this form of hate and anger towards Muslims.</ref> سازشي نظريي جو مقصد اهو آهي ته مسلمان مرد، هندستان جي خلاف مسلمانن جي هڪ وسيع آبادياتي جنگ ۽ هڪ منظم بين الاقوامي سازش جي حصي طور، آبادي جي واڌ ۽ متبادل ذريعي تسلط لاءِ، هندو عورتن جو ڌرم تبديل ڪرڻ لاءِ لالچ، پيار جو روپ ڏيڻ، فريب، اغوا ۽ شادي جهڙن طريقن سان نشانو بڻائين ٿا.<ref> Rao, Mohan (1 October 2011). "Love Jihad and Demographic Fears". Indian Journal of Gender Studies. 18 (3): 425–430. doi:10.1177/097152151101800307. ISSN 0971-5215. S2CID 144012623. </ref> سازشي نظريو پنهنجي نفرت جي مهم هلائڻ لاءِ غلط معلومات تي ڀاڙي ٿو ۽ ٻين تاريخي نفرت جي مهمن سان گڏ همعصر سفيد قوم پرست سازشي نظرين ۽ يورو-آمريڪي اسلاموفوبيا سان ان جي مماثلت لاءِ مشهور آهي. اهو مسلمانن کي وحشي ۽ جنسيت پرست طور پيش ڪري ٿو ۽ پدر پرست ۽ پدر پرستانه تصورات کي کڻي ٿو ته هندو عورتون غير فعال ۽ متاثر آهن، جڏهن ته "عورتن جي پيار ڪرڻ جي جائز حق ۽ پسند جي حق کي استعمال ڪرڻ جي ڪنهن به امڪان کي نظرانداز ڪيو ويندو آهي". نتيجي طور، اهو سال 2013ع مظفر نگر فسادن سميت، مسلمان تي حملن، قتل ۽ ٻين تشدد جي واقعن جو سبب بڻيو آهي.<ref>Jenkins, Laura Dudley (2019). "Persecution: The Love Jihad Rumor". Religious Freedom and Mass Conversion in India. University of Pennsylvania Press. doi:10.9783/9780812296006-007. ISBN 978-0-8122-9600-6. S2CID 242173559. Archived from the original on 13 May 2023. Retrieved 6 May 2023. The masterplot of love jihad is not just literary imaginings but also a potent brew of Islamophobia and patriarchy that harms Muslims and women. Akin to some of the post-9/11 rhetoric in the United States, contemporary Hindu nationalists propagate "a mythical history of medieval Muslim tyranny and present-day existential threat, demanding mobilization and revenge."</ref> سال 2009ع ۾ بي جي پي طرفان، مسلمانن جي خلاف نفرت ڦيلائڻ لاء، مسلمانن جو ڪوڙو خوف ۽ پيرانوئيا کي فروغ ڏيڻ جي مهم جي حصي طور ٺاهي وئي. سازشي نظريو هندوتوا اشاعتن، جهڙوڪ "سناتن پرڀات" ۽ "هندو جن جاگرتي سميتي" ويب سائيٽ پاران پکيڙيو ويو، جنهن ۾ هندن کي پنهنجين عورتن کي مسلمان مردن، جنهن کي هڪ ئي وقت پرڪشش لالچائيندڙ ۽ ريپ ڪندڙ طور ڏيکاريو ويو هو، کان بچائڻ لاءِ چيو ويو. "راشٽريه سوائم سيوڪ سنگهه (آر ايس ايس) ۽ وشوا هندو پريشد (وي ايڇ پي) سميت ٻيئي هندو انتهاپسند تنظيمن کي، ترتيب وار، هندستان ۽ ٻاهرين ملڪن ۾ ان جي واڌ ويجهه لاءِ ترتيب ڏنو ويو. سازشي نظريي کي 2014ع تائين اتر پرديش رياست ۾ هڪ اهم عقيدي طور ڏٺو ويو ۽ رياست ۾ ڀارتيه جنتا پارٽي (بي جي پي) جي مهم جي ڪاميابي ۾ حصو ورتو.<ref>. Upadhyay, Nishant (18 May 2020). "Hindu Nation and its Queers: Caste, Islamophobia, and De/coloniality in India". Interventions. 22 (4). Routledge: 464–480. doi:10.1080/1369801X.2020.1749709. S2CID 218822737. Archived from the original on 28 March 2022. Retrieved 30 March 2021 – via Academia.edu. Heterosexual couples who defy caste and religious structures often face violence, some of which results in death through honor killings and lynching targeting specifically Muslim and Dalit men. For instance, the Hindutva campaign against what it calls the "love jihad" is an attempt to protect Hindu women from Muslim men, as the latter are imagined/blamed to convert Hindu women to Islam through trickery and marriage (Gupta 2018b, 85). Needless to say, these claims are unfounded and Islamophobic imaginations of the Hindu Right.</ref> ==پس منظر== [[File:India religion map 1909 en.jpg|alt=|thumb|India has been religiously pluralistic for centuries. This map from 1909 shows Muslim regions in the northwest in green mixing with Hindu regions stretching across most of the region into Buddhist Burma.]] شڪاگو ٽرائبيون، فارن پاليسي جي نمائندي سڌارٿا مهانتا ٻُڌايو تہ جديد "لو جهاد سازش" جون پاڙون سال 1947ع هندستان جو ورهاڱي ۾ کُپيل آهن.<ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref> ان ورهاست جي نتيجي ۾ خودمختيار رياستن، [[پاڪستان|جمهوريا پاڪستان]] (جيڪا پوءِ [[پاڪستان|اسلامي جمهوريا پاڪستان]] ۽ [[بنگلا ديش|عوامي جمهوريا بنگلہ ديش]]) (جيڪا پوء [[بنگلا ديش|اسلامي جمهوريا بنگلا ديش]] ۽ [[ڀارت|يونين آف انڊيا]] (بعد ۾ [[ڀارت|جمهوريا انڊيا]] ۾ ورهائي ويون) جي تشڪيل ٿي. مختلف اڪثريتي مذهبن جي حامل ٻنهين ملڪن جي تشڪيل وڏي پيماني تي لڏپلاڻ جو سبب بڻي، لکين مقامي ماڻهن انهن ٻنهين مُلڪن جي وچ ۾ لڏپلاڻ ڪيا ۽ ٻنهين مذهبن جي مردن پاران بيئ مذهب جي عورتن کي جنسي زيادتي ۽ جبري طور عورتن کي مذهب تبديل ڪرايو ويو جي افواهن جي نشاندهي ڪئي وئي. <ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref><ref name="BHAVNANI2014">{{cite book|last=Bhavnani|first=Nandita|title=The Making of Exile: Sindhi Hindus and the Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=n_8aBAAAQBAJ&pg=PT253|date=29 July 2014|publisher=Westland|isbn=978-93-84030-33-9|pages=253–255}}</ref><ref name="HuynhD'Costa2015"/> تڪرار (تنازعو) جي ٻنهين پاسن جي عورتن تي اثر ڇڏيا، جنهنڪري انهن عورتن کي هندوستان ۽ پاڪستان ٻنهين طرفن جي حڪومتون "بازيابي جي ڪاروائين" جو آغاز ڪيو، جنهن ۾ سال 1947ع کان 1956ع جي دوران 20,000 کان وڌيڪ مسلمان عورتون ۽ 9,000 غير مسلم (هندو ۽ سک) عورتن کي بازياب ڪرايو ويو.<ref name="HuynhD'Costa2015">{{cite book|last1=Huynh|first1=Kim|author2=Bina D'Costa|author3=Katrina Lee-Koo|title=Children and Global Conflict|url=https://books.google.com/books?id=uAS7BwAAQBAJ&pg=PA276|date=30 April 2015|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-29876-3|pages=274–275}}</ref> مهانٽا جي مطابق، ان اڻتڻ جي تاريخ، ٻنهين طرف کان بين المذهبي شادي جي خلاف ثقافتي دٻاءُ ۽ ڏهاڪن ۾ عقيدن جي وچ ۾ هر ڀيري ٽڪراءَ جو سبب بڻي.<ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref> سال 2011ع تائين، هندستان ۾ هندو، %80 سان سڀ کان وڏي مذهبي اڪثريت ۽ مسلمان %14 هئا، جيڪا 1951ع واري 9 سيڪڙي کان وڌي 14 سيڪڙو ٿي ويا، <ref name=":52">{{Cite news|url=https://online.wsj.com/articles/hindu-activists-in-india-warn-women-to-beware-of-love-jihad-1409874089|title=Hindu Activists in India Warn Women to Beware of 'Love Jihad'|last=Mandhana|first=Niharika|date=4 September 2014|work=The Wall Street Journal|accessdate=6 September 2014}}</ref> جڏهن ته پاڪستان جي هندو آبادي 2 سيڪڙي تي رهي ۽ بنگلاديش ۾ هندن جي آبادي گهٽجي 8 سيڪڙو ٿي وئي، جيڪا پهرين 22 سيڪڙو هئي. سال 1951ع جي مردم شماري ۾، اولهه پاڪستان (هاڻي پاڪستان) ۾ هندو آبادي 1.3 هئي، جڏهن ته اوڀر پاڪستان (هاڻي بنگلاديش) ۾ 22 سيڪڙو هئي. ==هندو قوم پرستي ۽ ساڄي ڌر جي سياست== پڻ ڏسو: هندو قوم پرستي ۽ هندوتوا سياست ۾ "لو جهاد" کي هندو قوم پرستي جي سياست سان ويجهڙائي سان ڳنڍيو ويو آهي، خاص طور تي "هندوتوا" جو وڌيڪ انتها پسند روپ جيڪو بي جي پي ۽ ڀارت جي وزيراعظم نريندر مودي سان لاڳاپيل آهي. وشوا هندو پريشد (وي ايڇ پي) جهڙن ڪيترن ئي ساڄي ڌر جي هندوتوا گروپن جا اسلامي مخالف موقف عام طور تي بين المذاهب شادي ۽ مذهبي ڪثرت پسندي جا مخالف آهن، جيڪا "لو جهاد" جي الزامن جي ڪري هجوم جي تشدد جو سبب بڻجڻ ٿا.<ref>As I explore below, a variety of moral entrepreneurs further the Hindutva cause by stoking fears about love jihad to further marginalize Muslims, mobilize Hindu voters, and renew people's commitments to traditional religious values. I situate these activities within a broader range of Hindutva campaigns in contemporary India and discuss the ways in which earlier Hindu majoritarian campaigns to 'save' women prefigure the current uproar about love jihad. Strohl 2018</ref> ==ٽائم لائن== هندو تنظيمن پاران عامر خان جي بالي ووڊ فلم "پي ڪي" ۽ سلمان خان جي فلم "بجرنگي ڀائي جان" تي لو جهاد کي فروغ ڏيڻ جو الزام لڳايو ويو. اداڪارن ۽ هدايتڪارن انڪار ڪيو ته انهن جون فلمون لو جهاد کي فروغ ڏين ٿيون.<ref>Khatun, Nadira (14 December 2018). "'Love-Jihad' and Bollywood: Constructing Muslims as 'Other'". Journal of Religion & Film. 22 (3). University of Nebraska Omaha. ISSN 1092-1311. Archived from the original on 20 November 2020. Retrieved 9 January 2021.</ref> ساڳئي وقت جڏهن سازشي نظريو پکڙجڻ شروع ٿي رهيو هو، ميانمار ۾ به "لو جهاد" پروپيگنڊو عام ٿيڻ لڳو. ٻڌ انتها پسند تنظيم، "969 مومينٽ" جي اڳواڻ ويراٿُو الزام لڳايو ته مسلمان مرد پاڻ کي ٻڌن جو روپ ڌاري، ميانمار ۾ ٻڌ ڌرم جي عورتن کي اسلام ڏانهن راغب ڪن ٿا. هن وڌيڪ قانون سازي، "اسان جي ٻڌ ڌرم جي عورتن کي مسلم لو جهاد کان بچائڻ" متعارف ڪرائڻ تي زور ڏنو، پوء هن جي پردي ۾ برما جي مسلمانن جي نسل ڪشي ڪئي وئي.<ref>{{Cite book|title=Formatting religion: across politics, education, media, and law|date=2019|publisher=Taylor and Francis|isbn=978-0-429-63827-5|editor-last=Mjaaland|editor-first=Marius Timmann|edition=First [edition]|location=New York}}</ref> ==ٽراپنگ تي ڀروسو== لو جهاد سازشي نظريو ٻين تاريخي نفرت جي مهمن ۽ مثالن، جهڙوڪ يورو-آمريڪي اسلاموفوبيا سان، ان جي هڪجهڙائي لاءِ مشهور آهي.<ref>. Upadhyay, Nishant (18 May 2020). "Hindu Nation and its Queers: Caste, Islamophobia, and De/coloniality in India". Interventions. 22 (4). Routledge: 464–480. doi:10.1080/1369801X.2020.1749709. S2CID 218822737. Archived from the original on 28 March 2022. Retrieved 30 March 2021 – via Academia.edu. Heterosexual couples who defy caste and religious structures often face violence, some of which results in death through honor killings and lynching targeting specifically Muslim and Dalit men. For instance, the Hindutva campaign against what it calls the "love jihad" is an attempt to protect Hindu women from Muslim men, as the latter are imagined/blamed to convert Hindu women to Islam through trickery and marriage (Gupta 2018b, 85). Needless to say, these claims are unfounded and Islamophobic imaginations of the Hindu Right.</ref> ان ۾ مسلمانن جي مغربي مستشرقن پاران، وحشي ۽ جنسي راکشس طور تصوير پيش ڪئي وئي ۽ پدر پرست تصورات کي کڻي، چيو ويو ته مسلمانن کان شادي ڪرڻ واري هندو عورتون مجبور ۽ جبر جو شڪار آهن، جڏهن ته "عورتن جي پيار ڪرڻ جي جائز حق ۽ پنهنجي پسند جي ساٿي کي چونڊن جي حق کي استعمال ڪرڻ جي ڪنهن به امڪان کي نظرانداز ڪيو ويو". نتيجي طور، اهو 2013ع "مظفر نگر فساد" سميت، پر تشدد حملن، قتل ۽ ٻين تشدد جي واقعن جو سبب بڻيو. ==سرڪاري جاچ== آگسٽ 2017ع ۾، ڀارت جي تحقيقاتي ايجنسي، اين آءِ اي (NIA) چيو ته ان کي ڪجهه "لو جهاد" ڪيسن ۾ هڪ مشترڪ عنصر مليو آهي، ته "بنياد پرست گروپ، پاپولر فرنٽ آف انڊيا سان لاڳاپيل هڪ عورت"، هندو مرد کي داعش ۾ شامل ٿيڻ لاءِ شادي جو لالچ ڏنو.<ref>Khalid, Saif (24 August 2017). "The Hadiya case and the myth of 'Love Jihad' in India". Al Jazeera. Archived from the original on 3 October 2017. Retrieved 3 October 2017.</ref> "اڪنامسٽ" ۾ بعد ۾ هڪ مضمون موجب، "بار بار جي پوليس جاچ مذهب تبديل ڪرڻ جي ڪنهن به منظم منصوبي جو ثبوت ڳولڻ ۾ ناڪام ٿي چڪي آهي. رپورٽر بار بار "لو جهاد" جي الزامن کي بهترين طور تي بيمار ذهنيت ۽ بدترين طور تي، جان بوجھ ڪري "چونڊين وقت جي ايجاد" جي طور تي ظاهر ڪيو.<ref>Gupta, Charu (2009). "Hindu Women, Muslim Men: Love Jihad and Conversions". Economic and Political Weekly. 44 (51): 13–15. ISSN 0012-9976. JSTOR 25663907.</ref> "ساڳئي رپورٽ موجب، "لو جهاد" جي ڪيترن ئي دعوائن جي حوالي سان عام موضوع بين المذاهب شادين تي اعتراض بيمار ذهنيت جي نشاندهي ڪري ٿو، جڏهن ته "ڀارتي قانون مخلتف مذهبن واري مرد ۽ عورت جي وچ ۾ شادين يا باخبر رضامندي سان مذهب جي تبديلي جي خلاف، ڪا به رڪاوٽ نه وجهي ٿو. تڏهن به اهو تصور اڃا تائين قائم آهي، جڏهن تي "متاثرن" پاڻ ان کي بڪواس جي طور رد ڪن ٿا." سال 2022ع ۾، آبزرور ريسرچ فائونڊيشن ۽ ڀارتي حڪومت پاڻ چيو ته، داعش ۾ 200 کان وڌيڪ ڀارتي شامل نه ٿيا هئا. اهو انگ ايترو گهٽ آهي جو هڪ محقق تبصرو ڪيو ته "ماهر اڪثر اهو سوال پڇندا آهن ته "ڀارتي مسلمانن کي اسلامي اسٽيٽ ۾ شامل ٿيڻ کان ڪهڙي شيءِ روڪيو؟." ==ريورس لو جهاد== پڻ ڏسو: بهو لايو ۽ بيٽي بچايو. "لو جهاد جي سازش" جي جواب ۾، راشٽريا سويم سيوڪ سنگهه (آر ايس ايس) جي ساٿين چيو ته انهن هڪ ريورس لو جهاد مهم شروع ڪئي آهي. يعني هندو مردن کي مسلمان عورتن سان شادي ڪرڻ لاءِ. مهم سان لاڳاپيل ڪيس اتر پرديش (يو پي) جي مختلف حصن مان رپورٽ ٿيا، جتي مسلمان عورتن سان زيادتي ۽ اغوا ٿيا آهن. انهن واقعن جي مرتڪبن تي الزام آهي ته اهي انهن ساٿين جا ميمبر آهن جن کي ساٿين پاران انهن جي سرگرمين لاءِ انعام ڏنو پيو وڃي. 2014 ۽ آڪٽوبر 2016 جي وچ ۾، ڪاشي نگر ضلعي ۾ پوليس پاران گهٽ عمر جي ڇوڪرين جي گم ٿيڻ يا اغوا ٿيڻ جا 389 ڪيس درج ڪيا ويا، ۽ اوڀر اتر پرديش جي ڪيترن ئي ضلعن ۾، اعلي فرقه وارانه تڪرار وارن علائقن ۾ ساڳيو رجحان مليو. "بجرنگ دل" پاران "ريورس لو جهاد" جو اصطلاح پڻ استعمال ڪيو ويو آهي. لو جهاد سازش جي نظريي جو حوالو ڏيڻ لاءِ. جتي متاثر ٿيل هڪ هندو مرد آهي جنهن کي هڪ مسلمان عورت سان نوڪري ۽ شادي جي امڪانن سان اسلام ڏانهن "لالچ" ڪيو پيو وڃي. هڪ ٻيو اهڙو نظريو، "ڀگوا محبت جال سازشي نظريو"، جيڪو مسلمانن پاران پوکيو ويو هو. اهو الزام لڳائي ٿو ته هندو مرد مسلمان عورتن کي رشتي ۾ لالچ ڏين ٿا ۽ انهن سان زبردستي شادي ڪن ٿا، انهن کي هندو مذهب ۾ تبديل ڪرڻ جي ارادي سان. اهو سوشل ميڊيا تي پڻ مشهور ٿيو آهي. ==پڻ ڏسو== * [[شُڌي تحريڪ]] * [[گهر واپسي مهم]] * [[ڪيرالا محبت ڪهاڻي]] * [[هندوتوا جي جعلي تاريخ]] * [[گجرات فسادات، 2002ع]] * [[سنڌ ۾ جبري مذهبي تبديلي]] * [[پاڪستان ۾ جبري مذھبي تبديلي]] * [[پاڪستان ۾ اقليتن خلاف تشدد]] * [[هندستان ۾ مسجد مخالف مهم]] * [[هندستان ۾ مسلمانن خلاف تشدد]] * [[عظيم متبادل سازش جو نظريو]] * [[سفيد فام نسل ڪشي سازش جو نظريو]] * [[غير قانوني مذهبي تبديلي تي پابندي جو آرڊيننس، 2020ع]] ==حوالا== {{حوالا}} ==نوٽ== * [https://sindhsalamat.com/threads/16545/ ڪنور رام کان رنڪل (فريال بيبي) تائين :تاريخي حقيقتون] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200124174237/https://sindhsalamat.com/threads/16545/ |date=2020-01-24 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=WJkiMdNxTKE SAMAA Ghotki news] * [https://www.youtube.com/watch?v=-i24jg4mJ4I Pakistani Hindus Complain of Forced Conversion of Teenage Girls] * [https://www.youtube.com/watch?v=YZwH-bxEKwo Tonight with Jasmeen, Apr 19, 2012 SAMAA TV] * [https://www.youtube.com/watch?v=g1IFBWG736Q پاڪستان:هندو ڇوڪرين کي اغوا ڪري مبينا طور تي اسلام ڏانهن ڌرم ڦيرائڻ، بي بي سي دنيا وِٿ ساريڪا (بي بي سي هندي)] * [https://www.youtube.com/watch?v=wcjvQU82J2w رِنڪِل ڪُماري جي اصل ڪهاڻي سنڌي هندو ڇوڪرين کي زبردستي ڌرم تبديل ڪرائڻ تي مجبور ڪيو وڃِي ٿو] * [https://www.youtube.com/watch?v=7EO60xlx1mQ سنڌ هندو نارين جو مذهبي تبديلي ڪيس (بي بي سي هندي)] <ref>{{Cite journal|last=GUPTA|first=CHARU|date=2009|title=Hindu Women, Muslim Men: Love Jihad and Conversions|url=http://www.jstor.org/stable/25663907|journal=Economic and Political Weekly|volume=44|issue=51|pages=13–15|issn=0012-9976}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/a-muslim-and-a-hindu-thought-they-could-be-a-couple-then-came-the-love-jihad-hit-list/2018/04/26/257010be-2d1b-11e8-8dc9-3b51e028b845_story.html|title=A Muslim and a Hindu thought they could be a couple. Then came the ‘love jihad’ hit list.|last=|first=|date=April 26, 2018|website=|publisher=The Washington Post|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Rao|first=Mohan|date=2011-09-30|title=Love Jihad and Demographic Fears|url=https://www.researchgate.net/publication/254098941_Love_Jihad_and_Demographic_Fears|journal=Indian Journal of Gender Studies|volume=18|pages=425–430|doi=10.1177/097152151101800307}}</ref><ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-india-court-idUKKCN1GK1ON|title=India's top court upholds marriage in alleged case of "Love Jihad"|date=2018-03-08|work=Reuters|access-date=2020-01-24|language=en}}</ref><ref name=":3"/><ref name=":5">{{حوالو_ويب|url=https://thediplomat.com/2018/02/love-in-the-time-of-patriarchy-love-jihad-in-india/|title=Love in the Time of Patriarchy: ‘Love Jihad’ in India|last=Borpujari|first=Priyanka|website=thediplomat.com|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":6">{{حوالو_ويب|url=https://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/08/hadiya-case-myth-love-jihad-india-170823181612279.html|title=The Hadiya case and the myth of 'Love Jihad' in India|last=Khalid|first=Saif|website=www.aljazeera.com|access-date=2020-01-24}}</ref> هي خيال 2009ع ۾ هندستان ۾ قومي توجہ جو مرڪز بڻيو، ڀارت جي هندو انتهاپسند سياسي پارٽي، بي جي پي، هندو ووٽرن کي پنهنجي طرف مائل ڪرڻ ۽ مسلمانن جي خلاف تشدد کي اڀارڻ لاء "لو جهاد" جي نالي سان پنهنجو سياسي ايجنڊو شروع ڪيو. جنهن ۾ پهرئين ڪيرالا ۽ انکانپوءِ ڪرناٽڪ ۾ مبينا مذهب جي تبديلي ٿي هئي. نومبر 2009 ۾، ڊي جي پي جيڪب پنوز چيو تہ اهڙي ڪابہ ناهي جنهن جي ميمبرن ڪيرالا ۾ تبديلي جي ارادي سان چوڪرين کي پنهنجي محبت جي لالچ ڏئي  پنهنجي طرف راغب ڪيو. هن ڪيرالا هاءِ ڪورٽ کي ٻُڌايو تہ کيس ملندڙ 18 منجهان 3 اطلاعن (رپورٽس) ۾ رجحان بابت ڪُجھ شڪ ۽ گمان پيدا ڪيا آهن. ڊسمبر 2009 ۾، جسٽس ڪي. ٽي. سنڪرن،  پنوز جي رپورٽ کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو، هن هڪ ڪيس ڊائري منجهان هي نتيجو ڪڍيو تہ زبردستي مذهبي تبديلين جا اشارا ملن ٿا ۽ اها پوليس رپورٽس منجهان چٽو (واضح) آهي تہ ڪنهن خاص مقصد جي لاءِ عورتن کي "ڪُجھ برڪتن" سان مذهب تبديل ڪرڻ جي "اجتماعي ڪوشش" ڪئي پئي وڃِي. عدالت  "محبت جهاد" مقدمن (ڪيسز) جي ٻن ملزمن جي درخواست ضمانت تي ٻُڌڻي ڪندي چيو تہ گُذريل چار سالن ۾ ان طرح جي 3،000 کان 4،000 ڪيسز ۾ مذهبي تبديليون ٿيون آهن. ڪيرالا هاءِ ڪورٽ ڊسمبر 2009 ۾ ان معاملي جي تحقيقن تي روڪ لڳائي ٻن ملزمن کي ريليف ڏنو هيو، ۽ پوليس تفتيش تي تنقيد ڪئي هئي. پنسوس جي ان بيان تہ "محبت جهاد" جي وجود لاءِ ڪي بهه حتمي ثبوت ناهين ملي سگهيا، کانپوءِ جسٽس ايم ساسيڌارن نمبيار ان پُڇا ڳاڇا (تفتيش) کو بند ڪري ڇڏيو. ڪرناٽڪ حڪومت 2010 ۾ چيو هيو تہ جيتوڻيڪ ڪيترين ئي عورتن  اسلام قبول ڪيو هيو، پر کين ان ڳالهه تي راضي ڪرڻ جي ڪابه منظم ڪوشش ناهي ڪئي وئي. 2012 ۾، مبينا محبت جهاد جي باري ۾ ٻه سال جي جاچ (تحقيق) کانپوءِ، ڪيرالا پوليس ان کي "بنا تت مهم" قرار ڏنو. تنھن کان پوءِ، هڪ ويب سائٽ خلاف هڪ مقدمو شروع ڪيو ويو، جنهن تي مسلم تنظيمن جا جعلي پوسٽرز وسيلي نوجوانن کي لالچ ڏيڻ ۽ عورتن کي ڦاسائڻ جي لاءِ ڏوڪڙ (رقم) جي پيش ڪش ڪئي ويندي هُئي. اتر پرديش پوليس کي سيپٽمبر 2014 ۾ گُذريل ٽن مهينن کان محبت جهاد جي ڇھ کان پنج رپورٽ ڪيل مقدمن ۾ مذهب مٽائڻ جي ڪوشش يا زبردستي مذهب تبديل ڪرڻ جو ڪوبہ ثبوت نہ مليو. پوليس چيو تہ بدنيت شرير مردن طرفان اٽڪل بازي وارداتن جا ايڪڙ ٻيڪڙ مقدما ڪنهن وڏي سازش جو ثبوت ناهين. 2017 ۾، ڪيرالا هاءِ ڪورٽ جي انهيءَ فيصلي<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.newyorker.com/culture/2017-in-review/the-year-of-love-jihad-in-india|title=The Year of Love Jihad in India|last=Bhatia|first=Rahul|website=The New Yorker|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref> کانپوءَ تہ هڪ هندو عورت جي مسلمان مرد سان شادي محبت جهاد جي بنياد تي غلط (باطل) آهي،<ref>{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/1518699/unfounded-fear-love-jihad/|title=The unfounded fear of ‘love jihad’|last=|first=|date=September 29, 2017|website=|publisher=The Express Tribune|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref name=":6"/> ۽ مسلمان مُڙس طرفان هندستان جي سپريم ڪورٽ ۾ اپيل ڪئي وئي،<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-43327380|title=India court restores 'love jihad' marriage|date=2018-03-08|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-41021373|title=The Hindu-Muslim marriage stuck in court|last=Qureshi|first=Imran|date=2017-10-16|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/04/10/world/asia/india-supreme-court-marriage.html|title=Couple Can Reunite in ‘Love Jihad’ Case, India’s Supreme Court Rules|last=Abi-Habib|first=Maria|date=2018-04-10|work=The New York Times|access-date=2020-01-24|last2=Raj|first2=Suhasini|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref name=":1"/><ref name=":2">{{حوالو_ويب|url=https://www.cnn.com/2018/04/11/asia/india-love-jihad-intl/index.html|title=India's top court upholds marriage in 'love jihad' case|last=CNN|first=Steve George and Huizhong Wu|website=CNN|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":3">https://www.wsj.com/articles/indias-imaginary-love-jihad-1512691822</ref> جتي عدالت طرفان اين آءِ اي کي "اَڻَ ڌُري ۽ آزاد" شاهدين جي بنياد تي درخواست ڪئي وئي،<ref name=":0"/><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-42139978|title=Court intervenes in 'love jihad' case|date=2017-11-27|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref name=":2"/> عدالت  اين آءِ اي کي محبت جهاد جي طرز تي قائم انهيءَ طرح جي سمورن معاملن جي جانچ (تحقيق) ڪرڻ جي هدايت ڪئي وئي.