محمد حسين پنهور

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="sd">
  <siteinfo>
    <sitename>وڪيپيڊيا</sitename>
    <dbname>sdwiki</dbname>
    <base>https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.8</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ذريعات</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">بحث</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">واپرائيندڙ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">واپرائيندڙ بحث</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وڪيپيڊيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">وڪيپيڊيا بحث</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل بحث</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ذريعات وڪي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ذريعات وڪي بحث</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچو</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچو بحث</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">مدد</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">مدد بحث</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">زمرو</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">زمرو بحث</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">باب</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">باب بحث</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڊيول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڊيول بحث</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>محمد حسين پنهور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2737</id>
    <revision>
      <id>322236</id>
      <parentid>312404</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:06:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <comment>غير موجود</comment>
      <origin>322236</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6600" sha1="a17lm6ru74a4eissmhmbm243m5oparq" xml:space="preserve">
محمد حسين پنهور المعروف [[ايم ايڇ پنهور]] 25 ڊسمبر [[1925ع]] تي سنڌ جي [[دادو ضلعو]]، [[دادو تعلقو]] جي ڳوٺ محمد ابراهيم پنهور ۾ ڄائو،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.panhwar.net/|title=Home|website=www.panhwar.net|access-date=2020-08-28}}&lt;/ref&gt; هن مڪينڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ انجنيئرنگ جون ڊگريون حاصل ڪيون هيون، جڏهن ته هن ايگريڪلچرل انجنيئرنگ ۾ پڻ ايم ايس سي جي ڊگري پڻ حاصل ڪئي.

== تحقيق ==
اهڙا ماڻهو تمام گهٽ آهن، جيڪي پنهنجي حياتيءَ جو وڏو حصو تحقيق کي ڏين، ۽ اهي ماڻهو ته بنهه اڻلڀ آهن، جيڪي پنهنجي سموري حياتي تحقيق کي ڏين، سائين پنهور صاحب انهن اڻلڀ ماڻهن مان هو، جيڪي زندگيءَ جو وڏو حصو نه، پر سموري زندگي تحقيق کي ڏيندا آهن. هن پنهنجي سڄي زندگي تحقيق کي ڏني، هن ڪڏهن به پنهنجي پيرسنيءَ جو بهانو ڪري ڪم کان نه لنوايو، ۽ نه ئي وري اهو ٺهيل ٺڪيل جملو چئي پنهنجو ڪم بند ڪيو ته ”هتي ڪم ڪرڻ جو ماحول ئي ڪونهي.“ ڪم ڪرڻ وارا ڪم جو ماحول پاڻ پيدا ڪندا آهن، ۽ جن کي ڪم ناهي ڪرڻو هوندو، سي ڪنهن به ماحول ۾ ڪم ناهن ڪري سگهندا. هو انهن ماڻهن مان به نه هو، جيڪي ان انتظار ۾ هوندا آهن ته سرڪار سندن ڪا مدد ڪري ته هو ڪم ڪري ڏيکارين، يا سرڪار ڪو ادارو انهن جي حوالي ڪري ته هو ڪم ڪن. پنهور صاحب پاڻ هڪ ادارو هو، جيڪو سمورن سرڪاري ادارن کان وڏو ادارو هو. واقعي به تحقيق جي حوالي سان جائزو وٺبو ته جن شعبن ۾ پنهور صاحب ڪم ڪيو آهي، انهن سمورن شعبن ۾ سرڪار جا ايترا وڏا ادارا وڏين بجيٽن باوجود ڪم ناهن ڪري سگهيا. تاريخ، زراعت، آرڪيالاجي، ۽ سماجيات وارن علمن ۾ هڪڙي پاسي هڪ فرد جو ڪم ۽ ٻئي پاسي  سمورن ادارن جو ڪم رکجي، پوءِ به پنهور صاحب تمام مٿي بيٺل نظر ايندا.

ايم ايڇ پنهور جا هسٽري، آرڪيالاجي ۽ ايگريڪلچرل تي لاتعداد ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جڏهن ته ڄاڻايل موضوعن تي سندس مقالن جو تعداد سون ۾ ڳڻي سگهجي ٿو، ايم ايڇ پنهور جي مشهور ڪتابن ۾ سورس مٽيريل آن سنڌ، ڪرانالاجيڪل ڊڪشنري آف سنڌ، سومرا پيرڊ هسٽري آف سنڌ، ماسٽر پلان ايريا گرائونڊ واٽر ان بلوچستان، گرائونڊ واٽر ان ڪراچي، گرائونڊ واٽر ان سنڌ، گرائونڊ اينڊ سرفيس واٽر ان ايرڊ زون، گرائونڊ واٽر ان دادو ڊسٽرڪٽ ۽ مسلم عورت شامل آهن، ايم ايڇ پنهور سوين عالمي ڪانفرنسن ۾ شرڪت ڪئي ۽ اتي زراعت، تاريخ ۽ آرڪيالاجيي موضوعن تي مقالا پڙهيا، کيس ملڪي ۽ عالمي سطح تي هڪ مڃيل عالم ۽ محقق جي حيثيت حاصل هئي.

محمد حسين ولد حاجي خان پنهور. 25 ڊسمبر 1925ع تي ضلعي دادوءَ جي ڳوٺ ابراهيم پنهور ۾ ڄائو. 1969ع ۾ اين. اي. ڊي انجنيئرنگ ڪاليج، ڪراچيءَ مان مڪئنيڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ بي. اي ڪيائين. 1953ع ۾ پرڏيهه مان زرعي انجنيئرنگ ۾ ايم. -ايس-. سيءَ جي ڊگري ورتائين. 1953ع ۾ پاڻ سرڪاري نوڪريءَ ۾ گهڙيو. پهريون سنڌ ۾ زرعي انجنيئر ٿيو، بعد ۾ سنڌ ۽ -بلوچستان- جو سپريٽينڊنگ انجنيئر ٿيو. 1969ع ۾ سرڪاري نوڪري ڇڏيائين، جنهن کان پوءِ پنهنجي مدد پاڻ تحت سنڌ جي -تاريخ-، جاگرافيءَ، قديم آثارن، معدنيات ۽ پاڻياٺ تي -تحقيق- ڪرڻ ۾ مشغول رهيو. هن زير زمين پاڻيءَ (Underground water) تي 13 ڪتاب لکيا آهن، جيڪي سنڌ ۽ -بلوچستان- جي علائقن سان تعلق رکن ٿا. 
پنهور صاحب، پنهنجي شعبي ۾ ڄاتل سڃاتل عالم ۽ محقق هو. سندس ذاتي لائبرريءَ ۾ سنڌ بابت مواد تي 6000 ڪتاب آهن. لڳ ڀڳ ايتروئي تعداد، انجنيئرنگ، زراعت، جانورن ۽ مڇين بابت ڪتابن جو اٿس. -ان- کان سواءِ سندس لائبرري ۾ تقريباً 3000 کن نقشا پڻ موجود آهن. پاڻ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ صلاحڪار انجنيئر طور ڪم ڪري چڪو آهي. -ان- کان سواءِ سون جي تعداد ۾ سندس عالمانه مقالا لکيل آهن. پاڻ مهراڻ يونيورسٽيءَ جو وزيٽنگ پروفيسر به رهيو. سندس تصنيفن مان ڪجهه مکيه ڪتاب هيٺيان آهن: 
(1) ’مسلمان عورت‘ (1945ع)، (2) ’سنڌ ۾ آبپاشيءَ جا پنج هزار سال‘، 
(3) Ground Water in Hyderabad and Khairpur Division (1964). 
Material on Sindh (1977). (4) 
. Sindh Cutch Relation (1980) (5) 
. Heroic Struggle of Sindh Against Freedom, 1500-1843 (1979) (6) Causes of Decline of Persian in Pakistan (1975). (7) 
(8) Chronological Dictionary of Sindh (1983). 
(9) Soowra Dynesty 
[[سنڌ]] جو هي هونهار پٽ 2008ع ۾ گذاري ويو. سندس پٽ سني پنهور، جيڪو ڪيليفورنيا -آمريڪا- جو وڏو واپاري آهي، محمد حسين پنهور جي سموري ملڪيت تي مشتمل هڪ ٽرسٽ ذريعي سندس نالي ”-ايم ايڇ پنهور- چيئر“ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ قائم ڪرائي رهيو آهي، جنهن لاءِ سنڌ يونيورسٽيءَ ٽي سئو -ايڪڙ- زمين ڏني آهي.&lt;ref&gt;http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ايم%20ايڇ%20پنهور&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ٽٽل فائيل ڳنڍڻن وارا صفحا]]
[[زمرو:سنڌي ليکڪ]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:1925ع جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>a17lm6ru74a4eissmhmbm243m5oparq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322237</id>
      <parentid>322236</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:22:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <origin>322237</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7488" sha1="996ad0i8uss7erygvzqp7fbdp1hzhva" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name          = ايم. ايڇ. پنهور
| image         = 
| alt           = 
| caption       = 
| birth_name    = محمد حسين پنهور
| birth_date    = {{birth date|1925|12|25|df=y}}
| birth_place   = ابراهيم (ڪچي)، ضلعو دادو، [[سنڌ ڊويزن]]، برٽش انڊيا
| death_date    = {{death date and age|2007|4|21|1925|12|25|df=y}}
| death_place   = [[سنڌ]]، [[پاڪستان]]
| nationality   = پاڪستاني
| occupation    = انجنيئر، مورخ، ليکڪ، زرعي ماهر، ماڳ سائنسدان
| spouse        = [[فرزانه پنهور]]
| children      = 4
| known_for     = سنڌ بابت تحقيقي ڪم، زرعي ۽ پاڻيءَ جي کوهن تي تحقيق، سنڌ جي تاريخ
| awards        = [[ستاره امتياز]] (1992)
| website       = {{URL|http://www.panhwar.com}}
}}
'''محمد حسين پنهور''' المعروف '''ايم ايڇ پنهور''' 25 ڊسمبر [[1925ع]] تي سنڌ جي [[دادو ضلعو]]، [[دادو تعلقو]] جي ڳوٺ محمد ابراهيم پنهور ۾ ڄائو،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.panhwar.net/|title=Home|website=www.panhwar.net|access-date=2020-08-28}}&lt;/ref&gt; هن مڪينڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ انجنيئرنگ جون ڊگريون حاصل ڪيون هيون، جڏهن ته هن ايگريڪلچرل انجنيئرنگ ۾ پڻ ايم ايس سي جي ڊگري پڻ حاصل ڪئي.

== تحقيق ==
اهڙا ماڻهو تمام گهٽ آهن، جيڪي پنهنجي حياتيءَ جو وڏو حصو تحقيق کي ڏين، ۽ اهي ماڻهو ته بنهه اڻلڀ آهن، جيڪي پنهنجي سموري حياتي تحقيق کي ڏين، سائين پنهور صاحب انهن اڻلڀ ماڻهن مان هو، جيڪي زندگيءَ جو وڏو حصو نه، پر سموري زندگي تحقيق کي ڏيندا آهن. هن پنهنجي سڄي زندگي تحقيق کي ڏني، هن ڪڏهن به پنهنجي پيرسنيءَ جو بهانو ڪري ڪم کان نه لنوايو، ۽ نه ئي وري اهو ٺهيل ٺڪيل جملو چئي پنهنجو ڪم بند ڪيو ته ”هتي ڪم ڪرڻ جو ماحول ئي ڪونهي.“ ڪم ڪرڻ وارا ڪم جو ماحول پاڻ پيدا ڪندا آهن، ۽ جن کي ڪم ناهي ڪرڻو هوندو، سي ڪنهن به ماحول ۾ ڪم ناهن ڪري سگهندا. هو انهن ماڻهن مان به نه هو، جيڪي ان انتظار ۾ هوندا آهن ته سرڪار سندن ڪا مدد ڪري ته هو ڪم ڪري ڏيکارين، يا سرڪار ڪو ادارو انهن جي حوالي ڪري ته هو ڪم ڪن. پنهور صاحب پاڻ هڪ ادارو هو، جيڪو سمورن سرڪاري ادارن کان وڏو ادارو هو. واقعي به تحقيق جي حوالي سان جائزو وٺبو ته جن شعبن ۾ پنهور صاحب ڪم ڪيو آهي، انهن سمورن شعبن ۾ سرڪار جا ايترا وڏا ادارا وڏين بجيٽن باوجود ڪم ناهن ڪري سگهيا. تاريخ، زراعت، آرڪيالاجي، ۽ سماجيات وارن علمن ۾ هڪڙي پاسي هڪ فرد جو ڪم ۽ ٻئي پاسي  سمورن ادارن جو ڪم رکجي، پوءِ به پنهور صاحب تمام مٿي بيٺل نظر ايندا.

ايم ايڇ پنهور جا هسٽري، آرڪيالاجي ۽ ايگريڪلچرل تي لاتعداد ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جڏهن ته ڄاڻايل موضوعن تي سندس مقالن جو تعداد سون ۾ ڳڻي سگهجي ٿو، ايم ايڇ پنهور جي مشهور ڪتابن ۾ سورس مٽيريل آن سنڌ، ڪرانالاجيڪل ڊڪشنري آف سنڌ، سومرا پيرڊ هسٽري آف سنڌ، ماسٽر پلان ايريا گرائونڊ واٽر ان بلوچستان، گرائونڊ واٽر ان ڪراچي، گرائونڊ واٽر ان سنڌ، گرائونڊ اينڊ سرفيس واٽر ان ايرڊ زون، گرائونڊ واٽر ان دادو ڊسٽرڪٽ ۽ مسلم عورت شامل آهن، ايم ايڇ پنهور سوين عالمي ڪانفرنسن ۾ شرڪت ڪئي ۽ اتي زراعت، تاريخ ۽ آرڪيالاجيي موضوعن تي مقالا پڙهيا، کيس ملڪي ۽ عالمي سطح تي هڪ مڃيل عالم ۽ محقق جي حيثيت حاصل هئي.

محمد حسين ولد حاجي خان پنهور. 25 ڊسمبر 1925ع تي ضلعي دادوءَ جي ڳوٺ ابراهيم پنهور ۾ ڄائو. 1969ع ۾ اين. اي. ڊي انجنيئرنگ ڪاليج، ڪراچيءَ مان مڪئنيڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ بي. اي ڪيائين. 1953ع ۾ پرڏيهه مان زرعي انجنيئرنگ ۾ ايم. -ايس-. سيءَ جي ڊگري ورتائين. 1953ع ۾ پاڻ سرڪاري نوڪريءَ ۾ گهڙيو. پهريون سنڌ ۾ زرعي انجنيئر ٿيو، بعد ۾ سنڌ ۽ -بلوچستان- جو سپريٽينڊنگ انجنيئر ٿيو. 1969ع ۾ سرڪاري نوڪري ڇڏيائين، جنهن کان پوءِ پنهنجي مدد پاڻ تحت سنڌ جي -تاريخ-، جاگرافيءَ، قديم آثارن، معدنيات ۽ پاڻياٺ تي -تحقيق- ڪرڻ ۾ مشغول رهيو. هن زير زمين پاڻيءَ (Underground water) تي 13 ڪتاب لکيا آهن، جيڪي سنڌ ۽ -بلوچستان- جي علائقن سان تعلق رکن ٿا. 
پنهور صاحب، پنهنجي شعبي ۾ ڄاتل سڃاتل عالم ۽ محقق هو. سندس ذاتي لائبرريءَ ۾ سنڌ بابت مواد تي 6000 ڪتاب آهن. لڳ ڀڳ ايتروئي تعداد، انجنيئرنگ، زراعت، جانورن ۽ مڇين بابت ڪتابن جو اٿس. -ان- کان سواءِ سندس لائبرري ۾ تقريباً 3000 کن نقشا پڻ موجود آهن. پاڻ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ صلاحڪار انجنيئر طور ڪم ڪري چڪو آهي. -ان- کان سواءِ سون جي تعداد ۾ سندس عالمانه مقالا لکيل آهن. پاڻ مهراڻ يونيورسٽيءَ جو وزيٽنگ پروفيسر به رهيو. سندس تصنيفن مان ڪجهه مکيه ڪتاب هيٺيان آهن: 
(1) ’مسلمان عورت‘ (1945ع)، (2) ’سنڌ ۾ آبپاشيءَ جا پنج هزار سال‘، 
(3) Ground Water in Hyderabad and Khairpur Division (1964). 
Material on Sindh (1977). (4) 
. Sindh Cutch Relation (1980) (5) 
. Heroic Struggle of Sindh Against Freedom, 1500-1843 (1979) (6) Causes of Decline of Persian in Pakistan (1975). (7) 
(8) Chronological Dictionary of Sindh (1983). 
(9) Soowra Dynesty 
[[سنڌ]] جو هي هونهار پٽ 2008ع ۾ گذاري ويو. سندس پٽ سني پنهور، جيڪو ڪيليفورنيا -آمريڪا- جو وڏو واپاري آهي، محمد حسين پنهور جي سموري ملڪيت تي مشتمل هڪ ٽرسٽ ذريعي سندس نالي ”-ايم ايڇ پنهور- چيئر“ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ قائم ڪرائي رهيو آهي، جنهن لاءِ سنڌ يونيورسٽيءَ ٽي سئو -ايڪڙ- زمين ڏني آهي.&lt;ref&gt;http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ايم%20ايڇ%20پنهور&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ٽٽل فائيل ڳنڍڻن وارا صفحا]]
[[زمرو:سنڌي ليکڪ]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:1925ع جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>996ad0i8uss7erygvzqp7fbdp1hzhva</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322243</id>
      <parentid>322237</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:32:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سنڌي ودوان]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322243</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7521" sha1="k4o8f5a8ptlqkv0kcbg1bdgjvndqdz1" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name          = ايم. ايڇ. پنهور
| image         = 
| alt           = 
| caption       = 
| birth_name    = محمد حسين پنهور
| birth_date    = {{birth date|1925|12|25|df=y}}
| birth_place   = ابراهيم (ڪچي)، ضلعو دادو، [[سنڌ ڊويزن]]، برٽش انڊيا
| death_date    = {{death date and age|2007|4|21|1925|12|25|df=y}}
| death_place   = [[سنڌ]]، [[پاڪستان]]
| nationality   = پاڪستاني
| occupation    = انجنيئر، مورخ، ليکڪ، زرعي ماهر، ماڳ سائنسدان
| spouse        = [[فرزانه پنهور]]
| children      = 4
| known_for     = سنڌ بابت تحقيقي ڪم، زرعي ۽ پاڻيءَ جي کوهن تي تحقيق، سنڌ جي تاريخ
| awards        = [[ستاره امتياز]] (1992)
| website       = {{URL|http://www.panhwar.com}}
}}
'''محمد حسين پنهور''' المعروف '''ايم ايڇ پنهور''' 25 ڊسمبر [[1925ع]] تي سنڌ جي [[دادو ضلعو]]، [[دادو تعلقو]] جي ڳوٺ محمد ابراهيم پنهور ۾ ڄائو،&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.panhwar.net/|title=Home|website=www.panhwar.net|access-date=2020-08-28}}&lt;/ref&gt; هن مڪينڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ انجنيئرنگ جون ڊگريون حاصل ڪيون هيون، جڏهن ته هن ايگريڪلچرل انجنيئرنگ ۾ پڻ ايم ايس سي جي ڊگري پڻ حاصل ڪئي.

== تحقيق ==
اهڙا ماڻهو تمام گهٽ آهن، جيڪي پنهنجي حياتيءَ جو وڏو حصو تحقيق کي ڏين، ۽ اهي ماڻهو ته بنهه اڻلڀ آهن، جيڪي پنهنجي سموري حياتي تحقيق کي ڏين، سائين پنهور صاحب انهن اڻلڀ ماڻهن مان هو، جيڪي زندگيءَ جو وڏو حصو نه، پر سموري زندگي تحقيق کي ڏيندا آهن. هن پنهنجي سڄي زندگي تحقيق کي ڏني، هن ڪڏهن به پنهنجي پيرسنيءَ جو بهانو ڪري ڪم کان نه لنوايو، ۽ نه ئي وري اهو ٺهيل ٺڪيل جملو چئي پنهنجو ڪم بند ڪيو ته ”هتي ڪم ڪرڻ جو ماحول ئي ڪونهي.“ ڪم ڪرڻ وارا ڪم جو ماحول پاڻ پيدا ڪندا آهن، ۽ جن کي ڪم ناهي ڪرڻو هوندو، سي ڪنهن به ماحول ۾ ڪم ناهن ڪري سگهندا. هو انهن ماڻهن مان به نه هو، جيڪي ان انتظار ۾ هوندا آهن ته سرڪار سندن ڪا مدد ڪري ته هو ڪم ڪري ڏيکارين، يا سرڪار ڪو ادارو انهن جي حوالي ڪري ته هو ڪم ڪن. پنهور صاحب پاڻ هڪ ادارو هو، جيڪو سمورن سرڪاري ادارن کان وڏو ادارو هو. واقعي به تحقيق جي حوالي سان جائزو وٺبو ته جن شعبن ۾ پنهور صاحب ڪم ڪيو آهي، انهن سمورن شعبن ۾ سرڪار جا ايترا وڏا ادارا وڏين بجيٽن باوجود ڪم ناهن ڪري سگهيا. تاريخ، زراعت، آرڪيالاجي، ۽ سماجيات وارن علمن ۾ هڪڙي پاسي هڪ فرد جو ڪم ۽ ٻئي پاسي  سمورن ادارن جو ڪم رکجي، پوءِ به پنهور صاحب تمام مٿي بيٺل نظر ايندا.

ايم ايڇ پنهور جا هسٽري، آرڪيالاجي ۽ ايگريڪلچرل تي لاتعداد ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جڏهن ته ڄاڻايل موضوعن تي سندس مقالن جو تعداد سون ۾ ڳڻي سگهجي ٿو، ايم ايڇ پنهور جي مشهور ڪتابن ۾ سورس مٽيريل آن سنڌ، ڪرانالاجيڪل ڊڪشنري آف سنڌ، سومرا پيرڊ هسٽري آف سنڌ، ماسٽر پلان ايريا گرائونڊ واٽر ان بلوچستان، گرائونڊ واٽر ان ڪراچي، گرائونڊ واٽر ان سنڌ، گرائونڊ اينڊ سرفيس واٽر ان ايرڊ زون، گرائونڊ واٽر ان دادو ڊسٽرڪٽ ۽ مسلم عورت شامل آهن، ايم ايڇ پنهور سوين عالمي ڪانفرنسن ۾ شرڪت ڪئي ۽ اتي زراعت، تاريخ ۽ آرڪيالاجيي موضوعن تي مقالا پڙهيا، کيس ملڪي ۽ عالمي سطح تي هڪ مڃيل عالم ۽ محقق جي حيثيت حاصل هئي.

محمد حسين ولد حاجي خان پنهور. 25 ڊسمبر 1925ع تي ضلعي دادوءَ جي ڳوٺ ابراهيم پنهور ۾ ڄائو. 1969ع ۾ اين. اي. ڊي انجنيئرنگ ڪاليج، ڪراچيءَ مان مڪئنيڪل ۽ اليڪٽريڪل ۾ بي. اي ڪيائين. 1953ع ۾ پرڏيهه مان زرعي انجنيئرنگ ۾ ايم. -ايس-. سيءَ جي ڊگري ورتائين. 1953ع ۾ پاڻ سرڪاري نوڪريءَ ۾ گهڙيو. پهريون سنڌ ۾ زرعي انجنيئر ٿيو، بعد ۾ سنڌ ۽ -بلوچستان- جو سپريٽينڊنگ انجنيئر ٿيو. 1969ع ۾ سرڪاري نوڪري ڇڏيائين، جنهن کان پوءِ پنهنجي مدد پاڻ تحت سنڌ جي -تاريخ-، جاگرافيءَ، قديم آثارن، معدنيات ۽ پاڻياٺ تي -تحقيق- ڪرڻ ۾ مشغول رهيو. هن زير زمين پاڻيءَ (Underground water) تي 13 ڪتاب لکيا آهن، جيڪي سنڌ ۽ -بلوچستان- جي علائقن سان تعلق رکن ٿا. 
پنهور صاحب، پنهنجي شعبي ۾ ڄاتل سڃاتل عالم ۽ محقق هو. سندس ذاتي لائبرريءَ ۾ سنڌ بابت مواد تي 6000 ڪتاب آهن. لڳ ڀڳ ايتروئي تعداد، انجنيئرنگ، زراعت، جانورن ۽ مڇين بابت ڪتابن جو اٿس. -ان- کان سواءِ سندس لائبرري ۾ تقريباً 3000 کن نقشا پڻ موجود آهن. پاڻ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ صلاحڪار انجنيئر طور ڪم ڪري چڪو آهي. -ان- کان سواءِ سون جي تعداد ۾ سندس عالمانه مقالا لکيل آهن. پاڻ مهراڻ يونيورسٽيءَ جو وزيٽنگ پروفيسر به رهيو. سندس تصنيفن مان ڪجهه مکيه ڪتاب هيٺيان آهن: 
(1) ’مسلمان عورت‘ (1945ع)، (2) ’سنڌ ۾ آبپاشيءَ جا پنج هزار سال‘، 
(3) Ground Water in Hyderabad and Khairpur Division (1964). 
Material on Sindh (1977). (4) 
. Sindh Cutch Relation (1980) (5) 
. Heroic Struggle of Sindh Against Freedom, 1500-1843 (1979) (6) Causes of Decline of Persian in Pakistan (1975). (7) 
(8) Chronological Dictionary of Sindh (1983). 
(9) Soowra Dynesty 
[[سنڌ]] جو هي هونهار پٽ 2008ع ۾ گذاري ويو. سندس پٽ سني پنهور، جيڪو ڪيليفورنيا -آمريڪا- جو وڏو واپاري آهي، محمد حسين پنهور جي سموري ملڪيت تي مشتمل هڪ ٽرسٽ ذريعي سندس نالي ”-ايم ايڇ پنهور- چيئر“ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ قائم ڪرائي رهيو آهي، جنهن لاءِ سنڌ يونيورسٽيءَ ٽي سئو -ايڪڙ- زمين ڏني آهي.&lt;ref&gt;http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ايم%20ايڇ%20پنهور&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:ٽٽل فائيل ڳنڍڻن وارا صفحا]]
[[زمرو:سنڌي ليکڪ]]
[[زمرو:سنڌي ماڻھو]]
[[زمرو:سنڌي ودوان]]
[[زمرو:1925ع جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>k4o8f5a8ptlqkv0kcbg1bdgjvndqdz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ڏور اندريات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>3497</id>
    <revision>
      <id>322099</id>
      <parentid>322068</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:34:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322099</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" sha1="dt7luwr040n0o1fsxmlmz5gmu6qh782" xml:space="preserve">
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]</text>
      <sha1>dt7luwr040n0o1fsxmlmz5gmu6qh782</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:آبي سائنس</title>
    <ns>14</ns>
    <id>3548</id>
    <revision>
      <id>322093</id>
      <parentid>322065</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:27:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="1lytymx4owyom5dme5c99me5zlia80e" xml:space="preserve">
[[زمرو:اطلاقي سائنس]]</text>
      <sha1>1lytymx4owyom5dme5c99me5zlia80e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>حياتيات</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5586</id>
    <revision>
      <id>322087</id>
      <parentid>317028</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:19:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322087</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27077" sha1="dw3hwpf7bkxzr7l12piiw8bjr6v0uqx" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width: 280px;&quot;
|-
|
{| cellpadding=0 cellspacing=0
|-
|[[فائل:E. coli Bacteria (7316101966).jpg|alt=microscopic view of E. Coli|135px]]
|[[فائل:Thompson's Gazelle.jpeg|alt=a Thompson's Gazelle in profile facing right|140px]]
|-
|[[فائل:Goliath beetle.jpg|alt=a Goliath beetle facing up with white stripes on carapace|135px]]
|[[فائل:Tree Fern.jpg|alt=A tree fern unrolling a new frond|140px]]
|}
|-
| '''حياتيات زندگيءَ جي علم بابت ٻڌائي ٿي.'''
* مٿي: اي ڪولائي بيڪٽيريا ۽ جھنگلي هرڻ
* هيٺ: تڏ ۽ پنن جو مشاهدو
|}
'''حياتيات''' (Biology) جياپي يا زندگيءَ جو سائنسي مطالعو ۽  اڀياس آهي. اها هڪ فطري سائنس آهي جنهن جو وسيع دائرو آهي، پر ان ۾ ڪيترائي ڳنڍيل موضوعات آهن، جيڪا ان کي مطالعي جي هڪ واحد ۽ مربوط ميدان جي طور تي گڏ ڪرڻ ٿا. مثال طور، سڀ جاندار گهٽ ۾ گهٽ هڪ اهڙي جيو گھرڙي مان ٺهيل آهن، جيڪو نسل ۾ ڪوڊ ٿيل موروثي معلومات کي پروسيس ڪري ٿو، جن کي ايندڙ نسلن تائين منتقل ڪري سگهجي ٿو. ٻيو اهم موضوع ارتقا آهي، جيڪو زندگيءَ جي وحدت ۽ تنوع کي بيان ڪري ٿو. توانائي جي پروسيسنگ پڻ زندگي لاء اهم آهي جيئن ته اها جاندارن کي حرڪت ڪرڻ، وڌڻ ۽ ٻيهر پيدا ڪرڻ لاء ضروري آهي. آخري اها ته سڀئي جاندار پنهنجي اندروني ماحول کي منظم ڪري سگهن ٿا. هيءُ هڪ وسيع ۽ گهڻ رخو علم آهي، جيڪو [[ڪائنات]] جي سمورن ساهوارن سان لاڳاپيل آهي

حياتيات، زندگيءَ جي بنيادي ايڪي، [[جيو گھرڙو|جيوگهرڙي]] ۽ [[ارتقا|زندگيءَ جي ارتقا]] کان وٺي هن دور جي جديد ڄاڻ تائين ڦهليل آهي، جنهن ۾ جاندارن جي قسمون، واڌويجهه، کاڌخوراڪ ۽ رهڻي ڪهڻيءَ جا سمورا عنصر شامل آهن. زندگيءَ جي ابتدا جو جديد نظريو اصل ۾ ڪيميائي ارتقا تي زور ڏئي ٿو ۽ اُها [[ڌرتي]] جي تاريخ ۽ شروعاتي [[ماحول]] جو ڏس ڏئي ٿو.

==مذهبي نظريو==
[[قرآن]] شريف ۾ به ان ڳالهه جون شاهديون ۽ گواهيون ملن ٿيون:
وَجَعَلنَا مِنَ المَآءِ کُلَّ شَيءِ حَيٍّ اَفَلَا يُؤمِنُونَ (سورة الانبياء- آيت 30)
’۽ سڀ ڪنهن جيئري شيءِ کي پاڻيءَ مان پيدا ڪيو سون، ۽ پوءِ ڇو نه [[ايمان]] آڻيندا آهن.‘
(حوالو: القرآن الڪريم سنڌي ترجمو ڪنز الايمان)
زندگيءَ جي شروعات، مادي ۾ تبديليءَ جو مظهر آهي ۽ زندگي ڪيميائي تبديليءَ ۽ ارتقا جي عمل وسيلي ظاهر ٿي. وجود بعد حياتي مختلف قسمن جي جاندارن ۾ ورهائجي وئي ۽ انسانذات جي صورت تائين وڃي پهتي. 
قرآن شريف ۾ فرمايل آهي ته:
وَاللهُ خَلَقَ کُلَّ دَآبَّةٍ مِّنْ مَّاءٍ-ج فَمِنْهُمْ مَّنْ يَّمْشِىّ عَلىٰ بَطْنِهٖ ج وَمِنْهُمْ مَّنْ يَّمْشِىْ عَلىٰ رِجْلَيْنِج وَمِنْهُمْ مَّنْ يَّمْشِىْ عَلٰٓى اَرْبَعٍ ط يَخْلُقُ اللهُ مَا يَشَآءُ ط اِنَّ اللهَ علىٰ ڪُلِّ شَىْءٍ قَدِيۡرٌ.
(سورة النور- آيت 45)
[ترجمو: ۽ [[الله]] تبارڪ و تعاليٰ سڀڪو جاندار پاڻيءَ مان بڻايو آهي، پوءِ انهن مان ڪجهه ٻن پيرن تي هلندا آهن، ۽ منجهانئن ڪي چئن پيرن تي هلندا آهن. الله تعاليٰ جيڪو گهُرندو آهي، سو پيدا ڪندو آهي، ڇو ته الله تعاليٰ سڀ ڪنهن شيءِ تي وس وارو آهي.]
(حوالو: القرآن الڪريم سنڌي ترجمو: ڪنز الايمان)
هيءَ ڪائنات ’ڪُن فيڪون‘ جو ازلي عمل آهي، هيءُ اهو دور آهي، جڏهن ’الست بربڪم‘ جو ناد عالمِ ارواح ۾ گونجيو، ۽ ’قالو بَليٰ قلب سين‘ چئي لکين ڪروڙين اربين ڪهاڻين جنم ورتو، ڪائنات ۽ ان جي ڪهاڻي جو خالق الله تعاليٰ آهي.

==سائنسي نظريو==
ابتدا ۾ ڪائنات جي ڪنهن به مادي ۽ ان جي توانائيءَ جي ڪا ڄاڻ نه هئي پوءِ سائنسدانن اندازو لڳايو ته 15 بلين سال اڳ هڪڙو زوردار ڌماڪو ٿيو، جنهن کي ’بگ بئنگ‘Big Bang) ) چئجي ٿو، ان بعد ڌرتيءَ جو گولو ٻين گرهن کان الڳ ٿي، ٿڌو ٿيڻ شروع ٿيو ۽ شمسي نظام جا ٻيا گرهه به هڪ سرشتي جي صورت ۾ ظاهر ٿيا.ان کان اڳتي هلي ’پرِي ڪيمبرين‘ دور سڏيو ويو، جڏهن ڌرتيءَ ٻين گرهن کان الڳ ٿي، هڪ شڪل اختيار ڪئي. ان کانپوءِ ڪيترن ورهين تائين ڌرتيءَ جي گولي تي هائڊروجن گئس جا تهن مٿان تهه موجود هئا ۽ پوءِ زميني سخت مٿاڇري تي گئسن جا رد عمل ٿيا ۽ ٻيا ڪيترا عنصر وجود ۾ آيا. اُن وقت زميني ماحول، ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ، ڪاربان مونو آڪسائيڊ، نائٽروجن ۽ هائڊروجن تي مشتمل هو ۽ آڪسيجن کليل ماحول ۾ نه هئي، ڌرتيءَ تي گرمي پد جڏهن گهَٽيو ته انهن گئسن ڄمي ڪڪرن جو روپ اختيار ڪيو. ڌرتيءَ جي گولي تي شديد بارشن جو سلسلو شروع ٿي ويو، جنهنڪري سمنڊ وجود ۾ آيا.
هن دور کي انٿراپالاجيءَ جا ماهر ’پاليئوزاڪ‘ دور چون ٿا، هيءُ اهو ئي زمانو آهي، جنهن ۾ بارشن سبب گجگوڙ/ کنوڻ ۽ الٽرا وايوليٽ ريڊيئيشن جي ڪري گئسن جو پاڻ ۾ ردعمل شروع ٿيو، جنهن سان هڪڙو سادو نامياتي ماليڪيول (Simple Organic Molecule) وجود ۾ آيو، جيڪو برساتي ڦڙين وسيلي سمنڊن، درياهن ۽ مٽيءَ ۾ وڃي ڪِريو ۽ ساڳيءَ حالت ۾ سالن تائين موجود رهيو، شايد اُهو ئي دور آهي، جڏهن حياتيءَ جا درخشان اهڃاڻ نمودار ٿيا، جن جي ڪري زندگيءَ جي ڏسڻ ۾ نه ايندڙ مادن ’الجي‘ ۽ ’پروٽوزُئا‘ سرجڻ شروع ڪيو يا وري اُنهن نامياتي ماليڪيولن ڪافي عرصي کان پوءِ امائينو ايسڊس (Amino Acids) ۽ پروٽين (Protein) کي وجود ۾ آندو، جيڪي زندگيءَ جي شروعات جو ذريعو بڻيا.
ميٿين (Methane)، امونيا (Amonia)، هائڊروجن (Hydrogen) ۽ پاڻي (H2O) جي مرڪبن بجليءَ جي شعاعن گذرڻ سان، امائينو ايسڊس سان مِلي کنڊ (Sugar)، سڻڀ ۽ ڊي. اين. اي (D.N.A) کي جنم ڏنو، جيڪي زندگيءَ جا بنيادي ايڪا آهن.
زندگيءَ جي شروعاتي حالت کليل (آزاد) پروٽين جي دائري يا رائبو نيوڪلڪ ايسڊ (R.N.A) وانگر هئي، جنهن کان پوءِ ان جي چوڌاري هڪڙو پردو وجود ۾ آيو، جنهن سان Cell يعني جيوگهرڙو ٺهي پيو.
ان وقت زمين جي کليل ماحول ۾ آڪسيجن ڪا نه هئي، پر جيوگهرڙي، آڪسيجن کانسواءِ Anaerobic ساهه کنيو پئي ۽ ٻين نامياتي مادن کي جذب ڪري، توانائي حاصل ڪئي ۽ گڏوگڏ جيوگهرڙو غير جنسي پيدائشي عمل واري طريقي سان پنهنجو نسل به وڌائيندو رهيو.
==جيو گھرڙو==
اهو جيوگهرڙو، جيڪو زندگيءَ جو بنيادي ايڪو ۽ جاندار آهي، اڳتي هلي خود رو (Autotrophic) جاندار بڻجي ويو، جنهن سج جي روشنيءَ مان پنهنجو کاڌو تيار ڪرڻ شروع ڪيو. سج جي روشنيءَ مان کاڌي تيار ڪرڻ واري روشنائي ترڪيب (Photosynthesis) واري عمل ۾ گهڻي انداز ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ جذب ٿيندي ۽ آڪسيجن خارج ٿيندي آهي، جنهنڪري ان عمل جاندارن لاءِ جياپي جا رستا کولي ڇڏيا. زندگيءَ جي ارتقائي عمل ۾ وڌيڪ تيزي تڏهن آئي، جڏهن ڪجهه جاندارن/جيوگهرڙن جنسي پيدائش جو سلسلو شروع ڪيو، پاليئوزاڪ دور ۾ ئي سمنڊن، مڇين، وڻن، ٻيلن ۽ ڪوئلي جو وجود پيو.
لکين سال گذرڻ کان پوءِ ڌرتيءَ جي گولي تي ميووزائڪ دور آيو، جنهن ۾ريڙهيون پائيندڙ جانور، ڊائنوسار ۽ وڏا اُڏامندڙ پکي منظر عام تي آيا، اهي جاندار زندگيءَ جي ارتقائي مرحلن ۽ حياتيات جي اصولن مان گذري، عروج تي رسيا هئا. لکن سالن جي ان دور کان پوءِ ڪينوزاڪ دور شروع ٿيو، جيڪو ٻن حصن ۾ ورهايل هو، هن دور جو هڪ حصو ’ٽيٽائيري‘ هو، جنهن ۾ نوان ٻوٽا ۽ کير پياريندڙ جانور نمودار ٿيا، ۽ ٻئي حصي ’ڪواٽرنري دور‘ ۾ جيوگهرڙي هڪ نئين ارتقا ڪري، ماڻهوءَ جي غير واضح شڪل اختيار ڪئي.
زندگيءَ جي ابتدا کان وٺي علم حياتيات ارتقا جو سفر شروع ڪيو. قديم انسان کان وٺي هاڻوڪي جديد ۽ سُلجهيل انسان، علم حياتيات تي پنهنجا مفروضا مڙهڻ ۽ مشاهدا ڪرڻ شروع ڪيا. وقت گذرڻ سان هن علم ۾ واڌارو ۽ ترقي ٿي، جنهن انساني بقا ۽ بهبود لاءِ تمام گهڻي ڄاڻ مهيا ڪئي.
==تاريخ==
لکن سالن کان وٺي حياتيءَ جي ارتقا يا جيوت جي اوسر ۾ بقاءِ اصلاح (Survival of Fittest) وارو اصول عمل ۾ رهيو، ان ئي اصول ئي هر جاندار زنده رهيو ۽ ان پاڻ کي حالتن ۽ ماحول آڌار هيرائي ڇڏيو.
علم حياتيات ۾ سڀ کان پهرين يونان ۾ تحقيق ٿي. علم حياتيات جو نالو بائيولاجي (Biology) به يوناني ٻوليءَ جو مشتق آهي، جيڪو بائيوز (Bios) ۽ لوگاس (Logos) مان گڏي ٺاهيو ويو آهي. بائيوز جو مطلب حياتي يا زندگي، ۽ لوگاس جو مطلب سمجهه، دليل بازي يا علم آهي. مطلب ته ساهوارن جي علم کي حياتيات يا بائيولاجي سڏيو وڃي ٿو.
==يوناني نظريا==
يونان جي گهڻن رُخي شخصيتن ارسطو ۽ ٻين جا علم حياتيات ۾ ڪيل ڪارناما اڄ سوڌو ياد ڪيا وڃن ٿا. ان کانسواءِ ٿيوفراسٽس پڻ حيوانات ۽ نباتات متعلق وڏي ڄاڻ مهيا ڪئي. يونان، علم حياتيات ۾ جيڪا شروعاتي ڄاڻ مهيا ڪئي، سا 287 ق. م کان 380 ق. م تائين آهي. ان کان سواءِ يونانين پنهنجي ملڪ سان گڏ ڏورانهن ملڪن ۾ رهندڙ جاندار جو مشاهدو ۽ مطالعو ڪري، سندن بناوت تي تفصيل سان لکيو. يونانين جي ڏنل ڄاڻ جي روشنيءَ ۾ مسلمانن جي دور تائين ڪم هلندو رهيو، پر اسلامي دور ۾ علم حياتيات سان سائنس جي ٻين علمن تي به تمام گهڻو ڪم ٿيو. نه صرف ايترو پر تجربن جو استعمال به اسلامي دور ۾ شروع ٿيو، جنهن سان علم ۽ ڄاڻ جا نوان رُخ سامهون آيا. اٺين کان پندرهين صديءَ تائين مسلمانن سائنس ۾ بي پناهه ترقي ڪئي، انهن يوناني ادب ۽ علم جو مطالعو ڪيو، ۽ ٻين ٻولين ۾ لکيل ڪتابن کي عربيءَ ۾ ترجمو ڪرايو.
==دور جديد==
ارڙهين صديءَ عيسويءَ ۾ جڏهن يورپ جي واپارين تجارتي مرڪز ڳولڻ لاءِ نوان نوان ملڪ ڏٺا، تڏهن اهي نين قومن، جانورن ۽ ٻوٽن سان روشناس ٿيا، جنهنڪري هن علم تي وڌيڪ تحقيق ٿي ۽ نتيجا سامهون آيا، يورپ جي سائنسدانن مختلف ٻوٽن ۽ جانورن جون درجه بنديون (نسلي ورهاستون) ڪيون، جانورن جا گروهه ٺاهيا ويا. انهيءَ حوالي سان چارلس ڊاروِن ويهه سال ان نظريي تي ڪم ڪيو ۽ پنهنجي ارتقائي نظريي جي حق ۾ ثابتين سان ڀرپور مشاهدا پيش ڪيا. ڊاروِن جي مشاهدن، علم حياتيات ۾ اضافو ڪيو ۽ پنهنجا گهَرا اثر مرتب ڪيا. سندس مشاهدا ٻين سائنسدانن جيان ساڳي نوعيت جا هئا ته نوان جاندار تبديلين جي مرحلن مان گذرڻ بعد پراڻن جاندارن مان ئي پيدا ٿيل آهن. انهن تبديلين جو سبب ورهاست جو عمل آهي. سندس مشاهدن موجب انسان کي به جانور قرار ڏيندي چيو ويو ته انسان به جانور جي سُڌريل شڪل آهي ۽ اهو پهرين بن مانس/ گوريلو يا لُنڊي پڇ وارو ڀولڙو هو. 
==چارلس ڊارون==
چارلس ڊاروِن جي انهيءَ نظريي کي اوڻويهين صديءَ ۾ رڳو يهودي يا مشرقي قدامت پرست ڪليسا جي روايتي مذهبي رسمن جي آڌار تي رد ڪيو ويو ۽ قدامت پرست عقيدن چارلس ڊارون جي نظريي کي ائين چئي رد ڪري ڇڏيو ته انسان جي تخليق لاءِ دنيا جي تخليق کي مد نظر رکيو وڃي ته هيءَ دنيا ۽ روح ڪيئن خلقيا ويا. جنهن کانپوءِ خوردبين ايجاد ڪئي وئي، جنهن بعد ۾ ڏسڻ ۾ نه ايندڙ جاندارن، جيوگهرڙي بابت وڌيڪ کوجنا جو ڪم شروع ٿي ويو، جنهن تمام گهڻا لاڀائتا نتيجا ڏنا. علم حياتيات سبب انسان کي طب کان وٺي جراحت تائين ڄاڻ ملي، جنهن انساني توڙي حيواني ۽ نباتاتي جيوت جي بقا لاءِ تمام گهڻو ڪم ڪيو.
==شروعاتي شاخون==
شروع ۾ علم حياتيات کي ٻن شاخن ۾ ورهايو ويو هو، جن ۾ حيوانن/ جانورن جي علم کي علم حيوانات (Zoology) ۽ ٻوٽن يا نباتات جي علم کي علم نباتات (Botany) چيو ويندو هو.
==حيوانات==
[[عڪس:Common clownfish.jpg|thumb|کاٻو|مڇيءَ جو قسم]]
زولاجي يوناني ٻوليءَ جو آهي، جيڪو ٻن لفظن مان ٺهيل آهي. زو (Zoo) مطلب جانورن ۽ لوگاس (Logos) معنيٰ علم آهي. علم حيوانات يا زولاجيءَ جي معنيٰ جانورن جي علم واري آهي.
علم حيوانات ۾ Animal Kingdom يعني (حيوانن جي راڄ) جو ارتقا کان جديد دؤر تائين جو علم ۽ فلسفو سمايل آهي. علم حيوانات، علم حياتيات جي هڪڙي وسيع شاخ آهي، جنهن ۾ مڙني جاندارن جهڙوڪ: انسانن، حيوانن (جانورن)، پکين پکڻن، جيتن جڻين جي بناوت، ارتقا، رهڻي ڪهڻي، پيدائشي عمل، سڀاءُ، بيماريون وغيره مطلب ته هر اُهو عنصر، جيڪو سندن جياپي سان وابسته آهي، اچي وڃي ٿو.
==علم نباتات==
علم نباتات Botany يوناني ٻوليءَ جو لفظ آهي، جيڪو اصل ۾ بوٽين (Botane) هو. باٽني (نباتات) جو علم ٻوٽن جي بناوت (ساخت) جي ڄاڻ مهيا ڪري ٿو. حياتيات جي هيءَ شاخ تمام وسيع آهي، جنهن ٻوٽن جي بيمارين کان وٺي جينيٽڪس ۾ وڏي ڪمائتي ڄاڻ مهيا ڪئي آهي. پيوندڪاريءَ کان وٺي نين جنسن جي دريافت ۽ وڌيڪ ميون توڙي اناج جي اپت حاصل ڪرڻ جا نت نوان رستا کولي ڇڏيا آهن.
جديد تجربن ۽ کوجنائن جي آڌار تي علم حياتيات ’بايولاجي‘ ۾ جاندارن سان لاڳاپيل مختلف علمن کي هن جو حصو بڻائي، انهن کي هن علم جون شاخون قرار ڏنو ويو، جڏهن ته علم حياتيات جو بنياد پنجن اصولن تي جوڙيو ويو، جيڪي هيٺ ڏجن ٿا:
سيل ٿيوري (Cell Theory): هن اصول موجب، جيوگهرڙي کي زندگيءَ جو بنيادي ايڪو سمجهي، ان جي بناوت، ورهاست ۽ ارتقا تي گهرائيءَ سان مطالعو ۽ کوجنا ڪئي وئي، جيڪو سلسلو اڃا تائين هلندڙ آهي ۽ نت نوان نتيجا سامهون اچي رهيا آهن. 
==ارتقا==
(Evolution) حياتيات جي اصولن موجب زندگيءَ يا جيوت جي ارتقا پڻ حياتيات جو بنيادي اصول آهي، جنهن ۾ جاندارن جون بنيادي خاصيتون ۽ واڌويجهه وارو سلسلو شامل آهي. هن اصول موجب جاندارن جا گروهه ۽ قسم هڪ ئي مادي مان پيدا ٿيل آهن، جيڪو سلسلو ساڍا ٽي بلين سال پراڻو آهي.
==موروثيت==
(Genetics) سڀني جاندارن ۾ پنهنجي ابن ڏاڏن جي عادتن وارو سلسلو هلندو رهي ٿي، جيڪو گيميٽس (Gamets)، آر. اين. اي (R.N.A) ۽ ڊي. اين. اي (D.N.A) ذريعي نسل درنسل منتقل ٿيندو رهي ٿو.
==هيميوٽيسسز==
(Homeostasis) هر جاندار ۾ غدودن جي رس ڪري توازن برقرار رهڻ وارو سلسلو جاري آهي ۽ هي اصول جاندارن جي زندگيءَ ۾ اندرين توڙي ٻاهرين ماحول سان توازن برقرار رکڻ واري نظام کي هلائي ٿو.
==توانائي==
(Energy) هر جاندار کي زندگي گذارڻ ۽ جيوگهرڙن جي بقا لاءِ [[توانائي|توانائيءَ]] جي ضرورت هوندي آهي ۽ اهو سلسلو لکن سالن کان هلندڙ آهي. هي اصول علم حياتيات جو بنيادي ۽ اهم اصول آهي.
==شاخون==
علم حياتيات جون ٻيون هيٺيون شاخون آهن:
* [[طيوريات]] (Ornithology): حياتيات جي هن شاخ ۾ پکين جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[اٿالاجي]] (Ethology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جانورن جي هڪٻئي سان رويي ۽ سڀاءُ جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[اڪٿايولاجي]] (Ichthyology): حياتيات جي هن شاخ ۾ مڇين جو تفصيلي مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[انٽامولاجي]] (Entomology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جيتن جو تفصيلي مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[ماحوليات]] (Ecology): جاندارن جي رهڻي ڪهڻي ۽ وايومنڊل ۾ هڪٻئي سان واسطيداري کاڌخوراڪ جي حاصلات ۽ پنهنجي بچاءُ ڪرڻ واري مطالعي کي ايڪالاجي چئبو آهي.
* [[ايمبريولاجي]] (Embryology): حياتيات جي هن شاخ ۾ ’ٻچوي ڳڀ‘ يعني هڪ جيوگهرڙي کان مڪمل شڪل صورت يا بيضي مان ٻچي بڻجڻ واري مطالعي کي ايمبريولاجي چئبو آهي.
* [[اناٽومي]] (Anatomy): جاندارن جي نظر ايندڙ حصن/ عضون (اندريان توڙي ٻاهريان حصا/ عضوا) جي مطالعي کي ايناٽامي چئبو آهي.
* [[بائيوٽيڪنالاجي]] (Biotechnology): حياتيات جي هن شاخ ۾ حيوانن ۽ نباتات جي استعمال سان انساني ڀلائيءَ ۽ بهبود جو مطالعو ڪيو وڃي ٿو.
* [[ٽيڪسانومي]] (Taxonomy): جاندارن کي خاندان، ڪٽنب ۽ جنس وغيره جي بنياد تي ورهائڻ واري علم جي مطالعي کي ٽئگزانامي چيو ويندو آهي.
* [[پروٽوزولاجي]] (Protozology): حياتيات جي هن شاخ ۾ هڪ جيوگهرڙي وارن جاندارن جو مطالعو ڪيو وڃي ٿو.
* [[پيراسائٽولاجي]] (Parasitology): حياتيات جي هن شاخ ۾ اهڙن جاندارن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي، جيڪي ٻين تي گذران ڪندا آهن، جن کي مفت خور پڻ چيو ويندو آهي.
* [[پيلنٽولاجي]] (Paleontology): پنڊ پهڻ ٿي ويل جاندارن جي زندگي گذارڻ جي خبر هن علم ذريعي پوي ٿي، ته اهي ارتقائي دور ۾ ڪيئن هئا، ۽ ڪهڙي زندگي گذاريندا هئا، سندن رهڻ ڪهڻي ڪهڙي هئي.
* [[زوجيوگرافي]] (Zoogeography): زمين جي مٿاڇري تي جاندارن جي ورڇ واري مطالعي کي زوجيوگرافي چئبو آهي. مثال طور: ڪي جانور صرف دنيا جي ڪنهن خاص خِطي ۾ رهندا آهن، جيئن: ڪِيوي (Kiwi) نيوزيلينڊ ۽ آسٽريليا ۾ ملي ٿي.
* [[سائٽالاجي]] (Cytology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جيوگهرڙن ۽ انهن جي اندرين حصن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[فريش واٽر بائيولاجي]] (Fresh Water Biology): حياتيات جي هن شاخ ۾ تازي يا وهندڙ پاڻيءَ ۾ رهندڙ جيوت جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
ان کان سواءِ حياتيات جون ٻيون به ڪيتريون شاخون آهن.
* [[فزيالاجي]] (Physiology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جاندارن جي عضون/ حصن ۽ انهن جي ڪم ڪار ڪرڻ جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[مارفالاجي]] (Morphology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جاندارن جي ٻاهرين شڪل شبيهه ۽ عضون جي بناوت ۽ جوڙجڪ جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[مائڪولوجي]] (Mycology): حياتيات جي هن شاخ ۾ فنجي (Fungi) جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[مائڪروبائيولاجي]] (Microbiology): [[خوردبين]] وسيلي ڏسڻ ۾ نه ايندڙ جاندارن جهڙوڪ: [[بيڪٽريا]]، [[وائرس]]، [[فنگس]] ۽ [[پروٽوزُئا]] وغيره جي مطالعي کي [[مائيڪروبائيولاجي]] چئبو آهي.
* [[مئمالاجي]] (Mammology): کير پياريندڙ جاندارن جي مطالعي (جنهن ۾ انسان به شامل آهي) واري علم کي مئمالاجي چئجي ٿو.
* [[بحري حياتيات|ميرين بائيولاجي]] (Marine Biology): حياتيات جي هن شاخ ۾ سمنڊ ۾ رهندڙ جاندارن ۽ ٻوٽن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[وائرولاجي]] (Virology): حياتيات جي هن شاخ ۾ وائرس ۽ ان مان ڦهلندڙ عنصرن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[هرپيٽولاجي]] (Herpetology): حياتيات جي هن شاخ ۾ ڏيڏرن، سانڊن، ڪرڙين ۽ نانگن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[هسٽالاجي]] (Histology): حياتيات جي هن شاخ ۾ جاندارن جي تاندورن (Tissues) جو خوردبينيءَ وسيلي مطالعو ڪيو ويندو آهي.
* [[هيلمنٿالاجي]] (Helminthology): حياتيات جي هن شاخ ۾ پيٽ جي ڪينئن/ ڪيڙن جو مطالعو ڪيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;ڪتاب: [[انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا]]، جلد چوٿون، ڇپيندڙ: [[سنڌي ٻولي جو با اختيار ادارو|سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]] (ISBN: 978-969-9098-80-2) سال: 2012&lt;/ref&gt;

==تنوع==
==ماحوليات==

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:ماحوليات]]
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:حيوانات]]
* [[:باب:نباتات]]
* [[زندگي جي سائنسن جي فهرست]] 
* [[حياتيات جي ماهرن جي فهرست]]
* [[حيوانيات]]
* [[نباتاتيات]] 
* [[طب]]
* [[جينيات]]
* [[نفسيات]]

==خارجي لنڪس==
{{Sister project links}}
* {{curlie|Science/Biology}}
* [http://phylonames.org/code/ OSU's Phylocode]
* [https://www.biologyonline.com/dictionary Biology Online – Wiki Dictionary]
* [https://ocw.mit.edu/courses/biology/7-012-introduction-to-biology-fall-2004/ MIT video lecture series on biology]
* [https://www.onezoom.org/ OneZoom Tree of Life]

'''Journal links'''
* [https://journals.plos.org/plosbiology/ PLOS Biology] A peer-reviewed, open-access journal published by the [[Public Library of Science]]
* [http://www.cell.com/current-biology/ ''Current Biology'']: General journal publishing [[original research]] from all areas of biology
* ''[https://royalsocietypublishing.org/journal/rsbl Biology Letters]'': A [[Impact factor|high-impact]] [[Royal Society]] journal publishing [[peer-review]]ed biology papers of general interest
* ''[https://www.science.org/collections Science]'': Internationally renowned [[American Association for the Advancement of Science|AAAS]] science journal – see sections of the life sciences
* ''[https://www.ijbs.com/ International Journal of Biological Sciences]'': A biological journal publishing significant peer-reviewed scientific papers
* ''[https://www.press.jhu.edu/journals/perspectives-biology-and-medicine Perspectives in Biology and Medicine]'': An [[interdisciplinarity|interdisciplinary]] [[scholarly method|scholarly]] journal publishing essays of broad relevance
{{Portal bar|حياتيات|ماحوليات |سائنس|حيوانات|نباتات}}
{{Authority control}}
{{Good article}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:زندگي]]
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:درسي علم]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس]]</text>
      <sha1>dw3hwpf7bkxzr7l12piiw8bjr6v0uqx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ريشو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6473</id>
    <revision>
      <id>322207</id>
      <parentid>248325</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:42:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322207</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="625" sha1="a6siw2ef6tl8nla5wo0i8jkg2l0ze2a" xml:space="preserve">'''ريشو''' (Fibre) ھڪ خام مال آهي جيڪو ڪيتري ئي مصنوعات جي ٺاهڻ لاء استعمال ٿيندو آهي رسي يا [[ڌاڳو]] ٿيندو آھي، جهڙوڪ [[ڪاغذ]]، [[ڪپڙو]]، [[يارن]] وغيره. هيو قدرتي ذريعن، جهڙوڪ [[ڪپھ]]، [[ريشم جو ڪيڙو]] وغيره سان گڏ مصنوعي طور تي [[ڪيميائي مرڪب|نامياتي مرڪبن]] سان پڻ تيار ڪيو ويندو آهي.

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:ريشا]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>a6siw2ef6tl8nla5wo0i8jkg2l0ze2a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322208</id>
      <parentid>322207</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:44:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322208</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="584" sha1="5s9h1q68cet7pdx8khh6ihp1ys0oljb" xml:space="preserve">'''ريشو''' (Fibre) ھڪ خام مال آهي، جيڪو ڪيتري ئي مصنوعات جي ٺاهڻ لاء استعمال ٿيندو آهي، جهڙوڪ [[ڪاغذ]]، [[ڪپڙو]]، [[ڌاگو]] وغيره. هيو قدرتي ذريعن، جهڙوڪ [[ڪپھ]]، [[ريشم جو ڪيڙو]] وغيره سان گڏ مصنوعي طور تي [[ڪيميائي مرڪب|نامياتي مرڪبن]] سان پڻ تيار ڪيو ويندو آهي.

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:ريشا]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>5s9h1q68cet7pdx8khh6ihp1ys0oljb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322209</id>
      <parentid>322208</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:45:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322209</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="557" sha1="su96xr57z5q4f68bjgoqq5r5kv66mej" xml:space="preserve">'''ريشو''' (Fibre) ھڪ خام مال آهي، جيڪو ڪيتري ئي مصنوعات جي ٺاهڻ لاء استعمال ٿيندو آهي، جهڙوڪ [[ڪاغذ]]، [[ڪپڙو]]، [[ڌاگو]] وغيره. هيو قدرتي ذريعن، جهڙوڪ [[ڪپھ]]، [[ريشم جو ڪيڙو]] وغيره سان گڏ مصنوعي طور تي [[ڪيميائي مرڪب|نامياتي مرڪبن]] سان پڻ تيار ڪيو ويندو آهي.

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
[[زمرو:ريشا]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>su96xr57z5q4f68bjgoqq5r5kv66mej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:بصريات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>6804</id>
    <revision>
      <id>322080</id>
      <parentid>320093</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:04:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322080</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1143" sha1="s1oh3w3fgkra0lvc0e7ruiv7i6jzo2e" xml:space="preserve">{{Commons category}}
{{Cat main}}

{{Wiktionarycat|type=بصريات|category=بصريات}}
بصريات (Optics) روشنيءَ ۽ مادي سان ان جو واسطي جي سائنس آهي. بصريات هڪ وسيع موضوع علائقو آهي. گهڻو ڪري مواد ذيلي زمرا ۾ ڍڪيل آهي. ڪيٽيگري:جاميٽريڪل آپٽڪس ۾ ڪيترائي بنيادي تصور شامل آهن، جن ۾ روشني جي نوعيت سمجهي ويندي آهي ڄڻ ته اها شعاعن مان ٺهيل هجي. روشنيءَ جي موج جي فطرت سان واسطو رکندڙ مضمون، زمري: فزيڪل آپٽڪس ۾ ڳولهي سگهجن ٿا. وڌيڪ ترقي يافته موضوع ڪيٽيگري:نان لائنر آپٽڪس، ڪيٽيگري: فوٽوونڪس ۽ ڪيٽيگري:ڪوانٽم آپٽڪس ۾ آهن. آپٽيڪل ڊوائيسز لاءِ، ڏسو ڪيٽيگري:آپٽيڪل ڊوائيسز. انفرادي بصري عناصر جهڙوڪ لينس ۽ آئيني لاءِ، ڏسو ڪيٽيگري:آپٽيڪل اجزاء

[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جون شاخون]]</text>
      <sha1>s1oh3w3fgkra0lvc0e7ruiv7i6jzo2e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322081</id>
      <parentid>322080</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:05:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322081</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1152" sha1="tsl9jbba3xu0apa3uthddk8kxbyanip" xml:space="preserve">{{Commons category}}
{{Cat main}}

{{Wiktionarycat|type=بصريات|category=بصريات}}
بصريات (Optics) روشنيءَ ۽ مادي سان ان جو واسطي جي سائنس آهي. بصريات هڪ وسيع موضوع علائقو آهي. گهڻو ڪري مواد ذيلي زمرا ۾ ڍڪيل آهي. ڪيٽيگري:جاميٽريڪل آپٽڪس ۾ ڪيترائي بنيادي تصور شامل آهن، جن ۾ روشني جي نوعيت سمجهي ويندي آهي ڄڻ ته اها شعاعن مان ٺهيل هجي. روشنيءَ جي موج جي فطرت سان واسطو رکندڙ مضمون، زمري: فزيڪل آپٽڪس ۾ ڳولهي سگهجن ٿا. وڌيڪ ترقي يافته موضوع ڪيٽيگري:نان لائنر آپٽڪس، ڪيٽيگري: فوٽوونڪس ۽ ڪيٽيگري:ڪوانٽم آپٽڪس ۾ آهن. آپٽيڪل ڊوائيسز لاءِ، ڏسو ڪيٽيگري:آپٽيڪل ڊوائيسز. انفرادي بصري عناصر جهڙوڪ لينس ۽ آئيني لاءِ، ڏسو ڪيٽيگري:آپٽيڪل اجزاء

[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جون ذيلي شاخون]]</text>
      <sha1>tsl9jbba3xu0apa3uthddk8kxbyanip</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>البرٽ آئنسٽائن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12280</id>
    <revision>
      <id>322350</id>
      <parentid>314181</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:59:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322350</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20708" sha1="6ya00f4jeirs7wl8sxx6arlbnj6p5xe" xml:space="preserve">{{Infobox scientist
| name              = البرٽ آئین اسٽائین
| image             = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg
| caption           = البرٽ آئین اسٽائین&lt;br&gt;
پورتریت: فردینیند شمزر، 1921ع
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}}
| birth_place       = ایلم، ڪنگدم آف ورتیمبرگ، جرمن ایمپائر
&lt;!-- DO NOT LINK, see [[MOS:GEOLINK]] --&gt;
| death_date        = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}}
| death_place       = پرنسٽن، نیو جرسي، آمريڪا۔
| children          = {{flatlist|
* ليزرل 
*هانس البرٽ 
* ايڊورڊ &quot;ٽيٽي&quot;  
}}
| spouse            = {{plainlist|
* {{marriage|[[مليوا ميرڪ]]|1903|1919|end=divorced}}
* {{marriage|[[ايلسا لوينٿال]]|1919|1936|end=died&lt;!--&lt;ref name=&quot;66xNO&quot; /&gt;{{sfnp|Pais|1982|p=301}} --&gt;}}}}
| citizenship       = {{Indented plainlist|
*  ورتمبرگ جي سلطنت، [[جرمن سلطنت]] جو حصو (1896 تائين)
* [[بي وطن]] (1896-1901)
* [[سوئٽزرلينڊ]] (1901-1955) 
* [[آسٽريا]]، [[آسٽرو۔هنگروي سلطنت]] جو حصو (1911-1912) 
* [[پروشيا جي سلطنت]]، جرمن سلطنت جو حصو (1914-1918) 
* [[گڏيل رياستون]] (1940-1955)
}}
| fields            = [[فزڪس]]، [[فلسفو]]
| workplaces        = {{Indented plainlist|
* سوئس پيٽنٽ آفيس (برن) (1902-1909). 
* برن يونيورسٽي (1908-1909) 
* زيورخ يونيورسٽي (1909-1911) 
* چارلس يونيورسٽي، پراگ (1911-1912) 
* ETH زیورخ (1912-1914) 
* پرشين اڪيڊمي آف سائنسز۔(1914-1933) 
* ھمبولٽ يونيورسٽي، برلن (1914-1933) 
* قيصر ولهيلم انسٽيٽيوٽ (ڊائريڪٽر، 1917-1933) 
* جرمن فزيڪل سوسائٽي (صدر، 1916-1918) 
* ليڊين يونيورسٽي. (وزٽ، 1920) 
* انسٽيٽيوٽ فار ايڊوانسڊ اسٽڊيز (1933-1955) 
* ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (وزٽ، 1931-1933) 
* آڪسفورڊ يونيورسٽي (وزٽ، 1931-1933) 
* برانڊس يونيورسٽي (ڊائريڪٽر، 1946-1947)
}}
| education         = * وفاقي پولي ٽيڪنڪ اسڪول (ETH Zurich) (ڊپلوما، 1900ع) 
* زيورخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1905)
| doctoral_advisor  = [[Alfred Kleiner]]
| thesis_title      = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions)
| thesis_url        = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf
| thesis_year       = 1905
| academic_advisors = [[Heinrich Friedrich Weber]]
| known_for         = {{Indented plainlist|
* جنرل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* اسپیشل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر 
* ماس۔توانائي مساوات (E=mc^2) 
equivalence|''E''=''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
* پلانڪ۔آئنسٽائن مساوات (E=hf) 
* براونين موشن جو نظريو 
* آئن اسٽائن فيلڊ مساوات 
* بوس-آئنسٽائن جا انگ اکر 
* بوس-آئنسٽائن ڪنڊينسيٽ 
* ثقلي موج 
* ڪائناتي مستقل 
* متحد فيلڊ نظريو 
* اي پي آر پاراڊڪس 
* گڏيل تعبير 
* ٻين تصورن جي فهرست
}}
| awards            = {{Indented plainlist|
* برنارڊ ميڊل (1920) 
* فزڪس ۾ نوبل انعام (1921) 
* ميٽيوچي ميڊل (1921) 
* [[ForMemRS]] (1921)&lt;ref name=&quot;frs&quot; /&gt;
* ڪوپلي ميڊل (1925)&lt;ref name=&quot;frs&quot; /&gt;
* گولڊ ميڊل آف دي رائل ايسٽرانوميڪل سوسائٽي (1926) 
* صدي جو شخص (1999)
}}
| signature         = Albert Einstein signature 1934.svg
}}
'''البرٽ آئنسٽائن''' (Albert Einstein؛ 14 مارچ 1879ع - 18 اپريل 1955ع) هڪ جرمن پيدا ٿيل نظرياتي طبیعیات دان هو، جيڪو وڏي پيماني تي سڀ کان وڌيڪ بااثر سائنسدانن مان هڪ آهي. ريليٽيویٽي جي نظريي جي ترقيءَ لاءِ سڀ کان وڌيڪ مشهور، آئن اسٽائن پڻ ڪوانٽم ميڪانڪس ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ماس۔انرجي جي مساوات، (E= mc^2) جيڪو اسپيشل ريليٽيویٽي مان پيدا ٿئي ٿو، ان کي ”دنيا جي مشهور مساوات“ سڏيو ويو آهي. هن کي فزڪس ۾، نظرياتي فزڪس لاءِ سندس خدمتن لاءِ ۽ خاص ڪري فوٽو اليڪٽرڪ اثر جي قانون، ڪوانٽم ٿيوري جي ترقيءَ ۾ هڪ اهم قدم، جي دريافت لاءِ، 1921ع جو نوبل انعام مليو.

جرمن سلطنت ۾ پيدا ٿيو، آئن اسٽائن 1895 ۾ سوئٽزرلينڊ منتقل ٿي ويو، پنهنجي جرمن شهريت کي ڇڏي ڏنو (جنهن طور تي ٽيمبرگ جي سلطنت جي تابع). 1897ع ۾، سترهن سالن جي عمر ۾، هن زيورخ جي سوئس فيڊرل پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۾ رياضي ۽ فزڪس جي سکيا واري ڊپلوما پروگرام ۾ داخلا ورتي، 1900ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. 1901ع ۾، هن سوئس شهريت حاصل ڪئي، جيڪا هن سڄي ڄمار برقرار رکي. 1903 ۾، هن برن ۾ سوئس پيٽنٽ آفيس ۾ مستقل پوزيشن حاصل ڪئي. 1905ع ۾ هن زيورخ يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي جو ڪامياب مقالو پيش ڪيو. 1914ع ۾ هو برلن هليو ويو ته جيئن هو پروشين اڪيڊمي آف سائنسز ۽ هومبولٽ يونيورسٽي آف برلن ۾ شامل ٿئي. 1917ع ۾ هو ڪيزر ولهيلم انسٽيٽيوٽ فار فزڪس جو ڊائريڪٽر ٿيو. هو هڪ ڀيرو ٻيهر جرمن شهري بڻجي ويو، هن ڀيري پروشيا جي بادشاهي جي حيثيت ۾. 1933 ۾، جڏهن آئن اسٽائن آمريڪا جو دورو ڪري رهيو هو، ايڊولف هٽلر جرمني ۾ اقتدار ۾ آيو. پنهنجي ساٿي يهودين جي خاتمي جي نازي جنگ کان خوفزده ٿي، آئن اسٽائن آمريڪا ۾ رهڻ جو فيصلو ڪيو، ۽ 1940ع ۾ کيس آمريڪي شهريت ڏني وئي. ٻي عالمي جنگ جي موقعي تي، هن صدر فرينڪلن ڊي روزويلٽ کي خط لکي کيس خبردار ڪيو. امڪاني جرمن ايٽمي هٿيارن جو پروگرام ۽ سفارش ڪئي ته آمريڪا ساڳئي تحقيق شروع ڪري. آئن اسٽائن اتحادين جي حمايت ڪئي پر عام طور تي ايٽمي هٿيارن جي خيال کي وڏي مايوسي سان ڏٺو. آئن اسٽائن جو ڪم سائنس جي فلسفي تي ان جي اثر جي ڪري پڻ مشهور آهي. 1905ع ۾ هن چار اهم مقالا شايع ڪيا، جن کي ڪڏهن ڪڏهن سندس annus mirabilis (معجزيءَ جو سال) به چيو ويندو هو. انهن مقالن ۾ فوٽو اليڪٽرڪ اثر جو هڪ نظريو بيان ڪيو ويو، براونين موشن جي وضاحت ڪئي، ان جو خاص نظريو ريٽليٽيٽي متعارف ڪرايو- هڪ اهڙو نظريو جنهن ۾ ڪلاسيڪل ميڪنڪس جي ناڪاميءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ اليڪٽرڪ مقناطيسي فيلڊ جي رويي لاءِ اطمينان بخش حساب ڪتاب ڏنو ويو- ۽ اهو ظاهر ڪيو ته جيڪڏهن خاص نظريو صحيح آهي. ، ماس ۽ توانائي هڪ ٻئي جي برابر آهن. 1915ع ۾، هن هڪ عام نظريو آف رشتي جي تجويز پيش ڪئي، جنهن ڪشش ثقل کي شامل ڪرڻ لاءِ هن جي مشيني نظام کي وڌايو. هڪ cosmological پيپر جيڪو هن ايندڙ سال شايع ڪيو، مجموعي طور تي ڪائنات جي ساخت ۽ ارتقاء جي ماڊلنگ لاء عام رشتي جي اثرات کي بيان ڪيو. پنهنجي ڪيريئر جي وچ واري حصي ۾، آئن اسٽائن شمارياتي ميڪانڪس ۽ ڪوانٽم ٿيوري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. خاص طور تي قابل ذڪر تابڪاري جي ڪوانٽم فزڪس تي سندس ڪم هو، جنهن ۾ روشني ذرڙن تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي بعد ۾ ڦوٽان سڏيو ويندو هو. هندستاني فزڪسسٽ ستيندر ناٿ بوس سان گڏ، هن بوس-آئنسٽائن جي انگن اکرن لاء بنياد رکيو. پنهنجي علمي زندگيءَ جي آخري مرحلي تائين، آئن اسٽائن ٻن ڪوششن تي ڪم ڪيو، جيڪي آخرڪار ناڪام ثابت ٿيون.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
20ھین صديءَ جو عظيم نوبل انعام يافته سائنسدان البرٽ آئین اسٽائین 14 مارچ، 1879ع ۾ [[جرمني]] جي شهر، اُلم (Ulm) ۾ ڄائو. هن پنهنجي ابتدائي تعليم جمنازيئم اسڪول مان ورتي. هن نصابي تعليم سان گڏ موسيقيءَ جي تعليم پڻ حاصل ڪئي. هو يهودي مذهب سان تعلق رکندڙ هو. تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ 26 سالن جي عمر ۾ گورنمينٽ جي ڪنهن اداري ۾ ڪلارڪ ٿيو، پر تخليقي صلاحيتن هئڻ ڪري، اهو ڪم پسند نه آيس. سندس چوڻ موجب، 
 ”ڪلرڪيءَ ۽ موچڪي ڪم ۾ ڪو فرق نه آهي“.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1999-12-06 |title=Physics: past, present, future |url=https://physicsworld.com/a/physics-past-present-future/ |access-date=2023-08-01 |work=Physics World}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي ڪيريئر==
ملازمت دوران ئي هن [[فزڪس]] جي موضوع تي سائنس مئگزين جي مختلف ايڊيشنن ۾ مضمون لکيا ۽ فزڪس متعلق اهڙا انڪشاف ڪيا، جن سائنسي تحقيقات جو رُخ بدلائي ڇڏيو. هن روشنيءَ کي توانائيءَ جي شڪل قرار ڏنو، جيڪا ڳالهه اڳ ۾ ڪڏهن به ڪنهن ائين ثابت نه ڪئي هئي. هن اهو ثابت ڪيو ته روشني هميشه لهرن جي صورت ۾ سفر ڪندي آهي. آئنسٽائن روشنيءَ جي رفتار ۽ رُخ متعلق جيڪي نظريا پيش ڪيا، اهي ئي سندس بنيادي سڃاڻپ بنيا. [[1905ع|1905ء]] ۾ پنهنجو مشهور ”اضافت جو نظريو“ پيش ڪيائين. [[1909ع|1909ء]] ۾ آئنسٽائن کي زيورچ يونيورسٽيءَ ۾ غير معمولي پروفيسر جو عهدو ڏنو ويو. ڪجهه وقت پراگ يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر رهيو. [[1913ع|1913ء]] ۾ هن کي فزيڪل انسٽيٽيوٽ جو ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. آئنسٽائن اهو اڪيلو سائنسدان آهي، جنهن فزڪس جو بهترين نظريو (theory) پيش ڪيو ۽ ملندڙ انعام (5000 آمريڪي ڊالر) وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. آئن اسٽائن فزڪس کان سواءِ [[علم ڪيميا|ڪيمسٽري]]ءَ جو به ماهر هو. انهيءَ علم ۾ هن مادي کي توانائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ جو نظريو دريافت ڪيو. سندس خدمتن جي مڃتا طور ڪيمسٽريءَ جي دريافت ڪيل 99 عنصرن جو نالو آئن اسٽائن جي نالي تي ’آئن اسٽلائم‘ رکيو ويو. [[1922ع|1922ء]] ۾ هن کي فزڪس تي نوبل انعام مليو.&lt;br/&gt;

==غير سائنسي ورثو==
آئنسٽائن يهودي هئڻ جي باوجود هڪ آزاد خيال انسان هو ۽ ٻئي طرف کيس پوري دنيا ۾ شهرت ملي رهي هئي، برلن يوني ورسٽيءَ ۾ پروفيسر ئي هو ته 1923ع ۾ جرمنيءَ تي نازي پارٽيءَ جو قبضو ٿيو. جرمنيءَ جي بنياد پرست ماڻهن سندس مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي. نازين هن جي جائداد ۽ يوني ورسٽيءَ واري نوڪريءَ سان گڏ جرمنيءَ جي شهريت به ختم ڪري ڇڏي. آخر آئنسٽائن جرمنيءَ کي الوداع چئي، [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي شهر نيوجرسيءَ جي شهر پرنسٽن (USA) ۾ وڃي رهيو.

سال 1939ع ۾ هن آمريڪا جي صدر روزويلٽ کي هڪ خفيه خط لکيو، جنهن ۾ هن ٻڌايو ته ائٽم بم ڪيئن تيار ڪيو وڃي. سال 1940ع ۾ آئنسٽائن کي آمريڪا جي خاص قانون مطابق ’آمريڪي مڃتا‘ ڏني وئي. جلد ئي کيس مئٿميٽڪس (علم رياضيءَ) جي اداري جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. سال 1950ع ۾ هن unified field وارو نظريو پيش ڪيو. ”مادي جي طاقت ۾ تبديليءَ“ واري عمل جي نتيجي ۾ ائٽم بم ٺهيو. 6 آگسٽ، 1945ع تي ان کي جاپان جي شهر ناگاساڪيءَ تي ڪيرايو ويو، جنهن ۾ 60 هزار ماڻهو مُئا ۽ هڪ لک انسان زخمي ٿيا. هن دردناڪ واقعي تي آئنسٽائن کي زبردست ڏک پهتو، هن کي اها توقع هئي ته ائٽمي توانائيءَ کي انساني بهتريءَ لاءِ ڪتب آندو ويندو. سال 1952ء ۾ آئنسٽائن کي اسرائيل جي صدارت جي پيشڪش ڪئي وئي، پر هن اها قبول نه ڪئي.

آئنسٽائن ويهين صديءَ جو وڏو ذهين ترین انسان هو. ڪيترين ئي نامور شخصيتن جي چوڻ موجب: ”سڄي دنيا وارن جا دماغ هڪ طرف ۽ آئنسٽائن جو دماغ ٻئي طرف“. بقول شيخ اياز،
 
 ”ڪروڙين هٽلر گڏ ٿين، تڏهن به آئنسٽائن جهڙو دماغ پيدا نه ڪري سگهندا.“ 

آئن اسٽائن جا نظريا اڄڪلهه جا سائنسدان پاڻ لاءِ مشعل راهه سمجهندا آهن ۽ انهيءَ بنياد تي ئي فزڪس ۾ نوان تجربا ڪيا پيا وڃن.