<ref name=":0"/> پابندي مُرهيل تنظيم سيمي ڪمزور هندو عورتن کي شڪار بڻائي دهشت گرد ٺاهڻ لاءِ ڀرتي ڪري رهي آهي يا نہ<ref name=":4">{{حوالو_ويب|url=https://www.dw.com/en/indias-love-jihad-are-women-being-recruited-for-islamic-state/a-41196362|title=India's 'love jihad'- Are women being recruited for 'Islamic State'? {{!}} DW {{!}} 01.11.2017|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|website=DW.COM|language=en-GB|access-date=2020-01-24}}</ref> ۽ سيمي جهڙيون بندش پيل تنظيمن جي انهيءَ طرح جي تمام مشڪوڪ واقعن جي کوج ڪرڻ لاءِ عدالت جي انهين هدايتن اين آءِ اي کي اجازت ڏني هُئي. اين آءِ اي ان کان اڳ عدالت ۾ عرض ڪيو هيو تہ هي معاملو "الڳ ٿلڳ" واقعو ناهي ۽ ان رياست ۾ هڪ نمونو سامهون اچڻ جو سماچار لڌو آهي، جنهن ۾ چيل هيو تہ هڪ ٻئي مقدمي ۾ ساڳيا ماڻهو شامل آهن جيڪي اُڪسائي رهيا آهن. هي خيال سڀ کان پهرئين 2009 ۾ هندوستان ۾ قومي توجہ جو مرڪز بڻيو، ان ۾ ڪيرالہ ۽ ڪرناٽڪ ۾ وڏي پيماني تي مذهبي تبديلين جا دعويٰ شامل هيا، پر پوءِ اهي دعويٰ پوري هندستان ۽ ان کان اڳتي پاڪستان ۽ برطانيا ۾ ڇکڙجي چُڪا آهن. سال 2009، 2010، 2011 ۽ 2014 ۾ پڌرائي ڪرڻ جي لهرن سميت، هندوستان ۾ محبت جهاد جي الزامن مختلف هندو، سکھ ۽ عيسائي تنظيمن ۾ ڳڻتي پيدا ڪري ڇڏي آهي، جڏهن تہ مسلم تنظيمن طرفان انهن الزامن جي ترديد ڪئي وئي آهي. ريوٽرز (Reuters) مطابق، هي تصور ڪيترن ئي ماڻهن لاءِ سياسي تڪرار (تنازعو) ۽ معاشرتي ڳڻتي جو ڪارَڻُ بڻيل آهي، جڏهن تہ سن 2014 تائين هڪ مُنظم محبت جهاد جي خيال کي هندوستاني ڌارا (وڏو وهڪرو mainstream) ۾ وڏي پيماني تي هڪ سازشي ٿيوري سمجيو وڃِي ٿو. آگسٽ 2017 ۾، قومي جانچ ايجنسي (اين آءِ اي) ٻُڌايو تہ انهن کي آگسٽ 2017 ۾ محبت جهاد جي ڪُجھ معاملن ۾ هڪ عام گُرُو (رهنما، مينٽر) مليو آهي. دي اڪانومسٽ ۾ پوءِ ڇپيل مضمون مطابق، "هر ڀيري پوليس جي پُڇاڳاڇا (جانچ،تفتيش، انويسٽيگيشن) ڪنهن مُنظم منصوبي تحت مذهبي تبديلي جا ثبوت ڳولهڻ ۾ ناڪام رهي آهي. سماچار ڏيندڙن (صحافي، رپورٽرز) "محبت جهاد" جي دعويٰ کي بُخار ۾ ورتل بهترين تصورَ ۽ بدترين، ڄاڻي واڻي چُونڊن (اليڪشن) جي ترڪيب طور وري وري بي نقاب ڪيو آهي." انهيءَ رپورٽ  مطابق، "محبت جهاد" جي گڏيل موضوع جي باري ۾ ڪيترائي دعويٰ بين المذهب شادي تي سخت اِعتراضَ جو اظهار ڪندا رهيا آهن، جڏهن تہ "هندوستاني قانون عقيدن جي وچ۾ هڪٻئي سان شادين ڪرڻ ۾، يا رضاڪاراڻي ۽ ڄاڻي واڻي رضامندي سان مذهبي تبيلين جي خلاف ڪابه رڪاوٽ نٿو ڪري". ان هوندي بہ اهو خيال اڃا تائين قائم رهي ٿو، ايتري قدر تہ جڏهن "متاثرن" پاران ان کي اجائي ڳالهه قرار ڏئي  انڪار ڪيو ويو آهي."<ref>{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/1569031/3-indian-woman-love-jihad-case-says-not-forced-embrace-islam/|title=Indian woman in 'love jihad' case says was not forced to embrace Islam|last=|first=|date=November 26, 2017|website=The Express Tribune|publisher=The Express Tribune|accessdate=January 26, 2017}}</ref><ref name=":1"/> ڪيرالا چرچ چيو تہ 'محبت جهاد' حقيقت آهي، چرچ وڌيڪ دعويٰ ڪئي تہ عيسائي عورتن کي [[داعش|آءِ ايس]] جي ڄار ۾ ڦاسايو وڃِي ٿو.<ref>{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-church-says-love-jihad-is-real-claims-christian-women-being-lured-into-is-trap-794814.html|title=Kerala Church says 'Love Jihad is real', claims Christian women being lured into IS trap|last=|first=|date=January 24, 2020|website=deccanherald.com|publisher=The Printers (Mysore) Private Ltd|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.theweek.in/news/india/2020/01/15/christian-girls-targeted-and-killed-in-name-of-love-jihad-kerala-syro-malabar-church.html|title=Christian girls targeted and killed in name of love jihad: Kerala's Syro-Malabar church|website=The Week|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://gulfnews.com/world/asia/india/india-probe-love-jihad-cases-of-kerala-christian-girls-national-commission-for-minorities-1.1569330626314|title=India: Probe 'love-jihad' cases of Kerala Christian girls: National Commission for Minorities|website=gulfnews.com|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":1"/><ref name=":4"/><ref name=":5"/> ===اصطلاح=== ڪيرالا ۽ پاڙيسري رياست رياست ڪرناٽڪ ۾ پهريون ڀيرو 2007 دوران "محبت جهاد" جو ذڪر ٿيو هو، پر هي اصلاح 2009 ۾ عوامي چئوٻولن جو حصو بڻجي ويو هو. اصل ۾ ان کي "روميو جهاد" سڏيو ويندو هيو.<ref name=":6"/> <br /> ===سنڌ جي هندن جو جو موقف=== سنڌ سميت پاڪستان ۾ جبري ڌرم مَٽرائڻ جا واقعا ٿيندا رهن ٿا.<ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85-%da%aa%d9%88%d9%bd-%db%be-%d9%85%d8%b9%d8%b5%d9%88%d9%85-%d9%bb%d8%a7%d8%b1%da%99%d9%8a%d9%86-%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%84%da%84%d8%a7%d9%84%d9%bd-%d8%a8%d8%b9%d8%af-%d9%82/|title=اسلام ڪوٽ ۾ معصوم ٻارڙين سان لڄالٽ بعد قتل ڪرڻ ۽ نياڻين جي زبردستي مذهب تبديلي خلاف احتجاجي مظاهرو – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.newslens.pk/sindhi-sindh-stalls-on-bid-to-outlaw-forced-conversions-of-hindu-girls/|title=سنڌ ۾ زبردستي مذهب مٽائڻ خلاف بل، قانون ٿيڻ جو منتظر|last=Korai|first=Shaukat|date=2016-08-17|website=News Lens Pakistan|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/405831/|title=Hyderabad: Protest over Force Marriages of Hindu Girls|date=2019-07-05|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":8">{{حوالو_ويب|url=http://www.dailywaka.com/?p=2091|title=زبردستي مذهب تبديل ڪرائڻ بابت قانونسازي لاءِ ڪميٽي قائم|date=2019-11-23|website=DailyWaka|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/496458/|title=پسند جو پرڻو ڪندڙ ناري مهڪ ڪماري کي مڙس سان گڏ وڃڻ جي اجازت|date=2020-01-21|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.thekawish.com/beta/images/2016/Dec/19-12-2016/Page4/P4-2.htm|website=www.thekawish.com|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/iswo-%d8%a8%d8%b1%d8%b7%d8%a7%d9%86%d9%8a%d9%87-%d9%be%d8%a7%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d9%86%da%8c-%db%be-%d8%b3%d9%86%da%8c%d9%8a-%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%d9%86%d9%8a%d8%a7%da%bb%d9%8a%d9%86-%d8%ac/|title=انٽرنيشنل سنڌي وومين آرگنائيزيشن برطانيه پاران سنڌ ۾ سنڌي هندو نياڻين جي اغوا، جبري مذهب مٽرائي شاديون ڪرائڻ خلاف پاڪستان هاءِ ڪميشن لنڊن آڏو احتجاج .سنڌي هندن کي سنڌ مان لڏائڻ جي سازشن جي مذمت – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.dailysarwan.com/articles/%D8%B3%D9%86%DA%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D9%85%DA%99%D9%87%DA%BB-%D8%AC%D9%88-%DA%AA%D9%84%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%B3%D9%86/|title=سنڌ اندر زوري مذهب مڙهڻ جو ڪلور: ماهم سنڌي / ميرپورخاص {{!}} روزاني سرواڻ|website=www.dailysarwan.com|access-date=2020-01-24}}</ref> سنڌ جي زرخير ۽ معدني وسيلن سان مالامال گهوٽڪي ضلعو ۾ نام نهاد مذهبي ٺيڪيدار ميان مٺو<ref name=":9">{{حوالو_ويب|url=http://affairnews.com/2012/04/%d8%b1%d9%86%da%aa%d9%84-%da%aa%d9%85%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%da%80%d8%b1%da%86%d9%88%d9%86%da%8a%d9%8a%d8%a1%d9%8e-%da%a9%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d9%be%d8%b1%d9%8a%d9%85-%da%aa%d9%88%d8%b1%d9%bd-%d8%aa%d8%a7/|title=رنڪل ڪماري: ڀرچونڊيءَ کان سپريم ڪورٽ تائين|last=ايڊيٽر|website=Affair - افيئر|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":10">{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/441393/|title=ميان مٺو معاشري ۾ انتشار پکيڙي صوفي روايتن کي نقصان ڏنو: نفيسا شاهه|date=2019-10-09|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref> جي پاٿاريداري ۽ سرپرستي هيٺ مبينا طور زوري مذهب تبديل ڪرائڻ جا ڪيترائي واقعا رپورٽ ٿيا آهن.<ref name=":9" /><ref name=":10" /><ref>{{حوالو_ويب|url=http://affairnews.com/2015/09/%d9%85%d9%8a%d8%a7%d9%86-%d9%85%d9%ba%d9%8a-%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%85%d9%90%d9%84%d9%88-%da%80%d8%b1%da%86%d9%88%d9%86%da%8a%d9%8a-%d8%b1%d9%86%da%aa%d9%84-%da%aa%d9%85%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%da%a9%d8%a7/|title=ميان مٺي سان مِلو ڀرچونڊي: رنڪل ڪماري کان سپنا ۽ پوڄا تائين!|last=ايڊيٽر|website=Affair - افيئر|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref> 2012 کان 2015 تائين 69 هندو۽ عيسائي نارين کي مبينا طور اغوا ڪري مذهب مٽائي شاديون ڪرايون ويون.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.pahenjiakhbar.com/news_paper/%d8%b3%d8%a7%da%8d%d9%86-3-%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%86-%d8%af%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86-69-%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%db%bd-%d8%b9%d9%8a%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%8a-%d9%86%d8%a7%d8%b1%d9%8a%d9%88%d9%86-%d8%a7/|title=ساڍن 3 سالن دوران 69 هندو ۽ عيسائي ناريون اغوا|language=sd|access-date=2020-01-24}}</ref> پاڪستان جي قومي اسيمبلي ۾ مذهبي اقليتن کي تحفظ ڏيڻ لاءِ بل پاس ٿيو،<ref name=":7" /><ref>{{حوالو_ويب|url=https://onlinenewsroom.pk/?p=1348|title=اقليتن کي زبردستي مذهب تبديلي کان بچائڻ لاءِ سينيٽ جي پارلياماني ڪميٽي قائم|website=Online News Room|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":8" /><ref>https://www.pakistanpoint.com/sd/national/news/story-39643.html</ref> جنهن ۾ زبردستي مذهب مٽرائڻ تي 5 سال قيد جي تجويز ڪيل آهي.<ref name=":7">{{حوالو_ويب|url=https://www.pahenjiakhbar.com/news_paper/%d8%b2%d8%a8%d8%b1%d8%af%d8%b3%d8%aa%d9%8a-%d9%85%d8%b0%d9%87%d8%a8-%d9%85%d9%bd%d8%b1%d8%a7%d8%a6%da%bb-%d8%aa%d9%8a-5-%d8%b3%d8%a7%d9%84-%d9%82%d9%8a%d8%af-%d8%ac%d9%8a-%d8%aa%d8%ac%d9%88%d9%8a/|title=زبردستي مذهب مٽرائڻ تي 5 سال قيد جي تجويز: بل قومي اسيمبلي ۾ جمع -|language=sd|access-date=2020-01-24}}</ref> پاڪستان ۾ رياست جو مذهب اسلام بڻيل آهي جنهنڪري زوري مذهب مَٽرائڻ جي اڪثر عدالتي ڪيسن جي ڏنل فيصلن ۾ ڇوڪرين جي مرضي ڏيکاري ڪيس اُڪلايا ويندا آهن. دنيا ۾ پرڻو ڪرڻ لاءِ ڌرم ڦيرائڻ جي ڪابه شرط ناهي هوندي، پر پاڪستان ۾ اها شرط لازمي سمجهيي وڃي ٿي.<ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d8%af%d8%b1%d9%8a-%d8%ac%d9%88-%d8%aa%d8%ad%d9%81%d8%b8%d8%8c-%d9%85%d8%af%d9%8a%d9%86%d9%8a-%d9%88%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d8%ac/|title=هندو برادري جو تحفظ، مديني واري رياست جي ذميواري! شير محمد کهاوڙ – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref> ===جذباتي اپيل وسيلي ڌرم ڦيرائڻ=== {{See also|مشنري ڊيٽنگ}} ''آڪسفورڊ هينڊ بڪ آف رليجئس ڪنورزين'' ۾ نوٽ ٿيل آهي تہ ماڻهن کي هڪ عقيدي يا ڌرم (مذهب) کان ٻئي ڌرم ۾ تبديل ڪرڻ ۾ جذباتي اپيلُن جي تاثير جي چڱي ريت پروڙ ڪئي ويندي آهي ۽ اڪثر ان جو استعمال ڌرمي (مذهبي) اڳواڻن طرفان استحصال ڪيو وڃِي ٿو.<ref name="RamboFarhadian2014">{{cite book|last1=Rambo|first1=Lewis R.|last2=Farhadian|first2=Charles E.|title=The Oxford Handbook of Religious Conversion|url=https://books.google.com/books?id=U03gAgAAQBAJ&pg=PA145|date=18 February 2014|publisher=[[آڪسفورڊ يونيورسٽي پريس]], [[امريڪا جي گڏيل رياستون|US]]|isbn=978-0-19-971354-7|page=145}}</ref> مذهبي گروپن امڪاني ڀرتي ٿيندڙن جي دلچسپي لاءِ لوِ بمبنگ ۽ فلرٽي فشنگ جهڙين ٽيڪنيڪس جو استعمال ڪيو ويو آهي. محبت جهاد مبينا طور هڪ سرگرمي آهي، جنهن ۾ مسلم نوجوانَ اِهڙين محبت جي جذباتي اپيلن جو استعمال ڪندا آهن، ۽ ڇوڪرين کي ڌرم مَٽائڻ جي لاءِ راضي ڪندا آهن - ڪجهه رپورٽن ۾، مُنظم، مالي امداد، دلربائي ورتاءَ، لالچائڻ پيار جو مِڪِرُ ڪرڻ، سان پڻ اهڙيون اَٽڪليون ۽ چالون هلندا آهن.<ref name="Common" /><ref name="Piqued">{{cite news | title = 'Love jihad' piqued US interest | date = 6 September 2011 | url = http://timesofindia.indiatimes.com/india/Love-jihad-piqued-US-interest/articleshow/9877883.cms?referral=PM| work = The Times of India | accessdate = 8 September 2012}}</ref><ref name="Handsome">{{cite news | first = Dean | last = Nelson | title = Handsome Muslim men accused of waging 'love jihad' in India | date = 13 October 2009 | publisher = Telegraph Media Group Limited | url = https://www.telegraph.co.uk/news/religion/6316966/Handsome-Muslim-men-accused-of-waging-love-jihad-in-India.html | work = The Telegraph | accessdate = 14 September 2012}}</ref> ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{commons category|Religious persecution}} {{wikiquote}} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلامو فوبيا]] [[زمرو:انڊيا ۾ اسلاميت]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلامو فوبیا]] [[زمرو:ڀارت ۾ انتها پسندي]] [[زمرو:اتر پرديش ۾ مذهب]] [[زمرو:هندوستان ۾ مذهبي تڪرار]] [[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل تڪرار]] [[زمرو:ڄمون ۽ ڪشمير ۾ مذهب]] tniqm78n04zljz27txtxhl4dgg0ljsw 319569 319563 2025-06-15T12:34:02Z KaleemBot 10779 خودڪار: [[زمرو:ڪيرالا ۾ اسلام]] جو اضافو + ترتيب 319569 wikitext text/x-wiki '''لو جهاد''' يا روميو جهاد هڪ اسلاموفوبيا وارو سازشي نظريو آهي، جيڪو ساڄي ڌر جي هندوتوا ڪارڪنن پاران فروغ ڏنو ويو آهي.<ref>Sharma, Ajita (1 April 2020). "Afrazul's murder: Law and love jihad". Jindal Global Law Review. 11 (1). Springer: 77–95. doi:10.1007/s41020-020-00114-5. ISSN 0975-2498. S2CID 220512241. The fake claim by the Hindu right-wing that love jihad forces Hindu women to love and marry a Muslim man and convert to Islam is perpetuating an already existing anti-Muslim narrative in the country. The love jihad phenomenon has thus become a tool of hate and anger towards Muslims. Afrazul's killing by Raigher is an extreme demonstration of this form of hate and anger towards Muslims.</ref> سازشي نظريي جو مقصد اهو آهي ته مسلمان مرد، هندستان جي خلاف مسلمانن جي هڪ وسيع آبادياتي جنگ ۽ هڪ منظم بين الاقوامي سازش جي حصي طور، آبادي جي واڌ ۽ متبادل ذريعي تسلط لاءِ، هندو عورتن جو ڌرم تبديل ڪرڻ لاءِ لالچ، پيار جو روپ ڏيڻ، فريب، اغوا ۽ شادي جهڙن طريقن سان نشانو بڻائين ٿا.<ref> Rao, Mohan (1 October 2011). "Love Jihad and Demographic Fears". Indian Journal of Gender Studies. 18 (3): 425–430. doi:10.1177/097152151101800307. ISSN 0971-5215. S2CID 144012623. </ref> سازشي نظريو پنهنجي نفرت جي مهم هلائڻ لاءِ غلط معلومات تي ڀاڙي ٿو ۽ ٻين تاريخي نفرت جي مهمن سان گڏ همعصر سفيد قوم پرست سازشي نظرين ۽ يورو-آمريڪي اسلاموفوبيا سان ان جي مماثلت لاءِ مشهور آهي. اهو مسلمانن کي وحشي ۽ جنسيت پرست طور پيش ڪري ٿو ۽ پدر پرست ۽ پدر پرستانه تصورات کي کڻي ٿو ته هندو عورتون غير فعال ۽ متاثر آهن، جڏهن ته "عورتن جي پيار ڪرڻ جي جائز حق ۽ پسند جي حق کي استعمال ڪرڻ جي ڪنهن به امڪان کي نظرانداز ڪيو ويندو آهي". نتيجي طور، اهو سال 2013ع مظفر نگر فسادن سميت، مسلمان تي حملن، قتل ۽ ٻين تشدد جي واقعن جو سبب بڻيو آهي.<ref>Jenkins, Laura Dudley (2019). "Persecution: The Love Jihad Rumor". Religious Freedom and Mass Conversion in India. University of Pennsylvania Press. doi:10.9783/9780812296006-007. ISBN 978-0-8122-9600-6. S2CID 242173559. Archived from the original on 13 May 2023. Retrieved 6 May 2023. The masterplot of love jihad is not just literary imaginings but also a potent brew of Islamophobia and patriarchy that harms Muslims and women. Akin to some of the post-9/11 rhetoric in the United States, contemporary Hindu nationalists propagate "a mythical history of medieval Muslim tyranny and present-day existential threat, demanding mobilization and revenge."</ref> سال 2009ع ۾ بي جي پي طرفان، مسلمانن جي خلاف نفرت ڦيلائڻ لاء، مسلمانن جو ڪوڙو خوف ۽ پيرانوئيا کي فروغ ڏيڻ جي مهم جي حصي طور ٺاهي وئي. سازشي نظريو هندوتوا اشاعتن، جهڙوڪ "سناتن پرڀات" ۽ "هندو جن جاگرتي سميتي" ويب سائيٽ پاران پکيڙيو ويو، جنهن ۾ هندن کي پنهنجين عورتن کي مسلمان مردن، جنهن کي هڪ ئي وقت پرڪشش لالچائيندڙ ۽ ريپ ڪندڙ طور ڏيکاريو ويو هو، کان بچائڻ لاءِ چيو ويو. "راشٽريه سوائم سيوڪ سنگهه (آر ايس ايس) ۽ وشوا هندو پريشد (وي ايڇ پي) سميت ٻيئي هندو انتهاپسند تنظيمن کي، ترتيب وار، هندستان ۽ ٻاهرين ملڪن ۾ ان جي واڌ ويجهه لاءِ ترتيب ڏنو ويو. سازشي نظريي کي 2014ع تائين اتر پرديش رياست ۾ هڪ اهم عقيدي طور ڏٺو ويو ۽ رياست ۾ ڀارتيه جنتا پارٽي (بي جي پي) جي مهم جي ڪاميابي ۾ حصو ورتو.<ref>. Upadhyay, Nishant (18 May 2020). "Hindu Nation and its Queers: Caste, Islamophobia, and De/coloniality in India". Interventions. 22 (4). Routledge: 464–480. doi:10.1080/1369801X.2020.1749709. S2CID 218822737. Archived from the original on 28 March 2022. Retrieved 30 March 2021 – via Academia.edu. Heterosexual couples who defy caste and religious structures often face violence, some of which results in death through honor killings and lynching targeting specifically Muslim and Dalit men. For instance, the Hindutva campaign against what it calls the "love jihad" is an attempt to protect Hindu women from Muslim men, as the latter are imagined/blamed to convert Hindu women to Islam through trickery and marriage (Gupta 2018b, 85). Needless to say, these claims are unfounded and Islamophobic imaginations of the Hindu Right.</ref> ==پس منظر== [[File:India religion map 1909 en.jpg|alt=|thumb|India has been religiously pluralistic for centuries. This map from 1909 shows Muslim regions in the northwest in green mixing with Hindu regions stretching across most of the region into Buddhist Burma.]] شڪاگو ٽرائبيون، فارن پاليسي جي نمائندي سڌارٿا مهانتا ٻُڌايو تہ جديد "لو جهاد سازش" جون پاڙون سال 1947ع هندستان جو ورهاڱي ۾ کُپيل آهن.<ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref> ان ورهاست جي نتيجي ۾ خودمختيار رياستن، [[پاڪستان|جمهوريا پاڪستان]] (جيڪا پوءِ [[پاڪستان|اسلامي جمهوريا پاڪستان]] ۽ [[بنگلا ديش|عوامي جمهوريا بنگلہ ديش]]) (جيڪا پوء [[بنگلا ديش|اسلامي جمهوريا بنگلا ديش]] ۽ [[ڀارت|يونين آف انڊيا]] (بعد ۾ [[ڀارت|جمهوريا انڊيا]] ۾ ورهائي ويون) جي تشڪيل ٿي. مختلف اڪثريتي مذهبن جي حامل ٻنهين ملڪن جي تشڪيل وڏي پيماني تي لڏپلاڻ جو سبب بڻي، لکين مقامي ماڻهن انهن ٻنهين مُلڪن جي وچ ۾ لڏپلاڻ ڪيا ۽ ٻنهين مذهبن جي مردن پاران بيئ مذهب جي عورتن کي جنسي زيادتي ۽ جبري طور عورتن کي مذهب تبديل ڪرايو ويو جي افواهن جي نشاندهي ڪئي وئي. <ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref><ref name="BHAVNANI2014">{{cite book|last=Bhavnani|first=Nandita|title=The Making of Exile: Sindhi Hindus and the Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=n_8aBAAAQBAJ&pg=PT253|date=29 July 2014|publisher=Westland|isbn=978-93-84030-33-9|pages=253–255}}</ref><ref name="HuynhD'Costa2015"/> تڪرار (تنازعو) جي ٻنهين پاسن جي عورتن تي اثر ڇڏيا، جنهنڪري انهن عورتن کي هندوستان ۽ پاڪستان ٻنهين طرفن جي حڪومتون "بازيابي جي ڪاروائين" جو آغاز ڪيو، جنهن ۾ سال 1947ع کان 1956ع جي دوران 20,000 کان وڌيڪ مسلمان عورتون ۽ 9,000 غير مسلم (هندو ۽ سک) عورتن کي بازياب ڪرايو ويو.<ref name="HuynhD'Costa2015">{{cite book|last1=Huynh|first1=Kim|author2=Bina D'Costa|author3=Katrina Lee-Koo|title=Children and Global Conflict|url=https://books.google.com/books?id=uAS7BwAAQBAJ&pg=PA276|date=30 April 2015|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-29876-3|pages=274–275}}</ref> مهانٽا جي مطابق، ان اڻتڻ جي تاريخ، ٻنهين طرف کان بين المذهبي شادي جي خلاف ثقافتي دٻاءُ ۽ ڏهاڪن ۾ عقيدن جي وچ ۾ هر ڀيري ٽڪراءَ جو سبب بڻي.<ref>Mahanta, Siddhartha (5 September 2014). "India's Fake 'Love Jihad'". ''Foreign Policy''. Archived from the original on 1 April 2019. Retrieved 8 March 2017</ref> سال 2011ع تائين، هندستان ۾ هندو، %80 سان سڀ کان وڏي مذهبي اڪثريت ۽ مسلمان %14 هئا، جيڪا 1951ع واري 9 سيڪڙي کان وڌي 14 سيڪڙو ٿي ويا، <ref name=":52">{{Cite news|url=https://online.wsj.com/articles/hindu-activists-in-india-warn-women-to-beware-of-love-jihad-1409874089|title=Hindu Activists in India Warn Women to Beware of 'Love Jihad'|last=Mandhana|first=Niharika|date=4 September 2014|work=The Wall Street Journal|accessdate=6 September 2014}}</ref> جڏهن ته پاڪستان جي هندو آبادي 2 سيڪڙي تي رهي ۽ بنگلاديش ۾ هندن جي آبادي گهٽجي 8 سيڪڙو ٿي وئي، جيڪا پهرين 22 سيڪڙو هئي. سال 1951ع جي مردم شماري ۾، اولهه پاڪستان (هاڻي پاڪستان) ۾ هندو آبادي 1.3 هئي، جڏهن ته اوڀر پاڪستان (هاڻي بنگلاديش) ۾ 22 سيڪڙو هئي. ==هندو قوم پرستي ۽ ساڄي ڌر جي سياست== پڻ ڏسو: هندو قوم پرستي ۽ هندوتوا سياست ۾ "لو جهاد" کي هندو قوم پرستي جي سياست سان ويجهڙائي سان ڳنڍيو ويو آهي، خاص طور تي "هندوتوا" جو وڌيڪ انتها پسند روپ جيڪو بي جي پي ۽ ڀارت جي وزيراعظم نريندر مودي سان لاڳاپيل آهي. وشوا هندو پريشد (وي ايڇ پي) جهڙن ڪيترن ئي ساڄي ڌر جي هندوتوا گروپن جا اسلامي مخالف موقف عام طور تي بين المذاهب شادي ۽ مذهبي ڪثرت پسندي جا مخالف آهن، جيڪا "لو جهاد" جي الزامن جي ڪري هجوم جي تشدد جو سبب بڻجڻ ٿا.<ref>As I explore below, a variety of moral entrepreneurs further the Hindutva cause by stoking fears about love jihad to further marginalize Muslims, mobilize Hindu voters, and renew people's commitments to traditional religious values. I situate these activities within a broader range of Hindutva campaigns in contemporary India and discuss the ways in which earlier Hindu majoritarian campaigns to 'save' women prefigure the current uproar about love jihad. Strohl 2018</ref> ==ٽائم لائن== هندو تنظيمن پاران عامر خان جي بالي ووڊ فلم "پي ڪي" ۽ سلمان خان جي فلم "بجرنگي ڀائي جان" تي لو جهاد کي فروغ ڏيڻ جو الزام لڳايو ويو. اداڪارن ۽ هدايتڪارن انڪار ڪيو ته انهن جون فلمون لو جهاد کي فروغ ڏين ٿيون.<ref>Khatun, Nadira (14 December 2018). "'Love-Jihad' and Bollywood: Constructing Muslims as 'Other'". Journal of Religion & Film. 22 (3). University of Nebraska Omaha. ISSN 1092-1311. Archived from the original on 20 November 2020. Retrieved 9 January 2021.</ref> ساڳئي وقت جڏهن سازشي نظريو پکڙجڻ شروع ٿي رهيو هو، ميانمار ۾ به "لو جهاد" پروپيگنڊو عام ٿيڻ لڳو. ٻڌ انتها پسند تنظيم، "969 مومينٽ" جي اڳواڻ ويراٿُو الزام لڳايو ته مسلمان مرد پاڻ کي ٻڌن جو روپ ڌاري، ميانمار ۾ ٻڌ ڌرم جي عورتن کي اسلام ڏانهن راغب ڪن ٿا. هن وڌيڪ قانون سازي، "اسان جي ٻڌ ڌرم جي عورتن کي مسلم لو جهاد کان بچائڻ" متعارف ڪرائڻ تي زور ڏنو، پوء هن جي پردي ۾ برما جي مسلمانن جي نسل ڪشي ڪئي وئي.<ref>{{Cite book|title=Formatting religion: across politics, education, media, and law|date=2019|publisher=Taylor and Francis|isbn=978-0-429-63827-5|editor-last=Mjaaland|editor-first=Marius Timmann|edition=First [edition]|location=New York}}</ref> ==ٽراپنگ تي ڀروسو== لو جهاد سازشي نظريو ٻين تاريخي نفرت جي مهمن ۽ مثالن، جهڙوڪ يورو-آمريڪي اسلاموفوبيا سان، ان جي هڪجهڙائي لاءِ مشهور آهي.<ref>. Upadhyay, Nishant (18 May 2020). "Hindu Nation and its Queers: Caste, Islamophobia, and De/coloniality in India". Interventions. 22 (4). Routledge: 464–480. doi:10.1080/1369801X.2020.1749709. S2CID 218822737. Archived from the original on 28 March 2022. Retrieved 30 March 2021 – via Academia.edu. Heterosexual couples who defy caste and religious structures often face violence, some of which results in death through honor killings and lynching targeting specifically Muslim and Dalit men. For instance, the Hindutva campaign against what it calls the "love jihad" is an attempt to protect Hindu women from Muslim men, as the latter are imagined/blamed to convert Hindu women to Islam through trickery and marriage (Gupta 2018b, 85). Needless to say, these claims are unfounded and Islamophobic imaginations of the Hindu Right.</ref> ان ۾ مسلمانن جي مغربي مستشرقن پاران، وحشي ۽ جنسي راکشس طور تصوير پيش ڪئي وئي ۽ پدر پرست تصورات کي کڻي، چيو ويو ته مسلمانن کان شادي ڪرڻ واري هندو عورتون مجبور ۽ جبر جو شڪار آهن، جڏهن ته "عورتن جي پيار ڪرڻ جي جائز حق ۽ پنهنجي پسند جي ساٿي کي چونڊن جي حق کي استعمال ڪرڻ جي ڪنهن به امڪان کي نظرانداز ڪيو ويو". نتيجي طور، اهو 2013ع "مظفر نگر فساد" سميت، پر تشدد حملن، قتل ۽ ٻين تشدد جي واقعن جو سبب بڻيو. ==سرڪاري جاچ== آگسٽ 2017ع ۾، ڀارت جي تحقيقاتي ايجنسي، اين آءِ اي (NIA) چيو ته ان کي ڪجهه "لو جهاد" ڪيسن ۾ هڪ مشترڪ عنصر مليو آهي، ته "بنياد پرست گروپ، پاپولر فرنٽ آف انڊيا سان لاڳاپيل هڪ عورت"، هندو مرد کي داعش ۾ شامل ٿيڻ لاءِ شادي جو لالچ ڏنو.<ref>Khalid, Saif (24 August 2017). "The Hadiya case and the myth of 'Love Jihad' in India". Al Jazeera. Archived from the original on 3 October 2017. Retrieved 3 October 2017.</ref> "اڪنامسٽ" ۾ بعد ۾ هڪ مضمون موجب، "بار بار جي پوليس جاچ مذهب تبديل ڪرڻ جي ڪنهن به منظم منصوبي جو ثبوت ڳولڻ ۾ ناڪام ٿي چڪي آهي. رپورٽر بار بار "لو جهاد" جي الزامن کي بهترين طور تي بيمار ذهنيت ۽ بدترين طور تي، جان بوجھ ڪري "چونڊين وقت جي ايجاد" جي طور تي ظاهر ڪيو.<ref>Gupta, Charu (2009). "Hindu Women, Muslim Men: Love Jihad and Conversions". Economic and Political Weekly. 44 (51): 13–15. ISSN 0012-9976. JSTOR 25663907.</ref> "ساڳئي رپورٽ موجب، "لو جهاد" جي ڪيترن ئي دعوائن جي حوالي سان عام موضوع بين المذاهب شادين تي اعتراض بيمار ذهنيت جي نشاندهي ڪري ٿو، جڏهن ته "ڀارتي قانون مخلتف مذهبن واري مرد ۽ عورت جي وچ ۾ شادين يا باخبر رضامندي سان مذهب جي تبديلي جي خلاف، ڪا به رڪاوٽ نه وجهي ٿو. تڏهن به اهو تصور اڃا تائين قائم آهي، جڏهن تي "متاثرن" پاڻ ان کي بڪواس جي طور رد ڪن ٿا." سال 2022ع ۾، آبزرور ريسرچ فائونڊيشن ۽ ڀارتي حڪومت پاڻ چيو ته، داعش ۾ 200 کان وڌيڪ ڀارتي شامل نه ٿيا هئا. اهو انگ ايترو گهٽ آهي جو هڪ محقق تبصرو ڪيو ته "ماهر اڪثر اهو سوال پڇندا آهن ته "ڀارتي مسلمانن کي اسلامي اسٽيٽ ۾ شامل ٿيڻ کان ڪهڙي شيءِ روڪيو؟." ==ريورس لو جهاد== پڻ ڏسو: بهو لايو ۽ بيٽي بچايو. "لو جهاد جي سازش" جي جواب ۾، راشٽريا سويم سيوڪ سنگهه (آر ايس ايس) جي ساٿين چيو ته انهن هڪ ريورس لو جهاد مهم شروع ڪئي آهي. يعني هندو مردن کي مسلمان عورتن سان شادي ڪرڻ لاءِ. مهم سان لاڳاپيل ڪيس اتر پرديش (يو پي) جي مختلف حصن مان رپورٽ ٿيا، جتي مسلمان عورتن سان زيادتي ۽ اغوا ٿيا آهن. انهن واقعن جي مرتڪبن تي الزام آهي ته اهي انهن ساٿين جا ميمبر آهن جن کي ساٿين پاران انهن جي سرگرمين لاءِ انعام ڏنو پيو وڃي. 2014 ۽ آڪٽوبر 2016 جي وچ ۾، ڪاشي نگر ضلعي ۾ پوليس پاران گهٽ عمر جي ڇوڪرين جي گم ٿيڻ يا اغوا ٿيڻ جا 389 ڪيس درج ڪيا ويا، ۽ اوڀر اتر پرديش جي ڪيترن ئي ضلعن ۾، اعلي فرقه وارانه تڪرار وارن علائقن ۾ ساڳيو رجحان مليو. "بجرنگ دل" پاران "ريورس لو جهاد" جو اصطلاح پڻ استعمال ڪيو ويو آهي. لو جهاد سازش جي نظريي جو حوالو ڏيڻ لاءِ. جتي متاثر ٿيل هڪ هندو مرد آهي جنهن کي هڪ مسلمان عورت سان نوڪري ۽ شادي جي امڪانن سان اسلام ڏانهن "لالچ" ڪيو پيو وڃي. هڪ ٻيو اهڙو نظريو، "ڀگوا محبت جال سازشي نظريو"، جيڪو مسلمانن پاران پوکيو ويو هو. اهو الزام لڳائي ٿو ته هندو مرد مسلمان عورتن کي رشتي ۾ لالچ ڏين ٿا ۽ انهن سان زبردستي شادي ڪن ٿا، انهن کي هندو مذهب ۾ تبديل ڪرڻ جي ارادي سان. اهو سوشل ميڊيا تي پڻ مشهور ٿيو آهي. ==پڻ ڏسو== * [[شُڌي تحريڪ]] * [[گهر واپسي مهم]] * [[ڪيرالا محبت ڪهاڻي]] * [[هندوتوا جي جعلي تاريخ]] * [[گجرات فسادات، 2002ع]] * [[سنڌ ۾ جبري مذهبي تبديلي]] * [[پاڪستان ۾ جبري مذھبي تبديلي]] * [[پاڪستان ۾ اقليتن خلاف تشدد]] * [[هندستان ۾ مسجد مخالف مهم]] * [[هندستان ۾ مسلمانن خلاف تشدد]] * [[عظيم متبادل سازش جو نظريو]] * [[سفيد فام نسل ڪشي سازش جو نظريو]] * [[غير قانوني مذهبي تبديلي تي پابندي جو آرڊيننس، 2020ع]] ==حوالا== {{حوالا}} ==نوٽ== * [https://sindhsalamat.com/threads/16545/ ڪنور رام کان رنڪل (فريال بيبي) تائين :تاريخي حقيقتون] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200124174237/https://sindhsalamat.com/threads/16545/ |date=2020-01-24 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=WJkiMdNxTKE SAMAA Ghotki news] * [https://www.youtube.com/watch?v=-i24jg4mJ4I Pakistani Hindus Complain of Forced Conversion of Teenage Girls] * [https://www.youtube.com/watch?v=YZwH-bxEKwo Tonight with Jasmeen, Apr 19, 2012 SAMAA TV] * [https://www.youtube.com/watch?v=g1IFBWG736Q پاڪستان:هندو ڇوڪرين کي اغوا ڪري مبينا طور تي اسلام ڏانهن ڌرم ڦيرائڻ، بي بي سي دنيا وِٿ ساريڪا (بي بي سي هندي)] * [https://www.youtube.com/watch?v=wcjvQU82J2w رِنڪِل ڪُماري جي اصل ڪهاڻي سنڌي هندو ڇوڪرين کي زبردستي ڌرم تبديل ڪرائڻ تي مجبور ڪيو وڃِي ٿو] * [https://www.youtube.com/watch?v=7EO60xlx1mQ سنڌ هندو نارين جو مذهبي تبديلي ڪيس (بي بي سي هندي)] <ref>{{Cite journal|last=GUPTA|first=CHARU|date=2009|title=Hindu Women, Muslim Men: Love Jihad and Conversions|url=http://www.jstor.org/stable/25663907|journal=Economic and Political Weekly|volume=44|issue=51|pages=13–15|issn=0012-9976}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/a-muslim-and-a-hindu-thought-they-could-be-a-couple-then-came-the-love-jihad-hit-list/2018/04/26/257010be-2d1b-11e8-8dc9-3b51e028b845_story.html|title=A Muslim and a Hindu thought they could be a couple. Then came the ‘love jihad’ hit list.|last=|first=|date=April 26, 2018|website=|publisher=The Washington Post|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Rao|first=Mohan|date=2011-09-30|title=Love Jihad and Demographic Fears|url=https://www.researchgate.net/publication/254098941_Love_Jihad_and_Demographic_Fears|journal=Indian Journal of Gender Studies|volume=18|pages=425–430|doi=10.1177/097152151101800307}}</ref><ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-india-court-idUKKCN1GK1ON|title=India's top court upholds marriage in alleged case of "Love Jihad"|date=2018-03-08|work=Reuters|access-date=2020-01-24|language=en}}</ref><ref name=":3"/><ref name=":5">{{حوالو_ويب|url=https://thediplomat.com/2018/02/love-in-the-time-of-patriarchy-love-jihad-in-india/|title=Love in the Time of Patriarchy: ‘Love Jihad’ in India|last=Borpujari|first=Priyanka|website=thediplomat.com|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":6">{{حوالو_ويب|url=https://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/08/hadiya-case-myth-love-jihad-india-170823181612279.html|title=The Hadiya case and the myth of 'Love Jihad' in India|last=Khalid|first=Saif|website=www.aljazeera.com|access-date=2020-01-24}}</ref> هي خيال 2009ع ۾ هندستان ۾ قومي توجہ جو مرڪز بڻيو، ڀارت جي هندو انتهاپسند سياسي پارٽي، بي جي پي، هندو ووٽرن کي پنهنجي طرف مائل ڪرڻ ۽ مسلمانن جي خلاف تشدد کي اڀارڻ لاء "لو جهاد" جي نالي سان پنهنجو سياسي ايجنڊو شروع ڪيو. جنهن ۾ پهرئين ڪيرالا ۽ انکانپوءِ ڪرناٽڪ ۾ مبينا مذهب جي تبديلي ٿي هئي. نومبر 2009 ۾، ڊي جي پي جيڪب پنوز چيو تہ اهڙي ڪابہ ناهي جنهن جي ميمبرن ڪيرالا ۾ تبديلي جي ارادي سان چوڪرين کي پنهنجي محبت جي لالچ ڏئي  پنهنجي طرف راغب ڪيو. هن ڪيرالا هاءِ ڪورٽ کي ٻُڌايو تہ کيس ملندڙ 18 منجهان 3 اطلاعن (رپورٽس) ۾ رجحان بابت ڪُجھ شڪ ۽ گمان پيدا ڪيا آهن. ڊسمبر 2009 ۾، جسٽس ڪي. ٽي. سنڪرن،  پنوز جي رپورٽ کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو، هن هڪ ڪيس ڊائري منجهان هي نتيجو ڪڍيو تہ زبردستي مذهبي تبديلين جا اشارا ملن ٿا ۽ اها پوليس رپورٽس منجهان چٽو (واضح) آهي تہ ڪنهن خاص مقصد جي لاءِ عورتن کي "ڪُجھ برڪتن" سان مذهب تبديل ڪرڻ جي "اجتماعي ڪوشش" ڪئي پئي وڃِي. عدالت  "محبت جهاد" مقدمن (ڪيسز) جي ٻن ملزمن جي درخواست ضمانت تي ٻُڌڻي ڪندي چيو تہ گُذريل چار سالن ۾ ان طرح جي 3،000 کان 4،000 ڪيسز ۾ مذهبي تبديليون ٿيون آهن. ڪيرالا هاءِ ڪورٽ ڊسمبر 2009 ۾ ان معاملي جي تحقيقن تي روڪ لڳائي ٻن ملزمن کي ريليف ڏنو هيو، ۽ پوليس تفتيش تي تنقيد ڪئي هئي. پنسوس جي ان بيان تہ "محبت جهاد" جي وجود لاءِ ڪي بهه حتمي ثبوت ناهين ملي سگهيا، کانپوءِ جسٽس ايم ساسيڌارن نمبيار ان پُڇا ڳاڇا (تفتيش) کو بند ڪري ڇڏيو. ڪرناٽڪ حڪومت 2010 ۾ چيو هيو تہ جيتوڻيڪ ڪيترين ئي عورتن  اسلام قبول ڪيو هيو، پر کين ان ڳالهه تي راضي ڪرڻ جي ڪابه منظم ڪوشش ناهي ڪئي وئي. 2012 ۾، مبينا محبت جهاد جي باري ۾ ٻه سال جي جاچ (تحقيق) کانپوءِ، ڪيرالا پوليس ان کي "بنا تت مهم" قرار ڏنو. تنھن کان پوءِ، هڪ ويب سائٽ خلاف هڪ مقدمو شروع ڪيو ويو، جنهن تي مسلم تنظيمن جا جعلي پوسٽرز وسيلي نوجوانن کي لالچ ڏيڻ ۽ عورتن کي ڦاسائڻ جي لاءِ ڏوڪڙ (رقم) جي پيش ڪش ڪئي ويندي هُئي. اتر پرديش پوليس کي سيپٽمبر 2014 ۾ گُذريل ٽن مهينن کان محبت جهاد جي ڇھ کان پنج رپورٽ ڪيل مقدمن ۾ مذهب مٽائڻ جي ڪوشش يا زبردستي مذهب تبديل ڪرڻ جو ڪوبہ ثبوت نہ مليو. پوليس چيو تہ بدنيت شرير مردن طرفان اٽڪل بازي وارداتن جا ايڪڙ ٻيڪڙ مقدما ڪنهن وڏي سازش جو ثبوت ناهين. 2017 ۾، ڪيرالا هاءِ ڪورٽ جي انهيءَ فيصلي<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.newyorker.com/culture/2017-in-review/the-year-of-love-jihad-in-india|title=The Year of Love Jihad in India|last=Bhatia|first=Rahul|website=The New Yorker|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref> کانپوءَ تہ هڪ هندو عورت جي مسلمان مرد سان شادي محبت جهاد جي بنياد تي غلط (باطل) آهي،<ref>{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/1518699/unfounded-fear-love-jihad/|title=The unfounded fear of ‘love jihad’|last=|first=|date=September 29, 2017|website=|publisher=The Express Tribune|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref name=":6"/> ۽ مسلمان مُڙس طرفان هندستان جي سپريم ڪورٽ ۾ اپيل ڪئي وئي،<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-43327380|title=India court restores 'love jihad' marriage|date=2018-03-08|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-41021373|title=The Hindu-Muslim marriage stuck in court|last=Qureshi|first=Imran|date=2017-10-16|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/04/10/world/asia/india-supreme-court-marriage.html|title=Couple Can Reunite in ‘Love Jihad’ Case, India’s Supreme Court Rules|last=Abi-Habib|first=Maria|date=2018-04-10|work=The New York Times|access-date=2020-01-24|last2=Raj|first2=Suhasini|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref name=":1"/><ref name=":2">{{حوالو_ويب|url=https://www.cnn.com/2018/04/11/asia/india-love-jihad-intl/index.html|title=India's top court upholds marriage in 'love jihad' case|last=CNN|first=Steve George and Huizhong Wu|website=CNN|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":3">https://www.wsj.com/articles/indias-imaginary-love-jihad-1512691822</ref> جتي عدالت طرفان اين آءِ اي کي "اَڻَ ڌُري ۽ آزاد" شاهدين جي بنياد تي درخواست ڪئي وئي،<ref name=":0"/><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-42139978|title=Court intervenes in 'love jihad' case|date=2017-11-27|work=BBC News|access-date=2020-01-24|language=en-GB}}</ref><ref name=":2"/> عدالت  اين آءِ اي کي محبت جهاد جي طرز تي قائم انهيءَ طرح جي سمورن معاملن جي جانچ (تحقيق) ڪرڻ جي هدايت ڪئي وئي.<ref name=":0"/> پابندي مُرهيل تنظيم سيمي ڪمزور هندو عورتن کي شڪار بڻائي دهشت گرد ٺاهڻ لاءِ ڀرتي ڪري رهي آهي يا نہ<ref name=":4">{{حوالو_ويب|url=https://www.dw.com/en/indias-love-jihad-are-women-being-recruited-for-islamic-state/a-41196362|title=India's 'love jihad'- Are women being recruited for 'Islamic State'? {{!}} DW {{!}} 01.11.2017|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|website=DW.COM|language=en-GB|access-date=2020-01-24}}</ref> ۽ سيمي جهڙيون بندش پيل تنظيمن جي انهيءَ طرح جي تمام مشڪوڪ واقعن جي کوج ڪرڻ لاءِ عدالت جي انهين هدايتن اين آءِ اي کي اجازت ڏني هُئي. اين آءِ اي ان کان اڳ عدالت ۾ عرض ڪيو هيو تہ هي معاملو "الڳ ٿلڳ" واقعو ناهي ۽ ان رياست ۾ هڪ نمونو سامهون اچڻ جو سماچار لڌو آهي، جنهن ۾ چيل هيو تہ هڪ ٻئي مقدمي ۾ ساڳيا ماڻهو شامل آهن جيڪي اُڪسائي رهيا آهن. هي خيال سڀ کان پهرئين 2009 ۾ هندوستان ۾ قومي توجہ جو مرڪز بڻيو، ان ۾ ڪيرالہ ۽ ڪرناٽڪ ۾ وڏي پيماني تي مذهبي تبديلين جا دعويٰ شامل هيا، پر پوءِ اهي دعويٰ پوري هندستان ۽ ان کان اڳتي پاڪستان ۽ برطانيا ۾ ڇکڙجي چُڪا آهن. سال 2009، 2010، 2011 ۽ 2014 ۾ پڌرائي ڪرڻ جي لهرن سميت، هندوستان ۾ محبت جهاد جي الزامن مختلف هندو، سکھ ۽ عيسائي تنظيمن ۾ ڳڻتي پيدا ڪري ڇڏي آهي، جڏهن تہ مسلم تنظيمن طرفان انهن الزامن جي ترديد ڪئي وئي آهي. ريوٽرز (Reuters) مطابق، هي تصور ڪيترن ئي ماڻهن لاءِ سياسي تڪرار (تنازعو) ۽ معاشرتي ڳڻتي جو ڪارَڻُ بڻيل آهي، جڏهن تہ سن 2014 تائين هڪ مُنظم محبت جهاد جي خيال کي هندوستاني ڌارا (وڏو وهڪرو mainstream) ۾ وڏي پيماني تي هڪ سازشي ٿيوري سمجيو وڃِي ٿو. آگسٽ 2017 ۾، قومي جانچ ايجنسي (اين آءِ اي) ٻُڌايو تہ انهن کي آگسٽ 2017 ۾ محبت جهاد جي ڪُجھ معاملن ۾ هڪ عام گُرُو (رهنما، مينٽر) مليو آهي. دي اڪانومسٽ ۾ پوءِ ڇپيل مضمون مطابق، "هر ڀيري پوليس جي پُڇاڳاڇا (جانچ،تفتيش، انويسٽيگيشن) ڪنهن مُنظم منصوبي تحت مذهبي تبديلي جا ثبوت ڳولهڻ ۾ ناڪام رهي آهي. سماچار ڏيندڙن (صحافي، رپورٽرز) "محبت جهاد" جي دعويٰ کي بُخار ۾ ورتل بهترين تصورَ ۽ بدترين، ڄاڻي واڻي چُونڊن (اليڪشن) جي ترڪيب طور وري وري بي نقاب ڪيو آهي." انهيءَ رپورٽ  مطابق، "محبت جهاد" جي گڏيل موضوع جي باري ۾ ڪيترائي دعويٰ بين المذهب شادي تي سخت اِعتراضَ جو اظهار ڪندا رهيا آهن، جڏهن تہ "هندوستاني قانون عقيدن جي وچ۾ هڪٻئي سان شادين ڪرڻ ۾، يا رضاڪاراڻي ۽ ڄاڻي واڻي رضامندي سان مذهبي تبيلين جي خلاف ڪابه رڪاوٽ نٿو ڪري". ان هوندي بہ اهو خيال اڃا تائين قائم رهي ٿو، ايتري قدر تہ جڏهن "متاثرن" پاران ان کي اجائي ڳالهه قرار ڏئي  انڪار ڪيو ويو آهي."<ref>{{Cite web|url=https://tribune.com.pk/story/1569031/3-indian-woman-love-jihad-case-says-not-forced-embrace-islam/|title=Indian woman in 'love jihad' case says was not forced to embrace Islam|last=|first=|date=November 26, 2017|website=The Express Tribune|publisher=The Express Tribune|accessdate=January 26, 2017}}</ref><ref name=":1"/> ڪيرالا چرچ چيو تہ 'محبت جهاد' حقيقت آهي، چرچ وڌيڪ دعويٰ ڪئي تہ عيسائي عورتن کي [[داعش|آءِ ايس]] جي ڄار ۾ ڦاسايو وڃِي ٿو.<ref>{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/south/kerala-church-says-love-jihad-is-real-claims-christian-women-being-lured-into-is-trap-794814.html|title=Kerala Church says 'Love Jihad is real', claims Christian women being lured into IS trap|last=|first=|date=January 24, 2020|website=deccanherald.com|publisher=The Printers (Mysore) Private Ltd|accessdate=January 24, 2020}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.theweek.in/news/india/2020/01/15/christian-girls-targeted-and-killed-in-name-of-love-jihad-kerala-syro-malabar-church.html|title=Christian girls targeted and killed in name of love jihad: Kerala's Syro-Malabar church|website=The Week|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://gulfnews.com/world/asia/india/india-probe-love-jihad-cases-of-kerala-christian-girls-national-commission-for-minorities-1.1569330626314|title=India: Probe 'love-jihad' cases of Kerala Christian girls: National Commission for Minorities|website=gulfnews.com|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":1"/><ref name=":4"/><ref name=":5"/> ===اصطلاح=== ڪيرالا ۽ پاڙيسري رياست رياست ڪرناٽڪ ۾ پهريون ڀيرو 2007 دوران "محبت جهاد" جو ذڪر ٿيو هو، پر هي اصلاح 2009 ۾ عوامي چئوٻولن جو حصو بڻجي ويو هو. اصل ۾ ان کي "روميو جهاد" سڏيو ويندو هيو.