==مشهور ثقافت ۾== 
==اوارڊ ۽ اعزاز==
==اشاعتون==

== وفات ==
هن 18 اپريل، 1955ع تي آمريڪا جي پرنسٽن شهر ۾ وفات ڪئي. &lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=آئن%20اسٽائن%20البرٽ&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو== 
* برن تاريخي ميوزيم (آئنسٽائن ميوزيم) 
* آئنسٽائن جو اشارو 
* پرنسٽن يونيورسٽي ۾ فرسٽ ڪيمپس سينٽر، ڪمرو نمبر 302 آئن اسٽائن سان لاڳاپيل آهي. مرڪز هڪ ڀيرو پالمر فزيڪل ليبارٽري هئي. 
* هينريچ برخارڊٽ 
* هينريچ زينگر 
* ڪشش ثقل جي نظريي جي تاريخ 
* جرمن موجدن ۽ دريافت ڪندڙن جي فهرست 
* يهودي نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* امن ڪارڪنن جي فهرست  
==خارجي لنڪس==
{{Sister project links|البرٽ آئنسٽائن|wikt=no|n=no|s=Author:Albert Einstein|b=no|voy=no|v=no}}
{{Scholia|author}}
* {{Curlie|Science/Physics/History/People/Einstein%2C_Albert/}}
* {{gutenberg author|id=1630|name=Albert Einstein}}
* {{Internet Archive author |sname=Albert Einstein}}
* {{Librivox author |id=1035}}
* [http://www.shapell.org/Collection/Jewish-Figures/Einstein-Albert Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation
* [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein Federal Bureau of Investigation file on Albert Einstein]
* [https://web.archive.org/web/20150828225916/http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein%26music.pdf Einstein and his love of music], ''[[Physics World]]''
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture 11 July 1923 ''Fundamental ideas and problems of the theory of relativity''
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([https://www.nbcnews.com/id/wbna46785542 MSNBC, 19 March 2012])
* [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the [[World Digital Library]]
* [https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&amp;id=41 Albert Einstein Collection] at [[Brandeis University]]
* [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ The Collected Papers of Albert Einstein &quot;Digital Einstein&quot;] at [[Princeton University]]
* {{PM20|FID=pe/004590}}
* [https://www.ias.edu/scholars/einstein Home page of Albert Einstein at The Institute for Advanced Study]
* [https://albert.ias.edu/ Albert – The Digital Repository of the IAS], which contains many digitized original documents and photographs
* {{IMDb name|0251868}}

{{Einstein|state=expanded}}
{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Copley Medallists 1901–1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{1921 Nobel Prize winners}}
{{FRS 1921}}
{{Relativity}}
{{Time 100: The Most Important People of the Century}}
}}
{{Portal bar|Biography|Judaism|Mathematics|Physics|Astronomy|Stars|Spaceflight|Outer space|Science}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}}
[[Category:Albert Einstein| ]]
[[Category:1879 births]]
[[Category:1955 deaths]]
[[Category:19th-century German Jews]]
[[Category:20th-century American engineers]]
[[Category:20th-century American inventors]]
[[Category:20th-century American male writers]]
[[Category:20th-century American non-fiction writers]]
[[Category:20th-century American physicists]]
[[Category:20th-century Swiss inventors]]
[[Category:Academic staff of Charles University]]
[[Category:Academic staff of ETH Zurich]]
[[Category:Academic staff of the University of Bern]]
[[Category:Academic staff of the University of Zurich]]
[[Category:American agnostics]]
[[Category:American Ashkenazi Jews]]
[[Category:American democratic socialists]]
[[Category:American humanists]]
[[Category:American letter writers]]
[[Category:American male non-fiction writers]]
[[Category:American Nobel laureates]]
[[Category:American pacifists]]
[[Category:American relativity theorists]]
[[Category:American science writers]]
[[Category:American Zionists]]
[[Category:Anti-nationalists]]
[[Category:Deaths from abdominal aortic aneurysm]]
[[Category:Denaturalized citizens of Germany]]
[[Category:Einstein family|Albert]]
[[Category:ETH Zurich alumni]]
[[Category:European democratic socialists]]
[[Category:German agnostics]]
[[Category:German Ashkenazi Jews]]
[[Category:German emigrants to Switzerland]]
[[Category:German humanists]]
[[Category:German male non-fiction writers]]
[[Category:German Nobel laureates]]
[[Category:German relativity theorists]]
[[Category:German Zionists]]
[[Category:Institute for Advanced Study faculty]]
[[Category:Jewish agnostics]]
[[Category:Jewish American non-fiction writers]]
[[Category:Jewish American physicists]]
[[Category:Jewish German physicists]]
[[Category:Jewish emigrants from Nazi Germany to the United States]]
[[Category:Jewish scientists]]
[[Category:Jewish socialists]]
[[Category:Labor Zionists]]
[[Category:Max Planck Institute directors]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Naturalised citizens of Austria]]
[[Category:Naturalised citizens of Switzerland]]
[[Category:Naturalized citizens of the United States]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Pantheists]]
[[Category:Patent examiners]]
[[Category:People from Ulm]]
[[Category:People who lost German citizenship]]
[[Category:People with multiple nationality]]
[[Category:Philosophers of mathematics]]
[[Category:Philosophers of science]]
[[Category:Philosophy of science]]
[[Category:Quantum physicists]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]
[[Category:Scientists from Munich]]
[[Category:Stateless people]]
[[Category:Swiss agnostics]]
[[Category:Swiss Ashkenazi Jews]]
[[Category:Swiss cosmologists]]
[[Category:Swiss emigrants to the United States]]
[[Category:Swiss Nobel laureates]]
[[Category:Swiss physicists]]
[[Category:University of Zurich alumni]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Württemberger emigrants to the United States]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>6ya00f4jeirs7wl8sxx6arlbnj6p5xe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322351</id>
      <parentid>322350</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322351</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21087" sha1="rdkeh4687713mthy9x35kaelyb2sg4l" xml:space="preserve">{{Infobox scientist
| name              = البرٽ آئین اسٽائین
| image             = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg
| caption           = البرٽ آئین اسٽائین&lt;br&gt;
پورتریت: فردینیند شمزر، 1921ع
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}}
| birth_place       = ایلم، ڪنگدم آف ورتیمبرگ، جرمن ایمپائر
&lt;!-- DO NOT LINK, see [[MOS:GEOLINK]] --&gt;
| death_date        = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}}
| death_place       = پرنسٽن، نیو جرسي، آمريڪا۔
| children          = {{flatlist|
* ليزرل 
*هانس البرٽ 
* ايڊورڊ &quot;ٽيٽي&quot;  
}}
| spouse            = {{plainlist|
* {{marriage|[[مليوا ميرڪ]]|1903|1919|end=divorced}}
* {{marriage|[[ايلسا لوينٿال]]|1919|1936|end=died&lt;!--&lt;ref name=&quot;66xNO&quot; /&gt;{{sfnp|Pais|1982|p=301}} --&gt;}}}}
| citizenship       = {{Indented plainlist|
*  ورتمبرگ جي سلطنت، [[جرمن سلطنت]] جو حصو (1896 تائين)
* [[بي وطن]] (1896-1901)
* [[سوئٽزرلينڊ]] (1901-1955) 
* [[آسٽريا]]، [[آسٽرو۔هنگروي سلطنت]] جو حصو (1911-1912) 
* [[پروشيا جي سلطنت]]، جرمن سلطنت جو حصو (1914-1918) 
* [[گڏيل رياستون]] (1940-1955)
}}
| fields            = [[فزڪس]]، [[فلسفو]]
| workplaces        = {{Indented plainlist|
* سوئس پيٽنٽ آفيس (برن) (1902-1909). 
* برن يونيورسٽي (1908-1909) 
* زيورخ يونيورسٽي (1909-1911) 
* چارلس يونيورسٽي، پراگ (1911-1912) 
* ETH زیورخ (1912-1914) 
* پرشين اڪيڊمي آف سائنسز۔(1914-1933) 
* ھمبولٽ يونيورسٽي، برلن (1914-1933) 
* قيصر ولهيلم انسٽيٽيوٽ (ڊائريڪٽر، 1917-1933) 
* جرمن فزيڪل سوسائٽي (صدر، 1916-1918) 
* ليڊين يونيورسٽي. (وزٽ، 1920) 
* انسٽيٽيوٽ فار ايڊوانسڊ اسٽڊيز (1933-1955) 
* ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (وزٽ، 1931-1933) 
* آڪسفورڊ يونيورسٽي (وزٽ، 1931-1933) 
* برانڊس يونيورسٽي (ڊائريڪٽر، 1946-1947)
}}
| education         = * وفاقي پولي ٽيڪنڪ اسڪول (ETH Zurich) (ڊپلوما، 1900ع) 
* زيورخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1905)
| doctoral_advisor  = [[Alfred Kleiner]]
| thesis_title      = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions)
| thesis_url        = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf
| thesis_year       = 1905
| academic_advisors = [[Heinrich Friedrich Weber]]
| known_for         = {{Indented plainlist|
* جنرل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* اسپیشل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر 
* ماس۔توانائي مساوات (E=mc^2) 
equivalence|''E''=''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
* پلانڪ۔آئنسٽائن مساوات (E=hf) 
* براونين موشن جو نظريو 
* آئن اسٽائن فيلڊ مساوات 
* بوس-آئنسٽائن جا انگ اکر 
* بوس-آئنسٽائن ڪنڊينسيٽ 
* ثقلي موج 
* ڪائناتي مستقل 
* متحد فيلڊ نظريو 
* اي پي آر پاراڊڪس 
* گڏيل تعبير 
* ٻين تصورن جي فهرست
}}
| awards            = {{Indented plainlist|
* برنارڊ ميڊل (1920) 
* فزڪس ۾ نوبل انعام (1921) 
* ميٽيوچي ميڊل (1921) 
* [[ForMemRS]] (1921)&lt;ref name=&quot;frs&quot; /&gt;
* ڪوپلي ميڊل (1925)&lt;ref name=&quot;frs&quot; /&gt;
* گولڊ ميڊل آف دي رائل ايسٽرانوميڪل سوسائٽي (1926) 
* صدي جو شخص (1999)
}}
| signature         = Albert Einstein signature 1934.svg
}}
'''البرٽ آئنسٽائن''' (Albert Einstein؛ 14 مارچ 1879ع - 18 اپريل 1955ع) هڪ جرمن پيدا ٿيل نظرياتي طبیعیات دان هو، جيڪو وڏي پيماني تي سڀ کان وڌيڪ بااثر سائنسدانن مان هڪ آهي. ريليٽيویٽي جي نظريي جي ترقيءَ لاءِ سڀ کان وڌيڪ مشهور، آئن اسٽائن پڻ ڪوانٽم ميڪانڪس ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ماس۔انرجي جي مساوات، (E= mc^2) جيڪو اسپيشل ريليٽيویٽي مان پيدا ٿئي ٿو، ان کي ”دنيا جي مشهور مساوات“ سڏيو ويو آهي. هن کي فزڪس ۾، نظرياتي فزڪس لاءِ سندس خدمتن لاءِ ۽ خاص ڪري فوٽو اليڪٽرڪ اثر جي قانون، ڪوانٽم ٿيوري جي ترقيءَ ۾ هڪ اهم قدم، جي دريافت لاءِ، 1921ع جو نوبل انعام مليو.

جرمن سلطنت ۾ پيدا ٿيو، آئن اسٽائن 1895 ۾ سوئٽزرلينڊ منتقل ٿي ويو، پنهنجي جرمن شهريت کي ڇڏي ڏنو (جنهن طور تي ٽيمبرگ جي سلطنت جي تابع). 1897ع ۾، سترهن سالن جي عمر ۾، هن زيورخ جي سوئس فيڊرل پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۾ رياضي ۽ فزڪس جي سکيا واري ڊپلوما پروگرام ۾ داخلا ورتي، 1900ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. 1901ع ۾، هن سوئس شهريت حاصل ڪئي، جيڪا هن سڄي ڄمار برقرار رکي. 1903 ۾، هن برن ۾ سوئس پيٽنٽ آفيس ۾ مستقل پوزيشن حاصل ڪئي. 1905ع ۾ هن زيورخ يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي جو ڪامياب مقالو پيش ڪيو. 1914ع ۾ هو برلن هليو ويو ته جيئن هو پروشين اڪيڊمي آف سائنسز ۽ هومبولٽ يونيورسٽي آف برلن ۾ شامل ٿئي. 1917ع ۾ هو ڪيزر ولهيلم انسٽيٽيوٽ فار فزڪس جو ڊائريڪٽر ٿيو. هو هڪ ڀيرو ٻيهر جرمن شهري بڻجي ويو، هن ڀيري پروشيا جي بادشاهي جي حيثيت ۾. 1933 ۾، جڏهن آئن اسٽائن آمريڪا جو دورو ڪري رهيو هو، ايڊولف هٽلر جرمني ۾ اقتدار ۾ آيو. پنهنجي ساٿي يهودين جي خاتمي جي نازي جنگ کان خوفزده ٿي، آئن اسٽائن آمريڪا ۾ رهڻ جو فيصلو ڪيو، ۽ 1940ع ۾ کيس آمريڪي شهريت ڏني وئي. ٻي عالمي جنگ جي موقعي تي، هن صدر فرينڪلن ڊي روزويلٽ کي خط لکي کيس خبردار ڪيو. امڪاني جرمن ايٽمي هٿيارن جو پروگرام ۽ سفارش ڪئي ته آمريڪا ساڳئي تحقيق شروع ڪري. آئن اسٽائن اتحادين جي حمايت ڪئي پر عام طور تي ايٽمي هٿيارن جي خيال کي وڏي مايوسي سان ڏٺو. آئن اسٽائن جو ڪم سائنس جي فلسفي تي ان جي اثر جي ڪري پڻ مشهور آهي. 1905ع ۾ هن چار اهم مقالا شايع ڪيا، جن کي ڪڏهن ڪڏهن سندس annus mirabilis (معجزيءَ جو سال) به چيو ويندو هو. انهن مقالن ۾ فوٽو اليڪٽرڪ اثر جو هڪ نظريو بيان ڪيو ويو، براونين موشن جي وضاحت ڪئي، ان جو خاص نظريو ريٽليٽيٽي متعارف ڪرايو- هڪ اهڙو نظريو جنهن ۾ ڪلاسيڪل ميڪنڪس جي ناڪاميءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ اليڪٽرڪ مقناطيسي فيلڊ جي رويي لاءِ اطمينان بخش حساب ڪتاب ڏنو ويو- ۽ اهو ظاهر ڪيو ته جيڪڏهن خاص نظريو صحيح آهي. ، ماس ۽ توانائي هڪ ٻئي جي برابر آهن. 1915ع ۾، هن هڪ عام نظريو آف رشتي جي تجويز پيش ڪئي، جنهن ڪشش ثقل کي شامل ڪرڻ لاءِ هن جي مشيني نظام کي وڌايو. هڪ cosmological پيپر جيڪو هن ايندڙ سال شايع ڪيو، مجموعي طور تي ڪائنات جي ساخت ۽ ارتقاء جي ماڊلنگ لاء عام رشتي جي اثرات کي بيان ڪيو. پنهنجي ڪيريئر جي وچ واري حصي ۾، آئن اسٽائن شمارياتي ميڪانڪس ۽ ڪوانٽم ٿيوري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. خاص طور تي قابل ذڪر تابڪاري جي ڪوانٽم فزڪس تي سندس ڪم هو، جنهن ۾ روشني ذرڙن تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي بعد ۾ ڦوٽان سڏيو ويندو هو. هندستاني فزڪسسٽ ستيندر ناٿ بوس سان گڏ، هن بوس-آئنسٽائن جي انگن اکرن لاء بنياد رکيو. پنهنجي علمي زندگيءَ جي آخري مرحلي تائين، آئن اسٽائن ٻن ڪوششن تي ڪم ڪيو، جيڪي آخرڪار ناڪام ثابت ٿيون.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
20ھین صديءَ جو عظيم نوبل انعام يافته سائنسدان البرٽ آئین اسٽائین 14 مارچ، 1879ع ۾ [[جرمني]] جي شهر، اُلم (Ulm) ۾ ڄائو. هن پنهنجي ابتدائي تعليم جمنازيئم اسڪول مان ورتي. هن نصابي تعليم سان گڏ موسيقيءَ جي تعليم پڻ حاصل ڪئي. هو يهودي مذهب سان تعلق رکندڙ هو. تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ 26 سالن جي عمر ۾ گورنمينٽ جي ڪنهن اداري ۾ ڪلارڪ ٿيو، پر تخليقي صلاحيتن هئڻ ڪري، اهو ڪم پسند نه آيس. سندس چوڻ موجب، 
 ”ڪلرڪيءَ ۽ موچڪي ڪم ۾ ڪو فرق نه آهي“.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1999-12-06 |title=Physics: past, present, future |url=https://physicsworld.com/a/physics-past-present-future/ |access-date=2023-08-01 |work=Physics World}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي ڪيريئر==
ملازمت دوران ئي هن [[فزڪس]] جي موضوع تي سائنس مئگزين جي مختلف ايڊيشنن ۾ مضمون لکيا ۽ فزڪس متعلق اهڙا انڪشاف ڪيا، جن سائنسي تحقيقات جو رُخ بدلائي ڇڏيو. هن روشنيءَ کي توانائيءَ جي شڪل قرار ڏنو، جيڪا ڳالهه اڳ ۾ ڪڏهن به ڪنهن ائين ثابت نه ڪئي هئي. هن اهو ثابت ڪيو ته روشني هميشه لهرن جي صورت ۾ سفر ڪندي آهي. آئنسٽائن روشنيءَ جي رفتار ۽ رُخ متعلق جيڪي نظريا پيش ڪيا، اهي ئي سندس بنيادي سڃاڻپ بنيا. [[1905ع|1905ء]] ۾ پنهنجو مشهور ”اضافت جو نظريو“ پيش ڪيائين. [[1909ع|1909ء]] ۾ آئنسٽائن کي زيورچ يونيورسٽيءَ ۾ غير معمولي پروفيسر جو عهدو ڏنو ويو. ڪجهه وقت پراگ يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر رهيو. [[1913ع|1913ء]] ۾ هن کي فزيڪل انسٽيٽيوٽ جو ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. آئنسٽائن اهو اڪيلو سائنسدان آهي، جنهن فزڪس جو بهترين نظريو (theory) پيش ڪيو ۽ ملندڙ انعام (5000 آمريڪي ڊالر) وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. آئن اسٽائن فزڪس کان سواءِ [[علم ڪيميا|ڪيمسٽري]]ءَ جو به ماهر هو. انهيءَ علم ۾ هن مادي کي توانائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ جو نظريو دريافت ڪيو. سندس خدمتن جي مڃتا طور ڪيمسٽريءَ جي دريافت ڪيل 99 عنصرن جو نالو آئن اسٽائن جي نالي تي ’آئن اسٽلائم‘ رکيو ويو. [[1922ع|1922ء]] ۾ هن کي فزڪس تي نوبل انعام مليو.&lt;br/&gt;

==غير سائنسي ورثو==
آئنسٽائن يهودي هئڻ جي باوجود هڪ آزاد خيال انسان هو ۽ ٻئي طرف کيس پوري دنيا ۾ شهرت ملي رهي هئي، برلن يوني ورسٽيءَ ۾ پروفيسر ئي هو ته 1923ع ۾ جرمنيءَ تي نازي پارٽيءَ جو قبضو ٿيو. جرمنيءَ جي بنياد پرست ماڻهن سندس مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي. نازين هن جي جائداد ۽ يوني ورسٽيءَ واري نوڪريءَ سان گڏ جرمنيءَ جي شهريت به ختم ڪري ڇڏي. آخر آئنسٽائن جرمنيءَ کي الوداع چئي، [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي شهر نيوجرسيءَ جي شهر پرنسٽن (USA) ۾ وڃي رهيو.

سال 1939ع ۾ هن آمريڪا جي صدر روزويلٽ کي هڪ خفيه خط لکيو، جنهن ۾ هن ٻڌايو ته ائٽم بم ڪيئن تيار ڪيو وڃي. سال 1940ع ۾ آئنسٽائن کي آمريڪا جي خاص قانون مطابق ’آمريڪي مڃتا‘ ڏني وئي. جلد ئي کيس مئٿميٽڪس (علم رياضيءَ) جي اداري جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. سال 1950ع ۾ هن unified field وارو نظريو پيش ڪيو. ”مادي جي طاقت ۾ تبديليءَ“ واري عمل جي نتيجي ۾ ائٽم بم ٺهيو. 6 آگسٽ، 1945ع تي ان کي جاپان جي شهر ناگاساڪيءَ تي ڪيرايو ويو، جنهن ۾ 60 هزار ماڻهو مُئا ۽ هڪ لک انسان زخمي ٿيا. هن دردناڪ واقعي تي آئنسٽائن کي زبردست ڏک پهتو، هن کي اها توقع هئي ته ائٽمي توانائيءَ کي انساني بهتريءَ لاءِ ڪتب آندو ويندو. سال 1952ء ۾ آئنسٽائن کي اسرائيل جي صدارت جي پيشڪش ڪئي وئي، پر هن اها قبول نه ڪئي.

آئنسٽائن ويهين صديءَ جو وڏو ذهين ترین انسان هو. ڪيترين ئي نامور شخصيتن جي چوڻ موجب: ”سڄي دنيا وارن جا دماغ هڪ طرف ۽ آئنسٽائن جو دماغ ٻئي طرف“. بقول شيخ اياز،
 
 ”ڪروڙين هٽلر گڏ ٿين، تڏهن به آئنسٽائن جهڙو دماغ پيدا نه ڪري سگهندا.“ 

آئن اسٽائن جا نظريا اڄڪلهه جا سائنسدان پاڻ لاءِ مشعل راهه سمجهندا آهن ۽ انهيءَ بنياد تي ئي فزڪس ۾ نوان تجربا ڪيا پيا وڃن.

==مشهور ثقافت ۾== 
==اوارڊ ۽ اعزاز==
==اشاعتون==

== وفات ==
هن 18 اپريل، 1955ع تي آمريڪا جي پرنسٽن شهر ۾ وفات ڪئي. &lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=آئن%20اسٽائن%20البرٽ&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو== 
* برن تاريخي ميوزيم (آئنسٽائن ميوزيم) 
* آئنسٽائن جو اشارو 
* پرنسٽن يونيورسٽي ۾ فرسٽ ڪيمپس سينٽر، ڪمرو نمبر 302 آئن اسٽائن سان لاڳاپيل آهي. مرڪز هڪ ڀيرو پالمر فزيڪل ليبارٽري هئي. 
* هينريچ برخارڊٽ 
* هينريچ زينگر 
* ڪشش ثقل جي نظريي جي تاريخ 
* جرمن موجدن ۽ دريافت ڪندڙن جي فهرست 
* يهودي نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* امن ڪارڪنن جي فهرست  
==خارجي لنڪس==
{{Sister project links|البرٽ آئنسٽائن|wikt=no|n=no|s=Author:Albert Einstein|b=no|voy=no|v=no}}
{{Scholia|author}}
* {{Curlie|Science/Physics/History/People/Einstein%2C_Albert/}}
* {{gutenberg author|id=1630|name=Albert Einstein}}
* {{Internet Archive author |sname=Albert Einstein}}
* {{Librivox author |id=1035}}
* [http://www.shapell.org/Collection/Jewish-Figures/Einstein-Albert Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation
* [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein Federal Bureau of Investigation file on Albert Einstein]
* [https://web.archive.org/web/20150828225916/http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein%26music.pdf Einstein and his love of music], ''[[Physics World]]''
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture 11 July 1923 ''Fundamental ideas and problems of the theory of relativity''
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([https://www.nbcnews.com/id/wbna46785542 MSNBC, 19 March 2012])
* [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the [[World Digital Library]]
* [https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&amp;id=41 Albert Einstein Collection] at [[Brandeis University]]
* [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ The Collected Papers of Albert Einstein &quot;Digital Einstein&quot;] at [[Princeton University]]
* {{PM20|FID=pe/004590}}
* [https://www.ias.edu/scholars/einstein Home page of Albert Einstein at The Institute for Advanced Study]
* [https://albert.ias.edu/ Albert – The Digital Repository of the IAS], which contains many digitized original documents and photographs
* {{IMDb name|0251868}}

{{Einstein|state=expanded}}
{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Copley Medallists 1901–1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{1921 Nobel Prize winners}}
{{FRS 1921}}
{{Relativity}}
{{Time 100: The Most Important People of the Century}}
}}
{{Portal bar|Biography|Judaism|Mathematics|Physics|Astronomy|Stars|Spaceflight|Outer space|Science}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}}
[[Category:Albert Einstein]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنس جو فلسفو]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:جرمن مرد غير افسانوي ليکڪ]]
[[زمرو:1879ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1955ع جون فوتگيون]]
[[Category:19th-century German Jews]]
[[Category:20th-century American engineers]]
[[Category:20th-century American inventors]]
[[Category:20th-century American male writers]]
[[Category:20th-century American non-fiction writers]]
[[Category:20th-century American physicists]]
[[Category:20th-century Swiss inventors]]
[[Category:Academic staff of Charles University]]
[[Category:Academic staff of ETH Zurich]]
[[Category:Academic staff of the University of Bern]]
[[Category:Academic staff of the University of Zurich]]
[[Category:American agnostics]]
[[Category:American Ashkenazi Jews]]
[[Category:American democratic socialists]]
[[Category:American humanists]]
[[Category:American letter writers]]
[[Category:American male non-fiction writers]]
[[Category:American Nobel laureates]]
[[Category:American pacifists]]
[[Category:American relativity theorists]]
[[Category:American science writers]]
[[Category:American Zionists]]
[[Category:Anti-nationalists]]
[[Category:Deaths from abdominal aortic aneurysm]]
[[Category:Denaturalized citizens of Germany]]
[[Category:Einstein family|Albert]]
[[Category:ETH Zurich alumni]]
[[Category:European democratic socialists]]
[[Category:German agnostics]]
[[Category:German Ashkenazi Jews]]
[[Category:German emigrants to Switzerland]]
[[Category:German humanists]]
[[Category:German male non-fiction writers]]
[[Category:German Nobel laureates]]
[[Category:German relativity theorists]]
[[Category:German Zionists]]
[[Category:Institute for Advanced Study faculty]]
[[Category:Jewish agnostics]]
[[Category:Jewish American non-fiction writers]]
[[Category:Jewish American physicists]]
[[Category:Jewish German physicists]]
[[Category:Jewish emigrants from Nazi Germany to the United States]]
[[Category:Jewish scientists]]
[[Category:Jewish socialists]]
[[Category:Labor Zionists]]
[[Category:Max Planck Institute directors]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Naturalised citizens of Austria]]
[[Category:Naturalised citizens of Switzerland]]
[[Category:Naturalized citizens of the United States]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Pantheists]]
[[Category:Patent examiners]]
[[Category:People from Ulm]]
[[Category:People who lost German citizenship]]
[[Category:People with multiple nationality]]
[[Category:Philosophers of mathematics]]
[[Category:Philosophers of science]]
[[Category:Philosophy of science]]
[[Category:Quantum physicists]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]
[[Category:Scientists from Munich]]
[[Category:Stateless people]]
[[Category:Swiss agnostics]]
[[Category:Swiss Ashkenazi Jews]]
[[Category:Swiss cosmologists]]
[[Category:Swiss emigrants to the United States]]
[[Category:Swiss Nobel laureates]]
[[Category:Swiss physicists]]
[[Category:University of Zurich alumni]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Württemberger emigrants to the United States]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>rdkeh4687713mthy9x35kaelyb2sg4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322352</id>
      <parentid>322351</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:06:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322352</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21035" sha1="o7m6eim5hg3pnsmyixeuzhow3wtepxc" xml:space="preserve">{{Infobox scientist
| name    = البرٽ آئن اسٽائین
| image             = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg
| caption   = البرٽ آئین اسٽائین&lt;br&gt;
پورتریت: فردینیند شمزر، 1921ع
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}}
| birth_place       = ایلم، ڪنگدم آف ورتیمبرگ، جرمن ایمپائر
&lt;!-- DO NOT LINK, see [[MOS:GEOLINK]] --&gt;
| death_date        = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}}
| death_place       = پرنسٽن، نیو جرسي، آمريڪا۔
| children          = {{flatlist|
* ليزرل 
*هانس البرٽ 
* ايڊورڊ &quot;ٽيٽي&quot;  
}}
| spouse            = {{plainlist|
* {{marriage|[[مليوا ميرڪ]]|1903|1919|end=divorced}}
* {{marriage|[[ايلسا لوينٿال]]|1919|1936|end=died&lt;!--&lt;ref name=&quot;66xNO&quot; /&gt;{{sfnp|Pais|1982|p=301}} --&gt;}}}}
| citizenship       = {{Indented plainlist|
*  ورتمبرگ جي سلطنت، [[جرمن سلطنت]] جو حصو (1896 تائين)
* [[بي وطن]] (1896-1901)
* [[سوئٽزرلينڊ]] (1901-1955) 
* [[آسٽريا]]، [[آسٽرو۔هنگروي سلطنت]] جو حصو (1911-1912) 
* [[پروشيا جي سلطنت]]، جرمن سلطنت جو حصو (1914-1918) 
* [[گڏيل رياستون]] (1940-1955)
}}
| fields            = [[فزڪس]]، [[فلسفو]]
| workplaces        = {{Indented plainlist|
* سوئس پيٽنٽ آفيس (برن) (1902-1909). 
* برن يونيورسٽي (1908-1909) 
* زيورخ يونيورسٽي (1909-1911) 
* چارلس يونيورسٽي، پراگ (1911-1912) 
* ETH زیورخ (1912-1914) 
* پرشين اڪيڊمي آف سائنسز۔(1914-1933) 
* ھمبولٽ يونيورسٽي، برلن (1914-1933) 
* قيصر ولهيلم انسٽيٽيوٽ (ڊائريڪٽر، 1917-1933) 
* جرمن فزيڪل سوسائٽي (صدر، 1916-1918) 
* ليڊين يونيورسٽي. (وزٽ، 1920) 
* انسٽيٽيوٽ فار ايڊوانسڊ اسٽڊيز (1933-1955) 
* ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (وزٽ، 1931-1933) 
* آڪسفورڊ يونيورسٽي (وزٽ، 1931-1933) 
* برانڊس يونيورسٽي (ڊائريڪٽر، 1946-1947)
}}
| education         = * وفاقي پولي ٽيڪنڪ اسڪول (ETH Zurich) (ڊپلوما، 1900ع) 
* زيورخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1905)
| doctoral_advisor  = [[Alfred Kleiner]]
| thesis_title      = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions)
| thesis_url        = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf
| thesis_year       = 1905
| academic_advisors = [[Heinrich Friedrich Weber]]
| known_for         = {{Indented plainlist|
* جنرل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* اسپیشل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر 
* ماس۔توانائي مساوات (E=mc^2) 
equivalence|''E''=''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
* پلانڪ۔آئنسٽائن مساوات (E=hf) 
* براونين موشن جو نظريو 
* آئن اسٽائن فيلڊ مساوات 
* بوس-آئنسٽائن جا انگ اکر 
* بوس-آئنسٽائن ڪنڊينسيٽ 
* ثقلي موج 
* ڪائناتي مستقل 
* متحد فيلڊ نظريو 
* اي پي آر پاراڊڪس 
* گڏيل تعبير 
* ٻين تصورن جي فهرست
}}
| awards            = {{Indented plainlist|
* برنارڊ ميڊل (1920) 
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] (1921) 
* ميٽيوچي ميڊل (1921) 
* [[ForMemRS]] (1921)
* ڪوپلي ميڊل (1925)
* گولڊ ميڊل آف دي رائل ايسٽرانوميڪل سوسائٽي (1926) 
* صدي جو شخص (1999)
}}
| signature         = Albert Einstein signature 1934.svg
}}
'''البرٽ آئنسٽائن''' (Albert Einstein؛ 14 مارچ 1879ع - 18 اپريل 1955ع) هڪ جرمن پيدا ٿيل نظرياتي طبیعیات دان هو، جيڪو وڏي پيماني تي سڀ کان وڌيڪ بااثر سائنسدانن مان هڪ آهي. ريليٽيویٽي جي نظريي جي ترقيءَ لاءِ سڀ کان وڌيڪ مشهور، آئن اسٽائن پڻ ڪوانٽم ميڪانڪس ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ماس۔انرجي جي مساوات، (E= mc^2) جيڪو اسپيشل ريليٽيویٽي مان پيدا ٿئي ٿو، ان کي ”دنيا جي مشهور مساوات“ سڏيو ويو آهي. هن کي فزڪس ۾، نظرياتي فزڪس لاءِ سندس خدمتن لاءِ ۽ خاص ڪري فوٽو اليڪٽرڪ اثر جي قانون، ڪوانٽم ٿيوري جي ترقيءَ ۾ هڪ اهم قدم، جي دريافت لاءِ، 1921ع جو نوبل انعام مليو.

جرمن سلطنت ۾ پيدا ٿيو، آئن اسٽائن 1895 ۾ سوئٽزرلينڊ منتقل ٿي ويو، پنهنجي جرمن شهريت کي ڇڏي ڏنو (جنهن طور تي ٽيمبرگ جي سلطنت جي تابع). 1897ع ۾، سترهن سالن جي عمر ۾، هن زيورخ جي سوئس فيڊرل پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۾ رياضي ۽ فزڪس جي سکيا واري ڊپلوما پروگرام ۾ داخلا ورتي، 1900ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. 1901ع ۾، هن سوئس شهريت حاصل ڪئي، جيڪا هن سڄي ڄمار برقرار رکي. 1903 ۾، هن برن ۾ سوئس پيٽنٽ آفيس ۾ مستقل پوزيشن حاصل ڪئي. 1905ع ۾ هن زيورخ يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي جو ڪامياب مقالو پيش ڪيو. 1914ع ۾ هو برلن هليو ويو ته جيئن هو پروشين اڪيڊمي آف سائنسز ۽ هومبولٽ يونيورسٽي آف برلن ۾ شامل ٿئي. 1917ع ۾ هو ڪيزر ولهيلم انسٽيٽيوٽ فار فزڪس جو ڊائريڪٽر ٿيو. هو هڪ ڀيرو ٻيهر جرمن شهري بڻجي ويو، هن ڀيري پروشيا جي بادشاهي جي حيثيت ۾. 1933 ۾، جڏهن آئن اسٽائن آمريڪا جو دورو ڪري رهيو هو، ايڊولف هٽلر جرمني ۾ اقتدار ۾ آيو. پنهنجي ساٿي يهودين جي خاتمي جي نازي جنگ کان خوفزده ٿي، آئن اسٽائن آمريڪا ۾ رهڻ جو فيصلو ڪيو، ۽ 1940ع ۾ کيس آمريڪي شهريت ڏني وئي. ٻي عالمي جنگ جي موقعي تي، هن صدر فرينڪلن ڊي روزويلٽ کي خط لکي کيس خبردار ڪيو. امڪاني جرمن ايٽمي هٿيارن جو پروگرام ۽ سفارش ڪئي ته آمريڪا ساڳئي تحقيق شروع ڪري. آئن اسٽائن اتحادين جي حمايت ڪئي پر عام طور تي ايٽمي هٿيارن جي خيال کي وڏي مايوسي سان ڏٺو. آئن اسٽائن جو ڪم سائنس جي فلسفي تي ان جي اثر جي ڪري پڻ مشهور آهي. 1905ع ۾ هن چار اهم مقالا شايع ڪيا، جن کي ڪڏهن ڪڏهن سندس annus mirabilis (معجزيءَ جو سال) به چيو ويندو هو. انهن مقالن ۾ فوٽو اليڪٽرڪ اثر جو هڪ نظريو بيان ڪيو ويو، براونين موشن جي وضاحت ڪئي، ان جو خاص نظريو ريٽليٽيٽي متعارف ڪرايو- هڪ اهڙو نظريو جنهن ۾ ڪلاسيڪل ميڪنڪس جي ناڪاميءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ اليڪٽرڪ مقناطيسي فيلڊ جي رويي لاءِ اطمينان بخش حساب ڪتاب ڏنو ويو- ۽ اهو ظاهر ڪيو ته جيڪڏهن خاص نظريو صحيح آهي. ، ماس ۽ توانائي هڪ ٻئي جي برابر آهن. 1915ع ۾، هن هڪ عام نظريو آف رشتي جي تجويز پيش ڪئي، جنهن ڪشش ثقل کي شامل ڪرڻ لاءِ هن جي مشيني نظام کي وڌايو. هڪ cosmological پيپر جيڪو هن ايندڙ سال شايع ڪيو، مجموعي طور تي ڪائنات جي ساخت ۽ ارتقاء جي ماڊلنگ لاء عام رشتي جي اثرات کي بيان ڪيو. پنهنجي ڪيريئر جي وچ واري حصي ۾، آئن اسٽائن شمارياتي ميڪانڪس ۽ ڪوانٽم ٿيوري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. خاص طور تي قابل ذڪر تابڪاري جي ڪوانٽم فزڪس تي سندس ڪم هو، جنهن ۾ روشني ذرڙن تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي بعد ۾ ڦوٽان سڏيو ويندو هو. هندستاني فزڪسسٽ ستيندر ناٿ بوس سان گڏ، هن بوس-آئنسٽائن جي انگن اکرن لاء بنياد رکيو. پنهنجي علمي زندگيءَ جي آخري مرحلي تائين، آئن اسٽائن ٻن ڪوششن تي ڪم ڪيو، جيڪي آخرڪار ناڪام ثابت ٿيون.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
20ھین صديءَ جو عظيم نوبل انعام يافته سائنسدان البرٽ آئین اسٽائین 14 مارچ، 1879ع ۾ [[جرمني]] جي شهر، اُلم (Ulm) ۾ ڄائو. هن پنهنجي ابتدائي تعليم جمنازيئم اسڪول مان ورتي. هن نصابي تعليم سان گڏ موسيقيءَ جي تعليم پڻ حاصل ڪئي. هو يهودي مذهب سان تعلق رکندڙ هو. تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ 26 سالن جي عمر ۾ گورنمينٽ جي ڪنهن اداري ۾ ڪلارڪ ٿيو، پر تخليقي صلاحيتن هئڻ ڪري، اهو ڪم پسند نه آيس. سندس چوڻ موجب، 
 ”ڪلرڪيءَ ۽ موچڪي ڪم ۾ ڪو فرق نه آهي“.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1999-12-06 |title=Physics: past, present, future |url=https://physicsworld.com/a/physics-past-present-future/ |access-date=2023-08-01 |work=Physics World}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي ڪيريئر==
ملازمت دوران ئي هن [[فزڪس]] جي موضوع تي سائنس مئگزين جي مختلف ايڊيشنن ۾ مضمون لکيا ۽ فزڪس متعلق اهڙا انڪشاف ڪيا، جن سائنسي تحقيقات جو رُخ بدلائي ڇڏيو. هن روشنيءَ کي توانائيءَ جي شڪل قرار ڏنو، جيڪا ڳالهه اڳ ۾ ڪڏهن به ڪنهن ائين ثابت نه ڪئي هئي. هن اهو ثابت ڪيو ته روشني هميشه لهرن جي صورت ۾ سفر ڪندي آهي. آئنسٽائن روشنيءَ جي رفتار ۽ رُخ متعلق جيڪي نظريا پيش ڪيا، اهي ئي سندس بنيادي سڃاڻپ بنيا. [[1905ع|1905ء]] ۾ پنهنجو مشهور ”اضافت جو نظريو“ پيش ڪيائين. [[1909ع|1909ء]] ۾ آئنسٽائن کي زيورچ يونيورسٽيءَ ۾ غير معمولي پروفيسر جو عهدو ڏنو ويو. ڪجهه وقت پراگ يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر رهيو. [[1913ع|1913ء]] ۾ هن کي فزيڪل انسٽيٽيوٽ جو ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. آئنسٽائن اهو اڪيلو سائنسدان آهي، جنهن فزڪس جو بهترين نظريو (theory) پيش ڪيو ۽ ملندڙ انعام (5000 آمريڪي ڊالر) وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. آئن اسٽائن فزڪس کان سواءِ [[علم ڪيميا|ڪيمسٽري]]ءَ جو به ماهر هو. انهيءَ علم ۾ هن مادي کي توانائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ جو نظريو دريافت ڪيو. سندس خدمتن جي مڃتا طور ڪيمسٽريءَ جي دريافت ڪيل 99 عنصرن جو نالو آئن اسٽائن جي نالي تي ’آئن اسٽلائم‘ رکيو ويو. [[1922ع|1922ء]] ۾ هن کي فزڪس تي نوبل انعام مليو.&lt;br/&gt;

==غير سائنسي ورثو==
آئنسٽائن يهودي هئڻ جي باوجود هڪ آزاد خيال انسان هو ۽ ٻئي طرف کيس پوري دنيا ۾ شهرت ملي رهي هئي، برلن يوني ورسٽيءَ ۾ پروفيسر ئي هو ته 1923ع ۾ جرمنيءَ تي نازي پارٽيءَ جو قبضو ٿيو. جرمنيءَ جي بنياد پرست ماڻهن سندس مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي. نازين هن جي جائداد ۽ يوني ورسٽيءَ واري نوڪريءَ سان گڏ جرمنيءَ جي شهريت به ختم ڪري ڇڏي. آخر آئنسٽائن جرمنيءَ کي الوداع چئي، [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي شهر نيوجرسيءَ جي شهر پرنسٽن (USA) ۾ وڃي رهيو.

سال 1939ع ۾ هن آمريڪا جي صدر روزويلٽ کي هڪ خفيه خط لکيو، جنهن ۾ هن ٻڌايو ته ائٽم بم ڪيئن تيار ڪيو وڃي. سال 1940ع ۾ آئنسٽائن کي آمريڪا جي خاص قانون مطابق ’آمريڪي مڃتا‘ ڏني وئي. جلد ئي کيس مئٿميٽڪس (علم رياضيءَ) جي اداري جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. سال 1950ع ۾ هن unified field وارو نظريو پيش ڪيو. ”مادي جي طاقت ۾ تبديليءَ“ واري عمل جي نتيجي ۾ ائٽم بم ٺهيو. 6 آگسٽ، 1945ع تي ان کي جاپان جي شهر ناگاساڪيءَ تي ڪيرايو ويو، جنهن ۾ 60 هزار ماڻهو مُئا ۽ هڪ لک انسان زخمي ٿيا. هن دردناڪ واقعي تي آئنسٽائن کي زبردست ڏک پهتو، هن کي اها توقع هئي ته ائٽمي توانائيءَ کي انساني بهتريءَ لاءِ ڪتب آندو ويندو. سال 1952ء ۾ آئنسٽائن کي اسرائيل جي صدارت جي پيشڪش ڪئي وئي، پر هن اها قبول نه ڪئي.

آئنسٽائن ويهين صديءَ جو وڏو ذهين ترین انسان هو. ڪيترين ئي نامور شخصيتن جي چوڻ موجب: ”سڄي دنيا وارن جا دماغ هڪ طرف ۽ آئنسٽائن جو دماغ ٻئي طرف“. بقول شيخ اياز،
 
 ”ڪروڙين هٽلر گڏ ٿين، تڏهن به آئنسٽائن جهڙو دماغ پيدا نه ڪري سگهندا.“ 

آئن اسٽائن جا نظريا اڄڪلهه جا سائنسدان پاڻ لاءِ مشعل راهه سمجهندا آهن ۽ انهيءَ بنياد تي ئي فزڪس ۾ نوان تجربا ڪيا پيا وڃن.

==مشهور ثقافت ۾== 
==اوارڊ ۽ اعزاز==
==اشاعتون==

== وفات ==
هن 18 اپريل، 1955ع تي آمريڪا جي پرنسٽن شهر ۾ وفات ڪئي. &lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=آئن%20اسٽائن%20البرٽ&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو== 
* برن تاريخي ميوزيم (آئنسٽائن ميوزيم) 
* آئنسٽائن جو اشارو 
* پرنسٽن يونيورسٽي ۾ فرسٽ ڪيمپس سينٽر، ڪمرو نمبر 302 آئن اسٽائن سان لاڳاپيل آهي. مرڪز هڪ ڀيرو پالمر فزيڪل ليبارٽري هئي. 
* هينريچ برخارڊٽ 
* هينريچ زينگر 
* ڪشش ثقل جي نظريي جي تاريخ 
* جرمن موجدن ۽ دريافت ڪندڙن جي فهرست 
* يهودي نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* امن ڪارڪنن جي فهرست  
==خارجي لنڪس==
{{Sister project links|البرٽ آئنسٽائن|wikt=no|n=no|s=Author:Albert Einstein|b=no|voy=no|v=no}}
{{Scholia|author}}
* {{Curlie|Science/Physics/History/People/Einstein%2C_Albert/}}
* {{gutenberg author|id=1630|name=Albert Einstein}}
* {{Internet Archive author |sname=Albert Einstein}}
* {{Librivox author |id=1035}}
* [http://www.shapell.org/Collection/Jewish-Figures/Einstein-Albert Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation
* [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein Federal Bureau of Investigation file on Albert Einstein]
* [https://web.archive.org/web/20150828225916/http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein%26music.pdf Einstein and his love of music], ''[[Physics World]]''
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture 11 July 1923 ''Fundamental ideas and problems of the theory of relativity''
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([https://www.nbcnews.com/id/wbna46785542 MSNBC, 19 March 2012])
* [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the [[World Digital Library]]
* [https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&amp;id=41 Albert Einstein Collection] at [[Brandeis University]]
* [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ The Collected Papers of Albert Einstein &quot;Digital Einstein&quot;] at [[Princeton University]]
* {{PM20|FID=pe/004590}}
* [https://www.ias.edu/scholars/einstein Home page of Albert Einstein at The Institute for Advanced Study]
* [https://albert.ias.edu/ Albert – The Digital Repository of the IAS], which contains many digitized original documents and photographs
* {{IMDb name|0251868}}

{{Einstein|state=expanded}}
{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Copley Medallists 1901–1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{1921 Nobel Prize winners}}
{{FRS 1921}}
{{Relativity}}
{{Time 100: The Most Important People of the Century}}
}}
{{Portal bar|Biography|Judaism|Mathematics|Physics|Astronomy|Stars|Spaceflight|Outer space|Science}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}}
[[Category:Albert Einstein]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنس جو فلسفو]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:جرمن مرد غير افسانوي ليکڪ]]
[[زمرو:1879ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1955ع جون فوتگيون]]
[[Category:19th-century German Jews]]
[[Category:20th-century American engineers]]
[[Category:20th-century American inventors]]
[[Category:20th-century American male writers]]
[[Category:20th-century American non-fiction writers]]
[[Category:20th-century American physicists]]
[[Category:20th-century Swiss inventors]]
[[Category:Academic staff of Charles University]]
[[Category:Academic staff of ETH Zurich]]
[[Category:Academic staff of the University of Bern]]
[[Category:Academic staff of the University of Zurich]]
[[Category:American agnostics]]
[[Category:American Ashkenazi Jews]]
[[Category:American democratic socialists]]
[[Category:American humanists]]
[[Category:American letter writers]]
[[Category:American male non-fiction writers]]
[[Category:American Nobel laureates]]
[[Category:American pacifists]]
[[Category:American relativity theorists]]
[[Category:American science writers]]
[[Category:American Zionists]]
[[Category:Anti-nationalists]]
[[Category:Deaths from abdominal aortic aneurysm]]
[[Category:Denaturalized citizens of Germany]]
[[Category:Einstein family|Albert]]
[[Category:ETH Zurich alumni]]
[[Category:European democratic socialists]]
[[Category:German agnostics]]
[[Category:German Ashkenazi Jews]]
[[Category:German emigrants to Switzerland]]
[[Category:German humanists]]
[[Category:German male non-fiction writers]]
[[Category:German Nobel laureates]]
[[Category:German relativity theorists]]
[[Category:German Zionists]]
[[Category:Institute for Advanced Study faculty]]
[[Category:Jewish agnostics]]
[[Category:Jewish American non-fiction writers]]
[[Category:Jewish American physicists]]
[[Category:Jewish German physicists]]
[[Category:Jewish emigrants from Nazi Germany to the United States]]
[[Category:Jewish scientists]]
[[Category:Jewish socialists]]
[[Category:Labor Zionists]]
[[Category:Max Planck Institute directors]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Naturalised citizens of Austria]]
[[Category:Naturalised citizens of Switzerland]]
[[Category:Naturalized citizens of the United States]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Pantheists]]
[[Category:Patent examiners]]
[[Category:People from Ulm]]
[[Category:People who lost German citizenship]]
[[Category:People with multiple nationality]]
[[Category:Philosophers of mathematics]]
[[Category:Philosophers of science]]
[[Category:Philosophy of science]]
[[Category:Quantum physicists]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]
[[Category:Scientists from Munich]]
[[Category:Stateless people]]
[[Category:Swiss agnostics]]
[[Category:Swiss Ashkenazi Jews]]
[[Category:Swiss cosmologists]]
[[Category:Swiss emigrants to the United States]]
[[Category:Swiss Nobel laureates]]
[[Category:Swiss physicists]]
[[Category:University of Zurich alumni]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Württemberger emigrants to the United States]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>o7m6eim5hg3pnsmyixeuzhow3wtepxc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322353</id>
      <parentid>322352</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:09:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* خارجي لنڪس */</comment>
      <origin>322353</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21080" sha1="sipucmetcmbb94rhxmzclx9vm727khf" xml:space="preserve">{{Infobox scientist
| name    = البرٽ آئن اسٽائین
| image             = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg
| caption   = البرٽ آئین اسٽائین&lt;br&gt;
پورتریت: فردینیند شمزر، 1921ع
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}}
| birth_place       = ایلم، ڪنگدم آف ورتیمبرگ، جرمن ایمپائر
&lt;!-- DO NOT LINK, see [[MOS:GEOLINK]] --&gt;
| death_date        = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}}
| death_place       = پرنسٽن، نیو جرسي، آمريڪا۔
| children          = {{flatlist|
* ليزرل 
*هانس البرٽ 
* ايڊورڊ &quot;ٽيٽي&quot;  
}}
| spouse            = {{plainlist|
* {{marriage|[[مليوا ميرڪ]]|1903|1919|end=divorced}}
* {{marriage|[[ايلسا لوينٿال]]|1919|1936|end=died&lt;!--&lt;ref name=&quot;66xNO&quot; /&gt;{{sfnp|Pais|1982|p=301}} --&gt;}}}}
| citizenship       = {{Indented plainlist|
*  ورتمبرگ جي سلطنت، [[جرمن سلطنت]] جو حصو (1896 تائين)
* [[بي وطن]] (1896-1901)
* [[سوئٽزرلينڊ]] (1901-1955) 
* [[آسٽريا]]، [[آسٽرو۔هنگروي سلطنت]] جو حصو (1911-1912) 
* [[پروشيا جي سلطنت]]، جرمن سلطنت جو حصو (1914-1918) 
* [[گڏيل رياستون]] (1940-1955)
}}
| fields            = [[فزڪس]]، [[فلسفو]]
| workplaces        = {{Indented plainlist|
* سوئس پيٽنٽ آفيس (برن) (1902-1909). 
* برن يونيورسٽي (1908-1909) 
* زيورخ يونيورسٽي (1909-1911) 
* چارلس يونيورسٽي، پراگ (1911-1912) 
* ETH زیورخ (1912-1914) 
* پرشين اڪيڊمي آف سائنسز۔(1914-1933) 
* ھمبولٽ يونيورسٽي، برلن (1914-1933) 
* قيصر ولهيلم انسٽيٽيوٽ (ڊائريڪٽر، 1917-1933) 
* جرمن فزيڪل سوسائٽي (صدر، 1916-1918) 
* ليڊين يونيورسٽي. (وزٽ، 1920) 
* انسٽيٽيوٽ فار ايڊوانسڊ اسٽڊيز (1933-1955) 
* ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (وزٽ، 1931-1933) 
* آڪسفورڊ يونيورسٽي (وزٽ، 1931-1933) 
* برانڊس يونيورسٽي (ڊائريڪٽر، 1946-1947)
}}
| education         = * وفاقي پولي ٽيڪنڪ اسڪول (ETH Zurich) (ڊپلوما، 1900ع) 
* زيورخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1905)
| doctoral_advisor  = [[Alfred Kleiner]]
| thesis_title      = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions)
| thesis_url        = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf
| thesis_year       = 1905
| academic_advisors = [[Heinrich Friedrich Weber]]
| known_for         = {{Indented plainlist|
* جنرل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* اسپیشل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر 
* ماس۔توانائي مساوات (E=mc^2) 
equivalence|''E''=''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
* پلانڪ۔آئنسٽائن مساوات (E=hf) 
* براونين موشن جو نظريو 
* آئن اسٽائن فيلڊ مساوات 
* بوس-آئنسٽائن جا انگ اکر 
* بوس-آئنسٽائن ڪنڊينسيٽ 
* ثقلي موج 
* ڪائناتي مستقل 
* متحد فيلڊ نظريو 
* اي پي آر پاراڊڪس 
* گڏيل تعبير 
* ٻين تصورن جي فهرست
}}
| awards            = {{Indented plainlist|
* برنارڊ ميڊل (1920) 
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] (1921) 
* ميٽيوچي ميڊل (1921) 
* [[ForMemRS]] (1921)
* ڪوپلي ميڊل (1925)
* گولڊ ميڊل آف دي رائل ايسٽرانوميڪل سوسائٽي (1926) 
* صدي جو شخص (1999)
}}
| signature         = Albert Einstein signature 1934.svg
}}
'''البرٽ آئنسٽائن''' (Albert Einstein؛ 14 مارچ 1879ع - 18 اپريل 1955ع) هڪ جرمن پيدا ٿيل نظرياتي طبیعیات دان هو، جيڪو وڏي پيماني تي سڀ کان وڌيڪ بااثر سائنسدانن مان هڪ آهي. ريليٽيویٽي جي نظريي جي ترقيءَ لاءِ سڀ کان وڌيڪ مشهور، آئن اسٽائن پڻ ڪوانٽم ميڪانڪس ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ماس۔انرجي جي مساوات، (E= mc^2) جيڪو اسپيشل ريليٽيویٽي مان پيدا ٿئي ٿو، ان کي ”دنيا جي مشهور مساوات“ سڏيو ويو آهي. هن کي فزڪس ۾، نظرياتي فزڪس لاءِ سندس خدمتن لاءِ ۽ خاص ڪري فوٽو اليڪٽرڪ اثر جي قانون، ڪوانٽم ٿيوري جي ترقيءَ ۾ هڪ اهم قدم، جي دريافت لاءِ، 1921ع جو نوبل انعام مليو.

جرمن سلطنت ۾ پيدا ٿيو، آئن اسٽائن 1895 ۾ سوئٽزرلينڊ منتقل ٿي ويو، پنهنجي جرمن شهريت کي ڇڏي ڏنو (جنهن طور تي ٽيمبرگ جي سلطنت جي تابع). 1897ع ۾، سترهن سالن جي عمر ۾، هن زيورخ جي سوئس فيڊرل پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۾ رياضي ۽ فزڪس جي سکيا واري ڊپلوما پروگرام ۾ داخلا ورتي، 1900ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. 1901ع ۾، هن سوئس شهريت حاصل ڪئي، جيڪا هن سڄي ڄمار برقرار رکي. 1903 ۾، هن برن ۾ سوئس پيٽنٽ آفيس ۾ مستقل پوزيشن حاصل ڪئي. 1905ع ۾ هن زيورخ يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي جو ڪامياب مقالو پيش ڪيو. 1914ع ۾ هو برلن هليو ويو ته جيئن هو پروشين اڪيڊمي آف سائنسز ۽ هومبولٽ يونيورسٽي آف برلن ۾ شامل ٿئي. 1917ع ۾ هو ڪيزر ولهيلم انسٽيٽيوٽ فار فزڪس جو ڊائريڪٽر ٿيو. هو هڪ ڀيرو ٻيهر جرمن شهري بڻجي ويو، هن ڀيري پروشيا جي بادشاهي جي حيثيت ۾. 1933 ۾، جڏهن آئن اسٽائن آمريڪا جو دورو ڪري رهيو هو، ايڊولف هٽلر جرمني ۾ اقتدار ۾ آيو. پنهنجي ساٿي يهودين جي خاتمي جي نازي جنگ کان خوفزده ٿي، آئن اسٽائن آمريڪا ۾ رهڻ جو فيصلو ڪيو، ۽ 1940ع ۾ کيس آمريڪي شهريت ڏني وئي. ٻي عالمي جنگ جي موقعي تي، هن صدر فرينڪلن ڊي روزويلٽ کي خط لکي کيس خبردار ڪيو. امڪاني جرمن ايٽمي هٿيارن جو پروگرام ۽ سفارش ڪئي ته آمريڪا ساڳئي تحقيق شروع ڪري. آئن اسٽائن اتحادين جي حمايت ڪئي پر عام طور تي ايٽمي هٿيارن جي خيال کي وڏي مايوسي سان ڏٺو. آئن اسٽائن جو ڪم سائنس جي فلسفي تي ان جي اثر جي ڪري پڻ مشهور آهي. 1905ع ۾ هن چار اهم مقالا شايع ڪيا، جن کي ڪڏهن ڪڏهن سندس annus mirabilis (معجزيءَ جو سال) به چيو ويندو هو. انهن مقالن ۾ فوٽو اليڪٽرڪ اثر جو هڪ نظريو بيان ڪيو ويو، براونين موشن جي وضاحت ڪئي، ان جو خاص نظريو ريٽليٽيٽي متعارف ڪرايو- هڪ اهڙو نظريو جنهن ۾ ڪلاسيڪل ميڪنڪس جي ناڪاميءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ اليڪٽرڪ مقناطيسي فيلڊ جي رويي لاءِ اطمينان بخش حساب ڪتاب ڏنو ويو- ۽ اهو ظاهر ڪيو ته جيڪڏهن خاص نظريو صحيح آهي. ، ماس ۽ توانائي هڪ ٻئي جي برابر آهن. 1915ع ۾، هن هڪ عام نظريو آف رشتي جي تجويز پيش ڪئي، جنهن ڪشش ثقل کي شامل ڪرڻ لاءِ هن جي مشيني نظام کي وڌايو. هڪ cosmological پيپر جيڪو هن ايندڙ سال شايع ڪيو، مجموعي طور تي ڪائنات جي ساخت ۽ ارتقاء جي ماڊلنگ لاء عام رشتي جي اثرات کي بيان ڪيو. پنهنجي ڪيريئر جي وچ واري حصي ۾، آئن اسٽائن شمارياتي ميڪانڪس ۽ ڪوانٽم ٿيوري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. خاص طور تي قابل ذڪر تابڪاري جي ڪوانٽم فزڪس تي سندس ڪم هو، جنهن ۾ روشني ذرڙن تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي بعد ۾ ڦوٽان سڏيو ويندو هو. هندستاني فزڪسسٽ ستيندر ناٿ بوس سان گڏ، هن بوس-آئنسٽائن جي انگن اکرن لاء بنياد رکيو. پنهنجي علمي زندگيءَ جي آخري مرحلي تائين، آئن اسٽائن ٻن ڪوششن تي ڪم ڪيو، جيڪي آخرڪار ناڪام ثابت ٿيون.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
20ھین صديءَ جو عظيم نوبل انعام يافته سائنسدان البرٽ آئین اسٽائین 14 مارچ، 1879ع ۾ [[جرمني]] جي شهر، اُلم (Ulm) ۾ ڄائو. هن پنهنجي ابتدائي تعليم جمنازيئم اسڪول مان ورتي. هن نصابي تعليم سان گڏ موسيقيءَ جي تعليم پڻ حاصل ڪئي. هو يهودي مذهب سان تعلق رکندڙ هو. تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ 26 سالن جي عمر ۾ گورنمينٽ جي ڪنهن اداري ۾ ڪلارڪ ٿيو، پر تخليقي صلاحيتن هئڻ ڪري، اهو ڪم پسند نه آيس. سندس چوڻ موجب، 
 ”ڪلرڪيءَ ۽ موچڪي ڪم ۾ ڪو فرق نه آهي“.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1999-12-06 |title=Physics: past, present, future |url=https://physicsworld.com/a/physics-past-present-future/ |access-date=2023-08-01 |work=Physics World}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي ڪيريئر==
ملازمت دوران ئي هن [[فزڪس]] جي موضوع تي سائنس مئگزين جي مختلف ايڊيشنن ۾ مضمون لکيا ۽ فزڪس متعلق اهڙا انڪشاف ڪيا، جن سائنسي تحقيقات جو رُخ بدلائي ڇڏيو. هن روشنيءَ کي توانائيءَ جي شڪل قرار ڏنو، جيڪا ڳالهه اڳ ۾ ڪڏهن به ڪنهن ائين ثابت نه ڪئي هئي. هن اهو ثابت ڪيو ته روشني هميشه لهرن جي صورت ۾ سفر ڪندي آهي. آئنسٽائن روشنيءَ جي رفتار ۽ رُخ متعلق جيڪي نظريا پيش ڪيا، اهي ئي سندس بنيادي سڃاڻپ بنيا. [[1905ع|1905ء]] ۾ پنهنجو مشهور ”اضافت جو نظريو“ پيش ڪيائين. [[1909ع|1909ء]] ۾ آئنسٽائن کي زيورچ يونيورسٽيءَ ۾ غير معمولي پروفيسر جو عهدو ڏنو ويو. ڪجهه وقت پراگ يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر رهيو. [[1913ع|1913ء]] ۾ هن کي فزيڪل انسٽيٽيوٽ جو ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. آئنسٽائن اهو اڪيلو سائنسدان آهي، جنهن فزڪس جو بهترين نظريو (theory) پيش ڪيو ۽ ملندڙ انعام (5000 آمريڪي ڊالر) وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. آئن اسٽائن فزڪس کان سواءِ [[علم ڪيميا|ڪيمسٽري]]ءَ جو به ماهر هو. انهيءَ علم ۾ هن مادي کي توانائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ جو نظريو دريافت ڪيو. سندس خدمتن جي مڃتا طور ڪيمسٽريءَ جي دريافت ڪيل 99 عنصرن جو نالو آئن اسٽائن جي نالي تي ’آئن اسٽلائم‘ رکيو ويو. [[1922ع|1922ء]] ۾ هن کي فزڪس تي نوبل انعام مليو.&lt;br/&gt;

==غير سائنسي ورثو==
آئنسٽائن يهودي هئڻ جي باوجود هڪ آزاد خيال انسان هو ۽ ٻئي طرف کيس پوري دنيا ۾ شهرت ملي رهي هئي، برلن يوني ورسٽيءَ ۾ پروفيسر ئي هو ته 1923ع ۾ جرمنيءَ تي نازي پارٽيءَ جو قبضو ٿيو. جرمنيءَ جي بنياد پرست ماڻهن سندس مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي. نازين هن جي جائداد ۽ يوني ورسٽيءَ واري نوڪريءَ سان گڏ جرمنيءَ جي شهريت به ختم ڪري ڇڏي. آخر آئنسٽائن جرمنيءَ کي الوداع چئي، [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي شهر نيوجرسيءَ جي شهر پرنسٽن (USA) ۾ وڃي رهيو.

سال 1939ع ۾ هن آمريڪا جي صدر روزويلٽ کي هڪ خفيه خط لکيو، جنهن ۾ هن ٻڌايو ته ائٽم بم ڪيئن تيار ڪيو وڃي. سال 1940ع ۾ آئنسٽائن کي آمريڪا جي خاص قانون مطابق ’آمريڪي مڃتا‘ ڏني وئي. جلد ئي کيس مئٿميٽڪس (علم رياضيءَ) جي اداري جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. سال 1950ع ۾ هن unified field وارو نظريو پيش ڪيو. ”مادي جي طاقت ۾ تبديليءَ“ واري عمل جي نتيجي ۾ ائٽم بم ٺهيو. 6 آگسٽ، 1945ع تي ان کي جاپان جي شهر ناگاساڪيءَ تي ڪيرايو ويو، جنهن ۾ 60 هزار ماڻهو مُئا ۽ هڪ لک انسان زخمي ٿيا. هن دردناڪ واقعي تي آئنسٽائن کي زبردست ڏک پهتو، هن کي اها توقع هئي ته ائٽمي توانائيءَ کي انساني بهتريءَ لاءِ ڪتب آندو ويندو. سال 1952ء ۾ آئنسٽائن کي اسرائيل جي صدارت جي پيشڪش ڪئي وئي، پر هن اها قبول نه ڪئي.

آئنسٽائن ويهين صديءَ جو وڏو ذهين ترین انسان هو. ڪيترين ئي نامور شخصيتن جي چوڻ موجب: ”سڄي دنيا وارن جا دماغ هڪ طرف ۽ آئنسٽائن جو دماغ ٻئي طرف“. بقول شيخ اياز،
 
 ”ڪروڙين هٽلر گڏ ٿين، تڏهن به آئنسٽائن جهڙو دماغ پيدا نه ڪري سگهندا.“ 

آئن اسٽائن جا نظريا اڄڪلهه جا سائنسدان پاڻ لاءِ مشعل راهه سمجهندا آهن ۽ انهيءَ بنياد تي ئي فزڪس ۾ نوان تجربا ڪيا پيا وڃن.

==مشهور ثقافت ۾== 
==اوارڊ ۽ اعزاز==
==اشاعتون==

== وفات ==
هن 18 اپريل، 1955ع تي آمريڪا جي پرنسٽن شهر ۾ وفات ڪئي. &lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=آئن%20اسٽائن%20البرٽ&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو== 
* برن تاريخي ميوزيم (آئنسٽائن ميوزيم) 
* آئنسٽائن جو اشارو 
* پرنسٽن يونيورسٽي ۾ فرسٽ ڪيمپس سينٽر، ڪمرو نمبر 302 آئن اسٽائن سان لاڳاپيل آهي. مرڪز هڪ ڀيرو پالمر فزيڪل ليبارٽري هئي. 
* هينريچ برخارڊٽ 
* هينريچ زينگر 
* ڪشش ثقل جي نظريي جي تاريخ 
* جرمن موجدن ۽ دريافت ڪندڙن جي فهرست 
* يهودي نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* امن ڪارڪنن جي فهرست  
==خارجي لنڪس==
{{Sister project links|البرٽ آئنسٽائن|wikt=no|n=no|s=Author:Albert Einstein|b=no|voy=no|v=no}}
{{Scholia|author}}
* {{Curlie|Science/Physics/History/People/Einstein%2C_Albert/}}
* {{gutenberg author|id=1630|name=Albert Einstein}}
* {{Internet Archive author |sname=Albert Einstein}}
* {{Librivox author |id=1035}}
* [http://www.shapell.org/Collection/Jewish-Figures/Einstein-Albert Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation
* [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein Federal Bureau of Investigation file on Albert Einstein]
* [https://web.archive.org/web/20150828225916/http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein%26music.pdf Einstein and his love of music], ''[[Physics World]]''
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture 11 July 1923 ''Fundamental ideas and problems of the theory of relativity''
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([https://www.nbcnews.com/id/wbna46785542 MSNBC, 19 March 2012])
* [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the [[World Digital Library]]
* [https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&amp;id=41 Albert Einstein Collection] at [[Brandeis University]]
* [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ The Collected Papers of Albert Einstein &quot;Digital Einstein&quot;] at [[Princeton University]]
* {{PM20|FID=pe/004590}}
* [https://www.ias.edu/scholars/einstein Home page of Albert Einstein at The Institute for Advanced Study]
* [https://albert.ias.edu/ Albert – The Digital Repository of the IAS], which contains many digitized original documents and photographs
* {{IMDb name|0251868}}

{{Einstein|state=expanded}}
{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Copley Medallists 1901–1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{1921 Nobel Prize winners}}
{{FRS 1921}}
{{Relativity}}
{{Time 100: The Most Important People of the Century}}
}}
{{Portal bar|Biography|Judaism|Mathematics|Physics|Astronomy|Stars|Spaceflight|Outer space|Science}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}}
[[Category:Albert Einstein]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنس جو فلسفو]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:جرمن مرد غير افسانوي ليکڪ]]
[[زمرو:1879ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1955ع جون فوتگيون]]
[[Category:19th-century German Jews]]
[[Category:20th-century American engineers]]
[[Category:20th-century American inventors]]
[[Category:20th-century American male writers]]
[[Category:20th-century American non-fiction writers]]
[[Category:20th-century American physicists]]
[[Category:20th-century Swiss inventors]]
[[Category:Academic staff of Charles University]]
[[Category:Academic staff of ETH Zurich]]
[[Category:Academic staff of the University of Bern]]
[[Category:Academic staff of the University of Zurich]]
[[Category:American agnostics]]
[[Category:American Ashkenazi Jews]]
[[Category:American democratic socialists]]
[[Category:American humanists]]
[[Category:American letter writers]]
[[Category:American male non-fiction writers]]
[[Category:American Nobel laureates]]
[[Category:American pacifists]]
[[Category:American relativity theorists]]
[[Category:American science writers]]
[[Category:American Zionists]]
[[Category:Anti-nationalists]]
[[Category:Deaths from abdominal aortic aneurysm]]
[[Category:Denaturalized citizens of Germany]]
[[Category:Einstein family|Albert]]
[[Category:ETH Zurich alumni]]
[[Category:European democratic socialists]]
[[Category:German agnostics]]
[[Category:German Ashkenazi Jews]]
[[Category:German emigrants to Switzerland]]
[[Category:German humanists]]
[[Category:German male non-fiction writers]]
[[Category:German Nobel laureates]]
[[Category:German relativity theorists]]
[[Category:German Zionists]]
[[Category:Institute for Advanced Study faculty]]
[[Category:Jewish agnostics]]
[[Category:Jewish American non-fiction writers]]
[[Category:Jewish American physicists]]
[[Category:Jewish German physicists]]
[[Category:Jewish emigrants from Nazi Germany to the United States]]
[[Category:Jewish scientists]]
[[Category:Jewish socialists]]
[[Category:Labor Zionists]]
[[Category:Max Planck Institute directors]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Naturalised citizens of Austria]]
[[Category:Naturalised citizens of Switzerland]]
[[Category:Naturalized citizens of the United States]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Pantheists]]
[[Category:Patent examiners]]
[[Category:People from Ulm]]
[[Category:People who lost German citizenship]]
[[Category:People with multiple nationality]]
[[Category:Philosophers of mathematics]]
[[Category:Philosophers of science]]
[[Category:Philosophy of science]]
[[Category:Quantum physicists]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]
[[Category:Scientists from Munich]]
[[Category:Stateless people]]
[[Category:Swiss agnostics]]
[[Category:Swiss Ashkenazi Jews]]
[[Category:Swiss cosmologists]]
[[Category:Swiss emigrants to the United States]]
[[Category:Swiss Nobel laureates]]
[[Category:Swiss physicists]]
[[Category:University of Zurich alumni]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Württemberger emigrants to the United States]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>sipucmetcmbb94rhxmzclx9vm727khf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322354</id>
      <parentid>322353</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:10:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322354</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20752" sha1="ok9tv5t6vzd89k7dl63phcfzb54tp29" xml:space="preserve">{{Infobox scientist
| name    = البرٽ آئن اسٽائین
| image             = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg
| caption   = البرٽ آئین اسٽائین&lt;br&gt;
پورتریت: فردینیند شمزر، 1921ع
| birth_date        = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}}
| birth_place       = ایلم، ڪنگدم آف ورتیمبرگ، جرمن ایمپائر
&lt;!-- DO NOT LINK, see [[MOS:GEOLINK]] --&gt;
| death_date        = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}}
| death_place       = پرنسٽن، نیو جرسي، آمريڪا۔
| children          = {{flatlist|
* ليزرل 
*هانس البرٽ 
* ايڊورڊ &quot;ٽيٽي&quot;  
}}
| spouse            = {{plainlist|
* {{marriage|[[مليوا ميرڪ]]|1903|1919|end=divorced}}
* {{marriage|[[ايلسا لوينٿال]]|1919|1936|end=died&lt;!--&lt;ref name=&quot;66xNO&quot; /&gt;{{sfnp|Pais|1982|p=301}} --&gt;}}}}
| citizenship       = {{Indented plainlist|
*  ورتمبرگ جي سلطنت، [[جرمن سلطنت]] جو حصو (1896 تائين)
* [[بي وطن]] (1896-1901)
* [[سوئٽزرلينڊ]] (1901-1955) 
* [[آسٽريا]]، [[آسٽرو۔هنگروي سلطنت]] جو حصو (1911-1912) 
* [[پروشيا جي سلطنت]]، جرمن سلطنت جو حصو (1914-1918) 
* [[گڏيل رياستون]] (1940-1955)
}}
| fields            = [[فزڪس]]، [[فلسفو]]
| workplaces        = {{Indented plainlist|
* سوئس پيٽنٽ آفيس (برن) (1902-1909). 
* برن يونيورسٽي (1908-1909) 
* زيورخ يونيورسٽي (1909-1911) 
* چارلس يونيورسٽي، پراگ (1911-1912) 
* ETH زیورخ (1912-1914) 
* پرشين اڪيڊمي آف سائنسز۔(1914-1933) 
* ھمبولٽ يونيورسٽي، برلن (1914-1933) 
* قيصر ولهيلم انسٽيٽيوٽ (ڊائريڪٽر، 1917-1933) 
* جرمن فزيڪل سوسائٽي (صدر، 1916-1918) 
* ليڊين يونيورسٽي. (وزٽ، 1920) 
* انسٽيٽيوٽ فار ايڊوانسڊ اسٽڊيز (1933-1955) 
* ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (وزٽ، 1931-1933) 
* آڪسفورڊ يونيورسٽي (وزٽ، 1931-1933) 
* برانڊس يونيورسٽي (ڊائريڪٽر، 1946-1947)
}}
| education         = * وفاقي پولي ٽيڪنڪ اسڪول (ETH Zurich) (ڊپلوما، 1900ع) 
* زيورخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1905)
| doctoral_advisor  = [[Alfred Kleiner]]
| thesis_title      = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions)
| thesis_url        = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf
| thesis_year       = 1905
| academic_advisors = [[Heinrich Friedrich Weber]]
| known_for         = {{Indented plainlist|
* جنرل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* اسپیشل ٿيوري آف ريليٽيويٽي
* ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر 
* ماس۔توانائي مساوات (E=mc^2) 
equivalence|''E''=''mc''&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
* پلانڪ۔آئنسٽائن مساوات (E=hf) 
* براونين موشن جو نظريو 
* آئن اسٽائن فيلڊ مساوات 
* بوس-آئنسٽائن جا انگ اکر 
* بوس-آئنسٽائن ڪنڊينسيٽ 
* ثقلي موج 
* ڪائناتي مستقل 
* متحد فيلڊ نظريو 
* اي پي آر پاراڊڪس 
* گڏيل تعبير 
* ٻين تصورن جي فهرست
}}
| awards            = {{Indented plainlist|
* برنارڊ ميڊل (1920) 
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] (1921) 
* ميٽيوچي ميڊل (1921) 
* [[ForMemRS]] (1921)
* ڪوپلي ميڊل (1925)
* گولڊ ميڊل آف دي رائل ايسٽرانوميڪل سوسائٽي (1926) 
* صدي جو شخص (1999)
}}
| signature         = Albert Einstein signature 1934.svg
}}
'''البرٽ آئنسٽائن''' (Albert Einstein؛ 14 مارچ 1879ع - 18 اپريل 1955ع) هڪ جرمن پيدا ٿيل نظرياتي طبیعیات دان هو، جيڪو وڏي پيماني تي سڀ کان وڌيڪ بااثر سائنسدانن مان هڪ آهي. ريليٽيویٽي جي نظريي جي ترقيءَ لاءِ سڀ کان وڌيڪ مشهور، آئن اسٽائن پڻ ڪوانٽم ميڪانڪس ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ماس۔انرجي جي مساوات، (E= mc^2) جيڪو اسپيشل ريليٽيویٽي مان پيدا ٿئي ٿو، ان کي ”دنيا جي مشهور مساوات“ سڏيو ويو آهي. هن کي فزڪس ۾، نظرياتي فزڪس لاءِ سندس خدمتن لاءِ ۽ خاص ڪري فوٽو اليڪٽرڪ اثر جي قانون، ڪوانٽم ٿيوري جي ترقيءَ ۾ هڪ اهم قدم، جي دريافت لاءِ، 1921ع جو نوبل انعام مليو.