<ref name=":6"/> <br /> ===سنڌ جي هندن جو جو موقف=== سنڌ سميت پاڪستان ۾ جبري ڌرم مَٽرائڻ جا واقعا ٿيندا رهن ٿا.<ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85-%da%aa%d9%88%d9%bd-%db%be-%d9%85%d8%b9%d8%b5%d9%88%d9%85-%d9%bb%d8%a7%d8%b1%da%99%d9%8a%d9%86-%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%84%da%84%d8%a7%d9%84%d9%bd-%d8%a8%d8%b9%d8%af-%d9%82/|title=اسلام ڪوٽ ۾ معصوم ٻارڙين سان لڄالٽ بعد قتل ڪرڻ ۽ نياڻين جي زبردستي مذهب تبديلي خلاف احتجاجي مظاهرو – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.newslens.pk/sindhi-sindh-stalls-on-bid-to-outlaw-forced-conversions-of-hindu-girls/|title=سنڌ ۾ زبردستي مذهب مٽائڻ خلاف بل، قانون ٿيڻ جو منتظر|last=Korai|first=Shaukat|date=2016-08-17|website=News Lens Pakistan|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/405831/|title=Hyderabad: Protest over Force Marriages of Hindu Girls|date=2019-07-05|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":8">{{حوالو_ويب|url=http://www.dailywaka.com/?p=2091|title=زبردستي مذهب تبديل ڪرائڻ بابت قانونسازي لاءِ ڪميٽي قائم|date=2019-11-23|website=DailyWaka|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/496458/|title=پسند جو پرڻو ڪندڙ ناري مهڪ ڪماري کي مڙس سان گڏ وڃڻ جي اجازت|date=2020-01-21|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.thekawish.com/beta/images/2016/Dec/19-12-2016/Page4/P4-2.htm|website=www.thekawish.com|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/iswo-%d8%a8%d8%b1%d8%b7%d8%a7%d9%86%d9%8a%d9%87-%d9%be%d8%a7%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d9%86%da%8c-%db%be-%d8%b3%d9%86%da%8c%d9%8a-%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%d9%86%d9%8a%d8%a7%da%bb%d9%8a%d9%86-%d8%ac/|title=انٽرنيشنل سنڌي وومين آرگنائيزيشن برطانيه پاران سنڌ ۾ سنڌي هندو نياڻين جي اغوا، جبري مذهب مٽرائي شاديون ڪرائڻ خلاف پاڪستان هاءِ ڪميشن لنڊن آڏو احتجاج .سنڌي هندن کي سنڌ مان لڏائڻ جي سازشن جي مذمت – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref><ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.dailysarwan.com/articles/%D8%B3%D9%86%DA%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D9%85%DA%99%D9%87%DA%BB-%D8%AC%D9%88-%DA%AA%D9%84%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%B3%D9%86/|title=سنڌ اندر زوري مذهب مڙهڻ جو ڪلور: ماهم سنڌي / ميرپورخاص {{!}} روزاني سرواڻ|website=www.dailysarwan.com|access-date=2020-01-24}}</ref> سنڌ جي زرخير ۽ معدني وسيلن سان مالامال گهوٽڪي ضلعو ۾ نام نهاد مذهبي ٺيڪيدار ميان مٺو<ref name=":9">{{حوالو_ويب|url=http://affairnews.com/2012/04/%d8%b1%d9%86%da%aa%d9%84-%da%aa%d9%85%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%da%80%d8%b1%da%86%d9%88%d9%86%da%8a%d9%8a%d8%a1%d9%8e-%da%a9%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d9%be%d8%b1%d9%8a%d9%85-%da%aa%d9%88%d8%b1%d9%bd-%d8%aa%d8%a7/|title=رنڪل ڪماري: ڀرچونڊيءَ کان سپريم ڪورٽ تائين|last=ايڊيٽر|website=Affair - افيئر|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":10">{{حوالو_ويب|url=https://awamiawaz.pk/441393/|title=ميان مٺو معاشري ۾ انتشار پکيڙي صوفي روايتن کي نقصان ڏنو: نفيسا شاهه|date=2019-10-09|website=Awami Awaz|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref> جي پاٿاريداري ۽ سرپرستي هيٺ مبينا طور زوري مذهب تبديل ڪرائڻ جا ڪيترائي واقعا رپورٽ ٿيا آهن.<ref name=":9" /><ref name=":10" /><ref>{{حوالو_ويب|url=http://affairnews.com/2015/09/%d9%85%d9%8a%d8%a7%d9%86-%d9%85%d9%ba%d9%8a-%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%85%d9%90%d9%84%d9%88-%da%80%d8%b1%da%86%d9%88%d9%86%da%8a%d9%8a-%d8%b1%d9%86%da%aa%d9%84-%da%aa%d9%85%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%da%a9%d8%a7/|title=ميان مٺي سان مِلو ڀرچونڊي: رنڪل ڪماري کان سپنا ۽ پوڄا تائين!|last=ايڊيٽر|website=Affair - افيئر|language=en-US|access-date=2020-01-24}}</ref> 2012 کان 2015 تائين 69 هندو۽ عيسائي نارين کي مبينا طور اغوا ڪري مذهب مٽائي شاديون ڪرايون ويون.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://www.pahenjiakhbar.com/news_paper/%d8%b3%d8%a7%da%8d%d9%86-3-%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%86-%d8%af%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86-69-%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%db%bd-%d8%b9%d9%8a%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%8a-%d9%86%d8%a7%d8%b1%d9%8a%d9%88%d9%86-%d8%a7/|title=ساڍن 3 سالن دوران 69 هندو ۽ عيسائي ناريون اغوا|language=sd|access-date=2020-01-24}}</ref> پاڪستان جي قومي اسيمبلي ۾ مذهبي اقليتن کي تحفظ ڏيڻ لاءِ بل پاس ٿيو،<ref name=":7" /><ref>{{حوالو_ويب|url=https://onlinenewsroom.pk/?p=1348|title=اقليتن کي زبردستي مذهب تبديلي کان بچائڻ لاءِ سينيٽ جي پارلياماني ڪميٽي قائم|website=Online News Room|language=ur|access-date=2020-01-24}}</ref><ref name=":8" /><ref>https://www.pakistanpoint.com/sd/national/news/story-39643.html</ref> جنهن ۾ زبردستي مذهب مٽرائڻ تي 5 سال قيد جي تجويز ڪيل آهي.<ref name=":7">{{حوالو_ويب|url=https://www.pahenjiakhbar.com/news_paper/%d8%b2%d8%a8%d8%b1%d8%af%d8%b3%d8%aa%d9%8a-%d9%85%d8%b0%d9%87%d8%a8-%d9%85%d9%bd%d8%b1%d8%a7%d8%a6%da%bb-%d8%aa%d9%8a-5-%d8%b3%d8%a7%d9%84-%d9%82%d9%8a%d8%af-%d8%ac%d9%8a-%d8%aa%d8%ac%d9%88%d9%8a/|title=زبردستي مذهب مٽرائڻ تي 5 سال قيد جي تجويز: بل قومي اسيمبلي ۾ جمع -|language=sd|access-date=2020-01-24}}</ref> پاڪستان ۾ رياست جو مذهب اسلام بڻيل آهي جنهنڪري زوري مذهب مَٽرائڻ جي اڪثر عدالتي ڪيسن جي ڏنل فيصلن ۾ ڇوڪرين جي مرضي ڏيکاري ڪيس اُڪلايا ويندا آهن. دنيا ۾ پرڻو ڪرڻ لاءِ ڌرم ڦيرائڻ جي ڪابه شرط ناهي هوندي، پر پاڪستان ۾ اها شرط لازمي سمجهيي وڃي ٿي.<ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.voiceofsindhnews.com/%d9%87%d9%86%d8%af%d9%88-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d8%af%d8%b1%d9%8a-%d8%ac%d9%88-%d8%aa%d8%ad%d9%81%d8%b8%d8%8c-%d9%85%d8%af%d9%8a%d9%86%d9%8a-%d9%88%d8%a7%d8%b1%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d8%ac/|title=هندو برادري جو تحفظ، مديني واري رياست جي ذميواري! شير محمد کهاوڙ – وائيس آف سنڌ لنڊن|language=en|access-date=2020-01-24}}</ref> ===جذباتي اپيل وسيلي ڌرم ڦيرائڻ=== {{See also|مشنري ڊيٽنگ}} ''آڪسفورڊ هينڊ بڪ آف رليجئس ڪنورزين'' ۾ نوٽ ٿيل آهي تہ ماڻهن کي هڪ عقيدي يا ڌرم (مذهب) کان ٻئي ڌرم ۾ تبديل ڪرڻ ۾ جذباتي اپيلُن جي تاثير جي چڱي ريت پروڙ ڪئي ويندي آهي ۽ اڪثر ان جو استعمال ڌرمي (مذهبي) اڳواڻن طرفان استحصال ڪيو وڃِي ٿو.<ref name="RamboFarhadian2014">{{cite book|last1=Rambo|first1=Lewis R.|last2=Farhadian|first2=Charles E.|title=The Oxford Handbook of Religious Conversion|url=https://books.google.com/books?id=U03gAgAAQBAJ&pg=PA145|date=18 February 2014|publisher=[[آڪسفورڊ يونيورسٽي پريس]], [[امريڪا جي گڏيل رياستون|US]]|isbn=978-0-19-971354-7|page=145}}</ref> مذهبي گروپن امڪاني ڀرتي ٿيندڙن جي دلچسپي لاءِ لوِ بمبنگ ۽ فلرٽي فشنگ جهڙين ٽيڪنيڪس جو استعمال ڪيو ويو آهي. محبت جهاد مبينا طور هڪ سرگرمي آهي، جنهن ۾ مسلم نوجوانَ اِهڙين محبت جي جذباتي اپيلن جو استعمال ڪندا آهن، ۽ ڇوڪرين کي ڌرم مَٽائڻ جي لاءِ راضي ڪندا آهن - ڪجهه رپورٽن ۾، مُنظم، مالي امداد، دلربائي ورتاءَ، لالچائڻ پيار جو مِڪِرُ ڪرڻ، سان پڻ اهڙيون اَٽڪليون ۽ چالون هلندا آهن.<ref name="Common" /><ref name="Piqued">{{cite news | title = 'Love jihad' piqued US interest | date = 6 September 2011 | url = http://timesofindia.indiatimes.com/india/Love-jihad-piqued-US-interest/articleshow/9877883.cms?referral=PM| work = The Times of India | accessdate = 8 September 2012}}</ref><ref name="Handsome">{{cite news | first = Dean | last = Nelson | title = Handsome Muslim men accused of waging 'love jihad' in India | date = 13 October 2009 | publisher = Telegraph Media Group Limited | url = https://www.telegraph.co.uk/news/religion/6316966/Handsome-Muslim-men-accused-of-waging-love-jihad-in-India.html | work = The Telegraph | accessdate = 14 September 2012}}</ref> ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{commons category|Religious persecution}} {{wikiquote}} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اتر پرديش ۾ مذهب]] [[زمرو:اسلامو فوبيا]] [[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل تڪرار]] [[زمرو:انڊيا ۾ اسلاميت]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلامو فوبیا]] [[زمرو:ڀارت ۾ انتها پسندي]] [[زمرو:ڄمون ۽ ڪشمير ۾ مذهب]] [[زمرو:ڪيرالا ۾ اسلام]] [[زمرو:هندوستان ۾ مذهبي تڪرار]] qm5xazvy6zzbf125fgvhyf4dsfg2k6x 14 55038 319564 319547 2025-06-15T12:24:09Z Ibne maryam 17680 319564 wikitext text/x-wiki {{lang-en|Category:Islam in Kerala}} [[زمرو:ڪيراله]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] 8fnanf0stdgdltcvru4tyfjjpupcqwa 14 55043 319560 319558 2025-06-15T12:17:28Z Ibne maryam 17680 319560 wikitext text/x-wiki {{lang-en|Category:Islamism in India}} [[زمرو:اسلام سان لاڳاپيل تڪرار]] [[زمرو:هندوستان ۾ مذهبي تڪرار]] 0q57pxgmj7dvqa8fdd0ro9j15xtb5fc 0 56055 319559 319557 2025-06-15T12:15:20Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319559 wikitext text/x-wiki '''فرائضي تحريڪ'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Faraizi Movement '''}} جو بنياد 1819 ۾ اوڀر بينگال ۾ [[حاجي شريعت الله]] بدعتن جي خاتمي ۽ مسلمانن کي الله طرفان مقرر ڪيل فرضن تي ھلڻ لاءِ وڌو.<ref>{{cite book |last=Khan |first=Muin-ud-Din Ahmad |year=2012 |chapter=Shariatullah, Haji |chapter-url=http://en.banglapedia.org/index.php?title=Shariatullah,_Haji |editor1-last=Islam |editor1-first=Sirajul |editor1-link=Sirajul Islam |editor2-last=Jamal |editor2-first=Ahmed A. |title=Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh |edition=Second |publisher=[[Asiatic Society of Bangladesh]]}}</ref> اھا برطانيا جي مخالف تحريڪ ھئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ھن تحريڪ جو باني حاجي شريعت الله (1781ع- 1840ع) ننڍي عمر ۾ حج ادا ڪيو ۽ 20 سال مڪي ۾ رھيو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ممڪن آهي تہ ھي وھابيت مان متاثر ٿيو ھجي. عربستان مان واپس اوڀر بينگال پھچي ان ھن تحريڪ جي شروعات ڪئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. 1757 کان بينگال ايسٽ انڊيا ڪمپني جي قبضي ۾ اچي ويو ھو جنھن جي معاشي پاليسين سان بينگال جي ڪپڙي جي صنعت ۽ ھارين جي زندگي تباھي جي ڪناري تي پھچي وئي. ٻئي طرف ھندو زميندارن ۽ شاھوڪارن کي فائدو رسي رھيو ھو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. شريعت الله ماڻھن کي شيعن ۽ صوفين جي طريقن کي، شادين ء جنازن جي غير اسلامي رسمن کي ختم ڪرڻ جي تلقين ڪئي ۽ اجتماعي نمازون جائز حاڪم جي اچڻ تائين نہ پڙھڻ جي صلاح ڏني<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ھن بي زمين ھارين جي جبري پورهئي کي رد ڪرڻ ۽ ٽئڪس نہ ڏيڻ لاء زور ڏئي انھن جي مدد ڪئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. اصلاح پسندي ۽ مساوات جي پيغام سان جيڪا فرائضي تحريڪ شروع ڪئي اھا اوڀر بينگال جي ٻھراڙيءَ ۾ سندس پٽ دودو ميان (1819ع-1863ع) جي سربراهي ۾ عوامي حمايت جو مرڪز ٿيڻ ۾ ڪامياب ٿي وئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. دودو ميان انڊيا کي غير مسلم حاڪمن جي رھڻ تائين دارلحرب (جنگ جو گھر) قرار ڏئي ڇڏيو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. تحريڪ سڌوسنئون انگريزن سان ثڪراء ۾ اچي وئي. 1857 واري بغاوت ۾ دودو ميان گرفتار ٿي ويو ۽ ھن تحريڪ جي سياسي سرگرمين تي بندش پئجي وئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. تنھن ھوندي به ان جون مذھبي سرگرميون ويھين صديءَ جي شروعات تائين جاري رھيون<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام "> - Encyclopedia of Islam- Juan E. Campo J. Gordon Melton, Series Editor-: Facts On File, Inc. An imprint of Infobase Publishing 132 West 31st Street New York NY 10001 - pages# 226, </ref>. ==تحريڪ جا نظرتي خيال== ھي تحريڪ سني اسلام جي حنفي فقه سان لاڳاپيل ھئي. ھن بنگال جي مسلمانن م گناھن کان [[توبه]]، الله جي مقرر ڪيل فرضن جي بجاوري، توحيد سان سختي سان وابستگي، ھر قسم جي ثقافتي روايتن سان تعلق قطع ڪرڻ جيڪي بدعتن ۾ اچن پيون. ھنن جي نظريي مطابق جمعي جي نماز ء عیدالاضحی پڙھڻ لازمي نہ ھيو.ھہ انڊيا کي دارلحرب سمجھندا ھيا. ھنن ۾ اڳواڻ پير جي بدران استاد ۽ پوئلڳ کي مريد جي بدران شاگرد سڏبا ھئا. اھا مذھبي اصلاح جي تحريڪ ھئي جيڪا شروع م پرامن ۽ بعد ۾ تشدد واري ٿي وئي. ان جو بنيادي مقصد غيراسلامي رسمن کي ختم ڪرڻ ھو. ان جو مرڪز [[فريدپور]] ھيو. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:بنگلاديش]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] qb3qs7gxionql8wyiuu5tqi8wijhp9x 319581 319559 2025-06-15T13:34:33Z KaleemBot 10779 خودڪار: [[زمرو:انڊيا ۾ اسلاميت]] جو اضافو + ترتيب 319581 wikitext text/x-wiki '''فرائضي تحريڪ'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Faraizi Movement '''}} جو بنياد 1819 ۾ اوڀر بينگال ۾ [[حاجي شريعت الله]] بدعتن جي خاتمي ۽ مسلمانن کي الله طرفان مقرر ڪيل فرضن تي ھلڻ لاءِ وڌو.<ref>{{cite book |last=Khan |first=Muin-ud-Din Ahmad |year=2012 |chapter=Shariatullah, Haji |chapter-url=http://en.banglapedia.org/index.php?title=Shariatullah,_Haji |editor1-last=Islam |editor1-first=Sirajul |editor1-link=Sirajul Islam |editor2-last=Jamal |editor2-first=Ahmed A. |title=Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh |edition=Second |publisher=[[Asiatic Society of Bangladesh]]}}</ref> اھا برطانيا جي مخالف تحريڪ ھئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ھن تحريڪ جو باني حاجي شريعت الله (1781ع- 1840ع) ننڍي عمر ۾ حج ادا ڪيو ۽ 20 سال مڪي ۾ رھيو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ممڪن آهي تہ ھي وھابيت مان متاثر ٿيو ھجي. عربستان مان واپس اوڀر بينگال پھچي ان ھن تحريڪ جي شروعات ڪئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. 1757 کان بينگال ايسٽ انڊيا ڪمپني جي قبضي ۾ اچي ويو ھو جنھن جي معاشي پاليسين سان بينگال جي ڪپڙي جي صنعت ۽ ھارين جي زندگي تباھي جي ڪناري تي پھچي وئي. ٻئي طرف ھندو زميندارن ۽ شاھوڪارن کي فائدو رسي رھيو ھو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. شريعت الله ماڻھن کي شيعن ۽ صوفين جي طريقن کي، شادين ء جنازن جي غير اسلامي رسمن کي ختم ڪرڻ جي تلقين ڪئي ۽ اجتماعي نمازون جائز حاڪم جي اچڻ تائين نہ پڙھڻ جي صلاح ڏني<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. ھن بي زمين ھارين جي جبري پورهئي کي رد ڪرڻ ۽ ٽئڪس نہ ڏيڻ لاء زور ڏئي انھن جي مدد ڪئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. اصلاح پسندي ۽ مساوات جي پيغام سان جيڪا فرائضي تحريڪ شروع ڪئي اھا اوڀر بينگال جي ٻھراڙيءَ ۾ سندس پٽ دودو ميان (1819ع-1863ع) جي سربراهي ۾ عوامي حمايت جو مرڪز ٿيڻ ۾ ڪامياب ٿي وئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. دودو ميان انڊيا کي غير مسلم حاڪمن جي رھڻ تائين دارلحرب (جنگ جو گھر) قرار ڏئي ڇڏيو<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. تحريڪ سڌوسنئون انگريزن سان ثڪراء ۾ اچي وئي. 1857 واري بغاوت ۾ دودو ميان گرفتار ٿي ويو ۽ ھن تحريڪ جي سياسي سرگرمين تي بندش پئجي وئي<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام" />. تنھن ھوندي به ان جون مذھبي سرگرميون ويھين صديءَ جي شروعات تائين جاري رھيون<ref name="انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام "> - Encyclopedia of Islam- Juan E. Campo J. Gordon Melton, Series Editor-: Facts On File, Inc. An imprint of Infobase Publishing 132 West 31st Street New York NY 10001 - pages# 226, </ref>. ==تحريڪ جا نظرتي خيال== ھي تحريڪ سني اسلام جي حنفي فقه سان لاڳاپيل ھئي. ھن بنگال جي مسلمانن م گناھن کان [[توبه]]، الله جي مقرر ڪيل فرضن جي بجاوري، توحيد سان سختي سان وابستگي، ھر قسم جي ثقافتي روايتن سان تعلق قطع ڪرڻ جيڪي بدعتن ۾ اچن پيون. ھنن جي نظريي مطابق جمعي جي نماز ء عیدالاضحی پڙھڻ لازمي نہ ھيو.ھہ انڊيا کي دارلحرب سمجھندا ھيا. ھنن ۾ اڳواڻ پير جي بدران استاد ۽ پوئلڳ کي مريد جي بدران شاگرد سڏبا ھئا. اھا مذھبي اصلاح جي تحريڪ ھئي جيڪا شروع م پرامن ۽ بعد ۾ تشدد واري ٿي وئي. ان جو بنيادي مقصد غيراسلامي رسمن کي ختم ڪرڻ ھو. ان جو مرڪز [[فريدپور]] ھيو. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:انڊيا ۾ اسلاميت]] [[زمرو:بنگلاديش]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] 7yeg44mvqshe89im0pi0lkizcsa7vm2 3 67949 319628 223844 2025-06-16T09:34:07Z Hide on Rosé 16362 Hide on Rosé صفحي [[واپرائيندڙ بحث:Nguyên Hưng Trần]] کي [[واپرائيندڙ بحث:Higashizakura]] ڏانھن چوريو: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Nguyên Hưng Trần|Nguyên Hưng Trần]]" to "[[Special:CentralAuth/Higashizakura|Higashizakura]]" 223844 wikitext text/x-wiki {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 05:38, 29 جُونِ 2021 (UTC) kdr6enb08v9hftfezvddojt3286kmj6 14 69005 319568 227773 2025-06-15T12:32:18Z Ibne maryam 17680 319568 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڀارت]] 3ez8lvxsqw3g0l95husvleef1yw6qfc 0 73483 319577 312857 2025-06-15T13:13:33Z KiranBOT 20481 removed AMP tracking from URLs ([[:m:User:KiranBOT/AMP|details]]) ([[User talk:Usernamekiran|report error]]) v2.2.7r lm_rs 319577 wikitext text/x-wiki ۷ آڪٽوبر ۲۰۲۳ تي، فلسطيني مجاهدين، خاص طور تي حماس ۽ تحريڪ جهاد اسلامي ، ٻين فلسطيني قوتن جهڙوڪ پاپولر فرنٽ فار لبريشن آف فلسطين سان گڏ، اسرائيل کان [[اسرائيل]] تي راڪيٽ فائر ڪري هڪ وڏو حملو ڪيو. غزه جي پٽي ۽ سرحد پار اسرائيلي آبادگارن ۽ سپاهين تي حملا ڪيا. اسرائيل کي هن حملي جي اميد نه هئي، ۽ اوچتو هن حملي سان لڪي ويو. مجموعي طور تي، گهٽ ۾ گهٽ ۲.۲۰۰ راڪيٽ غزه مان فائر ڪيا ويا، سوين اسرائيلي مارجي ويا ۽ اسرائيلي حڪومت کي جنگ جي حالت جو اعلان ڪرڻ لاء زور ڏنو. <ref>{{حوالو ويب|url=https://www.cnn.com/middleeast/live-news/al-aqsa-storm-militants-infiltrate-israel-after-gaza-rockets-10-07-intl-hnk/index.html|title=Live updates: Militants infiltrate Israel from Gaza as Hamas claims major rocket attack|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007094104/https://amp.cnn.com/cnn/middleeast/live-news/al-aqsa-storm-militants-infiltrate-israel-after-gaza-rockets-10-07-intl-hnk/index.html|archive-date=7 October 2023|access-date=7 October 2023}}</ref> <ref name="guardian7oct">{{حوالو ويب|url=https://www.theguardian.com/world/2023/oct/07/hamas-launches-surprise-attack-on-israel-as-palestinian-gunmen-reported-in-south|title=Hamas launches surprise attack on Israel as Palestinian gunmen reported in south|last=McKernan|first=Bethan|date=7 October 2023|website=The Guardian|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007101214/https://www.theguardian.com/world/2023/oct/07/hamas-launches-surprise-attack-on-israel-as-palestinian-gunmen-reported-in-south|archive-date=7 October 2023|access-date=7 October 2023}}</ref> <ref>{{حوالو ويب|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-declares-state-of-readiness-for-war-amid-hamas-infiltrations-rocket-barrages/|title=IDF declares 'state of readiness for war' amid Hamas infiltrations, rocket barrages|last=Fabian|first=Emanuel|date=7 October 2023|website=[[The Times of Israel]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007052037/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-declares-state-of-readiness-for-war-amid-hamas-infiltrations-rocket-barrages/|archive-date=7 October 2023|access-date=7 October 2023}}</ref> جيئن ئي فلسطيني فوج اسرائيل جي شهر سدیروت ۽ ڀرپاسي ڪبوس ۾ اسرائيل ۾ داخل ٿي وئي، ٻنهي فلسطيني ۽ اسرائيلي ميڊيا ٻڌايو ته اسرائيلي سپاهين ۽ شهرين کي گرفتار ڪيو ويو آهي. <ref>[https://twitter.com/Russianowarabic/status/1710562275646411223 Israeli family kidnapped to Gaza], "Russia Now" in arabic, October 7th, 2023</ref> فلسطيني آزادي پسندن پنهنجي فوجي کارروائی کي '''آپريشن طوفان الاقصي''' ([[عربي ٻولي|عربی]]: عملية طوفان الاقصى) نالو رکيو ويو آهي. <ref name="ToI-5000-flood">{{حوالو ويب|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/hamas-calims-to-fire-5000-rockets-at-israel-declares-operation-al-aqsa-flood/|title=Hamas claims to fire 5,000 rockets at Israel, declares 'Operation Al-Aqsa Flood'|last=Pacchiani|first=Gianluca|date=2023-10-07|website=Times of Israel|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007104910/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/hamas-calims-to-fire-5000-rockets-at-israel-declares-operation-al-aqsa-flood/|archive-date=7 October 2023|access-date=2023-10-07}}</ref> ۽ اسرائيل ان جي جواب کي '''آپريشن لوھ تلوار''' سڏيو ([[عبراني ٻولي|عبرانی]]: מבצע חרבות ברזל) نالي. <ref>{{حوالو ويب|url=https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/al-aqsa-storm-militants-infiltrate-israel-after-gaza-rockets-10-07-intl-hnk/h_644aa5e5d02286051f5cc307e229566a|title=Hamas announces 'Al-Aqsa Storm,' claims to have fired 5,000 rockets|last=|first=|date=7 October 2023|website=CNN|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007094104/https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/al-aqsa-storm-militants-infiltrate-israel-after-gaza-rockets-10-07-intl-hnk/h_644aa5e5d02286051f5cc307e229566a|archive-date=7 October 2023|access-date=7 October 2023}}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:اسرائيل]] [[زمرو:ايران سان لاڳاپيل جنگيون]] [[زمرو:جنگيون]] [[زمرو:حماس]] [[زمرو:فلسطيني انساني حقن جا ڪارڪن]] [[زمرو:فلسطيني ڪارڪن]] [[زمرو:فلسطین]] i878v60op7exkqqbj9kdwerseilqkp3 0 74682 319562 319540 2025-06-15T12:20:14Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319562 wikitext text/x-wiki {{good article}} {{Distinguish|Mahmudul Hasan|Mahmud Deobandi}} {{Short description|Indian Muslim scholar and activist (1851–1920)}} {{Infobox officeholder |name = Mahmud Hasan Deobandi |image = Mahmud Hasan Deobandi.jpg |honorific_prefix = Shaykh al-Hind, Mawlānā |office1= 3rd Principal of [[Darul Uloom Deoband]] |term_start1= 1890 |term_end1= 1915 |predecessor1 = Syed Ahmad Dehlavi |successor1= [[Anwar Shah Kashmiri]] |office2 = 1st President of [[Jamiat Ulema-e-Hind]] |term_start2 = November 1920 |term_end2 = 30 November 1920 |predecessor2 = [[Kifayatullah Dehlawi]] (<small>as an interim president</small>) |successor2 = Kifayatullah Dehlawi |module = {{Infobox religious biography|embed = yes|religion=Islam |birth_date = 1851 |birth_place = [[Bareilly]], [[North-Western Provinces]], [[Company rule in India|British India]] |death_date = {{date of death and age|1920|11|30|1851|df=y}} |death_place = [[Delhi]], British India |resting_place = [[Mazar-e-Qasmi]] |ethnicity = [[Indian people|Indian]] |alma_mater = [[Darul Uloom Deoband]] |main_interests = [[Tafsir|Exegesis]], [[Indian freedom movement]] |notable_ideas = [[Silk Letter Movement]] |notable_works = {{bulleted list|''[[Tafseer-e-Usmani|Tarjuma Shaykh al-Hind]]''|''Adilla-e-Kāmilah''|''Īzah al-adillah''}} |teachers = [[Mahmud Deobandi]], [[Muhammad Qasim Nanautawi]] |influenced = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi|His students]], [[Deobandis]] |disciple_of = {{bulleted list|[[Imdadullah Muhajir Makki]]|[[Rashid Ahmad Gangohi]]}} |disciples = [[List of students of Mahmud Hasan Deobandi]] |denomination = [[Sunni]] |Madh'hab = [[Hanafi]] |movement = [[Deobandi]] |Sufi_order = [[Chishti Order|Chishtiya]]-[[Alauddin Sabir Kaliyari|Sabiriya]]-[[Imdadullah Muhajir Makki|Imdadiya]] |founder = [[Jamia Millia Islamia]] }}}} '''مولانا محمود الحسن رحمة الله علیہ''' (1851۔1920) جنھن کي '''شيخ الهند''' جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو؛ <ref>{{ڪتابن مان حوالا|url=https://press.princeton.edu/books/paperback/9780691044200/islam-in-south-asia-in-practice|title=Islam in South Asia in Practice|last=Barbara D.|first=Metcalf|date=2009|publisher=Princeton University Press|isbn=9781400831388|page=231}}</ref> هڪ هندستاني مسلمان اسڪالر ۽ هندستان جي آزاديءَ جي تحريڪ جو سرگرم ڪارڪن هو، جنهن جامعه مليه اسلاميه يونيورسٽي جو گڏيل بنياد وڌو ۽ هندستان جي آزادي لاء [[ريشمي رومال تحريڪ]] شروع ڪئي. هي پهريون شاگرد هو جنهن [[دارالعلوم ديوبند]] مدرسي ۾ پڙهيو. سندس استادن ۾ مولانا محمد قاسم نانوتوي ۽ مولانا محمود ديوبندي شامل هئا، ۽ کيس حاجی امداد الله مهاجر مڪي ۽ مولانا رشيد احمد گنگوهي کان [[تصوف|تصوف جي]] تعليم حاصل ڪئي. شیخ الھند دارالعلوم ديوبند جي پرنسپل جي حيثيت سان خدمتون سرانجام ڏنيون ۽ تنظيمون، جهڙوڪ جميعت الانصار ۽ نظارة المعارف قائم ڪيون۔ هن [[اردو|اردوءَ]] ۾ [[قرآن|قرآن مجيد]] جو ترجمو به لکيو ۽ ڪتاب به تصنيف ڪيا جهڙوڪ ''عدله ڪامله،'' ''عزة العدلہ''، ا''حسن القراء'' ۽ ''جھد المعقل۔'' دارالعلوم ديوبند ۾ [[حديث|حديث جو]] درس ڏيندو هو ۽ ''سنن ابوداؤد کي'' نقل ڪيائين. سندس وڏن شاگردن ۾ مولانا [[مولانا اشرف علي ٿانوي|اشرف علي ٿانوي]]، مولانا انور شاهه ڪشميري مولانا حسين احمد مدني، مفتی ڪفايت الله دهلوي، مولانا ثناءُ الله امرتسري ۽ مولانا [[مولانا عبيدالله سنڌي|عبيدالله سنڌي]] رحم اللہ شامل هئا. مولانا [[برطانوي راڄ|انگريز راڄ]] جو سخت مخالف هو. هن هندستان ۾ سندن اقتدار جو خاتمو آڻڻ لاءِ تحريڪون شروع ڪيون پر سال 1916ع ۾ گرفتار ڪري [[مالٽا]] ۾ قيد ڪيو ويو. کيس سال 1920ع ۾ آزاد ڪيو ويو، ۽ [[خلافت تحريڪ|خلافت ڪميٽي]] طرفان ”شيخ الهند“ (هندستان جو اڳواڻ) جي لقب سان نوازيو ويو. هن عدم تعاون جي تحريڪ جي حمايت ۾ مذهبي فتوا لکيا ۽ هندستان جي مختلف حصن جو سفر ڪري مسلمانن کي آزاديءَ جي تحريڪ ۾ شامل ڪيو. هن نومبر 1920ع ۾ جمعيت علماءِ هند جي ٻئي جنرل اجلاس جي صدارت ڪئي ۽ ان جو صدر مقرر ٿيو. شيخ الهند مولانا محمود الحسن ميڊيڪل ڪاليج سندس ياد ۾ رکيو ويو آهي. سال 2013ع ۾، هندستان جي حڪومت سندس ريشمي رومال تحريڪ تي هڪ يادگار پوسٽل اسٽيمپ جاري ڪيو. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:ڀارت ۾ اسلام]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] [[زمرو:1851ع جون پيدائشون]] [[زمرو:1920ع جون فوتگيون]] elsgtyprurslzwneby18bzmiuc5djdy 0 79673 319592 318618 2025-06-15T14:10:43Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319592 wikitext text/x-wiki {{Infobox physical quantity|name=گرمي پد<br>ٽيمپريچر<br>Temperature|image=Thermally Agitated Molecule.gif|caption=[[پروٽين]] جي الفا هيلڪس جي هڪ حصي جو حرارتي وائبريشن، جن ۾ گرمي پد سان واڌارو ٿئي ٿو.|unit=(K°) ڪيلون|otherunits=C° سيلسيئس يا سينٽي گريڊ، F° فارنهائيٽ، °R (رينڪائن اسڪيل)، °Rø (رومير اسڪيل)، °Ré (ريومر اسڪيل)، °N (نيوٽن اسڪيل)، °D (ڊيلائل اسڪيل)،°L (ليڊن اسڪيل)، °W (ويج وڊ اسڪيل)|symbols=T|dimension=wikidata|intensive=ها|derivations=pV=nRT|othernames=}}'''گرمي پد''' (Temperature) هڪ [[طبيعي مقدار]] آهي جيڪو مقدار جي لحاظ سان گرمي يا سردي جي خاصيت کي ظاهر ڪري ٿي. گرمي پد کي ٿرماميٽر سان [[پيمائش|ماپيو ويندو]] آهي. اهو هڪ مادي جي متحرڪ ائٽم ۽ ٽڪڙايندڙ [[ائٽم]] جي اوسط [[حرڪي توانائي]] کي ظاهر ڪري ٿو. ٿرماميٽر مختلف گرمي پد جي ماپن ۾ ترتيب ڏنل هوندا آهن جيڪي تاريخي طور تي، تعريف لاءِ مختلف حوالن جي نقطن ۽ استعمال ٿيل مادن تي ڀروسو ڪن ٿا. سڀ کان وڌيڪ عام اسڪيل، سينٽي گريڊ يا سيلسيئس اسڪيل (°C)، فارنهائٽ اسڪيل (°F) ۽ ڪيلون اسڪيل (K) آهن، جنهن کي سائنسي مقصدن لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪيلون اسڪيل جي اڪائي [[اڪائين جو بين الاقوامي نظام|اڪائين جي بين الاقوامي نظام]] (SI) جي ستن بنيادي اڪائين مان هڪ آهي. [[ڪامل حرارت|مطلق صفر]]، يعني صفر ڪيلون يا منفي °273.15 سينٽي گريڊ ٿرموڊائنامڪ گرمي پد جي ماپ ۾ سڀ کان گهٽ پوائنٽ آهي. هڪ گرمي پد جو درجو، ان پوائنٽ کان تمام ويجھو ٿي سگھجي ٿو، پر مطلق صفر تائين نه پھچي سگھندو آھي. جيئن [[ٿرموڊائنامڪس|ٿرموڊائنامڪس جي ٽئين قانون]] ۾ تسليم ٿيل آھي، ته ان گرمي پد تي جسم مان توانائي کي حرارت جي صورت ۾ ڪڍڻ ناممڪن آهي ۽ گرمي پد مزيد گهٽ نه ٿي سگهندي آهي. [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] جي سڀني شعبن ۾ گرمي پد اهم آهي، جنهن ۾ [[فزڪس]]، [[علم ڪيميا]]، [[ڌرتي سائنس]]، [[علمِ فلڪيات|فلڪيات]]، [[طب]]، [[حياتيات]]، [[ماحوليات]]، مادي سائنس، ميٽالرجي، [[ميڪينيڪل انجنيئرنگ|ميڪنيڪل انجنيئرنگ]] ۽ [[جاگرافي]] سان گڏوگڏ روزاني زندگيءَ جا اڪثر حصا شامل آهن. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:طبيعي مقدارون]] [[زمرو:طبيعي خاصيتون]] dxgbopyjyucgvvd6riaqe18phguzfx8 0 79825 319585 291271 2025-06-15T13:40:59Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319585 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن يا آڪسيڊيشن-ريڊڪشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> [[ڪيميائي عمل]] جو هڪ قسم آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن (Reactants) ۾ آڪسيڊيشن حالتن کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي نقصان يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ اضافو آهي، جڏهن ته ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي حاصل ٿيڻ يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: <nowiki>*</nowiki> اليڪٽران-منتقلي: عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. <nowiki>*</nowiki> ايٽم جي منتقلي: هڪ ائٽم هڪ ذيلي ذخيري (Substrate) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، هائيڊروجنيشن ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C هائڊروجن ايٽم جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * ان ائروبڪ تنفس * بيسمر عمل * ڪيميائي مساوات * ڪمبسشن * اليڪٽروڪيمسٽري * اليڪٽرولائسس * اليڪٽروسنٿيسس * گيلوانڪ سيل * هائيڊروجنيشن * مائڪروبيئل فيول سيل * نامياتي ريڊوڪس ردعمل * جزوي آڪسيڊيشن * ريڊوڪس پوٽينشل * ريڊوڪس علاج ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Chemical reactions]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Redox]] [[Category:Reaction mechanisms]] ==حوالا== {{حوالا}} drssrils6mg3gpemgwcefomg6l2h4f2 319586 319585 2025-06-15T13:42:13Z Ibne maryam 17680 /* خارجي لنڪس */ 319586 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن يا آڪسيڊيشن-ريڊڪشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> [[ڪيميائي عمل]] جو هڪ قسم آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن (Reactants) ۾ آڪسيڊيشن حالتن کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي نقصان يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ اضافو آهي، جڏهن ته ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي حاصل ٿيڻ يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: <nowiki>*</nowiki> اليڪٽران-منتقلي: عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. <nowiki>*</nowiki> ايٽم جي منتقلي: هڪ ائٽم هڪ ذيلي ذخيري (Substrate) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، هائيڊروجنيشن ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C هائڊروجن ايٽم جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * ان ائروبڪ تنفس * بيسمر عمل * ڪيميائي مساوات * ڪمبسشن * اليڪٽروڪيمسٽري * اليڪٽرولائسس * اليڪٽروسنٿيسس * گيلوانڪ سيل * هائيڊروجنيشن * مائڪروبيئل فيول سيل * نامياتي ريڊوڪس ردعمل * جزوي آڪسيڊيشن * ريڊوڪس پوٽينشل * ريڊوڪس علاج ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Reaction mechanisms]] [[Category:Articles containing video clips]] ==حوالا== {{حوالا}} i5cg4y84e6en6g2k9gv3m43igsp9m79 319587 319586 2025-06-15T13:48:31Z Ibne maryam 17680 319587 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن يا آڪسيڊيشن-ريڊڪشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> [[ڪيميائي عمل]] جو هڪ قسم آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن (Reactants) ۾ آڪسيڊيشن حالتن کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي نقصان يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ اضافو آهي، جڏهن ته ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي حاصل ٿيڻ يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: <nowiki>*</nowiki> اليڪٽران-منتقلي: عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. <nowiki>*</nowiki> ايٽم جي منتقلي: هڪ ائٽم هڪ ذيلي ذخيري (Substrate) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، هائيڊروجنيشن ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C هائڊروجن ايٽم جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * [[آڪسيڊيشن حالت]] * [[ڪيميائي مساوات]] * [[سڙن جو عمل]] * [[بيسيمر پروسس]] * [[برقياتي ڪيميا]] * [[اليڪٽروڪيمسٽري]] * [[اليڪٽرولائسس]] * [[اليڪٽروسنٿيسس]] * [[گيلوانڪ سيل]] * [[هائيڊروجنيشن]] * [[مائڪروبيئل فيول سيل]] * [[نامياتي ريڊوڪس ردعمل]] * [[ان ائروبڪ تنفس]] * [[ريڊوڪس پوٽينشل]] * [[ريڊوڪس علاج]] ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Reaction mechanisms]] [[Category:Articles containing video clips]] ==حوالا== {{حوالا}} 9lxlysuy48zzsk405vq0f64o1mf3uwh 319588 319587 2025-06-15T13:50:47Z Ibne maryam 17680 /* پڻ ڏسو */ 319588 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن يا آڪسيڊيشن-ريڊڪشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> [[ڪيميائي عمل]] جو هڪ قسم آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن (Reactants) ۾ آڪسيڊيشن حالتن کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي نقصان يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ اضافو آهي، جڏهن ته ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي حاصل ٿيڻ يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: <nowiki>*</nowiki> اليڪٽران-منتقلي: عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. <nowiki>*</nowiki> ايٽم جي منتقلي: هڪ ائٽم هڪ ذيلي ذخيري (Substrate) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، هائيڊروجنيشن ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C هائڊروجن ايٽم جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * [[ويلنسي]] * [[آڪسيڊيشن حالت]] * [[ڪيميائي مساوات]] * [[ڪيميائي مرڪب]] ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Reaction mechanisms]] [[Category:Articles containing video clips]] ==حوالا== {{حوالا}} 4a30zagyh48nvccvmt5lvdcje0uiztw 319589 319588 2025-06-15T13:52:59Z Ibne maryam 17680 /* پڻ ڏسو */ 319589 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن يا آڪسيڊيشن-ريڊڪشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> [[ڪيميائي عمل]] جو هڪ قسم آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن (Reactants) ۾ آڪسيڊيشن حالتن کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي نقصان يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ اضافو آهي، جڏهن ته ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي حاصل ٿيڻ يا آڪسيڊيشن جي حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: <nowiki>*</nowiki> اليڪٽران-منتقلي: عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. <nowiki>*</nowiki> ايٽم جي منتقلي: هڪ ائٽم هڪ ذيلي ذخيري (Substrate) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، هائيڊروجنيشن ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C هائڊروجن ايٽم جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * [[ويلنسي]] * [[آڪسيڊيشن حالت]] * [[ڪيميائي مرڪب]] * [[ڪيميائي عنصرن جي فهرست]] ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Reaction mechanisms]] [[Category:Articles containing video clips]] ==حوالا== {{حوالا}} 5g9hhrrhrg4gtjurr86eqxwl96m3prb 319590 319589 2025-06-15T14:03:38Z Ibne maryam 17680 319590 wikitext text/x-wiki {{short description|Chemical reaction in which oxidation states of atoms are changed}} [[File:NaF.gif|upright=1.6|thumb|right|[[Sodium]] "gives" one outer electron to [[fluorine]], bonding them to form [[sodium fluoride]]. The sodium atom is oxidized, and fluorine is reduced.]] [[File:16. Реакција меѓу силно оксидационо и редукционо средство.webm|thumb|right|upright=1.25|جڏهن گليسرول (هلڪو گھٽائيندڙ ايجنٽ) جي چند ڦرڻ کي پائوڊر ٿيل پوٽاشيم پرمينگنٽ (مضبوط آڪسائيڊائيزنگ ايجنٽ) ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو، هڪ تيز ريڊوڪس ردعمل سان گڏ باهه لڳڻ شروع ٿئي ٿي.]]'''ريڊوڪس''' (Redox) يا ريڊڪشن-آڪسيڊيشن، <ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|title=redox – definition of redox in English {{!}} Oxford Dictionaries|website=Oxford Dictionaries {{!}} English|archive-url=https://web.archive.org/web/20171001031248/https://en.oxforddictionaries.com/definition/redox|archive-date=2017-10-01|access-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref> <ref name="Petrucci20022">{{cite book|title=General Chemistry|last1=Petrucci|first1=Ralph H.|last2=Harwood|first2=William S.|last3=Herring|first3=F. Geoffrey|date=2002|publisher=Prentice-Hall|isbn=0-13-014329-4|edition=8th}}</ref> هڪ قسم جو [[ڪيميائي عمل]] آهي جيڪا عمل ڪرڻ واري ڪيميائي شيئن ۾ [[آڪسيڊيشن حالت|آڪسيڊيشن حالتن]] کي تبديل ڪري ٿو.<ref>{{cite web|url=http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|title=Redox Reactions|publisher=wiley.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120530081215/http://www.wiley.com/college/boyer/0470003790/reviews/redox/redox.htm|archive-date=2012-05-30|access-date=2012-05-09|url-status=live}}</ref> آڪسيڊيشن [[اليڪٽران]] جي گهٽتائي يا آڪسيڊيشن حالت ۾ اضافو آهي ۽ ريڊڪشن يا گهٽتائي اليڪٽرانن جي واڌاري يا آڪسيڊيشن حالت ۾ گهٽتائي آهي. ڪيميائي رد عمل ۾ آڪسيڊيشن ۽ ريڊڪشن وارا عمل هڪ ئي وقت ۾ ٿيندا آهن. ريڊوڪس ردعمل جا ٻه طبقا آهن: # '''اليڪٽرانن جي منتقلي''': عام طور تي، صرف هڪ اليڪٽران هن ائٽم، آئن، يا ماليڪيول سان وهي ٿو جيڪا آڪسائيڊ ٿي وڃي ٿو، ايٽم، آئن يا ماليڪيول ۾ جيڪو گھٽجي (reduced) ٿي وڃي ٿو. هن قسم جو ريڊوڪس عمل اڪثر ڪري ريڊوڪس جوڙن ۽ اليڪٽروڊ پوٽينشل جي لحاظ کان بحث ڪيو ويندو آهي. # '''ايٽمن جي منتقلي''': هڪ ائٽم هڪ [[سبسٽريٽ|ذيلي ذخيري]] (<small>Substrate</small>) کان ٻئي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. مثال طور، لوهه جي زنگ لڳڻ ۾، لوهه جي ايٽم جي آڪسائيڊ حالت وڌي ويندي آهي جيئن لوهه هڪ آڪسائيڊ ۾ بدلجي ويندو آهي ۽ ان سان گڏ، آڪسيجن جي آڪسائيڊ حالت گهٽجي ويندي آهي جيئن اهو لوهه مان نڪرندڙ اليڪٽران کي قبول ڪري ٿو. جيتوڻيڪ آڪسائيڊ ردعمل عام طور تي آڪسائيڊ ٺاهڻ سان لاڳاپيل آهن، ٻيون ڪيميائي جنسون ساڳيو ڪم ڪري سگهن ٿيون.<ref name="gale2">{{cite encyclopedia|last=Haustein|first=Catherine Hinga|title=Oxidation-reduction reaction|encyclopedia=The Gale Encyclopedia of Science|edition=5th|editor1=K. Lee Lerner|editor2=Brenda Wilmoth Lerner|publisher=Gale Group|location=Farmington Hills, MI|year=2014|url=https://link.gale.com/apps/doc/CV2644031629/SCIC?u=dc_demo&sid=SCIC&xid=baa9fde9}}</ref> گهي بڻائڻ جي عمل ۾، [[هائيڊروجنيشن]] ۾، بانڊ جهڙوڪ C=C [[ھائڊروجن|هائڊروجن ايٽم]] جي منتقلي سان گھٽجي ويندا آهن. ==اصطلاحات== ==ميڪانزم ۽ توانائيون== ==معياري اليڪٽروڊ پوٽينشل== ==ريڊوڪس ردعمل جا مثال== ==صنعت ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==حياتيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==ارضيات ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==مٽي ۾ ريڊوڪس ردعمل== ==پڻ ڏسو== * [[ويلنسي]] * [[آڪسيڊيشن حالت]] * [[ڪيميائي مرڪب]] * [[ڪيميائي عنصرن جي فهرست]] ==خارجي لنڪس== {{wikiquote}} {{Commons category|Redox reactions}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[Category:Soil chemistry]] [[Category:Reaction mechanisms]] [[Category:Articles containing video clips]] ==حوالا== {{حوالا}} 2ihdququcf8fwbfewus923f8fsni5hs 14 82416 319565 319548 2025-06-15T12:25:25Z Ibne maryam 17680 319565 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڀارت]] [[زمرو:ڀارت جي رياستون]] h43l2zvuw3009z7pnwl8f02sv93hcwe 319566 319565 2025-06-15T12:25:58Z Ibne maryam 17680 319566 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڀارت جي رياستون]] flrni62boaw1y22418ri5agc1tcduis 0 82479 319642 312743 2025-06-16T11:41:27Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[ڌج]] to [[ڌج د گريٽ]] 319642 wikitext text/x-wiki #چوريو [[ڌج د گريٽ]] du66lplq2n14b5ztj5zi08lyvweadzm 0 82548 319604 319423 2025-06-16T04:18:57Z Ibne maryam 17680 319604 wikitext text/x-wiki {{Short description|none}} اڄا تائين 118 '''ڪيميائي عنصرن''' (Chemical Elements) جي سڃاڻپ ڪئي وئي آهي ۽ پيور ۽ اپلائيڊ ڪيمسٽري جي بين الاقوامي يونين (IUPAC) طرفان سرڪاري طور تي انهن کي نالا ڏنا ويا آهن. هڪ ڪيميائي عنصر، جنهن کي اڪثر ڪري صرف هڪ عنصر سڏيو ويندو آهي، هڪ قسم جو ايٽم آهي جنهن جي ايٽمي مرڪز ۾ پروٽان جو هڪ مخصوص تعداد هوندو آهي، جن کي ايٽمي نمبر (Z) چئبو آهي.