جرمن سلطنت ۾ پيدا ٿيو، آئن اسٽائن 1895 ۾ سوئٽزرلينڊ منتقل ٿي ويو، پنهنجي جرمن شهريت کي ڇڏي ڏنو (جنهن طور تي ٽيمبرگ جي سلطنت جي تابع). 1897ع ۾، سترهن سالن جي عمر ۾، هن زيورخ جي سوئس فيڊرل پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۾ رياضي ۽ فزڪس جي سکيا واري ڊپلوما پروگرام ۾ داخلا ورتي، 1900ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. 1901ع ۾، هن سوئس شهريت حاصل ڪئي، جيڪا هن سڄي ڄمار برقرار رکي. 1903 ۾، هن برن ۾ سوئس پيٽنٽ آفيس ۾ مستقل پوزيشن حاصل ڪئي. 1905ع ۾ هن زيورخ يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي جو ڪامياب مقالو پيش ڪيو. 1914ع ۾ هو برلن هليو ويو ته جيئن هو پروشين اڪيڊمي آف سائنسز ۽ هومبولٽ يونيورسٽي آف برلن ۾ شامل ٿئي. 1917ع ۾ هو ڪيزر ولهيلم انسٽيٽيوٽ فار فزڪس جو ڊائريڪٽر ٿيو. هو هڪ ڀيرو ٻيهر جرمن شهري بڻجي ويو، هن ڀيري پروشيا جي بادشاهي جي حيثيت ۾. 1933 ۾، جڏهن آئن اسٽائن آمريڪا جو دورو ڪري رهيو هو، ايڊولف هٽلر جرمني ۾ اقتدار ۾ آيو. پنهنجي ساٿي يهودين جي خاتمي جي نازي جنگ کان خوفزده ٿي، آئن اسٽائن آمريڪا ۾ رهڻ جو فيصلو ڪيو، ۽ 1940ع ۾ کيس آمريڪي شهريت ڏني وئي. ٻي عالمي جنگ جي موقعي تي، هن صدر فرينڪلن ڊي روزويلٽ کي خط لکي کيس خبردار ڪيو. امڪاني جرمن ايٽمي هٿيارن جو پروگرام ۽ سفارش ڪئي ته آمريڪا ساڳئي تحقيق شروع ڪري. آئن اسٽائن اتحادين جي حمايت ڪئي پر عام طور تي ايٽمي هٿيارن جي خيال کي وڏي مايوسي سان ڏٺو. آئن اسٽائن جو ڪم سائنس جي فلسفي تي ان جي اثر جي ڪري پڻ مشهور آهي. 1905ع ۾ هن چار اهم مقالا شايع ڪيا، جن کي ڪڏهن ڪڏهن سندس annus mirabilis (معجزيءَ جو سال) به چيو ويندو هو. انهن مقالن ۾ فوٽو اليڪٽرڪ اثر جو هڪ نظريو بيان ڪيو ويو، براونين موشن جي وضاحت ڪئي، ان جو خاص نظريو ريٽليٽيٽي متعارف ڪرايو- هڪ اهڙو نظريو جنهن ۾ ڪلاسيڪل ميڪنڪس جي ناڪاميءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ اليڪٽرڪ مقناطيسي فيلڊ جي رويي لاءِ اطمينان بخش حساب ڪتاب ڏنو ويو- ۽ اهو ظاهر ڪيو ته جيڪڏهن خاص نظريو صحيح آهي. ، ماس ۽ توانائي هڪ ٻئي جي برابر آهن. 1915ع ۾، هن هڪ عام نظريو آف رشتي جي تجويز پيش ڪئي، جنهن ڪشش ثقل کي شامل ڪرڻ لاءِ هن جي مشيني نظام کي وڌايو. هڪ cosmological پيپر جيڪو هن ايندڙ سال شايع ڪيو، مجموعي طور تي ڪائنات جي ساخت ۽ ارتقاء جي ماڊلنگ لاء عام رشتي جي اثرات کي بيان ڪيو. پنهنجي ڪيريئر جي وچ واري حصي ۾، آئن اسٽائن شمارياتي ميڪانڪس ۽ ڪوانٽم ٿيوري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. خاص طور تي قابل ذڪر تابڪاري جي ڪوانٽم فزڪس تي سندس ڪم هو، جنهن ۾ روشني ذرڙن تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي بعد ۾ ڦوٽان سڏيو ويندو هو. هندستاني فزڪسسٽ ستيندر ناٿ بوس سان گڏ، هن بوس-آئنسٽائن جي انگن اکرن لاء بنياد رکيو. پنهنجي علمي زندگيءَ جي آخري مرحلي تائين، آئن اسٽائن ٻن ڪوششن تي ڪم ڪيو، جيڪي آخرڪار ناڪام ثابت ٿيون.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
20ھین صديءَ جو عظيم نوبل انعام يافته سائنسدان البرٽ آئین اسٽائین 14 مارچ، 1879ع ۾ [[جرمني]] جي شهر، اُلم (Ulm) ۾ ڄائو. هن پنهنجي ابتدائي تعليم جمنازيئم اسڪول مان ورتي. هن نصابي تعليم سان گڏ موسيقيءَ جي تعليم پڻ حاصل ڪئي. هو يهودي مذهب سان تعلق رکندڙ هو. تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ 26 سالن جي عمر ۾ گورنمينٽ جي ڪنهن اداري ۾ ڪلارڪ ٿيو، پر تخليقي صلاحيتن هئڻ ڪري، اهو ڪم پسند نه آيس. سندس چوڻ موجب، 
 ”ڪلرڪيءَ ۽ موچڪي ڪم ۾ ڪو فرق نه آهي“.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1999-12-06 |title=Physics: past, present, future |url=https://physicsworld.com/a/physics-past-present-future/ |access-date=2023-08-01 |work=Physics World}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي ڪيريئر==
ملازمت دوران ئي هن [[فزڪس]] جي موضوع تي سائنس مئگزين جي مختلف ايڊيشنن ۾ مضمون لکيا ۽ فزڪس متعلق اهڙا انڪشاف ڪيا، جن سائنسي تحقيقات جو رُخ بدلائي ڇڏيو. هن روشنيءَ کي توانائيءَ جي شڪل قرار ڏنو، جيڪا ڳالهه اڳ ۾ ڪڏهن به ڪنهن ائين ثابت نه ڪئي هئي. هن اهو ثابت ڪيو ته روشني هميشه لهرن جي صورت ۾ سفر ڪندي آهي. آئنسٽائن روشنيءَ جي رفتار ۽ رُخ متعلق جيڪي نظريا پيش ڪيا، اهي ئي سندس بنيادي سڃاڻپ بنيا. [[1905ع|1905ء]] ۾ پنهنجو مشهور ”اضافت جو نظريو“ پيش ڪيائين. [[1909ع|1909ء]] ۾ آئنسٽائن کي زيورچ يونيورسٽيءَ ۾ غير معمولي پروفيسر جو عهدو ڏنو ويو. ڪجهه وقت پراگ يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر رهيو. [[1913ع|1913ء]] ۾ هن کي فزيڪل انسٽيٽيوٽ جو ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. آئنسٽائن اهو اڪيلو سائنسدان آهي، جنهن فزڪس جو بهترين نظريو (theory) پيش ڪيو ۽ ملندڙ انعام (5000 آمريڪي ڊالر) وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. آئن اسٽائن فزڪس کان سواءِ [[علم ڪيميا|ڪيمسٽري]]ءَ جو به ماهر هو. انهيءَ علم ۾ هن مادي کي توانائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ جو نظريو دريافت ڪيو. سندس خدمتن جي مڃتا طور ڪيمسٽريءَ جي دريافت ڪيل 99 عنصرن جو نالو آئن اسٽائن جي نالي تي ’آئن اسٽلائم‘ رکيو ويو. [[1922ع|1922ء]] ۾ هن کي فزڪس تي نوبل انعام مليو.&lt;br/&gt;

==غير سائنسي ورثو==
آئنسٽائن يهودي هئڻ جي باوجود هڪ آزاد خيال انسان هو ۽ ٻئي طرف کيس پوري دنيا ۾ شهرت ملي رهي هئي، برلن يوني ورسٽيءَ ۾ پروفيسر ئي هو ته 1923ع ۾ جرمنيءَ تي نازي پارٽيءَ جو قبضو ٿيو. جرمنيءَ جي بنياد پرست ماڻهن سندس مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي. نازين هن جي جائداد ۽ يوني ورسٽيءَ واري نوڪريءَ سان گڏ جرمنيءَ جي شهريت به ختم ڪري ڇڏي. آخر آئنسٽائن جرمنيءَ کي الوداع چئي، [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي شهر نيوجرسيءَ جي شهر پرنسٽن (USA) ۾ وڃي رهيو.

سال 1939ع ۾ هن آمريڪا جي صدر روزويلٽ کي هڪ خفيه خط لکيو، جنهن ۾ هن ٻڌايو ته ائٽم بم ڪيئن تيار ڪيو وڃي. سال 1940ع ۾ آئنسٽائن کي آمريڪا جي خاص قانون مطابق ’آمريڪي مڃتا‘ ڏني وئي. جلد ئي کيس مئٿميٽڪس (علم رياضيءَ) جي اداري جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. سال 1950ع ۾ هن unified field وارو نظريو پيش ڪيو. ”مادي جي طاقت ۾ تبديليءَ“ واري عمل جي نتيجي ۾ ائٽم بم ٺهيو. 6 آگسٽ، 1945ع تي ان کي جاپان جي شهر ناگاساڪيءَ تي ڪيرايو ويو، جنهن ۾ 60 هزار ماڻهو مُئا ۽ هڪ لک انسان زخمي ٿيا. هن دردناڪ واقعي تي آئنسٽائن کي زبردست ڏک پهتو، هن کي اها توقع هئي ته ائٽمي توانائيءَ کي انساني بهتريءَ لاءِ ڪتب آندو ويندو. سال 1952ء ۾ آئنسٽائن کي اسرائيل جي صدارت جي پيشڪش ڪئي وئي، پر هن اها قبول نه ڪئي.

آئنسٽائن ويهين صديءَ جو وڏو ذهين ترین انسان هو. ڪيترين ئي نامور شخصيتن جي چوڻ موجب: ”سڄي دنيا وارن جا دماغ هڪ طرف ۽ آئنسٽائن جو دماغ ٻئي طرف“. بقول شيخ اياز،
 
 ”ڪروڙين هٽلر گڏ ٿين، تڏهن به آئنسٽائن جهڙو دماغ پيدا نه ڪري سگهندا.“ 

آئن اسٽائن جا نظريا اڄڪلهه جا سائنسدان پاڻ لاءِ مشعل راهه سمجهندا آهن ۽ انهيءَ بنياد تي ئي فزڪس ۾ نوان تجربا ڪيا پيا وڃن.

==مشهور ثقافت ۾== 
==اوارڊ ۽ اعزاز==
==اشاعتون==

== وفات ==
هن 18 اپريل، 1955ع تي آمريڪا جي پرنسٽن شهر ۾ وفات ڪئي. &lt;ref&gt;http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=آئن%20اسٽائن%20البرٽ&lt;/ref&gt;

==پڻ ڏسو== 
* برن تاريخي ميوزيم (آئنسٽائن ميوزيم) 
* آئنسٽائن جو اشارو 
* پرنسٽن يونيورسٽي ۾ فرسٽ ڪيمپس سينٽر، ڪمرو نمبر 302 آئن اسٽائن سان لاڳاپيل آهي. مرڪز هڪ ڀيرو پالمر فزيڪل ليبارٽري هئي. 
* هينريچ برخارڊٽ 
* هينريچ زينگر 
* ڪشش ثقل جي نظريي جي تاريخ 
* جرمن موجدن ۽ دريافت ڪندڙن جي فهرست 
* يهودي نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* امن ڪارڪنن جي فهرست  
==خارجي لنڪس==
{{Sister project links|البرٽ آئنسٽائن|wikt=no|n=no|s=Author:Albert Einstein|b=no|voy=no|v=no}}

* {{Curlie|Science/Physics/History/People/Einstein%2C_Albert/}}
* [http://www.shapell.org/Collection/Jewish-Figures/Einstein-Albert Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation
* [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein Federal Bureau of Investigation file on Albert Einstein]
* [https://web.archive.org/web/20150828225916/http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein%26music.pdf Einstein and his love of music], ''[[Physics World]]''
* [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([https://www.nbcnews.com/id/wbna46785542 MSNBC, 19 March 2012])
* [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the [[World Digital Library]]
* [https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&amp;id=41 Albert Einstein Collection] at [[Brandeis University]]
* [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ The Collected Papers of Albert Einstein &quot;Digital Einstein&quot;] at [[Princeton University]]
* [https://www.ias.edu/scholars/einstein Home page of Albert Einstein at The Institute for Advanced Study]
* [https://albert.ias.edu/ Albert – The Digital Repository of the IAS], which contains many digitized original documents and photographs
* {{IMDb name|0251868}}

{{Navboxes
|title=Links to related articles
|list1=
{{Copley Medallists 1901–1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{1921 Nobel Prize winners}}
{{FRS 1921}}
{{Relativity}}
{{Time 100: The Most Important People of the Century}}
}}
{{Portal bar|Biography|Judaism|Mathematics|Physics|Astronomy|Stars|Spaceflight|Outer space|Science}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}}
[[Category:Albert Einstein]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنس جو فلسفو]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:جرمن مرد غير افسانوي ليکڪ]]
[[زمرو:1879ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1955ع جون فوتگيون]]
[[Category:19th-century German Jews]]
[[Category:20th-century American engineers]]
[[Category:20th-century American inventors]]
[[Category:20th-century American male writers]]
[[Category:20th-century American non-fiction writers]]
[[Category:20th-century American physicists]]
[[Category:20th-century Swiss inventors]]
[[Category:Academic staff of Charles University]]
[[Category:Academic staff of ETH Zurich]]
[[Category:Academic staff of the University of Bern]]
[[Category:Academic staff of the University of Zurich]]
[[Category:American agnostics]]
[[Category:American Ashkenazi Jews]]
[[Category:American democratic socialists]]
[[Category:American humanists]]
[[Category:American letter writers]]
[[Category:American male non-fiction writers]]
[[Category:American Nobel laureates]]
[[Category:American pacifists]]
[[Category:American relativity theorists]]
[[Category:American science writers]]
[[Category:American Zionists]]
[[Category:Anti-nationalists]]
[[Category:Deaths from abdominal aortic aneurysm]]
[[Category:Denaturalized citizens of Germany]]
[[Category:Einstein family|Albert]]
[[Category:ETH Zurich alumni]]
[[Category:European democratic socialists]]
[[Category:German agnostics]]
[[Category:German Ashkenazi Jews]]
[[Category:German emigrants to Switzerland]]
[[Category:German humanists]]
[[Category:German male non-fiction writers]]
[[Category:German Nobel laureates]]
[[Category:German relativity theorists]]
[[Category:German Zionists]]
[[Category:Institute for Advanced Study faculty]]
[[Category:Jewish agnostics]]
[[Category:Jewish American non-fiction writers]]
[[Category:Jewish American physicists]]
[[Category:Jewish German physicists]]
[[Category:Jewish emigrants from Nazi Germany to the United States]]
[[Category:Jewish scientists]]
[[Category:Jewish socialists]]
[[Category:Labor Zionists]]
[[Category:Max Planck Institute directors]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Members of the United States National Academy of Sciences]]
[[Category:Naturalised citizens of Austria]]
[[Category:Naturalised citizens of Switzerland]]
[[Category:Naturalized citizens of the United States]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Pantheists]]
[[Category:Patent examiners]]
[[Category:People from Ulm]]
[[Category:People who lost German citizenship]]
[[Category:People with multiple nationality]]
[[Category:Philosophers of mathematics]]
[[Category:Philosophers of science]]
[[Category:Philosophy of science]]
[[Category:Quantum physicists]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]
[[Category:Scientists from Munich]]
[[Category:Stateless people]]
[[Category:Swiss agnostics]]
[[Category:Swiss Ashkenazi Jews]]
[[Category:Swiss cosmologists]]
[[Category:Swiss emigrants to the United States]]
[[Category:Swiss Nobel laureates]]
[[Category:Swiss physicists]]
[[Category:University of Zurich alumni]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Württemberger emigrants to the United States]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>ok9tv5t6vzd89k7dl63phcfzb54tp29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:JogiAsad</title>
    <ns>3</ns>
    <id>13891</id>
    <revision>
      <id>322301</id>
      <parentid>320166</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:21:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siddhu Talreja</username>
        <id>18634</id>
      </contributor>
      <comment>/* ديوناگري سنڌي وڪيپيڊيا بابت */ ورندي</comment>
      <origin>322301</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77906" sha1="m5e9e366b7d85s61gng64rv5vtz3dbo" xml:space="preserve">{{archives
|style  = font-size:88%; 
|auto   = no
|editbox= no
|collapsed=yes
|prefix = واپرائيندڙ بحث:JogiAsad/آرڪائيو
|title = تاريخون
|1=&lt;div class=&quot;nowraplinks&quot;&gt;
* [[/آرڪائيو 1| 3 آڪٽوبر 2015  – 31 آڪٽوبر 2019 ]]
* [[/آرڪائيو 2|2 نومبر 2019  – 3 جنوري 2020]]
* [[/آرڪائيو 3|20 جنوري 2020  کان نومبر 2, 2020 تائين]] 
* [[/آرڪائيو 4|7 نومبر 2020‏ - 24 ڊسمبر 2022]]
&lt;/div&gt;
}}

{{واپرائيندڙ:JogiAsad/هيڊر}} {{Busy}} {{User|JogiAsad}}

== 2022 Wikipedia Asian Month Organizer Update ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear all WAM organizers, 

Happy 2023! 

Thank you for updating the Ambassador list. We will '''start issuing the Barnstar''' to all eligible participants by late January. All ambassadors will received an additional special Barnstar. Please be sure to update '''[[:m:Wikipedia_Asian_Month_2022/Ambassadors|the list]]''' if you haven't done so. We also provide a '''[https://docs.google.com/document/d/1t1UEXwVkTsP5oP0sQmE74302M1SUDrlFW-kz2uTT5X0/edit?usp=sharing certificate template]''' for you to edit and print out to your participants.

Once again, thank you for organizing and participating the 2022WAM, we like to hear your comment. Much appreciate for filling, and spreading out this [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd8Jo4ixbwKS1rC6KmfC1q6wW53nmoCQATbmsMatbZ4A1RCwA/viewform?usp=sf_link '''feedback survey'''].

Look forward to seeing you again in 2023 WAM!

best,

Wikipedia Asian Month International Team
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/WAM2022_Post_Campaign_Mass_Message_receiver&amp;oldid=24259258 --&gt;

== Request for filling up Google Form for Feminism and Folklore 2023 ==

[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg | logo.svg|right|frameless|300px]]
Greetings Organisers,

We appreciate your enthusiasm for '''Feminism and Folklore''' and your initiative in setting up the competition on your local wikipedia. We would want to learn more about the needs of your community and for that please fill out the google form ([https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScusayFXTzNWV-QgIiT3bRHQbAs_pVczvput2jehOcahnCdMg/viewform here]) as soon as possible so that we can plan and adapt the demands according to your specifications. By February 8, 2023, all entries for this form will be closed. Do share about the contest on your local Wikipedia. Ask your local administrator to add Feminism and Folklore to [[Mediawiki:Sitenotice]]. Create your own or see an example [[:m:User:Tiven2240/sn-fnf|on meta]]

Also a reminder regarding the prior Google form sent for Internet and Childcare Support Financial Aid ([https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSea81OO0lVgUBd551iIiENXht7BRCISYZlKyBQlemZu_j2OHQ/viewform this]). Anyone who hasn't already filled it out has until February 5, 2023 to do so.

Feel free to contact us via talkpage if you have any questions or concerns.

Thanks and Regards, 

Feminism and Folklore 2023 International Team

[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 14:41, 30 جنوري 2023 ( يو.ٽي.سي)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/wlf2023&amp;oldid=24455456 --&gt;

== Wikipedia Asian Month 2022 Campaign Survey - We'd like to hear from you! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
'''Dear WAM2022 organizors and participants,'''

Once again, the WAM international team would like to hear your feedback by filling out the survey below. 
=== [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd8Jo4ixbwKS1rC6KmfC1q6wW53nmoCQATbmsMatbZ4A1RCwA/viewform?usp=sf_link Wikipedia Asian Month 2022 Survey] ===
We apologize for the permission setting that was blocking many of you from open the survey, this problem have been fixed. Please share this survey with your community. We hope to see you again with a better version in the 2023 campaign.

all the best,

The WAM International Team
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/WAM2022_Post_Campaign_Mass_Message_receiver&amp;oldid=24259258 --&gt;

== Feminism and Folklore 2023 has been extended ==

[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg | logo.svg|right|frameless|300px]]

Greetings Organizers,

Greetings from Feminism and Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore]] an international writing contest on your local Wikipedia has been extended till the '''15th of April 2023'''. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more

We would like to have your immense participation in the writing contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the translation of [[m:Feminism and Folklore 2023|project pages]] and share a word in your local language.

Organizers have been notified some instructions on mail. Please get in touch via email if you need any assistance.

Best wishes,

International Team
Feminism and Folklore.
--[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 04:28, 30 مارچ 2023 ( يو.ٽي.سي)
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/wlf2023&amp;oldid=24803574 --&gt;

== Feminism and Folklore 2023 has ended, What's Next? ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|right|350px]]

Dear {{PAGENAME}},

'''[[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition has ended. We thank you for organizing it on your local Wikipedia and help in document folk cultures and women in folklore in different regions of the world on Wikipedia. What's next?

# Please complete the jury on or before 15th of May 2023.
# Email us on [mailto:support@wikilovesfolklore.org support@wikilovesfolklore.org] the Wiki usernames of top three users with most accepted articles in local contest.
# Write the information about the winners on the projects Meta Wiki '''[[:m:Feminism and Folklore 2023/Results|Results page]]'''
# You can also put the names of the winners on your local project page.
# We will be contacting the winners in phased manner for distribution of prizes.

Feel free to contact us via mail or [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2023|talkpage]] if you need any help, clarification or assistance.

Thanks and regards,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Feminism and Folklore'''
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/wlf2023&amp;oldid=24803574 --&gt;


== Translation request ==
Hi. Could you please translate this to Sindhi?

Lingua Franca Nova (“Elefen”) is a language designed to be particularly simple, consistent, and easy to learn for international communications. It has a number of positive qualities:
* 1. It has a limited number of phonemes. It sounds similar to Italian or Spanish.
* 2. It is phonetically spelled. No child should have to spend years learning irregularities.
* 3. It has a completely regular grammar, similar to the world’s creoles.
* 4. It has a limited and completely regular set of productive affixes for routine word derivation.
* 5. It has well-defined rules for word order, in keeping with many major languages.
* 6. Its vocabulary is strongly rooted in modern Romance languages. These languages are themselves widespread and influential, plus they have contributed the major part of English vocabulary
* 7. It is designed to be naturally accepting of Latin and Greek technical neologisms, the de facto “world standard”.
* 8. It is designed to seem relatively “natural” to those who are familiar with Romance languages, without being any more difficult for others to learn.
* We hope you like Elefen!
Thanks for your help. --[[واپرائيندڙ:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[واپرائيندڙ بحث:Caro de Segeda|ڳالھ]]) 07:03, 31 مَئي 2023 ( يو.ٽي.سي)

:Where is its link to Wikipedia article?&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  10:43, 31 مَئي 2023 ( يو.ٽي.سي)
::https://en.wikipedia.org/wiki/Lingua_Franca_Nova#32؛[[واپرائيندڙ:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[واپرائيندڙ بحث:Caro de Segeda|ڳالھ]]) 12:39, 31 مَئي 2023 ( يو.ٽي.سي)
:::Okay, Thanks&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  14:03, 1 جُونِ 2023 ( يو.ٽي.سي)

== Feminism and Folklore 2023 - Local prize winners ==

[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''{{int:please-translate}}''

Congratulations on your remarkable achievement of winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition! We greatly appreciate your valuable contribution and the effort you put into documenting your local Folk culture and Women on Wikipedia. To ensure you receive your prize, please take a moment to complete the preferences form before the 1st of July 2023. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWlxDwI6UgtPXPfjQTbVjgnAYUMSYqShA5kEe4P4N5zwxaEw/viewform?usp=sf_link by clicking here]. We kindly request you to submit the form before the deadline to avoid any potential disappointments.

If you have any questions or require further assistance, please do not hesitate to contact us via talkpage or Email. We are more than happy to help.

Best wishes,

[[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]]

::::Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&amp;nbsp; [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]

[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 10:47, 10 جُونِ 2023 ( يو.ٽي.سي)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&amp;oldid=25134473 --&gt;

== Feminism and Folklore 2023 - A Heartfelt Appreciation for Your Impactful Contribution! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|center|500px]]

{{int:please-translate}}

Dear Wikimedian,

We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor.

As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeXZaej264LOTM0WQBq9QiGGAC1SWg_pbPByD7gp3sC4j7VKQ/viewform this form] by August 15th, 2023.

Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2024. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity.

Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia.

With warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team'''.

--[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 18:37, 25 جُولاءِ 2023 ( يو.ٽي.سي)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023p&amp;oldid=25345565 --&gt;

== Invite to Join Wikipedia Asian Month 2023 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''You are receiving this message because you participated in the [[:m:Wikipedia Asian Month 2022|Wikipedia Asian Month 2022]] as an organizer or editor.''
[[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|thumb|Join the Wikipedia Asian Month 2023 ]]
&lt;big&gt;Dear all,&lt;/big&gt;

&lt;big&gt;The '''[[:m:Wikipedia Asian Month Home|Wikipedia Asian Month 2023]]'''[1] is coming !&lt;/big&gt; &lt;big&gt;The campaign start within a flexible 30 days from November to December. Following with the changes of the rules made by last year, the wish to have more people get to know Asia and Asian related topic is the same!  &lt;/big&gt;'''&lt;big&gt;Click [[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|&quot;Here&quot;]] to Organize/Join a WAM Event.&lt;/big&gt;'''


'''1. Propose &quot;Focus Theme&quot; related to Asia !'''

If you are based somewhere in Asia, or have specific passion on an Asian topic, please propose your &quot;Focus Theme&quot; by October 25th. The WAM international team will select 5 themes. Please propose your focus theme through [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link this link][2].

'''2. Enhancing existing articles can also count as part of campaign contribution.'''

Any edits, including creating new articles or adding new content to existing articles, over 3000 bytes in total would be able to get a reward. Last year, due to this change of rules, the Programs &amp; Events Dashboard was suggested. However, according to community survey of 2022, Fountain Tool is still the best platform for tracking edit and points. You don’t need to create any Dashboard. For the tracking of editing existing article, the international team is currently designing a form. Will soon publish to the main page of WAM 2023.

'''3. More flexible campaign time'''

The contribution duration would remain 30days, but we extended the overall campaign timeline to 2 months. All organizers can decide when to start their WAM as long as the whole duration is within November 1st to December 31th. It means that you can participate in WAM based on the needs of your local community.

'''Timetable'''

* October 1st, 2023 : Publish International Campaign Page of the Year
* October 5th to 25th, 2023 : Call for focus themes of WAM 2023.
* Before 29 October, 2023: Complete '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|Registration]]''' [3] of Each language Wikipedia.
* November 1st, UTC 00:00 to December 31th, UTC 00:00, 2023: Running the Campaign. (Find your local campaign for the actual event date.)
* January 1st to March 15th, 2024: Auditing of each language Wikipedia.
* March 30th, 2024: Deadline of reporting statistics and eligible editors to the International Team
* April 1st to May 15th, 2024: The international team distributes Barnstars and Certificates to eligible editors of each event.

For your information, the main page of Wikipedia Asian Month is currently undertaking a reconstruction for archiving purpose. For the 2023 event please bookmarked this page. We hope you will enjoy Wikipedia Asian Month! If you have any inquiry, feel free to contact us by info@asianmonth.wiki [4].
&lt;big&gt;
We look forward to your participation.

Cheers!!!

WAM 2023 International Team&lt;/big&gt;

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023

[2] https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link

[3] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023/Join_an_Event

[4] info@asianmonth.wiki
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/Wikipedia_Asian_Month_2023_Message_receiver_main&amp;oldid=25753309 --&gt;

== Translation request ==

Hello.

Can you translate and upload the article [[:en:Laacher See]] in Sindhi Wikipedia?

Yours sincerely, [[واپرائيندڙ:Multituberculata|Multituberculata]] ([[واپرائيندڙ بحث:Multituberculata|ڳالھ]]) 10:12, 12 جنوري 2024 ( يو.ٽي.سي)

:IA&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  19:05, 14 جنوري 2024 ( يو.ٽي.سي)

== Invitation to Organize Feminism and Folklore 2024 Writing Competition ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;

[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;center&gt;''{{int:please-translate}}''&lt;/center&gt;

Dear {{PAGENAME}},

Hope you are doing well, Wishing you a Happy New Year!.

We extend a heartfelt invitation to you to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition, which is scheduled to take place from February 1, 2024, to March 31, 2024. This year's edition of Feminism and Folklore will concentrate on feminism, women's issues, and gender-focused topics, aligning with a Wiki Loves Folklore gender gap focus and featuring a folk culture theme on Wikipedia.

This year we have created two new Tools for the Feminism and Folklore project. The tool is called '''Campwiz'''. This tool is created by the international Tech team of Wiki Loves Folkore especially crafted for Feminism and Folklore project. The tool works as same as fountain or dashboard but has extra abilities required for jury and submission of articles.   

To create a new campaign on Campwiz, organizers to follow these steps:

# Go to the tool link: &lt;nowiki&gt;https://tools.wikilovesfolklore.org/&lt;/nowiki&gt;
# Select your wiki on which you want to organize the campaign (enter the name or short code, such as &quot;{{CONTENTLANG}}&quot; for {{#language:{{PAGELANGUAGE}}}} {{SITENAME}}).
# Give your campaign a name example &quot;Feminism and Folklore 2024 on {{#language:{{PAGELANGUAGE}}}} {{SITENAME}})&quot;.
# Select the start and end dates (note: keep your start date as Feb 1 and end date as March 31).
# Provide a description for your campaign (you can briefly describe the campaign in this section).
# Make sure to keep the checkboxes ticked for &quot;Allow users to submit articles that were not created but expanded.&quot; if you want to use the campaign for expanded articles also. 
# Keep minimum added bytes as 4000 and minimum added words as 400 and click next.
# In the jury section, keep the checkboxes ticked for &quot;Allow jury members to participate in the campaign&quot; and &quot;Prevent jury members from seeing each other's votes.&quot; As per your preference.
# Under the jury search box, type the username of your jury and click on the &quot;+&quot; button to add; you can add multiple jury members.
# Click next to review and then click on save.

With this we have also created a '''Missing article tool'''. This tool identifies articles in the English Wikipedia that are absent from your native language Wikipedia. You can customize your selection criteria, and our tool will provide you with a table displaying the missing articles along with suggested titles. You also have the option to download the list in both CSV and wikitable formats.

Both tools, the Missing Article Tool and the Campwiz Tool, are now available for public use during the Feminism and Folklore campaign. You can find more information about these tools here: &lt;nowiki&gt;https://tools.wikilovesfolklore.org/&lt;/nowiki&gt;

There are also some changes in the rules and criteria's. Please go through the rules below.

# '''Minimum Length:''' The expanded or new article should have a minimum of '''''4000 bytes or 400 words''''', ensuring sufficient depth and coverage of the chosen topic. The local organizers are free to choose the minimum length criteria as per needs of their local Wikipedia and must be clearly mention on local project page.
# '''Language Quality:''' Articles should not be poorly machine-translated, ensuring that language quality and readability are maintained at a high standard.
# '''Timeline of Creation or Expansion:''' The article should be created or expanded between 1 February and 31 March, aligning with the specified contest timeline.
# '''Theme Relevance''': Articles should directly address the theme of feminism and folklore, exploring connections between gender, cultural traditions, and intangible heritage.
# '''No Orphaned Articles:''' Articles must not be orphaned, meaning they should be linked from at least one other article to ensure visibility within the Wikipedia ecosystem.
# '''No Copyright violations:''' There should be no copyright violations, and articles should adhere to local Wikipedia policies on notability, ensuring that the content meets the standards for notability.
# '''Adequate references and Citations:''' Each article should include proper references and citations following local Wikipedia policies, ensuring the reliability and credibility of the information presented.

Learn more about the contest details and prizes on our project page [[:m:Feminism and Folklore 2024|here]]. Should you require any assistance, please feel free to contact us on our meta talk page or via email.

We eagerly anticipate your enthusiastic coordination and participation in Feminism and Folklore 2024.

Thank you and Best wishes,

'''Feminism and Folklore 2024 International Team'''

--[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 06:51, 18 جنوري 2024 ( يو.ٽي.سي)
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf&amp;oldid=26088038 --&gt;

== پاڪستان جي قومي اسيمبلي ==

مون نيشنل اسيمبلي آف پاڪستان جي 50 صفحن جو ترجمو ”پاڪستان جي قومي اسيمبلي“ جي زمري ۾ ڪيو آهي۔ پنهنجي راءِ ڏيو. وڌيڪ حلقن کي شامل ڪرڻ ۾ مدد جي ضرورت آھي۔&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Ibne maryam|امین میمن]] ([[واپرائيندڙ بحث:Ibne maryam|ڳالھ]]) 08:23, 12 فيبروري 2024 ( يو.ٽي.سي)

:سنڌي وڪيپيڊيا تي توهان جي ڀاڱيدارين ۽ اَڻ ٿَڪ محنت جي لاءِ توهان کي جَسُ هُجي، انهن مَضمونن ۾ اندر ڪجهه انگريزي ۾ لفظ يا جملا آهن انهن کي ڪوشش ڪري سنڌيءَ ۾ ڪري لکو، جيڪي مضمونن جا ڳنڍڻا انهن ۾ داخل ٿيڻا آهن اهي ڏسو ته اڳ سنڌي وڪيپيڊيا تي موجود آهن ته اهي ساڳيا عنوان ڏئي لکو، اهي توهان کي وڪيڊيٽا تان ڳنڍيل لڀندا. مان به ڪوشش ڪندس ته انهن کي سنواري بهتر ڪريان، توهان پنهنجي لکيل مضمونن کي وڌيڪ سنواريندا رهو ڪنهن به ريت جي ڪابه مدد يا رهنمائي کپي ته پڇڻ ۾ نه گهٻرائيندا. مهربانيون&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  10:01, 25 فيبروري 2024 ( يو.ٽي.سي)
:هينئر [[وڪيپيڊيا:ناري واد ۽ لوڪ وارتا/2024|ناري واد لوڪ وارتا]] مضمون لکڻ جو مقابلو هلي رهيو آهي ان ۾ پڻ [[وڪيپيڊيا:ناري واد ۽ لوڪ وارتا/2024/شريڪ ٿيندڙ|شرڪت]] ڪري مضمون لکي انعام حاصل ڪريو.&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  10:03, 25 فيبروري 2024 ( يو.ٽي.سي)

== Organising Feminism and Folklore ==

[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg | 350px | right]]

Hello Community Organizers,

Thank you for organising Feminism and Folklore writing competition on your wiki. We congratulate you in joining and celebrating our cultural heritage and promoting gender equality on Wikipedia.

To encourage boost for the contributions of the participants, we're offering prizes for Feminism and Folklore local prizes. Each Wikipedia will have three local winners:

*First Prize: $15 USD
*Second Prize: $10 USD
*Best Jury Article: $5 USD

All this will be in '''gift voucher format only'''. Kindly inform your local community regarding these prizes and post them on the local project page 

The Best Jury Article will be chosen by the jury based on how unique the article is aligned with the theme. The jury will review all submissions and decide the winner together, making sure it's fair. These articles will also be featured on our social media handles. 

We're also providing internet and childcare support to the first 50 organizers and Jury members for who request for it. Remember, only 50 organizers will get this support, and it's given on a first-come, first-served basis. The registration form will close after 50 registrations, and the deadline is March 15, 2024. This support is optional and not compulsory, so if you're interested, fill out the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdnytyact-HR6DvsWwnrVeWuzMfuNH1dSjpF24m6od-f3LzZQ/viewform here]. 

Each organizer/jury who gets support will receive $30 USD in gift voucher format, even if they're involved in more than one wiki. No dual support will be provided if you have signed up in more than one language. This support is meant to appreciate your volunteer support for the contest.  

We also invite all organizers and jury members to join us for office hours on '''Saturday, March 2, 2024'''. This session will help you understand the jury process for both contests and give you a chance to ask questions. More details are on  [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wiki_Loves_Folklore_2024_Office_Hour_2  meta page].

Let's celebrate our different cultures and work towards gender equality on Wikipedia!

Best regards,

Rockpeterson

[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 05:56, 29 فيبروري 2024 ( يو.ٽي.سي)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf2024golbal&amp;oldid=26304232 --&gt;

== Next Steps and Feedback Request for Feminism and Folklore Organizers ==

[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]]

Dear Organizer,

I hope this message finds you well.

First and foremost, I want to extend my gratitude to you for your efforts in organizing the '''Feminism and Folklore''' campaign on your local Wikipedia. Your contribution has been instrumental in bridging the gender and folk gap on Wikipedia, and we truly appreciate your dedication to this important cause.

As the campaign draws to a close, I wanted to inform you about the next steps. It's time to commence the jury process using the CampWiz or Fountain tool where your campaign was hosted. Please ensure that you update the details of the jury, campaign links and the names of organizers accurately on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|sign-up page]].

Once the jury process is completed, kindly update the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Results|results page]] accordingly. The deadline for jury submission of results is '''April 30, 2024'''. However, if you find that the number of articles is high and you require more time, please don't hesitate to inform us via email or on our Meta Wiki talk page. We are more than willing to approve an extension if needed.

Should you encounter any issues with the tools, please feel free to reach out to us on Telegram for assistance. Your feedback and progress updates are crucial for us to improve the campaign and better understand your community's insights.

Therefore, I kindly ask you to spare just 10 minutes to share your progress and achievements with us through a Google Form survey. Your input will greatly assist us in making the campaign more meaningful and impactful.

Here's the link to the survey: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfCkFONXlPVlakMmdh-BWtZp0orYBCSVvViJPbsjf2TIXAWvw/viewform?usp=sf_link Survey Google Form Link]

Thank you once again for your hard work and dedication to the Feminism and Folklore campaign. Your efforts are deeply appreciated, and we look forward to hearing from you soon.

Warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team #WeTogether'''

[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 08:26, 7 اپريل 2024 ( يو.ٽي.سي)
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2024&amp;oldid=26557949 --&gt;

== New Bot Request for CampWiz ==

Hi, can you please apply my bot request on approprate page? Please use the following details:
* Operator: [[واپرائيندڙ:Nokib Sarkar|Nokib Sarkar]] ([[واپرائيندڙ بحث:Nokib Sarkar|ڳالھ]])
* Automatic or Manually Assisted : automatic, periodic
* Programming Language(s) : Python
* Function Summary : Notify submitter about evaluations, notify (subscribed) judges about new submission, notify (subscribed) users about the statistics of ongoing campaigns on CampWiz tool.
* Already has a bot flag (Y/N) : Not here, but in mrwiki, knwiki, bclwiki
* Function Details : This bot is a part of the tool [https://tools.wikilovesfolklore.org/campwiz CampWiz] which assists organizers of various edit-a-thon to host, manage campaign, evaluate submissions, publish results (As of now, about 40 campaigns were hosted and 4500+ articles were submitted through this tool). One of its sibling [https://tools.wikilovesfolklore.org/fnf/ tool] helps organizers to generate a list of articles which are not present on their wiki based on topic (As of now, 233636+articles in 150+ lists were harvested). One of our main targets was to reduce the security issue and liability along with privacy issue. As such, this tool uses a single bot account to interact with mediawiki which eliminates the need of storing the user's access token on the server. As of now, the bot would perform the following tasks. ''In order to prevent spamming, all the edits on user talk pages would be done by batch hourly, rather than immediately.''
# '''trackingTemplate''': This bot would add a template (configured by the campaign organizers) on the talk page of an article if it does not already exist, whenever that article is submitted into a campaign.
# '''notifyEvaluation''': This bot would add a message on submitter's talk page if any of his submissions get any evaluation by the judge (including any note that judge left).
# '''notifyNewSubmission''' (opt-in only): This bot would add a message containing new submission that were added on the talk page of the user who volunterily consented to have updates.
# &lt;s&gt;'''notifyStatistics''' (opt-in only): This bot would periodically give statistics update about the campaign the user opted-in.&lt;/s&gt; (For future reference)
 
To demonstrate the functionalities, please look at the [[:mr:Special:Contributions/CampWiz Bot|edits]] on mrwiki. All the templates that the bot uses should be localized too. These are: {{Special:PrefixIndex/User:CampWiz Bot/Templates/}}&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Nokib Sarkar|Nokib Sarkar]] ([[واپرائيندڙ بحث:Nokib Sarkar|ڳالھ]]) 17:35, 14 اپريل 2024 ( يو.ٽي.سي)

:How to do that?&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  05:56, 15 مَئي 2024 ( يو.ٽي.سي)

== Submission Deadline for Winners' Information Feminism and Folklore 2024 ==

Dear Organiser/Jury,

Thank you for your invaluable contribution to the Feminism and Folklore writing competition. As a crucial part of our jury/organising team, we kindly request that you submit the information of the winners on [[:m:Feminism and Folklore 2024/Results|our winners' page]]. Please ensure this is done by '''June 7th, 2024'''. Failure to meet this deadline will result in your wiki being ineligible to receive the local prize for Feminism and Folklore 2024.

If you require additional time due to a high number of articles or need assistance with the jury task, please inform us via email or the project talk page. The International Team of Feminism and Folklore will not be responsible for any missed deadlines.

Thank you for your cooperation.

Best regards,

'''The International Team of Feminism and Folklore'''
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf20242&amp;oldid=26865458 --&gt;

== زمرو:سامونڊي سائنس  ==

جوگي اسد صاحب!
@[[واپرائيندڙ:JogiAsad|JogiAsad]] 
مھرباني ڪري صفحو &quot;زمرو:سامونڊي سائنس&quot; کي حذف ڪريو جيئن اھو انگريزيءَ ۾ غلط صفحي سان جڙيل آھي يا ڳنڍيل صفحي کي درست ڪريو. مون هن زمري کي ٻيهر لکڻ جو ارادو ڪيو آھي. 
تنهنجي مهرباني. 
محمد امين ميمڻ.
[[واپرائيندڙ:Ibne maryam|امین میمن]] ([[واپرائيندڙ بحث:Ibne maryam|ڳالھ]]) 10:05, 20 جُونِ 2024 ( يو.ٽي.سي)

:ادا @[[واپرائيندڙ:Ibne maryam|Ibne maryam]] زمرو انگريزي مضمون بجاءِ لاڳاپيل انگريزي زمري سان ڳنڍيو ويو آھي. {{done}}&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Arslanali|ارسلان]] ([[واپرائيندڙ بحث:Arslanali|ڳالھ]]) 11:17, 20 جُونِ 2024 ( يو.ٽي.سي)
::مھرباني 
::[[واپرائيندڙ:Ibne maryam|امین میمن]] ([[واپرائيندڙ بحث:Ibne maryam|ڳالھ]]) 11:23, 20 جُونِ 2024 ( يو.ٽي.سي)

== Thank You for Your Contribution to Feminism and Folklore 2024! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|center|500px]]

{{int:please-translate}}

Dear Wikimedian,

We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor.

As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in organizing the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeHYAhFA9Q5vUs9UA1N45TOUxUdSNO8igGTmg4oPUL_qXS1EQ/viewform?usp=sf_link this form] by August 15th, 2024.

Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2025. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity.

Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia.

With warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team'''.
--[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 12:28, 21 جُولاءِ 2024 ( يو.ٽي.سي)
&lt;/div&gt;.
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2024&amp;oldid=26557949 --&gt;

== Join the Wikipedia Asian Month Campaign 2024 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Dear 2022 &amp; 2023 WAM Organizers,

Greetings from Wikipedia Asian Month User Group!

The [[m:Wikipedia_Asian_Month_2024|Wikipedia Asian Month Campaign 2024]] is just around the corner. We invite you to register your language for the event on the &quot;[[m:Wikipedia_Asian_Month_2024/Join_an_Event|Join an event]]&quot; page and once again become an organizer for your language's Wikipedia. Additionally, this year we have selected [[m:Wikipedia_Asian_Month_User_Group/Ambassadors|ambassadors]] for various regions in Asia. If you encounter any issues and need support, feel free to reach out to the ambassador responsible for your area or contact me for further communication. We look forward to seeing you again this year. Thank you! 
[[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|thumb|100px|right]]

[[m:User:Betty2407|Betty2407]] ([[m:User talk:Betty2407|talk]]) 11:00, 20 October 2024 (UTC) on behalf of [[m:Wikipedia_Asian_Month_2024/Team|Wikipedia Asian Month 2024 Team]]


&lt;small&gt;You received this message because you was an organizer in the previous campaigns.
- [[m:User:Betty2407/WAMMassMessagelist|Unsubscribe]]&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Betty2407@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Betty2407/WAMMassMessagelist&amp;oldid=27632678 --&gt;

== Feminism and Folklores  2024 Organizers Feedback ==

Dear Organizer,
[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg | right | frameless]]

We extend our heartfelt gratitude for your invaluable contributions to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2024 Feminism and Folklore 2024]. Your dedication to promoting feminist perspectives on Wikimedia platforms has been instrumental in the campaign's success.

To better understand your initiatives and impact, we invite you to participate in a short survey (5-7 minutes). 

Your feedback will help us document your achievements in our report and showcase your story in our upcoming blog, highlighting the diversity of [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore Feminism and Folklore] initiatives.

Click to participate in the [https://forms.gle/dSeoDP1r7S4KCrVZ6  survey]. 

By participating in the By participating in the survey, you help us share your efforts in reports and upcoming blogs. This will help showcase and amplify your work, inspiring others to join the movement.

The survey covers:
#Community engagement and participation
#Challenges and successes
#Partnership

Thank you again for your tireless efforts in promoting  [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore Feminism and Folklore].

Best regards,&lt;br&gt;
[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 14:23, 26 October 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== [Reminder] Apply for Cycle 3 Grants by December 1st! ==

Dear Feminism and Folklore Organizers,

We hope this message finds you well. We are excited to inform you that the application window for Wikimedia Foundation's Cycle 3 of our grants is now open. Please ensure to submit your applications by December 1st.

For a comprehensive guide on how to apply, please refer to the Wiki Loves Folklore Grant Toolkit: https://meta.wikimedia.org/wiki/Wiki_Loves_Folklore_Grant_Toolkit

Additionally, you can find detailed information on the Rapid Grant timeline here: https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Rapid#Timeline

We appreciate your continuous efforts and contributions to our campaigns. Should you have any questions or need further assistance, please do not hesitate to reach out:  '''support@wikilovesfolkore.org'''

Kind regards, &lt;br&gt;
On behalf of the Wiki Loves Folklore International Team. &lt;br&gt;
[[User:Joris Darlington Quarshie | Joris Darlington Quarshie]] ([[User talk:Joris Darlington Quarshie|talk]]) 08:39, 9 November 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== [Workshop] Identifying Win-Win Relationships with Partners for Wikimedia ==

Dear Recipient,&lt;br&gt;
We are excited to invite you to the third workshop in our Advocacy series, part of the Feminism and Folklore International Campaign. This highly anticipated workshop, titled &lt;b&gt;&quot;Identifying Win-Win Relationships with Partners for Wikimedia,&quot;&lt;/b&gt; will be led by the esteemed Alex Stinson, Lead Program Strategist at the Wikimedia Foundation. Don't miss this opportunity to gain valuable insights into forging effective partnerships.

===Workshop Objectives===
* &lt;b&gt;Introduction to Partnerships: &lt;/b&gt;Understand the importance of building win-win relationships within the Wikimedia movement.
* &lt;b&gt;Strategies for Collaboration: &lt;/b&gt;Learn practical strategies for identifying and fostering effective partnerships.
* &lt;b&gt;Case Studies:&lt;/b&gt; Explore real-world examples of successful partnerships in the Wikimedia community.
* &lt;b&gt;Interactive Discussions: &lt;/b&gt;Engage in discussions to share experiences and insights on collaboration and advocacy.

===Workshop Details===
📅 Date: 7th December 2024&lt;br&gt;
⏰ Time: 4:30 PM UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1733589000 Check your local time zone])&lt;br&gt;
📍 Venue: Zoom Meeting

===How to Join:===
Registration Link: https://meta.wikimedia.org/wiki/Event:Identifying_Win-Win_Relationships_with_Partners_for_Wikimedia &lt;br&gt;
Meeting ID: 860 4444 3016 &lt;br&gt;
Passcode: 834088

We welcome participants to bring their diverse perspectives and stories as we drive into the collaborative opportunities within the Wikimedia movement. Together, we’ll explore how these partnerships can enhance our advocacy and community efforts.

Thank you,

Wiki Loves Folklore International Team

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 07:34, 03 December 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Invitation to Host Wiki Loves Folklore 2025 in Your Country ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless]]

Dear Team,
My name is Joris Darlington Quarshie (user: Joris Darlington Quarshie), and I am the Event Coordinator for the Wiki Loves Folklore 2025 (WLF) International campaign.

Wiki Loves Folklore 2025 is a photographic competition aimed at highlighting folk culture worldwide. The annual international photography competition is held on Wikimedia Commons between the 1st of February and the 31st of March. This campaign invites photographers and enthusiasts of folk culture globally to showcase their local traditions, festivals, cultural practices, and other folk events by uploading photographs to Wikimedia Commons.

As we celebrate the seventh anniversary of Wiki Loves Folklore, the international team is thrilled to invite Wikimedia affiliates, user groups, and organizations worldwide to host a local edition in their respective countries. This is an opportunity to bring more visibility to the folk culture of your region and contribute valuable content to the internet.

* Please find the project page for this year’s edition at:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025
* To sign up and organize the event in your country, visit:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025/Organize

If you wish to organize your local edition in either February or March instead of both months, feel free to let us know.

In addition to the photographic competition, there will also be a Wikipedia writing competition called Feminism and Folklore, which focuses on topics related to feminism, women's issues, gender gaps, and folk culture on Wikipedia.

We welcome your team to organize both the photo and writing campaigns or either one of them in your local Wiki edition. If you are unable to organize both campaigns, feel free to share this opportunity with other groups or organizations in your region that may be interested.

* You can find the Feminism and Folklore project page here:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025

* The page to sign up is:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Project_Page

For any questions or to discuss further collaboration, feel free to contact us via the Talk page or email at support@wikilovesfolklore.org. If your team wishes to connect via a meeting to discuss this further, please let us know.

We look forward to your participation in Wiki Loves Folklore 2025 and to seeing the incredible folk culture of your region represented on Wikimedia Commons.

Sincerely,

The Wiki Loves Folklore International Team

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 08:50, 27 December 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Invitation to Organise Feminism and Folklore 2025 ==

== Invitation to Organise Feminism and Folklore 2025 ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;

[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;em&gt;{{int:please-translate}}&lt;/em&gt;&lt;/div&gt;

Dear {{PAGENAME}},

My name is [[User:SAgbley|Stella Agbley]], and I am the Event Coordinator for the Feminism and Folklore 2025 (FnF) International campaign.

We're thrilled to announce the Feminism and Folklore 2025 writing competition, held in conjunction with Wiki Loves Folklore 2025! This initiative focuses on enriching Wikipedia with content related to feminism, women's issues, gender gaps, and folk culture.

=== Why Host the Competition? ===
* Empower voices: Provide a platform for discussions on feminism and its intersection with folk culture.
* Enrich Wikipedia: Contribute valuable content to Wikipedia on underrepresented topics.
* Raise awareness: Increase global understanding of these important issues.

=== Exciting Prizes Await! ===
We're delighted to acknowledge outstanding contributions with a range of prizes:

**International Recognition:**
* 1st Prize: $300 USD
* 2nd Prize: $200 USD
* 3rd Prize: $100 USD
* Consolation Prizes (Top 10): $50 USD each

**Local Recognition (Details Coming Soon!):**
Each participating Wikipedia edition (out of 40+) will offer local prizes. Stay tuned for announcements!  
All prizes will be distributed in a convenient and accessible manner. Winners will receive major brand gift cards or vouchers equivalent to the prize value in their local currency.

=== Ready to Get Involved? ===
Learn more about Feminism and Folklore 2025: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025 Feminism and Folklore 2025]  
Sign Up to Organize a Campaign: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Project_Page Campaign Sign-Up Page]

=== Collaboration is Key! ===
Whether you choose to organize both photo and writing competitions (Wiki Loves Folklore and Feminism and Folklore) or just one, we encourage your participation. If hosting isn't feasible, please share this opportunity with interested groups in your region.

=== Let's Collaborate! ===
For questions or to discuss further collaboration, please contact us via the Talk page or email at support@wikilovesfolklore.org. We're happy to schedule a meeting to discuss details further.  
Together, let's celebrate women's voices and enrich Wikipedia with valuable content!

Thank you,  
**Wiki Loves Folklore International Team**

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 23:02, 05 January 2025 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Invitation to Participate in the Wikimedia SAARC Conference Community Engagement Survey ==

Dear Community Members,

I hope this message finds you well. Please excuse the use of English; we encourage translations into your local languages to ensure inclusivity.

We are conducting a Community Engagement Survey to assess the sentiments, needs, and interests of South Asian Wikimedia communities in organizing the inaugural Wikimedia SAARC Regional Conference, proposed to be held in Kathmandu, Nepal.

This initiative aims to bring together participants from eight nations to collaborate towards shared goals. Your insights will play a vital role in shaping the event's focus, identifying priorities, and guiding the strategic planning for this landmark conference.

Survey Link: https://forms.gle/en8qSuCvaSxQVD7K6

We kindly request you to dedicate a few moments to complete the survey. Your feedback will significantly contribute to ensuring this conference addresses the community's needs and aspirations.

Deadline to Submit the Survey: 20 January 2025

Your participation is crucial in shaping the future of the Wikimedia SAARC community and fostering regional collaboration. Thank you for your time and valuable input.

Warm regards,&lt;br&gt;
[[:m:User:Biplab Anand|Biplab Anand]]
&lt;!-- Message sent by User:Biplab Anand@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Biplab_Anand/lists&amp;oldid=28078122 --&gt;
: ٿي ويو ✅ Done. [[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  07:09, 15 جنوري 2025 ( يو.ٽي.سي)

==  ديوناگري سنڌي وڪيپيڊيا بابت ==

نمستي،

مان ڀارت مان سِڌارٿ تَلريجا آھيان . جيئن تہ توھان کي خبر ھوندي ، ڀارت ۾ سنڌي ٻولي لکڻ لاءِ عربي لپيءَ جي علاوه ديوناگري لپي پڻ استعمال ڪئي ويندي آھي پر سنڌي وڪيپيڊيا خالي عربي لپيءَ ۾ ھئڻ سبب ڀارت جا گھڻائي سنڌي ماڻھون سنڌي وڪيپيڊيا جو استعمال نہ ٿا ڪري سگھن.


ھن لاء ضروري آھي تہ سنڌي وڪيپيڊيا ديوناگري لپيءَ۾ بہ موجود ھجي. مان ڏٺو ھيو تہ توھان ۲۰۱۸ ۾ ديوناگري سنڌي وڪيپيڊيا جي درخواست تي لکيو ھيو تہ عربي سنڌي ۽ ديوناگري سنڌيءَ جي وچ ۾  تبديلي (ڪنورزن) ناممڪن نہ آھي انڪري ڪوشش ڪئي وڃي تہ ھڪڙو ڪنورزن سافٽويئر ٺاھي سنڌي وڪيپيڊيا تي وجھڻ گھرجي جنھن سن ھڪ وڪيپيڊيا تي اي ٻني لپين ۾ ليک لکي-پڙھي سگھجن. مان بہ ھن ڳالھ سان بلڪل سھمت آھيان. ھڪ ٻوليءَ لاءِ ٻہ وڪيپيڊيائون ھئڻ لازمي نہ آھي. 


ھاڻي تڪنيڪي واڌ (technological advancement) جي ڪري اھڙو سافٽويئر موجود آھي جيڪو عربي ۽ ديوناگري سنڌي لپيءَ ۾ ۹۱ سيڪڙو درستگيءَ (سٽيڪتا) سان ڪنورزن ڪري سگھي ٿو. ھالانڪ ھن سافٽويئر کي وڪيپيڊيا وجھي سگھجي ٿو يا نہ اھو مونکي خبر نہ آھي. جيڪڏهن سافٽويئر وڪيپيڊيا تي وجھڻ جي سھولت نہ آھي تہ بہ ماڻھون پاڻ ڪنورزن ڪري وڪيپيڊيا تي ھڪ لپيءَ جا ليک ٻي لپيءَ ۾ وجھي سگھن ٿا. انڪري اھو بيحد ضروري آھي تہ سنڌي وڪيپيڊيا تي ديوناگري سنڌي لپيءَ جو آپشن بہ وڌو وڃي. مھرباني ڪري ھن ڪم لاء مدد ڪندا.


ھڪ ٻي درخواست اھا آھي تہ سنڌي ٻوليء جي جهوني ھٽواڻڪي (خدابادي) لپي بہ وڪيپيڊيا تي وڌي وڃي جيڪڏهن ممڪن ھجي ڇاڪاڻ تہ ڪجھ ماڻھون ھن لپيءَ کي وڌائڻ جي ڪوشش ڪن ٿا ۽ ڪجھ ماڻھون اڃا بہ ھن لپيءَ جو استعمال ڪندا آھن (ڀارت ۽ پاڪستان ٻنهي فيشن ۾).


توھانجو شڪرگذار،

سڌارٿ تلريجا&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Siddhu Talreja|Siddhu Talreja]] ([[واپرائيندڙ بحث:Siddhu Talreja|ڳالھ]]) 17:25, 10 جنوري 2025 ( يو.ٽي.سي)

:مانوارا سائين، رابطو ڪرڻ ۽ مشوري لاءِ لک لک ٿورا، توھان جيڪا ڳالھ ڪئي آھي مونکي ان جي پرک ۽ پروڙ آھي ۽ مان سمجھي سگھان ٿو ته ڀارت ۾ ويٺل توڙي دنيا جي ڪنڊڪڙڇ ۾ ٽڙيل پکڙيل سنڌي ماڻهن کي پرشو عربڪ سنڌي لپيءَ ۾ موجود سنڌي وڪيپيڊيا پڙھڻ ۾ ڏکيائيون ٿينديون ھونديون. پرشو عربڪ لپيءَ کان ديوناگري سنڌي لپيءَ ۾ لکت مٽائڻ جو اھڙو ڪو لپي مٽ سافٽويئر ڪنھن ٺاھيو ھجي يا توھان جي ڄاڻ ۾ ھجي ته اسان سان ونڊيو. اسان سنڌي وڪيپيڊيا سٿ گڏيل مشوري ۽ راضپي سان ان تي ٽيڪاٽٻڻي ڪري اھو سافٽويئر يا ٽول سنڌي وڪيپيڊيا تي رائج ڪرائڻ جي ڪوشش ڪنداسون. ٻي ڳالھ ته اسان ھتي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڀاڱيداريون ڪندڙ سمورا ساٿي رضاڪار آھيون، اسان وٽ وسيلا گھٽ آھن ۽ ذاتي مصروفيتون پڻ، ان لاءِ سنڌ سرڪار توڙي پاڪستان ۽ ڀارت سميت دنيا جي ڪنڊڪڙڇ مان سنڌي ٻوليءَ جي ادارن، ساھتيڪارن کي اسان سان لھ وچڙ ۽ سھڪار ڪرڻو پوندو. آس ڪجي ٿي ته ايندڙ وقت ۾ اھي ڏکيائيون سوليون ٿي پونديون. ٿورائتو&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  06:39, 15 جنوري 2025 ( يو.ٽي.سي)
::جواب ڏيڻ لاء مھرباني. مونکي جواب ڏيڻ ۾ دير ٿي وئي، ھن لاء معاف ڪجو. سنڌي پرشو عربي ڪ لپي ۽ ديوناگري لپيءَ کي ھڪ ٻئي ۾ مٽڻ لاءِ '''سنگم ٽرانسلِٽيريشن''' سافٽويئر جو استعمال ڪري سگھجي ٿو. ھن جي لنڪ آھي :
::https://sangam.learnpunjabi.org/
::اھو سافٽويئر پاڻ اي ٻولي سڃاڻي لپي مٽڻ جي قابل آھي. سنڌي عربي - ديوناگري جي علاوه اھو سافٽويئر گرومکي - شاھمکي ۽ ھندي - اردو ٻولين ۽ لپين کي بہ ھڪ ٻئي ۾ مٽڻ جي قابليت رکي ٿو. سنڌي ٻوليءَ جي معاملي ۾ ھن سافٽويئر جي سٽيڪتا (accuracy) ۹۱ سيڪڙو آھي. اھا ڪنھن بہ لپي مٽڻ واري سافٽويئر لاء چڱي سٺي سٽيڪتا آھي. پر گھڻو ڪري ڪنھن ماڻھوءَ کي ٿوري چڪون ٺيڪ ڪرڻيون پونديون. انڪري آٽوميٽڪ ڪنورزن ٿورو ڏکيو آھي. انڪري منھنجو سجھاو آھي تہ فلھال صرف ھڪڙو ديوناگري لپيءَ جو آپشن وڌو وڃي ۽ پوءِ سافٽويئر جي وڌيڪ ترقي ٿئي تہ آٽوميٽڪ ڪنورزن جي ڪوشش ڪري سگھجي ٿي.
::ھڪڙو ٻيو سافٽويئر جنھنجي باري ۾مان توھان کي ٻڌائڻ چاھندم، اھو آھي '''اَڪشرمک'''. اھو سافٽويئر ديوناگري لپيءَ کي ھٽواڻڪي (خدابادي) لپيءَ ۾ مٽي سگھي ٿو ۽ الٽو پڻ ڪري سگھي ٿو. ھن جي لنڪ آھي :
::https://www.aksharamukha.com/converter
::اھو ۱۰۰ سيڪڙو سٽيڪتا سان لپيون مٽي سگھي ٿو.
::مان ھٽواڻڪي لپي شامل ڪرڻ جي درخواست انڪري ڪيان ٿو ڇاڪاڻ تہ اھا لپي اسانجي اتهاس ۽ ورسي جو احم ۽ اڻونڊيو حسو آھي. ھن لپيءَ کي بچائڻ اسانجو فرض آھي. وڪيپيڊيا تي اينگلو سيڪشن (جھوني انگريزي) جھڙيون لپت ٻوليون بہ آھن ۽ ھنن جو مقصد آھي اتهاس ۽ ورهاست بچائڻ، تہ ھن خيال کان سنڌي وڪيپيڊيا تي ھٽواڻڪي لپي ھجي تہ تمام سٺو ٿيندو. 
::جيئن تہ توھان چيو، وڪيپيڊيا عام ماڻهن جي سھڪار سان ھلي ٿي، مان پوري ڪوشش ڪندم تہ وڌ ۾ وڌ سھڪار ڪيان. 
::مھرباني،
::سڌارٿ تلريجا&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Siddhu Talreja|Siddhu Talreja]] ([[واپرائيندڙ بحث:Siddhu Talreja|ڳالھ]]) 06:48, 9 فيبروري 2025 ( يو.ٽي.سي)
:::توھانجي سھڪار ۽ مشورن لاءِ لک لک ٿورا. ديوناگري سنڌي لپيءَ يا ھٽواڻڪي لپي لاءِ الڳ سنڌي وڪيپيڊيا ايڊيشن جي درخواست ڪري سگھجي ٿي پر تڏهين جڏھن توھان وٽ ججھا ڀاڱيدار ھجن. باقي رھي لپيءَ مٽ واري ڳالھ ته اسان پنھنجي سنڌي وڪيپيڊيا سٿ سان ان تي چرچا (ڳالھ ٻولھ) رکنداسين. توھان مونکي ھتان ايميل اماڻي سگھو ٿا ته جيئن. وڌيڪَ تفصيل سان ٽيڪاٽٻڻي ڪري سگھجي.&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  21:21, 17 مارچ 2025 ( يو.ٽي.سي)
::::جواب ڏيڻ لاء گھڻي مھرباني. مھرباني ڪري پنھنجي ايميل شيئر ڪندا جيئن ھتي اسان چڱي طرح پنهنجا مشورا ھڪ ٻئي کي ٻڌاء سگھون
::::مھرباني&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Siddhu Talreja|Siddhu Talreja]] ([[واپرائيندڙ بحث:Siddhu Talreja|ڳالھ]]) 18:32, 18 اپريل 2025 ( يو.ٽي.سي)
:::::پنھنجي ايميل چڪاسيو&amp;#32؛[[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  18:52, 25 اپريل 2025 ( يو.ٽي.سي)
::::::ايميل ونڊڻ لاء مھرباني.&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Siddhu Talreja|Siddhu Talreja]] ([[واپرائيندڙ بحث:Siddhu Talreja|ڳالھ]]) 11:27, 28 اپريل 2025 ( يو.ٽي.سي)
:::::::نمستي، 
:::::::اسانجي ھتي ٿيل ڳالھ مطابق، مان توھان کي ايميل ڪئي ھئي پر ڪو بہ جواب نہ مليو. مھيني کان پوءِ مان ھڪڙو دفعو ٻيهر ميل موڪليو رمائينڊر طور پر تہ بہ جواب نہ مليو. انڪري مان ھتي اھا ڳالھ لکان ٿو جيئن ميل ۾ ڪا دڪت ٿيندي ھجي تہ خبر پئجي سگهي.
:::::::مھرباني،
:::::::سڌارٿ تلريجا&amp;#32؛[[واپرائيندڙ:Siddhu Talreja|Siddhu Talreja]] ([[واپرائيندڙ بحث:Siddhu Talreja|ڳالھ]]) 08:21, 9 جُولاءِ 2025 ( يو.ٽي.سي)

== Join Us Today: Amplify Women’s Stories on Wikipedia! ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}

Dear {{PAGENAME}},
{{quote|Join us this International Women’s Month to uncover hidden stories and reshape cultural narratives! Dive into an interactive workshop where we’ll illuminate gaps in folklore and women’s history on Wikipedia—and take action to ensure their legacies are written into history.}}

Facilitated by '''Rosie Stephenson-Goodknight''', this workshop will explore how to identify and curate missing stories about women’s contributions to culture and heritage. Let’s work together to amplify voices that have been overlooked for far too long!

== Event Details ==
* '''📅 Date''': Today (15 March 2025)
* '''⏰ Time''': 4:00 PM UTC ([https://www.timeanddate.com/worldclock/converter.html Convert to your time zone])
* '''📍 Platform''': [https://us06web.zoom.us/j/87522074523?pwd=0EEz1jfr4i9d9Nvdm3ioTaFdRGZojJ.1 Zoom Link]
* '''🔗 Session''': [[meta:Event:Feminism and Folklore International Campaign: Finding and Curating the Missing Gaps on Gender Disparities|Feminism and Folklore International Campaign: Finding and Curating the Missing Gaps on Gender Disparities]]
* '''🆔 Meeting ID''': 860 8747 3266
* '''🔑 Passcode''': FNF@2025

== Participation ==
Whether you’re a seasoned editor or new to Wikipedia, this is your chance to contribute to a more inclusive historical record. ''Bring your curiosity and passion—we’ll provide the tools and guidance!''

'''Let’s make history ''her'' story too.''' See you there!

Best regards,&lt;br&gt;
'''Joris Quarshie'''&lt;br&gt;
[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]

&lt;div style=&quot;margin-top:1em; text-align:center;&quot;&gt;
Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]  [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
&lt;/div&gt;
--[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|msg]]) 07:15, 24 March 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Follow-Up: Support for Feminism and Folklore 2025 Contributions ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

I hope this message finds you well.

We noticed that your community has signed up for the [[meta:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore Writing Contest]], but there have been only a few contributions submitted via the [https://tools.wikilovesfolklore.org/campwiz/ Campwiz tool] so far. We completely understand that challenges may arise, and we’d love to support you and your participants in streamlining the submission process.

To assist your community, here’s a step-by-step guide to adding articles to the campaign. Feel free to share these instructions with your participants:

=== How to Submit Articles via Campwiz ===
'''Tool link:''' https://tools.wikilovesfolklore.org/campwiz/

# Access the Tool
#* Visit Campwiz and log in with your Wikimedia account (same as your Wikipedia credentials).
# Select the Campaign
#* Scroll through the list of campaigns and click on your campaign. 
# Add Your Article
#* Click on &quot;'''+ SUBMIT NEW ARTICLE'''&quot; button.
#* Enter the exact title of your article in the “Tiltle” field.
#* Click on &quot;'''CHECK'''&quot; button. 
#* If you have more articles to submit, click on the  '''&quot;SUBMIT ANOTHER&quot;''' button. 
# Check your submissions. 
#* To check if your submissions went through please click on the '''&quot;DETAILS&quot;''' button
#* Click on the '''SUBMISSIONS''' Button to see the list of your submissions. 

=== Need Help? ===
* Technical issues? 
Ensure article titles are spelled correctly and meet the campaign’s theme (feminism, folklore, or gender-related topics).
* Eligibility questions?
New articles must follow Wikipedia’s notability guidelines.
* Still stuck? 
Send an email to '''support@wikilovesfolklore.org'''! You can also reach out on the campaign’s Talk page.

Your commitment to amplifying untold gendered narratives in folklore is invaluable, and we’re excited to see your community’s contributions come to life. Let’s work together to make this campaign a success!

Looking forward to your response,

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organizer

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 07:29, 17 March 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== Feminism and Folklore 2025 Jury Evaluation Guidelines &amp; Results Submission ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}

Dear {{PAGENAME}},

Thank you once again for your commitment and dedication to the [[meta:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]] campaign!

As we near the conclusion of this year’s contest, please follow the official jury guidelines when evaluating submissions:

===Jury Guidelines:===
* Articles must be created or expanded between 1st February and 31st March 2025.
* Minimum article size: 3000 bytes and at least 300 words.
* No poor or machine-translated content.
* Articles must align with the Feminism and Folklore themes (feminism, gender, culture, folklore).
* Articles should not be orphaned – they must be linked to at least one other article.
* Submissions must not violate copyright rules and should follow local notability guidelines.
* All articles must include proper references according to your local Wikipedia’s citation policies.
* Once your local jury process is complete, kindly submit only the top 3 winners on the official results page:

===Submission Link:===
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Results

Please include the following for each winner:
* Username
* Link to the local user talkpage
* Their ranking (1st, 2nd, or 3rd)

For more information, you can also refer to the main contest page:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025

If you need help or have any questions, feel free to reach out.

Warm regards, &lt;br&gt;
Stella Sessy Agbley&lt;br&gt;
Coordinator, Feminism and Folklore

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:48, 10 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== Invitation: Gendering the Archive - Building Inclusive Folklore Repositories (April 30th) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

You are invited to a hands-on session focused on [[meta:Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation|Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation]]. This online workshop will guide participants on how to create, edit, and expand gender-inclusive folklore articles and multimedia archives on Wikipedia and Wikidata. The session will be led by Rebecca Jeannette Nyinawumuntu.

=== Objectives ===
* '''Design Inclusive Repositories:''' Learn best practices for structuring folklore archives that foreground gender perspectives.
* '''Hands-On Editing:''' Practice creating and improving articles and items on Wikipedia and Wikidata with a gender-inclusive lens.
* '''Collaborative Mapping:''' Work in small groups to plan new entries and multimedia uploads that document underrepresented voices.
* '''Advocacy &amp; Outreach:''' Discuss strategies to promote and sustain these repositories within your local and online communities.

=== Details ===
* '''Date:''' 30th April 2025
* '''Day:''' Wednesday
* '''Time:''' 16:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746028800 Check your local time zone])
* '''Venue:''' Online (Zoom)
* '''Speaker:''' Rebecca Jeannette Nyinawumuntu (Co-founder, Wikimedia Rwanda &amp; Community Engagement Director)

=== How to Join ===
* '''Zoom Link:''' [https://us06web.zoom.us/j/89158738825?pwd=ezEgXbAqwq9KEr499DvJxSzZyXSVQX Join here]
* '''Meeting ID:''' 891 5873 8825
* '''Passcode:''' FNF@2025
* '''Add to Calendar:''' [https://zoom.us/meeting/tZ0scuGvrTMiGNH4I3T7EEQmhuFJkuCHL7Ci/ics?meetingMasterEventId=Xv247OBKRMWeJJ9LSbX2hA Add to your calendar] ''''

=== Agenda ===
# Welcome &amp; Introductions: Opening remarks and participant roll-call.
# Presentation: Overview of gender-inclusive principles and examples of folklore archives.
# Hands-On Workshop: Step-by-step editing on Wikipedia and Wikidata—create or expand entries.
# Group Brainstorm: Plan future repository items in breakout groups.
# Q&amp;A &amp; Discussion: Share challenges, solutions, and next steps.
# Closing Remarks: Summarise key takeaways and outline follow-up actions.

We look forward to seeing you there!

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organiser

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:28, 24 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=28399508 --&gt;

== Invitation: Gendering the Archive - Building Inclusive Folklore Repositories (April 30th) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

You are invited to a hands-on session focused on [[meta:Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation | Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation]]. This online workshop will guide participants on how to create, edit, and expand gender-inclusive folklore articles and multimedia archives on Wikipedia and Wikidata. The session will be led by Rebecca Jeannette Nyinawumuntu.

=== Objectives ===
* '''Design Inclusive Repositories:''' Learn best practices for structuring folklore archives that foreground gender perspectives.
* '''Hands-On Editing:''' Practice creating and improving articles and items on Wikipedia and Wikidata with a gender-inclusive lens.
* '''Collaborative Mapping:''' Work in small groups to plan new entries and multimedia uploads that document underrepresented voices.
* '''Advocacy &amp; Outreach:''' Discuss strategies to promote and sustain these repositories within your local and online communities.

=== Details ===
* '''Date:''' 30th April 2025
* '''Day:''' Wednesday
* '''Time:''' 16:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746028800 Check your local time zone])
* '''Venue:''' Online (Zoom)
* '''Speaker:''' Rebecca Jeannette Nyinawumuntu (Co-founder, Wikimedia Rwanda &amp; Community Engagement Director)

=== How to Join ===
* '''Zoom Link:''' [https://us06web.zoom.us/j/89158738825?pwd=ezEgXbAqwq9KEr499DvJxSzZyXSVQX Join here]
* '''Meeting ID:''' 891 5873 8825
* '''Passcode:''' FNF@2025
* '''Add to Calendar:''' [https://zoom.us/meeting/tZ0scuGvrTMiGNH4I3T7EEQmhuFJkuCHL7Ci/ics?meetingMasterEventId=Xv247OBKRMWeJJ9LSbX2hA Add to your calendar] ''''

=== Agenda ===
# Welcome &amp; Introductions: Opening remarks and participant roll-call.
# Presentation: Overview of gender-inclusive principles and examples of folklore archives.
# Hands-On Workshop: Step-by-step editing on Wikipedia and Wikidata—create or expand entries.
# Group Brainstorm: Plan future repository items in breakout groups.
# Q&amp;A &amp; Discussion: Share challenges, solutions, and next steps.
# Closing Remarks: Summarise key takeaways and outline follow-up actions.

We look forward to seeing you there!

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organiser

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:28, 24 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== You're invited: Feminism and Folklore Advocacy Session – June 20! ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;

Hello {{PAGENAME}}

[[File:Feminism and Folklore logo.svg | right | frameless]]

We are pleased to invite you to an inspiring session in the Feminism and Folklore International Campaign Advocacy Series titled:

🎙️ Documenting Indigenous Women’s Wisdom: The Role of Grandmothers and Elders&lt;br&gt;
🗓 Friday, June 20, 2025&lt;br&gt;
⏰ 4:00 PM UTC&lt;br&gt;
🌍 Online – [https://us06web.zoom.us/j/86470824823?pwd=s7ruwuxrradtJNcZLVT9EyClb8g7ho.1 Zoom link]&lt;br&gt;
👤 Facilitator: Obiageli Ezeilo (Wiki for Senior Citizens Network)&lt;br&gt;

Join us as we explore how the oral teachings of grandmothers and elders preserve cultural heritage and influence today’s feminist movements. Learn how to document these narratives using Wikimedia platforms!

🔗 Event Page &amp; Details:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Event:Documenting_Indigenous_Women%E2%80%99s_Wisdom:_The_Role_of_Grandmothers_and_Elders

This session includes:&lt;br&gt;
✔️ A keynote presentation&lt;br&gt;
✔️ Story-sharing interactive segment&lt;br&gt;
✔️ Q&amp;A + tools for documenting women’s wisdom on Wikimedia&lt;br&gt;

We hope to see you there!

Warm regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
On behalf of Feminism and Folklore Team&lt;br&gt;

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 23:49, 17 June 2025 (UTC)
 &lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=28399508 --&gt;

== Feminism and Folklore 2025 - Local prize winners ==

[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''{{int:please-translate}}''

Dear Wikimedian,

Congratulations on your outstanding achievement in winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2025''' writing competition! We truly appreciate your dedication and the valuable contribution you’ve made in documenting local folk culture and highlighting women’s representation on your local Wikipedia.

To claim your prize, please complete the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdONlpmv1iTrvXnXbHPlfFzUcuF71obJKtPGkycgjGObQ4ShA/viewform?usp=dialog prize form] by July 5th, 2025. Kindly note that after this date, the form will be closed and submissions will no longer be accepted.

Please also note that all prizes will be awarded in the form of [https://www.tremendous.com/ Tremendous Vouchers] only.

If you have any questions or need assistance, feel free to contact us via your talk page or email. We're happy to help.