<ref>{{GoldBookRef|title=chemical element|file=C01022}}</ref> [[File:Colour_18-col_PT_with_labels.png]] عنصرن جي دوري جدول سڀني 118 عنصرن جي وضاحت جي هڪ بصري شڪل آهي، جن جي تاريخ ۽ اصول جديد ڪيميا جي بنيادي ترقي مان هڪ هئا. اها انهن عنصرن جي ڪيميائي خاصيتن جي لحاظ کان هڪ جدولي ترتيب آهي، جيڪا عام طور تي مڪمل عنصر جي نالن جي جاءِ تي مختصر ڪيميائي علامتون استعمال ڪندي آهي. هيٺ ڏنل فهرست پڻ مفيد آهي. اها فھرست به دوري جدول وانگر، عنصرن کي انهن جي ايٽم ۾ پروٽان جي تعداد جي لحاظ کان منظم ڪري ٿي. اها هن عنصرن ۽ هنن جي ايٽمن جي ٻين خاصيتن، جهڙوڪ ايٽم جي وزن (Atomic Mass)، گھاٽائي ۽ برقي منفيت، جي ڄاڻ پڻ ڏئي ٿي. ==فهرست== {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !ايٽمي نمبر (Z) ! نشان ! نالو ! معياري ايٽمي وزن ! گروپ ! گھاٽائي<br><small>_{'''گرام في ڪعبي'''} '''^{سينٽي ميٽر}'''</small> ! حالت(<small>State</small>) <small>_{'''(معياري گرميء پد ۽'''} '''^{دٻاء تي)}'''</small> |- |align="center"|1 |align="center"|H |align="right"|[[ھائڊروجن]] |align="right"|1.0080 |align="center"|1 |align="right"|0.00008988 |align="right"|گئس |- |align="center"|2 |align="center"|He |align="right"|[[هيليئم]] |align="right"|4.0026 |align="center"|18 |align="right"|0.0001785 |align="right"|گئس |- |align="center"|3 |align="center"|Li |[[لٿيئم|ليٿيئم]] |align="right"|6.94 |align="center"|1 |align="right"|0.534 |گئس |- |4 |Be |[[بيريليئم]] |align="left"|9.012 |2 |align="left"|1.85 |نهرو |- |5 |B |[[بورون]] |align="left"|10.81 |13 |align="left"|2.34 |سالڊ |- |6 |C |[[ڪاربان]] |align="left"|12.011 |14 |align="left"|2.267 |سالڊ |- |7 |N |[[نائٽروجن]] |align="left"|14.007 |15 |align="left"|0.0012506 |گئس |- |8 |O |[[آڪسيجن]] |align="left"|15.999 |16 |align="left"|0.001429 |گئس |- |9 |F |[[فلورين]] |align="left"|18.998 |17 |align="left"|0.001696 |گئس |- |10 |Ne |[[نيون]] |align="left"|20.180 |18 |align="left"|0.0009002 |گئس |- |11 |Na |[[سوڊيئم]] |align="left"|22.990 |1 |align="left"|0.968 |سالڊ |- |12 |Mg |[[ميگنيشيئم]] |align="left"|24.305 |2 |align="left"|1.738 |سالڊ |- |13 |Al |[[ايليومينيم|ايلومينيم]] |align="left"|26.982 |13 |align="left"|2.70 |سالڊ |- |14 |Si |[[سليڪان]] |align="left"|28.085 |14 |align="left"|2.3290 |سالڊ |- |15 |P |[[فاسفورس]] |align="left"|30.974 |15 |align="left"|1.823 |سالڊ |- |16 |S |[[گندرف|سلفر]] |align="left"|32.06 |16 |align="left"|2.07 |سالڊ |- |17 |Cl |[[ڪلورين]] |align="left"|35.45 |17 |align="left"|0.0032 |گئس |- |18 |Ar |[[آرگون]] |align="left"|39.95 |18 |align="left"|0.001784 |گئس |- |19 |K |[[پوٽاشيئم]] |align="left"|39.098 |1 |align="left"|0.89 |سالڊ |- |20 |Ca |[[ڪيلشم|ڪئلشيم]] |align="left"|40.078 |2 |align="left"|1.55 |سالڊ |- |21 |Sc |[[اسڪينڊيئم]] |align="left"|44.956 |3 |align="left"|2.985 |سالڊ |- |22 |Ti |[[ٽائيٽانيئم]] |align="left"|47.867 |4 |align="left"|4.506 |سالڊ |- |23 |V |[[وينئڊيئم]] |align="left"|50.942 |5 |align="left"|6.11 |سالڊ |- |24 |Cr |[[ڪروميئم]] |align="left"|51.996 |6 |align="left"|7.15 |سالڊ |- |25 |Mn |[[مينگانيز]] |align="left"|54.938 |7 |align="left"|7.21 |سالڊ |- |26 |Fe |[[لوھ|آئرن]] |align="left"|55.845 |8 |align="left"|7.874 |سالڊ |- |27 |Co |[[ڪوبالٽ]] |align="left"|58.933 |9 |align="left"|8.90 |سالڊ |- |28 |Ni |[[نڪل]] |align="left"|58.693 |10 |align="left"|8.908 |سالڊ |- |29 |Cu |[[ٽامو|ڪاپر]] |align="left"|63.546 |11 |align="left"|8.96 |سالڊ |- |30 |Zn |[[جست|زنڪ]] |align="left"|65.38 |12 |align="left"|7.14 |سالڊ |- |31 |Ga |[[گئليئم]] |align="left"|69.723 |13 |align="left"|5.91 |سالڊ |- |32 |Ge |[[جرمئنيئم]] |align="left"|72.630 |14 |align="left"|5.323 |سالڊ |- |33 |As |[[آرسينڪ]] |align="left"|74.922 |15 |align="left"|5.727 |سالڊ |- |34 |Se |[[سيلينيم|سيلينيئم]] |align="left"|78.971 |16 |align="left"|4.81 |سالڊ |- |35 |Br |[[برومين]] |align="left"|79.904 |17 |align="left"|3.1028 |مايع |- |36 |Kr |[[ڪرپٽن]] |align="left"|83.798 |18 |align="left"|0.003749 |گئس |- |37 |Rb |[[روبيڊيم]] |align="left"|85.468 |1 |align="left"|1.532 |سالڊ |- |38 |Sr |[[اسٽرونشيئم]] |align="left"|87.62 |2 |align="left"|2.64 |سالڊ |- |39 |Y |[[ايٽريم]] |align="left"|88.906 |3 |align="left"|4.472 |سالڊ |- |40 |Zr |[[زرڪونيئم]] |align="left"|91.224 |4 |align="left"|6.52 |سالڊ |- |41 |Nb |[[نايوبيئم]] |align="left"|92.906 |5 |align="left"|8.57 |سالڊ |- |42 |Mo |[[مولبڊينم]] |align="left"|95.95 |6 |align="left"| 10.28 |سالڊ |- |43 |Tc |[[ٽيڪنيشيئم]] |align="left"|97 |7 |align="left"|11 |<small>^{'''سالڊ (زوال)'''}</small> |- |44 |Ru |[[روٿينيئم]] |align="left"|101.07 |8 |align="left"|12.45 |سالڊ |- |45 |Rh |[[روڊيم|روڊيئم]] |align="left"|102.91 |9 |align="left"|12.41 |سالڊ |- |46 |Pd |[[پلاڊيئم]] |align="left"|106.42 |10 |align="left"|12.023 |سالڊ |- |47 |Ag |[[چاندي|سلور]] |align="left"|107.87 |11 |align="left"|10.49 |سالڊ |- |48 |Cd |[[ڪيڊميئم]] |align="left"|112.41 |12 |align="left"|8.65 |سالڊ |- |49 |In |[[انڊيم|انڊيئم]] |align="left"|114.82 |13 |align="left"|7.31 |سالڊ |- |50 |Sn |[[ٽين|ٽن]] |align="left"|118.71 |14 |align="left"|7.265 |سالڊ |- |51 |Sb |[[اينٽيمني]] |align="left"|121.76 |15 |align="left"|6.697 |سالڊ |- |52 |Te |[[ٽيلريئم|ٽيليوريم]] |align="left"|127.60 |16 |align="left"|6.24 |سالڊ |- |53 |I |[[آيوڊين]] |align="left"|126.90 |17 |align="left"|4.933 |سالڊ |- |54 |Xe |[[زينون]] |align="left"|131.29 |18 |align="left"|0.005894 |گئس |- |55 |Cs |[[سيزيئم]] |align="left"|132.91 |1 |align="left"|1.93 |سالڊ |- |56 |Ba |[[بيريئم]] |align="left"|137.33 |2 |align="left"|3.51 |سالڊ |- |57 |La |[[لنٿانم]] |align="left"|138.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.162 |سالڊ |- |58 |Ce |[[سئريئم]] |align="left"|140.12 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.770 |سالڊ |- |59 |Pr |[[پراسيوڊائيميئم]] |align="left"|140.91 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.77 |سالڊ |- |60 |Nd |[[نيوڊائيميئم]] |align="left"|144.24 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.01 |سالڊ |- |61 |Pm |[[پرومئٿيئم]] |align="left"|145 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.26 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |62 |Sm |[[سماريئم]] |align="left"|150.36 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.52 |سالڊ |- |63 |Eu |[[يورپيئم]] |align="left"|151.96 |<small>''f-block''</small> |align="left"|5.244 |سالڊ |- |64 |Gd |[[گڊوليئم]] |align="left"|157.25 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7.90 |سالڊ |- |65 |Tb |[[ٽيربيئم]] |align="left"|158.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.23 |سالڊ |- |66 |Dy |[[ڊسپروسيئم]] |align="left"|162.50 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.540 |سالڊ |- |67 |Ho |[[هولميئم]] |align="left"|164.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.79 |سالڊ |- |68 |Er |[[اربيئم]] |align="left"|167.26 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.066 |سالڊ |- |69 |Tm |[[ٿوليئم]] |align="left"|168.93 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.32 |سالڊ |- |70 |Yb |[[اٽربيئم]] |align="left"|173.05 |<small>''f-block''</small> |align="left"|6.90 |سالڊ |- |71 |Lu |[[لوٽئشيئم]] |align="left"|174.97 |3 |align="left"|9.841 |سالڊ |- |72 |Hf |[[هئفنيئم]] |align="left"|178.49 |4 |align="left"|13.31 |سالڊ |- |73 |Ta |[[ٽئنٽالم]] |align="left"|180.95 |5 |align="left"|16.69 |سالڊ |- |74 |W |[[ٽنگسٽين|ٽنگسٽن]] |align="left"|183.84 |6 |align="left"|19.25 |سالڊ |- |75 |Re |[[رئنيئم|رينيئم]] |align="left"|186.21 |7 |align="left"|21.02 |سالڊ |- |76 |Os |[[اوسميئم]] |align="left"|190.23 |8 |align="left"|22.59 |سالڊ |- |77 |Ir |[[ايريڊيم|اريڊيئم]] |align="left"|192.22 |9 |align="left"|22.56 |سالڊ |- |78 |Pt |[[پلاٽينيم|پلاٽينيئم]] |align="left"|195.08 |10 |align="left"|21.45 |سالڊ |- |79 |Au |[[سون|گولڊ]] |align="left"|196.97 |11 |align="left"|19.3 |سالڊ |- |80 |Hg |[[پارو|مرڪري]] |align="left"|200.59 |12 |align="left"|13.534 |مايع |- |81 |Tl |[[ٿئليئم]] |align="left"|204.38 |13 |align="left"|11.85 |نهرو |- |82 |Pb |[[شيھو|ليڊ]] |align="left"|207.2 |14 |align="left"|11.34 |نهرو |- |83 |Bi |[[بسمٿ]] |align="left"|208.98 |15 |align="left"|9.78 |نهرو |- |align="center"|84 |align="center"|Po |[[پولونيئم]] |align="center"|209 |align="center"|16 |align="right"|9.196 |نهرو<small>^{'''(زوال جي پيداوار)'''}</small> |- |85 |At |[[ايسٽئٽن]] |align="left"|210 |17 |align="left"|8.91-8.95 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |86 |Rn |[[ريڊون]] |align="left"|222 |18 |align="left"|0.00973 |گئس<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |87 |Fr |[[فرانسيئم]] |align="left"|223 |1 |align="left"|2.48 |<small>^{'''(unknown phase from decay)'''}</small> |- |88 |Ra |[[ريڊيئم]] |align="left"|226 |2 |align="left"|5.5 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |89 |Ac |[[ايڪٽينيئم|اڪٽينيئم]] |align="left"|227 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |90 |Th |[[ٿوريئم]] |align="left"|232.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.7 |سالڊ |- |91 |Pa |[[پروٽيڪٽينيم]] |align="left"|231.04 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.37 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |92 |U |[[يورينيئم]] |align="left"|238.03 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.1 |سالڊ |- |93 |Np |[[نيپچونيئم]] |align="left"|237 |<small>''f-block''</small> |align="left"|20.45 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |94 |Pu |[[پلوٽونيم|پلوٽونيئم]] |align="left"|244 |<small>''f-block''</small> |align="left"|19.85 |سالڊ<small>^{'''(from decay)'''}</small> |- |95 |Am |[[آمريڪيئم]] |align="left"|243 |<small>''f-block''</small> |align="left"|12 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |96 |Cm |[[ڪيوريم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |97 |Bk |[[برڪيليئم]] |align="left"|247 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.78 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |98 |Cf |[[ڪيليفورنيم]] |align="left"|251 |<small>''f-block''</small> |align="left"|15.1 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |99 |Es |[[آئنسٽائنيئم]] |align="left"|252 |<small>''f-block''</small> |align="left"|8.84 |<small>^{'''(synthetic solid )'''}</small> |- |100 |Fm |[[فرميئم]] |align="left"|257 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.7 |<small>^{'''(synthetic unknown phase)'''}</small> |- |101 |Md |[[مينڊليويم]] |align="left"|258 |<small>''f-block''</small> |align="left"|10.3 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |102 |No |[[نوبيليم]] |align="left"|259 |<small>''f-block''</small> |align="left"|9.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |103 |Lr |[[لارينسيئم]] |align="left"|266 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |104 |Rf |[[رٿرفورڊيم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|17 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |105 |Db |[[ڊبنيئم]] |align="left"|268 |<small>''f-block''</small> |align="left"|21.6 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |106 |Sg |[[شيبورجيئم]] |align="left"|267 |<small>''f-block''</small> |align="left"|23 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |107 |Bh |[[بوهريم]] |align="left"|270 |<small>''f-block''</small> |align="left"|26 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |108 |Hs |[[هئسيئم]] |align="left"|271 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |109 |Mt |[[ميٽنريم]] |align="left"|278 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |110 |Ds |[[ڊرمسٽاڊيم]] |align="left"|281 |<small>''f-block''</small> |align="left"|27 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |111 |Rg |[[روئنٽجينيم]] |align="left"|282 |<small>''f-block''</small> |align="left"|22 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |112 |Cn |[[ڪوپرنيڪيم]] |align="left"|285 |<small>''f-block''</small> |align="left"|14 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |113 |Nh |[[نيهونيئم]] |align="left"|286 |<small>''f-block''</small> |align="left"|16 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |114 |Fl |[[فليروويئم]] |align="left"|289 |<small>''f-block''</small> |align="left"|11.4 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |115 |Mc |[[ماسڪوويئم]] |align="left"|290 |<small>''f-block''</small> |align="left"|13.5 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |116 |Lv |[[ليورموريئم]] |align="left"|293 |<small>''p-block''</small> |align="left"|12.9 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |117 |Ts |[[ٽينيسائن]] |align="left"|294 |<small>''p-block''</small> |align="left"|7.1 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |118 |Og |[[اوگانيسن]] |align="left"|294 |<small>''f-block''</small> |align="left"|7 |<small>^{'''unknown phase (synthetic)'''}</small> |- |} ==پڻ ڏسو== * [[آئسوٽوپ]] * [[دوري جدول]] ==ٻاهريان ڳنڍڻا== *[http://www.thingsmadethinkable.com/item/atoms.php Atoms made thinkable], an interactive visualisation of the elements allowing physical and chemical properties of the elements to be compared {{Periodic table (navbox)}} {{Navbox periodic table}} [[Category:Lists of chemical elements]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:طبيعيات]] [[زمرو:فهرستون]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]] dv4y9afgdshl12906ikquari3950xkz 3 82581 319631 314625 2025-06-16T10:18:40Z KiranBOT 20481 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 319631 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:56, 27 اپريل 2025 ( يو.ٽي.سي) 0qhu5m6g635spe5mepavfdi47znw76h 0 83042 319591 319524 2025-06-15T14:06:41Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319591 wikitext text/x-wiki '''فضائي دٻاءُ''' (Atmospheric Pressure)، جنهن کي هوا جو دٻاءُ يا باروميٽرڪ دٻاءُ (باروميٽر کان پوءِ) پڻ سڏيو ويندو آهي، زمين جي فضائي دائري (atmosphere) جي اندر دٻاءُ آهي. معياري يونٽ، اٽاموسفر (علامت: atm) دٻاءُ جو هڪ يونٽ آهي جنهن کي 101,325 پاسڪل (Pa) 101.325 ڪلو پاسڪل(kPa) طور بيان ڪيو ويو آهي، جيڪو 1,013.25 ملي بار، 760 ملي ميٽر (Hg)، 29.9212 انچ (Hg) يا 14.696 پسآءِ (psi) جي برابر آهي. اي ٽي ايم (atm) يونٽ تقريباً ڌرتيءَ تي سراسري سمنڊ جي سطح جي هوا جي دٻاءُ جي برابر آهي. يعني، سمنڊ جي سطح تي ڌرتيءَ جو هوا جو دٻاءُ تقريباً 1 اي ٽي ايم آهي. گهڻن حالتن ۾، هوا جو دٻاءُ هائيڊرو اسٽيٽڪ دٻاءُ جي ويجهو هوندو آهي. جيڪو ماپڻ واري جاءِ (ماپ پوائنٽ) کان مٿي هوا جي وزن جي ڪري ٿيندو آهي. جيئن جيئن اوچائي وڌندي آهي. مٿانهين فضائي ماس گهٽجي ويندو آهي. تنهن ڪري هوا جو دٻاءُ وڌندڙ بلندي سان گهٽجي ويندو آهي. ڇاڪاڻ ته ماحول جي پرت زمين جي اڌ قطر (radius), خاص طور تي گهٽ اوچائي تي گهاٽي ماحولياتي پرت atmospheric layer, جي نسبت پتلي آهي. اوچائي جي ڪم جي طور تي زمين جي ڪشش ثقل جي تيز رفتاري کي مسلسل طور تي اندازو لڳائي سگهجي ٿو ۽ هن زوال ۾ ٿورو حصو وٺندو آهي. دٻاءُ في يونٽ علائقي جي قوت کي ماپيندو آهي، پاسڪل جي SI يونٽن سان (1 پاسڪل = 1 نيوٽن في چورس ميٽر، 1 N/m2). سراسري طور تي، 1 چورس سينٽي ميٽر (cm2) جي ڪراس-سيڪشنل علائقي سان هوا جو هڪ ڪالم. سراسري (اوسط) سمنڊ جي سطح کان زمين جي ماحول جي چوٽي تائين ماپيل، ان جو وزن تقريباً 1.03 ڪلوگرام آهي. ۽ تقريبن 10.1 نيوٽن جي قوت يا "وزن" استعمال ڪري ٿو. نتيجي ۾ 10.1 N/cm2 يا 101 kN/m2 (101 kPa) جو دٻاءُ پيدا ٿئي ٿو. دٻاءُ في يونٽ علائقي جي قوت کي ماپي ٿو، پاسڪلن جي SI يونٽن سان (1 پاسڪل = 1 نيوٽن في چورس ميٽر، 1 N/m2). سراسري طور تي، 1 چورس سينٽي ميٽر (cm2) جي ڪراس-سيڪشنل علائقي سان هوا جي هڪ ڪالم جو وزن تقريباً 1.03 ڪلوگرام آهي ۽ تقريباً 10.1 نيوٽن جي قوت يا "وزن" استعمال ڪري ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ 10.1 N/cm2 يا 101 kN/m2 (101 kPa) جو دٻاءُ پيدا ٿئي ٿو. 1 in2 جي ڪراس-سيڪشنل علائقي سان هوا جي هڪ ڪالم جو وزن تقريباً 14.7 lbf هوندو، جنهن جي نتيجي ۾ 14.7 lbf/in2 جو دٻاءُ ٿيندو. ==ميڪينزم== ==اوسط سمنڊ جي سطح جو دٻاءُ ==مٿاڇري جو دٻاءُ. ==اوچائي ۾ تبديلي. ==مقامي تبديلي. ==رڪارڊ. ==پاڻي جي کوٽائي جي بنياد تي ماپ. ==مائع جو اُبلندڙ نقطو. ==ماپ ۽ نقشا. ==پڻ ڏسو== ==لنڪس== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:ڪيميا]] [[زمرو:ماحوليات]] [[زمرو:گيس جا قانون]] [[زمرو:طبيعي مقدارون]] [[زمرو:طبيعي خاصيتون]] 23dvh84r2nhhhgobe2jdi3to63oaanl 0 83043 319578 2025-06-15T13:22:19Z Ibne maryam 17680 نئون صفحو: '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي جيڪڏهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئنڪ (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آ... 319578 wikitext text/x-wiki '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي جيڪڏهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئنڪ (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آڪسيڊيشن حالت مثبت (+)، منفي (-) يا صفر ٿي سگهي ٿي. تقريبن خالص آئنڪ بانڊنگ کان علاوه، ڪيترائي ڪوويلنٽ بانڊ هڪ مضبوط آئني خصوصيت ڏيکاريندا آهن، آڪسيڊيشن حالتن جي ڄاڻ ڪيميائي ردعمل جو هڪ مفيد اڳڪٿي ڪندڙ بڻائيندا آهن. هڪ ايٽم جي آڪسائيڊيشن اسٽيٽ ان ايٽم تي "حقيقي" چارج، يا ڪنهن ٻئي حقيقي ايٽمي ملڪيت جي نمائندگي نه ڪندو آهي. اهو خاص طور تي اعلي آڪسائيڊيشن اسٽيٽس جي سچائي آهي، جتي ضرب مثبت آئن پيدا ڪرڻ لاءِ گهربل آئنائيزيشن توانائي ڪيميائي رد عمل ۾ موجود توانائي کان تمام گهڻي آهي. اضافي طور تي، ڏنل مرڪب ۾ ايٽم جي آڪسائيڊيشن اسٽيٽس انهن جي حساب ۾ استعمال ٿيندڙ اليڪٽرونيگيٽيويٽي اسڪيل جي چونڊ جي لحاظ کان مختلف ٿي سگهن ٿيون. اهڙيءَ طرح، هڪ مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسائيڊيشن اسٽيٽ خالص طور تي هڪ رسم الخط آهي. ان جي باوجود، اهو غير نامياتي مرڪب جي نالي جي ڪنوينشن کي سمجهڻ ۾ اهم آهي. ان کان علاوه، ڪيميائي رد عملن بابت ڪيترائي مشاهدا آڪسائيڊيشن اسٽيٽس جي لحاظ کان بنيادي سطح تي وضاحت ڪري سگهجن ٿا. آڪسيجن جي حالتون عام طور تي انٽيجرز سان ظاهر ڪيون وينديون آهن جيڪي مثبت، صفر، يا منفي ٿي سگهن ٿيون. [[زمرو:ڪيميا]] 25bqnfnpnogz2wvtgm89ly6v3ss11jp 319579 319578 2025-06-15T13:29:23Z Ibne maryam 17680 319579 wikitext text/x-wiki '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي، جدهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئني (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آڪسيڊيشن حالت مثبت (+)، منفي (-) يا صفر ٿي سگهي ٿي. تقريبن خالص آئني بانڊنگ کان علاوه، ڪيترائي ڪوويلنٽ بانڊ هڪ مضبوط آئني خصوصيت ڏيکاريندا آهن، آڪسيڊيشن حالتون، ڪيميائي عمل جون مفيد اڳڪٿي ڪندڙ آهن. هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت، هن تي "حقيقي" چارج، يا ڪنهن ٻئي حقيقي ايٽمي خاصيت جي نمائندگي نه ڪندو آهي. اهو خاص طور تي اعلي آڪسيڊيشن حالتن جي سچائي آهي، ته مثبت آئن پيدا ڪرڻ لاءِ گهربل آئنائيزيشن توانائي ڪيميائي رد عمل ۾ موجود توانائي کان تمام گهڻي آهي. اضافي طور تي، ڏنل مرڪب ۾ ايٽم جي آڪسييڊيشن حالتون انهن جي حساب ۾ استعمال ٿيندڙ اليڪٽرونيگيٽيئٽي اسڪيل جي چونڊ جي لحاظ کان مختلف ٿي سگهن ٿيون. اهڙيءَ طرح، هڪ مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت خالص طور تي هڪ نسخو آهي. ان جي باوجود، اهو غير نامياتي مرڪبن جي نالن جي اصولن کي سمجهڻ ۾ اهم آهي. ان کان علاوه، ڪيميائي رد عملن بابت ڪيترائي مشاهدا آڪسيڊيشن حالتن جي لحاظ کان بنيادي سطح تي وضاحت ڪري سگهجن ٿا. آڪسيڊيشن جي حالتون عام طور تي مڪمل انگ سان ظاهر ڪيون وينديون آهن جيڪي مثبت، صفر، يا منفي ٿي سگهن ٿيون. [[زمرو:ڪيميا]] kjibo7crmz923qbk0qev83l9qgghvxo 319580 319579 2025-06-15T13:34:25Z Ibne maryam 17680 319580 wikitext text/x-wiki '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي، جدهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئني (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آڪسيڊيشن حالت مثبت (+)، منفي (-) يا صفر ٿي سگهي ٿي. تقريبن خالص آئني بانڊنگ کان علاوه، ڪيترائي ڪوويلنٽ بانڊ هڪ مضبوط آئني خصوصيت ڏيکاريندا آهن، آڪسيڊيشن حالتون، ڪيميائي عمل جون مفيد اڳڪٿي ڪندڙ آهن. هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت، هن تي "حقيقي" چارج، يا ڪنهن ٻئي حقيقي ايٽمي خاصيت جي نمائندگي نه ڪندو آهي. اهو خاص طور تي اعلي آڪسيڊيشن حالتن جي سچائي آهي، ته مثبت آئن پيدا ڪرڻ لاءِ گهربل آئنائيزيشن توانائي ڪيميائي رد عمل ۾ موجود توانائي کان تمام گهڻي آهي. اضافي طور تي، ڏنل مرڪب ۾ ايٽم جي آڪسييڊيشن حالتون انهن جي حساب ۾ استعمال ٿيندڙ اليڪٽرونيگيٽيئٽي اسڪيل جي چونڊ جي لحاظ کان مختلف ٿي سگهن ٿيون. اهڙيءَ طرح، هڪ مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت خالص طور تي هڪ نسخو آهي. ان جي باوجود، اهو غير نامياتي مرڪبن جي نالن جي اصولن کي سمجهڻ ۾ اهم آهي. ان کان علاوه، ڪيميائي رد عملن بابت ڪيترائي مشاهدا آڪسيڊيشن حالتن جي لحاظ کان بنيادي سطح تي وضاحت ڪري سگهجن ٿا. آڪسيڊيشن جي حالتون عام طور تي مڪمل انگ سان ظاهر ڪيون وينديون آهن جيڪي مثبت، صفر، يا منفي ٿي سگهن ٿيون. ==حوالا== {{Reflist|refs= <ref name=Haire>{{cite book| title=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements| editor1-last=Morss| editor2-first=Norman M.