Warm regards,

[[:m:Feminism and Folklore 2025|FNF 2025 International Team]]

::::Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&amp;nbsp; [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
&lt;/div&gt;
--[[واپرائيندڙ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[واپرائيندڙ بحث:MediaWiki message delivery|ڳالھ]]) 10:20, 21 جُونِ 2025 ( يو.ٽي.سي)
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf25&amp;oldid=28891702 --&gt;</text>
      <sha1>m5e9e366b7d85s61gng64rv5vtz3dbo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:سائنس</title>
    <ns>100</ns>
    <id>16433</id>
    <revision>
      <id>322130</id>
      <parentid>303948</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:18:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322130</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5789" sha1="5pe3eugg100fs10vnd1cf85e3k280tn" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* ھن پورٽل ۾ ھڪڙي صفحي جي ترتيب آھي. ڪو به ذيلي صفحو ممڪن طور تي ضرورت کان وڌيڪ آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{portal description}}
&lt;big&gt;
'''باب:سائنس'''
[[File:Colbert Presenting the Members of the Royal Academy of Sciences to Louis XIV in 1667.PNG|thumb|250px|اڪيڊمي جا ميمبر 1667ع ۾ لوئس چوڏهين سان]] 
'''سائنس''' (Science) هڪ منظم نظم و ضبط آهي جيڪو ڪائنات جي باري ۾ آزمائشي مفروضن ۽ اڳڪٿين جي صورت ۾ علم کي ٺاهي ۽ منظم ڪري ٿو. جديد سائنس عام طور تي ٻن يا ٽن وڏن شاخن ۾ ورهايل آهي: قدرتي سائنس، مثال طور، فزڪس، ڪيميا ۽ حياتيات، جيڪي جسماني دنيا جو مطالعو ڪن ٿا؛ رويي جي سائنس، مثال طور، اقتصاديات، نفسيات ۽ سماجيات، جيڪي ماڻهن ۽ سماجن جو مطالعو ڪن ٿا. رسمي سائنسون، مثال طور، منطق، رياضي ۽ ڪمپيوٽر سائنس، جيڪي باضابطه سسٽم جو مطالعو, محور ۽ ضابطن جي ذريعي، ڪن ٿيو، ڪڏهن ڪڏهن سائنس پڻ بيان ڪيو ويو آهي؛ تنهن هوندي به، انهن کي اڪثر هڪ الڳ فيلڊ طور سمجهيو ويندو آهي ڇاڪاڻ ته اهي, انهن جي بنيادي طريقي جي طور تي, سائنسي طريقي يا تجرباتي ثبوت جي بدران ڪٽائي دليل تي انحصار ڪندا آهن. اپلائيڊ سائنس اهي مضمون آهن جيڪا سائنسي علم کي عملي مقصدن جهڙوڪ انجنيئرنگ ۽ طب لاءِ استعمال ڪن ٿا. ([[سائنس|مڪمل مضمون...]]) 
{{Box-footer}}
[[سائنس جو خاڪو]]

'''نمايان مضمون'''

&lt;small&gt;
مضمون
&lt;/small&gt;

[[File:Cscr-featured.png|20px]]
''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا. 
&lt;/small&gt;''
----
سلائڊ شو
{{Box-footer}}
'''نمايان تصويرون'''
[[File:Cscr-featured.png|20px]]
''&lt;small&gt;
{{Box-footer}}
'''اهم مضمون'''
[[File:Círculos Concéntricos.svg|20px]]
----
* [[فلڪيات]] 
* [[ڪائنات]] 
* [[حياتيات]]
* [[ماحوليات]] 
* [[ارتقا]] 
* [[زندگي]] 
* [[علم ڪيميا]]
* [[ڪيميائي عنصر]] 
* [[آبهوا]]
* [[ارضيات]]
* [[طب]]
* [[جيو گھرڙو]]
* [[فزڪس]]
* [[ائٽم]]
* [[توانائي]] 
* [[وقت]] 
* [[سماجي سائنس]] 
* [[ڪميونيڪيشن]] 
* [[ٻولي]]
* [[ادب]] 
* [[ثقافت]] 
* [[اقتصاديات]]
* [[زراعت]] 
* [[نفسيات]]
* [[سماج]] 
* [[تعليم]]
{{Box-footer}}
'''
ڇا توهان کي خبر آهي...؟''' 
''&lt;small&gt;
*... ته
&lt;/small&gt;''
{{Box-footer}}
'''
ان ۾ شامل ڀيو'''

''&lt;small&gt;وڪيپيڊيا جي سائنس سان لاڳاپيل مضمونن کي بهتر ڪرڻ لاءِ ايڊيٽر وسيلن ۽ ٻين ايڊيٽرن سان تعاون ڪرڻ لاءِ، ڏسو:وڪي منصوبا:سائنس&lt;/small&gt;''
{{Box-footer}}
'''
سائنس نيوز'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:فلڪيات]]  
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:ڪيميا]]
* [[:باب:ڌرتي سائنس]] 
* [[:باب:ماحوليات]] 
* [[:باب:انجنيئرنگ]]
* [[:باب:ماحول]] 
* [[:باب:سائنس جي تاريخ]] 
* [[باب:لسانيات]] 
* [[:باب:طب]] 
* [[:باب:پيليونٽولوجي]] 
* [[:باب:فلسفو]] 
* [[:باب:طبعيات]] 
* [[:باب:نفسيات]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:سسٽم سائنس]] 
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:اهم مضمون]]
{{Box-footer}}
'''مٿيان 10 وڪي منصوبا'''
 
'''سائنس جي مهيني جا مشهور مضمون'''

''&lt;small&gt;ھي ھيٺيان سائنس سان لاڳاپيل مضمون وڪيپيڊيا سائنس منصوبن جا گھڻا ڏٺا مضمون آھن، مڪمل فهرست وڪيپيڊيا تي ڏسو.&lt;/small&gt;'' 
سلائيڊ شو
{{Box-footer}} 
'''زمرا''' 

ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ [►] چونڊيو.
{{Box-footer}} 
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>5pe3eugg100fs10vnd1cf85e3k280tn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322287</id>
      <parentid>322130</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:11:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322287</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5782" sha1="1yr25v5cvxqylnrwhi8n36y55agelwl" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* ھن پورٽل ۾ ھڪڙي صفحي جي ترتيب آھي. ڪو به ذيلي صفحو ممڪن طور تي ضرورت کان وڌيڪ آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{portal description}}
&lt;big&gt;
'''باب:سائنس'''
[[File:Colbert Presenting the Members of the Royal Academy of Sciences to Louis XIV in 1667.PNG|thumb|250px|اڪيڊمي جا ميمبر 1667ع ۾ لوئس چوڏهين سان]] 
'''سائنس''' (Science) هڪ منظم نظم و ضبط آهي جيڪو ڪائنات جي باري ۾ آزمائشي مفروضن ۽ اڳڪٿين جي صورت ۾ علم کي ٺاهي ۽ منظم ڪري ٿو. جديد سائنس عام طور تي ٻن يا ٽن وڏن شاخن ۾ ورهايل آهي: قدرتي سائنس، مثال طور، فزڪس، ڪيميا ۽ حياتيات، جيڪي جسماني دنيا جو مطالعو ڪن ٿا؛ رويي جي سائنس، مثال طور، اقتصاديات، نفسيات ۽ سماجيات، جيڪي ماڻهن ۽ سماجن جو مطالعو ڪن ٿا. رسمي سائنسون، مثال طور، منطق، رياضي ۽ ڪمپيوٽر سائنس، جيڪي باضابطه سسٽم جو مطالعو, محور ۽ ضابطن جي ذريعي، ڪن ٿيو، ڪڏهن ڪڏهن سائنس پڻ بيان ڪيو ويو آهي؛ تنهن هوندي به، انهن کي اڪثر هڪ الڳ فيلڊ طور سمجهيو ويندو آهي ڇاڪاڻ ته اهي, انهن جي بنيادي طريقي جي طور تي, سائنسي طريقي يا تجرباتي ثبوت جي بدران ڪٽائي دليل تي انحصار ڪندا آهن. اپلائيڊ سائنس اهي مضمون آهن جيڪا سائنسي علم کي عملي مقصدن جهڙوڪ انجنيئرنگ ۽ طب لاءِ استعمال ڪن ٿا. ([[سائنس|مڪمل مضمون...]]) 
{{Box-footer}}
[[سائنس جو خاڪو]]

'''نمايان مضمون'''

&lt;small&gt;
مضمون
&lt;/small&gt;

[[File:Cscr-featured.png|20px]]
''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا. 
&lt;/small&gt;''
----
سلائڊ شو
{{Box-footer}}
'''نمايان تصويرون'''
[[File:Cscr-featured.png|20px]]
''&lt;small&gt;
{{Box-footer}}
'''اهم مضمون'''
[[File:Círculos Concéntricos.svg|20px]]
----
* [[فلڪيات]] 
* [[ڪائنات]] 
* [[حياتيات]]
* [[ماحوليات]] 
* [[ارتقا]] 
* [[زندگي]] 
* [[علم ڪيميا]]
* [[ڪيميائي عنصر]] 
* [[آبهوا]]
* [[ارضيات]]
* [[طب]]
* [[جيو گھرڙو]]
* [[فزڪس]]
* [[ائٽم]]
* [[توانائي]] 
* [[وقت]] 
* [[سماجي سائنس]] 
* [[ڪميونيڪيشن]] 
* [[ٻولي]]
* [[ادب]] 
* [[ثقافت]] 
* [[اقتصاديات]]
* [[زراعت]] 
* [[نفسيات]]
* [[سماج]] 
* [[تعليم]]
{{Box-footer}}
'''
ڇا توهان کي خبر آهي...؟''' 
''&lt;small&gt;
*... ته
&lt;/small&gt;''
{{Box-footer}}
'''
ان ۾ شامل ڀيو'''

''&lt;small&gt;وڪيپيڊيا جي سائنس سان لاڳاپيل مضمونن کي بهتر ڪرڻ لاءِ ايڊيٽر وسيلن ۽ ٻين ايڊيٽرن سان تعاون ڪرڻ لاءِ، ڏسو:وڪي منصوبا:سائنس&lt;/small&gt;''
{{Box-footer}}
'''
سائنس نيوز'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:فلڪيات]]  
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:ڪيميا]]
* [[:باب:ڌرتي سائنس]] 
* [[:باب:ماحوليات]] 
* [[:باب:انجنيئرنگ]]
* [[:باب:ماحول]] 
* [[:باب:سائنس جي تاريخ]] 
* [[باب:لسانيات]] 
* [[:باب:طب]] 
* [[:باب:پيليونٽولوجي]] 
* [[:باب:فلسفو]] 
* [[:باب:طبعيات]] 
* [[:باب:نفسيات]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:سسٽم سائنس]] 
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:اهم مضمون]]
{{Box-footer}}
'''مٿيان 10 وڪي منصوبا'''
 
'''سائنس جي مهيني جا مشهور مضمون'''

''&lt;small&gt;ھي ھيٺيان سائنس سان لاڳاپيل مضمون وڪيپيڊيا سائنس منصوبن جا گھڻا ڏٺا مضمون آھن، مڪمل فهرست وڪيپيڊيا تي ڏسو.&lt;/small&gt;'' 
سلائيڊ شو
{{Box-footer}} 
'''زمرا''' 

ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ [►] چونڊيو.
{{Box-footer}} 
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>1yr25v5cvxqylnrwhi8n36y55agelwl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:باب سائنس</title>
    <ns>14</ns>
    <id>16435</id>
    <revision>
      <id>322103</id>
      <parentid>321962</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:38:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322103</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" sha1="5kv7mrs5o54vad6kuczsiyfos8anl17" xml:space="preserve">
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>5kv7mrs5o54vad6kuczsiyfos8anl17</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322131</id>
      <parentid>322103</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:19:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322131</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" sha1="ln69iao5tf77jk2mkexnm1mabpoefss" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>ln69iao5tf77jk2mkexnm1mabpoefss</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322133</id>
      <parentid>322131</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:33:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سائنس جا باب]] جو اضافو</comment>
      <origin>322133</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80" sha1="j1i7l0ioyxroc0pgpvzwljeieqmaymh" xml:space="preserve">
[[زمرو:باب]]
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>j1i7l0ioyxroc0pgpvzwljeieqmaymh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322294</id>
      <parentid>322133</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:24:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322294</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" sha1="ln69iao5tf77jk2mkexnm1mabpoefss" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>ln69iao5tf77jk2mkexnm1mabpoefss</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322300</id>
      <parentid>322294</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:33:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سائنس جا باب]] جو اضافو</comment>
      <origin>322300</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80" sha1="j1i7l0ioyxroc0pgpvzwljeieqmaymh" xml:space="preserve">
[[زمرو:باب]]
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>j1i7l0ioyxroc0pgpvzwljeieqmaymh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>16437</id>
    <revision>
      <id>322101</id>
      <parentid>55694</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:36:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322101</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="d2ndqkb0fnj28pejmubox6ywpbxgsns" xml:space="preserve">
[[زمرو:باب]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>d2ndqkb0fnj28pejmubox6ywpbxgsns</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322102</id>
      <parentid>322101</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322102</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" sha1="jk7iawokr6nrg7noufq38gs8bbu0v4y" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]</text>
      <sha1>jk7iawokr6nrg7noufq38gs8bbu0v4y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322295</id>
      <parentid>322102</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:26:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322295</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="8ofnllhn4qtiu2t3q2hf0ok0t72gwae" xml:space="preserve">
[[زمرو:باب سائنس]]</text>
      <sha1>8ofnllhn4qtiu2t3q2hf0ok0t72gwae</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:فن مواد</title>
    <ns>14</ns>
    <id>16998</id>
    <revision>
      <id>322192</id>
      <parentid>167454</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:14:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322192</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="228" sha1="ajh7rr24ua64tllxigd5jw74glw3ed3" xml:space="preserve">The substances, raw ingredients, or tools that are utilized by an [[artist]] to create a work of art.
{{Commons cat|Category:Art materials}}

[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:فنون]]
[[زمرو:آرٽ]]
[[زمرو:فن]]</text>
      <sha1>ajh7rr24ua64tllxigd5jw74glw3ed3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322194</id>
      <parentid>322192</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:16:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322194</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="253" sha1="2hndgllz3vnn3qtam07wk0hda90y3od" xml:space="preserve">The substances, raw ingredients, or tools that are utilized by an [[artist]] to create a work of art.
{{Commons cat|Category:Art materials}}
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:آرائشي مواد]]</text>
      <sha1>2hndgllz3vnn3qtam07wk0hda90y3od</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322195</id>
      <parentid>322194</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:17:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322195</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="253" sha1="hyk92ip4j5bx13oem9bj5xr00spnzje" xml:space="preserve">The substances, raw ingredients, or tools that are utilized by an [[artist]] to create a work of art.
{{Commons cat|Category:Art materials}}
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:اڏاوتي مواد]]</text>
      <sha1>hyk92ip4j5bx13oem9bj5xr00spnzje</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322200</id>
      <parentid>322195</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:24:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322200</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="193" sha1="4awm6hxpont5rc5echv5m626owmd6pz" xml:space="preserve">The substances, raw ingredients, or tools that are utilized by an [[artist]] to create a work of art.
{{Commons cat|Category:Art materials}}
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:اڏاوتي مواد]]</text>
      <sha1>4awm6hxpont5rc5echv5m626owmd6pz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:اصل مقالو جماعت بندي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>17004</id>
    <revision>
      <id>322225</id>
      <parentid>317197</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:33:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322225</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1464" sha1="sze04o8kl824myv7fszm0zvcfskdbs4" xml:space="preserve">{{portal|مندرجات}}{{Commons cat}}
هي وڪيپيڊيا جي اهم موضوعن جي درجه بندي جي فهرست آهي. اهي سڄي وڪيپيڊيا ۾ استعمال ڪيا ويندا آهن مضمونن جي لنڪس جي پيشڪش کي منظم ڪرڻ لاءِ ان جي مختلف ريفرنس سسٽم ۾، جنهن ۾ وڪيپيڊيا جا جائزو، خاڪو، لغتون، فهرستون، پورٽل، انڊيڪس ۽ زمرا شامل آهن.  
{{Portal:Contents/TOC navbar}}

وڪيپيڊيا جي مجموعي ڪيٽيگري سسٽم جي مٿين سطح، جنهن ۾ مضمون ۽ ٻيا پروجيڪٽ صفحا شامل آهن، 
* زمرو:مواد آهن. 
* نوٽ: هن زمري جو مقصد اهم موضوع جي درجه بندي کي هڪ جڳهه تي گروپ ڪرڻ آهي، وڌيڪ آسانيءَ لاءِ ۽ وڪيپيڊيا جي استعمال ڪندڙن ۽ ايڊيٽرن جي حوالي سان. هن درجي جو مقصد ڪجهه سختي سان درجه بندي جي جوڙجڪ تي عمل ڪرڻ جو ارادو ناهي. ان ڪري، مھرباني ڪري ھن ڪيٽيگريءَ مان داخلائون نه ھٽايو رڳو ڇو ته اھي ھتي ٻين داخلائن جا ذيلي عنوان آھن. تنهنجي مهرباني. 

# [[خوراڪ ۽ مشروب]] (Food&amp;Drinks)
# [[خاڪا]] (Outlines)

[[Category:Container categories|*]]
{{Commons cat|زمرو:موضوع}}
[[زمرو:مضمون]]</text>
      <sha1>sze04o8kl824myv7fszm0zvcfskdbs4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322226</id>
      <parentid>322225</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:47:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322226</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1926" sha1="efo57u0vxbbl6pvn2isuyw8ji85i286" xml:space="preserve">{{portal|مندرجات}}{{Commons cat}}
هي وڪيپيڊيا جي اهم موضوعن جي درجه بندي جي فهرست آهي. اهي سڄي وڪيپيڊيا ۾ استعمال ڪيا ويندا آهن مضمونن جي لنڪس جي پيشڪش کي منظم ڪرڻ لاءِ ان جي مختلف ريفرنس سسٽم ۾، جنهن ۾ وڪيپيڊيا جا جائزو، خاڪو، لغتون، فهرستون، پورٽل، انڊيڪس ۽ زمرا شامل آهن.  
{{Portal:Contents/TOC navbar}}

وڪيپيڊيا جي مجموعي ڪيٽيگري سسٽم جي مٿين سطح، جنهن ۾ مضمون ۽ ٻيا پروجيڪٽ صفحا شامل آهن، 
* زمرو:مواد آهن. 
* نوٽ: هن زمري جو مقصد اهم موضوع جي درجه بندي کي هڪ جڳهه تي گروپ ڪرڻ آهي، وڌيڪ آسانيءَ لاءِ ۽ وڪيپيڊيا جي استعمال ڪندڙن ۽ ايڊيٽرن جي حوالي سان. هن درجي جو مقصد ڪجهه سختي سان درجه بندي جي جوڙجڪ تي عمل ڪرڻ جو ارادو ناهي. ان ڪري، مھرباني ڪري ھن ڪيٽيگريءَ مان داخلائون نه ھٽايو رڳو ڇو ته اھي ھتي ٻين داخلائن جا ذيلي عنوان آھن. تنهنجي مهرباني.
ا
'''زمرا'''
# [[:زمرو:مواد]]
# [[:زمرو:خاڪا]]
# [[:زمرو:فهرستون]]
# [[:زمرو:بابَ]]
# [[:زمرو:اصطلاحون]]
# [[:زمرو:انڊيڪسز]]
# [[:زمرو:فلسفو]]
# [[:زمرو:ثقافت]]
# [[:زمرو:جاگرافي]]
# [[:زمرو:صحت]]
# [[:زمرو:تاريخ]]
# [[:زمرو:رياضيات]]
# [[:زمرو:فطرت]]
# [[:زمرو:ماڻهو]]
# [[:زمرو:مذهب]]
# [[:زمرو:معاشرو]]
# [[:زمرو:ٽيڪنالاجي]]
# [[زمرو:خوراڪ ۽ مشروب]]

[[Category:Container categories|*]]
{{Commons cat|زمرو:موضوع}}
[[زمرو:مضمون]]</text>
      <sha1>efo57u0vxbbl6pvn2isuyw8ji85i286</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322227</id>
      <parentid>322226</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:48:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322227</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1920" sha1="mzrv8q0qfvhr4k2tx8ckqgrnr84gl45" xml:space="preserve">{{portal|مندرجات}}{{Commons cat}}
هي وڪيپيڊيا جي اهم موضوعن جي درجه بندي جي فهرست آهي. اهي سڄي وڪيپيڊيا ۾ استعمال ڪيا ويندا آهن مضمونن جي لنڪس جي پيشڪش کي منظم ڪرڻ لاءِ ان جي مختلف ريفرنس سسٽم ۾، جنهن ۾ وڪيپيڊيا جا جائزو، خاڪو، لغتون، فهرستون، پورٽل، انڊيڪس ۽ زمرا شامل آهن.  
{{Portal:Contents/TOC navbar}}

وڪيپيڊيا جي مجموعي ڪيٽيگري سسٽم جي مٿين سطح، جنهن ۾ مضمون ۽ ٻيا پروجيڪٽ صفحا شامل آهن، 
* زمرو:مواد آهن. 
* نوٽ: هن زمري جو مقصد اهم موضوع جي درجه بندي کي هڪ جڳهه تي گروپ ڪرڻ آهي، وڌيڪ آسانيءَ لاءِ ۽ وڪيپيڊيا جي استعمال ڪندڙن ۽ ايڊيٽرن جي حوالي سان. هن درجي جو مقصد ڪجهه سختي سان درجه بندي جي جوڙجڪ تي عمل ڪرڻ جو ارادو ناهي. ان ڪري، مھرباني ڪري ھن ڪيٽيگريءَ مان داخلائون نه ھٽايو رڳو ڇو ته اھي ھتي ٻين داخلائن جا ذيلي عنوان آھن. تنهنجي مهرباني.
ا
'''زمرا'''
# [[:زمرو:مواد]]
# [[:زمرو:خاڪا]]
# [[:زمرو:فهرستون]]
# [[:زمرو:باب]]
# [[:زمرو:اصطلاح]]
# [[:زمرو:انڊيڪسز]]
# [[:زمرو:فلسفو]]
# [[:زمرو:ثقافت]]
# [[:زمرو:جاگرافي]]
# [[:زمرو:صحت]]
# [[:زمرو:تاريخ]]
# [[:زمرو:رياضيات]]
# [[:زمرو:فطرت]]
# [[:زمرو:ماڻهو]]
# [[:زمرو:مذهب]]
# [[:زمرو:معاشرو]]
# [[:زمرو:ٽيڪنالاجي]]
# [[زمرو:خوراڪ ۽ مشروب]]

[[Category:Container categories|*]]
{{Commons cat|زمرو:موضوع}}
[[زمرو:مضمون]]</text>
      <sha1>mzrv8q0qfvhr4k2tx8ckqgrnr84gl45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:اطلاقي سائنس</title>
    <ns>14</ns>
    <id>17121</id>
    <revision>
      <id>322302</id>
      <parentid>321966</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:46:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322302</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="353" sha1="6453rr3yt2mhki85xgpw8qfrpxkv5t4" xml:space="preserve">{{Wiktionarycat|type=اطلاقي سائنس 
|زمرو =اطلاقي سائنس}}
{{stack|{{Commons|زمرو:اطلاقي سائنس}}
{{Portal|سائنس}}}}

{{cat main|اطلاقي سائنس}}
[[زمرو:اطلاقي موضوع]]
[[زمرو:سائنسي موضوع]]
[[زمرو:سائنس جون شاخون]]
[[زمرو:سائنس جو شاخون]]</text>
      <sha1>6453rr3yt2mhki85xgpw8qfrpxkv5t4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322304</id>
      <parentid>322302</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:50:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322304</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="276" sha1="brywftwku7nlf60ho6y50ygmmgmqpa9" xml:space="preserve">{{Wiktionarycat|type=اطلاقي سائنس 
|زمرو =اطلاقي سائنس}}
{{stack|{{Commons|زمرو:اطلاقي سائنس}}
{{Portal|سائنس}}}}

{{cat main|اطلاقي سائنس}}
[[زمرو:اطلاقي موضوع]]
[[زمرو:سائنس جون شاخون]]</text>
      <sha1>brywftwku7nlf60ho6y50ygmmgmqpa9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جا شعبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>17123</id>
    <revision>
      <id>322305</id>
      <parentid>322075</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Abdullah1601 صفحي [[زمرو:سائنسي موضوع]] کي [[زمرو:سائنس جا شعبا]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322075</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1603" sha1="gkkhx42igemjp1ni95988blkc5gyziw" xml:space="preserve">{{Container category}}
{{Commons category|سائنس}}
{{Category explanation|[[سائنس جون شاخون]]|اها وڌيڪ چار بنيادي شعبن ۾ ورهايل آهي:
# [[فطري سائنس]]: جيڪي قدرتي مظاهر (بنيادي قوتن ۽ حياتياتي زندگي سميت) جو مطالعو ڪن ٿيون، جهڙوڪ؛ 
* [[طبعي سائنس]]؛ [[ڌرتي سائنس]]، [[فلڪيات]]، [[طبيعيات]]، [[ڪيميا]]، [[ماحولياتي سائنس]] وغيره ۽ 
* [[زندگي جي سائنس]]؛ [[حياتيات]]، [[جينيات]]، [[طب]]، [[ماحوليات]] وغيره.
# [[رسمي سائنس]]: جيڪي حقيقت جي طريقن جي برعڪس هڪ ترجيح استعمال ڪن ٿيون، جهڙوڪ  [[رياضيات]]، [[منطق]]، [[شماريات]]، [[ڪمپيوٽر سائنس]] وغيره.
# [[سماجي سائنس]]: جيڪي انساني رويي ۽ سماجن جو مطالعو ڪن ٿيون، جهڙوڪ؛ [[بشريات]]، [[فلسفو]]، [[تاريخ]]، [[ادب]]، [[فن|فنون]]، [[سماجيات]]، [[جرميات]]، [[نفسيات]]،  
[[ادراڪي سائنس]]، [[روين جي سائنس]]، [[سياسي سائنس]] 
# [[اطلاقي سائنس]]: جيڪا موجوده سائنسي علم کي وڌيڪ عملي ايپليڪيشن کي ترقي ڪرڻ لاءِ لاڳو ڪري ٿي، جهڙوڪ [[ٽيڪنالاجي]]، [[انجنيئرڱ]]، [[فارنسڪ سائنس]]، [[اوشينوگرافي]]، [[هائيڊرولاجي]]، [[ڪرسٽالوگرافي]] وغيره}}

[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>gkkhx42igemjp1ni95988blkc5gyziw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آهوڙو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17698</id>
    <revision>
      <id>322211</id>
      <parentid>254390</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:49:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322211</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1251" sha1="n5eh7eawq766v8s1ujczmdsf46j8xnd" xml:space="preserve">'''آهڙيو''' يا '''آهوڙو''' جانڊاهي ترڇا، ڪنڊائتا، کتون نڪتل پھڻ آهُڙا سڏبا آهن. اهو لفظ [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي|شاھ لطيف]] بہ استعمال ڪيو آهي”آڏ تراڇا آهڙا، ڏونگر کي ڏاڪا“. انهن پھڻن کي ٽاڪي، تراشي انهن مان جنڊ، چڪيون، اُکريون ۽ روهيون يا کرل ٺاهڻ وارن ڪاريگرن کي ”آهڙيا“ يا ’جنڊ آهوڙا‘ بہ چئبو آهي. اُهي اِهي ٺاهيل شيون کڻي ڳوٺن ۽ شھرن ۾ وڃي وڪڻندا بہ آهن، گهڻو ڪري اها ڪرت لورا ۽ بروهي ذات جا ماڻهو ڪندا آهن، پر ڪي غير مسلم خانہ بدوش پڻ اهو ڪم ڪن ٿا ۽ گسي ويل جنڊن کي ٽڪي ٻيھر ان پيھڻ لائق بڻائي ڏيندا آهن.&lt;ref&gt;[http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A2%D9%87%D9%88%DA%99%D9%88 آهوڙو]، [[انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا]] (ويبسائيٽ)، [[سنڌي ٻوليءَ جو با اختيار ادارو]]، حيدرآباد، سنڌ.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:پيشا]]
[[زمرو:سنڌي ماڻهو]]</text>
      <sha1>n5eh7eawq766v8s1ujczmdsf46j8xnd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>وڪيپيڊيا:باب سائنس/توهان جي ڪرڻ لاءِ ڪم</title>
    <ns>4</ns>
    <id>18724</id>
    <revision>
      <id>322132</id>
      <parentid>89052</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322132</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="682" sha1="pdgmlqw8r4v9hs55iy7clu7h6gxqenm" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|Outline of science}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}

{{/Header}}

{{Portal:Science/box-header|&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|Portal:Science/Things to do|}}

{{Portal:Science/Things to do}}
{{Box-footer|}}

[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]


{{باب:سائنس/Header}}
&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
{{باب:سائنس/box-header|توهان جي ڪرڻ جا ڪم|Portal:Science/Things to do|}}

{{باب:سائنس/Things to do}}

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}</text>
      <sha1>pdgmlqw8r4v9hs55iy7clu7h6gxqenm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322134</id>
      <parentid>322132</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:34:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="759" sha1="t30yfj8bw158nmeczwhoam3okt0c6vc" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|Outline of science}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}
{{/Header}}
{{Portal:Science/box-header|&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم|}}
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}

{{Box-footer|}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]


{{باب:سائنس/Header}}
&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
{{باب:سائنس/box-header|توهان جي ڪرڻ جا ڪم|Portal:Science/Things to do|}}

{{باب:سائنس/Things to do}}

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}</text>
      <sha1>t30yfj8bw158nmeczwhoam3okt0c6vc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322135</id>
      <parentid>322134</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="765" sha1="hkml17uysq00pit8xvv5yaewi35q1wp" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}
{{/Header}}
{{Portal:Science/box-header|&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم|}}
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}

{{Box-footer|}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]


{{باب:سائنس/Header}}
&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
{{باب:سائنس/box-header|توهان جي ڪرڻ جا ڪم|Portal:Science/Things to do|}}

{{باب:سائنس/Things to do}}

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}</text>
      <sha1>hkml17uysq00pit8xvv5yaewi35q1wp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322136</id>
      <parentid>322135</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:37:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322136</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="701" sha1="iapohthstpxyvvl0y9u519qkecydeqw" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}

{{Header}}
{{Portal:
Science/box-header|
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;
توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم|}}
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]


{{باب:سائنس/Header}}
&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
{{باب:سائنس/box-header|توهان جي ڪرڻ جا ڪم|Portal:Science/Things to do|}}

{{باب:سائنس/Things to do}}

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{باب:سائنس/box-footer|}}
{{-}}
{{portals}}</text>
      <sha1>iapohthstpxyvvl0y9u519qkecydeqw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322137</id>
      <parentid>322136</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322137</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="390" sha1="fvdr4dit6bq5bj28xx0cw7ua1tjg8uu" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}

{{Header}}
{{Portal:
Science/box-header|
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;
توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم|}}
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>fvdr4dit6bq5bj28xx0cw7ua1tjg8uu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322138</id>
      <parentid>322137</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:39:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322138</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="390" sha1="3yijyy1ns68fm7f4y0thvndp3f6w9ee" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}

{{Header}}
{{باب:سائنس/box-header|&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;|باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم|}}
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>3yijyy1ns68fm7f4y0thvndp3f6w9ee</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322139</id>
      <parentid>322138</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:46:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322139</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="871" sha1="qcm0c4jk6cthtbeqklp1pdimb04q9zy" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{portalbar}}
{{Science portalbar}}

&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم&lt;/big&gt;
{{باب:سائنس/ڪرڻ جا ڪم}}

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]

مکيه صفحو * * زمرا ۽ مکيه موضوع * لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ * شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا # سائنس * * شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا * هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.</text>
      <sha1>qcm0c4jk6cthtbeqklp1pdimb04q9zy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322140</id>
      <parentid>322139</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:49:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322140</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="843" sha1="ljza3fr7abxx50lul968ifan3yy52lc" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{portalbar}}
{{Science portalbar}}

&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]

'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.</text>
      <sha1>ljza3fr7abxx50lul968ifan3yy52lc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322141</id>
      <parentid>322140</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322141</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="829" sha1="5b1vxybvr0g350ljwxwsv2vppe8wccg" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}

&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]

'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.</text>
      <sha1>5b1vxybvr0g350ljwxwsv2vppe8wccg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322142</id>
      <parentid>322141</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:51:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322142</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="828" sha1="2bi1qahmnkuizomw4grk7nmprzryzej" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>2bi1qahmnkuizomw4grk7nmprzryzej</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322143</id>
      <parentid>322142</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:52:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322143</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="844" sha1="2p7yiuurfgcywvxsmp13nmsrq0my49c" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Portalbar}}
{{Science portalbar}}

&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>2p7yiuurfgcywvxsmp13nmsrq0my49c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322144</id>
      <parentid>322143</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:52:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322144</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="843" sha1="dcorqpk1vl8agn1rlpg6cr12nx0x2t1" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
----
{{Portalbar}}
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>dcorqpk1vl8agn1rlpg6cr12nx0x2t1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322145</id>
      <parentid>322144</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:53:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322145</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="823" sha1="7c1mihx2w6vf28jvy22prlwkg7vkvvx" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم
'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.

{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>7c1mihx2w6vf28jvy22prlwkg7vkvvx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322146</id>
      <parentid>322145</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T16:06:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322146</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2937" sha1="72ns1aw9qhbsqeik3kkfbc0yu725i97" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم
'''مکيه صفحو'''
* زمرا ۽ مکيه موضوع 
* لاڳاپيل پورٽل ۽ وڪي پروجيڪٽ 
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا 
* هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.

سائنس وڪي منصوبن مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو. * سائنس تعاون مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو: * قدرتي سائنس ۽ ٽيڪنالاجي: ** سيٽيشين ** ڪيمسٽري ** ڊائنوسار • ** سائنس جي تاريخ • ** طب • * سائنس سماجي سائنس: ** جاگرافي (ايشيا، يورپ، چين، پاڪستان، برازيل، ايران، نائيجيريا، روس، سنڌ، ڪراچي) ** * زمرو: وڪيپيڊيا جي درخواست ڪيل سائنس جي تصويرن ۾ درج مضمونن لاءِ تصويرون ۽ تصويرون فراهم ڪريو ** زمرو: سائنس اسٽب تي درج ڪيترن ئي سائنس سان لاڳاپيل اسٽب مضمونن مان هڪ کي بهتر بڻايو. ** تبصرن لاءِ درخواستن جو جواب ڏيو ** نسبتا نئين سائنسي علم ۽ نتيجن کي لاڳاپيل مضمونن ۾ ضم ڪريو ** توهان انهن شين جي هن فهرست مان پڻ گذري سگهو ٿا جيڪي گذريل سال جي سائنس مضمون ۾ تقريبن/شامل نه هئا ته جيئن ٻئي هنڌ ضم ڪرڻ لاءِ مطالعي ڳولي سگهجن. ** سائنس سان لاڳاپيل مضمونن جي ڳالهه ٻولهه جي صفحن تي ٻين ايڊيٽرن جون درخواستون مڪمل ڪريو. ** مثال طور: سائنس ۽/يا ٻين مضمونن ۾ سال جي سائنس سان لاڳاپيل موضوعن لاءِ 2025 کي وڌايو. * هن مضمون جي شين لاءِ نوان مضمون ٺاهيو، گهڻو ڪري نوان سائنسي شعبا/موضوع/نتيجن سان لاڳاپيل مضمون * ڪجهه فهرستن جون شيون اڃا تائين انهن جي وڪي لنڪ ٿيل مضمونن ۾ ضم نه ڪيون ويون آهن؛ جيڪڏهن توهان اتي هڪ مطالعو شامل ڪيو ته اهو گهٽ ۾ گهٽ هڪ ٻئي مضمون سان پڻ لاڳاپيل هجڻ گهرجي شايد اهو هڪ منظم ڪوشش جي حصي طور ڪري سگهجي ٿو.


{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>72ns1aw9qhbsqeik3kkfbc0yu725i97</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322147</id>
      <parentid>322146</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:06:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322147</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3439" sha1="5h2lmrjmf95l0cwpw28un1yrlo5zjb5" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

'''سنڌ'''

هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ جي ضرورت آهي. مهرباني ڪري تازين واقعن يا نئين دستياب معلومات کي ظاهر ڪرڻ لاءِ هن پورٽل کي اپڊيٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪريو. لاڳاپيل بحث مباحثي واري صفحي تي ملي سگهي ٿو.
* سنڌ جي باري ۾ نئون مضمون لکو يا پهرين سان لکيل مضمونن کي وڌايو. (ڏسو:مضمون جيڪا درڪار آهن)
* [[:باب:سنڌ]] ۾ اهميت واري مضمونن کي شامل ڪيو.
* باب ۾ سنڌ جي ماڻهن، ثقافت، جڳھن جي تصويرون  شيئر ڪيو. پهرين سان موجود نه آهن، پر توهان جي ذاتي ملڪيت آهن، ته انهن کي اپلوڊ ڪيو (ڏسو: سنڌي وڪيپيڊيا جو مکيه صفحو). 
* سنڌي ٻولي ۽ سنڌ جي شهرن جا باب به ٺاهي سگهو ٿا.

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا؟
* سائنس وڪي منصوبن مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو.
* سائنس تعاون مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو: 
* [[فطري سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]]:
** [[سامونڊي مماليا]] 
** [[ڪيميا]]
** ڊائنوسار
** [[سائنس جي تاريخ]] 
** [[سائنس
 ** طب • * سائنس سماجي سائنس: ** جاگرافي (ايشيا، يورپ، چين، پاڪستان، برازيل، ايران، نائيجيريا، روس، سنڌ، ڪراچي) ** * زمرو: وڪيپيڊيا جي درخواست ڪيل سائنس جي تصويرن ۾ درج مضمونن لاءِ تصويرون ۽ تصويرون فراهم ڪريو ** زمرو: سائنس اسٽب تي درج ڪيترن ئي سائنس سان لاڳاپيل اسٽب مضمونن مان هڪ کي بهتر بڻايو. ** تبصرن لاءِ درخواستن جو جواب ڏيو ** نسبتا نئين سائنسي علم ۽ نتيجن کي لاڳاپيل مضمونن ۾ ضم ڪريو ** توهان انهن شين جي هن فهرست مان پڻ گذري سگهو ٿا جيڪي گذريل سال جي سائنس مضمون ۾ تقريبن/شامل نه هئا ته جيئن ٻئي هنڌ ضم ڪرڻ لاءِ مطالعي ڳولي سگهجن. ** سائنس سان لاڳاپيل مضمونن جي ڳالهه ٻولهه جي صفحن تي ٻين ايڊيٽرن جون درخواستون مڪمل ڪريو. ** مثال طور: سائنس ۽/يا ٻين مضمونن ۾ سال جي سائنس سان لاڳاپيل موضوعن لاءِ 2025 کي وڌايو. * هن مضمون جي شين لاءِ نوان مضمون ٺاهيو، گهڻو ڪري نوان سائنسي شعبا/موضوع/نتيجن سان لاڳاپيل مضمون * ڪجهه فهرستن جون شيون اڃا تائين انهن جي وڪي لنڪ ٿيل مضمونن ۾ ضم نه ڪيون ويون آهن؛ جيڪڏهن توهان اتي هڪ مطالعو شامل ڪيو ته اهو گهٽ ۾ گهٽ هڪ ٻئي مضمون سان پڻ لاڳاپيل هجڻ گهرجي شايد اهو هڪ منظم ڪوشش جي حصي طور ڪري سگهجي ٿو.


{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>5h2lmrjmf95l0cwpw28un1yrlo5zjb5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322148</id>
      <parentid>322147</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:10:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322148</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2496" sha1="ogfn854lnyjj07ww0fer1h6fx3o9vx5" xml:space="preserve">{{for|a topic outline on this subject|سائنس جو خاڪو}}
__NOTOC__
{{browsebar}}
{{Science portalbar}}
&lt;big&gt;'''سائنس'''&lt;/big&gt;
&lt;br&gt;توهان جي ڪرڻ جا ڪم

'''سائنس'''
* شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا؟
* سائنس وڪي منصوبن مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو.
* سائنس تعاون مان هڪ يا وڌيڪ ۾ حصو وٺو: 
'''[[فطري سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]]:'''
** [[سامونڊي مماليا]] 
** [[ڪيميا]]
** [[ڊائنوسار]]
** [[سائنس جي تاريخ]] 
** [[سائنس]]
** [[طب]] 

'''سماجي سائنس''' 
** جاگرافي (ايشيا، يورپ، چين، پاڪستان، برازيل، ايران، نائيجيريا، روس، سنڌ، ڪراچي) ** * زمرو: وڪيپيڊيا جي درخواست ڪيل سائنس جي تصويرن ۾ درج مضمونن لاءِ تصويرون ۽ تصويرون فراهم ڪريو ** زمرو: سائنس اسٽب تي درج ڪيترن ئي سائنس سان لاڳاپيل اسٽب مضمونن مان هڪ کي بهتر بڻايو. ** تبصرن لاءِ درخواستن جو جواب ڏيو ** نسبتا نئين سائنسي علم ۽ نتيجن کي لاڳاپيل مضمونن ۾ ضم ڪريو ** توهان انهن شين جي هن فهرست مان پڻ گذري سگهو ٿا جيڪي گذريل سال جي سائنس مضمون ۾ تقريبن/شامل نه هئا ته جيئن ٻئي هنڌ ضم ڪرڻ لاءِ مطالعي ڳولي سگهجن. ** سائنس سان لاڳاپيل مضمونن جي ڳالهه ٻولهه جي صفحن تي ٻين ايڊيٽرن جون درخواستون مڪمل ڪريو. ** مثال طور: سائنس ۽/يا ٻين مضمونن ۾ سال جي سائنس سان لاڳاپيل موضوعن لاءِ 2025 کي وڌايو. * هن مضمون جي شين لاءِ نوان مضمون ٺاهيو، گهڻو ڪري نوان سائنسي شعبا/موضوع/نتيجن سان لاڳاپيل مضمون * ڪجهه فهرستن جون شيون اڃا تائين انهن جي وڪي لنڪ ٿيل مضمونن ۾ ضم نه ڪيون ويون آهن؛ جيڪڏهن توهان اتي هڪ مطالعو شامل ڪيو ته اهو گهٽ ۾ گهٽ هڪ ٻئي مضمون سان پڻ لاڳاپيل هجڻ گهرجي شايد اهو هڪ منظم ڪوشش جي حصي طور ڪري سگهجي ٿو.


{{Box-footer}}
[[زمرو:باب سائنس]]
[[زمرو:وڪي منصوبا سائنس]]</text>
      <sha1>ogfn854lnyjj07ww0fer1h6fx3o9vx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جين</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29500</id>
    <revision>
      <id>322098</id>
      <parentid>321867</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:33:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهرين لنڪس */</comment>
      <origin>322098</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7536" sha1="q5yibht8warp3xzx5jn45iyt4402uyo" xml:space="preserve">{{Short description|Sequence of DNA that determines traits in an organism}}
{{About|ڊي اين اي يا آر اين اي جي ترتيبي سلسلن، جيڪا فنڪشنل ماليڪيولن جي ڪوڊنگ ڪندا آھن|ٻين استعمال لاء |جين (سلجھائپ)}}
{{Pp-move|small=yes}}
[[عڪس:DNA to protein or ncRNA.svg|thumb|کاٻو|جين، ڊي اين اي ۽ ان جو اڀياس]]
حياتيات ۾، '''جين''' (Gene) کان ٻه معني مراد آهن؛ هڪ '''وراثتي''' '''اڪائي''' طور، جن کي &quot;مينڊيلين جين&quot; چئبو آهي، جڏهن ته ٻيو &quot;'''ماليڪيولي جين'''&quot;، جيڪا ڊي اين اي (DNA) ۾ نيوڪليوٽائڊ جو هڪ ترتيب وارو سلسلو (sequence) آهي، جيڪا هڪ مخصوص ڪم واري آر اين اي (Functional &lt;small&gt;'''RNA'''&lt;/small&gt;) پيدا ڪرڻ لاءِ نقل يا هن جي وانگر ترڪيب ڪيو ويندو آهي. ماليڪيولي جين جا ٻه قسم آهن؛ پروٽين-ڪوڊنگ جين ۽ پروٽين نان- ڪوڊنگ جين. &lt;ref name=&quot;Hirsch 2002 p.2&quot;&gt;{{cite book|title=The new dictionary of cultural literacy|vauthors=Hirsch ED|publisher=Houghton Mifflin|year=2002|isbn=0-618-22647-8|publication-place=Boston|oclc=50166721}}&lt;/ref&gt; جين جي اظهار دوران (يعني جين مان آر اين اي يا پروٽين جي ترکیب دوران)، ڊي اين اي پهرين آر اين اي ۾ نقل ڪيو ويندو آهي. آر اين اي سڌو سنئون ڪم ڪري سگهي ٿو يا پروٽين جي ترکیب لاءِ وچولي ٽيمپليٽ ٿي سگهي ٿو.

هڪ جاندار جي نسل ۾ جين جي منتقلي، هڪ نسل کان ٻئي نسل تائين وراثت جي ڦيڻو ٽائپ خاصيتن جي بنياد آهي. اها جين (فينو ٽائپ جين)، ڊي اين اي ۾ مختلف ترتيب وار سلسلا ٺاهيندا آهن، جنهن کي گڏجي هڪ جينوٽائپ سڏيو ويندو آهي، جيڪو هر ڏنل فرد لاءِ،  ڏنل نسل جي آبادي جي جين پول جي اندر مخصوص هوندو آهي. اها جينوٽائپ، ٻين ماحولياتي ۽ ارتقائي عنصرن سان گڏ ٿي، آخرڪار فرد جي فينوٽائپ کي طئي ڪري ٿو. 

گهڻا حياتياتي اظهار پولي جينز (ٻئي قسم جي جينز جو هڪ سيٽ) ۽ جين-ماحول جي رابطي جي گڏيل اثر هيٺ ٿيندا آهن. ڪجھ جينياتي اظهار فوري طور تي نظر اچن ٿا، جهڙوڪ اکين جو رنگ يا عضون (limbs) جا انگ، جڏھن ته ٻيا هن ئي وقت نظر نه اچڻدا آهن، جهڙوڪ رت جو قسم، مخصوص بيمارين جو خطرو، يا هزارين بنيادي حياتياتي ڪيميائي عمل (processes) جيڪا زندگي جو جوڙجڪ ٺاهيندا آهن. هڪ جين پنهنجي ترتيب وار سلسلي سان تبديليون (mutations) حاصل ڪري سگهي ٿو، جنهن جي ڪري آبادي ۾ هڪ مختلف قسم (variants)، جن کي ايليل (Alleles) سڏيو ويندو آهي، پيدا ٿين ٿا. اها ايليل هڪ جين جي هڪ ٿوري مختلف ورزن کي انڪوڊ ڪن ٿا، جيڪا مختلف فينوٽائپ واري اظهار جو سبب بڻجي سگهن ٿا.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Statistical Human Genetics|vauthors=Elston RC, Satagopan JM, Sun S|date=2012|publisher=Humana Press|isbn=978-1-61779-554-1|series=Methods in Molecular Biology|volume=850|pages=1–9|chapter=Genetic terminology|doi=10.1007/978-1-61779-555-8_1|pmc=4450815|pmid=22307690}}&lt;/ref&gt; جين جو ارتقا، بنيادي طور تي ايليل جي قدرتي چونڊ يا ٻين لفظن ۾ سڀ کان وڌيڪ مناسب جي بقا ۽ جينياتي وهڪري تي منحصر آهي.


==تعريفون== 
==تاريخ==
==ماليڪيولر بنياد==
==ساخت ۽ ڪم==
===ساخت===
[[File:Gene.png]]
ڊي. اين. اي ماليڪيول ڪاربان جي ڪمپائونڊز مان ٺهيل هوندو آهي. ڪاربان ان سلسلي ۾ تمام اهم ڪردار ادا ڪري ٿو. ان مان جيتوڻيڪ روح يا زندگي کي حقيقي طور نه سمجهيو ويو آهي پر اها ڳالهه واضح ٿي وئي آهي ته پيدائش جا اصول ئي (ٻين اصولن سميت) جاندار جي بنيادي خاصيت آهن.زندگي جي بنياد ۾ جيڪو خاص مادو آهي، اهو اصل ۾ ڪاربان ئي آهي. جيئن مقناطيسي خاصيت 26 کان 28 اليڪٽران وارن عنصرن ۾ ئي ملندي آهي ۽ ريڊيو ايڪٽوٽي جي خاصيت 6 اليڪٽران واري ڪاربان سان تعلق رکي ٿي. بورون ۾ ڪاربان کان صرف هڪ ئي اليڪٽران وڌيڪ هوندو آهي ۽ نائٽروجن ۾ ڪاربان جي ڀيٽ ۾ صرف هڪ اليڪٽران گهٽ هوندو آهي، پر انهن عنصرن جو زندگي سان تعلق نظر نه ٿو اچي.&lt;ref&gt;ڪتاب: [[انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا]]، جلد ٽيون، ڇپيندڙ: [[سنڌي ٻولي جو با اختيار ادارو|سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]] (ISBN: 978-969-9098-40-6) سال: 2011 &lt;/ref&gt;
==جين اظهار==
جينياتي
==وراثت==
==جينوم== 
==جينياتي انجنيئرنگ==
==پڻ ڏسو==
[[:باب:حياتيات]]
* [[جينيات]]
* [[ڪروموسوم]]
* [[انساني جينوم]]

==ٻاهرين لنڪس==
{{Div col|colwidth=27em}}
* [https://ctdbase.org/ Comparative Toxicogenomics Database]
* [https://www.dnaftb.org/ DNA From The Beginning&amp;nbsp;– a primer on genes and DNA]
* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene Gene&amp;nbsp;– a searchable database of genes]
* [https://www.mdpi.com/journal/genes ''Genes'']&amp;nbsp;– an Open Access journal
* [http://idconverter.bioinfo.cnio.es/ IDconverter&amp;nbsp;– converts gene IDs between public databases] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200929092205/http://idconverter.bioinfo.cnio.es/ |date=29 September 2020 }}
* [https://web.archive.org/web/20051017154959/http://www.ihop-net.org/UniPub/iHOP/ iHOP&amp;nbsp;– Information Hyperlinked over Proteins]
* [https://web.archive.org/web/20110720065115/http://tagc.univ-mrs.fr/tbrowser/ TranscriptomeBrowser&amp;nbsp;– Gene expression profile analysis]
* [https://archive.today/20121221003541/http://www.jcvi.org/pn-utility The Protein Naming Utility, a database to identify and correct deficient gene names]
* [https://www.mousephenotype.org/ IMPC (International Mouse Phenotyping Consortium)]&amp;nbsp;– Encyclopedia of mammalian gene function
* [https://www.globalgenes.org/ Global Genes Project]&amp;nbsp;– Leading non-profit organization supporting people living with genetic diseases
* [https://www.nature.com/collections/aghcdefffg Encode threads explorer], ''[[Nature (journal)|Nature]]''
** [https://www.nature.com/articles/nature28172 Characterization of intergenic regions and gene definition], ''[[Nature (journal)|Nature]]''
{{Div col end}}

{{Gene expression}}
{{Self-replicating organic structures}}

{{Authority control}}
[[زمرو:جين]]
[[زمرو:ڪلوننگ]]
[[زمرو:جينيات]]
[[زمرو:سائنسي مضمون]]
[[زمرو:ماليڪيولر حياتيات]]
[[زمرو:جينيات جون اصطلاحون]]
[[Category:Wikipedia articles with sections published in WikiJournal of Medicine]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>q5yibht8warp3xzx5jn45iyt4402uyo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:جاگرافي</title>
    <ns>100</ns>
    <id>31052</id>
    <revision>
      <id>322105</id>
      <parentid>304369</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:42:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322105</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8935" sha1="gx6rphahvrmezqizb20ibvl92aqmgvc" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* ھن پورٽل ۾ ھڪڙي صفحي جي ترتيب آھي. ڪو به ذيلي صفحو ممڪن طور تي ضرورت کان وڌيڪ آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
{| width=&quot;100%&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;6&quot; style=&quot;background:white; text-align: justify;  border-style:ridge; border-width:4px; border-color:#FABD23 &quot;
| width=&quot;55%&quot; style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; | 
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;باب:جاگرافي&lt;/big&gt;
[[File:World Map (political).svg|thumb|upright=1.5| ڌرتيءَ جو نقشو]] 
'''جاگرافي''' (Geography)، قديم [[يوناني بولي|يوناني]] جي اصطلاح، &quot;جيوگرافيا&quot; (γεωγραφία)؛ &quot;جي&quot; (gê) معني، ڌرتي ۽ &quot;گرافو&quot; (gráphō) معني، لکت کي گڏ ڪندي، [[ڌرتي]]ءَ (Earth) جي زمينن، خاصيتن، رهاڪن ۽ واقعن جو مطالعو آهي. جاگرافي هڪ تمام وسيع نظم و ضبط آهي جيڪو ڌرتيءَ ۽ ان جي انساني ۽ قدرتي پيچيدگين کي سمجهڻ جي ڪوشش ڪري ٿو؛ نه رڳو اهي شيون ڪٿي آهن، پر اهو پڻ ته اهي ڪيئن بدلجي ويون آهن ۽ آيون آهن. جڏهن ته جاگرافي ڌرتيءَ لاءِ مخصوص آهي، ڪيترن ئي تصورن کي ڌرتيءَ جي سائنس جي ميدان ۾ ٻين آسماني جسمن تي وڌيڪ وسيع طور تي لاڳو ڪري سگهجي ٿو. جاگرافي کي &quot;قدرتي سائنس ۽ سماجي سائنس جي وچ ۾ هڪ پل&quot; سڏيو ويندو آهي.
   
جاگرافي ۾ ڪيترن ئي تصورن جي اصليت يوناني سائريني جي [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] (276 - 196 ق.م.) ڏانهن ڳولي سگهجي ٿي، جنهن شايد اصطلاح &quot;جيوگرافيا&quot; ٺاهيو هو. لفظ جيوگرافيا (γεωγραφία) جو پهريون رڪارڊ ٿيل استعمال يوناني اسڪالر، [[بطليموس|ڪلاڊيئس ٽالمي]] (100 - 170ع) جي ڪتاب جي عنوان سان هو. اهو ڪم جاگرافي جي &quot;ٽوليمي روايت&quot; پيدا ڪيو، جنهن ۾ &quot;ٽوليمي ڪارٽوگرافڪ نظريو&quot; شامل آهي. بهرحال، جاگرافي جا تصور (جهڙوڪ نقشا نگاري) دنيا کي مقامي طور تي سمجهڻ جي ابتدائي ڪوششن کان وٺي، قديم [[بابل]] ۾ 9هين صدي قبل مسيح جي تاريخ جي دنيا جي نقشي جي شروعاتي مثال سان، ملڻ ٿا. جاگرافي جي تاريخ هڪ نظم و ضبط جي طور تي ڪيتري ئي ثقافتن ۽ هزارين سالن تائين پکڙيل آهي، ڪيترن ئي گروهن پاران ترقي ڪئي وئي آهي ۽ انهن گروهن جي وچ ۾ واپار جي ذريعي پار پولينٽ ڪي ئي آهي. جاگرافي جا بنيادي تصور سڀني نقطن جي وچ ۾ هڪجهڙائي، [[جڳهه]]، [[وقت]] ۽ پيماني تي ڌيان ڏيڻ وارا آهن. ([[جاگرافي|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
[[جاگرافي جو خاڪو]]

پاڻيءَ جي ٻن جسمن جي وچ ۾ هلندڙ گھاس وارو اسٿمس. 
'''زمين''' (Land) جنهن کي خشڪي پڻ سڏيو ويندو آهي، [[ڌرتي]]ءَ جو هڪ مضبوط زميني مٿاڇرو آهي، جيڪو [[سمنڊ]] يا پاڻيءَ جي ڪنهن ٻئي جسم ۾ ٻڏل نه هجي. اهو ڌرتيء جي مٿاڇري جو 29.2 سيڪڙو ٺاهي ٿو ۽ سڀني [[کنڊ|کنڊن]] ۽ [[ٻيٽ|ٻيٽن]] تي مشتمل آهي. ڌرتيءَ جي زمين جي مٿاڇري تقريبن مڪمل طور تي ريگولٿ، پٿر، مٽي ۽ معدنيات جي هڪ پرت سان ڍڪيل آهي جيڪا ڪرسٽ جي ٻاهرئين حصي کي ٺاهيندي آهي. زمين ڌرتيءَ جي آبهوا جي نظام ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي، جيڪا [[ڪاربان چڪر]]، [[نائٽروجن چڪر]] ۽ [[پاڻي جي چڪر]] ۾ شامل ٿي رهي آهي. زمين جو ٽيون حصو [[وڻ|وڻن]] ۾ ڍڪيل آهي، ٻيو ٽيون حصو [[زراعت]] لاءِ استعمال ٿئي ٿو ۽ ڏھون حصو مستقل برف ۽ گليشيئرن ۾ ڍڪيل آهي. باقي [[ريگستان]]، [[سوانا]] ۽ گاهه جي ميدانن، پريري تي مشتمل آهي. ([[زمين|مڪمل مضمون...]]) 

'''ٻيا اهم مضمون''' 

'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:نقشا]] 
* [[:باب:شهر]] 
* [[:باب:ملڪ]] 
* [[:باب:ڌرتي سائنس]] 
* [[:باب:ارضيات]] 
* [[:باب:ڍنڍون]] 
* [[:باب:جبل]] 
* [[:باب:سمنڊ]] 
* [[:باب:درياهه ۽ نديون]] 
* [[:باب:موسم]] 
* [[:باب:معاشرو]] 
* [[:باب:دنيا]] 
* [[:باب:ڪائنات]]
 
'''فهرست'''
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center; margin:0.25em auto 0.75em&quot;&gt;{{purge|'''صفحو تازو ڪريو''' (تطهير)}}&lt;/div&gt;
&lt;div class=&quot;portal-column-left&quot;&gt; &lt;!-- Switch to one column on narrow screens --&gt;
'''هِن مهيني، {{CURRENTMONTHNAME}}، 2024ع جي چونڊيل سالگره'''
&lt;div style=&quot;text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;&quot;&gt;'''چونڊيل سالگره 
/وڌيڪ سالگرهون....'''
&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان ڄاڻو ٿا؟'''
{{Box-footer}}
'''توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
&lt;div class=&quot;portal-column-right&quot;&gt; &lt;!-- Switch to one column on narrow screens --&gt;
'''چونڊيل سوانح حيات'''
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيپيڊيا جا منصوبا'''
'''توهان جي چوڌاري جايون'''
 
توھان پڙھي سگھوٿا دلچسپ وڪيپيڊيا مضمون پنھنجي آس پاس جي جڳھن بابت. 

'''مٿيان 10 وڪي پروجيڪٽ'''

'''جاگرافيائي مهيني جا مشهور مضمون'''
 
هي هيٺيون جاگرافي سان لاڳاپيل مضمون وڪي پراجيڪٽ جاگرافي جا سڀ کان گهڻا دورو ڪيل مضمون آهن، مڪمل فهرست ڏسو وڪيپيڊيا:وڪي پروجيڪٽ جاگرافي جي مشهور صفحن تي. 

'''جنريشن زي''' (Generation-Z) اڪثر ڪري &quot;Gen Z&quot; طور کي مختصر ڪيو ويندو آهي، جيڪو &quot;زومرز&quot; جي نالي سان پڻ سڃاتي وڃي ٿي، ڊيموگرافڪ ڪوهورٽ آهي جيڪي ٻه هزار سال 2000ع جي ڪاميابيءَ سان ۽ اڳئين جنريشن، &quot;الفا&quot; ۾ شامل آهي. محقق ۽ مشهور ميڊيا 1990ع واري ڏهاڪي جي وچ ۽ 2010ع واري ڏهاڪي جي شروعات کي &quot;بيبي بومرز&quot; يا &quot;جنريشن ايڪس&quot; جي جنم سال جي طور تي استعمال ڪندا آهن، جن جي نسل کي اڪثر ڪري 1997ع کان 2012ع تائين پيدا ٿيل ماڻهن جي طور تي بيان ڪيو ويندو آهي. ([[جنريشن زي جي تعليم|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
'''نمايان تصويرون''' 

تفصيل کي وڌائڻ ۽ ڏسڻ لاءِ ڪلڪ ڪريو.
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''منتخب تصوير'''
{{Box-footer}}
'''منتخب اقتباس'''
{{Box-footer}}
'''سنڌي وڪيپيڊيا تي مضمون''' 
{{Box-footer}}
'''ذيلي پورٽل''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:جاگرافي]]
[[زمرو:جاگرافي باب]]
[[زمرو:باب جاگرافي]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:وڪي منصوبو جاگرافي]]</text>
      <sha1>gx6rphahvrmezqizb20ibvl92aqmgvc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:خام مال</title>
    <ns>14</ns>
    <id>31111</id>
    <revision>
      <id>322174</id>
      <parentid>77785</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322174</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="331" sha1="paloq9ehi2u8z4opjvrfpia6joohu4j" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
A category for both scientific and industrial classifications of matter and materials. 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials

[[زمرو:صنعت]]
[[زمرو:تعميرات]] 
[[زمرو:مادو]]

[[Category:Manufacturing]]
[[Category:Matter|+]]

{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>paloq9ehi2u8z4opjvrfpia6joohu4j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322175</id>
      <parentid>322174</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:40:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322175</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="356" sha1="6o2je983rislcasruwoh5303x76jszl" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
A category for both scientific and industrial classifications of matter and materials. 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials

[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:صنعت]]
[[زمرو:تعميرات]] 
[[زمرو:معيشت]]


[[Category:Manufacturing]]
[[Category:Matter|+]]

{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>6o2je983rislcasruwoh5303x76jszl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322187</id>
      <parentid>322175</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:01:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322187</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="331" sha1="497prrvf7red3b6r8a6e4offawwi43f" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
A category for both scientific and industrial classifications of matter and materials. 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials

[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:صنعتون]]
[[زمرو:ڪيميا]]


[[Category:Manufacturing]]
[[Category:Matter|+]]

{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>497prrvf7red3b6r8a6e4offawwi43f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322189</id>
      <parentid>322187</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322189</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" sha1="di0lg5e35sd4n6zl2mczkbs5o7wo32r" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
A category for both scientific and industrial classifications of matter and materials. 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials

[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:مصنوعات]]

[[Category:Manufacturing]]
[[Category:Matter|+]]

{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>di0lg5e35sd4n6zl2mczkbs5o7wo32r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322218</id>
      <parentid>322189</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:59:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322218</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="257" sha1="4darwt086137c8hpypelr28g8pcsyb9" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
A category for both scientific and industrial classifications of matter and materials. 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials

[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:مصنوعات]]
{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>4darwt086137c8hpypelr28g8pcsyb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322219</id>
      <parentid>322218</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:03:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322219</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" sha1="41498mc1aohg6wmgjc1ujyi24g1kua8" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|Material}}
مسائنسي مادي ۽ صنعتي مادي جي درجه بندي لاءِ هڪ زمرو.
 
{{اصل مضمون}} 
{{انگ}} Materials
[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:مصنوعات]]
{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>41498mc1aohg6wmgjc1ujyi24g1kua8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322220</id>
      <parentid>322219</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:05:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322220</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292" sha1="1r6cunp1dbjyg0jwywj31adkxodcwp7" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|خام مال }}سائنسي ۽ صنعتي مال جي درجه بندي لاءِ هڪ زمرو.
 
{{اصل مضمون|خام مال|article=خام مال}} 
{{انگ}} Materials
[[زمرو:مادو]]
[[زمرو:مصنوعات]]
{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>1r6cunp1dbjyg0jwywj31adkxodcwp7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322221</id>
      <parentid>322220</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:06:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322221</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="156" sha1="2q1eqq4moml89ynmml261wm7mx9cll0" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|خام مال }}سائنسي ۽ صنعتي مال (material) جي درجه بندي لاءِ هڪ زمرو.</text>
      <sha1>2q1eqq4moml89ynmml261wm7mx9cll0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322222</id>
      <parentid>322221</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:17:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322222</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="182" sha1="snf5jpm5pmc18hcsvlvry6al1o1oee5" xml:space="preserve">{{diffuse}}
{{Commons cat|Materials}}
{{cat main|خام مال}}

سائنسي ۽ صنعتي مال (material) جي درجه بندي لاءِ هڪ زمرو.

[[زمرو:سامان]]</text>
      <sha1>snf5jpm5pmc18hcsvlvry6al1o1oee5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سامان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>31112</id>
    <revision>
      <id>322224</id>
      <parentid>77788</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:33:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:خام مال]]، [[زمرو:جزياتي اقتصاديات]]، [[زمرو:واپار]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322224</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="263" sha1="56w6irx1ew3wu6wwa3psnaf8tso083g" xml:space="preserve">
[[زمرو:بازار ڪاري]]
[[زمرو:تجارت]]
[[زمرو:جزياتي اقتصاديات]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:شيون بلحاظ قسم]]
[[زمرو:طبعي شيون]]
[[زمرو:ڪنزيومر نظريو]]
[[زمرو:واپار]]</text>
      <sha1>56w6irx1ew3wu6wwa3psnaf8tso083g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آئزڪ نيوٽن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31406</id>
    <revision>
      <id>322355</id>
      <parentid>291789</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:15:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322355</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31148" sha1="9p37nlgl1qstvk2hvm6esej9tq6syua" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix = سر
| name = آئزڪ نيوٽن
| honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|size=100|PRS}}
| image = GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg
| alt = Portrait of man in black with shoulder-length, wavy brown hair, a large sharp nose, and a distracted gaze
| caption = نيوٽن جو پورٽريٽ جيڪو گاڊفري ميلر 
| birth_date = 25 ڊسمبر 1642
| birth_place = {{nowrap|ھڪ ڳوٺ [[وولسٿورپ]]}} ،[[لنڪن شاير ڪائونٽي]], [[ڪنگڊم آف انگلينڊ]]
| death_date 
= 20 مارچ 1727
| death_place = [[ڪينسنگٽن]]، [[مڊل سيڪس]], انگلينڊ
| resting_place = [[ويسٽ منسٽر ايبي]]
| nationality = انگلش
| fields =
 {{unbulleted list
  | {{hlist |[[فزڪس]] |[[نيچرل فلاسافي]]}}
  | {{hlist |[[الڪيمي]] }}
  | {{hlist |[[ميٿميٽڪس]] |[[فلڪيات]]}}
  | {{hlist |معاشيات}}
 }}
| workplaces = {{unbulleted list |[[يونيورسٽي آف ڪيمبرج]] |[[رايل سوسائٽي]] |[[رايل منٽ]]}}
| alma_mater = 
[[ٽرنٽي ڪاليج ڪيمبرج]]
| academic_advisors =
 {{unbulleted list
  | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007; retrieved 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold's &quot;[https://www.jstor.org/stable/236236 Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation]&quot; in ''Isis'', Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–38.&lt;/ref&gt;
  | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;[http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Newton profile],  ''Dictionary of Scientific Biography'', n.4.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Newton Handbook&quot;&gt;{{harvnb|Gjertsen|1986|page={{page needed|date=August 2014}}}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students = {{unbulleted list |[[Roger Cotes]] |[[William Whiston]]}}
| awards = [[فيلو آف رايل سوسائٽي]] (1672)&lt;ref name=frs&gt;{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|archivedate=16 March 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|publisher=Royal Society|location=London|title=Fellows of the Royal Society}}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; [[نائٽ بيچلر]](1702)
| known_for =
 {{unbulleted list
  |[[نيوٽن جي ميڪانزم]] |[[ڪائنات جي ڪشش ثقل]]|[[ڪيلڪيولس]]| [[نيوٽن جي حرڪت جو قانون]]
  |{{hlist |[[علم مناظر]] |[[بائنوميل سيريز]]}}
   |اهم شاگرد:  [[روجر ڪوٽس]] ، [[وليم وچسٽن]] 
  |{{hlist |''[[فلاسافي آف نيچرل پرنسپلز ]]'' |[[نيوٽن جو ميٿڊ]]}}
 }}
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt = Is. Newton
}}
                                                                    
'''آئزڪ نيوٽن''' (Isaac Newton) [[فزڪس|طبیعیات]] جو وڏو ماهر هو. هن حرڪت ۽ ڪشش ثقل سميت ڪيترن ئي معاملن جي نه رڳو وضاحت ڪئي پر ان کي تجربن وسيلي ثابت به ڪيو ۽ ان جا قانون به جوڙيا. هن ڪهڪشائن ۽ ستارن جي رازن تان پردو به کنيو. کيس سندس انهن ئي خدمتن عيوض اهو مقام مليو.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 ''تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ عمر عطيلا ايرگي، سنڌيڪار مظفر بخاري''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |date=2017-09-12 }} ''سنڌ سلامت ڪتاب گھر&lt;/ref&gt;

آئزڪ نيوٽن سال 1642ع ۾ انگلينڊ ۾ ڄائو هو. اهو ساڳيو ئي سال هو، جڏهن گئليلو لاڏاڻو ڪيو هو. نيوٽن کي تمام گهڻي مڃتا به ملي ۽ گئليلو وانگر سندس چهري تي افسوس جو ڪوبه نشان موجود نه هو. برنارڊ رسل چوي ٿو “نيوٽن کان پوءِ رڳو البرٽ آئنسٽائين ئي آهي جنهن جي ڪم ۾ نيوٽن جهڙي خوبصورتي جا پاڇولا نظر اچن ٿا.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

نيوٽن پنهنجي لئباريٽريءَ ۾ سج منڊل (Solar System) جو هڪ ميڪنيڪل ماڊل (Mechanical Model) تيار ڪيو. اهو ماڊل هڪ ليور کي حرڪت ڏيڻ سان متحرڪ ٿي ويندو هو ۽ سمورا گرهه سج جي چوڌاري گردش ڪرڻ لڳندا هئا. ھن جي ماء جو نالو ھانا ايسڪف (Hannah Ayscough) ھو. ھي پنھنجي والد جي وفات کان پوءِ پيدا ٿيو. ھن جي پيء جو نالو آئزڪ نيوٽن ھو ۽ ساڳيو نالو ھن تي رکيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Storr|first1=Anthony|title=Isaac Newton|journal=British Medical Journal (Clinical Research Edition)|date=December 1985|volume=291|issue=6511|page=1779|jstor=29521701|publisher=BMJ|doi=10.1136/bmj.291.6511.1779}}&lt;/ref&gt; جڏھن ٽن سالن جو ھو تہ ھن جي ماء ٻي شادي ڪري نئين مڙس سان رھڻ شروع ڪيو ۽ نيوٽن پنھنجي نانيء جي حوالي ٿيو. ٻي شادي ڪرڻ جي ڪري ھي ماء کي پسند نہ ڪندو ھو نہ ئي وري ھن جي ويڳي پيءُ سان انسيت ٿي سگھي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Keynes|first1=Milo|title=Balancing Newton's Mind: His Singular Behaviour and His Madness of 1692–93|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|date=20 September 2008|volume=62|issue=3|page=293|jstor=20462679|doi=10.1098/rsnr.2007.0025}}&lt;/ref&gt; سندس ماءُ کي ٻئي مڙس مان ٽي ٻار ٿيا.{{sfn|Westfall|1980|p=55}} ننڍپڻ ۾ ڏاڍو ذھين ٻار ھيو پر اسڪول ۾ ھن کي دلچسپي ڪانہ ھئي. سال 1659ع ۾ جڏھن نوجوان ھو تہ ھن جي ماء کيس اسڪول مان اھو سوچي ڪڍرائي ڇڏيو تہ شايد ھڪ سٺو ھاري بڻجي سگھي پر پوء ڏٺائين تہ ھن جي دلچسپي جا سامان ڪجهه ٻيا آھن. ارڙھن سالن جي عمر ۾ ڪيمبرج يونيورسٽي ۾ داخل ٿيو جتي ھن سائنس ۽ رياضي ۾ پاڻ کي وقف ڪري ڇڏيو، ۽ جلد ئي پاڻ چڱي ڀلي تحقيق جي قابل ٿي ويو. 25 کان 27 سالن جي عمر ۾ ھن سائنس جي بنيادن کي لوڏائي ڇڏيو.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt; ھي پنھنجي تحقيق ۾ بنيادي نظرين کي 1669ع تائين واضح ڪري چُڪو هو پر ان جا ڪافي نظريا بعد ۾ منظر عام تي آيا. ھن جا شروع وارا نظريا روشني جي باري ۾ ھئا. ھن تجربن ذريعي ثابت ڪيو تہ روشني انڊلٺي رنگن جو مڪسچر آھي.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt;

ماڻهو فطرت جو اهو حصو آهي جنهن جي ذريعي فطرت پنهنجو پاڻ سوچي ٿي. بيشڪ سوچ ۽ سمجھ وسيلي ئي ڪنھن بہ شيء کي تبديل ڪري سگهجي ٿو. انهي سوچ جي پُرتجسس سفر ۾ ڪجهه انسان اهڙا بہ شامل آهن جن جي بدولت سموري انسان ذات هڪ دور کان ڇلانگ ڏئي ٻئي دور ۾ بہ داخل ٿي آهي. آئزڪ نيوٽن بہ انهن ئي چند عظيم دماغن مان هڪ آهي جن سموري انسان ذات جي فطرت متعلق سوچ جي ڪاياپلٽ ڪئي. نيوٽن جو تعلق جنھن دور سان آهي ان کي روشن خياليءَ وارو زمانو سڏيو ويندو آهي ۽ واقعي بہ ڏٺو وڃي تہ نيوٽن پنھنجي ڪارنامن جي ڪري انهي روشن خيالي جو آسمان رهيو آهي. جنھن سال ۾ سائنس جي بزرگ گيلیليو جو موت ٿيو اُن ئي سال ۾ ڪرسمس واري ڏينهن تي نيوٽن جو جنم انگلينڊ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ وولس ٿورپ ۾ ستڙيي (وقت کان اڳ ڄاول) ڪمزور ٻار طور ٿيو جنهن جي باري ۾ خيال ڪيو ويو تہ شايد بچي نہ سگهي. انگلينڊ ۾ 1640ع وارو ڏهاڪو تمام خطرناڪ گهرو ويڙھ ۽ پليگ جھڙي موتمار بيماري جو رهيو. ڪافي ماڻهن جو خيال هيو تہ بس هاڻي قيامت ويجهي آهي ۽ انسان ذات جو خاتمو ٿي ويندو. سندس جنم کان 3 مھينا پھريان سندس والد (جنھن جو نالو بہ آئزڪ نيوٽن هيو) جو انتقال ٿي ويو، تنھنڪري سندس ماءُ ڪجهه سالن کانپوءِ ٻي شادي ڪري ڇڏي، جنھن جا نيوٽن جي زندگي تي تمام گھرا اثر رهيا مثال طور اڪيلائپ، پيءُ جي پيار کان محرومي وغيره. شروعاتي تعليم ڪنگز ڪاليج مان پرائڻ بعد سندس ماءُ غربت سبب کيس واپس پنهنجي ڳوٺ مال جو واڙو سنڀالڻ لاءِ گهرائي ورتو. سندس پُرتجسس دماغ جو اندازو سندس ٻاروتڻ وارين حرڪتن مان لڳائي سگهجي ٿو، مثال طور هڪ دفعي طوفان تمام تيز هيو ۽ ميڊم هانا (نيوٽن جي ماءُ) مال جي وٿاڻ بابت شديد پريشاني ۾ سوچي رهي هئي تہ الائي وٿاڻ جا در ۽ دريون هوا ۾ ڀڄي نہ پيا هجن. انهي پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ ميڊم، نيوٽن کي وٿاڻ طرف موڪليو تہ جيئن هو پرگهور لھي اچي. ڪافي دير گذرڻ باوجود بہ جڏهن نيوٽن واپس نہ آيو تہ ميڊم پاڻ وڃي وٿاڻ پهتي. ننڍڙو وٿاڻ جا در ۽ دريون چڪاسڻ بجاءِ، ٻاهر ٺھيل ڪاٺ جي چبوترن مٿان ٽپ ڏئي تيز هوا جو پريشر چيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هيو! ننڍي لاءِ نيوٽن وقت ڏسڻ لاءِ پنھنجي ڪمري جي ڀت تي هڪ شمسي گهڙيال ۽ هوا تي هلندڙ چڪي ٺاهي. سندس ماءُ کي جنهن مھل پڪ ٿي وئي تہ نيوٽن سندس مال وارو واڙو نہ سنڀالي سگهندو تہ هُن کيس ڪئمبريج يونيورسٽي جي ٽرنٽي ڪاليج ۾ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي ڇڏيو. غربت سبب پھريان ڪجهه سال نيوٽن ڪاليج جي هاسٽل تي ٻين شاگردن جي ڪمرن جي صفائي سٿرائي وارو ڪم ڪري ڪجهه پئسا ڪمائيندو هيو، جيسيتائين کيس اسڪالرشپ ملي. سندس پڙهائي واري دور ۾ فطرت متعلق ارسطو جا ٻہ هزار سال پراڻا نظريا پڙهايا ويندا هيا ڇاڪاڻ تہ اهي ڪليسائيت جي لاءِ گهڻا نقصانڪار نہ هيا مثال طور ارسطو موجب ڪو بال يا هنداڻو هوا ۾ اڇلائڻ کان پوءِ واپس ڌرتي تي ان ڪري ٿو ڪري ڇاڪاڻ تہ هنداڻي يا بال ۾ هيٺ ڪرڻ جي صلاحيت (ڪشش) موجود آهي. دونھون يا ٻاڦ ۽ ڪڪر آسمان طرف ان ڪري ٿا وڃن ڇاڪاڻ تہ انهن ۾ مٿي وڃڻ جي صلاحيت (ليوٽي) موجود آهي. نيوٽن ان قسم جي نصاب مان مطمئن نہ هيو تنھنڪري هن پنهنجي لاءِ سوالن جي الڳ فھرست تيار ڪئي جنھن کي هُو 'پُختا فلسفياڻا سوال' چوندو هيو، جن ۾ ڪشش، روشني، حرارت، حرڪت، مقناطيسيت، سيارن ۽ ستارن متعلق 45 اهم سوال شامل هيا. نيوٽن جو چوڻ هيو تہ هڪ صحيح سوال ڪنھن بہ مسئلي جو اڌ جواب هوندو آهي. سندس انهي تجسس کيس گيلیليو، ديڪارت، ڪوپرنيڪس ۽ ڪيپلر کي پڙهڻ ۽ انهن جي سوالن ۽ نتيجن تي پنھنجا سوال اٿارڻ لاءِ مجبور ڪيو. نيوٽن کان اڳ وارا سائنسدان گرهن جي گردش متعلق ڪافي ڳالهيون ٻڌائي ويا هيا پر انهن ۾ بنيادي سوالن جا جواب شامل نہ هيا مثال طور گرھ سج جي چوڌاري چڪر ڪيئن ٿا لڳائن ۽ ڇو ٿا لڳائن؟ اها ڪھڙي قوت آهي جيڪا خلائي جسمن کي مٿي خلا ۾ ئي رکيو ويٺي آهي؟ وغيره. تنھن دور ۾ يورپ ۾ ڪليسا جي بالادستي سبب نيوٽن اهو چئي اڳتي وڌيو تہ خُدا هي ڪائنات ٺاهي آھي، اچو تہ پاڻ ان جا قانون ڳوليون. نيوٽن انهن سوالن جا جواب ڳولڻ جي ڪوشش شروع ڪئي تہ کيس تنھن دور جي رائج رياضيء جون کوٽون نظر آيون، جنھن سبب ڪا خاطر خواه پيش رفت ممڪن نہ هئي. ان ڏس ۾ هُن 'ڪيلڪيولس' ايجاد ڪيو ۽ ان جديد رياضياتي ايجاد جي بدولت شمسي نظام ۾ موجود گرهن جي مدار ۽ محور کي دريافت ڪيو ۽ اهو واضح ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو تہ اها ڪائناتي ڪشش ثقل آهي جيڪا خلائي جسمن کي پنهنجن پنهنجن مدارن ۾ رکيو ويٺي آهي. نيوٽن واري زماني تائين اهو سمجهيو ويندو هيو تہ اڇو رنگ پاڪ، نج ۽ خُدا جي نشاني آهي. نيوٽن ان ڏس ۾ روشني تي تجربا ڪيا ۽ اهو ثابت ڪيو تہ اڇو رنگ نج ناهي پر مختلف رنگن جو ميلاپ آهي. سندس مشهور زمانہ اسپيڪٽرم تجربي بدولت اڄ جي سائنس ان قابل آهي تہ اها ڏورانھن سيارن ۽ ستارن جي ساخت بابت پُختي ڄاڻ مھيا ڪري سگهي. نيوٽن واري دور ۾ ٽيليسڪوپ جو ڍانچو وڏو ۽ ٻن وڏن لينسز تي مشتمل هوندو هيو جنھن سبب تصوير ڌنڌلي نظر ايندي هئي. نيوٽن پنھنجي روشني تي ڪيل تجربن جي آڌار تي پنھنجي لاءِ هڪ ننڍڙي ٽيليسڪوپ ٺاهي جنھن ۾ هن هڪ ننڍي لينس ۽ هڪ آئيني جو استعمال ڪيو. سندس ان ايجاد کيس برطانيا جي رائل سوسائٽي ۽ سڄي يورپ ۾ مشھور ڪري ڇڏيو، ڇاڪاڻ تہ تنھن وقت سامونڊي سفر لاءِ سٺي ٽيليسڪوپ جو هجڻ نھايت ئي ضروري هيو ۽ اهو ڪارنامو نيوٽن ڪري ڏيکاريو. رائل سوسائٽي جي طاقتور ماڻهو رابرٽ هُڪ سان تلخيء سبب نيوٽن رائل سوسائٽي کان پري ٿي ويو ۽ لاڳيتا ٻارهن سال پنهنجي گهر ۾ گذاريو جتي هن الڪيمي (Alchemy) ۾ مختلف تجربا شروع ڪيا. سندس مڃڻ هيو تہ ڪائنات ۾ هڪ اهڙي قوت ضرور آهي جيڪا هر ذري ۾ موجود آهي، جيڪا شين جي زندگي ۽ موت جو تعين ڪري ٿي، لوه کي سون ڪري ٿي ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ محفوظ رکي ٿي (نيوٽن تنھن دور ۾ انهي قانون جي ڀرسان اچي پهتو جيڪو 200 سال پوءِ آئنسٽائن دريافت ڪيو (E = mc2). 

بيشڪ سندس محنت جنھن شعبي 'الڪيمي' ۾ هئي اهو شعبو ڪا سائنس نہ هئي پر پراڻين ڏندڪٿائن تي مشتمل هڪ عقيدو هيو، تنھن جي باُوجود بہ نيوٽن ان عقيدي کي سائنسي اصولن موجب پروڙيو ۽ ان سان سچو رهيو. هڪ دفعي سندس هڪ دوست ايسٽرانامر ايڊمنڊ هيلي هن وٽ آيو ۽ هن کي همٿايائين تہ پنھنجون دريافتون ڪتابي شڪل ۾ ڇپرائي. نيوٽن ان ڳالھ تي راضي ٿيو ۽ 1687ع ۾ سندس ڪتاب &quot;پرنسيپيا&quot; (Principia) ڇپيو جنھن کي اڄ بہ سائنسي دنيا جو سڀ کان وڏو شاهڪار تصور ڪيو ٿو وڃي. سندس ڪتاب ۾ ڪيلڪيولس جي مدد سان سندس جڳ مشھور 3 حرڪت جا قانون (Laws of Motion)، ڪائناتي ڪشش ثقل جو قانون ۽ ٻيا کوڙ فطرتي مشاهدا بيان ڪيا ويا جيڪي اڄ جي جديد سائنس جو بُڻ بڻياد آهن. سندس دريافت ڪيل قانونن جي بدولت ئي صنعتي انقلاب ممڪن ٿي سگهيو. سائنس جي دنيا ۾ سندس عزت صرف دريافتن ۽ ايجادن جي ڪري نہ آهي پر ان سان گڏ سائنسي طريقيڪار ۾ نواڻ آڻڻ بہ تمام وڏي اهميت جوڳي ڳالھ آهي. 