| editor2-last=Edelstein| editor3-last=Fuger| editor3-first=Jean| last1=Hoffman| first1=Darleane C.| last2=Lee| first2=Diana M.| last3=Pershina| first3=Valeria| chapter=Transactinides and the future elements| publisher=[[Springer Science+Business Media]]| year=2006| isbn=978-1-4020-3555-5| location=Dordrecht, The Netherlands| edition=3rd| ref=CITEREFHaire2006}}</ref> }} {{sfn whitelist|CITEREFPetersonHobart1984}} {{Oxide}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميائي ردعمل]] [[زمرو:ڪيميائي خاصيتون]] [[Category:Chemical nomenclature]] [[Category:Chemical properties]] [[Category:Coordination chemistry]] [[Category:Dimensionless numbers of chemistry]] [[Category:Redox]] [[زمرو:ڪيميا]] 6qhnku0w70xphkvsfkikdca9krmm8ig 319582 319580 2025-06-15T13:36:54Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 319582 wikitext text/x-wiki '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي، جدهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئني (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آڪسيڊيشن حالت مثبت (+)، منفي (-) يا صفر ٿي سگهي ٿي. تقريبن خالص آئني بانڊنگ کان علاوه، ڪيترائي ڪوويلنٽ بانڊ هڪ مضبوط آئني خصوصيت ڏيکاريندا آهن، آڪسيڊيشن حالتون، ڪيميائي عمل جون مفيد اڳڪٿي ڪندڙ آهن. هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت، هن تي "حقيقي" چارج، يا ڪنهن ٻئي حقيقي ايٽمي خاصيت جي نمائندگي نه ڪندو آهي. اهو خاص طور تي اعلي آڪسيڊيشن حالتن جي سچائي آهي، ته مثبت آئن پيدا ڪرڻ لاءِ گهربل آئنائيزيشن توانائي ڪيميائي رد عمل ۾ موجود توانائي کان تمام گهڻي آهي. اضافي طور تي، ڏنل مرڪب ۾ ايٽم جي آڪسييڊيشن حالتون انهن جي حساب ۾ استعمال ٿيندڙ اليڪٽرونيگيٽيئٽي اسڪيل جي چونڊ جي لحاظ کان مختلف ٿي سگهن ٿيون. اهڙيءَ طرح، هڪ مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت خالص طور تي هڪ نسخو آهي. ان جي باوجود، اهو غير نامياتي مرڪبن جي نالن جي اصولن کي سمجهڻ ۾ اهم آهي. ان کان علاوه، ڪيميائي رد عملن بابت ڪيترائي مشاهدا آڪسيڊيشن حالتن جي لحاظ کان بنيادي سطح تي وضاحت ڪري سگهجن ٿا. آڪسيڊيشن جي حالتون عام طور تي مڪمل انگ سان ظاهر ڪيون وينديون آهن جيڪي مثبت، صفر، يا منفي ٿي سگهن ٿيون. ==حوالا== {{Reflist|refs= <ref name=Haire>{{cite book| title=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements| editor1-last=Morss| editor2-first=Norman M.| editor2-last=Edelstein| editor3-last=Fuger| editor3-first=Jean| last1=Hoffman| first1=Darleane C.| last2=Lee| first2=Diana M.| last3=Pershina| first3=Valeria| chapter=Transactinides and the future elements| publisher=[[Springer Science+Business Media]]| year=2006| isbn=978-1-4020-3555-5| location=Dordrecht, The Netherlands| edition=3rd| ref=CITEREFHaire2006}}</ref> }} {{sfn whitelist|CITEREFPetersonHobart1984}} {{Oxide}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[زمرو:ڪيميائي خاصيتون]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[Category:Chemical nomenclature]] [[Category:Coordination chemistry]] [[Category:Dimensionless numbers of chemistry]] 9a9kmy3ogb2g35jrz2qepvog4im9tk4 319584 319582 2025-06-15T13:39:41Z Ibne maryam 17680 319584 wikitext text/x-wiki '''آڪسيڊيشن حالت''' (oxidation state) يا آڪسيڊيشن انگ (oxidation number)، ڪيميا ۾ هڪ ايٽم جو فرضي چارج آهي، جدهن ان جا سڀئي ڪيميائي بانڊ ٻين ايٽمن سان مڪمل طور تي آئني (ionic bond) آهن. اهو هڪ ڪيميائي مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسسڊيشن (اليڪٽران جو گھاٽاري) جي درجي کي بيان ڪري ٿو. تصوراتي طور تي، آڪسيڊيشن حالت مثبت (+)، منفي (-) يا صفر ٿي سگهي ٿي. تقريبن خالص آئني بانڊنگ کان علاوه، ڪيترائي ڪوويلنٽ بانڊ هڪ مضبوط آئني خصوصيت ڏيکاريندا آهن، آڪسيڊيشن حالتون، ڪيميائي عمل جون مفيد اڳڪٿي ڪندڙ آهن. هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت، هن تي "حقيقي" چارج، يا ڪنهن ٻئي حقيقي ايٽمي خاصيت جي نمائندگي نه ڪندو آهي. اهو خاص طور تي اعلي آڪسيڊيشن حالتن جي سچائي آهي، ته مثبت آئن پيدا ڪرڻ لاءِ گهربل آئنائيزيشن توانائي ڪيميائي رد عمل ۾ موجود توانائي کان تمام گهڻي آهي. اضافي طور تي، ڏنل مرڪب ۾ ايٽم جي آڪسييڊيشن حالتون انهن جي حساب ۾ استعمال ٿيندڙ اليڪٽرونيگيٽيئٽي اسڪيل جي چونڊ جي لحاظ کان مختلف ٿي سگهن ٿيون. اهڙيءَ طرح، هڪ مرڪب ۾ هڪ ايٽم جي آڪسيڊيشن حالت خالص طور تي هڪ رسمي اظهار آهي. ان جي باوجود، اهو غير نامياتي مرڪبن جي نالن جي اصولن کي سمجهڻ ۾ اهم آهي. ان کان علاوه، ڪيميائي رد عملن بابت ڪيترائي مشاهدا آڪسيڊيشن حالتن جي لحاظ کان بنيادي سطح تي وضاحت ڪري سگهجن ٿا. آڪسيڊيشن جي حالتون عام طور تي مڪمل انگ سان ظاهر ڪيون وينديون آهن جيڪي مثبت، ٻڙي، يا منفي ٿي سگهن ٿيون. ==حوالا== {{Reflist|refs= <ref name=Haire>{{cite book| title=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements| editor1-last=Morss| editor2-first=Norman M.| editor2-last=Edelstein| editor3-last=Fuger| editor3-first=Jean| last1=Hoffman| first1=Darleane C.| last2=Lee| first2=Diana M.| last3=Pershina| first3=Valeria| chapter=Transactinides and the future elements| publisher=[[Springer Science+Business Media]]| year=2006| isbn=978-1-4020-3555-5| location=Dordrecht, The Netherlands| edition=3rd| ref=CITEREFHaire2006}}</ref> }} {{sfn whitelist|CITEREFPetersonHobart1984}} {{Oxide}} {{Authority control}} [[زمرو:ڪيميائي عمل]] [[زمرو:ڪيميائي خاصيتون]] [[زمرو:ريڊوڪس]] [[Category:Chemical nomenclature]] [[Category:Coordination chemistry]] [[Category:Dimensionless numbers of chemistry]] sr47e3ra7pc4py5w335wlgi721ejfd7 14 83044 319583 2025-06-15T13:37:12Z Ibne maryam 17680 نئون صفحو: [[زمرو:ڪيميائي عمل]] 319583 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڪيميائي عمل]] hcucdj9p0aeh83bvj3iieqnrfcmx75e 0 83045 319593 2025-06-15T14:13:21Z Ibne maryam 17680 نئون صفحو: '''معياري گرمي پد ۽ دٻاءُ''' (STP) يا گرميء پد ۽ دٻاءُ لاءِ معياري حالتون تجرباتي ماپن لاءِ مختلف معياري حالتن جا سيٽ آهن جيڪي ڊيٽا جي مختلف سيٽن جي وچ ۾ مقابلو ڪرڻ جي اجازت ڏيڻ لاءِ استعمال ڪيا ويندا آهن. سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيندڙ معيار انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپل... 319593 wikitext text/x-wiki '''معياري گرمي پد ۽ دٻاءُ''' (STP) يا گرميء پد ۽ دٻاءُ لاءِ معياري حالتون تجرباتي ماپن لاءِ مختلف معياري حالتن جا سيٽ آهن جيڪي ڊيٽا جي مختلف سيٽن جي وچ ۾ مقابلو ڪرڻ جي اجازت ڏيڻ لاءِ استعمال ڪيا ويندا آهن. سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيندڙ معيار انٽرنيشنل يونين آف پيور اينڊ اپلائيڊ ڪيمسٽري (IUPAC) ۽ نيشنل انسٽيٽيوٽ آف اسٽينڊرڊز اينڊ ٽيڪنالاجي (NIST) جا آهن، جيتوڻيڪ اهي عالمي طور تي قبول نه ڪيا ويا آهن. ٻين تنظيمن مختلف قسم جون ٻيون تعريفون قائم ڪيون آهن. صنعت ۽ واپار ۾، گرمي پد ۽ دٻاءُ لاءِ معياري حالتون اڪثر ڪري گيسن ۽ مائع جي مقدار ۽ لاڳاپيل مقدارن جهڙوڪ وولوميٽرڪ وهڪري جي شرح (گيسن جي مقدار گرمي پد ۽ دٻاءُ سان خاص طور تي مختلف هونديون آهن): معياري ڪعبي ميٽر في سيڪنڊ (Sm3/s)، ۽ عام ڪعبي ميٽر في سيڪنڊ (Nm3/s). ڪيتريون ئي ٽيڪنيڪل اشاعتون (ڪتاب، جرنل، سامان ۽ مشينري لاءِ اشتهار) صرف "معياري حالتون" بيان ڪن ٿيون بغير انهن کي بيان ڪرڻ جي؛ اڪثر اصطلاح کي پراڻين "عام حالتن"، يا "NC" سان تبديل ڪندي. خاص حالتن ۾ اهو مونجهارو ۽ غلطيون پيدا ڪري سگهي ٿو. سٺو عمل هميشه گرمي پد ۽ دٻاءُ جي حوالي جي حالتن کي شامل ڪري ٿو. جيڪڏهن بيان نه ڪيو وڃي ته، ڪجهه ڪمري جي ماحولي حالتون فرض ڪيون ويون آهن، 1 اي ٽي ايم پريشر جي ويجهو، 273.15 ڪلوميٽر (0 °C)، ۽ 0٪ نمي. [[زمرو:ڪيميا]] tdt0gjlkr7j1zox22682zqczpxnustq 0 83046 319594 2025-06-15T18:13:02Z 154.198.118.239 نئون پنو سرجيو 319594 wikitext text/x-wiki فزڪس ۾، اسٽرنگ ٿيوري هڪ نظرياتي فريم ورڪ آهي جنهن ۾ پارٽيڪل فزڪس جي پوائنٽ جھڙا ذرڙا هڪ-dimensional شين سان تبديل ڪيا ويندا آهن جن کي اسٽرنگ سڏيو ويندو آهي. اسٽرنگ ٿيوري بيان ڪري ٿي ته اهي تار ڪيئن خلا ۾ پکڙجن ٿا ۽ هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ڪن ٿا. اسٽرنگ اسڪيل کان وڏي فاصلي جي پيماني تي، هڪ اسٽرنگ هڪ ذرڙي وانگر ڪم ڪري ٿو، ان جو ماس، چارج، ۽ ٻيون خاصيتون اسٽرنگ جي وائبريشنل حالت سان طئي ڪيون وينديون آهن. اسٽرنگ ٿيوري ۾، اسٽرنگ جي ڪيترن ئي وائبريشنل حالتن مان هڪ گريويٽون سان مطابقت رکي ٿي، هڪ ڪوانٽم ميڪيڪل پارٽيڪل جيڪو گريويٽيشن فورس کڻندو آهي. اهڙيءَ طرح، اسٽرنگ ٿيوري ڪوانٽم گريويٽيشن جو هڪ نظريو آهي. اسٽرنگ ٿيوري هڪ وسيع ۽ متنوع موضوع آهي جيڪو بنيادي فزڪس جي ڪيترن ئي گهري سوالن کي حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. اسٽرنگ ٿيوري رياضياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي ترقيون ڪيون آهن، جيڪي بليڪ هول فزڪس، ابتدائي ڪائنات جي ڪاسمولوجي، نيوڪليئر فزڪس، ۽ ڪنڊينسڊ ميٽر فزڪس ۾ مختلف مسئلن تي لاڳو ڪيون ويون آهن، ۽ ان خالص رياضي ۾ ڪيتريون ئي وڏيون ترقيون ڪيون آهن. ڇاڪاڻ ته اسٽرنگ ٿيوري ممڪن طور تي ڪشش ثقل ۽ پارٽيڪل فزڪس جي هڪ متحد وضاحت فراهم ڪري ٿي، اهو هر شيءِ جي نظريي لاءِ اميدوار آهي، هڪ خودمختار رياضياتي ماڊل جيڪو سڀني بنيادي قوتن ۽ مادي جي شڪلن کي بيان ڪري ٿو. انهن مسئلن تي گهڻي ڪم ڪرڻ جي باوجود، اهو معلوم ناهي ته اسٽرنگ ٿيوري ڪيتري حد تائين حقيقي دنيا کي بيان ڪري ٿي يا نظريو ان جي تفصيلن جي چونڊ ۾ ڪيتري آزادي ڏئي ٿو. اسٽرنگ ٿيوري جو پهريون مطالعو 1960 جي ڏهاڪي جي آخر ۾ مضبوط نيوڪليئر قوت جي نظريي جي طور تي ڪيو ويو، ان کان اڳ جو ڪوانٽم ڪروموڊينامڪس جي حق ۾ ڇڏي ڏنو ويو. بعد ۾، اهو محسوس ڪيو ويو ته اهي خاصيتون جيڪي اسٽرنگ ٿيوري کي نيوڪليئر فزڪس جي نظريي جي طور تي نا مناسب بڻائين ٿيون، ان کي ڪشش ثقل جي ڪوانٽم ٿيوري لاءِ هڪ اميد افزا اميدوار بڻايو. اسٽرنگ ٿيوري جو پهريون نسخو، بوسونڪ اسٽرنگ ٿيوري، صرف ذرڙن جي طبقي کي شامل ڪيو جيڪي بوسون طور سڃاتا وڃن ٿا. اهو بعد ۾ سپر اسٽرنگ ٿيوري ۾ ترقي ڪئي، جيڪا بوسون ۽ فرميون نالي ذرڙن جي طبقي جي وچ ۾ سپر سميٽري نالي هڪ تعلق کي قائم ڪري ٿي. 1990 جي وچ ۾ اهو اندازو لڳائڻ کان اڳ سپر اسٽرنگ ٿيوري جا پنج مستقل نسخا تيار ڪيا ويا هئا ته اهي سڀئي يارهن طول و عرض ۾ هڪ واحد نظريي جا مختلف محدود ڪيس هئا جن کي ايم-ٿيوري سڏيو ويندو آهي. 1997 جي آخر ۾، نظرياتي ماهرن هڪ اهم تعلق دريافت ڪيو جنهن کي اينٽي-ڊي سيٽر/ڪنفارمل فيلڊ ٿيوري خط و ڪتابت (AdS/CFT خط و ڪتابت) سڏيو ويندو آهي، جيڪو اسٽرنگ ٿيوري کي ٻئي قسم جي جسماني نظريي سان ڳنڍيندو آهي جنهن کي ڪوانٽم فيلڊ ٿيوري سڏيو ويندو آهي. اسٽرنگ ٿيوري جي چئلينجن مان هڪ اهو آهي ته مڪمل ٿيوري جي سڀني حالتن ۾ اطمينان بخش تعريف ناهي. ٻيو مسئلو اهو آهي ته اهو ٿيوري ممڪن ڪائناتن جي هڪ وڏي منظرنامي کي بيان ڪرڻ لاءِ سوچيو ويندو آهي، جنهن ۾ اسٽرنگ ٿيوري جي بنياد تي پارٽيڪل فزڪس جي نظرين کي ترقي ڪرڻ لاءِ پيچيده ڪوششون آهن. انهن مسئلن برادري ۾ ڪجهه ماڻهن کي فزڪس جي انهن طريقن تي تنقيد ڪرڻ ۽ اسٽرنگ ٿيوري جي اتحاد تي مسلسل تحقيق جي قدر تي سوال اٿارڻ تي مجبور ڪيو آهي. 5lwrpfhuuosljggyzhjujtecyzwi072 3 83047 319595 2025-06-15T20:01:37Z KaleemBot 10779 ڀليڪار! 319595 wikitext text/x-wiki {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 20:01, 15 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي) dfoginsb6jnn74d7b88okpr9iu0nnjv 3 83048 319596 2025-06-15T20:05:08Z KaleemBot 10779 ڀليڪار! 319596 wikitext text/x-wiki {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 20:05, 15 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي) etzbtkubq5r9s2mdourxqlp5bsy1tdh 1 83049 319598 2025-06-15T20:17:49Z Gulzar Ali rind 20483 /* رند */ نئون ڀاڱو 319598 wikitext text/x-wiki == رند == رند اصل ڪٿان جا هئا؟&#32؛[[واپرائيندڙ:Gulzar Ali rind|Gulzar Ali rind]] ([[واپرائيندڙ بحث:Gulzar Ali rind|ڳالھ]]) 20:17, 15 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي) lyk9u7s7x778sp38e06em0iz8ntgrly 3 83050 319599 2025-06-16T01:26:08Z KaleemBot 10779 ڀليڪار! 319599 wikitext text/x-wiki {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 01:26, 16 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي) hsnsk2162w728i9cr3nm1y8qoe17v64 0 83051 319601 2025-06-16T04:02:48Z Ibne maryam 17680 نئون صفحو: '''ليورموريئم''' (Livermorium) هڪ مصنوعي ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان Lv ۽ ايٽمي نمبر 116 آهي. اهو هڪ انتهائي تابڪاري عنصر آهي جيڪو صرف ليبارٽري سيٽنگ ۾ اي ٺاهيو ويندو آهي ۽ فطرت ۾ ان جو مشاهدو نه ڪيو ويو آهي. هن عنصر جو نالو آمريڪا ۾ لارنس ليورمور نيشنل ليبارٽري جي نالي تي رکي... 319601 wikitext text/x-wiki '''ليورموريئم''' (Livermorium) هڪ مصنوعي ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان Lv ۽ ايٽمي نمبر 116 آهي. اهو هڪ انتهائي تابڪاري عنصر آهي جيڪو صرف ليبارٽري سيٽنگ ۾ اي ٺاهيو ويندو آهي ۽ فطرت ۾ ان جو مشاهدو نه ڪيو ويو آهي. هن عنصر جو نالو آمريڪا ۾ لارنس ليورمور نيشنل ليبارٽري جي نالي تي رکيو ويو آهي، جنهن 2000 ۽ 2006 جي وچ ۾ ڪيل تجربن دوران ليورموريئم کي دريافت ڪرڻ لاءِ ڊبنا، روس ۾ جوائنٽ انسٽيٽيوٽ فار نيوڪليئر ريسرچ (JINR) سان تعاون ڪيو. ليبارٽري جو نالو ڪيليفورنيا جي شهر ليورمور جو حوالو ڏئي ٿو، جتي اهو واقع آهي، جنهن جو نالو بدلي ۾ فارمر ۽ زميندار رابرٽ ليورمور جي نالي تي رکيو ويو. اهو نالو IUPAC پاران 30 مئي 2012ع تي اختيار ڪيو ويو. ليورموريئم جا ڇهه آئسوٽوپ سڃاتل آهن، جن ۾ 288-293 جي مايو نمبر شامل آهن؛ انهن مان سڀ کان وڌيڪ زنده ليورموريم-293 آهي جنهن جي اڌ زندگي تقريباً 80 ملي سيڪنڊ آهي. ماس نمبر 294 سان ستين ممڪن آئسوٽوپ جي رپورٽ ڪئي وئي آهي پر اڃا تائين تصديق نه ڪئي وئي آهي. [[زمرو:چالڪوجين]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] lkubzyhyo3c08gngned3pkwx1c3k7e8 319602 319601 2025-06-16T04:07:38Z Ibne maryam 17680 319602 wikitext text/x-wiki '''ليورموريئم''' (Livermorium) هڪ مصنوعي ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان Lv ۽ ايٽمي نمبر 116 آهي. اهو هڪ انتهائي تابڪاري عنصر آهي جيڪو صرف ليبارٽري سيٽنگ ۾ اي ٺاهيو ويندو آهي ۽ فطرت ۾ ان جو مشاهدو نه ڪيو ويو آهي. هن عنصر جو نالو آمريڪا ۾ لارنس ليورمور نيشنل ليبارٽري جي نالي تي رکيو ويو آهي، جنهن 2000 ۽ 2006 جي وچ ۾ ڪيل تجربن دوران ليورموريئم کي دريافت ڪرڻ لاءِ ڊبنا، روس ۾ جوائنٽ انسٽيٽيوٽ فار نيوڪليئر ريسرچ (JINR) سان تعاون ڪيو. ليبارٽري جو نالو ڪيليفورنيا جي شهر ليورمور جو حوالو ڏئي ٿو، جتي اهو واقع آهي، جنهن جو نالو بدلي ۾ فارمر ۽ زميندار رابرٽ ليورمور جي نالي تي رکيو ويو. اهو نالو IUPAC پاران 30 مئي 2012ع تي اختيار ڪيو ويو. ليورموريئم جا ڇهه آئسوٽوپ سڃاتل آهن، جن ۾ 288-293 جي مايو نمبر شامل آهن؛ انهن مان سڀ کان وڌيڪ زنده ليورموريم-293 آهي جنهن جي اڌ زندگي تقريباً 80 ملي سيڪنڊ آهي. ماس نمبر 294 سان ستين ممڪن آئسوٽوپ جي رپورٽ ڪئي وئي آهي پر اڃا تائين تصديق نه ڪئي وئي آهي. ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{Commons|Livermorium}} * [http://www.periodicvideos.com/videos/116.htm Livermorium] at ''[[The Periodic Table of Videos]]'' (University of Nottingham) * [https://web.archive.org/web/20081205080201/http://www.cerncourier.com/main/article/41/8/17 ''CERN Courier'' – Second postcard from the island of stability] * [http://webelements.com/livermorium/ Livermorium at WebElements.com] {{Periodic table (navbox)}} {{Authority control}} [[زمرو:ليورموريئم]] [[زمرو:چالڪوجين]] [[زمرو:ڪيميائي تت]] [[زمرو:مصنوعي تت]] [[Category:Ernest Lawrence]] ==حوالا== {{حوالا}} 4t2z3ukxumuiwait9jyrltcmgsa04nk 14 83052 319603 2025-06-16T04:07:59Z Ibne maryam 17680 نئون صفحو: [[زمرو:ڪيميائي تت]] 319603 wikitext text/x-wiki [[زمرو:ڪيميائي تت]] j0mk6cf7yhinbkw6z6t974b5dkse6po 3 83053 319629 2025-06-16T09:34:07Z Hide on Rosé 16362 Hide on Rosé صفحي [[واپرائيندڙ بحث:Nguyên Hưng Trần]] کي [[واپرائيندڙ بحث:Higashizakura]] ڏانھن چوريو: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Nguyên Hưng Trần|Nguyên Hưng Trần]]" to "[[Special:CentralAuth/Higashizakura|Higashizakura]]" 319629 wikitext text/x-wiki #چوريو [[واپرائيندڙ بحث:Higashizakura]] rh31dg4dxgj5uxhm7sexql3k8wulak7 3 83054 319630 2025-06-16T10:18:36Z KiranBOT 20481 soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]] 319630 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd 0 83055 319632 2025-06-16T10:32:21Z Abdullah1601 18012 نئون صفحو: '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪي... 319632 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. 2r37fx5lpyty6m2y05m17ksky6p6qhp 319633 319632 2025-06-16T10:39:16Z Abdullah1601 18012 319633 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:درياءَ ۽ نديون]] [[زمرو:آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا درياءَ ۽ نديون]] 8k80y93wuo648iuort9bd7dg6czq5p7 319634 319633 2025-06-16T10:41:58Z Abdullah1601 18012 /* حوالا */ 319634 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:درياءَ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا دريا]] fqvxbuaghvphll0fqto2o28ad04x8sf 319635 319634 2025-06-16T10:42:31Z Abdullah1601 18012 /* حوالا */ 319635 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:درياءَ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] a8ar2xmh9njtrdf9fl2ykzjf0ktatds 319636 319635 2025-06-16T10:43:41Z Abdullah1601 18012 /* حوالا */ 319636 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:دریاھہ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] m85xoyk23gejp9cysr681fjz6sg5z7o 319637 319636 2025-06-16T10:45:38Z Abdullah1601 18012 319637 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==درياهه== ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:دریاھہ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] lez7i4z0dnsz6nnyj69qd9jilr4g9u1 319638 319637 2025-06-16T10:46:38Z Abdullah1601 18012 319638 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==درياهه== {{short description|River in West Africa}} {{Infobox river | name = '''Senegal River''' | name_native = | name_native_lang = | name_other = {{langx|srr|Seen O Gal}}<br>{{langx|wo|Dexug Senegaal}}<br>{{langx|ar|نهر السنغال}}<br>{{langx|fr|Fleuve Sénégal}} | name_etymology = <!