نيوٽن پنهنجي طبعيت ۾ تمام اناپرست، لڪل، ساڙولو انسان هيو، جيڪو پنهنجي پاڻ کان سواءِ ڪنهن تي بہ يقين نہ ڪندو هيو. رائل سوسائٽي جو ڊائريڪٽر ٿيڻ شرط هن پنهنجي پراڻي دشمن رابرٽ هُڪ جي تصوير لاهي باه ۾ ساڙي ڇڏي. پنھنجي اٿاھ قابليتن جي ڪري انگلينڊ ۾ ڪيٿولڪ چرچ جي بالاداستيء هوندي بہ پروٽسٽنٽ نيوٽن کي انگلينڊ جي بادشاه پنهنجي ڪابينا ۾ جڳھ ڏني. نيوٽن هڪ سال لاءِ برطانوي پارليامينٽ جو حصو رهيو جتي سڄي سال ۾ هُن صرف هڪ جملو ڳالهائيندي ڀرسان ويٺل ميمبر کي چيو؛

&quot;مهرباني ڪري دري بند ڪيو، ٻاهر ڏاڍو سيءُ آهي.&quot;
 
نيوٽن جن ڪارنامن جي ڪري سڄي دنيا ۾ اڄ سڃاتو وڃي ٿو. اهي سڀ هن 26 سالن جي ننڍي عمر تائين سرانجام ڏنا. سندس سائنسي طريقيڪار ۽ منطق کي والٽيئر ۽ ايڊم سمٿ سماجي سائنس طور يورپ ۾ لاڳو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ خاطرخواھ ڪاميابي سان يورپ جي سوچ تي اثر انداز ٿيا. نيوٽن پنھنجو پاڻ کي ڄاڻ واري سمنڊ ڪناري بيٺل ٻار سان مشابھت ڏيندو هيو، جنھن جي تلاش هُئي خوبصورت پٿر ۽ سھڻيون سپيون. کانئس ڪنھن ماڻهو سوال ڪيو تہ توهان ايڏا هوشيار آهيو، ان جو بنيادي سبب ڇا آهي؟ سندس جواب هيو، &quot;ڇاڪاڻ تہ مان پاڻ کان اڳ وارن ديوقامت عظيم انسانن جي ڪلهن تي چڙهي هن ڪائنات کي ڏسان پيو تنھنڪري ئي منھنجي نظر پري تائين آهي.&quot; هُن جو پُرتجسس دماغ سوال ڪرڻ جي بي انتھا قابليت رکندو هيو ۽ هُن جو ضمير هميشہ کيس سوالن جا جواب ڳولڻ لاءِ بيچين ۽ ٿرٿلي ۾ رکندو هيو ۽ انسان ذات جي فطرت متعلق پڪي ڄاڻ تي يقين نہ رکندو هيو جيسيتائين پاڻ ڪنھن نتيجي تي نہ پچچي. مشھور جرمن فلسفي فريڊرڪ نٽشي چواڻي، &quot;سچ جو وڏو دشمن ڪُوڙ نہ پر پَڪ آهي.&quot; جيڪڏهن پنهنجي اڄ واري سماج تي نظر وجهجي تہ اندازو ٿيندو تہ اسان جو سماج, سماجي ۽ فطري سائنس جي ميدان ۾ 18هين صدي جي يورپ کان بہ پوئتي بيٺو آهي! ڏٺو وڃي تہ نيوٽن فطرت متعلق تمام عام ۽ بنيادي سوال ڪيا ڇو تہ هن پنهنجي وُجود کي پنهنجي آس پاس کان واقف رکڻ پئي چاهيو تنھنڪري هن پراسرار ڪائنات جي تلاءُ ۾ هڪ پٿر اڇلايو. لھرون تمام وڏيون ٿيون جو اڄ تائين اسان انهن جي دائري ۾ ئي جيئون پيا.

اضافو:- اصغر ساگر
مضمون:-شاھ جبار

==وڌيڪ ڏسو==

{{Sister project links|s=Author:Isaac Newton|wikt=no|n=no|b=Introduction to Astrophysics/Historical Context/Isaac Newton}}
* {{librivox author|Isaac+Newton}}
* {{GoogleScholar|id=xJaxiEEAAAAJ}}
* [http://scienceworld.wolfram.com/biography/Newton.html ScienceWorld biography] by [[Eric Weisstein]]
* [http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Dictionary of Scientific Biography]
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 &quot;The Newton Project&quot;]
* [http://www.isaacnewton.ca/ &quot;The Newton Project – Canada&quot;]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/newton/ &quot;Newton's Dark Secrets&quot;] – [[Nova (TV series)|NOVA]] TV programme
* from ''The [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]:''
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton/ &quot;Isaac Newton&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-principia/ &quot;Newton's ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/ &quot;Newton's Philosophy&quot;], by Andrew Janiak
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ &quot;Newton's views on space, time, and motion&quot;], by Robert Rynasiewicz
* [http://www.tqnyc.org/NYC051308/index.htm &quot;Newton's Castle&quot;] – educational material
* [http://www.dlib.indiana.edu/collections/newton &quot;The Chymistry of Isaac Newton&quot;], research on his alchemical writings
* [http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm The &quot;General Scholium&quot; to Newton's ''Principia''] {{Webarchive|url=https://archive.is/20030513080422/http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm |date=2003-05-13 }}
* Kandaswamy, Anand M. [http://www.math.rutgers.edu/courses/436/Honors02/newton.html &quot;''The Newton/Leibniz Conflict in Context''&quot;]
* [http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html Newton's First ODE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070705191603/http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html |date=2007-07-05 }}&amp;nbsp;– A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
* {{MathGenealogy|id=74313}}
* [http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ &quot;The Mind of Isaac Newton&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213222519/http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ |date=2006-12-13 }} – images, audio, animations and interactive segments
* [http://www.enlighteningscience.sussex.ac.uk/home Enlightening Science] Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Mathematicians/Newton.html Newton biography (University of St Andrews)]
* {{cite EB1911|wstitle=Newton, Sir Isaac}} --&gt; Chisholm, Hugh, ed. (1911). &quot;[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Newton, Sir Isaac|Newton, Sir Isaac]]&quot;. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (11th ed.). Cambridge University Press.
* {{UK National Archives ID}}
* {{NPG name|name=Sir Isaac Newton}}
* The [[Linda Hall Library]] has digitized [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort Two copies of John Marsham's (1676) ''Canon Chronicus Aegyptiacus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920090207/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort |date=2020-09-20 }}, one of which was [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 owned by Isaac Newton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201013060423/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 |date=2020-10-13 }}, who marked salient passages by dog-earing the pages so that the corners acted as arrows. The books can be compared side-by-side to show what interested Newton.

'''نيوٽن جون لکڻيون'''
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=43 Newton's works – full texts, at the Newton Project]
* [http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/Humanities/Pages/newton.aspx The Newton Manuscripts at the National Library of Israel – the collection of all his religious writings]
* {{Gutenberg author |id=Newton,+Isaac,+Sir | name=Isaac Newton}}
* {{Internet Archive author |sname=Isaac Newton}}
* {{Librivox author |id=2836}}
* [http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ &quot;Newton's ''Principia''&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090810003302/http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ |date=2009-08-10 }} – read and search
* [http://www.earlymoderntexts.com/ ''Descartes, Space, and Body'' and ''A New Theory of Light and Colour''], modernised readable versions by Jonathan Bennett
* [https://archive.org/stream/opticksoratreat00newtgoog#page/n6/mode/2up ''Opticks, or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflexions and Colours of Light''], full text on [[archive.org]]
* [http://cudl.lib.cam.ac.uk/collections/newton &quot;Newton Papers&quot;] – Cambridge Digital Library
* (1686) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 &quot;A letter of Mr. Isaac Newton... containing his new theory about light and colors&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201009103331/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 |date=2020-10-09 }}, ''Philosophical Transactions of the Royal Society'', Vol. XVI, No. 179, pp.&amp;nbsp;3057–3087. – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1704) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 ''Opticks''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016062120/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 |date=2020-10-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1719) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 ''Optice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908133047/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 |date=2020-09-08 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1729) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 ''Lectiones opticae''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027014312/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 |date=2020-10-27 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1749) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 ''Optices libri tres''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916232516/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 |date=2020-09-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]

{{S-start}}
{{S-aca}}
{{S-bef |before=[[Isaac Barrow]]}}
{{s-ttl |title=[[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]] |years=1669–1702}}
{{s-aft |after=[[William Whiston]]}}
{{S-bef |before = [[John Somers, 1st Baron Somers|The Lord Somers]]}}
{{s-ttl |title=[[List of presidents of the Royal Society|President of the Royal Society]] |years=1703–1727}}
{{s-aft |after=[[Hans Sloane|Sir Hans Sloane, Bt.]]}}
{{S-par|en}}
{{S-bef |before=[[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Sir Robert Sawyer|Robert Sawyer]] |years=1689–1690}}
{{S-aft |after=[[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]}}
{{S-bef |before=[[Anthony Hammond]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Henry Boyle, 1st Baron Carleton|Henry Boyle]] |years=1701–1702}}
{{S-aft |after=[[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey|Arthur Annesley]]}}
{{S-gov}}
{{S-bef |before=[[Benjamin Overton]]}}
{{s-ttl |title=[[Warden of the Mint]] |years=1696–1700}}
{{s-aft |after=[[Sir John Stanley, 1st Baronet|Sir John Stanley, Bt.]]}}
{{S-bef |before=[[Thomas Neale]]}}
{{s-ttl |title=[[Master of the Mint]] |years=1700–1727}}
{{s-aft |after=[[John Conduitt]]}}
{{S-end}}

{{navboxes
|title=Related navigational templates
|list= {{flatlist|
* [[Template:Lucasian Professors of Mathematics|Lucasian Professors of Mathematics]] (over 20 topics)
* [[Template:Royal Society presidents 1700s|Royal Society presidents 1700s]] (over 15 topics)
* [[Template:Age of Enlightenment|Age of Enlightenment]] (over 60 topics)
* [[Template:Metaphysics|Metaphysics]] (over 130 topics)
* [[Template:Philosophy of science|Philosophy of science]] (over 130 topics)
* [[Template:Scientists whose names are used as SI units|Scientists whose names are used as SI units]] (over 20 topics)
}}}}
{{Isaac Newton}}
{{Scientists whose names are used as SI units}}
{{Royal Society presidents 1700s}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac}}
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:آئزڪ نيوٽن]]
[[زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:1642ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1727ع جون وفاتون]]
[[زمرو:17th-century English mathematicians]]
[[زمرو:17th-century English writers]]
[[زمرو:17th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:18th-century English mathematicians]]
[[زمرو:18th-century English writers]]
[[زمرو:18th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:Alumni of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Antitrinitarians]]
[[زمرو:Apocalypticists]]
[[زمرو:Ballistics experts]]
[[زمرو:Burials at Westminster Abbey]]
[[زمرو:Color scientists]]
[[زمرو:Copernican Revolution]]
[[زمرو:English alchemists]]
[[زمرو:English Anglicans]]
[[زمرو:English astronomers]]
[[زمرو:English inventors]]
[[زمرو:English mathematicians]]
[[زمرو:English MPs 1689–90]]
[[زمرو:English MPs 1701–02]]
[[زمرو:English physicists]]
[[زمرو:Enlightenment scientists]]
[[زمرو:Experimental physicists]]
[[زمرو:Fellows of the Royal Society]]
[[زمرو:Fellows of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Hermeticists]]
[[زمرو:History of calculus]]
[[زمرو:Knights Bachelor]]
[[زمرو:Lucasian Professors of Mathematics]]
[[زمرو:Masters of the Mint]]
[[زمرو:Members of the Parliament of the United Kingdom for university constituencies]]
[[زمرو:Members of the pre-1707 Parliament of England for the University of Cambridge]]
[[زمرو:Natural philosophers]]
[[زمرو:Optical physicists]]
[[زمرو:People educated at The King's School, Grantham]]
[[زمرو:People from South Kesteven (district)]]
[[زمرو:Philosophers of science]]
[[زمرو:Post-Reformation Arian Christians]]
[[زمرو:Presidents of the Royal Society]]
[[زمرو:Scientific instrument makers]]
[[زمرو:Theoretical physicists]]
[[زمرو:Geometers]]
[[زمرو:18th-century British scientists]]</text>
      <sha1>9p37nlgl1qstvk2hvm6esej9tq6syua</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322357</id>
      <parentid>322355</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:18:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322357</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31179" sha1="lrqct4gymsetvtyxdenjwus755gv5re" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix = سر
| name = آئزڪ نيوٽن
| honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|size=100|PRS}}
| image = GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg
| alt = Portrait of man in black with shoulder-length, wavy brown hair, a large sharp nose, and a distracted gaze
| caption = نيوٽن جو پورٽريٽ جيڪو گاڊفري ميلر 
| birth_date = 25 ڊسمبر 1642
| birth_place = {{nowrap|ھڪ ڳوٺ [[وولسٿورپ]]}} ،[[لنڪن شاير ڪائونٽي]], [[ڪنگڊم آف انگلينڊ]]
| death_date 
= 20 مارچ 1727
| death_place = [[ڪينسنگٽن]]، [[مڊل سيڪس]], انگلينڊ
| resting_place = [[ويسٽ منسٽر ايبي]]
| nationality = انگلش
| fields =
 {{unbulleted list
  | {{hlist |[[فزڪس]] |[[نيچرل فلاسافي]]}}
  | {{hlist |[[الڪيمي]] }}
  | {{hlist |[[ميٿميٽڪس]] |[[فلڪيات]]}}
  | {{hlist |معاشيات}}
 }}
| workplaces = {{unbulleted list |[[يونيورسٽي آف ڪيمبرج]] |[[رايل سوسائٽي]] |[[رايل منٽ]]}}
| alma_mater = 
[[ٽرنٽي ڪاليج ڪيمبرج]]
| academic_advisors =
 {{unbulleted list
  | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007; retrieved 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold's &quot;[https://www.jstor.org/stable/236236 Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation]&quot; in ''Isis'', Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–38.&lt;/ref&gt;
  | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;[http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Newton profile],  ''Dictionary of Scientific Biography'', n.4.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Newton Handbook&quot;&gt;{{harvnb|Gjertsen|1986|page={{page needed|date=August 2014}}}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students = {{unbulleted list |[[Roger Cotes]] |[[William Whiston]]}}
| awards = [[فيلو آف رايل سوسائٽي]] (1672)&lt;ref name=frs&gt;{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|archivedate=16 March 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|publisher=Royal Society|location=London|title=Fellows of the Royal Society}}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; [[نائٽ بيچلر]](1702)
| known_for =
 {{unbulleted list
  |[[نيوٽن جي ميڪانزم]] |[[ڪائنات جي ڪشش ثقل]]|[[ڪيلڪيولس]]| [[نيوٽن جي حرڪت جو قانون]]
  |{{hlist |[[علم مناظر]] |[[بائنوميل سيريز]]}}
   |اهم شاگرد:  [[روجر ڪوٽس]] ، [[وليم وچسٽن]] 
  |{{hlist |''[[فلاسافي آف نيچرل پرنسپلز ]]'' |[[نيوٽن جو ميٿڊ]]}}
 }}
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt = Is. Newton
}}
                                                                    
'''آئزڪ نيوٽن''' (Isaac Newton) [[فزڪس|طبیعیات]] جو وڏو ماهر هو. هن حرڪت ۽ ڪشش ثقل سميت ڪيترن ئي معاملن جي نه رڳو وضاحت ڪئي پر ان کي تجربن وسيلي ثابت به ڪيو ۽ ان جا قانون به جوڙيا. هن ڪهڪشائن ۽ ستارن جي رازن تان پردو به کنيو. کيس سندس انهن ئي خدمتن عيوض اهو مقام مليو.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 ''تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ عمر عطيلا ايرگي، سنڌيڪار مظفر بخاري''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |date=2017-09-12 }} ''سنڌ سلامت ڪتاب گھر&lt;/ref&gt;

آئزڪ نيوٽن سال 1642ع ۾ انگلينڊ ۾ ڄائو هو. اهو ساڳيو ئي سال هو، جڏهن گئليلو لاڏاڻو ڪيو هو. نيوٽن کي تمام گهڻي مڃتا به ملي ۽ گئليلو وانگر سندس چهري تي افسوس جو ڪوبه نشان موجود نه هو. برنارڊ رسل چوي ٿو “نيوٽن کان پوءِ رڳو البرٽ آئنسٽائين ئي آهي جنهن جي ڪم ۾ نيوٽن جهڙي خوبصورتي جا پاڇولا نظر اچن ٿا.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

نيوٽن پنهنجي لئباريٽريءَ ۾ سج منڊل (Solar System) جو هڪ ميڪنيڪل ماڊل (Mechanical Model) تيار ڪيو. اهو ماڊل هڪ ليور کي حرڪت ڏيڻ سان متحرڪ ٿي ويندو هو ۽ سمورا گرهه سج جي چوڌاري گردش ڪرڻ لڳندا هئا. ھن جي ماء جو نالو ھانا ايسڪف (Hannah Ayscough) ھو. ھي پنھنجي والد جي وفات کان پوءِ پيدا ٿيو. ھن جي پيء جو نالو آئزڪ نيوٽن ھو ۽ ساڳيو نالو ھن تي رکيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Storr|first1=Anthony|title=Isaac Newton|journal=British Medical Journal (Clinical Research Edition)|date=December 1985|volume=291|issue=6511|page=1779|jstor=29521701|publisher=BMJ|doi=10.1136/bmj.291.6511.1779}}&lt;/ref&gt; جڏھن ٽن سالن جو ھو تہ ھن جي ماء ٻي شادي ڪري نئين مڙس سان رھڻ شروع ڪيو ۽ نيوٽن پنھنجي نانيء جي حوالي ٿيو. ٻي شادي ڪرڻ جي ڪري ھي ماء کي پسند نہ ڪندو ھو نہ ئي وري ھن جي ويڳي پيءُ سان انسيت ٿي سگھي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Keynes|first1=Milo|title=Balancing Newton's Mind: His Singular Behaviour and His Madness of 1692–93|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|date=20 September 2008|volume=62|issue=3|page=293|jstor=20462679|doi=10.1098/rsnr.2007.0025}}&lt;/ref&gt; سندس ماءُ کي ٻئي مڙس مان ٽي ٻار ٿيا.{{sfn|Westfall|1980|p=55}} ننڍپڻ ۾ ڏاڍو ذھين ٻار ھيو پر اسڪول ۾ ھن کي دلچسپي ڪانہ ھئي. سال 1659ع ۾ جڏھن نوجوان ھو تہ ھن جي ماء کيس اسڪول مان اھو سوچي ڪڍرائي ڇڏيو تہ شايد ھڪ سٺو ھاري بڻجي سگھي پر پوء ڏٺائين تہ ھن جي دلچسپي جا سامان ڪجهه ٻيا آھن. ارڙھن سالن جي عمر ۾ ڪيمبرج يونيورسٽي ۾ داخل ٿيو جتي ھن سائنس ۽ رياضي ۾ پاڻ کي وقف ڪري ڇڏيو، ۽ جلد ئي پاڻ چڱي ڀلي تحقيق جي قابل ٿي ويو. 25 کان 27 سالن جي عمر ۾ ھن سائنس جي بنيادن کي لوڏائي ڇڏيو.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt; ھي پنھنجي تحقيق ۾ بنيادي نظرين کي 1669ع تائين واضح ڪري چُڪو هو پر ان جا ڪافي نظريا بعد ۾ منظر عام تي آيا. ھن جا شروع وارا نظريا روشني جي باري ۾ ھئا. ھن تجربن ذريعي ثابت ڪيو تہ روشني انڊلٺي رنگن جو مڪسچر آھي.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt;

ماڻهو فطرت جو اهو حصو آهي جنهن جي ذريعي فطرت پنهنجو پاڻ سوچي ٿي. بيشڪ سوچ ۽ سمجھ وسيلي ئي ڪنھن بہ شيء کي تبديل ڪري سگهجي ٿو. انهي سوچ جي پُرتجسس سفر ۾ ڪجهه انسان اهڙا بہ شامل آهن جن جي بدولت سموري انسان ذات هڪ دور کان ڇلانگ ڏئي ٻئي دور ۾ بہ داخل ٿي آهي. آئزڪ نيوٽن بہ انهن ئي چند عظيم دماغن مان هڪ آهي جن سموري انسان ذات جي فطرت متعلق سوچ جي ڪاياپلٽ ڪئي. نيوٽن جو تعلق جنھن دور سان آهي ان کي روشن خياليءَ وارو زمانو سڏيو ويندو آهي ۽ واقعي بہ ڏٺو وڃي تہ نيوٽن پنھنجي ڪارنامن جي ڪري انهي روشن خيالي جو آسمان رهيو آهي. جنھن سال ۾ سائنس جي بزرگ گيلیليو جو موت ٿيو اُن ئي سال ۾ ڪرسمس واري ڏينهن تي نيوٽن جو جنم انگلينڊ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ وولس ٿورپ ۾ ستڙيي (وقت کان اڳ ڄاول) ڪمزور ٻار طور ٿيو جنهن جي باري ۾ خيال ڪيو ويو تہ شايد بچي نہ سگهي. انگلينڊ ۾ 1640ع وارو ڏهاڪو تمام خطرناڪ گهرو ويڙھ ۽ پليگ جھڙي موتمار بيماري جو رهيو. ڪافي ماڻهن جو خيال هيو تہ بس هاڻي قيامت ويجهي آهي ۽ انسان ذات جو خاتمو ٿي ويندو. سندس جنم کان 3 مھينا پھريان سندس والد (جنھن جو نالو بہ آئزڪ نيوٽن هيو) جو انتقال ٿي ويو، تنھنڪري سندس ماءُ ڪجهه سالن کانپوءِ ٻي شادي ڪري ڇڏي، جنھن جا نيوٽن جي زندگي تي تمام گھرا اثر رهيا مثال طور اڪيلائپ، پيءُ جي پيار کان محرومي وغيره. شروعاتي تعليم ڪنگز ڪاليج مان پرائڻ بعد سندس ماءُ غربت سبب کيس واپس پنهنجي ڳوٺ مال جو واڙو سنڀالڻ لاءِ گهرائي ورتو. سندس پُرتجسس دماغ جو اندازو سندس ٻاروتڻ وارين حرڪتن مان لڳائي سگهجي ٿو، مثال طور هڪ دفعي طوفان تمام تيز هيو ۽ ميڊم هانا (نيوٽن جي ماءُ) مال جي وٿاڻ بابت شديد پريشاني ۾ سوچي رهي هئي تہ الائي وٿاڻ جا در ۽ دريون هوا ۾ ڀڄي نہ پيا هجن. انهي پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ ميڊم، نيوٽن کي وٿاڻ طرف موڪليو تہ جيئن هو پرگهور لھي اچي. ڪافي دير گذرڻ باوجود بہ جڏهن نيوٽن واپس نہ آيو تہ ميڊم پاڻ وڃي وٿاڻ پهتي. ننڍڙو وٿاڻ جا در ۽ دريون چڪاسڻ بجاءِ، ٻاهر ٺھيل ڪاٺ جي چبوترن مٿان ٽپ ڏئي تيز هوا جو پريشر چيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هيو! ننڍي لاءِ نيوٽن وقت ڏسڻ لاءِ پنھنجي ڪمري جي ڀت تي هڪ شمسي گهڙيال ۽ هوا تي هلندڙ چڪي ٺاهي. سندس ماءُ کي جنهن مھل پڪ ٿي وئي تہ نيوٽن سندس مال وارو واڙو نہ سنڀالي سگهندو تہ هُن کيس ڪئمبريج يونيورسٽي جي ٽرنٽي ڪاليج ۾ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي ڇڏيو. غربت سبب پھريان ڪجهه سال نيوٽن ڪاليج جي هاسٽل تي ٻين شاگردن جي ڪمرن جي صفائي سٿرائي وارو ڪم ڪري ڪجهه پئسا ڪمائيندو هيو، جيسيتائين کيس اسڪالرشپ ملي. سندس پڙهائي واري دور ۾ فطرت متعلق ارسطو جا ٻہ هزار سال پراڻا نظريا پڙهايا ويندا هيا ڇاڪاڻ تہ اهي ڪليسائيت جي لاءِ گهڻا نقصانڪار نہ هيا مثال طور ارسطو موجب ڪو بال يا هنداڻو هوا ۾ اڇلائڻ کان پوءِ واپس ڌرتي تي ان ڪري ٿو ڪري ڇاڪاڻ تہ هنداڻي يا بال ۾ هيٺ ڪرڻ جي صلاحيت (ڪشش) موجود آهي. دونھون يا ٻاڦ ۽ ڪڪر آسمان طرف ان ڪري ٿا وڃن ڇاڪاڻ تہ انهن ۾ مٿي وڃڻ جي صلاحيت (ليوٽي) موجود آهي. نيوٽن ان قسم جي نصاب مان مطمئن نہ هيو تنھنڪري هن پنهنجي لاءِ سوالن جي الڳ فھرست تيار ڪئي جنھن کي هُو 'پُختا فلسفياڻا سوال' چوندو هيو، جن ۾ ڪشش، روشني، حرارت، حرڪت، مقناطيسيت، سيارن ۽ ستارن متعلق 45 اهم سوال شامل هيا. نيوٽن جو چوڻ هيو تہ هڪ صحيح سوال ڪنھن بہ مسئلي جو اڌ جواب هوندو آهي. سندس انهي تجسس کيس گيلیليو، ديڪارت، ڪوپرنيڪس ۽ ڪيپلر کي پڙهڻ ۽ انهن جي سوالن ۽ نتيجن تي پنھنجا سوال اٿارڻ لاءِ مجبور ڪيو. نيوٽن کان اڳ وارا سائنسدان گرهن جي گردش متعلق ڪافي ڳالهيون ٻڌائي ويا هيا پر انهن ۾ بنيادي سوالن جا جواب شامل نہ هيا مثال طور گرھ سج جي چوڌاري چڪر ڪيئن ٿا لڳائن ۽ ڇو ٿا لڳائن؟ اها ڪھڙي قوت آهي جيڪا خلائي جسمن کي مٿي خلا ۾ ئي رکيو ويٺي آهي؟ وغيره. تنھن دور ۾ يورپ ۾ ڪليسا جي بالادستي سبب نيوٽن اهو چئي اڳتي وڌيو تہ خُدا هي ڪائنات ٺاهي آھي، اچو تہ پاڻ ان جا قانون ڳوليون. نيوٽن انهن سوالن جا جواب ڳولڻ جي ڪوشش شروع ڪئي تہ کيس تنھن دور جي رائج رياضيء جون کوٽون نظر آيون، جنھن سبب ڪا خاطر خواه پيش رفت ممڪن نہ هئي. ان ڏس ۾ هُن 'ڪيلڪيولس' ايجاد ڪيو ۽ ان جديد رياضياتي ايجاد جي بدولت شمسي نظام ۾ موجود گرهن جي مدار ۽ محور کي دريافت ڪيو ۽ اهو واضح ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو تہ اها ڪائناتي ڪشش ثقل آهي جيڪا خلائي جسمن کي پنهنجن پنهنجن مدارن ۾ رکيو ويٺي آهي. نيوٽن واري زماني تائين اهو سمجهيو ويندو هيو تہ اڇو رنگ پاڪ، نج ۽ خُدا جي نشاني آهي. نيوٽن ان ڏس ۾ روشني تي تجربا ڪيا ۽ اهو ثابت ڪيو تہ اڇو رنگ نج ناهي پر مختلف رنگن جو ميلاپ آهي. سندس مشهور زمانہ اسپيڪٽرم تجربي بدولت اڄ جي سائنس ان قابل آهي تہ اها ڏورانھن سيارن ۽ ستارن جي ساخت بابت پُختي ڄاڻ مھيا ڪري سگهي. نيوٽن واري دور ۾ ٽيليسڪوپ جو ڍانچو وڏو ۽ ٻن وڏن لينسز تي مشتمل هوندو هيو جنھن سبب تصوير ڌنڌلي نظر ايندي هئي. نيوٽن پنھنجي روشني تي ڪيل تجربن جي آڌار تي پنھنجي لاءِ هڪ ننڍڙي ٽيليسڪوپ ٺاهي جنھن ۾ هن هڪ ننڍي لينس ۽ هڪ آئيني جو استعمال ڪيو. سندس ان ايجاد کيس برطانيا جي رائل سوسائٽي ۽ سڄي يورپ ۾ مشھور ڪري ڇڏيو، ڇاڪاڻ تہ تنھن وقت سامونڊي سفر لاءِ سٺي ٽيليسڪوپ جو هجڻ نھايت ئي ضروري هيو ۽ اهو ڪارنامو نيوٽن ڪري ڏيکاريو. رائل سوسائٽي جي طاقتور ماڻهو رابرٽ هُڪ سان تلخيء سبب نيوٽن رائل سوسائٽي کان پري ٿي ويو ۽ لاڳيتا ٻارهن سال پنهنجي گهر ۾ گذاريو جتي هن الڪيمي (Alchemy) ۾ مختلف تجربا شروع ڪيا. سندس مڃڻ هيو تہ ڪائنات ۾ هڪ اهڙي قوت ضرور آهي جيڪا هر ذري ۾ موجود آهي، جيڪا شين جي زندگي ۽ موت جو تعين ڪري ٿي، لوه کي سون ڪري ٿي ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ محفوظ رکي ٿي (نيوٽن تنھن دور ۾ انهي قانون جي ڀرسان اچي پهتو جيڪو 200 سال پوءِ آئنسٽائن دريافت ڪيو (E = mc2). 

بيشڪ سندس محنت جنھن شعبي 'الڪيمي' ۾ هئي اهو شعبو ڪا سائنس نہ هئي پر پراڻين ڏندڪٿائن تي مشتمل هڪ عقيدو هيو، تنھن جي باُوجود بہ نيوٽن ان عقيدي کي سائنسي اصولن موجب پروڙيو ۽ ان سان سچو رهيو. هڪ دفعي سندس هڪ دوست ايسٽرانامر ايڊمنڊ هيلي هن وٽ آيو ۽ هن کي همٿايائين تہ پنھنجون دريافتون ڪتابي شڪل ۾ ڇپرائي. نيوٽن ان ڳالھ تي راضي ٿيو ۽ 1687ع ۾ سندس ڪتاب &quot;پرنسيپيا&quot; (Principia) ڇپيو جنھن کي اڄ بہ سائنسي دنيا جو سڀ کان وڏو شاهڪار تصور ڪيو ٿو وڃي. سندس ڪتاب ۾ ڪيلڪيولس جي مدد سان سندس جڳ مشھور 3 حرڪت جا قانون (Laws of Motion)، ڪائناتي ڪشش ثقل جو قانون ۽ ٻيا کوڙ فطرتي مشاهدا بيان ڪيا ويا جيڪي اڄ جي جديد سائنس جو بُڻ بڻياد آهن. سندس دريافت ڪيل قانونن جي بدولت ئي صنعتي انقلاب ممڪن ٿي سگهيو. سائنس جي دنيا ۾ سندس عزت صرف دريافتن ۽ ايجادن جي ڪري نہ آهي پر ان سان گڏ سائنسي طريقيڪار ۾ نواڻ آڻڻ بہ تمام وڏي اهميت جوڳي ڳالھ آهي. 

نيوٽن پنهنجي طبعيت ۾ تمام اناپرست، لڪل، ساڙولو انسان هيو، جيڪو پنهنجي پاڻ کان سواءِ ڪنهن تي بہ يقين نہ ڪندو هيو. رائل سوسائٽي جو ڊائريڪٽر ٿيڻ شرط هن پنهنجي پراڻي دشمن رابرٽ هُڪ جي تصوير لاهي باه ۾ ساڙي ڇڏي. پنھنجي اٿاھ قابليتن جي ڪري انگلينڊ ۾ ڪيٿولڪ چرچ جي بالاداستيء هوندي بہ پروٽسٽنٽ نيوٽن کي انگلينڊ جي بادشاه پنهنجي ڪابينا ۾ جڳھ ڏني. نيوٽن هڪ سال لاءِ برطانوي پارليامينٽ جو حصو رهيو جتي سڄي سال ۾ هُن صرف هڪ جملو ڳالهائيندي ڀرسان ويٺل ميمبر کي چيو؛

&quot;مهرباني ڪري دري بند ڪيو، ٻاهر ڏاڍو سيءُ آهي.&quot;
 
نيوٽن جن ڪارنامن جي ڪري سڄي دنيا ۾ اڄ سڃاتو وڃي ٿو. اهي سڀ هن 26 سالن جي ننڍي عمر تائين سرانجام ڏنا. سندس سائنسي طريقيڪار ۽ منطق کي والٽيئر ۽ ايڊم سمٿ سماجي سائنس طور يورپ ۾ لاڳو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ خاطرخواھ ڪاميابي سان يورپ جي سوچ تي اثر انداز ٿيا. نيوٽن پنھنجو پاڻ کي ڄاڻ واري سمنڊ ڪناري بيٺل ٻار سان مشابھت ڏيندو هيو، جنھن جي تلاش هُئي خوبصورت پٿر ۽ سھڻيون سپيون. کانئس ڪنھن ماڻهو سوال ڪيو تہ توهان ايڏا هوشيار آهيو، ان جو بنيادي سبب ڇا آهي؟ سندس جواب هيو، &quot;ڇاڪاڻ تہ مان پاڻ کان اڳ وارن ديوقامت عظيم انسانن جي ڪلهن تي چڙهي هن ڪائنات کي ڏسان پيو تنھنڪري ئي منھنجي نظر پري تائين آهي.&quot; هُن جو پُرتجسس دماغ سوال ڪرڻ جي بي انتھا قابليت رکندو هيو ۽ هُن جو ضمير هميشہ کيس سوالن جا جواب ڳولڻ لاءِ بيچين ۽ ٿرٿلي ۾ رکندو هيو ۽ انسان ذات جي فطرت متعلق پڪي ڄاڻ تي يقين نہ رکندو هيو جيسيتائين پاڻ ڪنھن نتيجي تي نہ پچچي. مشھور جرمن فلسفي فريڊرڪ نٽشي چواڻي، &quot;سچ جو وڏو دشمن ڪُوڙ نہ پر پَڪ آهي.&quot; جيڪڏهن پنهنجي اڄ واري سماج تي نظر وجهجي تہ اندازو ٿيندو تہ اسان جو سماج, سماجي ۽ فطري سائنس جي ميدان ۾ 18هين صدي جي يورپ کان بہ پوئتي بيٺو آهي! ڏٺو وڃي تہ نيوٽن فطرت متعلق تمام عام ۽ بنيادي سوال ڪيا ڇو تہ هن پنهنجي وُجود کي پنهنجي آس پاس کان واقف رکڻ پئي چاهيو تنھنڪري هن پراسرار ڪائنات جي تلاءُ ۾ هڪ پٿر اڇلايو. لھرون تمام وڏيون ٿيون جو اڄ تائين اسان انهن جي دائري ۾ ئي جيئون پيا.

اضافو:- اصغر ساگر
مضمون:-شاھ جبار

==وڌيڪ ڏسو==

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Sister project links|s=Author:Isaac Newton|wikt=no|n=no|b=Introduction to Astrophysics/Historical Context/Isaac Newton}}
* {{librivox author|Isaac+Newton}}
* {{GoogleScholar|id=xJaxiEEAAAAJ}}
* [http://scienceworld.wolfram.com/biography/Newton.html ScienceWorld biography] by [[Eric Weisstein]]
* [http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Dictionary of Scientific Biography]
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 &quot;The Newton Project&quot;]
* [http://www.isaacnewton.ca/ &quot;The Newton Project – Canada&quot;]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/newton/ &quot;Newton's Dark Secrets&quot;] – [[Nova (TV series)|NOVA]] TV programme
* from ''The [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]:''
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton/ &quot;Isaac Newton&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-principia/ &quot;Newton's ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/ &quot;Newton's Philosophy&quot;], by Andrew Janiak
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ &quot;Newton's views on space, time, and motion&quot;], by Robert Rynasiewicz
* [http://www.tqnyc.org/NYC051308/index.htm &quot;Newton's Castle&quot;] – educational material
* [http://www.dlib.indiana.edu/collections/newton &quot;The Chymistry of Isaac Newton&quot;], research on his alchemical writings
* [http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm The &quot;General Scholium&quot; to Newton's ''Principia''] {{Webarchive|url=https://archive.is/20030513080422/http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm |date=2003-05-13 }}
* Kandaswamy, Anand M. [http://www.math.rutgers.edu/courses/436/Honors02/newton.html &quot;''The Newton/Leibniz Conflict in Context''&quot;]
* [http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html Newton's First ODE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070705191603/http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html |date=2007-07-05 }}&amp;nbsp;– A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
* {{MathGenealogy|id=74313}}
* [http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ &quot;The Mind of Isaac Newton&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213222519/http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ |date=2006-12-13 }} – images, audio, animations and interactive segments
* [http://www.enlighteningscience.sussex.ac.uk/home Enlightening Science] Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Mathematicians/Newton.html Newton biography (University of St Andrews)]
* {{cite EB1911|wstitle=Newton, Sir Isaac}} --&gt; Chisholm, Hugh, ed. (1911). &quot;[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Newton, Sir Isaac|Newton, Sir Isaac]]&quot;. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (11th ed.). Cambridge University Press.
* {{UK National Archives ID}}
* {{NPG name|name=Sir Isaac Newton}}
* The [[Linda Hall Library]] has digitized [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort Two copies of John Marsham's (1676) ''Canon Chronicus Aegyptiacus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920090207/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort |date=2020-09-20 }}, one of which was [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 owned by Isaac Newton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201013060423/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 |date=2020-10-13 }}, who marked salient passages by dog-earing the pages so that the corners acted as arrows. The books can be compared side-by-side to show what interested Newton.

'''نيوٽن جون لکڻيون'''
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=43 Newton's works – full texts, at the Newton Project]
* [http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/Humanities/Pages/newton.aspx The Newton Manuscripts at the National Library of Israel – the collection of all his religious writings]
* {{Gutenberg author |id=Newton,+Isaac,+Sir | name=Isaac Newton}}
* {{Internet Archive author |sname=Isaac Newton}}
* {{Librivox author |id=2836}}
* [http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ &quot;Newton's ''Principia''&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090810003302/http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ |date=2009-08-10 }} – read and search
* [http://www.earlymoderntexts.com/ ''Descartes, Space, and Body'' and ''A New Theory of Light and Colour''], modernised readable versions by Jonathan Bennett
* [https://archive.org/stream/opticksoratreat00newtgoog#page/n6/mode/2up ''Opticks, or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflexions and Colours of Light''], full text on [[archive.org]]
* [http://cudl.lib.cam.ac.uk/collections/newton &quot;Newton Papers&quot;] – Cambridge Digital Library
* (1686) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 &quot;A letter of Mr. Isaac Newton... containing his new theory about light and colors&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201009103331/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 |date=2020-10-09 }}, ''Philosophical Transactions of the Royal Society'', Vol. XVI, No. 179, pp.&amp;nbsp;3057–3087. – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1704) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 ''Opticks''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016062120/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 |date=2020-10-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1719) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 ''Optice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908133047/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 |date=2020-09-08 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1729) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 ''Lectiones opticae''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027014312/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 |date=2020-10-27 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1749) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 ''Optices libri tres''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916232516/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 |date=2020-09-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]

{{S-start}}
{{S-aca}}
{{S-bef |before=[[Isaac Barrow]]}}
{{s-ttl |title=[[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]] |years=1669–1702}}
{{s-aft |after=[[William Whiston]]}}
{{S-bef |before = [[John Somers, 1st Baron Somers|The Lord Somers]]}}
{{s-ttl |title=[[List of presidents of the Royal Society|President of the Royal Society]] |years=1703–1727}}
{{s-aft |after=[[Hans Sloane|Sir Hans Sloane, Bt.]]}}
{{S-par|en}}
{{S-bef |before=[[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Sir Robert Sawyer|Robert Sawyer]] |years=1689–1690}}
{{S-aft |after=[[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]}}
{{S-bef |before=[[Anthony Hammond]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Henry Boyle, 1st Baron Carleton|Henry Boyle]] |years=1701–1702}}
{{S-aft |after=[[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey|Arthur Annesley]]}}
{{S-gov}}
{{S-bef |before=[[Benjamin Overton]]}}
{{s-ttl |title=[[Warden of the Mint]] |years=1696–1700}}
{{s-aft |after=[[Sir John Stanley, 1st Baronet|Sir John Stanley, Bt.]]}}
{{S-bef |before=[[Thomas Neale]]}}
{{s-ttl |title=[[Master of the Mint]] |years=1700–1727}}
{{s-aft |after=[[John Conduitt]]}}
{{S-end}}

{{navboxes
|title=Related navigational templates
|list= {{flatlist|
* [[Template:Lucasian Professors of Mathematics|Lucasian Professors of Mathematics]] (over 20 topics)
* [[Template:Royal Society presidents 1700s|Royal Society presidents 1700s]] (over 15 topics)
* [[Template:Age of Enlightenment|Age of Enlightenment]] (over 60 topics)
* [[Template:Metaphysics|Metaphysics]] (over 130 topics)
* [[Template:Philosophy of science|Philosophy of science]] (over 130 topics)
* [[Template:Scientists whose names are used as SI units|Scientists whose names are used as SI units]] (over 20 topics)
}}}}
{{Isaac Newton}}
{{Scientists whose names are used as SI units}}
{{Royal Society presidents 1700s}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:آئزڪ نيوٽن]]
[[زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:1642ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1727ع جون وفاتون]]
[[زمرو:17th-century English mathematicians]]
[[زمرو:17th-century English writers]]
[[زمرو:17th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:18th-century English mathematicians]]
[[زمرو:18th-century English writers]]
[[زمرو:18th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:Alumni of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Antitrinitarians]]
[[زمرو:Apocalypticists]]
[[زمرو:Ballistics experts]]
[[زمرو:Burials at Westminster Abbey]]
[[زمرو:Color scientists]]
[[زمرو:Copernican Revolution]]
[[زمرو:English alchemists]]
[[زمرو:English Anglicans]]
[[زمرو:English astronomers]]
[[زمرو:English inventors]]
[[زمرو:English mathematicians]]
[[زمرو:English MPs 1689–90]]
[[زمرو:English MPs 1701–02]]
[[زمرو:English physicists]]
[[زمرو:Enlightenment scientists]]
[[زمرو:Experimental physicists]]
[[زمرو:Fellows of the Royal Society]]
[[زمرو:Fellows of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Hermeticists]]
[[زمرو:History of calculus]]
[[زمرو:Knights Bachelor]]
[[زمرو:Lucasian Professors of Mathematics]]
[[زمرو:Masters of the Mint]]
[[زمرو:Members of the Parliament of the United Kingdom for university constituencies]]
[[زمرو:Members of the pre-1707 Parliament of England for the University of Cambridge]]
[[زمرو:Natural philosophers]]
[[زمرو:Optical physicists]]
[[زمرو:People educated at The King's School, Grantham]]
[[زمرو:People from South Kesteven (district)]]
[[زمرو:Philosophers of science]]
[[زمرو:Post-Reformation Arian Christians]]
[[زمرو:Presidents of the Royal Society]]
[[زمرو:Scientific instrument makers]]
[[زمرو:Theoretical physicists]]
[[زمرو:Geometers]]
[[زمرو:18th-century British scientists]]</text>
      <sha1>lrqct4gymsetvtyxdenjwus755gv5re</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322358</id>
      <parentid>322357</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:20:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322358</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44855" sha1="7fkartzlkrpn3s1497nkzcxfjq7s8yh" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix = سر
| name = آئزڪ نيوٽن
| honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|size=100|PRS}}
| image = GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg
| alt = Portrait of man in black with shoulder-length, wavy brown hair, a large sharp nose, and a distracted gaze
| caption = نيوٽن جو پورٽريٽ جيڪو گاڊفري ميلر 
| birth_date = 25 ڊسمبر 1642
| birth_place = {{nowrap|ھڪ ڳوٺ [[وولسٿورپ]]}} ،[[لنڪن شاير ڪائونٽي]], [[ڪنگڊم آف انگلينڊ]]
| death_date 
= 20 مارچ 1727
| death_place = [[ڪينسنگٽن]]، [[مڊل سيڪس]], انگلينڊ
| resting_place = [[ويسٽ منسٽر ايبي]]
| nationality = انگلش
| fields =
 {{unbulleted list
  | {{hlist |[[فزڪس]] |[[نيچرل فلاسافي]]}}
  | {{hlist |[[الڪيمي]] }}
  | {{hlist |[[ميٿميٽڪس]] |[[فلڪيات]]}}
  | {{hlist |معاشيات}}
 }}
| workplaces = {{unbulleted list |[[يونيورسٽي آف ڪيمبرج]] |[[رايل سوسائٽي]] |[[رايل منٽ]]}}
| alma_mater = 
[[ٽرنٽي ڪاليج ڪيمبرج]]
| academic_advisors =
 {{unbulleted list
  | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007; retrieved 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold's &quot;[https://www.jstor.org/stable/236236 Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation]&quot; in ''Isis'', Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–38.&lt;/ref&gt;
  | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;[http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Newton profile],  ''Dictionary of Scientific Biography'', n.4.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Newton Handbook&quot;&gt;{{harvnb|Gjertsen|1986|page={{page needed|date=August 2014}}}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students = {{unbulleted list |[[Roger Cotes]] |[[William Whiston]]}}
| awards = [[فيلو آف رايل سوسائٽي]] (1672)&lt;ref name=frs&gt;{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|archivedate=16 March 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|publisher=Royal Society|location=London|title=Fellows of the Royal Society}}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; [[نائٽ بيچلر]](1702)
| known_for =
 {{unbulleted list
  |[[نيوٽن جي ميڪانزم]] |[[ڪائنات جي ڪشش ثقل]]|[[ڪيلڪيولس]]| [[نيوٽن جي حرڪت جو قانون]]
  |{{hlist |[[علم مناظر]] |[[بائنوميل سيريز]]}}
   |اهم شاگرد:  [[روجر ڪوٽس]] ، [[وليم وچسٽن]] 
  |{{hlist |''[[فلاسافي آف نيچرل پرنسپلز ]]'' |[[نيوٽن جو ميٿڊ]]}}
 }}
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt = Is. Newton
}}
                                                                    
'''آئزڪ نيوٽن''' (Isaac Newton) [[فزڪس|طبیعیات]] جو وڏو ماهر هو. هن حرڪت ۽ ڪشش ثقل سميت ڪيترن ئي معاملن جي نه رڳو وضاحت ڪئي پر ان کي تجربن وسيلي ثابت به ڪيو ۽ ان جا قانون به جوڙيا. هن ڪهڪشائن ۽ ستارن جي رازن تان پردو به کنيو. کيس سندس انهن ئي خدمتن عيوض اهو مقام مليو.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 ''تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ عمر عطيلا ايرگي، سنڌيڪار مظفر بخاري''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |date=2017-09-12 }} ''سنڌ سلامت ڪتاب گھر&lt;/ref&gt;

آئزڪ نيوٽن سال 1642ع ۾ انگلينڊ ۾ ڄائو هو. اهو ساڳيو ئي سال هو، جڏهن گئليلو لاڏاڻو ڪيو هو. نيوٽن کي تمام گهڻي مڃتا به ملي ۽ گئليلو وانگر سندس چهري تي افسوس جو ڪوبه نشان موجود نه هو. برنارڊ رسل چوي ٿو “نيوٽن کان پوءِ رڳو البرٽ آئنسٽائين ئي آهي جنهن جي ڪم ۾ نيوٽن جهڙي خوبصورتي جا پاڇولا نظر اچن ٿا.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

نيوٽن پنهنجي لئباريٽريءَ ۾ سج منڊل (Solar System) جو هڪ ميڪنيڪل ماڊل (Mechanical Model) تيار ڪيو. اهو ماڊل هڪ ليور کي حرڪت ڏيڻ سان متحرڪ ٿي ويندو هو ۽ سمورا گرهه سج جي چوڌاري گردش ڪرڻ لڳندا هئا. ھن جي ماء جو نالو ھانا ايسڪف (Hannah Ayscough) ھو. ھي پنھنجي والد جي وفات کان پوءِ پيدا ٿيو. ھن جي پيء جو نالو آئزڪ نيوٽن ھو ۽ ساڳيو نالو ھن تي رکيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Storr|first1=Anthony|title=Isaac Newton|journal=British Medical Journal (Clinical Research Edition)|date=December 1985|volume=291|issue=6511|page=1779|jstor=29521701|publisher=BMJ|doi=10.1136/bmj.291.6511.1779}}&lt;/ref&gt; جڏھن ٽن سالن جو ھو تہ ھن جي ماء ٻي شادي ڪري نئين مڙس سان رھڻ شروع ڪيو ۽ نيوٽن پنھنجي نانيء جي حوالي ٿيو. ٻي شادي ڪرڻ جي ڪري ھي ماء کي پسند نہ ڪندو ھو نہ ئي وري ھن جي ويڳي پيءُ سان انسيت ٿي سگھي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Keynes|first1=Milo|title=Balancing Newton's Mind: His Singular Behaviour and His Madness of 1692–93|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|date=20 September 2008|volume=62|issue=3|page=293|jstor=20462679|doi=10.1098/rsnr.2007.0025}}&lt;/ref&gt; سندس ماءُ کي ٻئي مڙس مان ٽي ٻار ٿيا.{{sfn|Westfall|1980|p=55}} ننڍپڻ ۾ ڏاڍو ذھين ٻار ھيو پر اسڪول ۾ ھن کي دلچسپي ڪانہ ھئي. سال 1659ع ۾ جڏھن نوجوان ھو تہ ھن جي ماء کيس اسڪول مان اھو سوچي ڪڍرائي ڇڏيو تہ شايد ھڪ سٺو ھاري بڻجي سگھي پر پوء ڏٺائين تہ ھن جي دلچسپي جا سامان ڪجهه ٻيا آھن. ارڙھن سالن جي عمر ۾ ڪيمبرج يونيورسٽي ۾ داخل ٿيو جتي ھن سائنس ۽ رياضي ۾ پاڻ کي وقف ڪري ڇڏيو، ۽ جلد ئي پاڻ چڱي ڀلي تحقيق جي قابل ٿي ويو. 25 کان 27 سالن جي عمر ۾ ھن سائنس جي بنيادن کي لوڏائي ڇڏيو.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt; ھي پنھنجي تحقيق ۾ بنيادي نظرين کي 1669ع تائين واضح ڪري چُڪو هو پر ان جا ڪافي نظريا بعد ۾ منظر عام تي آيا. ھن جا شروع وارا نظريا روشني جي باري ۾ ھئا. ھن تجربن ذريعي ثابت ڪيو تہ روشني انڊلٺي رنگن جو مڪسچر آھي.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt;

ماڻهو فطرت جو اهو حصو آهي جنهن جي ذريعي فطرت پنهنجو پاڻ سوچي ٿي. بيشڪ سوچ ۽ سمجھ وسيلي ئي ڪنھن بہ شيء کي تبديل ڪري سگهجي ٿو. انهي سوچ جي پُرتجسس سفر ۾ ڪجهه انسان اهڙا بہ شامل آهن جن جي بدولت سموري انسان ذات هڪ دور کان ڇلانگ ڏئي ٻئي دور ۾ بہ داخل ٿي آهي. آئزڪ نيوٽن بہ انهن ئي چند عظيم دماغن مان هڪ آهي جن سموري انسان ذات جي فطرت متعلق سوچ جي ڪاياپلٽ ڪئي. نيوٽن جو تعلق جنھن دور سان آهي ان کي روشن خياليءَ وارو زمانو سڏيو ويندو آهي ۽ واقعي بہ ڏٺو وڃي تہ نيوٽن پنھنجي ڪارنامن جي ڪري انهي روشن خيالي جو آسمان رهيو آهي. جنھن سال ۾ سائنس جي بزرگ گيلیليو جو موت ٿيو اُن ئي سال ۾ ڪرسمس واري ڏينهن تي نيوٽن جو جنم انگلينڊ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ وولس ٿورپ ۾ ستڙيي (وقت کان اڳ ڄاول) ڪمزور ٻار طور ٿيو جنهن جي باري ۾ خيال ڪيو ويو تہ شايد بچي نہ سگهي. انگلينڊ ۾ 1640ع وارو ڏهاڪو تمام خطرناڪ گهرو ويڙھ ۽ پليگ جھڙي موتمار بيماري جو رهيو. ڪافي ماڻهن جو خيال هيو تہ بس هاڻي قيامت ويجهي آهي ۽ انسان ذات جو خاتمو ٿي ويندو. سندس جنم کان 3 مھينا پھريان سندس والد (جنھن جو نالو بہ آئزڪ نيوٽن هيو) جو انتقال ٿي ويو، تنھنڪري سندس ماءُ ڪجهه سالن کانپوءِ ٻي شادي ڪري ڇڏي، جنھن جا نيوٽن جي زندگي تي تمام گھرا اثر رهيا مثال طور اڪيلائپ، پيءُ جي پيار کان محرومي وغيره. شروعاتي تعليم ڪنگز ڪاليج مان پرائڻ بعد سندس ماءُ غربت سبب کيس واپس پنهنجي ڳوٺ مال جو واڙو سنڀالڻ لاءِ گهرائي ورتو. سندس پُرتجسس دماغ جو اندازو سندس ٻاروتڻ وارين حرڪتن مان لڳائي سگهجي ٿو، مثال طور هڪ دفعي طوفان تمام تيز هيو ۽ ميڊم هانا (نيوٽن جي ماءُ) مال جي وٿاڻ بابت شديد پريشاني ۾ سوچي رهي هئي تہ الائي وٿاڻ جا در ۽ دريون هوا ۾ ڀڄي نہ پيا هجن. انهي پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ ميڊم، نيوٽن کي وٿاڻ طرف موڪليو تہ جيئن هو پرگهور لھي اچي. ڪافي دير گذرڻ باوجود بہ جڏهن نيوٽن واپس نہ آيو تہ ميڊم پاڻ وڃي وٿاڻ پهتي. ننڍڙو وٿاڻ جا در ۽ دريون چڪاسڻ بجاءِ، ٻاهر ٺھيل ڪاٺ جي چبوترن مٿان ٽپ ڏئي تيز هوا جو پريشر چيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هيو! ننڍي لاءِ نيوٽن وقت ڏسڻ لاءِ پنھنجي ڪمري جي ڀت تي هڪ شمسي گهڙيال ۽ هوا تي هلندڙ چڪي ٺاهي. سندس ماءُ کي جنهن مھل پڪ ٿي وئي تہ نيوٽن سندس مال وارو واڙو نہ سنڀالي سگهندو تہ هُن کيس ڪئمبريج يونيورسٽي جي ٽرنٽي ڪاليج ۾ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي ڇڏيو. غربت سبب پھريان ڪجهه سال نيوٽن ڪاليج جي هاسٽل تي ٻين شاگردن جي ڪمرن جي صفائي سٿرائي وارو ڪم ڪري ڪجهه پئسا ڪمائيندو هيو، جيسيتائين کيس اسڪالرشپ ملي. سندس پڙهائي واري دور ۾ فطرت متعلق ارسطو جا ٻہ هزار سال پراڻا نظريا پڙهايا ويندا هيا ڇاڪاڻ تہ اهي ڪليسائيت جي لاءِ گهڻا نقصانڪار نہ هيا مثال طور ارسطو موجب ڪو بال يا هنداڻو هوا ۾ اڇلائڻ کان پوءِ واپس ڌرتي تي ان ڪري ٿو ڪري ڇاڪاڻ تہ هنداڻي يا بال ۾ هيٺ ڪرڻ جي صلاحيت (ڪشش) موجود آهي. دونھون يا ٻاڦ ۽ ڪڪر آسمان طرف ان ڪري ٿا وڃن ڇاڪاڻ تہ انهن ۾ مٿي وڃڻ جي صلاحيت (ليوٽي) موجود آهي. نيوٽن ان قسم جي نصاب مان مطمئن نہ هيو تنھنڪري هن پنهنجي لاءِ سوالن جي الڳ فھرست تيار ڪئي جنھن کي هُو 'پُختا فلسفياڻا سوال' چوندو هيو، جن ۾ ڪشش، روشني، حرارت، حرڪت، مقناطيسيت، سيارن ۽ ستارن متعلق 45 اهم سوال شامل هيا. نيوٽن جو چوڻ هيو تہ هڪ صحيح سوال ڪنھن بہ مسئلي جو اڌ جواب هوندو آهي. سندس انهي تجسس کيس گيلیليو، ديڪارت، ڪوپرنيڪس ۽ ڪيپلر کي پڙهڻ ۽ انهن جي سوالن ۽ نتيجن تي پنھنجا سوال اٿارڻ لاءِ مجبور ڪيو. نيوٽن کان اڳ وارا سائنسدان گرهن جي گردش متعلق ڪافي ڳالهيون ٻڌائي ويا هيا پر انهن ۾ بنيادي سوالن جا جواب شامل نہ هيا مثال طور گرھ سج جي چوڌاري چڪر ڪيئن ٿا لڳائن ۽ ڇو ٿا لڳائن؟ اها ڪھڙي قوت آهي جيڪا خلائي جسمن کي مٿي خلا ۾ ئي رکيو ويٺي آهي؟ وغيره. تنھن دور ۾ يورپ ۾ ڪليسا جي بالادستي سبب نيوٽن اهو چئي اڳتي وڌيو تہ خُدا هي ڪائنات ٺاهي آھي، اچو تہ پاڻ ان جا قانون ڳوليون. نيوٽن انهن سوالن جا جواب ڳولڻ جي ڪوشش شروع ڪئي تہ کيس تنھن دور جي رائج رياضيء جون کوٽون نظر آيون، جنھن سبب ڪا خاطر خواه پيش رفت ممڪن نہ هئي. ان ڏس ۾ هُن 'ڪيلڪيولس' ايجاد ڪيو ۽ ان جديد رياضياتي ايجاد جي بدولت شمسي نظام ۾ موجود گرهن جي مدار ۽ محور کي دريافت ڪيو ۽ اهو واضح ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو تہ اها ڪائناتي ڪشش ثقل آهي جيڪا خلائي جسمن کي پنهنجن پنهنجن مدارن ۾ رکيو ويٺي آهي. نيوٽن واري زماني تائين اهو سمجهيو ويندو هيو تہ اڇو رنگ پاڪ، نج ۽ خُدا جي نشاني آهي. نيوٽن ان ڏس ۾ روشني تي تجربا ڪيا ۽ اهو ثابت ڪيو تہ اڇو رنگ نج ناهي پر مختلف رنگن جو ميلاپ آهي. سندس مشهور زمانہ اسپيڪٽرم تجربي بدولت اڄ جي سائنس ان قابل آهي تہ اها ڏورانھن سيارن ۽ ستارن جي ساخت بابت پُختي ڄاڻ مھيا ڪري سگهي. نيوٽن واري دور ۾ ٽيليسڪوپ جو ڍانچو وڏو ۽ ٻن وڏن لينسز تي مشتمل هوندو هيو جنھن سبب تصوير ڌنڌلي نظر ايندي هئي. نيوٽن پنھنجي روشني تي ڪيل تجربن جي آڌار تي پنھنجي لاءِ هڪ ننڍڙي ٽيليسڪوپ ٺاهي جنھن ۾ هن هڪ ننڍي لينس ۽ هڪ آئيني جو استعمال ڪيو. سندس ان ايجاد کيس برطانيا جي رائل سوسائٽي ۽ سڄي يورپ ۾ مشھور ڪري ڇڏيو، ڇاڪاڻ تہ تنھن وقت سامونڊي سفر لاءِ سٺي ٽيليسڪوپ جو هجڻ نھايت ئي ضروري هيو ۽ اهو ڪارنامو نيوٽن ڪري ڏيکاريو. رائل سوسائٽي جي طاقتور ماڻهو رابرٽ هُڪ سان تلخيء سبب نيوٽن رائل سوسائٽي کان پري ٿي ويو ۽ لاڳيتا ٻارهن سال پنهنجي گهر ۾ گذاريو جتي هن الڪيمي (Alchemy) ۾ مختلف تجربا شروع ڪيا. سندس مڃڻ هيو تہ ڪائنات ۾ هڪ اهڙي قوت ضرور آهي جيڪا هر ذري ۾ موجود آهي، جيڪا شين جي زندگي ۽ موت جو تعين ڪري ٿي، لوه کي سون ڪري ٿي ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ محفوظ رکي ٿي (نيوٽن تنھن دور ۾ انهي قانون جي ڀرسان اچي پهتو جيڪو 200 سال پوءِ آئنسٽائن دريافت ڪيو (E = mc2). 

بيشڪ سندس محنت جنھن شعبي 'الڪيمي' ۾ هئي اهو شعبو ڪا سائنس نہ هئي پر پراڻين ڏندڪٿائن تي مشتمل هڪ عقيدو هيو، تنھن جي باُوجود بہ نيوٽن ان عقيدي کي سائنسي اصولن موجب پروڙيو ۽ ان سان سچو رهيو. هڪ دفعي سندس هڪ دوست ايسٽرانامر ايڊمنڊ هيلي هن وٽ آيو ۽ هن کي همٿايائين تہ پنھنجون دريافتون ڪتابي شڪل ۾ ڇپرائي. نيوٽن ان ڳالھ تي راضي ٿيو ۽ 1687ع ۾ سندس ڪتاب &quot;پرنسيپيا&quot; (Principia) ڇپيو جنھن کي اڄ بہ سائنسي دنيا جو سڀ کان وڏو شاهڪار تصور ڪيو ٿو وڃي. سندس ڪتاب ۾ ڪيلڪيولس جي مدد سان سندس جڳ مشھور 3 حرڪت جا قانون (Laws of Motion)، ڪائناتي ڪشش ثقل جو قانون ۽ ٻيا کوڙ فطرتي مشاهدا بيان ڪيا ويا جيڪي اڄ جي جديد سائنس جو بُڻ بڻياد آهن. سندس دريافت ڪيل قانونن جي بدولت ئي صنعتي انقلاب ممڪن ٿي سگهيو. سائنس جي دنيا ۾ سندس عزت صرف دريافتن ۽ ايجادن جي ڪري نہ آهي پر ان سان گڏ سائنسي طريقيڪار ۾ نواڻ آڻڻ بہ تمام وڏي اهميت جوڳي ڳالھ آهي. 

نيوٽن پنهنجي طبعيت ۾ تمام اناپرست، لڪل، ساڙولو انسان هيو، جيڪو پنهنجي پاڻ کان سواءِ ڪنهن تي بہ يقين نہ ڪندو هيو. رائل سوسائٽي جو ڊائريڪٽر ٿيڻ شرط هن پنهنجي پراڻي دشمن رابرٽ هُڪ جي تصوير لاهي باه ۾ ساڙي ڇڏي. پنھنجي اٿاھ قابليتن جي ڪري انگلينڊ ۾ ڪيٿولڪ چرچ جي بالاداستيء هوندي بہ پروٽسٽنٽ نيوٽن کي انگلينڊ جي بادشاه پنهنجي ڪابينا ۾ جڳھ ڏني. نيوٽن هڪ سال لاءِ برطانوي پارليامينٽ جو حصو رهيو جتي سڄي سال ۾ هُن صرف هڪ جملو ڳالهائيندي ڀرسان ويٺل ميمبر کي چيو؛

&quot;مهرباني ڪري دري بند ڪيو، ٻاهر ڏاڍو سيءُ آهي.&quot;
 
نيوٽن جن ڪارنامن جي ڪري سڄي دنيا ۾ اڄ سڃاتو وڃي ٿو. اهي سڀ هن 26 سالن جي ننڍي عمر تائين سرانجام ڏنا. سندس سائنسي طريقيڪار ۽ منطق کي والٽيئر ۽ ايڊم سمٿ سماجي سائنس طور يورپ ۾ لاڳو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ خاطرخواھ ڪاميابي سان يورپ جي سوچ تي اثر انداز ٿيا. نيوٽن پنھنجو پاڻ کي ڄاڻ واري سمنڊ ڪناري بيٺل ٻار سان مشابھت ڏيندو هيو، جنھن جي تلاش هُئي خوبصورت پٿر ۽ سھڻيون سپيون. کانئس ڪنھن ماڻهو سوال ڪيو تہ توهان ايڏا هوشيار آهيو، ان جو بنيادي سبب ڇا آهي؟ سندس جواب هيو، &quot;ڇاڪاڻ تہ مان پاڻ کان اڳ وارن ديوقامت عظيم انسانن جي ڪلهن تي چڙهي هن ڪائنات کي ڏسان پيو تنھنڪري ئي منھنجي نظر پري تائين آهي.&quot; هُن جو پُرتجسس دماغ سوال ڪرڻ جي بي انتھا قابليت رکندو هيو ۽ هُن جو ضمير هميشہ کيس سوالن جا جواب ڳولڻ لاءِ بيچين ۽ ٿرٿلي ۾ رکندو هيو ۽ انسان ذات جي فطرت متعلق پڪي ڄاڻ تي يقين نہ رکندو هيو جيسيتائين پاڻ ڪنھن نتيجي تي نہ پچچي. مشھور جرمن فلسفي فريڊرڪ نٽشي چواڻي، &quot;سچ جو وڏو دشمن ڪُوڙ نہ پر پَڪ آهي.&quot; جيڪڏهن پنهنجي اڄ واري سماج تي نظر وجهجي تہ اندازو ٿيندو تہ اسان جو سماج, سماجي ۽ فطري سائنس جي ميدان ۾ 18هين صدي جي يورپ کان بہ پوئتي بيٺو آهي! ڏٺو وڃي تہ نيوٽن فطرت متعلق تمام عام ۽ بنيادي سوال ڪيا ڇو تہ هن پنهنجي وُجود کي پنهنجي آس پاس کان واقف رکڻ پئي چاهيو تنھنڪري هن پراسرار ڪائنات جي تلاءُ ۾ هڪ پٿر اڇلايو. لھرون تمام وڏيون ٿيون جو اڄ تائين اسان انهن جي دائري ۾ ئي جيئون پيا.

اضافو:- اصغر ساگر
مضمون:-شاھ جبار

==وڌيڪ ڏسو==
{{Short description|English polymath (1642–1726)}}
{{Other uses}}
{{Good article}}
{{Pp-move}}
{{Pp-semi-indef}}
{{Use British English|date=October 2024}}
{{Use dmy dates|date=November 2024}}
{{CS1 config|mode=cs1}}
{{Infobox scientist
| honorific_prefix  = [[Sir]]
| name              = Isaac Newton
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|FRS}}
| image             = Portrait of Sir Isaac Newton, 1689 (brightened).jpg
| alt               = Portrait of Newton, a white man with white hair and a brown robe, sitting with his hands folded
| caption           = [[Portrait of Isaac Newton|Portrait of Newton]], 1689
| birth_date        = {{Birth date|df=y|1643|01|04}}
| birth_place       = {{nowrap|[[Woolsthorpe-by-Colsterworth]],}} Lincolnshire, England
| death_date        = {{Death date and age|df=y|1727|03|31|1643|01|04}}
| death_place       = [[Kensington]], Middlesex, England
| resting_place     = [[Westminster Abbey]]
| fields            = {{hlist|[[Physics]]|[[natural philosophy]]|[[alchemy]]|[[theology]]|[[mathematics]]|[[astronomy]]|[[economics]]}}
| workplaces        = {{hlist|[[University of Cambridge]]|[[Royal Society]]|[[Royal Mint]]}}
| education         = [[Trinity College, Cambridge]] ([[Bachelor of Arts|BA]], 1665; [[Master of Arts|MA]], 1668)&lt;ref&gt;Kevin C. Knox, Richard Noakes (eds.), ''From Newton to Hawking: A History of Cambridge University's Lucasian Professors of Mathematics'', Cambridge University Press, 2003, p. 61.&lt;/ref&gt;
| academic_advisors = {{unbulleted list | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130129154554/http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 |date=29 January 2013 }}, ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007. Retrieved 24 February 2009; explained further in {{cite journal |last=Feingold |first=Mordechai |date=1993 |title=Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation |journal=Isis |volume=84 |issue=2 |pages=310–338 |bibcode=1993Isis...84..310F |doi=10.1086/356464 |jstor=236236 |s2cid=144019197 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt; | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dictionary of Scientific Biography |url=http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20050225223812/http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-date=25 February 2005 |at=Notes, No. 4}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students  = {{unbulleted list| [[Roger Cotes]]|[[William Whiston]]}}
| awards            = {{unbulleted list | [[Fellow of the Royal Society|FRS]]&amp;nbsp;(1672)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite web |title=Fellows of the Royal Society |url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-url=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-date=16 March 2015 |publisher=Royal Society |location=London}}&lt;/ref&gt; | [[Knight Bachelor]]&amp;nbsp;(1705)}}
| known_for         = {{collapsible list|[[Classical mechanics|Newtonian mechanics]]| [[universal gravitation]]| [[calculus]]| [[Newton's laws of motion]]| [[optics]]| [[binomial series]]| ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]''| [[Newton's method]] | [[Newton's law of cooling]]| [[Newton's identities]]| [[Newton's metal]]| [[Newton line]]| [[Newton–Gauss line]]| [[Newtonian fluid]]| [[Newton's rings]]|''[[Standing on the shoulders of giants]]'' |[[List of things named after Isaac Newton|List of all other works and concepts]]|}}
| signature         = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt     = Signature written in ink in a flowing script
| party             = [[Whigs (British political party)|Whig]]
| module            = {{Infobox officeholder| embed = yes
| office            = [[Parliament of England|Member of Parliament]]&lt;br /&gt;for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|the University of Cambridge]]
| term_start        = 1689
| term_end          = 1690
| predecessor       = [[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]
| successor         = [[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]
| term_start1       = 1701
| term_end1         = 1702
| predecessor1      = [[Anthony Hammond (politician)|Anthony Hammond]]
| successor1        = [[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey]]
| office2           = President of the Royal Society
| order2            = 12th
| term_start2       = 1703
| term_end2         = 1727
| predecessor2      = [[John Somers, 1st Baron Somers|John Somers]]
| successor2        = [[Hans Sloane]]
| office3           = [[Master of the Mint]]
| term_start3       = 1699
| term_end3         = 1727
| predecessor3      = [[Thomas Neale]]
| successor3        = [[John Conduitt]]
| suboffice3        = [[Warden of the Mint]]
| subterm3          = 1696–1699
| office4           = Lucasian Professor of Mathematics
| order4            = 2nd
| term_start4       = 1669
| term_end4         = 1702
| predecessor4      = [[Isaac Barrow]]
| successor4        = [[William Whiston]]
}}
}}

'''Sir Isaac Newton'''{{efn|{{IPAc-en|ˈ|nj|uː|t|ən|audio=LL-Q1860 (eng)-Naomi Persephone Amethyst (NaomiAmethyst)-Newton.wav}}}} ({{OldStyleDate|4 January|1643|25 December}}{{snd}}{{OldStyleDate|31 March|1727|20 March}}){{efn|name=OSNS|During Newton's lifetime, two calendars were in use in Europe: the [[Julian Calendar|Julian]] (&quot;[[Old Style and New Style dates|Old Style]]&quot; calendar in [[Protestant]] and [[Eastern Orthodox Church|Orthodox]] regions, including Britain; and the [[Gregorian Calendar|Gregorian]] (&quot;[[Old Style and New Style dates|New Style]]&quot;) calendar in Roman Catholic Europe. At Newton's birth, Gregorian dates were ten days ahead of Julian dates; thus, his birth is recorded as taking place on 25 December 1642 Old Style, but it can be converted to a New Style (modern) date of 4 January 1643. By the time of his death, the difference between the calendars had increased to eleven days. Moreover the civil or legal year in England began on 25 March, therefore the Newton's death on 20 March was still dated as 1726 O.S. there.}} was an English [[polymath]] active as a [[mathematician]], [[physicist]], [[astronomer]], [[alchemist]], [[theologian]], and author.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |last=Alex |first=Berezow |date=4 February 2022 |title=Who was the smartest person in the world? |url=https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |access-date=28 September 2023 |website=Big Think |archive-date=28 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928161012/https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Newton was a key figure in the [[Scientific Revolution]] and the [[Age of Enlightenment|Enlightenment]] that followed.&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cite book |last=Matthews |first=Michael R. |author-link=Michael R. Matthews |url=https://books.google.com/books?id=JrcqBgAAQBAJ&amp;pg=PA181 |title=Time for Science Education: How Teaching the History and Philosophy of Pendulum Motion Can Contribute to Science Literacy |date=2000 |publisher=Springer Science+Business Media, LLC |isbn=978-0-306-45880-4 |series= |location=New York |pages=181 |language=en}}&lt;/ref&gt; His book {{lang|la|[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]}} (''Mathematical Principles of Natural Philosophy''), first published in 1687, [[Unification of theories in physics#Unification of gravity and astronomy|achieved the first great unification in physics]] and established [[classical mechanics]].&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{cite journal |last=Rynasiewicz |first=Robert A. |title=Newton's Views on Space, Time, and Motion |date=22 August 2011 |journal=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |pages= |url=https://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ |access-date=15 November 2024 |publisher=Stanford University |author-link=Robert Rynasiewicz}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{cite book |author=Klaus Mainzer |url=https://books.google.com/books?id=QekhAAAAQBAJ&amp;pg=PA8 |title=Symmetries of Nature: A Handbook for Philosophy of Nature and Science |date=2 December 2013 |publisher=Walter de Gruyter |isbn=978-3-11-088693-1 |page=8 }}&lt;/ref&gt; Newton also made seminal contributions to [[optics]], and [[Leibniz–Newton calculus controversy|shares credit]] with German mathematician [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] for formulating [[calculus|infinitesimal calculus]], though he developed calculus years before Leibniz. Newton contributed to and refined the [[scientific method]], and his work is considered the most influential in bringing forth modern science.

In the {{lang|la|Principia}}, Newton formulated the [[Newton's laws of motion|laws of motion]] and [[Newton's law of universal gravitation|universal gravitation]] that formed the dominant scientific viewpoint for centuries until it was superseded by the [[theory of relativity]]. He used his mathematical description of [[gravity]] to derive [[Kepler's laws of planetary motion]], account for [[tide]]s, the [[Trajectory|trajectories]] of [[comet]]s, the [[Axial precession|precession of the equinoxes]] and other phenomena, eradicating doubt about the [[Solar System]]'s [[heliocentrism|heliocentricity]].&lt;ref&gt;{{Cite book |last=More |first=Louis Trenchard |url=https://archive.org/details/isaacnewtonbiogr0000loui/page/327 |title=Isaac Newton: A Biography |publisher=Dover Publications |year=1934 |page=327}}&lt;/ref&gt; Newton solved the [[two-body problem]], and introduced the [[three-body problem]]. He demonstrated that the [[Dynamics (mechanics)|motion of objects]] on Earth and [[Astronomical object|celestial bodies]] could be accounted for by the same principles. Newton's inference that the Earth is an [[Spheroid#Oblate spheroids|oblate spheroid]] was later confirmed by the geodetic measurements of [[Alexis Clairaut]], [[Charles Marie de La Condamine]], and others, convincing most European scientists of the superiority of Newtonian mechanics over earlier systems. He was also the first to calculate the [[age of Earth]] by experiment, and described a precursor to the modern [[wind tunnel]].

Newton built the [[Newtonian telescope|first reflecting telescope]] and developed a sophisticated [[Color theory|theory of colour]] based on the observation that a [[Dispersive prism|prism]] separates [[Electromagnetic spectrum#Visible radiation (light)|white light]] into the colours of the [[visible spectrum]]. His work on light was collected in his book ''[[Opticks]]'', published in 1704. He originated prisms as [[Beam expander|beam expanders]] and [[Multiple-prism dispersion theory|multiple-prism arrays]], which would later become integral to the development of [[Tunable laser|tunable lasers]].&lt;ref name=&quot;OPN1&quot; /&gt; He also anticipated [[wave–particle duality]] and was the first to theorize the [[Goos–Hänchen effect]]. He further formulated an [[Newton's law of cooling|empirical law of cooling]], which was the first heat transfer formulation and serves as the formal basis of [[Convection (heat transfer)|convective heat transfer]],&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Cheng |first1=K. C. |last2=Fujii |first2=T. |date=1998 |title=Isaac Newton and Heat Transfer |url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01457639808939932 |journal=Heat Transfer Engineering |volume=19 |issue=4 |pages=9–21 |doi=10.1080/01457639808939932 |issn=0145-7632|url-access=subscription }}&lt;/ref&gt; made the first theoretical calculation of the [[speed of sound]], and introduced the notions of a [[Newtonian fluid]] and a [[black body]]. He was also the first to explain the [[Magnus effect]]. Furthermore, he made early studies into [[electricity]]. In addition to his creation of calculus, Newton's work on mathematics was extensive. He generalized the [[binomial theorem]] to any real number, introduced the [[Puiseux series]], was the first to state [[Bézout's theorem]], classified most of the [[Cubic plane curve|cubic plane curves]], contributed to the study of [[Cremona transformation|Cremona transformations]], developed [[Newton's method|a method]] for approximating the [[Zero of a function|roots of a function]], and also originated the [[Newton–Cotes formulas]] for [[numerical integration]]. He further initiated the field of [[calculus of variations]], devised an early form of [[regression analysis]], and was a pioneer of [[vector calculus|vector analysis]].

Newton was a fellow of [[Trinity College, Cambridge|Trinity College]] and the second [[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]]; he was appointed at the age of 26. He was a devout but unorthodox Christian who privately rejected the doctrine of the [[Trinity]]. He refused to take [[holy orders]] in the [[Church of England]], unlike most members of the Cambridge faculty of the day. Beyond his work on the [[mathematical sciences]], Newton dedicated much of his time to the study of [[alchemy]] and [[Chronology of the Bible|biblical chronology]], but most of his work in those areas remained unpublished until long after his death. Politically and personally tied to the [[Whigs (British political party)|Whig party]], Newton served two brief terms as [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Member of Parliament for the University of Cambridge]], in 1689–1690 and 1701–1702. He was [[knight]]ed by [[Anne, Queen of Great Britain|Queen Anne]] in 1705 and spent the last three decades of his life in London, serving as [[Warden of the Mint|Warden]] (1696–1699) and [[Master of the Mint|Master]] (1699–1727) of the [[Royal Mint]], in which he increased the accuracy and security of British coinage, as well as the president of the [[Royal Society]] (1703–1727).

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Sister project links|s=Author:Isaac Newton|wikt=no|n=no|b=Introduction to Astrophysics/Historical Context/Isaac Newton}}
* {{librivox author|Isaac+Newton}}
* {{GoogleScholar|id=xJaxiEEAAAAJ}}
* [http://scienceworld.wolfram.com/biography/Newton.html ScienceWorld biography] by [[Eric Weisstein]]
* [http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Dictionary of Scientific Biography]
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 &quot;The Newton Project&quot;]
* [http://www.isaacnewton.ca/ &quot;The Newton Project – Canada&quot;]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/newton/ &quot;Newton's Dark Secrets&quot;] – [[Nova (TV series)|NOVA]] TV programme
* from ''The [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]:''
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton/ &quot;Isaac Newton&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-principia/ &quot;Newton's ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/ &quot;Newton's Philosophy&quot;], by Andrew Janiak
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ &quot;Newton's views on space, time, and motion&quot;], by Robert Rynasiewicz
* [http://www.tqnyc.org/NYC051308/index.htm &quot;Newton's Castle&quot;] – educational material
* [http://www.dlib.indiana.edu/collections/newton &quot;The Chymistry of Isaac Newton&quot;], research on his alchemical writings
* [http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm The &quot;General Scholium&quot; to Newton's ''Principia''] {{Webarchive|url=https://archive.is/20030513080422/http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm |date=2003-05-13 }}
* Kandaswamy, Anand M. [http://www.math.rutgers.edu/courses/436/Honors02/newton.html &quot;''The Newton/Leibniz Conflict in Context''&quot;]
* [http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html Newton's First ODE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070705191603/http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html |date=2007-07-05 }}&amp;nbsp;– A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
* {{MathGenealogy|id=74313}}
* [http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ &quot;The Mind of Isaac Newton&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213222519/http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ |date=2006-12-13 }} – images, audio, animations and interactive segments
* [http://www.enlighteningscience.sussex.ac.uk/home Enlightening Science] Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Mathematicians/Newton.html Newton biography (University of St Andrews)]
* {{cite EB1911|wstitle=Newton, Sir Isaac}} --&gt; Chisholm, Hugh, ed. (1911). &quot;[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Newton, Sir Isaac|Newton, Sir Isaac]]&quot;. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (11th ed.). Cambridge University Press.
* {{UK National Archives ID}}
* {{NPG name|name=Sir Isaac Newton}}
* The [[Linda Hall Library]] has digitized [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort Two copies of John Marsham's (1676) ''Canon Chronicus Aegyptiacus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920090207/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort |date=2020-09-20 }}, one of which was [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 owned by Isaac Newton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201013060423/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 |date=2020-10-13 }}, who marked salient passages by dog-earing the pages so that the corners acted as arrows. The books can be compared side-by-side to show what interested Newton.

'''نيوٽن جون لکڻيون'''
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=43 Newton's works – full texts, at the Newton Project]
* [http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/Humanities/Pages/newton.aspx The Newton Manuscripts at the National Library of Israel – the collection of all his religious writings]
* {{Gutenberg author |id=Newton,+Isaac,+Sir | name=Isaac Newton}}
* {{Internet Archive author |sname=Isaac Newton}}
* {{Librivox author |id=2836}}
* [http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ &quot;Newton's ''Principia''&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090810003302/http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ |date=2009-08-10 }} – read and search
* [http://www.earlymoderntexts.com/ ''Descartes, Space, and Body'' and ''A New Theory of Light and Colour''], modernised readable versions by Jonathan Bennett
* [https://archive.org/stream/opticksoratreat00newtgoog#page/n6/mode/2up ''Opticks, or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflexions and Colours of Light''], full text on [[archive.org]]
* [http://cudl.lib.cam.ac.uk/collections/newton &quot;Newton Papers&quot;] – Cambridge Digital Library
* (1686) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 &quot;A letter of Mr. Isaac Newton... containing his new theory about light and colors&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201009103331/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 |date=2020-10-09 }}, ''Philosophical Transactions of the Royal Society'', Vol. XVI, No. 179, pp.&amp;nbsp;3057–3087. – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1704) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 ''Opticks''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016062120/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 |date=2020-10-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1719) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 ''Optice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908133047/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 |date=2020-09-08 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1729) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 ''Lectiones opticae''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027014312/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 |date=2020-10-27 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1749) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 ''Optices libri tres''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916232516/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 |date=2020-09-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]

{{S-start}}
{{S-aca}}
{{S-bef |before=[[Isaac Barrow]]}}
{{s-ttl |title=[[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]] |years=1669–1702}}
{{s-aft |after=[[William Whiston]]}}
{{S-bef |before = [[John Somers, 1st Baron Somers|The Lord Somers]]}}
{{s-ttl |title=[[List of presidents of the Royal Society|President of the Royal Society]] |years=1703–1727}}
{{s-aft |after=[[Hans Sloane|Sir Hans Sloane, Bt.]]}}
{{S-par|en}}
{{S-bef |before=[[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Sir Robert Sawyer|Robert Sawyer]] |years=1689–1690}}
{{S-aft |after=[[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]}}
{{S-bef |before=[[Anthony Hammond]]}}
{{S-ttl |title=Member of Parliament for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Cambridge University]] |with=[[Henry Boyle, 1st Baron Carleton|Henry Boyle]] |years=1701–1702}}
{{S-aft |after=[[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey|Arthur Annesley]]}}
{{S-gov}}
{{S-bef |before=[[Benjamin Overton]]}}
{{s-ttl |title=[[Warden of the Mint]] |years=1696–1700}}
{{s-aft |after=[[Sir John Stanley, 1st Baronet|Sir John Stanley, Bt.]]}}
{{S-bef |before=[[Thomas Neale]]}}
{{s-ttl |title=[[Master of the Mint]] |years=1700–1727}}
{{s-aft |after=[[John Conduitt]]}}
{{S-end}}

{{navboxes
|title=Related navigational templates
|list= {{flatlist|
* [[Template:Lucasian Professors of Mathematics|Lucasian Professors of Mathematics]] (over 20 topics)
* [[Template:Royal Society presidents 1700s|Royal Society presidents 1700s]] (over 15 topics)
* [[Template:Age of Enlightenment|Age of Enlightenment]] (over 60 topics)
* [[Template:Metaphysics|Metaphysics]] (over 130 topics)
* [[Template:Philosophy of science|Philosophy of science]] (over 130 topics)
* [[Template:Scientists whose names are used as SI units|Scientists whose names are used as SI units]] (over 20 topics)
}}}}
{{Isaac Newton}}
{{Scientists whose names are used as SI units}}
{{Royal Society presidents 1700s}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:آئزڪ نيوٽن]]
[[زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:1642ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1727ع جون وفاتون]]
[[زمرو:17th-century English mathematicians]]
[[زمرو:17th-century English writers]]
[[زمرو:17th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:18th-century English mathematicians]]
[[زمرو:18th-century English writers]]
[[زمرو:18th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:Alumni of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Antitrinitarians]]
[[زمرو:Apocalypticists]]
[[زمرو:Ballistics experts]]
[[زمرو:Burials at Westminster Abbey]]
[[زمرو:Color scientists]]
[[زمرو:Copernican Revolution]]
[[زمرو:English alchemists]]
[[زمرو:English Anglicans]]
[[زمرو:English astronomers]]
[[زمرو:English inventors]]
[[زمرو:English mathematicians]]
[[زمرو:English MPs 1689–90]]
[[زمرو:English MPs 1701–02]]
[[زمرو:English physicists]]
[[زمرو:Enlightenment scientists]]
[[زمرو:Experimental physicists]]
[[زمرو:Fellows of the Royal Society]]
[[زمرو:Fellows of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Hermeticists]]
[[زمرو:History of calculus]]
[[زمرو:Knights Bachelor]]
[[زمرو:Lucasian Professors of Mathematics]]
[[زمرو:Masters of the Mint]]
[[زمرو:Members of the Parliament of the United Kingdom for university constituencies]]
[[زمرو:Members of the pre-1707 Parliament of England for the University of Cambridge]]
[[زمرو:Natural philosophers]]
[[زمرو:Optical physicists]]
[[زمرو:People educated at The King's School, Grantham]]
[[زمرو:People from South Kesteven (district)]]
[[زمرو:Philosophers of science]]
[[زمرو:Post-Reformation Arian Christians]]
[[زمرو:Presidents of the Royal Society]]
[[زمرو:Scientific instrument makers]]
[[زمرو:Theoretical physicists]]
[[زمرو:Geometers]]
[[زمرو:18th-century British scientists]]</text>
      <sha1>7fkartzlkrpn3s1497nkzcxfjq7s8yh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322359</id>
      <parentid>322358</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:22:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322359</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43076" sha1="rsz3uxzlihvsf90muxwk241x50m21mh" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix = سر
| name = آئزڪ نيوٽن
| honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|size=100|PRS}}
| image = GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg
| alt = Portrait of man in black with shoulder-length, wavy brown hair, a large sharp nose, and a distracted gaze
| caption = نيوٽن جو پورٽريٽ جيڪو گاڊفري ميلر 
| birth_date = 25 ڊسمبر 1642
| birth_place = {{nowrap|ھڪ ڳوٺ [[وولسٿورپ]]}} ،[[لنڪن شاير ڪائونٽي]], [[ڪنگڊم آف انگلينڊ]]
| death_date 
= 20 مارچ 1727
| death_place = [[ڪينسنگٽن]]، [[مڊل سيڪس]], انگلينڊ
| resting_place = [[ويسٽ منسٽر ايبي]]
| nationality = انگلش
| fields =
 {{unbulleted list
  | {{hlist |[[فزڪس]] |[[نيچرل فلاسافي]]}}
  | {{hlist |[[الڪيمي]] }}
  | {{hlist |[[ميٿميٽڪس]] |[[فلڪيات]]}}
  | {{hlist |معاشيات}}
 }}
| workplaces = {{unbulleted list |[[يونيورسٽي آف ڪيمبرج]] |[[رايل سوسائٽي]] |[[رايل منٽ]]}}
| alma_mater = 
[[ٽرنٽي ڪاليج ڪيمبرج]]
| academic_advisors =
 {{unbulleted list
  | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007; retrieved 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold's &quot;[https://www.jstor.org/stable/236236 Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation]&quot; in ''Isis'', Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–38.&lt;/ref&gt;
  | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;[http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Newton profile],  ''Dictionary of Scientific Biography'', n.4.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Newton Handbook&quot;&gt;{{harvnb|Gjertsen|1986|page={{page needed|date=August 2014}}}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students = {{unbulleted list |[[Roger Cotes]] |[[William Whiston]]}}
| awards = [[فيلو آف رايل سوسائٽي]] (1672)&lt;ref name=frs&gt;{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|archivedate=16 March 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|publisher=Royal Society|location=London|title=Fellows of the Royal Society}}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; [[نائٽ بيچلر]](1702)
| known_for =
 {{unbulleted list
  |[[نيوٽن جي ميڪانزم]] |[[ڪائنات جي ڪشش ثقل]]|[[ڪيلڪيولس]]| [[نيوٽن جي حرڪت جو قانون]]
  |{{hlist |[[علم مناظر]] |[[بائنوميل سيريز]]}}
   |اهم شاگرد:  [[روجر ڪوٽس]] ، [[وليم وچسٽن]] 
  |{{hlist |''[[فلاسافي آف نيچرل پرنسپلز ]]'' |[[نيوٽن جو ميٿڊ]]}}
 }}
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt = Is. Newton
}}
                                                                    
'''آئزڪ نيوٽن''' (Isaac Newton) [[فزڪس|طبیعیات]] جو وڏو ماهر هو. هن حرڪت ۽ ڪشش ثقل سميت ڪيترن ئي معاملن جي نه رڳو وضاحت ڪئي پر ان کي تجربن وسيلي ثابت به ڪيو ۽ ان جا قانون به جوڙيا. هن ڪهڪشائن ۽ ستارن جي رازن تان پردو به کنيو. کيس سندس انهن ئي خدمتن عيوض اهو مقام مليو.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 ''تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ عمر عطيلا ايرگي، سنڌيڪار مظفر بخاري''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |date=2017-09-12 }} ''سنڌ سلامت ڪتاب گھر&lt;/ref&gt;

آئزڪ نيوٽن سال 1642ع ۾ انگلينڊ ۾ ڄائو هو. اهو ساڳيو ئي سال هو، جڏهن گئليلو لاڏاڻو ڪيو هو. نيوٽن کي تمام گهڻي مڃتا به ملي ۽ گئليلو وانگر سندس چهري تي افسوس جو ڪوبه نشان موجود نه هو. برنارڊ رسل چوي ٿو “نيوٽن کان پوءِ رڳو البرٽ آئنسٽائين ئي آهي جنهن جي ڪم ۾ نيوٽن جهڙي خوبصورتي جا پاڇولا نظر اچن ٿا.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

نيوٽن پنهنجي لئباريٽريءَ ۾ سج منڊل (Solar System) جو هڪ ميڪنيڪل ماڊل (Mechanical Model) تيار ڪيو. اهو ماڊل هڪ ليور کي حرڪت ڏيڻ سان متحرڪ ٿي ويندو هو ۽ سمورا گرهه سج جي چوڌاري گردش ڪرڻ لڳندا هئا. ھن جي ماء جو نالو ھانا ايسڪف (Hannah Ayscough) ھو. ھي پنھنجي والد جي وفات کان پوءِ پيدا ٿيو. ھن جي پيء جو نالو آئزڪ نيوٽن ھو ۽ ساڳيو نالو ھن تي رکيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Storr|first1=Anthony|title=Isaac Newton|journal=British Medical Journal (Clinical Research Edition)|date=December 1985|volume=291|issue=6511|page=1779|jstor=29521701|publisher=BMJ|doi=10.1136/bmj.291.6511.1779}}&lt;/ref&gt; جڏھن ٽن سالن جو ھو تہ ھن جي ماء ٻي شادي ڪري نئين مڙس سان رھڻ شروع ڪيو ۽ نيوٽن پنھنجي نانيء جي حوالي ٿيو. ٻي شادي ڪرڻ جي ڪري ھي ماء کي پسند نہ ڪندو ھو نہ ئي وري ھن جي ويڳي پيءُ سان انسيت ٿي سگھي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Keynes|first1=Milo|title=Balancing Newton's Mind: His Singular Behaviour and His Madness of 1692–93|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|date=20 September 2008|volume=62|issue=3|page=293|jstor=20462679|doi=10.1098/rsnr.2007.0025}}&lt;/ref&gt; سندس ماءُ کي ٻئي مڙس مان ٽي ٻار ٿيا.{{sfn|Westfall|1980|p=55}} ننڍپڻ ۾ ڏاڍو ذھين ٻار ھيو پر اسڪول ۾ ھن کي دلچسپي ڪانہ ھئي. سال 1659ع ۾ جڏھن نوجوان ھو تہ ھن جي ماء کيس اسڪول مان اھو سوچي ڪڍرائي ڇڏيو تہ شايد ھڪ سٺو ھاري بڻجي سگھي پر پوء ڏٺائين تہ ھن جي دلچسپي جا سامان ڪجهه ٻيا آھن. ارڙھن سالن جي عمر ۾ ڪيمبرج يونيورسٽي ۾ داخل ٿيو جتي ھن سائنس ۽ رياضي ۾ پاڻ کي وقف ڪري ڇڏيو، ۽ جلد ئي پاڻ چڱي ڀلي تحقيق جي قابل ٿي ويو. 25 کان 27 سالن جي عمر ۾ ھن سائنس جي بنيادن کي لوڏائي ڇڏيو.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt; ھي پنھنجي تحقيق ۾ بنيادي نظرين کي 1669ع تائين واضح ڪري چُڪو هو پر ان جا ڪافي نظريا بعد ۾ منظر عام تي آيا. ھن جا شروع وارا نظريا روشني جي باري ۾ ھئا. ھن تجربن ذريعي ثابت ڪيو تہ روشني انڊلٺي رنگن جو مڪسچر آھي.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt;

ماڻهو فطرت جو اهو حصو آهي جنهن جي ذريعي فطرت پنهنجو پاڻ سوچي ٿي. بيشڪ سوچ ۽ سمجھ وسيلي ئي ڪنھن بہ شيء کي تبديل ڪري سگهجي ٿو. انهي سوچ جي پُرتجسس سفر ۾ ڪجهه انسان اهڙا بہ شامل آهن جن جي بدولت سموري انسان ذات هڪ دور کان ڇلانگ ڏئي ٻئي دور ۾ بہ داخل ٿي آهي. آئزڪ نيوٽن بہ انهن ئي چند عظيم دماغن مان هڪ آهي جن سموري انسان ذات جي فطرت متعلق سوچ جي ڪاياپلٽ ڪئي. نيوٽن جو تعلق جنھن دور سان آهي ان کي روشن خياليءَ وارو زمانو سڏيو ويندو آهي ۽ واقعي بہ ڏٺو وڃي تہ نيوٽن پنھنجي ڪارنامن جي ڪري انهي روشن خيالي جو آسمان رهيو آهي. جنھن سال ۾ سائنس جي بزرگ گيلیليو جو موت ٿيو اُن ئي سال ۾ ڪرسمس واري ڏينهن تي نيوٽن جو جنم انگلينڊ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ وولس ٿورپ ۾ ستڙيي (وقت کان اڳ ڄاول) ڪمزور ٻار طور ٿيو جنهن جي باري ۾ خيال ڪيو ويو تہ شايد بچي نہ سگهي. انگلينڊ ۾ 1640ع وارو ڏهاڪو تمام خطرناڪ گهرو ويڙھ ۽ پليگ جھڙي موتمار بيماري جو رهيو. ڪافي ماڻهن جو خيال هيو تہ بس هاڻي قيامت ويجهي آهي ۽ انسان ذات جو خاتمو ٿي ويندو. سندس جنم کان 3 مھينا پھريان سندس والد (جنھن جو نالو بہ آئزڪ نيوٽن هيو) جو انتقال ٿي ويو، تنھنڪري سندس ماءُ ڪجهه سالن کانپوءِ ٻي شادي ڪري ڇڏي، جنھن جا نيوٽن جي زندگي تي تمام گھرا اثر رهيا مثال طور اڪيلائپ، پيءُ جي پيار کان محرومي وغيره. شروعاتي تعليم ڪنگز ڪاليج مان پرائڻ بعد سندس ماءُ غربت سبب کيس واپس پنهنجي ڳوٺ مال جو واڙو سنڀالڻ لاءِ گهرائي ورتو. سندس پُرتجسس دماغ جو اندازو سندس ٻاروتڻ وارين حرڪتن مان لڳائي سگهجي ٿو، مثال طور هڪ دفعي طوفان تمام تيز هيو ۽ ميڊم هانا (نيوٽن جي ماءُ) مال جي وٿاڻ بابت شديد پريشاني ۾ سوچي رهي هئي تہ الائي وٿاڻ جا در ۽ دريون هوا ۾ ڀڄي نہ پيا هجن. انهي پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ ميڊم، نيوٽن کي وٿاڻ طرف موڪليو تہ جيئن هو پرگهور لھي اچي. ڪافي دير گذرڻ باوجود بہ جڏهن نيوٽن واپس نہ آيو تہ ميڊم پاڻ وڃي وٿاڻ پهتي. ننڍڙو وٿاڻ جا در ۽ دريون چڪاسڻ بجاءِ، ٻاهر ٺھيل ڪاٺ جي چبوترن مٿان ٽپ ڏئي تيز هوا جو پريشر چيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هيو! ننڍي لاءِ نيوٽن وقت ڏسڻ لاءِ پنھنجي ڪمري جي ڀت تي هڪ شمسي گهڙيال ۽ هوا تي هلندڙ چڪي ٺاهي. سندس ماءُ کي جنهن مھل پڪ ٿي وئي تہ نيوٽن سندس مال وارو واڙو نہ سنڀالي سگهندو تہ هُن کيس ڪئمبريج يونيورسٽي جي ٽرنٽي ڪاليج ۾ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي ڇڏيو. غربت سبب پھريان ڪجهه سال نيوٽن ڪاليج جي هاسٽل تي ٻين شاگردن جي ڪمرن جي صفائي سٿرائي وارو ڪم ڪري ڪجهه پئسا ڪمائيندو هيو، جيسيتائين کيس اسڪالرشپ ملي. سندس پڙهائي واري دور ۾ فطرت متعلق ارسطو جا ٻہ هزار سال پراڻا نظريا پڙهايا ويندا هيا ڇاڪاڻ تہ اهي ڪليسائيت جي لاءِ گهڻا نقصانڪار نہ هيا مثال طور ارسطو موجب ڪو بال يا هنداڻو هوا ۾ اڇلائڻ کان پوءِ واپس ڌرتي تي ان ڪري ٿو ڪري ڇاڪاڻ تہ هنداڻي يا بال ۾ هيٺ ڪرڻ جي صلاحيت (ڪشش) موجود آهي. دونھون يا ٻاڦ ۽ ڪڪر آسمان طرف ان ڪري ٿا وڃن ڇاڪاڻ تہ انهن ۾ مٿي وڃڻ جي صلاحيت (ليوٽي) موجود آهي. نيوٽن ان قسم جي نصاب مان مطمئن نہ هيو تنھنڪري هن پنهنجي لاءِ سوالن جي الڳ فھرست تيار ڪئي جنھن کي هُو 'پُختا فلسفياڻا سوال' چوندو هيو، جن ۾ ڪشش، روشني، حرارت، حرڪت، مقناطيسيت، سيارن ۽ ستارن متعلق 45 اهم سوال شامل هيا. نيوٽن جو چوڻ هيو تہ هڪ صحيح سوال ڪنھن بہ مسئلي جو اڌ جواب هوندو آهي. سندس انهي تجسس کيس گيلیليو، ديڪارت، ڪوپرنيڪس ۽ ڪيپلر کي پڙهڻ ۽ انهن جي سوالن ۽ نتيجن تي پنھنجا سوال اٿارڻ لاءِ مجبور ڪيو. نيوٽن کان اڳ وارا سائنسدان گرهن جي گردش متعلق ڪافي ڳالهيون ٻڌائي ويا هيا پر انهن ۾ بنيادي سوالن جا جواب شامل نہ هيا مثال طور گرھ سج جي چوڌاري چڪر ڪيئن ٿا لڳائن ۽ ڇو ٿا لڳائن؟ اها ڪھڙي قوت آهي جيڪا خلائي جسمن کي مٿي خلا ۾ ئي رکيو ويٺي آهي؟ وغيره. تنھن دور ۾ يورپ ۾ ڪليسا جي بالادستي سبب نيوٽن اهو چئي اڳتي وڌيو تہ خُدا هي ڪائنات ٺاهي آھي، اچو تہ پاڻ ان جا قانون ڳوليون. نيوٽن انهن سوالن جا جواب ڳولڻ جي ڪوشش شروع ڪئي تہ کيس تنھن دور جي رائج رياضيء جون کوٽون نظر آيون، جنھن سبب ڪا خاطر خواه پيش رفت ممڪن نہ هئي. ان ڏس ۾ هُن 'ڪيلڪيولس' ايجاد ڪيو ۽ ان جديد رياضياتي ايجاد جي بدولت شمسي نظام ۾ موجود گرهن جي مدار ۽ محور کي دريافت ڪيو ۽ اهو واضح ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو تہ اها ڪائناتي ڪشش ثقل آهي جيڪا خلائي جسمن کي پنهنجن پنهنجن مدارن ۾ رکيو ويٺي آهي. نيوٽن واري زماني تائين اهو سمجهيو ويندو هيو تہ اڇو رنگ پاڪ، نج ۽ خُدا جي نشاني آهي. نيوٽن ان ڏس ۾ روشني تي تجربا ڪيا ۽ اهو ثابت ڪيو تہ اڇو رنگ نج ناهي پر مختلف رنگن جو ميلاپ آهي. سندس مشهور زمانہ اسپيڪٽرم تجربي بدولت اڄ جي سائنس ان قابل آهي تہ اها ڏورانھن سيارن ۽ ستارن جي ساخت بابت پُختي ڄاڻ مھيا ڪري سگهي. نيوٽن واري دور ۾ ٽيليسڪوپ جو ڍانچو وڏو ۽ ٻن وڏن لينسز تي مشتمل هوندو هيو جنھن سبب تصوير ڌنڌلي نظر ايندي هئي. نيوٽن پنھنجي روشني تي ڪيل تجربن جي آڌار تي پنھنجي لاءِ هڪ ننڍڙي ٽيليسڪوپ ٺاهي جنھن ۾ هن هڪ ننڍي لينس ۽ هڪ آئيني جو استعمال ڪيو. سندس ان ايجاد کيس برطانيا جي رائل سوسائٽي ۽ سڄي يورپ ۾ مشھور ڪري ڇڏيو، ڇاڪاڻ تہ تنھن وقت سامونڊي سفر لاءِ سٺي ٽيليسڪوپ جو هجڻ نھايت ئي ضروري هيو ۽ اهو ڪارنامو نيوٽن ڪري ڏيکاريو. رائل سوسائٽي جي طاقتور ماڻهو رابرٽ هُڪ سان تلخيء سبب نيوٽن رائل سوسائٽي کان پري ٿي ويو ۽ لاڳيتا ٻارهن سال پنهنجي گهر ۾ گذاريو جتي هن الڪيمي (Alchemy) ۾ مختلف تجربا شروع ڪيا. سندس مڃڻ هيو تہ ڪائنات ۾ هڪ اهڙي قوت ضرور آهي جيڪا هر ذري ۾ موجود آهي، جيڪا شين جي زندگي ۽ موت جو تعين ڪري ٿي، لوه کي سون ڪري ٿي ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ محفوظ رکي ٿي (نيوٽن تنھن دور ۾ انهي قانون جي ڀرسان اچي پهتو جيڪو 200 سال پوءِ آئنسٽائن دريافت ڪيو (E = mc2). 

بيشڪ سندس محنت جنھن شعبي 'الڪيمي' ۾ هئي اهو شعبو ڪا سائنس نہ هئي پر پراڻين ڏندڪٿائن تي مشتمل هڪ عقيدو هيو، تنھن جي باُوجود بہ نيوٽن ان عقيدي کي سائنسي اصولن موجب پروڙيو ۽ ان سان سچو رهيو. هڪ دفعي سندس هڪ دوست ايسٽرانامر ايڊمنڊ هيلي هن وٽ آيو ۽ هن کي همٿايائين تہ پنھنجون دريافتون ڪتابي شڪل ۾ ڇپرائي. نيوٽن ان ڳالھ تي راضي ٿيو ۽ 1687ع ۾ سندس ڪتاب &quot;پرنسيپيا&quot; (Principia) ڇپيو جنھن کي اڄ بہ سائنسي دنيا جو سڀ کان وڏو شاهڪار تصور ڪيو ٿو وڃي. سندس ڪتاب ۾ ڪيلڪيولس جي مدد سان سندس جڳ مشھور 3 حرڪت جا قانون (Laws of Motion)، ڪائناتي ڪشش ثقل جو قانون ۽ ٻيا کوڙ فطرتي مشاهدا بيان ڪيا ويا جيڪي اڄ جي جديد سائنس جو بُڻ بڻياد آهن. سندس دريافت ڪيل قانونن جي بدولت ئي صنعتي انقلاب ممڪن ٿي سگهيو. سائنس جي دنيا ۾ سندس عزت صرف دريافتن ۽ ايجادن جي ڪري نہ آهي پر ان سان گڏ سائنسي طريقيڪار ۾ نواڻ آڻڻ بہ تمام وڏي اهميت جوڳي ڳالھ آهي. 

نيوٽن پنهنجي طبعيت ۾ تمام اناپرست، لڪل، ساڙولو انسان هيو، جيڪو پنهنجي پاڻ کان سواءِ ڪنهن تي بہ يقين نہ ڪندو هيو. رائل سوسائٽي جو ڊائريڪٽر ٿيڻ شرط هن پنهنجي پراڻي دشمن رابرٽ هُڪ جي تصوير لاهي باه ۾ ساڙي ڇڏي. پنھنجي اٿاھ قابليتن جي ڪري انگلينڊ ۾ ڪيٿولڪ چرچ جي بالاداستيء هوندي بہ پروٽسٽنٽ نيوٽن کي انگلينڊ جي بادشاه پنهنجي ڪابينا ۾ جڳھ ڏني. نيوٽن هڪ سال لاءِ برطانوي پارليامينٽ جو حصو رهيو جتي سڄي سال ۾ هُن صرف هڪ جملو ڳالهائيندي ڀرسان ويٺل ميمبر کي چيو؛

&quot;مهرباني ڪري دري بند ڪيو، ٻاهر ڏاڍو سيءُ آهي.&quot;
 
نيوٽن جن ڪارنامن جي ڪري سڄي دنيا ۾ اڄ سڃاتو وڃي ٿو. اهي سڀ هن 26 سالن جي ننڍي عمر تائين سرانجام ڏنا. سندس سائنسي طريقيڪار ۽ منطق کي والٽيئر ۽ ايڊم سمٿ سماجي سائنس طور يورپ ۾ لاڳو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ خاطرخواھ ڪاميابي سان يورپ جي سوچ تي اثر انداز ٿيا. نيوٽن پنھنجو پاڻ کي ڄاڻ واري سمنڊ ڪناري بيٺل ٻار سان مشابھت ڏيندو هيو، جنھن جي تلاش هُئي خوبصورت پٿر ۽ سھڻيون سپيون. کانئس ڪنھن ماڻهو سوال ڪيو تہ توهان ايڏا هوشيار آهيو، ان جو بنيادي سبب ڇا آهي؟ سندس جواب هيو، &quot;ڇاڪاڻ تہ مان پاڻ کان اڳ وارن ديوقامت عظيم انسانن جي ڪلهن تي چڙهي هن ڪائنات کي ڏسان پيو تنھنڪري ئي منھنجي نظر پري تائين آهي.&quot; هُن جو پُرتجسس دماغ سوال ڪرڻ جي بي انتھا قابليت رکندو هيو ۽ هُن جو ضمير هميشہ کيس سوالن جا جواب ڳولڻ لاءِ بيچين ۽ ٿرٿلي ۾ رکندو هيو ۽ انسان ذات جي فطرت متعلق پڪي ڄاڻ تي يقين نہ رکندو هيو جيسيتائين پاڻ ڪنھن نتيجي تي نہ پچچي. مشھور جرمن فلسفي فريڊرڪ نٽشي چواڻي، &quot;سچ جو وڏو دشمن ڪُوڙ نہ پر پَڪ آهي.&quot; جيڪڏهن پنهنجي اڄ واري سماج تي نظر وجهجي تہ اندازو ٿيندو تہ اسان جو سماج, سماجي ۽ فطري سائنس جي ميدان ۾ 18هين صدي جي يورپ کان بہ پوئتي بيٺو آهي! ڏٺو وڃي تہ نيوٽن فطرت متعلق تمام عام ۽ بنيادي سوال ڪيا ڇو تہ هن پنهنجي وُجود کي پنهنجي آس پاس کان واقف رکڻ پئي چاهيو تنھنڪري هن پراسرار ڪائنات جي تلاءُ ۾ هڪ پٿر اڇلايو. لھرون تمام وڏيون ٿيون جو اڄ تائين اسان انهن جي دائري ۾ ئي جيئون پيا.

اضافو:- اصغر ساگر
مضمون:-شاھ جبار

==وڌيڪ ڏسو==
{{Short description|English polymath (1642–1726)}}
{{Other uses}}
{{Good article}}
{{Pp-move}}
{{Pp-semi-indef}}
{{Use British English|date=October 2024}}
{{Use dmy dates|date=November 2024}}
{{CS1 config|mode=cs1}}
{{Infobox scientist
| honorific_prefix  = [[Sir]]
| name              = Isaac Newton
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|FRS}}
| image             = Portrait of Sir Isaac Newton, 1689 (brightened).jpg
| alt               = Portrait of Newton, a white man with white hair and a brown robe, sitting with his hands folded
| caption           = [[Portrait of Isaac Newton|Portrait of Newton]], 1689
| birth_date        = {{Birth date|df=y|1643|01|04}}
| birth_place       = {{nowrap|[[Woolsthorpe-by-Colsterworth]],}} Lincolnshire, England
| death_date        = {{Death date and age|df=y|1727|03|31|1643|01|04}}
| death_place       = [[Kensington]], Middlesex, England
| resting_place     = [[Westminster Abbey]]
| fields            = {{hlist|[[Physics]]|[[natural philosophy]]|[[alchemy]]|[[theology]]|[[mathematics]]|[[astronomy]]|[[economics]]}}
| workplaces        = {{hlist|[[University of Cambridge]]|[[Royal Society]]|[[Royal Mint]]}}
| education         = [[Trinity College, Cambridge]] ([[Bachelor of Arts|BA]], 1665; [[Master of Arts|MA]], 1668)&lt;ref&gt;Kevin C. Knox, Richard Noakes (eds.), ''From Newton to Hawking: A History of Cambridge University's Lucasian Professors of Mathematics'', Cambridge University Press, 2003, p. 61.&lt;/ref&gt;
| academic_advisors = {{unbulleted list | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130129154554/http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 |date=29 January 2013 }}, ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007. Retrieved 24 February 2009; explained further in {{cite journal |last=Feingold |first=Mordechai |date=1993 |title=Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation |journal=Isis |volume=84 |issue=2 |pages=310–338 |bibcode=1993Isis...84..310F |doi=10.1086/356464 |jstor=236236 |s2cid=144019197 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt; | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dictionary of Scientific Biography |url=http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20050225223812/http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-date=25 February 2005 |at=Notes, No. 4}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students  = {{unbulleted list| [[Roger Cotes]]|[[William Whiston]]}}
| awards            = {{unbulleted list | [[Fellow of the Royal Society|FRS]]&amp;nbsp;(1672)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite web |title=Fellows of the Royal Society |url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-url=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-date=16 March 2015 |publisher=Royal Society |location=London}}&lt;/ref&gt; | [[Knight Bachelor]]&amp;nbsp;(1705)}}
| known_for         = {{collapsible list|[[Classical mechanics|Newtonian mechanics]]| [[universal gravitation]]| [[calculus]]| [[Newton's laws of motion]]| [[optics]]| [[binomial series]]| ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]''| [[Newton's method]] | [[Newton's law of cooling]]| [[Newton's identities]]| [[Newton's metal]]| [[Newton line]]| [[Newton–Gauss line]]| [[Newtonian fluid]]| [[Newton's rings]]|''[[Standing on the shoulders of giants]]'' |[[List of things named after Isaac Newton|List of all other works and concepts]]|}}
| signature         = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt     = Signature written in ink in a flowing script
| party             = [[Whigs (British political party)|Whig]]
| module            = {{Infobox officeholder| embed = yes
| office            = [[Parliament of England|Member of Parliament]]&lt;br /&gt;for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|the University of Cambridge]]
| term_start        = 1689
| term_end          = 1690
| predecessor       = [[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]
| successor         = [[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]
| term_start1       = 1701
| term_end1         = 1702
| predecessor1      = [[Anthony Hammond (politician)|Anthony Hammond]]
| successor1        = [[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey]]
| office2           = President of the Royal Society
| order2            = 12th
| term_start2       = 1703
| term_end2         = 1727
| predecessor2      = [[John Somers, 1st Baron Somers|John Somers]]
| successor2        = [[Hans Sloane]]
| office3           = [[Master of the Mint]]
| term_start3       = 1699
| term_end3         = 1727
| predecessor3      = [[Thomas Neale]]
| successor3        = [[John Conduitt]]
| suboffice3        = [[Warden of the Mint]]
| subterm3          = 1696–1699
| office4           = Lucasian Professor of Mathematics
| order4            = 2nd
| term_start4       = 1669
| term_end4         = 1702
| predecessor4      = [[Isaac Barrow]]
| successor4        = [[William Whiston]]
}}
}}

'''Sir Isaac Newton'''{{efn|{{IPAc-en|ˈ|nj|uː|t|ən|audio=LL-Q1860 (eng)-Naomi Persephone Amethyst (NaomiAmethyst)-Newton.wav}}}} ({{OldStyleDate|4 January|1643|25 December}}{{snd}}{{OldStyleDate|31 March|1727|20 March}}){{efn|name=OSNS|During Newton's lifetime, two calendars were in use in Europe: the [[Julian Calendar|Julian]] (&quot;[[Old Style and New Style dates|Old Style]]&quot; calendar in [[Protestant]] and [[Eastern Orthodox Church|Orthodox]] regions, including Britain; and the [[Gregorian Calendar|Gregorian]] (&quot;[[Old Style and New Style dates|New Style]]&quot;) calendar in Roman Catholic Europe. At Newton's birth, Gregorian dates were ten days ahead of Julian dates; thus, his birth is recorded as taking place on 25 December 1642 Old Style, but it can be converted to a New Style (modern) date of 4 January 1643. By the time of his death, the difference between the calendars had increased to eleven days. Moreover the civil or legal year in England began on 25 March, therefore the Newton's death on 20 March was still dated as 1726 O.S. there.}} was an English [[polymath]] active as a [[mathematician]], [[physicist]], [[astronomer]], [[alchemist]], [[theologian]], and author.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |last=Alex |first=Berezow |date=4 February 2022 |title=Who was the smartest person in the world? |url=https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |access-date=28 September 2023 |website=Big Think |archive-date=28 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928161012/https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Newton was a key figure in the [[Scientific Revolution]] and the [[Age of Enlightenment|Enlightenment]] that followed.&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cite book |last=Matthews |first=Michael R. |author-link=Michael R. Matthews |url=https://books.google.com/books?id=JrcqBgAAQBAJ&amp;pg=PA181 |title=Time for Science Education: How Teaching the History and Philosophy of Pendulum Motion Can Contribute to Science Literacy |date=2000 |publisher=Springer Science+Business Media, LLC |isbn=978-0-306-45880-4 |series= |location=New York |pages=181 |language=en}}&lt;/ref&gt; His book {{lang|la|[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]}} (''Mathematical Principles of Natural Philosophy''), first published in 1687, [[Unification of theories in physics#Unification of gravity and astronomy|achieved the first great unification in physics]] and established [[classical mechanics]].&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{cite journal |last=Rynasiewicz |first=Robert A. |title=Newton's Views on Space, Time, and Motion |date=22 August 2011 |journal=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |pages= |url=https://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ |access-date=15 November 2024 |publisher=Stanford University |author-link=Robert Rynasiewicz}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{cite book |author=Klaus Mainzer |url=https://books.google.com/books?id=QekhAAAAQBAJ&amp;pg=PA8 |title=Symmetries of Nature: A Handbook for Philosophy of Nature and Science |date=2 December 2013 |publisher=Walter de Gruyter |isbn=978-3-11-088693-1 |page=8 }}&lt;/ref&gt; Newton also made seminal contributions to [[optics]], and [[Leibniz–Newton calculus controversy|shares credit]] with German mathematician [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] for formulating [[calculus|infinitesimal calculus]], though he developed calculus years before Leibniz. Newton contributed to and refined the [[scientific method]], and his work is considered the most influential in bringing forth modern science.

In the {{lang|la|Principia}}, Newton formulated the [[Newton's laws of motion|laws of motion]] and [[Newton's law of universal gravitation|universal gravitation]] that formed the dominant scientific viewpoint for centuries until it was superseded by the [[theory of relativity]]. He used his mathematical description of [[gravity]] to derive [[Kepler's laws of planetary motion]], account for [[tide]]s, the [[Trajectory|trajectories]] of [[comet]]s, the [[Axial precession|precession of the equinoxes]] and other phenomena, eradicating doubt about the [[Solar System]]'s [[heliocentrism|heliocentricity]].&lt;ref&gt;{{Cite book |last=More |first=Louis Trenchard |url=https://archive.org/details/isaacnewtonbiogr0000loui/page/327 |title=Isaac Newton: A Biography |publisher=Dover Publications |year=1934 |page=327}}&lt;/ref&gt; Newton solved the [[two-body problem]], and introduced the [[three-body problem]]. He demonstrated that the [[Dynamics (mechanics)|motion of objects]] on Earth and [[Astronomical object|celestial bodies]] could be accounted for by the same principles. Newton's inference that the Earth is an [[Spheroid#Oblate spheroids|oblate spheroid]] was later confirmed by the geodetic measurements of [[Alexis Clairaut]], [[Charles Marie de La Condamine]], and others, convincing most European scientists of the superiority of Newtonian mechanics over earlier systems. He was also the first to calculate the [[age of Earth]] by experiment, and described a precursor to the modern [[wind tunnel]].

Newton built the [[Newtonian telescope|first reflecting telescope]] and developed a sophisticated [[Color theory|theory of colour]] based on the observation that a [[Dispersive prism|prism]] separates [[Electromagnetic spectrum#Visible radiation (light)|white light]] into the colours of the [[visible spectrum]]. His work on light was collected in his book ''[[Opticks]]'', published in 1704. He originated prisms as [[Beam expander|beam expanders]] and [[Multiple-prism dispersion theory|multiple-prism arrays]], which would later become integral to the development of [[Tunable laser|tunable lasers]].&lt;ref name=&quot;OPN1&quot; /&gt; He also anticipated [[wave–particle duality]] and was the first to theorize the [[Goos–Hänchen effect]]. He further formulated an [[Newton's law of cooling|empirical law of cooling]], which was the first heat transfer formulation and serves as the formal basis of [[Convection (heat transfer)|convective heat transfer]],&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Cheng |first1=K. C. |last2=Fujii |first2=T. |date=1998 |title=Isaac Newton and Heat Transfer |url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01457639808939932 |journal=Heat Transfer Engineering |volume=19 |issue=4 |pages=9–21 |doi=10.1080/01457639808939932 |issn=0145-7632|url-access=subscription }}&lt;/ref&gt; made the first theoretical calculation of the [[speed of sound]], and introduced the notions of a [[Newtonian fluid]] and a [[black body]]. He was also the first to explain the [[Magnus effect]]. Furthermore, he made early studies into [[electricity]]. In addition to his creation of calculus, Newton's work on mathematics was extensive. He generalized the [[binomial theorem]] to any real number, introduced the [[Puiseux series]], was the first to state [[Bézout's theorem]], classified most of the [[Cubic plane curve|cubic plane curves]], contributed to the study of [[Cremona transformation|Cremona transformations]], developed [[Newton's method|a method]] for approximating the [[Zero of a function|roots of a function]], and also originated the [[Newton–Cotes formulas]] for [[numerical integration]]. He further initiated the field of [[calculus of variations]], devised an early form of [[regression analysis]], and was a pioneer of [[vector calculus|vector analysis]].

Newton was a fellow of [[Trinity College, Cambridge|Trinity College]] and the second [[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]]; he was appointed at the age of 26. He was a devout but unorthodox Christian who privately rejected the doctrine of the [[Trinity]]. He refused to take [[holy orders]] in the [[Church of England]], unlike most members of the Cambridge faculty of the day. Beyond his work on the [[mathematical sciences]], Newton dedicated much of his time to the study of [[alchemy]] and [[Chronology of the Bible|biblical chronology]], but most of his work in those areas remained unpublished until long after his death. Politically and personally tied to the [[Whigs (British political party)|Whig party]], Newton served two brief terms as [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Member of Parliament for the University of Cambridge]], in 1689–1690 and 1701–1702. He was [[knight]]ed by [[Anne, Queen of Great Britain|Queen Anne]] in 1705 and spent the last three decades of his life in London, serving as [[Warden of the Mint|Warden]] (1696–1699) and [[Master of the Mint|Master]] (1699–1727) of the [[Royal Mint]], in which he increased the accuracy and security of British coinage, as well as the president of the [[Royal Society]] (1703–1727).

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Sister project links|s=Author:Isaac Newton|wikt=no|n=no|b=Introduction to Astrophysics/Historical Context/Isaac Newton}}
*
* [http://scienceworld.wolfram.com/biography/Newton.html ScienceWorld biography] by [[Eric Weisstein]]
* [http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Dictionary of Scientific Biography]
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 &quot;The Newton Project&quot;]
* [http://www.isaacnewton.ca/ &quot;The Newton Project – Canada&quot;]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/newton/ &quot;Newton's Dark Secrets&quot;] – [[Nova (TV series)|NOVA]] TV programme
* from ''The [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]:''
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton/ &quot;Isaac Newton&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-principia/ &quot;Newton's ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/ &quot;Newton's Philosophy&quot;], by Andrew Janiak
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ &quot;Newton's views on space, time, and motion&quot;], by Robert Rynasiewicz
* [http://www.tqnyc.org/NYC051308/index.htm &quot;Newton's Castle&quot;] – educational material
* [http://www.dlib.indiana.edu/collections/newton &quot;The Chymistry of Isaac Newton&quot;], research on his alchemical writings
* [http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm The &quot;General Scholium&quot; to Newton's ''Principia''] {{Webarchive|url=https://archive.is/20030513080422/http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm |date=2003-05-13 }}
* Kandaswamy, Anand M. [http://www.math.rutgers.edu/courses/436/Honors02/newton.html &quot;''The Newton/Leibniz Conflict in Context''&quot;]
* [http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html Newton's First ODE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070705191603/http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html |date=2007-07-05 }}&amp;nbsp;– A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
* [http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ &quot;The Mind of Isaac Newton&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213222519/http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ |date=2006-12-13 }} – images, audio, animations and interactive segments
* [http://www.enlighteningscience.sussex.ac.uk/home Enlightening Science] Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Mathematicians/Newton.html Newton biography (University of St Andrews)]
* {{cite EB1911|wstitle=Newton, Sir Isaac}} --&gt; Chisholm, Hugh, ed. (1911). &quot;[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Newton, Sir Isaac|Newton, Sir Isaac]]&quot;. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (11th ed.). Cambridge University Press.
* The [[Linda Hall Library]] has digitized [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort Two copies of John Marsham's (1676) ''Canon Chronicus Aegyptiacus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920090207/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort |date=2020-09-20 }}, one of which was [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 owned by Isaac Newton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201013060423/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 |date=2020-10-13 }}, who marked salient passages by dog-earing the pages so that the corners acted as arrows. The books can be compared side-by-side to show what interested Newton.

'''نيوٽن جون لکڻيون'''
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=43 Newton's works – full texts, at the Newton Project]
* [http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/Humanities/Pages/newton.aspx The Newton Manuscripts at the National Library of Israel – the collection of all his religious writings]
* [http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ &quot;Newton's ''Principia''&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090810003302/http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ |date=2009-08-10 }} – read and search
* [http://www.earlymoderntexts.com/ ''Descartes, Space, and Body'' and ''A New Theory of Light and Colour''], modernised readable versions by Jonathan Bennett
* [https://archive.org/stream/opticksoratreat00newtgoog#page/n6/mode/2up ''Opticks, or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflexions and Colours of Light''], full text on [[archive.org]]
* [http://cudl.lib.cam.ac.uk/collections/newton &quot;Newton Papers&quot;] – Cambridge Digital Library
* (1686) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 &quot;A letter of Mr. Isaac Newton... containing his new theory about light and colors&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201009103331/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 |date=2020-10-09 }}, ''Philosophical Transactions of the Royal Society'', Vol. XVI, No. 179, pp.&amp;nbsp;3057–3087. – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1704) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 ''Opticks''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016062120/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 |date=2020-10-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1719) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 ''Optice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908133047/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 |date=2020-09-08 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1729) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 ''Lectiones opticae''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027014312/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 |date=2020-10-27 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1749) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 ''Optices libri tres''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916232516/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 |date=2020-09-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]

{{navboxes
|title=Related navigational templates
|list= {{flatlist|
* [[Template:Lucasian Professors of Mathematics|Lucasian Professors of Mathematics]] (over 20 topics)
* [[Template:Royal Society presidents 1700s|Royal Society presidents 1700s]] (over 15 topics)
* [[Template:Age of Enlightenment|Age of Enlightenment]] (over 60 topics)
* [[Template:Metaphysics|Metaphysics]] (over 130 topics)
* [[Template:Philosophy of science|Philosophy of science]] (over 130 topics)
* [[Template:Scientists whose names are used as SI units|Scientists whose names are used as SI units]] (over 20 topics)
}}}}

{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:آئزڪ نيوٽن]]
[[زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:1642ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1727ع جون وفاتون]]
[[زمرو:17th-century English mathematicians]]
[[زمرو:17th-century English writers]]
[[زمرو:17th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:18th-century English mathematicians]]
[[زمرو:18th-century English writers]]
[[زمرو:18th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:Alumni of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Antitrinitarians]]
[[زمرو:Apocalypticists]]
[[زمرو:Ballistics experts]]
[[زمرو:Burials at Westminster Abbey]]
[[زمرو:Color scientists]]
[[زمرو:Copernican Revolution]]
[[زمرو:English alchemists]]
[[زمرو:English Anglicans]]
[[زمرو:English astronomers]]
[[زمرو:English inventors]]
[[زمرو:English mathematicians]]
[[زمرو:English MPs 1689–90]]
[[زمرو:English MPs 1701–02]]
[[زمرو:English physicists]]
[[زمرو:Enlightenment scientists]]
[[زمرو:Experimental physicists]]
[[زمرو:Fellows of the Royal Society]]
[[زمرو:Fellows of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Hermeticists]]
[[زمرو:History of calculus]]
[[زمرو:Knights Bachelor]]
[[زمرو:Lucasian Professors of Mathematics]]
[[زمرو:Masters of the Mint]]
[[زمرو:Members of the Parliament of the United Kingdom for university constituencies]]
[[زمرو:Members of the pre-1707 Parliament of England for the University of Cambridge]]
[[زمرو:Natural philosophers]]
[[زمرو:Optical physicists]]
[[زمرو:People educated at The King's School, Grantham]]
[[زمرو:People from South Kesteven (district)]]
[[زمرو:Philosophers of science]]
[[زمرو:Post-Reformation Arian Christians]]
[[زمرو:Presidents of the Royal Society]]
[[زمرو:Scientific instrument makers]]
[[زمرو:Theoretical physicists]]
[[زمرو:Geometers]]
[[زمرو:18th-century British scientists]]</text>
      <sha1>rsz3uxzlihvsf90muxwk241x50m21mh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322360</id>
      <parentid>322359</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:25:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322360</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42042" sha1="3ys87yexlss3pyvks8vdk258nt6vx1t" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix = سر
| name = آئزڪ نيوٽن
| honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|size=100|PRS}}
| image = GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg
| alt = Portrait of man in black with shoulder-length, wavy brown hair, a large sharp nose, and a distracted gaze
| caption = نيوٽن جو پورٽريٽ جيڪو گاڊفري ميلر 
| birth_date = 25 ڊسمبر 1642
| birth_place = {{nowrap|ھڪ ڳوٺ [[وولسٿورپ]]}} ،[[لنڪن شاير ڪائونٽي]], [[ڪنگڊم آف انگلينڊ]]
| death_date 
= 20 مارچ 1727
| death_place = [[ڪينسنگٽن]]، [[مڊل سيڪس]], انگلينڊ
| resting_place = [[ويسٽ منسٽر ايبي]]
| nationality = انگلش
| fields =
 {{unbulleted list
  | {{hlist |[[فزڪس]] |[[نيچرل فلاسافي]]}}
  | {{hlist |[[الڪيمي]] }}
  | {{hlist |[[ميٿميٽڪس]] |[[فلڪيات]]}}
  | {{hlist |معاشيات}}
 }}
| workplaces = {{unbulleted list |[[يونيورسٽي آف ڪيمبرج]] |[[رايل سوسائٽي]] |[[رايل منٽ]]}}
| alma_mater = 
[[ٽرنٽي ڪاليج ڪيمبرج]]
| academic_advisors =
 {{unbulleted list
  | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007; retrieved 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold's &quot;[https://www.jstor.org/stable/236236 Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation]&quot; in ''Isis'', Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–38.&lt;/ref&gt;
  | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;[http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Newton profile],  ''Dictionary of Scientific Biography'', n.4.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Newton Handbook&quot;&gt;{{harvnb|Gjertsen|1986|page={{page needed|date=August 2014}}}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students = {{unbulleted list |[[Roger Cotes]] |[[William Whiston]]}}
| awards = [[فيلو آف رايل سوسائٽي]] (1672)&lt;ref name=frs&gt;{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|archivedate=16 March 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows|publisher=Royal Society|location=London|title=Fellows of the Royal Society}}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; [[نائٽ بيچلر]](1702)
| known_for =
 {{unbulleted list
  |[[نيوٽن جي ميڪانزم]] |[[ڪائنات جي ڪشش ثقل]]|[[ڪيلڪيولس]]| [[نيوٽن جي حرڪت جو قانون]]
  |{{hlist |[[علم مناظر]] |[[بائنوميل سيريز]]}}
   |اهم شاگرد:  [[روجر ڪوٽس]] ، [[وليم وچسٽن]] 
  |{{hlist |''[[فلاسافي آف نيچرل پرنسپلز ]]'' |[[نيوٽن جو ميٿڊ]]}}
 }}
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt = Is. Newton
}}
                                                                    
'''آئزڪ نيوٽن''' (Isaac Newton) [[فزڪس|طبیعیات]] جو وڏو ماهر هو. هن حرڪت ۽ ڪشش ثقل سميت ڪيترن ئي معاملن جي نه رڳو وضاحت ڪئي پر ان کي تجربن وسيلي ثابت به ڪيو ۽ ان جا قانون به جوڙيا. هن ڪهڪشائن ۽ ستارن جي رازن تان پردو به کنيو. کيس سندس انهن ئي خدمتن عيوض اهو مقام مليو.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;&gt;[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 ''تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ عمر عطيلا ايرگي، سنڌيڪار مظفر بخاري''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |date=2017-09-12 }} ''سنڌ سلامت ڪتاب گھر&lt;/ref&gt;

آئزڪ نيوٽن سال 1642ع ۾ انگلينڊ ۾ ڄائو هو. اهو ساڳيو ئي سال هو، جڏهن گئليلو لاڏاڻو ڪيو هو. نيوٽن کي تمام گهڻي مڃتا به ملي ۽ گئليلو وانگر سندس چهري تي افسوس جو ڪوبه نشان موجود نه هو. برنارڊ رسل چوي ٿو “نيوٽن کان پوءِ رڳو البرٽ آئنسٽائين ئي آهي جنهن جي ڪم ۾ نيوٽن جهڙي خوبصورتي جا پاڇولا نظر اچن ٿا.&lt;ref name=&quot;سنڌيانا&quot;/&gt;

نيوٽن پنهنجي لئباريٽريءَ ۾ سج منڊل (Solar System) جو هڪ ميڪنيڪل ماڊل (Mechanical Model) تيار ڪيو. اهو ماڊل هڪ ليور کي حرڪت ڏيڻ سان متحرڪ ٿي ويندو هو ۽ سمورا گرهه سج جي چوڌاري گردش ڪرڻ لڳندا هئا. ھن جي ماء جو نالو ھانا ايسڪف (Hannah Ayscough) ھو. ھي پنھنجي والد جي وفات کان پوءِ پيدا ٿيو. ھن جي پيء جو نالو آئزڪ نيوٽن ھو ۽ ساڳيو نالو ھن تي رکيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Storr|first1=Anthony|title=Isaac Newton|journal=British Medical Journal (Clinical Research Edition)|date=December 1985|volume=291|issue=6511|page=1779|jstor=29521701|publisher=BMJ|doi=10.1136/bmj.291.6511.1779}}&lt;/ref&gt; جڏھن ٽن سالن جو ھو تہ ھن جي ماء ٻي شادي ڪري نئين مڙس سان رھڻ شروع ڪيو ۽ نيوٽن پنھنجي نانيء جي حوالي ٿيو. ٻي شادي ڪرڻ جي ڪري ھي ماء کي پسند نہ ڪندو ھو نہ ئي وري ھن جي ويڳي پيءُ سان انسيت ٿي سگھي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Keynes|first1=Milo|title=Balancing Newton's Mind: His Singular Behaviour and His Madness of 1692–93|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|date=20 September 2008|volume=62|issue=3|page=293|jstor=20462679|doi=10.1098/rsnr.2007.0025}}&lt;/ref&gt; سندس ماءُ کي ٻئي مڙس مان ٽي ٻار ٿيا.{{sfn|Westfall|1980|p=55}} ننڍپڻ ۾ ڏاڍو ذھين ٻار ھيو پر اسڪول ۾ ھن کي دلچسپي ڪانہ ھئي. سال 1659ع ۾ جڏھن نوجوان ھو تہ ھن جي ماء کيس اسڪول مان اھو سوچي ڪڍرائي ڇڏيو تہ شايد ھڪ سٺو ھاري بڻجي سگھي پر پوء ڏٺائين تہ ھن جي دلچسپي جا سامان ڪجهه ٻيا آھن. ارڙھن سالن جي عمر ۾ ڪيمبرج يونيورسٽي ۾ داخل ٿيو جتي ھن سائنس ۽ رياضي ۾ پاڻ کي وقف ڪري ڇڏيو، ۽ جلد ئي پاڻ چڱي ڀلي تحقيق جي قابل ٿي ويو. 25 کان 27 سالن جي عمر ۾ ھن سائنس جي بنيادن کي لوڏائي ڇڏيو.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt; ھي پنھنجي تحقيق ۾ بنيادي نظرين کي 1669ع تائين واضح ڪري چُڪو هو پر ان جا ڪافي نظريا بعد ۾ منظر عام تي آيا. ھن جا شروع وارا نظريا روشني جي باري ۾ ھئا. ھن تجربن ذريعي ثابت ڪيو تہ روشني انڊلٺي رنگن جو مڪسچر آھي.&lt;ref&gt;{کتاب:سو عظیم آدمی؛ مصنف: مائیکل ھارٹ؛ پیج 31؛ تخلیقات پبلیشرز لاہور}&lt;/ref&gt;

ماڻهو فطرت جو اهو حصو آهي جنهن جي ذريعي فطرت پنهنجو پاڻ سوچي ٿي. بيشڪ سوچ ۽ سمجھ وسيلي ئي ڪنھن بہ شيء کي تبديل ڪري سگهجي ٿو. انهي سوچ جي پُرتجسس سفر ۾ ڪجهه انسان اهڙا بہ شامل آهن جن جي بدولت سموري انسان ذات هڪ دور کان ڇلانگ ڏئي ٻئي دور ۾ بہ داخل ٿي آهي. آئزڪ نيوٽن بہ انهن ئي چند عظيم دماغن مان هڪ آهي جن سموري انسان ذات جي فطرت متعلق سوچ جي ڪاياپلٽ ڪئي. نيوٽن جو تعلق جنھن دور سان آهي ان کي روشن خياليءَ وارو زمانو سڏيو ويندو آهي ۽ واقعي بہ ڏٺو وڃي تہ نيوٽن پنھنجي ڪارنامن جي ڪري انهي روشن خيالي جو آسمان رهيو آهي. جنھن سال ۾ سائنس جي بزرگ گيلیليو جو موت ٿيو اُن ئي سال ۾ ڪرسمس واري ڏينهن تي نيوٽن جو جنم انگلينڊ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ وولس ٿورپ ۾ ستڙيي (وقت کان اڳ ڄاول) ڪمزور ٻار طور ٿيو جنهن جي باري ۾ خيال ڪيو ويو تہ شايد بچي نہ سگهي. انگلينڊ ۾ 1640ع وارو ڏهاڪو تمام خطرناڪ گهرو ويڙھ ۽ پليگ جھڙي موتمار بيماري جو رهيو. ڪافي ماڻهن جو خيال هيو تہ بس هاڻي قيامت ويجهي آهي ۽ انسان ذات جو خاتمو ٿي ويندو. سندس جنم کان 3 مھينا پھريان سندس والد (جنھن جو نالو بہ آئزڪ نيوٽن هيو) جو انتقال ٿي ويو، تنھنڪري سندس ماءُ ڪجهه سالن کانپوءِ ٻي شادي ڪري ڇڏي، جنھن جا نيوٽن جي زندگي تي تمام گھرا اثر رهيا مثال طور اڪيلائپ، پيءُ جي پيار کان محرومي وغيره. شروعاتي تعليم ڪنگز ڪاليج مان پرائڻ بعد سندس ماءُ غربت سبب کيس واپس پنهنجي ڳوٺ مال جو واڙو سنڀالڻ لاءِ گهرائي ورتو. سندس پُرتجسس دماغ جو اندازو سندس ٻاروتڻ وارين حرڪتن مان لڳائي سگهجي ٿو، مثال طور هڪ دفعي طوفان تمام تيز هيو ۽ ميڊم هانا (نيوٽن جي ماءُ) مال جي وٿاڻ بابت شديد پريشاني ۾ سوچي رهي هئي تہ الائي وٿاڻ جا در ۽ دريون هوا ۾ ڀڄي نہ پيا هجن. انهي پريشاني کي حل ڪرڻ لاءِ ميڊم، نيوٽن کي وٿاڻ طرف موڪليو تہ جيئن هو پرگهور لھي اچي. ڪافي دير گذرڻ باوجود بہ جڏهن نيوٽن واپس نہ آيو تہ ميڊم پاڻ وڃي وٿاڻ پهتي. ننڍڙو وٿاڻ جا در ۽ دريون چڪاسڻ بجاءِ، ٻاهر ٺھيل ڪاٺ جي چبوترن مٿان ٽپ ڏئي تيز هوا جو پريشر چيڪ ڪرڻ ۾ مصروف هيو! ننڍي لاءِ نيوٽن وقت ڏسڻ لاءِ پنھنجي ڪمري جي ڀت تي هڪ شمسي گهڙيال ۽ هوا تي هلندڙ چڪي ٺاهي. سندس ماءُ کي جنهن مھل پڪ ٿي وئي تہ نيوٽن سندس مال وارو واڙو نہ سنڀالي سگهندو تہ هُن کيس ڪئمبريج يونيورسٽي جي ٽرنٽي ڪاليج ۾ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي ڇڏيو. غربت سبب پھريان ڪجهه سال نيوٽن ڪاليج جي هاسٽل تي ٻين شاگردن جي ڪمرن جي صفائي سٿرائي وارو ڪم ڪري ڪجهه پئسا ڪمائيندو هيو، جيسيتائين کيس اسڪالرشپ ملي. سندس پڙهائي واري دور ۾ فطرت متعلق ارسطو جا ٻہ هزار سال پراڻا نظريا پڙهايا ويندا هيا ڇاڪاڻ تہ اهي ڪليسائيت جي لاءِ گهڻا نقصانڪار نہ هيا مثال طور ارسطو موجب ڪو بال يا هنداڻو هوا ۾ اڇلائڻ کان پوءِ واپس ڌرتي تي ان ڪري ٿو ڪري ڇاڪاڻ تہ هنداڻي يا بال ۾ هيٺ ڪرڻ جي صلاحيت (ڪشش) موجود آهي. دونھون يا ٻاڦ ۽ ڪڪر آسمان طرف ان ڪري ٿا وڃن ڇاڪاڻ تہ انهن ۾ مٿي وڃڻ جي صلاحيت (ليوٽي) موجود آهي. نيوٽن ان قسم جي نصاب مان مطمئن نہ هيو تنھنڪري هن پنهنجي لاءِ سوالن جي الڳ فھرست تيار ڪئي جنھن کي هُو 'پُختا فلسفياڻا سوال' چوندو هيو، جن ۾ ڪشش، روشني، حرارت، حرڪت، مقناطيسيت، سيارن ۽ ستارن متعلق 45 اهم سوال شامل هيا. نيوٽن جو چوڻ هيو تہ هڪ صحيح سوال ڪنھن بہ مسئلي جو اڌ جواب هوندو آهي. سندس انهي تجسس کيس گيلیليو، ديڪارت، ڪوپرنيڪس ۽ ڪيپلر کي پڙهڻ ۽ انهن جي سوالن ۽ نتيجن تي پنھنجا سوال اٿارڻ لاءِ مجبور ڪيو. نيوٽن کان اڳ وارا سائنسدان گرهن جي گردش متعلق ڪافي ڳالهيون ٻڌائي ويا هيا پر انهن ۾ بنيادي سوالن جا جواب شامل نہ هيا مثال طور گرھ سج جي چوڌاري چڪر ڪيئن ٿا لڳائن ۽ ڇو ٿا لڳائن؟ اها ڪھڙي قوت آهي جيڪا خلائي جسمن کي مٿي خلا ۾ ئي رکيو ويٺي آهي؟ وغيره. تنھن دور ۾ يورپ ۾ ڪليسا جي بالادستي سبب نيوٽن اهو چئي اڳتي وڌيو تہ خُدا هي ڪائنات ٺاهي آھي، اچو تہ پاڻ ان جا قانون ڳوليون. نيوٽن انهن سوالن جا جواب ڳولڻ جي ڪوشش شروع ڪئي تہ کيس تنھن دور جي رائج رياضيء جون کوٽون نظر آيون، جنھن سبب ڪا خاطر خواه پيش رفت ممڪن نہ هئي. ان ڏس ۾ هُن 'ڪيلڪيولس' ايجاد ڪيو ۽ ان جديد رياضياتي ايجاد جي بدولت شمسي نظام ۾ موجود گرهن جي مدار ۽ محور کي دريافت ڪيو ۽ اهو واضح ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو تہ اها ڪائناتي ڪشش ثقل آهي جيڪا خلائي جسمن کي پنهنجن پنهنجن مدارن ۾ رکيو ويٺي آهي. نيوٽن واري زماني تائين اهو سمجهيو ويندو هيو تہ اڇو رنگ پاڪ، نج ۽ خُدا جي نشاني آهي. نيوٽن ان ڏس ۾ روشني تي تجربا ڪيا ۽ اهو ثابت ڪيو تہ اڇو رنگ نج ناهي پر مختلف رنگن جو ميلاپ آهي. سندس مشهور زمانہ اسپيڪٽرم تجربي بدولت اڄ جي سائنس ان قابل آهي تہ اها ڏورانھن سيارن ۽ ستارن جي ساخت بابت پُختي ڄاڻ مھيا ڪري سگهي. نيوٽن واري دور ۾ ٽيليسڪوپ جو ڍانچو وڏو ۽ ٻن وڏن لينسز تي مشتمل هوندو هيو جنھن سبب تصوير ڌنڌلي نظر ايندي هئي. نيوٽن پنھنجي روشني تي ڪيل تجربن جي آڌار تي پنھنجي لاءِ هڪ ننڍڙي ٽيليسڪوپ ٺاهي جنھن ۾ هن هڪ ننڍي لينس ۽ هڪ آئيني جو استعمال ڪيو. سندس ان ايجاد کيس برطانيا جي رائل سوسائٽي ۽ سڄي يورپ ۾ مشھور ڪري ڇڏيو، ڇاڪاڻ تہ تنھن وقت سامونڊي سفر لاءِ سٺي ٽيليسڪوپ جو هجڻ نھايت ئي ضروري هيو ۽ اهو ڪارنامو نيوٽن ڪري ڏيکاريو. رائل سوسائٽي جي طاقتور ماڻهو رابرٽ هُڪ سان تلخيء سبب نيوٽن رائل سوسائٽي کان پري ٿي ويو ۽ لاڳيتا ٻارهن سال پنهنجي گهر ۾ گذاريو جتي هن الڪيمي (Alchemy) ۾ مختلف تجربا شروع ڪيا. سندس مڃڻ هيو تہ ڪائنات ۾ هڪ اهڙي قوت ضرور آهي جيڪا هر ذري ۾ موجود آهي، جيڪا شين جي زندگي ۽ موت جو تعين ڪري ٿي، لوه کي سون ڪري ٿي ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ محفوظ رکي ٿي (نيوٽن تنھن دور ۾ انهي قانون جي ڀرسان اچي پهتو جيڪو 200 سال پوءِ آئنسٽائن دريافت ڪيو (E = mc2). 

بيشڪ سندس محنت جنھن شعبي 'الڪيمي' ۾ هئي اهو شعبو ڪا سائنس نہ هئي پر پراڻين ڏندڪٿائن تي مشتمل هڪ عقيدو هيو، تنھن جي باُوجود بہ نيوٽن ان عقيدي کي سائنسي اصولن موجب پروڙيو ۽ ان سان سچو رهيو. هڪ دفعي سندس هڪ دوست ايسٽرانامر ايڊمنڊ هيلي هن وٽ آيو ۽ هن کي همٿايائين تہ پنھنجون دريافتون ڪتابي شڪل ۾ ڇپرائي. نيوٽن ان ڳالھ تي راضي ٿيو ۽ 1687ع ۾ سندس ڪتاب &quot;پرنسيپيا&quot; (Principia) ڇپيو جنھن کي اڄ بہ سائنسي دنيا جو سڀ کان وڏو شاهڪار تصور ڪيو ٿو وڃي. سندس ڪتاب ۾ ڪيلڪيولس جي مدد سان سندس جڳ مشھور 3 حرڪت جا قانون (Laws of Motion)، ڪائناتي ڪشش ثقل جو قانون ۽ ٻيا کوڙ فطرتي مشاهدا بيان ڪيا ويا جيڪي اڄ جي جديد سائنس جو بُڻ بڻياد آهن. سندس دريافت ڪيل قانونن جي بدولت ئي صنعتي انقلاب ممڪن ٿي سگهيو. سائنس جي دنيا ۾ سندس عزت صرف دريافتن ۽ ايجادن جي ڪري نہ آهي پر ان سان گڏ سائنسي طريقيڪار ۾ نواڻ آڻڻ بہ تمام وڏي اهميت جوڳي ڳالھ آهي. 

نيوٽن پنهنجي طبعيت ۾ تمام اناپرست، لڪل، ساڙولو انسان هيو، جيڪو پنهنجي پاڻ کان سواءِ ڪنهن تي بہ يقين نہ ڪندو هيو. رائل سوسائٽي جو ڊائريڪٽر ٿيڻ شرط هن پنهنجي پراڻي دشمن رابرٽ هُڪ جي تصوير لاهي باه ۾ ساڙي ڇڏي. پنھنجي اٿاھ قابليتن جي ڪري انگلينڊ ۾ ڪيٿولڪ چرچ جي بالاداستيء هوندي بہ پروٽسٽنٽ نيوٽن کي انگلينڊ جي بادشاه پنهنجي ڪابينا ۾ جڳھ ڏني. نيوٽن هڪ سال لاءِ برطانوي پارليامينٽ جو حصو رهيو جتي سڄي سال ۾ هُن صرف هڪ جملو ڳالهائيندي ڀرسان ويٺل ميمبر کي چيو؛

&quot;مهرباني ڪري دري بند ڪيو، ٻاهر ڏاڍو سيءُ آهي.&quot;
 
نيوٽن جن ڪارنامن جي ڪري سڄي دنيا ۾ اڄ سڃاتو وڃي ٿو. اهي سڀ هن 26 سالن جي ننڍي عمر تائين سرانجام ڏنا. سندس سائنسي طريقيڪار ۽ منطق کي والٽيئر ۽ ايڊم سمٿ سماجي سائنس طور يورپ ۾ لاڳو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ خاطرخواھ ڪاميابي سان يورپ جي سوچ تي اثر انداز ٿيا. نيوٽن پنھنجو پاڻ کي ڄاڻ واري سمنڊ ڪناري بيٺل ٻار سان مشابھت ڏيندو هيو، جنھن جي تلاش هُئي خوبصورت پٿر ۽ سھڻيون سپيون. کانئس ڪنھن ماڻهو سوال ڪيو تہ توهان ايڏا هوشيار آهيو، ان جو بنيادي سبب ڇا آهي؟ سندس جواب هيو، &quot;ڇاڪاڻ تہ مان پاڻ کان اڳ وارن ديوقامت عظيم انسانن جي ڪلهن تي چڙهي هن ڪائنات کي ڏسان پيو تنھنڪري ئي منھنجي نظر پري تائين آهي.&quot; هُن جو پُرتجسس دماغ سوال ڪرڻ جي بي انتھا قابليت رکندو هيو ۽ هُن جو ضمير هميشہ کيس سوالن جا جواب ڳولڻ لاءِ بيچين ۽ ٿرٿلي ۾ رکندو هيو ۽ انسان ذات جي فطرت متعلق پڪي ڄاڻ تي يقين نہ رکندو هيو جيسيتائين پاڻ ڪنھن نتيجي تي نہ پچچي. مشھور جرمن فلسفي فريڊرڪ نٽشي چواڻي، &quot;سچ جو وڏو دشمن ڪُوڙ نہ پر پَڪ آهي.&quot; جيڪڏهن پنهنجي اڄ واري سماج تي نظر وجهجي تہ اندازو ٿيندو تہ اسان جو سماج, سماجي ۽ فطري سائنس جي ميدان ۾ 18هين صدي جي يورپ کان بہ پوئتي بيٺو آهي! ڏٺو وڃي تہ نيوٽن فطرت متعلق تمام عام ۽ بنيادي سوال ڪيا ڇو تہ هن پنهنجي وُجود کي پنهنجي آس پاس کان واقف رکڻ پئي چاهيو تنھنڪري هن پراسرار ڪائنات جي تلاءُ ۾ هڪ پٿر اڇلايو. لھرون تمام وڏيون ٿيون جو اڄ تائين اسان انهن جي دائري ۾ ئي جيئون پيا.

اضافو:- اصغر ساگر
مضمون:-شاھ جبار

==وڌيڪ ڏسو==
{{Short description|English polymath (1642–1726)}}
{{Good article}}
{{Pp-move}}
{{Pp-semi-indef}}
{{Use British English|date=October 2024}}
{{Infobox scientist
| honorific_prefix  = [[Sir]]
| name              = Isaac Newton
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|FRS}}
| image             = Portrait of Sir Isaac Newton, 1689 (brightened).jpg
| alt               = Portrait of Newton, a white man with white hair and a brown robe, sitting with his hands folded
| caption           = [[Portrait of Isaac Newton|Portrait of Newton]], 1689
| birth_date        = {{Birth date|df=y|1643|01|04}}
| birth_place       = {{nowrap|[[Woolsthorpe-by-Colsterworth]],}} Lincolnshire, England
| death_date        = {{Death date and age|df=y|1727|03|31|1643|01|04}}
| death_place       = [[Kensington]], Middlesex, England
| resting_place     = [[Westminster Abbey]]
| fields            = {{hlist|[[Physics]]|[[natural philosophy]]|[[alchemy]]|[[theology]]|[[mathematics]]|[[astronomy]]|[[economics]]}}
| workplaces        = {{hlist|[[University of Cambridge]]|[[Royal Society]]|[[Royal Mint]]}}
| education         = [[Trinity College, Cambridge]] ([[Bachelor of Arts|BA]], 1665; [[Master of Arts|MA]], 1668)&lt;ref&gt;Kevin C. Knox, Richard Noakes (eds.), ''From Newton to Hawking: A History of Cambridge University's Lucasian Professors of Mathematics'', Cambridge University Press, 2003, p. 61.&lt;/ref&gt;
| academic_advisors = {{unbulleted list | [[Isaac Barrow]]&lt;ref&gt;Feingold, Mordechai. [http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 Barrow, Isaac (1630–1677)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130129154554/http://www.oxforddnb.com/view/article/1541 |date=29 January 2013 }}, ''Oxford Dictionary of National Biography'', [[Oxford University Press]], September 2004; online edn, May 2007. Retrieved 24 February 2009; explained further in {{cite journal |last=Feingold |first=Mordechai |date=1993 |title=Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation |journal=Isis |volume=84 |issue=2 |pages=310–338 |bibcode=1993Isis...84..310F |doi=10.1086/356464 |jstor=236236 |s2cid=144019197 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt; | [[Benjamin Pulleyn]]&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dictionary of Scientific Biography |url=http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20050225223812/http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php |archive-date=25 February 2005 |at=Notes, No. 4}}&lt;/ref&gt;}}
| notable_students  = {{unbulleted list| [[Roger Cotes]]|[[William Whiston]]}}
| awards            = {{unbulleted list | [[Fellow of the Royal Society|FRS]]&amp;nbsp;(1672)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite web |title=Fellows of the Royal Society |url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-url=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows |archive-date=16 March 2015 |publisher=Royal Society |location=London}}&lt;/ref&gt; | [[Knight Bachelor]]&amp;nbsp;(1705)}}
| known_for         = {{collapsible list|[[Classical mechanics|Newtonian mechanics]]| [[universal gravitation]]| [[calculus]]| [[Newton's laws of motion]]| [[optics]]| [[binomial series]]| ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]''| [[Newton's method]] | [[Newton's law of cooling]]| [[Newton's identities]]| [[Newton's metal]]| [[Newton line]]| [[Newton–Gauss line]]| [[Newtonian fluid]]| [[Newton's rings]]|''[[Standing on the shoulders of giants]]'' |[[List of things named after Isaac Newton|List of all other works and concepts]]|}}
| signature         = Isaac Newton signature ws.svg
| signature_alt     = Signature written in ink in a flowing script
| party             = [[Whigs (British political party)|Whig]]
| module            = {{Infobox officeholder| embed = yes
| office            = [[Parliament of England|Member of Parliament]]&lt;br /&gt;for [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|the University of Cambridge]]
| term_start        = 1689
| term_end          = 1690
| predecessor       = [[Robert Brady (writer)|Robert Brady]]
| successor         = [[Edward Finch (composer)|Edward Finch]]
| term_start1       = 1701
| term_end1         = 1702
| predecessor1      = [[Anthony Hammond (politician)|Anthony Hammond]]
| successor1        = [[Arthur Annesley, 5th Earl of Anglesey]]
| office2           = President of the Royal Society
| order2            = 12th
| term_start2       = 1703
| term_end2         = 1727
| predecessor2      = [[John Somers, 1st Baron Somers|John Somers]]
| successor2        = [[Hans Sloane]]
| office3           = [[Master of the Mint]]
| term_start3       = 1699
| term_end3         = 1727
| predecessor3      = [[Thomas Neale]]
| successor3        = [[John Conduitt]]
| suboffice3        = [[Warden of the Mint]]
| subterm3          = 1696–1699
| office4           = Lucasian Professor of Mathematics
| order4            = 2nd
| term_start4       = 1669
| term_end4         = 1702
| predecessor4      = [[Isaac Barrow]]
| successor4        = [[William Whiston]]
}}
}}

'''Sir Isaac Newton''' ({{OldStyleDate|4 January|1643|25 December}}{{snd}}{{OldStyleDate|31 March|1727|20 March}}) was an English [[polymath]] active as a [[mathematician]], [[physicist]], [[astronomer]], [[alchemist]], [[theologian]], and author.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |last=Alex |first=Berezow |date=4 February 2022 |title=Who was the smartest person in the world? |url=https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |access-date=28 September 2023 |website=Big Think |archive-date=28 September 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928161012/https://bigthink.com/the-past/smartest-person-world-isaac-newton/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Newton was a key figure in the [[Scientific Revolution]] and the [[Age of Enlightenment|Enlightenment]] that followed.&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cite book |last=Matthews |first=Michael R. |author-link=Michael R. Matthews |url=https://books.google.com/books?id=JrcqBgAAQBAJ&amp;pg=PA181 |title=Time for Science Education: How Teaching the History and Philosophy of Pendulum Motion Can Contribute to Science Literacy |date=2000 |publisher=Springer Science+Business Media, LLC |isbn=978-0-306-45880-4 |series= |location=New York |pages=181 |language=en}}&lt;/ref&gt; His book {{lang|la|[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]}} (''Mathematical Principles of Natural Philosophy''), first published in 1687, [[Unification of theories in physics#Unification of gravity and astronomy|achieved the first great unification in physics]] and established [[classical mechanics]].&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{cite journal |last=Rynasiewicz |first=Robert A. |title=Newton's Views on Space, Time, and Motion |date=22 August 2011 |journal=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |pages= |url=https://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ |access-date=15 November 2024 |publisher=Stanford University |author-link=Robert Rynasiewicz}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{cite book |author=Klaus Mainzer |url=https://books.google.com/books?id=QekhAAAAQBAJ&amp;pg=PA8 |title=Symmetries of Nature: A Handbook for Philosophy of Nature and Science |date=2 December 2013 |publisher=Walter de Gruyter |isbn=978-3-11-088693-1 |page=8 }}&lt;/ref&gt; Newton also made seminal contributions to [[optics]], and [[Leibniz–Newton calculus controversy|shares credit]] with German mathematician [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] for formulating [[calculus|infinitesimal calculus]], though he developed calculus years before Leibniz. Newton contributed to and refined the [[scientific method]], and his work is considered the most influential in bringing forth modern science.