---------------------- IMAGE & MAP --> | image = WL-Sénégal-Rosso-Traversée du fleuve Sénégal.jpg | image_size = | image_caption = Boats on the Senegal River, on the border between Senegal and [[Mauritania]] | map = Senegalrivermap.png | map_size = | map_caption = Map of the Senegal River drainage basin. | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption = | mapframe = yes | mapframe-zoom = 5 <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[Senegal]], [[Mauritania]], [[Mali]] | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = | subdivision_name4 = | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{Convert|1086|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = {{Convert|680|m3/s|ft3/s|abbr=on}} | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = [[Bakoy River]] | source1_location = Menien-Koma, Guinea | source1_coordinates= {{coord|11|50|N|9|45|W}} | source1_elevation = {{convert|760|m|abbr=on}} | source2 = [[Bafing River]] | source2_location = Foranruel, Guinea | source2_coordinates= {{Coord|10.395|-12.135|display=i}} | source2_elevation = {{Convert|750|m|ft|abbr=on}} | source_confluence = | source_confluence_location= [[Bafoulabé]], Mali | source_confluence_coordinates= {{Coord|13.813|-10.828|format=dms|display=i}} | source_confluence_elevation= {{Convert|83|m|ft|abbr=on}} | mouth = [[Atlantic Ocean]] | mouth_location = [[Saint-Louis, Senegal|Saint-Louis]], Senegal | mouth_coordinates = {{Coord|15.938|-16.508|format=dms|display=i}} | mouth_elevation = {{Convert|0|m|ft|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{Convert|337000|km2|mi2|abbr=on}} | tributaries_left = | tributaries_right = | custom_label = | custom_data = | extra = }} <!-- Senegal River flow--> {{image frame|width=280|content= Senegal River at [[Dagana, Senegal]] <timeline> #>Documentation at http://www.mediawiki.org/wiki/Extension:EasyTimeline/syntax <# Colors= id:lightgrey value:gray(0.8) id:darkgrey value:gray(0.3) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.9) ImageSize = width:280 height:200 PlotArea = left:40 bottom:15 top:5 right:5 DateFormat = x.y Period = from:0 till:2500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:250 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo PlotData= #>Draw bars <# color:barra width:12 align:left bar:Jan from:0 till: 210 bar:Feb from:0 till: 122 bar:Mar from:0 till: 68 bar:Apr from:0 till: 34 bar:May from:0 till: 18 bar:Jun from:0 till: 33 bar:Jul from:0 till: 428 bar:Aug from:0 till: 1203 bar:Sep from:0 till: 1971 bar:Oct from:0 till: 2260 bar:Nov from:0 till: 1446 bar:Dec from:0 till: 399 </timeline> | caption = Average monthly flow (m³/s) at the Dagana hydrometric station over the period 1903-1974<ref name=unesco>{{citation | publisher= Unesco International Hydrological Programme |title=Hydrographic data for Dagana, Senegal 1903-1974 | url= http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/part'4/AFRICA/Senegal/1sg%60se~2.htm | access-date= 24 May 2012}}.</ref> }} The '''Senegal River''' ({{langx|srr|"Seen O Gal"}} or "Senegal" - compound of the [[Serer people|Serer]] term "Seen" or "Sene" or "Sen" (from [[Roog|Roog Seen]], Supreme Deity in [[Serer religion]]) and "O Gal" (meaning "body of water")); {{langx|wo|Dexug Senegaal}}, {{langx|ar|نهر السنغال|Nahr as-Siniġāl}}, {{IPA|mey|nahrˤ əs.säjnigaːl}}, {{langx|fr|Fleuve Sénégal}}) is a {{convert|1086|km|mi|comma=off|adj=mid|-long}} [[river]] in [[West Africa]]; much of its length marks part of the [[Mauritania–Senegal border| border]] between [[Senegal]] and [[Mauritania]]. It has a [[drainage basin]] of {{Convert|270,000|km2|abbr=on|comma=gaps}}, a mean flow of {{Convert|680|m3/s|abbr=on}}, and an annual discharge of {{Convert|21.5|km3|abbr=on}}. Important [[tributary|tributaries]] are the [[Falémé River]], [[Karakoro River]], and the [[Gorgol River]]. The river divides into two branches once it passes [[Kaédi]] The left branch, called the [[Doué River|Doué]], runs parallel to the main river to the north. After {{Convert|200|km|abbr=on}} the two branches rejoin a few kilometers downstream of [[Podor]]. In 1972 [[Mali]], Mauritania and Senegal founded the [[Organisation pour la mise en valeur du fleuve Sénégal]] (OMVS) to manage the river basin. [[Guinea]] joined in 2005. {{As of | 2012}}, only very limited use was made of the river for the transportation of goods and passengers. The OMVS have looked at the feasibility of creating a navigable channel {{Convert|55|m|abbr=on}} in width between the small town of [[Ambidédi]] in [[Mali]] and [[Saint-Louis, Senegal| Saint-Louis]], a distance of {{Convert|905|km|abbr=on}}. It would give landlocked Mali a direct route to the [[Atlantic Ocean]]. The aquatic fauna in the Senegal River basin is closely associated with that of the [[Gambia River]] basin, and the two are usually combined under a single [[ecoregion]] known as the [[List of freshwater ecoregions in Africa and Madagascar#Nilo-Sudan |Senegal-Gambia Catchments]]. Only three species of frogs and one fish are [[Endemism |endemic]] to this ecoregion. The river has two large [[dam]]s along its course, the [[Manantali Dam]] in [[Mali]] and the [[Maka-Diama Dam]] downstream on the Mauritania-Senegal border. In between is the [[Félou Hydroelectric Plant]], built in 1927, but replaced in 2014. The construction of the [[Gouina Hydroelectric Plant]] upstream of Felou at [[Gouina Falls]] began in 2013. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:دریاھہ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] oyups59hrj2w7ln6q0e0spnok9zho7z 319639 319638 2025-06-16T10:56:07Z Abdullah1601 18012 319639 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==درياهه== {{short description|River in West Africa}} {{Infobox river | name = '''Senegal River''' | name_native = | name_native_lang = | name_other = {{langx|srr|Seen O Gal}}<br>{{langx|wo|Dexug Senegaal}}<br>{{langx|ar|نهر السنغال}}<br>{{langx|fr|Fleuve Sénégal}} | name_etymology = <!---------------------- IMAGE & MAP --> | image = WL-Sénégal-Rosso-Traversée du fleuve Sénégal.jpg | image_size = | image_caption = Boats on the Senegal River, on the border between Senegal and [[Mauritania]] | map = Senegalrivermap.png | map_size = | map_caption = Map of the Senegal River drainage basin. | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption = | mapframe = yes | mapframe-zoom = 5 <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[Senegal]], [[Mauritania]], [[Mali]] | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = | subdivision_name4 = | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{Convert|1086|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = {{Convert|680|m3/s|ft3/s|abbr=on}} | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = [[Bakoy River]] | source1_location = Menien-Koma, Guinea | source1_coordinates= {{coord|11|50|N|9|45|W}} | source1_elevation = {{convert|760|m|abbr=on}} | source2 = [[Bafing River]] | source2_location = Foranruel, Guinea | source2_coordinates= {{Coord|10.395|-12.135|display=i}} | source2_elevation = {{Convert|750|m|ft|abbr=on}} | source_confluence = | source_confluence_location= [[Bafoulabé]], Mali | source_confluence_coordinates= {{Coord|13.813|-10.828|format=dms|display=i}} | source_confluence_elevation= {{Convert|83|m|ft|abbr=on}} | mouth = [[Atlantic Ocean]] | mouth_location = [[Saint-Louis, Senegal|Saint-Louis]], Senegal | mouth_coordinates = {{Coord|15.938|-16.508|format=dms|display=i}} | mouth_elevation = {{Convert|0|m|ft|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{Convert|337000|km2|mi2|abbr=on}} | tributaries_left = | tributaries_right = | custom_label = | custom_data = | extra = }} <!-- Senegal River flow--> {{image frame|width=280|content= Senegal River at [[Dagana, Senegal]] <timeline> #>Documentation at http://www.mediawiki.org/wiki/Extension:EasyTimeline/syntax <# Colors= id:lightgrey value:gray(0.8) id:darkgrey value:gray(0.3) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.9) ImageSize = width:280 height:200 PlotArea = left:40 bottom:15 top:5 right:5 DateFormat = x.y Period = from:0 till:2500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:250 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo PlotData= #>Draw bars <# color:barra width:12 align:left bar:Jan from:0 till: 210 bar:Feb from:0 till: 122 bar:Mar from:0 till: 68 bar:Apr from:0 till: 34 bar:May from:0 till: 18 bar:Jun from:0 till: 33 bar:Jul from:0 till: 428 bar:Aug from:0 till: 1203 bar:Sep from:0 till: 1971 bar:Oct from:0 till: 2260 bar:Nov from:0 till: 1446 bar:Dec from:0 till: 399 </timeline> | caption = Average monthly flow (m³/s) at the Dagana hydrometric station over the period 1903-1974<ref name=unesco>{{citation | publisher= Unesco International Hydrological Programme |title=Hydrographic data for Dagana, Senegal 1903-1974 | url= http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/part'4/AFRICA/Senegal/1sg%60se~2.htm | access-date= 24 May 2012}}.</ref> }} '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. The '''Senegal River''' (wo:Dexug Senegaal;fr:Fleuve Sénégal) is a river in West Africa; much of its length marks part of the [[Mauritania–Senegal border| border]] between [[Senegal]] and [[Mauritania]]. It has a [[drainage basin]] of {{Convert|270,000|km2|abbr=on|comma=gaps}}, a mean flow of {{Convert|680|m3/s|abbr=on}}, and an annual discharge of {{Convert|21.5|km3|abbr=on}}. Important [[tributary|tributaries]] are the [[Falémé River]], [[Karakoro River]], and the [[Gorgol River]]. The river divides into two branches once it passes [[Kaédi]] The left branch, called the [[Doué River|Doué]], runs parallel to the main river to the north. After {{Convert|200|km|abbr=on}} the two branches rejoin a few kilometers downstream of [[Podor]]. In 1972 [[Mali]], Mauritania and Senegal founded the [[Organisation pour la mise en valeur du fleuve Sénégal]] (OMVS) to manage the river basin. [[Guinea]] joined in 2005. {{As of | 2012}}, only very limited use was made of the river for the transportation of goods and passengers. The OMVS have looked at the feasibility of creating a navigable channel {{Convert|55|m|abbr=on}} in width between the small town of [[Ambidédi]] in [[Mali]] and [[Saint-Louis, Senegal| Saint-Louis]], a distance of {{Convert|905|km|abbr=on}}. It would give landlocked Mali a direct route to the [[Atlantic Ocean]]. The aquatic fauna in the Senegal River basin is closely associated with that of the [[Gambia River]] basin, and the two are usually combined under a single [[ecoregion]] known as the [[List of freshwater ecoregions in Africa and Madagascar#Nilo-Sudan |Senegal-Gambia Catchments]]. Only three species of frogs and one fish are [[Endemism |endemic]] to this ecoregion. The river has two large [[dam]]s along its course, the [[Manantali Dam]] in [[Mali]] and the [[Maka-Diama Dam]] downstream on the Mauritania-Senegal border. In between is the [[Félou Hydroelectric Plant]], built in 1927, but replaced in 2014. The construction of the [[Gouina Hydroelectric Plant]] upstream of Felou at [[Gouina Falls]] began in 2013. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:دریاھہ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] ap2tfpftsbd241lnm8su1at2vt7vvhk 319640 319639 2025-06-16T11:00:56Z Abdullah1601 18012 319640 wikitext text/x-wiki '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. ==درياهه== {{short description|River in West Africa}} {{Infobox river | name = '''Senegal River''' | name_native = Senegal River Serer: Seen O Gal Wolof: Dexug Senegaal Arabic: نهر السنغال French: Fleuve Sénégal | name_native_lang = | name_other = Wolof: Dexug Senegaal | image = WL-Sénégal-Rosso-Traversée du fleuve Sénégal.jpg | image_size = | image_caption = Boats on the Senegal River, on the border between Senegal and [[Mauritania]] | map = Senegalrivermap.png | map_size = | map_caption = Map of the Senegal River drainage basin. | pushpin_map = | pushpin_map_size = | pushpin_map_caption = | mapframe = yes | mapframe-zoom = 5 <!---------------------- LOCATION --> | subdivision_type1 = Country | subdivision_name1 = [[Senegal]], [[Mauritania]], [[Mali]] | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | subdivision_type4 = | subdivision_name4 = | subdivision_type5 = | subdivision_name5 = <!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS --> | length = {{Convert|1086|km|mi|abbr=on}} | width_min = | width_avg = | width_max = | depth_min = | depth_avg = | depth_max = | discharge1_location= | discharge1_min = | discharge1_avg = {{Convert|680|m3/s|ft3/s|abbr=on}} | discharge1_max = <!---------------------- BASIN FEATURES --> | source1 = [[Bakoy River]] | source1_location = Menien-Koma, Guinea | source1_coordinates= {{coord|11|50|N|9|45|W}} | source1_elevation = {{convert|760|m|abbr=on}} | source2 = [[Bafing River]] | source2_location = Foranruel, Guinea | source2_coordinates= {{Coord|10.395|-12.135|display=i}} | source2_elevation = {{Convert|750|m|ft|abbr=on}} | source_confluence = | source_confluence_location= [[Bafoulabé]], Mali | source_confluence_coordinates= {{Coord|13.813|-10.828|format=dms|display=i}} | source_confluence_elevation= {{Convert|83|m|ft|abbr=on}} | mouth = [[Atlantic Ocean]] | mouth_location = [[Saint-Louis, Senegal|Saint-Louis]], Senegal | mouth_coordinates = {{Coord|15.938|-16.508|format=dms|display=i}} | mouth_elevation = {{Convert|0|m|ft|abbr=on}} | progression = | river_system = | basin_size = {{Convert|337000|km2|mi2|abbr=on}} | tributaries_left = | tributaries_right = | custom_label = | custom_data = | extra = }} <!-- Senegal River flow--> {{image frame|width=280|content= Senegal River at [[Dagana, Senegal]] <timeline> #>Documentation at http://www.mediawiki.org/wiki/Extension:EasyTimeline/syntax <# Colors= id:lightgrey value:gray(0.8) id:darkgrey value:gray(0.3) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.9) ImageSize = width:280 height:200 PlotArea = left:40 bottom:15 top:5 right:5 DateFormat = x.y Period = from:0 till:2500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:250 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo PlotData= #>Draw bars <# color:barra width:12 align:left bar:Jan from:0 till: 210 bar:Feb from:0 till: 122 bar:Mar from:0 till: 68 bar:Apr from:0 till: 34 bar:May from:0 till: 18 bar:Jun from:0 till: 33 bar:Jul from:0 till: 428 bar:Aug from:0 till: 1203 bar:Sep from:0 till: 1971 bar:Oct from:0 till: 2260 bar:Nov from:0 till: 1446 bar:Dec from:0 till: 399 </timeline> | caption = Average monthly flow (m³/s) at the Dagana hydrometric station over the period 1903-1974<ref name=unesco>{{citation | publisher= Unesco International Hydrological Programme |title=Hydrographic data for Dagana, Senegal 1903-1974 | url= http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/part'4/AFRICA/Senegal/1sg%60se~2.htm | access-date= 24 May 2012}}.</ref> }} '''سينيگال درياهه''' (Senegal River، عربي: نهر السنگال؛ فرانسيسي: Flauve Sénégal) اولهه آفريڪا ۾ هڪ 1,086 ڪلوميٽر ڊگهو (675 ميل) درياهه آهي؛ ان جي ڊيگهه جو گهڻو حصو سينيگال ۽ موريتانيا جي وچ ۾ سرحد جو حصو آهي. ان جو نيڪال جو بيسن 2,70,000 چورس ڪلوميٽر (1,00,000 چورس ميل) آهي، سراسري وهڪري 680 ڪيوبڪ ميٽر في سيڪنڊ (24,000 ڪيوبڪ فوٽ/سڪنڊ) آهي ۽ سالياني وهڪري 21.5 ڪيوبڪ ڪلوميٽر (5.2 ڪيوبڪ ميل) آهي. اهم معاون نديون فاليمي ندي، ڪاراڪورو ندي ۽ گورگول ندي آهن. درياهه ڪائيڊي مان گذرڻ کان پوءِ ٻن شاخن ۾ ورهائجي ٿو. کاٻي شاخ، جنهن کي ڊوئي سڏيو ويندو آهي. اهو اتر ۾ مکيه ندي جي متوازي هلندو آهي ۽ 200 ڪلوميٽر (120 ميل) کان پوءِ ٻئي شاخون پوڊور جي ڪجهه ڪلوميٽر هيٺ وهڪري ۾ ٻيهر شامل ٿين ٿيون. The '''Senegal River''' (wo:Dexug Senegaal;fr:Fleuve Sénégal) is a river in West Africa; much of its length marks part of the [[Mauritania–Senegal border| border]] between [[Senegal]] and [[Mauritania]]. It has a [[drainage basin]] of {{Convert|270,000|km2|abbr=on|comma=gaps}}, a mean flow of {{Convert|680|m3/s|abbr=on}}, and an annual discharge of {{Convert|21.5|km3|abbr=on}}. Important [[tributary|tributaries]] are the [[Falémé River]], [[Karakoro River]], and the [[Gorgol River]]. The river divides into two branches once it passes [[Kaédi]] The left branch, called the [[Doué River|Doué]], runs parallel to the main river to the north. After {{Convert|200|km|abbr=on}} the two branches rejoin a few kilometers downstream of [[Podor]]. In 1972 [[Mali]], Mauritania and Senegal founded the [[Organisation pour la mise en valeur du fleuve Sénégal]] (OMVS) to manage the river basin. [[Guinea]] joined in 2005. {{As of | 2012}}, only very limited use was made of the river for the transportation of goods and passengers. The OMVS have looked at the feasibility of creating a navigable channel {{Convert|55|m|abbr=on}} in width between the small town of [[Ambidédi]] in [[Mali]] and [[Saint-Louis, Senegal| Saint-Louis]], a distance of {{Convert|905|km|abbr=on}}. It would give landlocked Mali a direct route to the [[Atlantic Ocean]]. The aquatic fauna in the Senegal River basin is closely associated with that of the [[Gambia River]] basin, and the two are usually combined under a single [[ecoregion]] known as the [[List of freshwater ecoregions in Africa and Madagascar#Nilo-Sudan |Senegal-Gambia Catchments]]. Only three species of frogs and one fish are [[Endemism |endemic]] to this ecoregion. The river has two large [[dam]]s along its course, the [[Manantali Dam]] in [[Mali]] and the [[Maka-Diama Dam]] downstream on the Mauritania-Senegal border. In between is the [[Félou Hydroelectric Plant]], built in 1927, but replaced in 2014. The construction of the [[Gouina Hydroelectric Plant]] upstream of Felou at [[Gouina Falls]] began in 2013. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:سينيگال]] [[زمرو:دریاھہ ۽ نديون]] [[زمرو:جاگرافي آفريڪا]] [[زمرو:آفريڪا جا درياهه]] 454si7futd71cm0stpudjp8s1ad4v9p