In the {{lang|la|Principia}}, Newton formulated the [[Newton's laws of motion|laws of motion]] and [[Newton's law of universal gravitation|universal gravitation]] that formed the dominant scientific viewpoint for centuries until it was superseded by the [[theory of relativity]]. He used his mathematical description of [[gravity]] to derive [[Kepler's laws of planetary motion]], account for [[tide]]s, the [[Trajectory|trajectories]] of [[comet]]s, the [[Axial precession|precession of the equinoxes]] and other phenomena, eradicating doubt about the [[Solar System]]'s [[heliocentrism|heliocentricity]].&lt;ref&gt;{{Cite book |last=More |first=Louis Trenchard |url=https://archive.org/details/isaacnewtonbiogr0000loui/page/327 |title=Isaac Newton: A Biography |publisher=Dover Publications |year=1934 |page=327}}&lt;/ref&gt; Newton solved the [[two-body problem]], and introduced the [[three-body problem]]. He demonstrated that the [[Dynamics (mechanics)|motion of objects]] on Earth and [[Astronomical object|celestial bodies]] could be accounted for by the same principles. Newton's inference that the Earth is an [[Spheroid#Oblate spheroids|oblate spheroid]] was later confirmed by the geodetic measurements of [[Alexis Clairaut]], [[Charles Marie de La Condamine]], and others, convincing most European scientists of the superiority of Newtonian mechanics over earlier systems. He was also the first to calculate the [[age of Earth]] by experiment, and described a precursor to the modern [[wind tunnel]].

Newton built the [[Newtonian telescope|first reflecting telescope]] and developed a sophisticated [[Color theory|theory of colour]] based on the observation that a [[Dispersive prism|prism]] separates [[Electromagnetic spectrum#Visible radiation (light)|white light]] into the colours of the [[visible spectrum]]. His work on light was collected in his book ''[[Opticks]]'', published in 1704. He originated prisms as [[Beam expander|beam expanders]] and [[Multiple-prism dispersion theory|multiple-prism arrays]], which would later become integral to the development of [[Tunable laser|tunable lasers]]. He also anticipated [[wave–particle duality]] and was the first to theorize the [[Goos–Hänchen effect]]. He further formulated an [[Newton's law of cooling|empirical law of cooling]], which was the first heat transfer formulation and serves as the formal basis of [[Convection (heat transfer)|convective heat transfer]],&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Cheng |first1=K. C. |last2=Fujii |first2=T. |date=1998 |title=Isaac Newton and Heat Transfer |url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01457639808939932 |journal=Heat Transfer Engineering |volume=19 |issue=4 |pages=9–21 |doi=10.1080/01457639808939932 |issn=0145-7632|url-access=subscription }}&lt;/ref&gt; made the first theoretical calculation of the [[speed of sound]], and introduced the notions of a [[Newtonian fluid]] and a [[black body]]. He was also the first to explain the [[Magnus effect]]. Furthermore, he made early studies into [[electricity]]. In addition to his creation of calculus, Newton's work on mathematics was extensive. He generalized the [[binomial theorem]] to any real number, introduced the [[Puiseux series]], was the first to state [[Bézout's theorem]], classified most of the [[Cubic plane curve|cubic plane curves]], contributed to the study of [[Cremona transformation|Cremona transformations]], developed [[Newton's method|a method]] for approximating the [[Zero of a function|roots of a function]], and also originated the [[Newton–Cotes formulas]] for [[numerical integration]]. He further initiated the field of [[calculus of variations]], devised an early form of [[regression analysis]], and was a pioneer of [[vector calculus|vector analysis]].

Newton was a fellow of [[Trinity College, Cambridge|Trinity College]] and the second [[Lucasian Professor of Mathematics]] at the [[University of Cambridge]]; he was appointed at the age of 26. He was a devout but unorthodox Christian who privately rejected the doctrine of the [[Trinity]]. He refused to take [[holy orders]] in the [[Church of England]], unlike most members of the Cambridge faculty of the day. Beyond his work on the [[mathematical sciences]], Newton dedicated much of his time to the study of [[alchemy]] and [[Chronology of the Bible|biblical chronology]], but most of his work in those areas remained unpublished until long after his death. Politically and personally tied to the [[Whigs (British political party)|Whig party]], Newton served two brief terms as [[Cambridge University (UK Parliament constituency)|Member of Parliament for the University of Cambridge]], in 1689–1690 and 1701–1702. He was [[knight]]ed by [[Anne, Queen of Great Britain|Queen Anne]] in 1705 and spent the last three decades of his life in London, serving as [[Warden of the Mint|Warden]] (1696–1699) and [[Master of the Mint|Master]] (1699–1727) of the [[Royal Mint]], in which he increased the accuracy and security of British coinage, as well as the president of the [[Royal Society]] (1703–1727).

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
{{Sister project links|s=Author:Isaac Newton|wikt=no|n=no|b=Introduction to Astrophysics/Historical Context/Isaac Newton}}
*
* [http://scienceworld.wolfram.com/biography/Newton.html ScienceWorld biography] by [[Eric Weisstein]]
* [http://www.chlt.org/sandbox/lhl/dsb/page.50.a.php Dictionary of Scientific Biography]
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 &quot;The Newton Project&quot;]
* [http://www.isaacnewton.ca/ &quot;The Newton Project – Canada&quot;]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/newton/ &quot;Newton's Dark Secrets&quot;] – [[Nova (TV series)|NOVA]] TV programme
* from ''The [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]:''
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton/ &quot;Isaac Newton&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-principia/ &quot;Newton's ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''&quot;], by George Smith
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/ &quot;Newton's Philosophy&quot;], by Andrew Janiak
** [http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ &quot;Newton's views on space, time, and motion&quot;], by Robert Rynasiewicz
* [http://www.tqnyc.org/NYC051308/index.htm &quot;Newton's Castle&quot;] – educational material
* [http://www.dlib.indiana.edu/collections/newton &quot;The Chymistry of Isaac Newton&quot;], research on his alchemical writings
* [http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm The &quot;General Scholium&quot; to Newton's ''Principia''] {{Webarchive|url=https://archive.is/20030513080422/http://hss.fullerton.edu/philosophy/GeneralScholium.htm |date=2003-05-13 }}
* Kandaswamy, Anand M. [http://www.math.rutgers.edu/courses/436/Honors02/newton.html &quot;''The Newton/Leibniz Conflict in Context''&quot;]
* [http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html Newton's First ODE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070705191603/http://www.phaser.com/modules/historic/newton/index.html |date=2007-07-05 }}&amp;nbsp;– A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
* [http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ &quot;The Mind of Isaac Newton&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213222519/http://www.ltrc.mcmaster.ca/newton/ |date=2006-12-13 }} – images, audio, animations and interactive segments
* [http://www.enlighteningscience.sussex.ac.uk/home Enlightening Science] Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Mathematicians/Newton.html Newton biography (University of St Andrews)]
* {{cite EB1911|wstitle=Newton, Sir Isaac}} --&gt; Chisholm, Hugh, ed. (1911). &quot;[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Newton, Sir Isaac|Newton, Sir Isaac]]&quot;. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (11th ed.). Cambridge University Press.
* The [[Linda Hall Library]] has digitized [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort Two copies of John Marsham's (1676) ''Canon Chronicus Aegyptiacus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920090207/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/searchterm/Canon%20Chronicus%20Aegyptiacus/field/title/mode/exact/conn/and/order/nosort |date=2020-09-20 }}, one of which was [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 owned by Isaac Newton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201013060423/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/philsci/id/139 |date=2020-10-13 }}, who marked salient passages by dog-earing the pages so that the corners acted as arrows. The books can be compared side-by-side to show what interested Newton.

'''نيوٽن جون لکڻيون'''
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=43 Newton's works – full texts, at the Newton Project]
* [http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/Humanities/Pages/newton.aspx The Newton Manuscripts at the National Library of Israel – the collection of all his religious writings]
* [http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ &quot;Newton's ''Principia''&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090810003302/http://rack1.ul.cs.cmu.edu/is/newton/ |date=2009-08-10 }} – read and search
* [http://www.earlymoderntexts.com/ ''Descartes, Space, and Body'' and ''A New Theory of Light and Colour''], modernised readable versions by Jonathan Bennett
* [https://archive.org/stream/opticksoratreat00newtgoog#page/n6/mode/2up ''Opticks, or a Treatise of the Reflections, Refractions, Inflexions and Colours of Light''], full text on [[archive.org]]
* [http://cudl.lib.cam.ac.uk/collections/newton &quot;Newton Papers&quot;] – Cambridge Digital Library
* (1686) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 &quot;A letter of Mr. Isaac Newton... containing his new theory about light and colors&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201009103331/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/15635 |date=2020-10-09 }}, ''Philosophical Transactions of the Royal Society'', Vol. XVI, No. 179, pp.&amp;nbsp;3057–3087. – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1704) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 ''Opticks''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016062120/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/3080 |date=2020-10-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1719) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 ''Optice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908133047/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/33634 |date=2020-09-08 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1729) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 ''Lectiones opticae''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027014312/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35921 |date=2020-10-27 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]
* (1749) [http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 ''Optices libri tres''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916232516/http://lhldigital.lindahall.org/cdm/ref/collection/color/id/35293 |date=2020-09-16 }} – digital facsimile at the [[Linda Hall Library]]

{{navboxes
|title=Related navigational templates
|list= {{flatlist|
* [[Template:Lucasian Professors of Mathematics|Lucasian Professors of Mathematics]] (over 20 topics)
* [[Template:Royal Society presidents 1700s|Royal Society presidents 1700s]] (over 15 topics)
* [[Template:Age of Enlightenment|Age of Enlightenment]] (over 60 topics)
* [[Template:Metaphysics|Metaphysics]] (over 130 topics)
* [[Template:Philosophy of science|Philosophy of science]] (over 130 topics)
* [[Template:Scientists whose names are used as SI units|Scientists whose names are used as SI units]] (over 20 topics)
}}}}

{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:آئزڪ نيوٽن]]
[[زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
[[زمرو:نظرياتي سائنسدان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]] 
[[زمرو:1642ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1727ع جون وفاتون]]
[[زمرو:17th-century English mathematicians]]
[[زمرو:17th-century English writers]]
[[زمرو:17th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:18th-century English mathematicians]]
[[زمرو:18th-century English writers]]
[[زمرو:18th-century Latin-language writers]]
[[زمرو:Alumni of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Antitrinitarians]]
[[زمرو:Apocalypticists]]
[[زمرو:Ballistics experts]]
[[زمرو:Burials at Westminster Abbey]]
[[زمرو:Color scientists]]
[[زمرو:Copernican Revolution]]
[[زمرو:English alchemists]]
[[زمرو:English Anglicans]]
[[زمرو:English astronomers]]
[[زمرو:English inventors]]
[[زمرو:English mathematicians]]
[[زمرو:English MPs 1689–90]]
[[زمرو:English MPs 1701–02]]
[[زمرو:English physicists]]
[[زمرو:Enlightenment scientists]]
[[زمرو:Experimental physicists]]
[[زمرو:Fellows of the Royal Society]]
[[زمرو:Fellows of Trinity College, Cambridge]]
[[زمرو:Hermeticists]]
[[زمرو:History of calculus]]
[[زمرو:Knights Bachelor]]
[[زمرو:Lucasian Professors of Mathematics]]
[[زمرو:Masters of the Mint]]
[[زمرو:Members of the Parliament of the United Kingdom for university constituencies]]
[[زمرو:Members of the pre-1707 Parliament of England for the University of Cambridge]]
[[زمرو:Natural philosophers]]
[[زمرو:Optical physicists]]
[[زمرو:People educated at The King's School, Grantham]]
[[زمرو:People from South Kesteven (district)]]
[[زمرو:Philosophers of science]]
[[زمرو:Post-Reformation Arian Christians]]
[[زمرو:Presidents of the Royal Society]]
[[زمرو:Scientific instrument makers]]
[[زمرو:Theoretical physicists]]
[[زمرو:Geometers]]
[[زمرو:18th-century British scientists]]</text>
      <sha1>3ys87yexlss3pyvks8vdk258nt6vx1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪارل مئگني</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31407</id>
    <revision>
      <id>322089</id>
      <parentid>245728</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:23:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322089</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3194" sha1="npm4euv2jpgl9znpght8do3g2ga8ti5" xml:space="preserve">{{مبسس4}}
ڪارل مئگني (742ع کان 814ع) وچئين جُڳ جو ناميارو بادشاهه ٿي گذريو آهي. هن کي لکڻ پڙهڻ بلڪل نه ايندو هو. هن علم حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي, پر ان ۾ ڪامياب نه ٿي سگهيو. تنهن زماني ۾ روم جي بادشاهت جو مرڪز استنبول هو ۽ ان جي حالت به ڪا گهڻي مختلف نه هئي. يونان ۾ تن ڏينهن ۾ تعليم رڳو ارسطو ۽ ٻين جي قديم ڪتابن تائين محدود هئي. ان دوران ڪا هاڪاري تبديلي آئي ته اها به ليون VI جي ڏينهن ۾ ڏسڻ ۾ آئي، جنهن رياضيءَ جي تعليم تي ڪي قدر ڌيان ڏنو. ساڳئي زماني ۾ هارون الرشيد (763 کان 809) جنهن نه رڳو علم جي ذخيرن کي محفوظ بڻايو پر ان کي ترقي به ڏياري. هُن '''ڪارل مئگني''' (Charlemagne) کي هڪ گهڙيال جو تحفو موڪليو هو ۽ اها هڪ تاريخي حقيقت آهي ته اهو گهڙيال يونانين لاءِ اچرج جهڙي شيءِ هئي. هي اهو زمانو هجو جڏهن اسلامي سلطنت ۾ تعليم تي خاص ڌيان ڏنو ويندو هو ۽ سائنس، فلڪيات، رياضي ۽ جاگرافيءَ جي ميدان ۾  اڳڀرائي ٿي هئي.

خليفي مامون الرشيد (786ع کان 833ع) جي ڏينهن ۾ بغداد ۾ “بيت الحڪمت” جي نالي سان هڪ وڏي لائبريري ۽ فلڪيات جي مشاهدي لاءِ هڪ وڏي رسدگاهه قائم هئي، جنهن ۾ طاقتور دوربينون لڳل هيون. ڌرتي ۽ سج جي جهڪاءُ بابت تمام اهم ڳالهيون سامهون اچي رهيون هيون. زمين جي 23 ڊگري جهڪاءُ جي تصديق به انهن ڏينهن ۾ ڪئي وئي. بغداد ۾ سيارن جي گردش جا تفصيل ظاهر ڪندڙ چارٽ ٺاهيا ويا ۽ دنيا جو نقشو تيار ڪيو ويو. رياضي دانن حساب لڳائي زمين جي ڊگهائي ڦاڪ جي ڊيگهه جو اندازو 123300 ميٽر ڪڍيو. اهو هاڻوڪي ڊيٽا کان رڳو 2360 ميٽر گهٽ آهي يعني غلطيءَ جو مارجن صرف 2 سيڪڙو آهي. بهرحال اهي شروعاتي انگ اکر ئي هئا جن زمين جي ڪل ڊيگهه ۽ ويڪر معلوم ڪرڻ ۾ سائنسدانن کي ابتدائي انگ اکر مهيا ڪيا ۽ رهنمائي ڪئي.
&lt;ref&gt;{{Citation |title=تخليق خالق کانسواءِ؟ (عمر عطيلا ايرگي / مظفر بخاري) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |accessdate=2016-09-18 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;ڪتاب: تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ: عمر عطيلا ايرگي&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>npm4euv2jpgl9znpght8do3g2ga8ti5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322090</id>
      <parentid>322089</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322090</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3179" sha1="lgu24u5hyq6okyac9o91rfqfhsornje" xml:space="preserve">{{مبسس4}}
ڪارل مئگني (742ع کان 814ع) وچئين جُڳ جو ناميارو بادشاهه ٿي گذريو آهي. هن کي لکڻ پڙهڻ بلڪل نه ايندو هو. هن علم حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي, پر ان ۾ ڪامياب نه ٿي سگهيو. تنهن زماني ۾ روم جي بادشاهت جو مرڪز استنبول هو ۽ ان جي حالت به ڪا گهڻي مختلف نه هئي. يونان ۾ تن ڏينهن ۾ تعليم رڳو ارسطو ۽ ٻين جي قديم ڪتابن تائين محدود هئي. ان دوران ڪا هاڪاري تبديلي آئي ته اها به ليون VI جي ڏينهن ۾ ڏسڻ ۾ آئي، جنهن رياضيءَ جي تعليم تي ڪي قدر ڌيان ڏنو. ساڳئي زماني ۾ هارون الرشيد (763 کان 809) جنهن نه رڳو علم جي ذخيرن کي محفوظ بڻايو پر ان کي ترقي به ڏياري. هُن '''ڪارل مئگني''' (Charlemagne) کي هڪ گهڙيال جو تحفو موڪليو هو ۽ اها هڪ تاريخي حقيقت آهي ته اهو گهڙيال يونانين لاءِ اچرج جهڙي شيءِ هئي. هي اهو زمانو هجو جڏهن اسلامي سلطنت ۾ تعليم تي خاص ڌيان ڏنو ويندو هو ۽ سائنس، فلڪيات، رياضي ۽ جاگرافيءَ جي ميدان ۾  اڳڀرائي ٿي هئي.

خليفي مامون الرشيد (786ع کان 833ع) جي ڏينهن ۾ بغداد ۾ “بيت الحڪمت” جي نالي سان هڪ وڏي لائبريري ۽ فلڪيات جي مشاهدي لاءِ هڪ وڏي رسدگاهه قائم هئي، جنهن ۾ طاقتور دوربينون لڳل هيون. ڌرتي ۽ سج جي جهڪاءُ بابت تمام اهم ڳالهيون سامهون اچي رهيون هيون. زمين جي 23 ڊگري جهڪاءُ جي تصديق به انهن ڏينهن ۾ ڪئي وئي. بغداد ۾ سيارن جي گردش جا تفصيل ظاهر ڪندڙ چارٽ ٺاهيا ويا ۽ دنيا جو نقشو تيار ڪيو ويو. رياضي دانن حساب لڳائي زمين جي ڊگهائي ڦاڪ جي ڊيگهه جو اندازو 123300 ميٽر ڪڍيو. اهو هاڻوڪي ڊيٽا کان رڳو 2360 ميٽر گهٽ آهي يعني غلطيءَ جو مارجن صرف 2 سيڪڙو آهي. بهرحال اهي شروعاتي انگ اکر ئي هئا جن زمين جي ڪل ڊيگهه ۽ ويڪر معلوم ڪرڻ ۾ سائنسدانن کي ابتدائي انگ اکر مهيا ڪيا ۽ رهنمائي ڪئي.
&lt;ref&gt;{{Citation |title=تخليق خالق کانسواءِ؟ (عمر عطيلا ايرگي / مظفر بخاري) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |accessdate=2016-09-18 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912095824/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=312 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;ڪتاب: تخليق خالق کانسواءِ، ليکڪ: عمر عطيلا ايرگي&lt;/ref&gt;
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنس سان لاڳاپيل شخصيتون]]</text>
      <sha1>lgu24u5hyq6okyac9o91rfqfhsornje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ٽيڪنالاجي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>33488</id>
    <revision>
      <id>322228</id>
      <parentid>321900</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:51:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322228</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="ecbpk73qv1clc7yu3uat83g4daflcyn" xml:space="preserve">[[زمرو:اطلاقي سائنس]]
[[زمرو:طرزيات]]</text>
      <sha1>ecbpk73qv1clc7yu3uat83g4daflcyn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:اسلام</title>
    <ns>100</ns>
    <id>35962</id>
    <revision>
      <id>322122</id>
      <parentid>298595</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:17:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322122</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30459" sha1="oe7yqekvi3ujhhitt6p90l3jmvnlaos" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{portal description}}
'''باب:اسلام'''
{{box-footer}}
'''تعارف'''
[[File:Great Mosque of Mecca1.jpg|thumb|[[سعودي عرب]] جي شهر، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] ۾ [[مسجد الحرام]] ۾ [[بيت الله|ڪعبه الله شريف]]، مسلمانن جو سڀ کان مقدس اسلامي ماڳ]] 
'''[[اسلام]]''' هڪ ابراهيمي [[توحيد|توحيد پرست]] [[مذهب]] آهي جنهن جو مرڪز [[قرآن|قرآن شريف]] ۽ [[محمد|محمد صلي الله عليه وآله وسلم]] جي تعليمات تي آهي. اسلام جا پيروڪار [[مسلمان]] سڏجن ٿا، جن جو تعداد سڄي دنيا ۾ لڳ ڀڳ 1.9 ارب آهي ۽ عيسائين کان پوءِ دنيا جو ٻيو نمبر وڏو مذهبي آبادي آهي. مسلمانن جو عقيدو آهي ته اسلام هڪ بنيادي عقيدي جو مڪمل ۽ آفاقي نسخو آهي جيڪو اڳين نبين ۽ رسولن جي ذريعي نازل ٿيو، جن ۾ آدم، نوح، ابراهيم، موسيٰ ۽ عيسيٰ شامل آهن. مسلمان قرآن کي الله جو ڪلام ۽ غير تبديل ٿيل، آخري [[وحي]] سمجهندا آهن. قرآن سان گڏ، مسلمان پڻ اڳئين ڪتابن، جهڙوڪ [[توريت]]، [[زبور]] ۽ [[انجيل]] تي يقين رکن ٿا. مسلمانن جو عقيدو آهي ته محمد ﷺ، [[الله]] جا آخري نبي آهن، جن جي ذريعي دين مڪمل ٿيو. محمد ﷺ جي تعليمات ۽ معياري مثالن کي [[سنت]] سڏيو وڃي ٿو، جيڪي [[حديث|حديثن]] جي حسابن ۾ دستاويز ڪيا ويا آهن، مسلمانن لاء هڪ آئيني نمونو مهيا ڪن ٿا. 

اسلام جي بنياد الله جي وحدانيت (توحيد) ۽ آخرت تي يقين رکڻ تي آهي، جنهن ۾ نيڪ ڪم ڪندڙ کي جنت ۾ انعام ڏنو ويندو ۽ بدڪارن کي دوزخ ۾ سزا ڏني ويندي. هيٺ ڏنل اسلام جا پنج ٿنڀا، عبادت جا واجب جزو آهن:
# شهادت: اسلامي حلف ۽ عقيدو
# نماز (صلاة): روزانه پنج وقت نماز 
# زڪوات: پنهنجي مال جو چاليهون حصو غريب مسلمانن کي ڏيڻ.
# روزا (صوم): رمضان جي مهيني جا روزا رکڻ ۽
# [[حج]]: مڪي ڏانهن حج ڪرڻ

اسلامي قانون، شريعت، بينڪنگ ۽ ماليات ۽ ڀلائي کان وٺي مردن ۽ عورتن جي ڪردار ۽ ماحول تائين، زندگي جي تقريبن هر پهلو کي ڇڪي ٿو. ٻه مکيه مذهبي تہوار عيد الفطر ۽ عيد الاضحيٰ آهن. اسلام جا ٽي مقدس ترين ماڳ؛ [[مڪو|مڪي]] ۾ [[مسجد الحرام]]، [[مدينو|مديني]] ۾ [[مسجد نبوي]] ۽ [[يروشلم|بيت المقدس]] ۾ [[مسجد اقصيٰ]] آهن.
 
اسلام ابتداء کان الله جو پسند ڪريل ڏيڻ آهي. [[محمد|محمد ﷺ]] کي چاليهه سال جي جمار ۾ سال 610 عيسوي ۾ نبوت سان سرفراز ڪيو ويو، جڏهن پيغمبر، محمد ﷺ پنهنجي پهرين وحي حاصل ڪئي. سندس وفات تائين [[عرب جزيري نما|عربستان]] جا اڪثر ماڻهو اسلام قبول ڪري چڪا هئا. مسلمانن جي حڪمراني عرب کان ٻاهر [[راشدين خلافت]] جي دور ۾ وڌي وئي ۽ ان کان پوءِ [[اموي خلافت]] [[جزيري نما آئيبريا]] ([[پرتگال]] ۽ [[اسپين]]) کان [[سنڌو درياهه]] تائين حڪومت ڪئي. [[اسلامي سونهري دور]] ۾، خاص ڪري [[عباسي خلافت]] جي دور ۾، مسلم دنيا جي اڪثر ملڪن سائنسي، اقتصادي ۽ ثقافتي ترقيءَ جو تجربو ڪيو. اسلامي دنيا جي توسيع ۾ مختلف رياستون ۽ خلافتون شامل هيون، ان سان گڏوگڏ اسلامي مشنري سرگرميون (دعوت) ۽ فتوحات جي نتيجي ۾ وسيع واپاري ۽ مذهبي تبديليون شامل هيون. ([[اسلام|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}

'''نمايان تصويرون'''

{{Random slideshow
|Shat Gombuj Mosque 0016.JPG|'''سٺ گنبد واري مسجد''' هڪ قرون وسطي واري [[مسجد]] آهي جيڪا [[بنگلاديش]] جي شهر، باگرهاٽ ۾ واقع آهي، جيڪا 15هين صدي جي وچ ڌاري مسلمان بزرگ خان جهان عليءَ ٺاهي هئي. 81 گنبد (4 ڪنڊن جي گنبد سميت) سان ٺهيل هي منفرد مسجد يونيسڪو جي عالمي ورثي واري سائيٽ آهي.|credit1=Credit:[[commons:User:Bellayet|Bellayet]]
|Evstafiev-chechnya-prayer3.jpg|'''چيچن مجاهد''' پهرين چيچن جنگ دوران دعا ڪندي
|credit2=ڪريڊٽ: ميخائل استافيو]]
|2009 Anti Israel Protest Tanzania.JPG|'''[[تنزانيا]] جا ماڻهو [[غزه جي پٽي|غزہ]] تي [[اسرائيل]] جي فوجن پاران 2008-2009ع جي بمباري خلاف احتجاج ڪري رهيا آهن.|credit3=Credit:[[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]]
|Sultan Pasha Al-Atrash2.jpg|'''سلطان الاتراش''' (1891-1982) هڪ مشهور عرب دروز اڳواڻ، شام جو قومپرست ۽ عظيم شامي انقلاب (1925-1927) جو ڪمانڊر جنرل هو.
  |credit=American Colony (Jerusalem) photo dept. (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Malcolm X NYWTS 2a.jpg|'''مالڪم ايڪس''' (پيدائش مالڪم لٽل؛ 19 مئي، 1925 - 21 فيبروري، 1965)، جيڪو الحاج ملڪ الشهباز جي نالي سان پڻ مشهور آهي، هڪ افريقي آمريڪي مسلمان اڳواڻ، عوامي خطيب ۽ انساني حقن جو ڪارڪن هو.|credit4=Credit:Ed Ford (edited by [[User:Durova|Durova]])]]
|Faisal Masjid - WIKI.jpg|'''[[فيصل مسجد]]''' [[اسلام آباد]]، [[پاڪستان]] ۾ واقع هڪ مسجد آهي. اهو اسلام آباد ۾ مارگلا ٽڪرين جي دامن تي واقع آهي، مسجد هڪ همعصر ڊيزائن جي خصوصيت رکي ٿي جنهن جي ڇت ڪنڪريٽ خول جي اٺن پاسن تي مشتمل آهي ۽ هڪ بدو جي خيمي جو تاثر ڏئي ٿي ۽ هن کي شهر جو مکيه نشان سمجهيو وڃي ٿو.
|credit5=Credit:[[commons:User:Usmanmiski|Usmanmiski]]
|Saddam Hussein at trial, July 2004-edit1.JPEG|'''[[صدام حسين]] (28 اپريل، 1937 - 30 ڊسمبر، 2006)، 16 جولائي، 1979ع کان 9 اپريل، 2003ع تائين [[عراق]] جو صدر رهيو.|credit6=US Department of Defense (edited by [[User:Jjron|Jjron]])
|Prokudin-Gorskii-19.jpg|[[بخارا]] جي امير، محمد عالم خان جي هڪ شروعاتي رنگين تصوير سال 1911ع ۾، جيڪا سرگئي ميخائيلووچ پروڪوڊين-گورسڪي پنهنجي ڪم جي حصي طور سال 1909ع کان 1915ع تائين روسي سلطنت کي دستاويز ڪرڻ لاءِ ورتي هئي. عالم خان، [[چنگيز خان]] جو سڌو اولاد ۽ منگت خاندان جو آخري امير هو. هن سال 1911ع کان 1920ع تائين حڪومت ڪئي ۽ جڏهن [[بالشويڪ]] بخارا کي ملائي ڇڏيو ۽ بخارا جي عوامي جمهوريه جو اعلان ڪيو، هو [[افغانستان]] ڏانهن ڀڄي ويو.|credit7=Credit:[[Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii]]
|Tugra Mahmuds II.gif|'''طغرا''' (&amp;#1591;&amp;#1594;&amp;#1585;&amp;#1575;&amp;#1569;) محمود بيئن جو طغرو. طغرا هڪ [[ترڪي]] پيسلي جهڙو خطاطي مهر يا دستخط آهي جيڪو سلطانن جي فرمانن جي شروعات ۾ استعمال ٿيندو هيو. انهن رنگين نشانن ۾ پيچيده سائي لکت ۾ حڪمران جو نالو ۽ لقب شامل ڪيو ويو آهي جيڪا نقش ڪار يا دربار جي خطاطن پاران ٺهيل آهن. يورپي نشانين سان متوازي، طغرا اڪثر ڪري [[عثماني سلطنت]] جي سڪن ۽ ٽپال جي اسٽامپ تي ظاهر ٿيندا هئا.|credit8=Credit:[[:de:Benutzer:Baba66|Baba66]]
|Ramallah woman2.jpg|رمله، [[فلسطين]] کان هڪ نوجوان عورت، دور: 1898-1914ع. 1940ع واري ڏهاڪي تائين، فلسطين جون عورتون هٿ سان ٺاهيل ڪپڙا پائينديون هيون. انهن شين جي تخليق ۽ سار سنڀال سندن زندگيءَ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هڪ سڃاڻپ عورت جي اصل ڳوٺ ۽ سماجي حيثيت کي سندس لباس مان طئي ڪري سگهندو هو. هن عورت جي پيشانيءَ جي ڀرسان گول پٽي، سڪن جو هڪ انگو آهي، جيڪو هن جي وراثت جي رقم مان ٺهيل آهي ۽ اهو ظاهر ڪري ٿو ته هوءَ غير شادي شده آهي.|credit9=Credit:American Colony (Jerusalem) Photo Depart]]
|Ijazah3.jpg|'''اجازه''' يا عربي خطاطي ۾ قابليت جي ڊپلوما جو هڪ مثال|credit10='Ali Ra'if Efendi, (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Palestinian women grinding coffee beans.jpg|'''سال 1905ع جو اسٽيريوسڪوپ. اصل ڪيپشن آهي: [[فلسطين]]، ڪافي پيسڻ جو مقامي طريقو.|credit11=Credit:Meadville, Pa. : Keystone View Company (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Turkish trenches at Dead Sea2.jpg|[[مردار سمنڊ]] جي ڪناري تي '''[[ترڪي]] جو خندقون'''، [[پهرين مهاڀاري جنگ]] جي [[وچ اوڀر]] واري ويڙهه دوران '''سينائي ​​۽ [[فلسطين]] جي مهم''' جو حصو
|credit12=Credit:American Colony Jerusalem (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Bedouinwomanb.jpg|[[يروشلم]] ۾ هڪ بدو عورت، فلسطينين پاران روايتي لباس، فلسطيني لباس ۾ ملبوس، سال 1898ع ۽ 1914ع جي وچ ۾. ڪيترن ئي هٿ سان ٺهيل ڪپڙن تي وڏي پيماني تي ڪنگائي ڪئي وئي ۽ انهن شين جي تخليق ۽ سار سنڀال علائقي جي عورتن جي زندگين ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. 1940ع واري ڏهاڪي تائين، روايتي فلسطيني لباس، عورت جي معاشي حيثيت جي عڪاسي ڪندا هئا، چاهي شادي شده هجي يا اڪيلي ۽ اصل شهر جي اصل هئي يا ڳوٺ جي ۽ هڪ سڃاڻپ اهڙي معلومات کي، ڏنل عورت جي لباس، ڪپڙي، رنگن، ڪٽ ۽ ڪنگائي جي نقشن (يا ان جي کوٽ) مان حاصل ڪري سگهندو هو.|credit13=Credit:[http://lcweb2.loc.gov/pp/matpchtml/matpcac.html American colony photographers] (edited by [[User:Durova|Durova]])
|
}}
{{box-footer}}

'''چونڊيل مضمون'''
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسان ڇو مسلمان ٿياسين؟ (ڪتاب)]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۾ عورتون]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلامي ثقافت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلامي سونهري دور]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اھل بيت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اندلس|اندلس ۾ مسلمانن جي حڪومت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[تصوف]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[توحيد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[جديد اسلامي فلسفو]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[حج|حج:اسلام جي دل ڏانهن سفر]] 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[خالد بن وليد]] 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[الرحيق المختوم]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[زوايا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[سنڌ جا راشدي بزرگ]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[صلاح الدين ايوبي]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[صلح امام حسن]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[عيسيٰ عليه السلام]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[احد جي جنگ|غزوہ احد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[غزوہ بدر]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[خيبر جي جنگ|غزوہ خيبر]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فاران جو ريگستان]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فاطمه زهرا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فلسطين]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فولا قبيلو]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[قرآن ۾ سوچ ويچار ڪرڻ جي اهميت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[ڪربلا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مدينو|مدينه منوره]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مرابطون]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسجد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسجدن جي فهرست]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسلمان]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[معراج]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[ميثاقِ مدينه]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مڪو|مڪه المڪرمه]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[نبوت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[نبي محمد جي مهمن جي فهرست]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[وحي]]

'''منتخب ٿيل سوانح عمري'''
* [[ابو الڪلام آزاد]]
* [[ابوبڪر صديق|ابوبڪر صديق رضي الله تعالي عنه]]
* [[اسماعيل عليہ السلام]]
* [[ابو موسا اشعري|ابو موسي اشعري]]
* [[حضرت نظام الدين اوليا]]
* [[ابو ايوب انصاري]]
* [[امام بخاري]]
* [[بايزيد بسطامي]]
* [[جنيد بغدادي]]
* [[سلطان باھو]]
* [[شاهه عبدالڪريم بلڙي]]
* [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي]]
* [[امام ترمذي]]
* [[ابن تيميه]]
* [[عبدالقادر جيلاني]]
* [[حسين ابن علي|امام حسين رضي الله تعالي عنه]]
* [[امام ابو حنيفه]]
* [[معين الدين چشتي]]
* [[امام ابو دائود]]
* [[داتا گنج بخش]]
* [[رومي|مولانا جلال الدين رومي]]
* [[ابو عبدالملڪ محدث سنڌي]]
* [[ابو علي سنڌي]]
* [[ابو محمد سالم سنڌي]]
* [[ابو معشر سنڌي]]
* [[امام اوزاعي سنڌي]]
* [[سچل سرمست]]
* [[سعدي شيرازي]]
* [[عبدالله بن زبير]]
* [[عثمان بن عفان]]
* [[علي بن ابی طالب]]
* [[عمر بن خطاب]]
* [[امام غزالي]]
* [[سيدنا ابوذر غفاري]]
* [[خواجا غلام فريد]]
* [[بابا فريد الدين گنج شڪر]]
* [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
* [[اويس قرني]]
* [[لعل شهباز قلندر]]
* [[امام مسلم]]
* [[ابو سلمہ عبد الله مخزومي]]
* [[امير معاويہ]]
* [[محمد بن عبدالوهاب]]
* [[منصور الحلاج]]
* [[امام نسائي]]
* [[شاھ ولي اللّٰه]]
{{box-footer}}

'''وڌيڪ سوانح حيات'''
* [[آخوند قاضي ميان اسماعيل]]
* [[محمد ارشد القادري]]
* [[جمال الدين افغاني]]
* [[علامہ اقبال]]
* [[تاج محمود امروٽي]]
* [[مولانا منصور انصاري]]
* [[آندل شاهہ بخاري]]
* [[مولانا ظھير الدين بکري]]
* [[جان محمد ڀٽو]]
* [[آخوند محمد صالح ڀٽي سيتائي]]
* [[آخوند عبدالرحمان ڀٽي سيتائي]]
* [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي]]
* [[پير پاڳارو ڇهون]]
* [[مولانا اشرف علي ٿانوي]]
* [[ابن الجوزي]]
* [[امين الحسيني]]
* [[محمد حميدالله]]
* [[آيت الله خامنائي]]
* [[شيخ نصيرالدين محمود چراغ دهلوي]]
* [[ذاڪر نائيڪ]]
* [[حافظ شيرازي]]
* [[چوڌري غلام محمد]]
* [[غلام عمر غلام آريجو]]
* [[عثمان دان فوديو]]
* [[شاھ عبدالرحمان سنڌي لکنوي]]
* [[حاجي محمي قائم]]
* [[ابوالاعليٰ مودودي]]
* [[شاهه احمد نوراني]]
* [[مولانا حاجي محمد ھالائي]]

'''خاص فهرستون'''
* [[صحابه ڪرام جي فهرست]]
* [[غير عرب اصحابن جي فهرست]] 
* [[مسجدن جي فهرست]] 
* [[اسلامي ملڪن جي فهرست]] 
* [[ٻارهن امامن جي فهرست]]
* [[آمريڪي مسلمانن جي فهرست]]

'''سٺا مضمون''' 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[محمد|محمد ﷺ]]
{{box-footer}}
'''موضوع'''
* [[اسلام|اسلام جا موضوع]]
* [[اسلامي تاريخ جو خاڪو|اسلام جو خاڪو]]
* [[اسلام|عقيدا]]
** [[الله|اسلام ۾ خدا]] 
** [[توحيد]] 
** [[محمد|محمد اسلام ۾]]
** [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
*** [[اسلام ۾ آدم|آدم عليه السلام]]
*** [[نوح عليه السلام]]
*** [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]]
*** [[اسماعيل عليہ السلام]]
*** [[اسحاق|اسحاق عليہ السلام]]
*** [[يعقوب عليہ السلام]]
*** [[يوسف عليه السلام]]
*** [[موسيٰ عليه السلام]]
*** [[داؤد عليہ السلام]]
*** [[سليمان عليہ السلام]]
*** [[زڪريا عليه السلام]]
*** [[عيسيٰ عليه السلام]]
*** [[سانچو:اسلامي انبياء]]
** [[اسلام|فرشتا]]
** [[وحي]] 
** [[اسلام|تقدير]]  
** [[اسلام|قيامت جو ڏينهن]] 
* [[اسلام|مقدس ترين ماڳ]]
** [[مسجد اقصي]]
** [[مسجد الحرام]]
** [[مسجد نبوي]] 
* [[اسلام|اسلام جا پنج ستون]] 
** [[اسلام|شهادت جو ڪلمو]]
** [[نماز]] 
** [[روزو|روزا]] 
** [[زڪوات]] 
** [[حج]] 
* [[اسلامي تاريخ جو خاڪو|تاريخ]]
** [[مسلمان|مسلمان اڳواڻ]] 
** [[اسلامي تاريخ جو خاڪو]]   
** [[اسلام|ابتدائي فتحون]]
*** [[فتح مڪه]]
*** [[فارس|جنگ قادسيه]]
*** [[شام|جنگ يرموڪ]]
** [[اسلامي سونهري دور|سونهري دور]]  
** [[تاريخدان|تاريخ نويس]] 
** [[صحابي|صحابه]] 
** [[اھل بيت]]
** [[ٻارهن امامن جي فهرست|شيعه امام]] 
* [[خلافت]] 
** [[راشدون خلافت]] 
** [[بنو اميه|بنو اميه جو دور]] 
** [[عباسي خلافت|عباسي دور]] 
** [[اندلس|اندلس جا حڪمران]] 
** [[مصر|فاطمي دور]]
** [[مراڪش|المواحدون دور]]
** [[نائيجيريا|سوڪوٽو خلافت]] 
** [[سلطنت عثمانيه|عثماني دور]] 
* [[اسلام|مذهبي متن]] 
** [[قرآن]] 
** [[حديث]] 
** [[قرآن|تفسير]] 
** [[محمد|سيرت نبوي صلي الله عليه وآله وسلم]] 
** [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|انبياء جا قصا]]
* [[اسلام|فرقا]]
** [[سني اسلام]]
** [[شيعه|شيعه اسلام]]
** [[اشعري]] 
** [[آثار]] 
** [[پختگي]] 
** [[معتزله]] 
** [[سلفي]] 
** [[وهابيت]] 
** [[صوفي]] 
** [[شيعه اثناعشري]]  
** [[اسماعيلي]] 
** [[علوي]] 
** [[بکتاشي]]  
** [[خوارج]]
*** [[اعتدال پسند خوارج]] 
**** [[اباضي]] 
** [[نجديت]]
** [[نيشن آف اسلام]] 
* [[ثقافت]] 
** [[جانور]] 
** [[فن]] 
** [[سائنس]]
** [[رانديون]]
*** [[ايسوسيئيشن فٽبال]] 
** [[ڪئلينڊر]]
** [[ٻار]] 
** [[ڪپڙا]]
** [[اسلامي ملڪن جي فهرست|جھنڊا]]
** [[موڪلون]] 
** [[مسجدن جي فهرست|مسجدون]]
*** [[فيصل مسجد]]
*** [[ھوائشينگ مسجد]]
** [[مدرسو]] 
** [[اخلاقيات]] 
** [[موسيقي]] 
** [[فلسفو]] 
** [[سياسي پهلو]] 
** [[قرباني]] 
** [[سائنس]] 
** [[سماجي ڀلائي]] 
** [[عورتون]]
*** [[اسما بنت ابوبڪر]]
*** [[خديجة بنت خويلد]]
*** [[رابعہ بصري]]
*** [[زبيده|زبيده خاتون]]
*** [[ساره|بي بي ساره]]
*** [[عائشہ بنت ابوبڪر]]
*** [[فاطمه زهرا|بي بي فاطمه زهرا]]
*** [[ھاجرہ|بي بي ھاجرہ]] 
** [[اسلام ملڪ طرفان]]
*** [[آفريڪا ۾ اسلام]]
*** [[ايشيا ۾ اسلام]]
*** [[پرتگال ۾ اسلام]]
*** [[يورپ ۾ اسلام]] 
** [[قانون]] 
** [[فقه]] 
** [[اسلاميات|اسلامي اڀياس]] 
** [[ٻيا اسلام پورٹل]] 
* '''زمرا'''
** [[:زمرو:اسلام سان لاڳاپيل تڪرار]]
** [[:زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]
** [[:زمرو:اسلام ۽ ٻيا مذهب]]
** [[:زمرو:اسلامي ادارا]]
** [[:زمرو:اسلامي اصطلاح]]
** [[:زمرو:اسلامي تقويم]]
** [[:زمرو:اسلامي جایون]]
** [[:زمرو:اسلامي سانچا]]
** [[:زمرو:اسلامي سياست]]
** [[:زمرو:اسلامي شخصيتون]]
** [[:زمرو:اسلامي عمارتون]]
** [[:زمرو:اصطلاح قرآن]]
** [[:زمرو:پاڪستان جون مسجدون]]
** [[:زمرو:پاڪستان ۾ اسلام]]
** [[:زمرو:پاڪستان ۾ تصوف]]
** [[:زمرو:تابعي]]
** [[:زمرو:تاريخ اسلام]]
** [[:زمرو:تصوف]]
** [[:زمرو:خلفاء راشدين]]
** [[:زمرو:سنڌ ۾ اسلام]]
** [[:زمرو:سڌارو ڪندڙ مسلمان]]
** [[:زمرو:صحابه]] 
** [[:زمرو:علم حديث]]
** [[:زمرو:محمد]]
** [[:زمرو:مسجدون]]
** [[:زمرو:مسلمان عورتون]]
** [[:زمرو:نبي ۽ رسول]]
{{box-footer}}

'''نمايان مواد'''

هي سڃاتل مواد جي هڪ فهرست آهي. جيڪڏهن ڪو مضمون فهرست مان غائب آهي، ته توهان ان کي فهرست ۾ شامل ڪري سگهو ٿا يا صحيح درجه بندي ڪري سگهو ٿا. 

'''نمايان مضمون'''
# [[آبِ زمزم]]
# [[آل عمران (سورة)]]
# [[آمريڪي مسلمانن جي فهرست]]
# [[آية الڪرسي]]
# [[ادريس عليہ السلام]]
# [[اسلام ۾ ابراهيم]]
# [[الياس عليہ السلام]]
# [[ايوب عليہ السلام]]
# [[اسان ڇو مسلمان ٿياسين؟ (ڪتاب)]]
# [[اسلام]]
# [[اسلام ۽ سائنس]]
# [[اسلام ۾ عورتون]]
# [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
# [[اسلامي ثقافت]]
# [[اسلامي سونهري دور]]
# [[اسلامي متن جي فهرست]]
# [[اسلامي مدرسن جي فهرست]]
# [[اسلاميات]]
# [[اصحاب صفه]]
# [[الارقم]]
# [[الرحيق المختوم]]
# [[الله]]
# [[انصار]]
# [[ايشيا ۾ اسلام]]
# [[اھل بيت]]
# [[باطن]]
# [[بدعت]]
# [[پرتگال ۾ اسلام]]
# [[تصوف]]
# [[توحيد]]
# [[توڪل]]
# [[جاپان ۾ مسجدن جي فهرست]]
# [[جديد اسلامي فلسفو]]
# [[جنت البقيع]]
# [[جنود ربانيه]]
# [[جھاد]]
# [[حج]]
# [[حجاب]]
# [[حجر اسود]]
# [[حديث]]
# [[حسن ابن علي]]
# [[حسين ابن علي]]
# [[ذمي]]
# [[راشدون خلیفا]]
# [[رحماني سلسلو]]
# [[رمضان (قمري مهينو)]]
# [[رومي]]
# [[روهنگيا]]
# [[زوايا]]
# [[زڪوات]]
# [[سنڌ جا راشدي بزرگ]]
# [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
# [[شهادت]]
# [[شعيب عليہ السلام]]
# [[شيث عليہ السلام]]
# [[صالح عليہ السلام]]
# [[صحابي]]
# [[صحابه ڪرام جي فهرست]]
# [[صفات ثبوتيه]]
# [[صفعات سلبيه]]
# [[صلاح الدين ايوبي]]
# [[صلح امام حسن]]
# [[طائف]]
# [[طارق ابن زياد]]
# [[عزير عليہ السلام]]
# [[عباسي خلافت]]
# [[عثمان بن عفان]]
# [[عثماني سلطنت]]
# [[عدل]]
# [[عمر بن خطاب]]
# [[عيسيٰ عليه السلام]]
# [[احد جي جنگ|غزوہ احد]]
# [[غزوہ بدر]]
# [[خيبر جي جنگ|غزوہ خيبر]]
# [[غير عرب اصحابن جي فهرست]]
# [[فاران جو ريگستان]]
# [[فاطمه زهرا]]
# [[فلسطين]]
# [[فولا قبيلو]]
# [[قادري سلسلو]]
# [[قرآن]]
# [[قرآن ۾ سوچ ويچار ڪرڻ جي اهميت]]
# [[ڪائنات جو تصور]]
# [[ڪربلا]]
# [[گنبد صخره]]
# [[محمد|محمد ﷺ]]
# [[مدينو|مدينه منوره]]
# [[مرابطون]]
# [[مسجد]]
# [[مسجدن جي فهرست]]
# [[مسلمان]]
# [[معراج]]
# [[ميثاقِ مدينه]]
# [[مڪو|مڪه المڪرمه]]
# [[نبوت]]
# [[نبي محمد جي مهمن جي فهرست]]
# [[نعت]]
# [[نماز]]
# [[نڪاح]]
# [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]
# [[وحي]]
# [[هود عليہ السلام]]
# [[يورپ ۾ اسلام]]
# [[خوارج]]
* [[عبدالملڪ بن مروان]] 
* [[عموريه جي فتح]] 
* [[فاطمي مصر]] 
* [[قبلو]] 
* [[قادسيه جي جنگ]] 
* [[مروان بن الحڪم]]
* [[مالڪم ايڪس]]
* [[ٻئي صليبي جنگ]]
{{box-footer}}

In this month

'''هن مهيني ۾'''

''' منتخب ٿيل سالگره'''

{{CURRENTMONTHNAME}}, 2024ع
&lt;div style=&quot;text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;&quot;&gt;'''وڌيڪ سالگره ...'''
{{box-footer}}

'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟'''
{{box-footer}}

'''خبرن ۾'''
{{box-footer}}

'''منتخب ٿيل موجوده واقعا'''
{{box-footer}}

'''چونڊيل اقتباس'''
{{box-footer}}

'''شيون توهان ڪري سگهو ٿا'''

هتي ڪجهه ڪم آهن جيڪي ڌيان جي منتظر آهن: * آرٽيڪل درخواستون 
* درجه بندي ڪريو اڻ ڄاتل اسلام سان لاڳاپيل مضمون ۽ نامعلوم اهميت واري اسلام سان لاڳاپيل مضمون، ٽيگ ڪريو اسلام سان لاڳاپيل مضمونن جي ڳالهه ٻولهه جي صفحن کي {{WikiProject Islam}} بينر سان. 
* صفائي: ھن منصوبي لاءِ صفائي جي لسٽ موجود آھي. پڻ ڏسو: اوزار جو وڪي صفحو ۽ وڪي پروجيڪٽس جي انڊيڪس 
* ڪاپي ايڊٽ: اسلام ۾ ڏنل مضمونن تي ڌيان ڏيڻ جي ضرورت آهي. 
* مٽائن ۽ سارتنگ: درج ٿيل WikiProject Deletion sorting/Islam. 
* Infobox : اسلام ۾ ڏنل مضمونن کي معلوماتي خاني جي ضرورت آهي. 
* برقرار رکڻ : ڏسو WikiProject اسلام/آرٽيڪل الرٽ. 
* قابل ذڪر-: وڪي پروجيڪٽ نوٽيبلٽي تي درج ٿيل (وڪي پروجيڪٽ اسلام لسٽنگ) 
* پورٹل: برقرار رکڻ 
* پورٽل:اسلام، سالگرهون ڀريو، اپڊيٽ ڪيو ڇا توھان ڄاڻو ٿا؟، چونڊيل مضمون ۽ منتخب سوانح حيات تجويز ڪريو، اسلام سان لاڳاپيل مضمونن جي سيڪشن ۾ {{پورٹل|اسلام}} شامل ڪريو. 

*'''اسٽب'''
** اسلام ملڪ جي نالن سان 
** اسلامي سوانح حيات 
** اسلامي تنظيمون
** اسلامي مطالعو ڪتاب اسٽبس

'''وڌيڪ... پروجيڪٽ -:''' وڪي پروجيڪٽ اسلام ۾ شامل ٿيو ۽ پاڻ کي پروجيڪٽ ۾ حصو وٺندڙ جي طور تي لسٽ ڪريو.
{{box-footer}} 

'''لاڳاپيل پورٽل''' 
* [[:باب:اسلام]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:مذهب]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
{{box-footer}}

'''وڪيميڊيا سان لاڳاپيل'''

هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons:مفت ميڊيا مخزن 
* Wikibooks:مفت درسي ڪتاب ۽ دستورالعمل  * Wikidata:مفت ڄاڻ جو بنياد 
* Wikinews:مفت مواد جون خبرون 
* Wikiquote:اقتباسن جو مجموعو. 
* Wikisource:مفت مواد جي لائبريري 
* Wikiversity:مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary:ڊڪشنري ۽ ٿيسارس 

'''وڪيپيڊيا پورٽل''' 

وڪيپيڊيا کي پورٽل استعمال ڪندي ڳوليو؛
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:ثقافت]] 
* [[:باب:جاگرافي]]
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سرگرميون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:صحت]]
* [[:باب:طب]]
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:فطرت]]
* [[:باب:فلسفو]] 
* [[:باب:ماڻهو]] 
* [[:باب:مذهب]] 
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:وڪي منصوبا]]
{{box-footer}}

[[Category:Islam portal| ]]
[[Category:Islam portals| ]]
[[Category:Abrahamic religion portals]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهب جا باب]]
[[زمرو:اسلام جا باب]]</text>
      <sha1>oe7yqekvi3ujhhitt6p90l3jmvnlaos</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322278</id>
      <parentid>322122</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:55:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322278</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30438" sha1="asdiewk646xzgmhs6zi1oiywt2ys8fd" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{portal description}}
'''باب:اسلام'''
{{box-footer}}
'''تعارف'''
[[File:Great Mosque of Mecca1.jpg|thumb|[[سعودي عرب]] جي شهر، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] ۾ [[مسجد الحرام]] ۾ [[بيت الله|ڪعبه الله شريف]]، مسلمانن جو سڀ کان مقدس اسلامي ماڳ]] 
'''[[اسلام]]''' هڪ ابراهيمي [[توحيد|توحيد پرست]] [[مذهب]] آهي جنهن جو مرڪز [[قرآن|قرآن شريف]] ۽ [[محمد|محمد صلي الله عليه وآله وسلم]] جي تعليمات تي آهي. اسلام جا پيروڪار [[مسلمان]] سڏجن ٿا، جن جو تعداد سڄي دنيا ۾ لڳ ڀڳ 1.9 ارب آهي ۽ عيسائين کان پوءِ دنيا جو ٻيو نمبر وڏو مذهبي آبادي آهي. مسلمانن جو عقيدو آهي ته اسلام هڪ بنيادي عقيدي جو مڪمل ۽ آفاقي نسخو آهي جيڪو اڳين نبين ۽ رسولن جي ذريعي نازل ٿيو، جن ۾ آدم، نوح، ابراهيم، موسيٰ ۽ عيسيٰ شامل آهن. مسلمان قرآن کي الله جو ڪلام ۽ غير تبديل ٿيل، آخري [[وحي]] سمجهندا آهن. قرآن سان گڏ، مسلمان پڻ اڳئين ڪتابن، جهڙوڪ [[توريت]]، [[زبور]] ۽ [[انجيل]] تي يقين رکن ٿا. مسلمانن جو عقيدو آهي ته محمد ﷺ، [[الله]] جا آخري نبي آهن، جن جي ذريعي دين مڪمل ٿيو. محمد ﷺ جي تعليمات ۽ معياري مثالن کي [[سنت]] سڏيو وڃي ٿو، جيڪي [[حديث|حديثن]] جي حسابن ۾ دستاويز ڪيا ويا آهن، مسلمانن لاء هڪ آئيني نمونو مهيا ڪن ٿا. 

اسلام جي بنياد الله جي وحدانيت (توحيد) ۽ آخرت تي يقين رکڻ تي آهي، جنهن ۾ نيڪ ڪم ڪندڙ کي جنت ۾ انعام ڏنو ويندو ۽ بدڪارن کي دوزخ ۾ سزا ڏني ويندي. هيٺ ڏنل اسلام جا پنج ٿنڀا، عبادت جا واجب جزو آهن:
# شهادت: اسلامي حلف ۽ عقيدو
# نماز (صلاة): روزانه پنج وقت نماز 
# زڪوات: پنهنجي مال جو چاليهون حصو غريب مسلمانن کي ڏيڻ.
# روزا (صوم): رمضان جي مهيني جا روزا رکڻ ۽
# [[حج]]: مڪي ڏانهن حج ڪرڻ

اسلامي قانون، شريعت، بينڪنگ ۽ ماليات ۽ ڀلائي کان وٺي مردن ۽ عورتن جي ڪردار ۽ ماحول تائين، زندگي جي تقريبن هر پهلو کي ڇڪي ٿو. ٻه مکيه مذهبي تہوار عيد الفطر ۽ عيد الاضحيٰ آهن. اسلام جا ٽي مقدس ترين ماڳ؛ [[مڪو|مڪي]] ۾ [[مسجد الحرام]]، [[مدينو|مديني]] ۾ [[مسجد نبوي]] ۽ [[يروشلم|بيت المقدس]] ۾ [[مسجد اقصيٰ]] آهن.
 
اسلام ابتداء کان الله جو پسند ڪريل ڏيڻ آهي. [[محمد|محمد ﷺ]] کي چاليهه سال جي جمار ۾ سال 610 عيسوي ۾ نبوت سان سرفراز ڪيو ويو، جڏهن پيغمبر، محمد ﷺ پنهنجي پهرين وحي حاصل ڪئي. سندس وفات تائين [[عرب جزيري نما|عربستان]] جا اڪثر ماڻهو اسلام قبول ڪري چڪا هئا. مسلمانن جي حڪمراني عرب کان ٻاهر [[راشدين خلافت]] جي دور ۾ وڌي وئي ۽ ان کان پوءِ [[اموي خلافت]] [[جزيري نما آئيبريا]] ([[پرتگال]] ۽ [[اسپين]]) کان [[سنڌو درياهه]] تائين حڪومت ڪئي. [[اسلامي سونهري دور]] ۾، خاص ڪري [[عباسي خلافت]] جي دور ۾، مسلم دنيا جي اڪثر ملڪن سائنسي، اقتصادي ۽ ثقافتي ترقيءَ جو تجربو ڪيو. اسلامي دنيا جي توسيع ۾ مختلف رياستون ۽ خلافتون شامل هيون، ان سان گڏوگڏ اسلامي مشنري سرگرميون (دعوت) ۽ فتوحات جي نتيجي ۾ وسيع واپاري ۽ مذهبي تبديليون شامل هيون. ([[اسلام|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}

'''نمايان تصويرون'''

{{Random slideshow
|Shat Gombuj Mosque 0016.JPG|'''سٺ گنبد واري مسجد''' هڪ قرون وسطي واري [[مسجد]] آهي جيڪا [[بنگلاديش]] جي شهر، باگرهاٽ ۾ واقع آهي، جيڪا 15هين صدي جي وچ ڌاري مسلمان بزرگ خان جهان عليءَ ٺاهي هئي. 81 گنبد (4 ڪنڊن جي گنبد سميت) سان ٺهيل هي منفرد مسجد يونيسڪو جي عالمي ورثي واري سائيٽ آهي.|credit1=Credit:[[commons:User:Bellayet|Bellayet]]
|Evstafiev-chechnya-prayer3.jpg|'''چيچن مجاهد''' پهرين چيچن جنگ دوران دعا ڪندي
|credit2=ڪريڊٽ: ميخائل استافيو]]
|2009 Anti Israel Protest Tanzania.JPG|'''[[تنزانيا]] جا ماڻهو [[غزه جي پٽي|غزہ]] تي [[اسرائيل]] جي فوجن پاران 2008-2009ع جي بمباري خلاف احتجاج ڪري رهيا آهن.|credit3=Credit:[[User:Muhammad Mahdi Karim|Muhammad Mahdi Karim]]
|Sultan Pasha Al-Atrash2.jpg|'''سلطان الاتراش''' (1891-1982) هڪ مشهور عرب دروز اڳواڻ، شام جو قومپرست ۽ عظيم شامي انقلاب (1925-1927) جو ڪمانڊر جنرل هو.
  |credit=American Colony (Jerusalem) photo dept. (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Malcolm X NYWTS 2a.jpg|'''مالڪم ايڪس''' (پيدائش مالڪم لٽل؛ 19 مئي، 1925 - 21 فيبروري، 1965)، جيڪو الحاج ملڪ الشهباز جي نالي سان پڻ مشهور آهي، هڪ افريقي آمريڪي مسلمان اڳواڻ، عوامي خطيب ۽ انساني حقن جو ڪارڪن هو.|credit4=Credit:Ed Ford (edited by [[User:Durova|Durova]])]]
|Faisal Masjid - WIKI.jpg|'''[[فيصل مسجد]]''' [[اسلام آباد]]، [[پاڪستان]] ۾ واقع هڪ مسجد آهي. اهو اسلام آباد ۾ مارگلا ٽڪرين جي دامن تي واقع آهي، مسجد هڪ همعصر ڊيزائن جي خصوصيت رکي ٿي جنهن جي ڇت ڪنڪريٽ خول جي اٺن پاسن تي مشتمل آهي ۽ هڪ بدو جي خيمي جو تاثر ڏئي ٿي ۽ هن کي شهر جو مکيه نشان سمجهيو وڃي ٿو.
|credit5=Credit:[[commons:User:Usmanmiski|Usmanmiski]]
|Saddam Hussein at trial, July 2004-edit1.JPEG|'''[[صدام حسين]] (28 اپريل، 1937 - 30 ڊسمبر، 2006)، 16 جولائي، 1979ع کان 9 اپريل، 2003ع تائين [[عراق]] جو صدر رهيو.|credit6=US Department of Defense (edited by [[User:Jjron|Jjron]])
|Prokudin-Gorskii-19.jpg|[[بخارا]] جي امير، محمد عالم خان جي هڪ شروعاتي رنگين تصوير سال 1911ع ۾، جيڪا سرگئي ميخائيلووچ پروڪوڊين-گورسڪي پنهنجي ڪم جي حصي طور سال 1909ع کان 1915ع تائين روسي سلطنت کي دستاويز ڪرڻ لاءِ ورتي هئي. عالم خان، [[چنگيز خان]] جو سڌو اولاد ۽ منگت خاندان جو آخري امير هو. هن سال 1911ع کان 1920ع تائين حڪومت ڪئي ۽ جڏهن [[بالشويڪ]] بخارا کي ملائي ڇڏيو ۽ بخارا جي عوامي جمهوريه جو اعلان ڪيو، هو [[افغانستان]] ڏانهن ڀڄي ويو.|credit7=Credit:[[Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii]]
|Tugra Mahmuds II.gif|'''طغرا''' (&amp;#1591;&amp;#1594;&amp;#1585;&amp;#1575;&amp;#1569;) محمود بيئن جو طغرو. طغرا هڪ [[ترڪي]] پيسلي جهڙو خطاطي مهر يا دستخط آهي جيڪو سلطانن جي فرمانن جي شروعات ۾ استعمال ٿيندو هيو. انهن رنگين نشانن ۾ پيچيده سائي لکت ۾ حڪمران جو نالو ۽ لقب شامل ڪيو ويو آهي جيڪا نقش ڪار يا دربار جي خطاطن پاران ٺهيل آهن. يورپي نشانين سان متوازي، طغرا اڪثر ڪري [[عثماني سلطنت]] جي سڪن ۽ ٽپال جي اسٽامپ تي ظاهر ٿيندا هئا.|credit8=Credit:[[:de:Benutzer:Baba66|Baba66]]
|Ramallah woman2.jpg|رمله، [[فلسطين]] کان هڪ نوجوان عورت، دور: 1898-1914ع. 1940ع واري ڏهاڪي تائين، فلسطين جون عورتون هٿ سان ٺاهيل ڪپڙا پائينديون هيون. انهن شين جي تخليق ۽ سار سنڀال سندن زندگيءَ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هڪ سڃاڻپ عورت جي اصل ڳوٺ ۽ سماجي حيثيت کي سندس لباس مان طئي ڪري سگهندو هو. هن عورت جي پيشانيءَ جي ڀرسان گول پٽي، سڪن جو هڪ انگو آهي، جيڪو هن جي وراثت جي رقم مان ٺهيل آهي ۽ اهو ظاهر ڪري ٿو ته هوءَ غير شادي شده آهي.|credit9=Credit:American Colony (Jerusalem) Photo Depart]]
|Ijazah3.jpg|'''اجازه''' يا عربي خطاطي ۾ قابليت جي ڊپلوما جو هڪ مثال|credit10='Ali Ra'if Efendi, (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Palestinian women grinding coffee beans.jpg|'''سال 1905ع جو اسٽيريوسڪوپ. اصل ڪيپشن آهي: [[فلسطين]]، ڪافي پيسڻ جو مقامي طريقو.|credit11=Credit:Meadville, Pa. : Keystone View Company (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Turkish trenches at Dead Sea2.jpg|[[مردار سمنڊ]] جي ڪناري تي '''[[ترڪي]] جو خندقون'''، [[پهرين مهاڀاري جنگ]] جي [[وچ اوڀر]] واري ويڙهه دوران '''سينائي ​​۽ [[فلسطين]] جي مهم''' جو حصو
|credit12=Credit:American Colony Jerusalem (edited by [[User:Durova|Durova]])
|Bedouinwomanb.jpg|[[يروشلم]] ۾ هڪ بدو عورت، فلسطينين پاران روايتي لباس، فلسطيني لباس ۾ ملبوس، سال 1898ع ۽ 1914ع جي وچ ۾. ڪيترن ئي هٿ سان ٺهيل ڪپڙن تي وڏي پيماني تي ڪنگائي ڪئي وئي ۽ انهن شين جي تخليق ۽ سار سنڀال علائقي جي عورتن جي زندگين ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. 1940ع واري ڏهاڪي تائين، روايتي فلسطيني لباس، عورت جي معاشي حيثيت جي عڪاسي ڪندا هئا، چاهي شادي شده هجي يا اڪيلي ۽ اصل شهر جي اصل هئي يا ڳوٺ جي ۽ هڪ سڃاڻپ اهڙي معلومات کي، ڏنل عورت جي لباس، ڪپڙي، رنگن، ڪٽ ۽ ڪنگائي جي نقشن (يا ان جي کوٽ) مان حاصل ڪري سگهندو هو.|credit13=Credit:[http://lcweb2.loc.gov/pp/matpchtml/matpcac.html American colony photographers] (edited by [[User:Durova|Durova]])
|
}}
{{box-footer}}

'''چونڊيل مضمون'''
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسان ڇو مسلمان ٿياسين؟ (ڪتاب)]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۽ سائنس]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۾ عورتون]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلامي ثقافت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اسلامي سونهري دور]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اھل بيت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[اندلس|اندلس ۾ مسلمانن جي حڪومت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[تصوف]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[توحيد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[جديد اسلامي فلسفو]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[حج|حج:اسلام جي دل ڏانهن سفر]] 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[خالد بن وليد]] 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[الرحيق المختوم]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[زوايا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[سنڌ جا راشدي بزرگ]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[صلاح الدين ايوبي]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[صلح امام حسن]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[عيسيٰ عليه السلام]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[احد جي جنگ|غزوہ احد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[غزوہ بدر]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[خيبر جي جنگ|غزوہ خيبر]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فاران جو ريگستان]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فاطمه زهرا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فلسطين]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[فولا قبيلو]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[قرآن ۾ سوچ ويچار ڪرڻ جي اهميت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[ڪربلا]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مدينو|مدينه منوره]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مرابطون]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسجد]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسجدن جي فهرست]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مسلمان]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[معراج]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[ميثاقِ مدينه]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[مڪو|مڪه المڪرمه]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[نبوت]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[نبي محمد جي مهمن جي فهرست]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[وحي]]

'''منتخب ٿيل سوانح عمري'''
* [[ابو الڪلام آزاد]]
* [[ابوبڪر صديق|ابوبڪر صديق رضي الله تعالي عنه]]
* [[اسماعيل عليہ السلام]]
* [[ابو موسا اشعري|ابو موسي اشعري]]
* [[حضرت نظام الدين اوليا]]
* [[ابو ايوب انصاري]]
* [[امام بخاري]]
* [[بايزيد بسطامي]]
* [[جنيد بغدادي]]
* [[سلطان باھو]]
* [[شاهه عبدالڪريم بلڙي]]
* [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي]]
* [[امام ترمذي]]
* [[ابن تيميه]]
* [[عبدالقادر جيلاني]]
* [[حسين ابن علي|امام حسين رضي الله تعالي عنه]]
* [[امام ابو حنيفه]]
* [[معين الدين چشتي]]
* [[امام ابو دائود]]
* [[داتا گنج بخش]]
* [[رومي|مولانا جلال الدين رومي]]
* [[ابو عبدالملڪ محدث سنڌي]]
* [[ابو علي سنڌي]]
* [[ابو محمد سالم سنڌي]]
* [[ابو معشر سنڌي]]
* [[امام اوزاعي سنڌي]]
* [[سچل سرمست]]
* [[سعدي شيرازي]]
* [[عبدالله بن زبير]]
* [[عثمان بن عفان]]
* [[علي بن ابی طالب]]
* [[عمر بن خطاب]]
* [[امام غزالي]]
* [[سيدنا ابوذر غفاري]]
* [[خواجا غلام فريد]]
* [[بابا فريد الدين گنج شڪر]]
* [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
* [[اويس قرني]]
* [[لعل شهباز قلندر]]
* [[امام مسلم]]
* [[ابو سلمہ عبد الله مخزومي]]
* [[امير معاويہ]]
* [[محمد بن عبدالوهاب]]
* [[منصور الحلاج]]
* [[امام نسائي]]
* [[شاھ ولي اللّٰه]]
{{box-footer}}

'''وڌيڪ سوانح حيات'''
* [[آخوند قاضي ميان اسماعيل]]
* [[محمد ارشد القادري]]
* [[جمال الدين افغاني]]
* [[علامہ اقبال]]
* [[تاج محمود امروٽي]]
* [[مولانا منصور انصاري]]
* [[آندل شاهہ بخاري]]
* [[مولانا ظھير الدين بکري]]
* [[جان محمد ڀٽو]]
* [[آخوند محمد صالح ڀٽي سيتائي]]
* [[آخوند عبدالرحمان ڀٽي سيتائي]]
* [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي]]
* [[پير پاڳارو ڇهون]]
* [[مولانا اشرف علي ٿانوي]]
* [[ابن الجوزي]]
* [[امين الحسيني]]
* [[محمد حميدالله]]
* [[آيت الله خامنائي]]
* [[شيخ نصيرالدين محمود چراغ دهلوي]]
* [[ذاڪر نائيڪ]]
* [[حافظ شيرازي]]
* [[چوڌري غلام محمد]]
* [[غلام عمر غلام آريجو]]
* [[عثمان دان فوديو]]
* [[شاھ عبدالرحمان سنڌي لکنوي]]
* [[حاجي محمي قائم]]
* [[ابوالاعليٰ مودودي]]
* [[شاهه احمد نوراني]]
* [[مولانا حاجي محمد ھالائي]]

'''خاص فهرستون'''
* [[صحابه ڪرام جي فهرست]]
* [[غير عرب اصحابن جي فهرست]] 
* [[مسجدن جي فهرست]] 
* [[اسلامي ملڪن جي فهرست]] 
* [[ٻارهن امامن جي فهرست]]
* [[آمريڪي مسلمانن جي فهرست]]

'''سٺا مضمون''' 
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[شاھ عبداللطيف ڀٽائي]]
* [[File:Islam Barnstar Hires.png|15px]] [[محمد|محمد ﷺ]]
{{box-footer}}
'''موضوع'''
* [[اسلام|اسلام جا موضوع]]
* [[اسلامي تاريخ جو خاڪو|اسلام جو خاڪو]]
* [[اسلام|عقيدا]]
** [[الله|اسلام ۾ خدا]] 
** [[توحيد]] 
** [[محمد|محمد اسلام ۾]]
** [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
*** [[اسلام ۾ آدم|آدم عليه السلام]]
*** [[نوح عليه السلام]]
*** [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]]
*** [[اسماعيل عليہ السلام]]
*** [[اسحاق|اسحاق عليہ السلام]]
*** [[يعقوب عليہ السلام]]
*** [[يوسف عليه السلام]]
*** [[موسيٰ عليه السلام]]
*** [[داؤد عليہ السلام]]
*** [[سليمان عليہ السلام]]
*** [[زڪريا عليه السلام]]
*** [[عيسيٰ عليه السلام]]
*** [[سانچو:اسلامي انبياء]]
** [[اسلام|فرشتا]]
** [[وحي]] 
** [[اسلام|تقدير]]  
** [[اسلام|قيامت جو ڏينهن]] 
* [[اسلام|مقدس ترين ماڳ]]
** [[مسجد اقصي]]
** [[مسجد الحرام]]
** [[مسجد نبوي]] 
* [[اسلام|اسلام جا پنج ستون]] 
** [[اسلام|شهادت جو ڪلمو]]
** [[نماز]] 
** [[روزو|روزا]] 
** [[زڪوات]] 
** [[حج]] 
* [[اسلامي تاريخ جو خاڪو|تاريخ]]
** [[مسلمان|مسلمان اڳواڻ]] 
** [[اسلامي تاريخ جو خاڪو]]   
** [[اسلام|ابتدائي فتحون]]
*** [[فتح مڪه]]
*** [[فارس|جنگ قادسيه]]
*** [[شام|جنگ يرموڪ]]
** [[اسلامي سونهري دور|سونهري دور]]  
** [[تاريخدان|تاريخ نويس]] 
** [[صحابي|صحابه]] 
** [[اھل بيت]]
** [[ٻارهن امامن جي فهرست|شيعه امام]] 
* [[خلافت]] 
** [[راشدون خلافت]] 
** [[بنو اميه|بنو اميه جو دور]] 
** [[عباسي خلافت|عباسي دور]] 
** [[اندلس|اندلس جا حڪمران]] 
** [[مصر|فاطمي دور]]
** [[مراڪش|المواحدون دور]]
** [[نائيجيريا|سوڪوٽو خلافت]] 
** [[سلطنت عثمانيه|عثماني دور]] 
* [[اسلام|مذهبي متن]] 
** [[قرآن]] 
** [[حديث]] 
** [[قرآن|تفسير]] 
** [[محمد|سيرت نبوي صلي الله عليه وآله وسلم]] 
** [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|انبياء جا قصا]]
* [[اسلام|فرقا]]
** [[سني اسلام]]
** [[شيعه|شيعه اسلام]]
** [[اشعري]] 
** [[آثار]] 
** [[پختگي]] 
** [[معتزله]] 
** [[سلفي]] 
** [[وهابيت]] 
** [[صوفي]] 
** [[شيعه اثناعشري]]  
** [[اسماعيلي]] 
** [[علوي]] 
** [[بکتاشي]]  
** [[خوارج]]
*** [[اعتدال پسند خوارج]] 
**** [[اباضي]] 
** [[نجديت]]
** [[نيشن آف اسلام]] 
* [[ثقافت]] 
** [[جانور]] 
** [[فن]] 
** [[سائنس]]
** [[رانديون]]
*** [[ايسوسيئيشن فٽبال]] 
** [[ڪئلينڊر]]
** [[ٻار]] 
** [[ڪپڙا]]
** [[اسلامي ملڪن جي فهرست|جھنڊا]]
** [[موڪلون]] 
** [[مسجدن جي فهرست|مسجدون]]
*** [[فيصل مسجد]]
*** [[ھوائشينگ مسجد]]
** [[مدرسو]] 
** [[اخلاقيات]] 
** [[موسيقي]] 
** [[فلسفو]] 
** [[سياسي پهلو]] 
** [[قرباني]] 
** [[سائنس]] 
** [[سماجي ڀلائي]] 
** [[عورتون]]
*** [[اسما بنت ابوبڪر]]
*** [[خديجة بنت خويلد]]
*** [[رابعہ بصري]]
*** [[زبيده|زبيده خاتون]]
*** [[ساره|بي بي ساره]]
*** [[عائشہ بنت ابوبڪر]]
*** [[فاطمه زهرا|بي بي فاطمه زهرا]]
*** [[ھاجرہ|بي بي ھاجرہ]] 
** [[اسلام ملڪ طرفان]]
*** [[آفريڪا ۾ اسلام]]
*** [[ايشيا ۾ اسلام]]
*** [[پرتگال ۾ اسلام]]
*** [[يورپ ۾ اسلام]] 
** [[قانون]] 
** [[فقه]] 
** [[اسلاميات|اسلامي اڀياس]] 
** [[ٻيا اسلام پورٹل]] 
* '''زمرا'''
** [[:زمرو:اسلام سان لاڳاپيل تڪرار]]
** [[:زمرو:اسلام سان لاڳاپيل فهرستون]]
** [[:زمرو:اسلام ۽ ٻيا مذهب]]
** [[:زمرو:اسلامي ادارا]]
** [[:زمرو:اسلامي اصطلاح]]
** [[:زمرو:اسلامي تقويم]]
** [[:زمرو:اسلامي جایون]]
** [[:زمرو:اسلامي سانچا]]
** [[:زمرو:اسلامي سياست]]
** [[:زمرو:اسلامي شخصيتون]]
** [[:زمرو:اسلامي عمارتون]]
** [[:زمرو:اصطلاح قرآن]]
** [[:زمرو:پاڪستان جون مسجدون]]
** [[:زمرو:پاڪستان ۾ اسلام]]
** [[:زمرو:پاڪستان ۾ تصوف]]
** [[:زمرو:تابعي]]
** [[:زمرو:تاريخ اسلام]]
** [[:زمرو:تصوف]]
** [[:زمرو:خلفاء راشدين]]
** [[:زمرو:سنڌ ۾ اسلام]]
** [[:زمرو:سڌارو ڪندڙ مسلمان]]
** [[:زمرو:صحابه]] 
** [[:زمرو:علم حديث]]
** [[:زمرو:محمد]]
** [[:زمرو:مسجدون]]
** [[:زمرو:مسلمان عورتون]]
** [[:زمرو:نبي ۽ رسول]]
{{box-footer}}

'''نمايان مواد'''

هي سڃاتل مواد جي هڪ فهرست آهي. جيڪڏهن ڪو مضمون فهرست مان غائب آهي، ته توهان ان کي فهرست ۾ شامل ڪري سگهو ٿا يا صحيح درجه بندي ڪري سگهو ٿا. 

'''نمايان مضمون'''
# [[آبِ زمزم]]
# [[آل عمران (سورة)]]
# [[آمريڪي مسلمانن جي فهرست]]
# [[آية الڪرسي]]
# [[ادريس عليہ السلام]]
# [[اسلام ۾ ابراهيم]]
# [[الياس عليہ السلام]]
# [[ايوب عليہ السلام]]
# [[اسان ڇو مسلمان ٿياسين؟ (ڪتاب)]]
# [[اسلام]]
# [[اسلام ۽ سائنس]]
# [[اسلام ۾ عورتون]]
# [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول]]
# [[اسلامي ثقافت]]
# [[اسلامي سونهري دور]]
# [[اسلامي متن جي فهرست]]
# [[اسلامي مدرسن جي فهرست]]
# [[اسلاميات]]
# [[اصحاب صفه]]
# [[الارقم]]
# [[الرحيق المختوم]]
# [[الله]]
# [[انصار]]
# [[ايشيا ۾ اسلام]]
# [[اھل بيت]]
# [[باطن]]
# [[بدعت]]
# [[پرتگال ۾ اسلام]]
# [[تصوف]]
# [[توحيد]]
# [[توڪل]]
# [[جاپان ۾ مسجدن جي فهرست]]
# [[جديد اسلامي فلسفو]]
# [[جنت البقيع]]
# [[جنود ربانيه]]
# [[جھاد]]
# [[حج]]
# [[حجاب]]
# [[حجر اسود]]
# [[حديث]]
# [[حسن ابن علي]]
# [[حسين ابن علي]]
# [[ذمي]]
# [[راشدون خلیفا]]
# [[رحماني سلسلو]]
# [[رمضان (قمري مهينو)]]
# [[رومي]]
# [[روهنگيا]]
# [[زوايا]]
# [[زڪوات]]
# [[سنڌ جا راشدي بزرگ]]
# [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]]
# [[شهادت]]
# [[شعيب عليہ السلام]]
# [[شيث عليہ السلام]]
# [[صالح عليہ السلام]]
# [[صحابي]]
# [[صحابه ڪرام جي فهرست]]
# [[صفات ثبوتيه]]
# [[صفعات سلبيه]]
# [[صلاح الدين ايوبي]]
# [[صلح امام حسن]]
# [[طائف]]
# [[طارق ابن زياد]]
# [[عزير عليہ السلام]]
# [[عباسي خلافت]]
# [[عثمان بن عفان]]
# [[عثماني سلطنت]]
# [[عدل]]
# [[عمر بن خطاب]]
# [[عيسيٰ عليه السلام]]
# [[احد جي جنگ|غزوہ احد]]
# [[غزوہ بدر]]
# [[خيبر جي جنگ|غزوہ خيبر]]
# [[غير عرب اصحابن جي فهرست]]
# [[فاران جو ريگستان]]
# [[فاطمه زهرا]]
# [[فلسطين]]
# [[فولا قبيلو]]
# [[قادري سلسلو]]
# [[قرآن]]
# [[قرآن ۾ سوچ ويچار ڪرڻ جي اهميت]]
# [[ڪائنات جو تصور]]
# [[ڪربلا]]
# [[گنبد صخره]]
# [[محمد|محمد ﷺ]]
# [[مدينو|مدينه منوره]]
# [[مرابطون]]
# [[مسجد]]
# [[مسجدن جي فهرست]]
# [[مسلمان]]
# [[معراج]]
# [[ميثاقِ مدينه]]
# [[مڪو|مڪه المڪرمه]]
# [[نبوت]]
# [[نبي محمد جي مهمن جي فهرست]]
# [[نعت]]
# [[نماز]]
# [[نڪاح]]
# [[وچئين دور جي اسلامي دنيا ۾ سائنس]]
# [[وحي]]
# [[هود عليہ السلام]]
# [[يورپ ۾ اسلام]]
# [[خوارج]]
* [[عبدالملڪ بن مروان]] 
* [[عموريه جي فتح]] 
* [[فاطمي مصر]] 
* [[قبلو]] 
* [[قادسيه جي جنگ]] 
* [[مروان بن الحڪم]]
* [[مالڪم ايڪس]]
* [[ٻئي صليبي جنگ]]
{{box-footer}}

In this month

'''هن مهيني ۾'''

''' منتخب ٿيل سالگره'''

{{CURRENTMONTHNAME}}, 2024ع
&lt;div style=&quot;text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;&quot;&gt;'''وڌيڪ سالگره ...'''
{{box-footer}}

'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟'''
{{box-footer}}

'''خبرن ۾'''
{{box-footer}}

'''منتخب ٿيل موجوده واقعا'''
{{box-footer}}

'''چونڊيل اقتباس'''
{{box-footer}}

'''شيون توهان ڪري سگهو ٿا'''

هتي ڪجهه ڪم آهن جيڪي ڌيان جي منتظر آهن: * آرٽيڪل درخواستون 
* درجه بندي ڪريو اڻ ڄاتل اسلام سان لاڳاپيل مضمون ۽ نامعلوم اهميت واري اسلام سان لاڳاپيل مضمون، ٽيگ ڪريو اسلام سان لاڳاپيل مضمونن جي ڳالهه ٻولهه جي صفحن کي {{WikiProject Islam}} بينر سان. 
* صفائي: ھن منصوبي لاءِ صفائي جي لسٽ موجود آھي. پڻ ڏسو: اوزار جو وڪي صفحو ۽ وڪي پروجيڪٽس جي انڊيڪس 
* ڪاپي ايڊٽ: اسلام ۾ ڏنل مضمونن تي ڌيان ڏيڻ جي ضرورت آهي. 
* مٽائن ۽ سارتنگ: درج ٿيل WikiProject Deletion sorting/Islam. 
* Infobox : اسلام ۾ ڏنل مضمونن کي معلوماتي خاني جي ضرورت آهي. 
* برقرار رکڻ : ڏسو WikiProject اسلام/آرٽيڪل الرٽ. 
* قابل ذڪر-: وڪي پروجيڪٽ نوٽيبلٽي تي درج ٿيل (وڪي پروجيڪٽ اسلام لسٽنگ) 
* پورٹل: برقرار رکڻ 
* پورٽل:اسلام، سالگرهون ڀريو، اپڊيٽ ڪيو ڇا توھان ڄاڻو ٿا؟، چونڊيل مضمون ۽ منتخب سوانح حيات تجويز ڪريو، اسلام سان لاڳاپيل مضمونن جي سيڪشن ۾ {{پورٹل|اسلام}} شامل ڪريو. 

*'''اسٽب'''
** اسلام ملڪ جي نالن سان 
** اسلامي سوانح حيات 
** اسلامي تنظيمون
** اسلامي مطالعو ڪتاب اسٽبس

'''وڌيڪ... پروجيڪٽ -:''' وڪي پروجيڪٽ اسلام ۾ شامل ٿيو ۽ پاڻ کي پروجيڪٽ ۾ حصو وٺندڙ جي طور تي لسٽ ڪريو.
{{box-footer}} 

'''لاڳاپيل پورٽل''' 
* [[:باب:اسلام]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:مذهب]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
{{box-footer}}

'''وڪيميڊيا سان لاڳاپيل'''

هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons:مفت ميڊيا مخزن 
* Wikibooks:مفت درسي ڪتاب ۽ دستورالعمل  * Wikidata:مفت ڄاڻ جو بنياد 
* Wikinews:مفت مواد جون خبرون 
* Wikiquote:اقتباسن جو مجموعو. 
* Wikisource:مفت مواد جي لائبريري 
* Wikiversity:مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary:ڊڪشنري ۽ ٿيسارس 

'''وڪيپيڊيا پورٽل''' 

وڪيپيڊيا کي پورٽل استعمال ڪندي ڳوليو؛
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:ثقافت]] 
* [[:باب:جاگرافي]]
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سرگرميون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:صحت]]
* [[:باب:طب]]
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:فطرت]]
* [[:باب:فلسفو]] 
* [[:باب:ماڻهو]] 
* [[:باب:مذهب]] 
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:وڪي منصوبا]]
{{box-footer}}

[[Category:Islam portal| ]]
[[Category:Islam portals| ]]
[[Category:Abrahamic religion portals]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]

[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهب جا باب]]
[[زمرو:اسلام جا باب]]</text>
      <sha1>asdiewk646xzgmhs6zi1oiywt2ys8fd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:حياتيات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>36530</id>
    <revision>
      <id>322085</id>
      <parentid>321971</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:16:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322085</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1418" sha1="s6oy3xmcamgdkrertsoj8yaj2m3t8sf" xml:space="preserve">{{Portal|حياتيات}}
{{Commons category|Biology}}
{{Cat main|حياتيات}}
حياتيات زندگي جي سائنس آهي. اهو جاندارن جي خاصيتن ۽ رويي سان تعلق رکي ٿو؛ ماڻهو ڪيئن وجود ۾ اچن ٿا، ۽ ڪيئن نسلن جو ارتقا؛ ۽ انهن جو هڪ ٻئي سان ۽ انهن جي ماحول سان رابطو آهي. 

حقيقت ۾ لفظ حياتيات (Biology) ٻن يوناني لفظن جو مجموعو آهي (Bio + Logos). بائیو (Bio) جي معنىٰ آهي حياتي ۽ لوجي (Logy) لاطيني ٻوليَ جي لفظ Logos مان ورتو ويو آهي جنهن جي معنىٰ آهي ڄاڻ يا علم. درحقيقت هي سائنس جي اها شاخ آهي جنهن جو تعلق حياتي سان آھي. حقيقت ۾ ته حياتيات جون ڪيتريون ئي شاخون آهن پر ٻه شاخون اهم آهن؛
# [[:زمرو:حیوانیات]] جانورن (بشمول انسان) جي بابت علم
# [[:زمرو:نباتاتيات]] ٻوٽن جي بابت علم

[[حياتيات]] ۾ ڪيترائي تعليمي شعبا شامل آھن جيڪي اڪثر ڪري آزاد مضمون سمجھيا ويندا آھن، جن مان ڪجھ ذيلي زمرن طور ھيٺ ڏنل آھن.
* 

[[زمرو:زندگي]]
[[زمرو:جاندار]]
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس]]</text>
      <sha1>s6oy3xmcamgdkrertsoj8yaj2m3t8sf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:جاگرافي باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>37044</id>
    <revision>
      <id>322104</id>
      <parentid>300326</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:41:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322104</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" sha1="i5pgkg23q9u48ifvqs39ymoal4v8s4p" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:باب جاگرافي]]</text>
      <sha1>i5pgkg23q9u48ifvqs39ymoal4v8s4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ميري ڪيوري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37164</id>
    <revision>
      <id>322347</id>
      <parentid>307407</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:50:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322347</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13535" sha1="2f1a6ek0tar90j7t6bjly1f1bio806z" xml:space="preserve">'''ميري ڪيوري''' (Marie Curie)، پورو نالو ميري سالوميا اسڪلوڊوسڪا ڪيوري، پيدائش 7 نومبر 1867ع، وفات 4 جولاءِ 1934ع، هڪ پولستاني ۽ فرانسيسي ڪيميادان ۽ طبيعيات دان ھُئي جنھن تابڪاري تي تحقيق جي علمبرداري ڪئي. ھيءَ [[نوبل انعام]] کٽيندڙ پھرين عورت ھُئي، پھرين شخصيت ۽ پھرين عورت جنھن نوبل انعام ٻہ ڀيرا کٽيو ۽ واحد شخصيت جنھن ٻن سائنسي ميدانن مان نوبل انعام ماٹيو. ھن جو مُڙس، پيري ڪيوري، سندس نوبل انعام جو گڏيل کٽيندڙ، ھنن کي نوبل انعام کٽيندڙ پھرين پرٹيل جوڙي بٹائي ڇڏيو ۽ اُن سان گڏ پنج نوبل انعام کٽيندڙ ڪيوري فيملي ليگيسي بٹائي ڇڏيو. سال 1906ع ۾ ھيءَ پھرين عورت ھُئي جيڪا پئرس يونيورسٽي جي پروفيسر بٹي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |accessdate=2021-11-09 |archive-date=2012-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127184144/http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
[[فائل:Marie Curie c. 1920s.jpg|thumb|ميري ڪيوري 1920ع ۾]]
[[File:Warszawa, ul. Freta 16 20170516 002.jpg|thumb|upright=1.18|ماري ڪيوري جي ڄمڻ واري جاء، 16 فريٽا اسٽريٽ، [[وارسا]]، [[پولينڊ]]]]

ميري [[وارسا]] ۾ پيدا ٿي هئي، جيڪا هن وقت پولينڊ جي بادشاهت جو حصو هو، جيڪي روسي سلطنت جي ماتحت هئي. هن وارسا جي ڪلينسٽائن فلائنگ يونيورسٽي ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ وارسا ۾ پنهنجي عملي سائنسي تربيت شروع ڪئي. سال 1891ع ۾، 24 سالن جي عمر ۾، هوءَ پنهنجي وڏي ڀيڻ برونسلاوا جي پٺيان پيرس ۾ پڙهڻ لاءِ وئي، جتي هن اعليٰ درجا حاصل ڪيا ۽ پوءِ سائنسي ڪم سرانجام ڏنا. سال 1895ع ۾، هن فرانسيسي طبيعيات دان پيئري ڪيوري سان شادي ڪئي ۽ هن سان گڏ فزڪس ۾ سال 1903ع جو نوبل انعام کٽيو. هن طبيعيات دان، هنري بيڪيوريل سان گڏ &quot;ريڊيو ايڪٽيويٽي&quot;، هڪ اصطلاح جيڪا سندس متعارف ڪرايو، جي نظريي کي ترقي ڪرڻ لاء انهن جي شروعاتي ڪم، هن سان گڏ ڪيو. سال 1906ع ۾، سندس مڙس، پيئري ڪيوري پيرس جي گهٽي حادثي ۾ مري ويو. ماري سال 1911ع ۾ ڪيمسٽري ۾، ان جي عنصر پولونيم ۽ ريڊيم جي دريافت، جيڪا هن ٽيڪنڪ کي استعمال ڪندي، ريڊيوايڪٽيو آئسوٽوپس کي ڌار ڪرڻ دوران دريافت ڪيو، لاء نوبل انعام حاصل ڪيو. هن جي هدايتن تحت، دنيا جي پهرين اڀياس ريڊيويڪل آئوٽوپس جي استعمال سان علاج ۾ ڪيا ويا. هن 1920ع ۾ پيرس ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو ۽ 1932ع ۾ وارسا ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو؛ ٻئي اهم طبي تحقيقي مرڪز آهن. پهرين عالمي جنگ دوران، هن فيلڊ اسپتالن کي ايڪس ري سروسز مهيا ڪرڻ لاءِ موبائل ريڊيوگرافي يونٽ ٺاهيا. ميري ڪيوري سال 1934ع ۾ 66 سالن جي ڄمار ۾ فرانس جي پاسي (Haute-Savoie) جي سين سيلموز سينيٽوريم ۾ فوت ٿي وئي. سندس سائنسي تحقيق ۽ پهرين عالمي جنگ دوران  فيلڊ اسپتالن ۾ ريڊيولوجيڪل ڪم جي دوران تابڪاري جي نمائش سبب اپلاسٽڪ اينميا (Aplastic anemia) ٿي ويو هو. سال 2011ع کي پولينڊ ڪيميا جي عالمي سال دوران ماري ڪيوري جو سال قرار ڏنو. هوء ڪيترن ئي سوانح عمري جي ڪم جو موضوع آهي.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
[[پولينڊ]] جي هڪ ننڍي شهر ۾ رھندڙ، ماریي ڪيوري، ٽیوشن ڏئي گذارو ڪندي هئي. 19 ورهين جي ڄمار ۾ هو هڪ امیر خاندان جي ڏهه ورهين جي ڇوڪري کي پڙهائيندي هئي، ڇوڪري جو وڏو ڀاءُ هن ۾ دلچسپی وٺڻ لڳو، ظاهر آهي ته پاڻ به ڇوڪر طرف مائل ٿي. تنهنڪري ٻنهي شادی ڪرڻ جو فیصلو ڪيو. جڏهن ڇوڪري جي ماءُ کي ڄاڻ پئي ته اچي آسمان مٿي تي کنيائين، ميري کي ڪن مان پڪڙي پورچ ۾ اچي بيهاريائين. گوڙ ڪري نوڪر گڏ ڪري انهن جي سامهون بي عزت ڪيائين؛ 

 &quot;ڏسو هي ڇوري جنهن کي پائڻ لاءِ ڪپڙا ڪونهن 24 ڪلاڪن ۾ هڪ وقت ڍو تي کائڻ لاءِ ماني اسان به وٽان ٿي مليس، جوتن جي تري ۾ سوراخ اٿس. هي منهنجي پٽ سان شادي جي خواهش ٿي رکي. گهر ڌياڻي ٿيڻ گهري ٿي ڇا هي منهنجي ننهن سڏائڻ لائق آهي.&quot; 

سڀ نوڪر هن تي کلڻ لڳا. مائي ته لفظن جو زهر هاري هلي وئي. مانیا کي ائين محسوس ٿيو ته ڪنهن سندس مٿان تيزاب جو دٻو اونڌو ڪيو هجي. بي عزتي جي احساس وچان اتي پورچ ۾ بيٺي بيٺي هن فيصلو ڪيو ته زندگي ۾ ايتري ته عزت ۽ شهرت ڪمائيندس جو سڄو پولینڊ منهنجي نالي سان سڃاتو ويندو.

اهو سن 1891ع هو جڏهن هوءَ پولينڊ مان پيرس آئي. يونيورسٽي ۾ داخلا وٺي فزڪس پڙهڻ شروع ڪيائين. ھن محنت ڪئي 20، 20 ڪلاڪ پڙهندي هئي. ڪجهه رقم جمع ٿيل مان پنهنجو گذر سفر ڪندي رهي. ڪفايت سان هڪ شلنگ روز خرچ ڪندي هئي، گيس بجلي نالي ڪا سهولت ڪمري ۾ ڪانه هئس، پيرس جي سخت سيءَ واري موسم ۾ ڪوئلا به نه هئس جو ٻاري جسم گرم ڪري. هيٺان بستري تي پنهنجا سڀ ڪپڙا وڇائي، جسم مٿان ڪتاب ڪرسيون رکي ڏڪندي گذارو ڪندي هئي. لاڳيتو 5 سال ڊبل روٽي جي سڪل ٽڪرن ۽ مکڻ کانسواءِ هن ڪجهه نه کاڌو. ڪمزوري جو هي عالم هو ته بستري تي ويٺي ويٺي بي ھوش ٿي ويندي هئي. جڏهن هوش ايندو هئس ته چوندي هئي ته اک لڳي وئي، پاڻ کي آٿت ڏئي همٿ ڏيندي هئي. هڪ ڏينهن ڪلاس ۾ بي هوش ٿي وئي. ڊاڪٽر معائنو ڪري چيو ته هن کي دوا بدران هڪ گلاس کير جو ڏيو. نيٺ هن یونیورسٽی جي ئي هڪ سائنس دان سان شادی ڪئي، اهو سائنس دان به هن وانگر غريب هو، شادی جي وقت ٻنهي جو ڪل اثاثو ٻه سائیڪلون هيون. انهيءَ غربت دوران پی ایچ ڊی ڪري ورتائين. ماریا (ميڊيم ڪيوري) پی ایچ ڊی لاء دلچسپ موضوع چونڊيو، هن فيصلو ڪيو ته هو دنيا کي ٻڌائيندي ته یورینیم مان روشنی ڇو نڪرندي آهي، هي نه رڳو ڏکيو بلڪي اڻٿيڻو ڪم هو، پر هي تجربن ڪندي رهي. تجربن دوران هن هڪ اهڙو عنصر دریافت ڪيو جيڪو یورینیم جي ڀيٽ ۾ 20 لک ڀيرا وڌيڪ شعا پیدا ڪري پيو. اهي شعاع ڪاٺ، پٿر، ٽامي ۽ لوه مان پر دنيا جي هر شيء مان گذري پئي ويا. اها ڏاڍي اهم ايجاد هئي. مادام ڪيوري ان عنصر جو نالو &quot;ریڊیم&quot; رکيو. هي سائنس جي دنيا ۾ هڪ وڏو ڌماڪو هو. ماهر ريڊيم جو ثبوت گهرڻ لڳا. مانیا ۽ پائري هڪ پراڻو احاطو مسواڙ تي ورتو، جنهن جي نه ڇت مڪمل هئي نه فرش سڌو هو. هن ان ٽٽل ڦٽل آڳند ۾ هو چار سال لوهه وگهرائيندا رهيا. ٻنهي زال مڙسن اڪيلي سر 8 ٽن لوهه ڳاريو ۽ ان مان مٽر جي داڻي برابر ریڊیم حاصل ڪيو، چار سال هن جوڙي گرمي سردي سٺهي، پر هار نه مڃي، بٺي جي زهريلي دونهين ۾ مانيا جا ڦڦڙ خراب ٿي ويا، پر هو ڪم سان لڳل رهي. دنيا ڏٺو ته پولش ڇوڪري اڻٿيڻ جوڳو ڪارنامو ڪري ڏيکاريو. اهو ريڊيم، ڪينسر جي لکين مريضن لاء زندگي جو پيغام کڻي آيو. اڄ جنهن کي اسين شعائي علاج يا ريڊيو ٿراپي سڏيون ٿا، سو مادام ڪيوري جي ايجاد آهي. هي عورت دنيا جي واحد سائنس دان هئي، جنهن کي زندگي ۾ ٻه ڀيرا نوبل پرائز مليو، جنهن جي زندگی تي 30 فلمون ٺھيون ۽ سوين ڪتاب لکيا ويا. هن جي ايجاد سندس دنيا بدلائي ڇڏي، جڏهن کيس ڪروڙين ڊالرن جي انعام مليو، هن جو چوڻ هو ته مان پنهنجي ايجاد جا حق ان اداري کي ڏينديس جو اسپتال ۾ داخل ڪينسر ۾ مبتلا هڪ پوڙهي عورت جو علاج ڪندو. جي ها اها ساڳي پولش پوڙهي، جنهن هن کي ڪن مان وٺي گهران ڌڪاري ڪڍيو هو.&lt;ref&gt;[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Marie_Curie Marie Curie - Wikipedia&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;سنڌيڪار: شبير احمد قريشي&lt;/ref&gt;
==ورثو==

==يادگارون ۽ پاپولر ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category}}
{{Wikiquote}}
*
{{Navboxes|list=
{{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901–1925}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{People whose names are used in chemical element names}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Curie, Marie}}
[[Category:Marie Curie]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]

[[Category:1867 births]]
[[Category:1934 deaths]]
[[Category:19th-century French chemists]]
[[Category:19th-century French inventors]]
[[Category:19th-century French physicists]]
[[Category:19th-century French women scientists]]
[[Category:19th-century Polish chemists]]
[[Category:19th-century Polish inventors]]
[[Category:19th-century Polish physicists]]
[[Category:19th-century Polish women scientists]]
[[Category:20th-century French chemists]]
[[Category:20th-century French inventors]]
[[Category:20th-century French physicists]]
[[Category:20th-century French women scientists]]
[[Category:20th-century Polish chemists]]
[[Category:20th-century Polish inventors]]
[[Category:20th-century Polish physicists]]
[[Category:20th-century Polish women scientists]]
[[Category:Academic staff of the University of Paris]]
[[Category:Burials at the Panthéon, Paris]]
[[Category:Corresponding Members of the Russian Academy of Sciences (1917–1925)]]
[[Category:Corresponding members of the Saint Petersburg Academy of Sciences]]
[[Category:Corresponding Members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Curie family|Marie]]
[[Category:Deaths from anemia]]
[[Category:Discoverers of chemical elements]]
[[Category:Emigrants from Congress Poland to France]]
[[Category:Experimental physicists]]
[[Category:Flying University alumni]]
[[Category:Former Roman Catholics]]
[[Category:Naturalized citizens of France]]
[[Category:French agnostics]]
[[Category:French atheists]]
[[Category:French Nobel laureates]]
[[Category:French nuclear physicists]]
[[Category:French women chemists]]
[[Category:French women physicists]]
[[Category:Honorary members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Inventors killed by their own invention]]
[[Category:Legion of Honour refusals]]
[[Category:Members of the Lwów Scientific Society]]
[[Category:Nobel laureates in Chemistry]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Nobel laureates with multiple Nobel awards]]
[[Category:Nuclear chemists]]
[[Category:People from Warsaw Governorate]]
[[Category:Polish agnostics]]
[[Category:Polish atheists]]
[[Category:Polish governesses]]
[[Category:Polish Nobel laureates]]
[[Category:Polish nuclear physicists]]
[[Category:Recipients of the Matteucci Medal]]
[[Category:Scientists from Warsaw]]
[[Category:University of Paris alumni]]
[[Category:Deaths by acute radiation syndrome]]
[[Category:Women inventors]]
[[Category:Women Nobel laureates]]
[[Category:Women nuclear physicists]]
[[Category:Scientists from Congress Poland]]
[[Category:Women's firsts]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:نوبل انعام]]
[[زمرو:ڪيميا دان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:1867ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1934ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>2f1a6ek0tar90j7t6bjly1f1bio806z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322348</id>
      <parentid>322347</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:51:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322348</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13324" sha1="0go0pg1rq7y0ap1l2ufpx49kathyy5r" xml:space="preserve">'''ميري ڪيوري''' (Marie Curie)، پورو نالو ميري سالوميا اسڪلوڊوسڪا ڪيوري، پيدائش 7 نومبر 1867ع، وفات 4 جولاءِ 1934ع، هڪ پولستاني ۽ فرانسيسي ڪيميادان ۽ طبيعيات دان ھُئي جنھن تابڪاري تي تحقيق جي علمبرداري ڪئي. ھيءَ [[نوبل انعام]] کٽيندڙ پھرين عورت ھُئي، پھرين شخصيت ۽ پھرين عورت جنھن نوبل انعام ٻہ ڀيرا کٽيو ۽ واحد شخصيت جنھن ٻن سائنسي ميدانن مان نوبل انعام ماٹيو. ھن جو مُڙس، پيري ڪيوري، سندس نوبل انعام جو گڏيل کٽيندڙ، ھنن کي نوبل انعام کٽيندڙ پھرين پرٹيل جوڙي بٹائي ڇڏيو ۽ اُن سان گڏ پنج نوبل انعام کٽيندڙ ڪيوري فيملي ليگيسي بٹائي ڇڏيو. سال 1906ع ۾ ھيءَ پھرين عورت ھُئي جيڪا پئرس يونيورسٽي جي پروفيسر بٹي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |accessdate=2021-11-09 |archive-date=2012-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127184144/http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
[[فائل:Marie Curie c. 1920s.jpg|thumb|ميري ڪيوري 1920ع ۾]]
[[File:Warszawa, ul. Freta 16 20170516 002.jpg|thumb|upright=1.18|ماري ڪيوري جي ڄمڻ واري جاء، 16 فريٽا اسٽريٽ، [[وارسا]]، [[پولينڊ]]]]

ميري [[وارسا]] ۾ پيدا ٿي هئي، جيڪا هن وقت پولينڊ جي بادشاهت جو حصو هو، جيڪي روسي سلطنت جي ماتحت هئي. هن وارسا جي ڪلينسٽائن فلائنگ يونيورسٽي ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ وارسا ۾ پنهنجي عملي سائنسي تربيت شروع ڪئي. سال 1891ع ۾، 24 سالن جي عمر ۾، هوءَ پنهنجي وڏي ڀيڻ برونسلاوا جي پٺيان پيرس ۾ پڙهڻ لاءِ وئي، جتي هن اعليٰ درجا حاصل ڪيا ۽ پوءِ سائنسي ڪم سرانجام ڏنا. سال 1895ع ۾، هن فرانسيسي طبيعيات دان پيئري ڪيوري سان شادي ڪئي ۽ هن سان گڏ فزڪس ۾ سال 1903ع جو نوبل انعام کٽيو. هن طبيعيات دان، هنري بيڪيوريل سان گڏ &quot;ريڊيو ايڪٽيويٽي&quot;، هڪ اصطلاح جيڪا سندس متعارف ڪرايو، جي نظريي کي ترقي ڪرڻ لاء انهن جي شروعاتي ڪم، هن سان گڏ ڪيو. سال 1906ع ۾، سندس مڙس، پيئري ڪيوري پيرس جي گهٽي حادثي ۾ مري ويو. ماري سال 1911ع ۾ ڪيمسٽري ۾، ان جي عنصر پولونيم ۽ ريڊيم جي دريافت، جيڪا هن ٽيڪنڪ کي استعمال ڪندي، ريڊيوايڪٽيو آئسوٽوپس کي ڌار ڪرڻ دوران دريافت ڪيو، لاء نوبل انعام حاصل ڪيو. هن جي هدايتن تحت، دنيا جي پهرين اڀياس ريڊيويڪل آئوٽوپس جي استعمال سان علاج ۾ ڪيا ويا. هن 1920ع ۾ پيرس ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو ۽ 1932ع ۾ وارسا ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو؛ ٻئي اهم طبي تحقيقي مرڪز آهن. پهرين عالمي جنگ دوران، هن فيلڊ اسپتالن کي ايڪس ري سروسز مهيا ڪرڻ لاءِ موبائل ريڊيوگرافي يونٽ ٺاهيا. ميري ڪيوري سال 1934ع ۾ 66 سالن جي ڄمار ۾ فرانس جي پاسي (Haute-Savoie) جي سين سيلموز سينيٽوريم ۾ فوت ٿي وئي. سندس سائنسي تحقيق ۽ پهرين عالمي جنگ دوران  فيلڊ اسپتالن ۾ ريڊيولوجيڪل ڪم جي دوران تابڪاري جي نمائش سبب اپلاسٽڪ اينميا (Aplastic anemia) ٿي ويو هو. سال 2011ع کي پولينڊ ڪيميا جي عالمي سال دوران ماري ڪيوري جو سال قرار ڏنو. هوء ڪيترن ئي سوانح عمري جي ڪم جو موضوع آهي.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
[[پولينڊ]] جي هڪ ننڍي شهر ۾ رھندڙ، ماریي ڪيوري، ٽیوشن ڏئي گذارو ڪندي هئي. 19 ورهين جي ڄمار ۾ هو هڪ امیر خاندان جي ڏهه ورهين جي ڇوڪري کي پڙهائيندي هئي، ڇوڪري جو وڏو ڀاءُ هن ۾ دلچسپی وٺڻ لڳو، ظاهر آهي ته پاڻ به ڇوڪر طرف مائل ٿي. تنهنڪري ٻنهي شادی ڪرڻ جو فیصلو ڪيو. جڏهن ڇوڪري جي ماءُ کي ڄاڻ پئي ته اچي آسمان مٿي تي کنيائين، ميري کي ڪن مان پڪڙي پورچ ۾ اچي بيهاريائين. گوڙ ڪري نوڪر گڏ ڪري انهن جي سامهون بي عزت ڪيائين؛ 

 &quot;ڏسو هي ڇوري جنهن کي پائڻ لاءِ ڪپڙا ڪونهن 24 ڪلاڪن ۾ هڪ وقت ڍو تي کائڻ لاءِ ماني اسان به وٽان ٿي مليس، جوتن جي تري ۾ سوراخ اٿس. هي منهنجي پٽ سان شادي جي خواهش ٿي رکي. گهر ڌياڻي ٿيڻ گهري ٿي ڇا هي منهنجي ننهن سڏائڻ لائق آهي.&quot; 

سڀ نوڪر هن تي کلڻ لڳا. مائي ته لفظن جو زهر هاري هلي وئي. مانیا کي ائين محسوس ٿيو ته ڪنهن سندس مٿان تيزاب جو دٻو اونڌو ڪيو هجي. بي عزتي جي احساس وچان اتي پورچ ۾ بيٺي بيٺي هن فيصلو ڪيو ته زندگي ۾ ايتري ته عزت ۽ شهرت ڪمائيندس جو سڄو پولینڊ منهنجي نالي سان سڃاتو ويندو.

اهو سن 1891ع هو جڏهن هوءَ پولينڊ مان پيرس آئي. يونيورسٽي ۾ داخلا وٺي فزڪس پڙهڻ شروع ڪيائين. ھن محنت ڪئي 20، 20 ڪلاڪ پڙهندي هئي. ڪجهه رقم جمع ٿيل مان پنهنجو گذر سفر ڪندي رهي. ڪفايت سان هڪ شلنگ روز خرچ ڪندي هئي، گيس بجلي نالي ڪا سهولت ڪمري ۾ ڪانه هئس، پيرس جي سخت سيءَ واري موسم ۾ ڪوئلا به نه هئس جو ٻاري جسم گرم ڪري. هيٺان بستري تي پنهنجا سڀ ڪپڙا وڇائي، جسم مٿان ڪتاب ڪرسيون رکي ڏڪندي گذارو ڪندي هئي. لاڳيتو 5 سال ڊبل روٽي جي سڪل ٽڪرن ۽ مکڻ کانسواءِ هن ڪجهه نه کاڌو. ڪمزوري جو هي عالم هو ته بستري تي ويٺي ويٺي بي ھوش ٿي ويندي هئي. جڏهن هوش ايندو هئس ته چوندي هئي ته اک لڳي وئي، پاڻ کي آٿت ڏئي همٿ ڏيندي هئي. هڪ ڏينهن ڪلاس ۾ بي هوش ٿي وئي. ڊاڪٽر معائنو ڪري چيو ته هن کي دوا بدران هڪ گلاس کير جو ڏيو. نيٺ هن یونیورسٽی جي ئي هڪ سائنس دان سان شادی ڪئي، اهو سائنس دان به هن وانگر غريب هو، شادی جي وقت ٻنهي جو ڪل اثاثو ٻه سائیڪلون هيون. انهيءَ غربت دوران پی ایچ ڊی ڪري ورتائين. ماریا (ميڊيم ڪيوري) پی ایچ ڊی لاء دلچسپ موضوع چونڊيو، هن فيصلو ڪيو ته هو دنيا کي ٻڌائيندي ته یورینیم مان روشنی ڇو نڪرندي آهي، هي نه رڳو ڏکيو بلڪي اڻٿيڻو ڪم هو، پر هي تجربن ڪندي رهي. تجربن دوران هن هڪ اهڙو عنصر دریافت ڪيو جيڪو یورینیم جي ڀيٽ ۾ 20 لک ڀيرا وڌيڪ شعا پیدا ڪري پيو. اهي شعاع ڪاٺ، پٿر، ٽامي ۽ لوه مان پر دنيا جي هر شيء مان گذري پئي ويا. اها ڏاڍي اهم ايجاد هئي. مادام ڪيوري ان عنصر جو نالو &quot;ریڊیم&quot; رکيو. هي سائنس جي دنيا ۾ هڪ وڏو ڌماڪو هو. ماهر ريڊيم جو ثبوت گهرڻ لڳا. مانیا ۽ پائري هڪ پراڻو احاطو مسواڙ تي ورتو، جنهن جي نه ڇت مڪمل هئي نه فرش سڌو هو. هن ان ٽٽل ڦٽل آڳند ۾ هو چار سال لوهه وگهرائيندا رهيا. ٻنهي زال مڙسن اڪيلي سر 8 ٽن لوهه ڳاريو ۽ ان مان مٽر جي داڻي برابر ریڊیم حاصل ڪيو، چار سال هن جوڙي گرمي سردي سٺهي، پر هار نه مڃي، بٺي جي زهريلي دونهين ۾ مانيا جا ڦڦڙ خراب ٿي ويا، پر هو ڪم سان لڳل رهي. دنيا ڏٺو ته پولش ڇوڪري اڻٿيڻ جوڳو ڪارنامو ڪري ڏيکاريو. اهو ريڊيم، ڪينسر جي لکين مريضن لاء زندگي جو پيغام کڻي آيو. اڄ جنهن کي اسين شعائي علاج يا ريڊيو ٿراپي سڏيون ٿا، سو مادام ڪيوري جي ايجاد آهي. هي عورت دنيا جي واحد سائنس دان هئي، جنهن کي زندگي ۾ ٻه ڀيرا نوبل پرائز مليو، جنهن جي زندگی تي 30 فلمون ٺھيون ۽ سوين ڪتاب لکيا ويا. هن جي ايجاد سندس دنيا بدلائي ڇڏي، جڏهن کيس ڪروڙين ڊالرن جي انعام مليو، هن جو چوڻ هو ته مان پنهنجي ايجاد جا حق ان اداري کي ڏينديس جو اسپتال ۾ داخل ڪينسر ۾ مبتلا هڪ پوڙهي عورت جو علاج ڪندو. جي ها اها ساڳي پولش پوڙهي، جنهن هن کي ڪن مان وٺي گهران ڌڪاري ڪڍيو هو.&lt;ref&gt;[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Marie_Curie Marie Curie - Wikipedia&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;سنڌيڪار: شبير احمد قريشي&lt;/ref&gt;
==ورثو==

==يادگارون ۽ پاپولر ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category}}
{{Wikiquote}}
*
{{Navboxes|list=
{{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901–1925}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{People whose names are used in chemical element names}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Curie, Marie}}
[[Category:Marie Curie]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]

[[Category:1867 births]]
[[Category:1934 deaths]]
[[Category:19th-century French chemists]]
[[Category:19th-century French inventors]]
[[Category:19th-century French physicists]]
[[Category:19th-century French women scientists]]
[[Category:19th-century Polish chemists]]
[[Category:19th-century Polish inventors]]
[[Category:19th-century Polish physicists]]
[[Category:19th-century Polish women scientists]]
[[Category:20th-century French chemists]]
[[Category:20th-century French inventors]]
[[Category:20th-century French physicists]]
[[Category:20th-century French women scientists]]
[[Category:20th-century Polish chemists]]
[[Category:20th-century Polish inventors]]
[[Category:20th-century Polish physicists]]
[[Category:20th-century Polish women scientists]]
[[Category:Academic staff of the University of Paris]]
[[Category:Burials at the Panthéon, Paris]]
[[Category:Corresponding Members of the Russian Academy of Sciences (1917–1925)]]
[[Category:Corresponding members of the Saint Petersburg Academy of Sciences]]
[[Category:Corresponding Members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Curie family|Marie]]
[[Category:Deaths from anemia]]
[[Category:Discoverers of chemical elements]]
[[Category:Emigrants from Congress Poland to France]]
[[Category:Experimental physicists]]
[[Category:Flying University alumni]]
[[Category:Former Roman Catholics]]
[[Category:Naturalized citizens of France]]
[[Category:French agnostics]]
[[Category:French atheists]]
[[Category:French Nobel laureates]]
[[Category:French nuclear physicists]]
[[Category:French women chemists]]
[[Category:French women physicists]]
[[Category:Honorary members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Inventors killed by their own invention]]
[[Category:Legion of Honour refusals]]
[[Category:Members of the Lwów Scientific Society]]
[[Category:Nobel laureates in Chemistry]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Nobel laureates with multiple Nobel awards]]
[[Category:Nuclear chemists]]
[[Category:People from Warsaw Governorate]]
[[Category:Polish agnostics]]
[[Category:Polish atheists]]
[[Category:Polish governesses]]
[[Category:Polish Nobel laureates]]
[[Category:Polish nuclear physicists]]
[[Category:Recipients of the Matteucci Medal]]
[[Category:Scientists from Warsaw]]
[[Category:University of Paris alumni]]
[[Category:Deaths by acute radiation syndrome]]
[[Category:Women inventors]]
[[Category:Women Nobel laureates]]
[[Category:Women nuclear physicists]]
[[Category:Scientists from Congress Poland]]
[[Category:Women's firsts]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>0go0pg1rq7y0ap1l2ufpx49kathyy5r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322349</id>
      <parentid>322348</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:56:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322349</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13293" sha1="48en6r5go4htltb1gqpy52c9ol99621" xml:space="preserve">'''ميري ڪيوري''' (Marie Curie)، پورو نالو ميري سالوميا اسڪلوڊوسڪا ڪيوري، پيدائش 7 نومبر 1867ع، وفات 4 جولاءِ 1934ع، هڪ پولستاني ۽ فرانسيسي ڪيميادان ۽ طبيعيات دان ھُئي جنھن تابڪاري تي تحقيق جي علمبرداري ڪئي. ھيءَ [[نوبل انعام]] کٽيندڙ پھرين عورت ھُئي، پھرين شخصيت ۽ پھرين عورت جنھن نوبل انعام ٻہ ڀيرا کٽيو ۽ واحد شخصيت جنھن ٻن سائنسي ميدانن مان نوبل انعام ماٹيو. ھن جو مُڙس، پيري ڪيوري، سندس نوبل انعام جو گڏيل کٽيندڙ، ھنن کي نوبل انعام کٽيندڙ پھرين پرٹيل جوڙي بٹائي ڇڏيو ۽ اُن سان گڏ پنج نوبل انعام کٽيندڙ ڪيوري فيملي ليگيسي بٹائي ڇڏيو. سال 1906ع ۾ ھيءَ پھرين عورت ھُئي جيڪا پئرس يونيورسٽي جي پروفيسر بٹي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |accessdate=2021-11-09 |archive-date=2012-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127184144/http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
[[فائل:Marie Curie c. 1920s.jpg|thumb|ميري ڪيوري 1920ع ۾]]
[[File:Warszawa, ul. Freta 16 20170516 002.jpg|thumb|upright=1.18|ماري ڪيوري جي ڄمڻ واري جاء، 16 فريٽا اسٽريٽ، [[وارسا]]، [[پولينڊ]]]]

ميري [[وارسا]] ۾ پيدا ٿي هئي، جيڪا هن وقت پولينڊ جي بادشاهت جو حصو هو، جيڪي روسي سلطنت جي ماتحت هئي. هن وارسا جي ڪلينسٽائن فلائنگ يونيورسٽي ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ وارسا ۾ پنهنجي عملي سائنسي تربيت شروع ڪئي. سال 1891ع ۾، 24 سالن جي عمر ۾، هوءَ پنهنجي وڏي ڀيڻ برونسلاوا جي پٺيان پيرس ۾ پڙهڻ لاءِ وئي، جتي هن اعليٰ درجا حاصل ڪيا ۽ پوءِ سائنسي ڪم سرانجام ڏنا. سال 1895ع ۾، هن فرانسيسي طبيعيات دان پيئري ڪيوري سان شادي ڪئي ۽ هن سان گڏ فزڪس ۾ سال 1903ع جو نوبل انعام کٽيو. هن طبيعيات دان، هنري بيڪيوريل سان گڏ &quot;ريڊيو ايڪٽيويٽي&quot;، هڪ اصطلاح جيڪا سندس متعارف ڪرايو، جي نظريي کي ترقي ڪرڻ لاء انهن جي شروعاتي ڪم، هن سان گڏ ڪيو. سال 1906ع ۾، سندس مڙس، پيئري ڪيوري پيرس جي گهٽي حادثي ۾ مري ويو. ماري سال 1911ع ۾ ڪيمسٽري ۾، ان جي عنصر پولونيم ۽ ريڊيم جي دريافت، جيڪا هن ٽيڪنڪ کي استعمال ڪندي، ريڊيوايڪٽيو آئسوٽوپس کي ڌار ڪرڻ دوران دريافت ڪيو، لاء نوبل انعام حاصل ڪيو. هن جي هدايتن تحت، دنيا جي پهرين اڀياس ريڊيويڪل آئوٽوپس جي استعمال سان علاج ۾ ڪيا ويا. هن 1920ع ۾ پيرس ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو ۽ 1932ع ۾ وارسا ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو؛ ٻئي اهم طبي تحقيقي مرڪز آهن. پهرين عالمي جنگ دوران، هن فيلڊ اسپتالن کي ايڪس ري سروسز مهيا ڪرڻ لاءِ موبائل ريڊيوگرافي يونٽ ٺاهيا. ميري ڪيوري سال 1934ع ۾ 66 سالن جي ڄمار ۾ فرانس جي پاسي (Haute-Savoie) جي سين سيلموز سينيٽوريم ۾ فوت ٿي وئي. سندس سائنسي تحقيق ۽ پهرين عالمي جنگ دوران  فيلڊ اسپتالن ۾ ريڊيولوجيڪل ڪم جي دوران تابڪاري جي نمائش سبب اپلاسٽڪ اينميا (Aplastic anemia) ٿي ويو هو. سال 2011ع کي پولينڊ ڪيميا جي عالمي سال دوران ماري ڪيوري جو سال قرار ڏنو. هوء ڪيترن ئي سوانح عمري جي ڪم جو موضوع آهي.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
[[پولينڊ]] جي هڪ ننڍي شهر ۾ رھندڙ، ماریي ڪيوري، ٽیوشن ڏئي گذارو ڪندي هئي. 19 ورهين جي ڄمار ۾ هو هڪ امیر خاندان جي ڏهه ورهين جي ڇوڪري کي پڙهائيندي هئي، ڇوڪري جو وڏو ڀاءُ هن ۾ دلچسپی وٺڻ لڳو، ظاهر آهي ته پاڻ به ڇوڪر طرف مائل ٿي. تنهنڪري ٻنهي شادی ڪرڻ جو فیصلو ڪيو. جڏهن ڇوڪري جي ماءُ کي ڄاڻ پئي ته اچي آسمان مٿي تي کنيائين، ميري کي ڪن مان پڪڙي پورچ ۾ اچي بيهاريائين. گوڙ ڪري نوڪر گڏ ڪري انهن جي سامهون بي عزت ڪيائين؛ 

 &quot;ڏسو هي ڇوري جنهن کي پائڻ لاءِ ڪپڙا ڪونهن 24 ڪلاڪن ۾ هڪ وقت ڍو تي کائڻ لاءِ ماني اسان به وٽان ٿي مليس، جوتن جي تري ۾ سوراخ اٿس. هي منهنجي پٽ سان شادي جي خواهش ٿي رکي. گهر ڌياڻي ٿيڻ گهري ٿي ڇا هي منهنجي ننهن سڏائڻ لائق آهي.&quot; 

سڀ نوڪر هن تي کلڻ لڳا. مائي ته لفظن جو زهر هاري هلي وئي. مانیا کي ائين محسوس ٿيو ته ڪنهن سندس مٿان تيزاب جو دٻو اونڌو ڪيو هجي. بي عزتي جي احساس وچان اتي پورچ ۾ بيٺي بيٺي هن فيصلو ڪيو ته زندگي ۾ ايتري ته عزت ۽ شهرت ڪمائيندس جو سڄو پولینڊ منهنجي نالي سان سڃاتو ويندو.

اهو سن 1891ع هو جڏهن هوءَ پولينڊ مان پيرس آئي. يونيورسٽي ۾ داخلا وٺي فزڪس پڙهڻ شروع ڪيائين. ھن محنت ڪئي 20، 20 ڪلاڪ پڙهندي هئي. ڪجهه رقم جمع ٿيل مان پنهنجو گذر سفر ڪندي رهي. ڪفايت سان هڪ شلنگ روز خرچ ڪندي هئي، گيس بجلي نالي ڪا سهولت ڪمري ۾ ڪانه هئس، پيرس جي سخت سيءَ واري موسم ۾ ڪوئلا به نه هئس جو ٻاري جسم گرم ڪري. هيٺان بستري تي پنهنجا سڀ ڪپڙا وڇائي، جسم مٿان ڪتاب ڪرسيون رکي ڏڪندي گذارو ڪندي هئي. لاڳيتو 5 سال ڊبل روٽي جي سڪل ٽڪرن ۽ مکڻ کانسواءِ هن ڪجهه نه کاڌو. ڪمزوري جو هي عالم هو ته بستري تي ويٺي ويٺي بي ھوش ٿي ويندي هئي. جڏهن هوش ايندو هئس ته چوندي هئي ته اک لڳي وئي، پاڻ کي آٿت ڏئي همٿ ڏيندي هئي. هڪ ڏينهن ڪلاس ۾ بي هوش ٿي وئي. ڊاڪٽر معائنو ڪري چيو ته هن کي دوا بدران هڪ گلاس کير جو ڏيو. نيٺ هن یونیورسٽی جي ئي هڪ سائنس دان سان شادی ڪئي، اهو سائنس دان به هن وانگر غريب هو، شادی جي وقت ٻنهي جو ڪل اثاثو ٻه سائیڪلون هيون. انهيءَ غربت دوران پی ایچ ڊی ڪري ورتائين. ماریا (ميڊيم ڪيوري) پی ایچ ڊی لاء دلچسپ موضوع چونڊيو، هن فيصلو ڪيو ته هو دنيا کي ٻڌائيندي ته یورینیم مان روشنی ڇو نڪرندي آهي، هي نه رڳو ڏکيو بلڪي اڻٿيڻو ڪم هو، پر هي تجربن ڪندي رهي. تجربن دوران هن هڪ اهڙو عنصر دریافت ڪيو جيڪو یورینیم جي ڀيٽ ۾ 20 لک ڀيرا وڌيڪ شعا پیدا ڪري پيو. اهي شعاع ڪاٺ، پٿر، ٽامي ۽ لوه مان پر دنيا جي هر شيء مان گذري پئي ويا. اها ڏاڍي اهم ايجاد هئي. مادام ڪيوري ان عنصر جو نالو &quot;ریڊیم&quot; رکيو. هي سائنس جي دنيا ۾ هڪ وڏو ڌماڪو هو. ماهر ريڊيم جو ثبوت گهرڻ لڳا. مانیا ۽ پائري هڪ پراڻو احاطو مسواڙ تي ورتو، جنهن جي نه ڇت مڪمل هئي نه فرش سڌو هو. هن ان ٽٽل ڦٽل آڳند ۾ هو چار سال لوهه وگهرائيندا رهيا. ٻنهي زال مڙسن اڪيلي سر 8 ٽن لوهه ڳاريو ۽ ان مان مٽر جي داڻي برابر ریڊیم حاصل ڪيو، چار سال هن جوڙي گرمي سردي سٺهي، پر هار نه مڃي، بٺي جي زهريلي دونهين ۾ مانيا جا ڦڦڙ خراب ٿي ويا، پر هو ڪم سان لڳل رهي. دنيا ڏٺو ته پولش ڇوڪري اڻٿيڻ جوڳو ڪارنامو ڪري ڏيکاريو. اهو ريڊيم، ڪينسر جي لکين مريضن لاء زندگي جو پيغام کڻي آيو. اڄ جنهن کي اسين شعائي علاج يا ريڊيو ٿراپي سڏيون ٿا، سو مادام ڪيوري جي ايجاد آهي. هي عورت دنيا جي واحد سائنس دان هئي، جنهن کي زندگي ۾ ٻه ڀيرا نوبل پرائز مليو، جنهن جي زندگی تي 30 فلمون ٺھيون ۽ سوين ڪتاب لکيا ويا. هن جي ايجاد سندس دنيا بدلائي ڇڏي، جڏهن کيس ڪروڙين ڊالرن جي انعام مليو، هن جو چوڻ هو ته مان پنهنجي ايجاد جا حق ان اداري کي ڏينديس جو اسپتال ۾ داخل ڪينسر ۾ مبتلا هڪ پوڙهي عورت جو علاج ڪندو. جي ها اها ساڳي پولش پوڙهي، جنهن هن کي ڪن مان وٺي گهران ڌڪاري ڪڍيو هو.&lt;ref&gt;[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Marie_Curie Marie Curie - Wikipedia&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;سنڌيڪار: شبير احمد قريشي&lt;/ref&gt;
==ورثو==

==يادگارون ۽ پاپولر ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category}}
{{Wikiquote}}
*
{{Navboxes|list=
{{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901–1925}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{People whose names are used in chemical element names}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Curie, Marie}}
[[Category:Marie Curie]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ڪيميا دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1867ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1934ع جون فوتگيون]]
[[Category:Inventors]]
[[Category:women scientists]] 


[[Category:19th-century Polish chemists]]
[[Category:19th-century Polish inventors]]
[[Category:19th-century Polish physicists]]
[[Category:19th-century Polish women scientists]]
[[Category:20th-century French chemists]]
[[Category:20th-century French inventors]]
[[Category:20th-century French physicists]]
[[Category:20th-century French women scientists]]
[[Category:20th-century Polish chemists]]
[[Category:20th-century Polish inventors]]
[[Category:20th-century Polish physicists]]
[[Category:20th-century Polish women scientists]]
[[Category:Academic staff of the University of Paris]]
[[Category:Burials at the Panthéon, Paris]]
[[Category:Corresponding Members of the Russian Academy of Sciences (1917–1925)]]
[[Category:Corresponding members of the Saint Petersburg Academy of Sciences]]
[[Category:Corresponding Members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Curie family|Marie]]
[[Category:Deaths from anemia]]
[[Category:Discoverers of chemical elements]]
[[Category:Emigrants from Congress Poland to France]]
[[Category:Experimental physicists]]
[[Category:Flying University alumni]]
[[Category:Former Roman Catholics]]
[[Category:Naturalized citizens of France]]
[[Category:French agnostics]]
[[Category:French atheists]]
[[Category:French Nobel laureates]]
[[Category:French nuclear physicists]]
[[Category:French women chemists]]
[[Category:French women physicists]]
[[Category:Honorary members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Inventors killed by their own invention]]
[[Category:Legion of Honour refusals]]
[[Category:Members of the Lwów Scientific Society]]
[[Category:Nobel laureates in Chemistry]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Nobel laureates with multiple Nobel awards]]
[[Category:Nuclear chemists]]
[[Category:People from Warsaw Governorate]]
[[Category:Polish agnostics]]
[[Category:Polish atheists]]
[[Category:Polish governesses]]
[[Category:Polish Nobel laureates]]
[[Category:Polish nuclear physicists]]
[[Category:Recipients of the Matteucci Medal]]
[[Category:Scientists from Warsaw]]
[[Category:University of Paris alumni]]
[[Category:Deaths by acute radiation syndrome]]
[[Category:Women inventors]]
[[Category:Women Nobel laureates]]
[[Category:Women nuclear physicists]]
[[Category:Scientists from Congress Poland]]
[[Category:Women's firsts]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>48en6r5go4htltb1gqpy52c9ol99621</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:موسيقي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>37446</id>
    <revision>
      <id>322206</id>
      <parentid>292546</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:34:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:آواز]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322206</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="139" sha1="rt743ko1nq14338q8ojm1iujzytwamj" xml:space="preserve">
[[زمرو:اصل مقالو جماعت بندي]]
[[زمرو:تفريح]]
[[زمرو:ثقافت]]
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:آواز]]</text>
      <sha1>rt743ko1nq14338q8ojm1iujzytwamj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:عيسائيت</title>
    <ns>100</ns>
    <id>37641</id>
    <revision>
      <id>322120</id>
      <parentid>306326</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:14:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322120</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21348" sha1="g7rbfuohvgfn7kuxkyg6znnpii2h9y4" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (فيبروري، 2025)''' 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;big&gt;
'''
Welcome To The Christianity Portal
'''
&lt;/big&gt;

Introduction
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.png|23px]] Featured article 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}
&lt;/small&gt;
{{center|''&lt;small&gt;This is a [[WP:FA|Featured article]], which represents some of the best content on Sindhi Wikipedia.&lt;/small&gt;''}}
# Ælfheah of Canterbury
 | Æthelberht of Kent
 | Almost There (album)
 | Alodia
 | Amazing Grace
 | Grand Duchess Anastasia Nikolaevna of Russia
 | St Helen's Church, Ashby-de-la-Zouch
 | Asser
 | Augustine of Canterbury
 | Augustinian theodicy
 | Alexis Bachelot
 | Badnjak (Serbian)
 | Baldwin of Forde
 | George Calvert, 1st Baron Baltimore
 | John W. Beschter
 | Book of Kells
 | William M. Branham
 | Martin Bucer
 | David Hillhouse Buel (priest)
 | Robert Burnell
 | Josephine Butler
 | Byzantine Empire
 | Cædwalla of Wessex
 | William de St-Calais
 | John Calvin
 | Capon Chapel
 | Cardinal-nephew
 | Charles Carroll the Settler
 | Robert Catesby
 | Cathedral of the Immaculate Conception (Moscow)
 | Catherine de' Medici
 | Ten Commandments in Catholic theology
 | Cento Vergilianus de laudibus Christi
 | Christ lag in Todes Banden, BWV 4
 | A Christmas Carol
 | Clement of Dunblane
 | Cologne War
 | Henry Conwell
 | William de Corbeil
 | Walter de Coventre
 | Thomas Cranmer
 | Crucifixion and Last Judgement diptych
 | Damien (South Park)
 | David I of Scotland
 | Harold Davidson
 | Randall Davidson
 | John Day (printer)
 | Deusdedit of Canterbury
 | Die Hard
 | Diocletianic Persecution
 | Drapier's Letters
 | Bob Dylan
 | Ealdred (archbishop of York)
 | Michael Francis Egan
 | Elgin Cathedral
 | English Benedictine Reform
 | Leonhard Euler
 | Guy Fawkes
 | Gilbert Foliot
 | George Fox
 | Ursula Franklin
 | Geoffrey (archbishop of York)
 | Georgetown University
 | Gerard (archbishop of York)
 | Gospel of the Ebionites
 | Gothic boxwood miniature
 | El Greco
 | Gregorian mission
 | Gunpowder Plot
 | Reginald Heber
 | Hebron Church (Intermont, West Virginia)
 | Henry (bishop of Finland)
 | George Went Hensley
 | Hilary of Chichester
 | Huguenot-Walloon half dollar
 | Anne Hutchinson
 | Illinois (Sufjan Stevens album)
 | Intelligent design
 | Into Temptation (film)
 | JC's Girls
 | James II of England
 | James VI and I
 | Frank Jenner
 | Jesus
 | Joan of Arc
 | Jocelin of Glasgow
 | Joseph Johnson (publisher)
 | Samuel Johnson
 | Peter Jones (missionary)
 | Josquin des Prez
 | Jovan Vladimir
 | Justus
 | Johannes Kepler
 | Knights Templar
 | John Knox
 | Manuel I Komnenos
 | Cosmo Gordon Lang
 | Laurence of Canterbury
 | Lisa the Skeptic
 | Old Church of St Nidan, Llanidan
 | Kellie Loder
 | William de Longchamp
 | Madonna in the Church
 | Mary, Queen of Scots
 | Maximus the Confessor
 | Mellitus
 | Felix Mendelssohn
 | Mormon handcart pioneers
 | Mr. Hankey, the Christmas Poo
 | Nativity (Christus)
 | Nefarious: Merchant of Souls
 | Netley Abbey
 | Nigel (bishop of Ely)
 | Ninety-five Theses
 | Norton Priory
 | Old Pine Church
 | Grand Duchess Olga Nikolaevna of Russia
 | Operation Auca
 | Ormulum
 | Paulinus of York
 | Peasants' Revolt
 | Joseph Priestley House
 | Joseph Priestley
 | Priestley Riots
 | Prosperity theology
 | St Botolph's Church, Quarrington
 | Ion Heliade Rădulescu
 | Rastafari
 | Religious debates over the Harry Potter series
 | Robert of Jumièges
 | Ambrose Rookwood
 | Royal Maundy
 | William S. Sadler
 | Saint Fin Barre's Cathedral
 | St James' Church, Sydney
 | St Nicholas, Blakeney
 | Second Crusade
 | Elliott Fitch Shepard
 | St Denys' Church, Sleaford
 | Albertus Soegijapranata
 | A Song for Simeon
 | St. Michael's Cathedral, Qingdao
 | Jo Stafford
 | Myles Standish
 | Stanford Memorial Church
 | Stephen I of Hungary
 | Stigand
 | Arthur Sullivan
 | Swedish emigration to the United States
 | Paul Palaiologos Tagaris
 | Paul Nobuo Tatsuguchi
 | Theobald of Bec
 | Thomas of Bayeux
 | Joseph W. Tkach
 | Trading Places
 | Francis Tresham
 | Harriet Tubman
 | Vampire
 | Ralph Vaughan Williams
 | Peter Martyr Vermigli
 | Vespro della Beata Vergine
 | Hubert Walter
 | Wells Cathedral
 | Westminster Assembly
 | William Wilberforce
 | Wilfrid
 | Samuel Merrill Woodbridge
 | Huldrych Zwingli
{{Box-footer}}
General images

&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''The following are images from various Christianity-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* Jesus in Christianity 
| Trinity
| Salvation in Christianity
{{Box-footer}} 
Related portals
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
Good article

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
{{center|''&lt;small&gt;This is a [[WP:GA|Good article]], an article that meets a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''
* 10 (MercyMe album)
 | 1292–1294 papal election
 | March–April 1605 papal conclave
 | Æthelwig
 | St Beuno's Church, Aberffraw
 | Ralph Abernathy
 | St Mary's Church, Acton
 | Æthelbert of York
 | Æthelnoth (archbishop of Canterbury)
 | Æthelred (archbishop)
 | Gregorio Pietro Agagianian
 | Agapemonites
 | Ion Agârbiceanu
 | Jane Aitken
 | Albigensian Crusade
 | Albin of Brechin
 | Codex Alexandrinus
 | Aliqoli Jadid-ol-Eslam
 | All Saints Church, Patcham
 | All Saints' Church, Runcorn
 | All Saints' Church, Shuart
 | All Saints' Episcopal Church (Briarcliff Manor, New York)
 | All That Is Within Me
 | All of Creation (song)
 | Allah
 | Ethan Allen
 | Patrick Allen (governor-general)
 | The Altar and the Door
 | American Dream (Casting Crowns song)
 | St Eleth's Church, Amlwch
 | Gene Amondson
 | Apostolic Faith Mission of South Africa
 | Arab Christians
 | Archbishopric of Moravia
 | Architecture of the medieval cathedrals of England
 | Argument from morality
 | Asia Bibi blasphemy case
 | Assemblies of God USA
 | St Mary's Church, Astbury
 | 2008 attacks on Christians in southern Karnataka
 | Ave Maria (Beyoncé song)
 | Ave Maryam
 | Azusa Street Revival
 | BYU Jerusalem Center
 | Baby Jesus theft
 | Emilia Baeyertz
 | Jim Bakker
 | Baldwin (abbot of Bury St Edmunds)
 | Baptism with the Holy Spirit
 | Cicely Mary Barker
 | Basehead
 | Bath Abbey
 | Beautiful (MercyMe song)
 | Bebenhausen Abbey
 | Bede
 | Henry Ward Beecher
 | Ben-Hur (1959 film)
 | Benjaminville Friends Meeting House and Burial Ground
 | Berenice (daughter of Herod Agrippa)
 | Berhtwald
 | Bethlehem
 | Between You and Me (DC Talk song)
 | Biblical criticism
 | Big Gay Al's Big Gay Boat Ride
 | Black Christmas (2006 film)
 | Bless Me Indeed (Jabez's Song)
 | St Edern's Church, Bodedern
 | St Mary's Church, Bodewryd
 | St Twrog's Church, Bodwrog
 | Anne Boleyn
 | Boniface of Savoy (bishop)
 | Born Again (Third Day song)
 | Bosa of York
 | Robert Jefferson Breckinridge
 | Bregowine
 | Brigham Young University
 | Bristol Cathedral
 | Britney (song)
 | Needham B. Broughton
 | Brown Memorial Presbyterian Church
 | Buhl Altarpiece
 | Smedley Butler
 | Byzantine Greeks
 | Byzantine Empire under the Komnenos dynasty
 | Robert Cade
 | Caffo
 | Call My Name (Third Day song)
 | Kirk Cameron
 | Ernest T. Campbell
 | Captivity of Mangalorean Catholics at Seringapatam
 | Codex Carolinus
 | Bartolomé de las Casas
 | Casting Crowns (album)
 | Cathedral of St. John the Divine
 | Cathedral of the Immaculate Conception (Hong Kong)
 | Catholic Church
 | Catholic Church in Afghanistan
 | Catholic Church in Nepal
 | A Catholic Statement on Pluralism and Abortion
 | Ceolnoth
 | Henry Chadwick (theologian)
 | Chalke
 | The Chariot (band)
 | Chester Cathedral
 | St Andrew's Church, Chew Stoke
 | Chilembwe uprising
 | Chinese Rites controversy
 | Christ Church, Newton
 | Church of Christ Pantocrator, Nesebar
 | Christ the Lord Is Risen Today
 | History of Christian thought on persecution and tolerance
 | The Christian Manifesto
 | Christian metal
 | Christian Science
 | Christian views on alcohol
 | Christian ethics
 | Christian interpretations of Virgil's Eclogue 4
 | Christian meditation
 | Christianisation of Scotland
 | Christianity in Medieval Scotland
 | Christianization of Poland
 | Christmas Party (The Office)
 | The Christmas Sessions
 | Christmas truce
 | Christmas in the United States (1946–1964)
 | Church Administration Building
 | Church Missions House
 | The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints
 | Church of the Holy Mother of God, Donja Kamenica
 | Churches of Christ
 | Civilian Public Service
 | John Clarke (Baptist minister)
 | Claudius of Turin
 | William C. Clayton
 | Cleeve Abbey
 | Clement of Alexandria
 | Closed on Sunday
 | John B. Cobb
 | Codex Vaticanus
 | John Alan Coey
 | Codex Coislinianus
 | Come to the Well
 | Coming Up to Breathe
 | Commonitorium (Orientius)
 | Via della Conciliazione
 | Conservapedia
 | Constantine the Great
 | Contra Celsum
 | Controversy over the use of Manchester Cathedral in Resistance: Fall of Man
 | David L. Cook
 | Sierk Coolsma
 | John Cotton (minister)
 | Council of Reims (1148)
 | Courageous (song)
 | John Collins Covell
 | Ion Creangă
 | Crucifixion darkness
 | Crusades
 | Heidi Cruz
 | Cullen Old Church
 | Cuthbert of Canterbury
 | Cynfarwy
 | Dalby Church
 | Kim Davis
 | Lynn de Silva
 | Death (South Park)
 | Death in 19th-century Mormonism
 | DecembeRadio
 | Dejan (despot)
 | Delilah
 | Church of St Demetrius, Patalenitsa
 | Devotions upon Emergent Occasions
 | The Dictator Pope
 | Everard Digby
 | Does Anybody Hear Her
 | Tiffany Doggett
 | Louis William Valentine DuBourg
 | Dunstan
 | Mary Dyer
 | Earthsuit
 | East to West (song)
 | Edict of Torda
 | William Edington
 | Edmund the Martyr
 | Edward the Martyr
 | Edwin of Northumbria
 | Eliot Indian Bible
 | Elizabethan Religious Settlement
 | English Reformation
 | English Standard Version
 | Ralph d'Escures
 | Anthony Esolen
 | Etchmiadzin Cathedral
 | Euthymius I of Constantinople
 | Evangelical Missionary Church of Besançon
 | Fallen angel
 | Ioan C. Filitti
 | First Crusade
 | First Presbyterian Church of Marcellus
 | First Presbyterian Church of Newtown
 | Reginald Fitz Jocelin
 | Ranulf Flambard
 | Ned Flanders
 | Samuel Lightfoot Flournoy (lawyer)
 | Samuel Lightfoot Flournoy (politician)
 | Robert Foliot
 | Follow God
 | Fordham University
 | Richard Gagnon
 | Galileo Galilei
 | Garde Church
 | Henry Garnet
 | Murder of Irene Garza
 | Antoni Gaudí
 | The Generous Mr. Lovewell
 | Church of St George, Kyustendil
 | Larry Geraty
 | Germanus of Winchester
 | Ghazanchetsots Cathedral
 | Henry Bell Gilkeson
 | Give Me Your Eyes
 | Glastonbury Abbey
 | Glycerius
 | God's Choice
 | God with Us (song)
 | Goin' Home (Archie Shepp and Horace Parlan album)
 | Gospel of Jesus' Wife
 | Gospel of John
 | Gospel of the Hebrews
 | Grammy Award for Best Soul Gospel Performance, Male or Female
 | Gravity (Lecrae album)
 | John Gregorson Campbell
 | Gregory of Nyssa
 | Haapsalu Castle
 | Half-Way Covenant
 | Lyman Hall (academic)
 | Bethesda Methodist Chapel, Hanley
 | R. A. Hardie
 | Stephen Harper
 | Johann Peter Hebel
 | Henry VIII
 | Hensley Henson
 | Here with Me (MercyMe song)
 | Octavia Hill
 | Sidney Hill
 | Thomas S. Hinde
 | Historiography of the Crusades
 | History of Gaza
 | The History of the Fairchild Family
 | Holly &amp; Ivy
 | Holy Leaven
 | Home Alone
 | Homesick (MercyMe song)
 | Honorius of Canterbury
 | Hospitaller colonization of the Americas
 | Hymns for the Amusement of Children
 | I Can Only Imagine (MercyMe song)
 | I Made It (Fantasia song)
 | Ich hatte viel Bekümmernis, BWV 21
 | Unionskirche, Idstein
 | If We Are the Body
 | St Margaret's Church, Ifield
 | William Blake's illustrations of On the Morning of Christ's Nativity
 | Im Frieden dein, o Herre mein
 | Indonesian Christian Student Movement
 | De Iniusta Vexacione Willelmi Episcopi Primi
 | International Pentecostal Holiness Church
 | Isaac
 | Ishe Komborera Africa
 | Jænberht
 | Herbert Armitage James
 | Jehovah's Witnesses
 | Jesu, meine Freude
 | Jesuit Missions of Chiquitos
 | Jesus Freak (song)
 | Jesus Is King
 | Jesus Is Lord
 | Jesus for President
 | Jingle All the Way
 | Jocelin of Wells
 | John IV of Ohrid
 | St John's, Ashfield
 | Gary Johnson
 | Jonah
 | Gabriel Jones (politician)
 | Joyful, Joyful
 | Judas (Lady Gaga song)
 | Julian of Norwich
 | Justinian I
 | William Hoapili Kaʻauwai
 | Katy Hudson (album)
 | Robert Keable
 | Mkrtich Khrimian
 | Martin Luther King Jr.
 | Kingdom of Fazughli
 | Kingdom of al-Abwab
 | Heather Knight (educator)
 | James Sloan Kuykendall
 | Laie Hawaii Temple
 | Lärbro Church
 | Walter W. Law
 | Lazar the Serb
 | Jelena Lazarević
 | Lecrae
 | Marcel Lefebvre
 | Johannes Leimena
 | Henry de Lichton
 | Lifesong
 | Lifesong (song)
 | Lift Up Your Face
 | Like a Prayer (song)
 | Lima Liturgy
 | Lindenwood University
 | Liturgical calendar (Lutheran)
 | Liverpool Metropolitan Cathedral
 | St Gallgo's Church, Llanallgo
 | St Pabo's Church, Llanbabo
 | St Peter's Church, Llanbedrgoch
 | St Peulan's Church, Llanbeulan
 | Llandaff Cathedral
 | St Tyfrydog's Church, Llandyfrydog
 | St Eugrad's Church, Llaneugrad
 | St Mary's Church, Llanfair-yn-y-Cwmwd
 | St Mary's Church, Llanfair-yng-Nghornwy
 | St Michael's Church, Llanfihangel Ysgeifiog
 | St Cristiolus's Church, Llangristiolus
 | St Cwyllog's Church, Llangwyllog
 | St Iestyn's Church, Llaniestyn
 | St Enghenedl's Church, Llanynghenedl
 | Lord's Supper in Reformed theology
 | Low Lights
 | Lund Cathedral
 | La Luz del Mundo
 | Lye Church
 | Karl G. Maeser
 | Frederik Magle
 | Magnificat (Rutter)
 | Magnificat (Torri)
 | Make Your Move (song)
 | Mangalorean Catholics
 | Agnes von Mansfeld-Eisleben
 | Agnes Mary Mansour
 | Francis Marbury
 | Marcellina (gnostic)
 | Grand Duchess Maria Nikolaevna of Russia
 | Thomas Bryan Martin
 | Henry Martyn
 | Mary I of England
 | Mary Magdalene
 | St Mary's Church, Llanfair Mathafarn Eithaf
 | Matthew, Mark, Luke and John
 | Mauro-Roman Kingdom
 | May God have mercy upon your soul
 | David Meade (author)
 | St Lawrence's Church, Mereworth
 | Metropolitan Community Church of Washington, D.C.
 | Pope Miltiades
 | Codex Basilensis A. N. IV. 2
 | Minuscule 543
 | Robert Molyneux
 | A Moral Reckoning
 | More popular than Jesus
 | Mormon Trail
 | Mormon folklore
 | The Most Famous Man in America
 | The Most Hated Family in America
 | Church of the Holy Mother of God, Asen's Fortress
 | Move (MercyMe song)
 | Move (Third Day album)
 | Al-Mundhir III ibn al-Harith
 | St Mary's Church, Nantwich
 | National Christian Council of China
 | Nativity scene
 | St Mary's Church, Nether Alderley
 | New Brunswick Theological Seminary
 | Isaac Newton
 | Nidan
 | Nothing Fails
 | Novum Instrumentum omne
 | Nun bitten wir den Heiligen Geist
 | Nun danket all und bringet Ehr
 | Nun jauchzt dem Herren, alle Welt
 | Nun komm, der Heiden Heiland
 | O'er the Gloomy Hills of Darkness
 | Omen (Antestor album)
 | Oneness Pentecostalism
 | Origen
 | Orthodox Church in America
 | Oswald of Northumbria
 | Oswald of Worcester
 | Church of Saint Oswald, King and Martyr, Oswaldkirk
 | St Thomas the Martyr's Church, Oxford
 | Papal conclave
 | Peace Candle
 | Peace on Earth (Casting Crowns album)
 | John Peckham
 | Pelagianism
 | Herb Pennock
 | Pennsylvania Ministerium
 | Peter of Bruys
 | Megan Phelps-Roper
 | Philip the Arab and Christianity
 | William Phips
 | Photian schism
 | A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament
 | Platon of Banja Luka
 | Robert Plunkett
 | Pohick Church
 | Church of St. Polyeuctus
 | Roger de Pont L'Évêque
 | St Chad's Church, Poulton-le-Fylde
 | Praise You In This Storm
 | Pray (Justin Bieber song)
 | Prayer of Saint Francis
 | Presbyterian Church in the United States of America
 | Presbyterian Ladies' College, Sydney
 | Prester John
 | Linvoy Primus
 | The Prince of Egypt
 | Project 86
 | Psalm 84
 | Public Universal Friend
 | Hugh de Puiset
 | Qedarites
 | The Rage Against God
 | Paulos Faraj Rahho
 | Rangers F.C. signing policy
 | Johannes Rebmann
 | St Mary Redcliffe
 | Reformed baptismal theology
 | Robyn Regehr
 | James Reimer
 | Aurelia Henry Reinhardt
 | Remember not, Lord, our offences
 | Remembering You (song)
 | Requiem (Fauré)
 | Revelation (Third Day album)
 | Revelations of Divine Love
 | Charles Reynolds (cleric)
 | St Mary's Church, Rhodogeidio
 | St Peirio's Church, Rhosbeirio
 | Charlene Richard
 | Richard of Dover
 | Leni Riefenstahl
 | George Ripley (transcendentalist)
 | Riverside Church
 | Gene Robinson
 | Romanus (bishop of Rochester)
 | Royal touch
 | Joseph Franklin Rutherford
 | St Caffo's Church, Llangaffo
 | St Ceidio's Church, Rhodogeidio
 | St Ceinwen's Church, Cerrigceinwen
 | St Cynfarwy's Church, Llechgynfarwy
 | St Deiniol's Church, Llanddaniel Fab
 | St Dona's Church, Llanddona
 | St Edwen's Church, Llanedwen
 | St Ffinan's Church, Llanffinan
 | St Fflewin's Church, Llanfflewin
 | St Gwenllwyfo's Church
 | Old Church of St Gwenllwyfo, Llanwenllwyfo
 | St John the Baptist Church, Reid
 | Saint-Louis-du-Louvre
 | St Margaret's Church, Aberlour
 | St Mary's Church, Pentraeth
 | St Mihangel's Church, Llanfihangel yn Nhowyn
 | St Nidan's Church, Llanidan
 | St. Patrick's Cathedral (Manhattan)
 | Old St Paul's Cathedral
 | St Peter's Roman Catholic Church, Buckie
 | St Rufus Church
 | Saint Thomas Anglicans
 | Samson
 | San Sebastian Church (Manila)
 | Sanctus Real
 | FC Santa Claus
 | Satan
 | Satisfied (DecembeRadio album)
 | Savior's Shadow
 | Say Yes (Michelle Williams song)
 | Scottish religion in the eighteenth century
 | Scottish religion in the seventeenth century
 | Scrooged
 | Seal of Zion, Illinois
 | Selah (Kanye West song)
 | Seneca Falls Convention
 | Serb uprising of 1596–1597
 | Sermons of Jonathan Swift
 | Session of Christ
 | William J. Seymour
 | Marshall L. Shepard
 | William Henry Sheppard
 | Silence (2016 film)
 | Angelus Silesius
 | Simele massacre
 | Sixtine Vulgate
 | Sixto-Clementine Vulgate
 | Slow Fade
 | Christopher Smart
 | Joseph Smith
 | So Long Self
 | Son of God (TV series)
 | Sonne der Gerechtigkeit
 | Southern Adventist University
 | Spoken For
 | Joseph Sprigg
 | St. James Church (Queens)
 | St John's Church, Manchester
 | St Mary's Church, Chesham
 | Stånga Church
 | Elizabeth Cady Stanton
 | Star of Bethlehem
 | Stefan Vladislav
 | Storkyrkan
 | William Stoughton (judge)
 | St James' Church, Stretham
 | St Peter's Church, Sudbury
 | Billy Sunday
 | Sunday football in Northern Ireland
 | Surb Karapet Monastery
 | Frederick Swann
 | Sylvester (singer)
 | Symeon the New Theologian
 | Syracuse University
 | St Mary's Church, Tal-y-llyn
 | Tamar of Georgia
 | Grand Duchess Tatiana Nikolaevna of Russia
 | Taunton Unitarian Chapel
 | The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints in Tonga
 | Pope Theodore II
 | Theodosius I
 | Theology of Huldrych Zwingli
 | These Are Special Times
 | Third Epistle of John
 | Thirty pieces of silver
 | Thrive (Casting Crowns album)
 | Thurstan
 | Tian Feng (magazine)
 | Tiberius
 | Harry Toulmin (Unitarian minister)
 | Towson United Methodist Church
 | Thomas Traherne
 | St Beuno's Church, Trefdraeth
 | St Caian's Church, Tregaian
 | Ralph Waldo Trine
 | St George's Church, Trotton
 | George Washington Truett
 | Desmond Tutu
 | Typos of Constans
 | Unbreakable (Fireflight song)
 | Undone (MercyMe album)
 | Unitarian Universalist Church of Arlington
 | Until the Whole World Hears
 | Until the Whole World Hears (song)
 | Upper Brook Street Chapel, Manchester
 | Uppsala Cathedral
 | Varagavank
 | Virgin of Vladimir
 | Visby Cathedral
 | Vix pervenit
 | Vä Church
 | Gebhard Truchsess von Waldburg
 | Was willst du dich betrüben, BWV 107
 | Wash Us in the Blood
 | Water (Kanye West song)
 | Martha Watts
 | Derek Webb
 | Hugh of Wells
 | Matthew West
 | What's So Amazing About Grace?
 | John Wheelwright
 | Francis White (Virginia politician)
 | John Whiteley (missionary)
 | Who Am I (Casting Crowns song)
 | Joseph Widney
 | Wighard
 | William of York
 | John Wilson (Puritan minister)
 | Robert Winchelsey
 | John Winthrop
 | Witch trials in early modern Scotland
 | Andrew Wodrow
 | The Woman's Bible
 | Word of God Speak
 | The Worship Project
 | Wright brothers
 | Wulfhelm
 | Wulfred
 | Yahballaha III
 | Yaropolk Izyaslavich
 | Yazdegerd I
 | Yours (Steven Curtis Chapman song)
 | John Sigismund Zápolya
 | Elias Zoghby
 | Sayfo
{{Box-footer}}
Selected image
{{Box-footer}}
Did you know &lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt;
&lt;small&gt;{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Topics
{{Box-footer}}
Selected scripture
{{Box-footer}}
Categories
{{Box-footer}}
Associated Wikimedia
{{Box-footer}}

[[Category:Christianity portal| ]]
[[Category:Abrahamic religion portals|Christianity]]
[[Category:Christianity portals| ]]
[[Category:WikiProject Christianity]]
[[Category:Christianity| ]]
[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:عيسائيت]]
[[زمرو:مذهب جا باب]]</text>
      <sha1>g7rbfuohvgfn7kuxkyg6znnpii2h9y4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪاٺ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37715</id>
    <revision>
      <id>322176</id>
      <parentid>314453</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322176</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3473" sha1="8ezwdyibtl043eoi008nf3papwxdr7w" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[ڪارباني]] ماو آھي، جنھن جي پيداوار وڻن جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[حياتيات|حياتياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ زندا وڻ ۾ ھي مادو [[پن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزن ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي، ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي تہ جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي بہ چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پا|پاڙون]] بہ چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[اسلحو|ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:اڏاوتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:فيول]]</text>
      <sha1>8ezwdyibtl043eoi008nf3papwxdr7w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322180</id>
      <parentid>322176</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322180</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3444" sha1="ru0beykn5i4ebxxgmzfr4qmi17515x8" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[ڪارباني]] ماو آھي، جنھن جي پيداوار وڻن جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[حياتيات|حياتياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ زندا وڻ ۾ ھي مادو [[پن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزن ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي، ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي تہ جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي بہ چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پا|پاڙون]] بہ چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[اسلحو|ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مصنوعات]]</text>
      <sha1>ru0beykn5i4ebxxgmzfr4qmi17515x8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322181</id>
      <parentid>322180</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322181</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3472" sha1="kmkoaq4be63wv6crs7qpn51lvg5136p" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مصنوعات]]</text>
      <sha1>kmkoaq4be63wv6crs7qpn51lvg5136p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322182</id>
      <parentid>322181</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:56:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322182</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3498" sha1="b9z7632igj29obcnan413r5arqpu0zt" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مصنوعات]]</text>
      <sha1>b9z7632igj29obcnan413r5arqpu0zt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322183</id>
      <parentid>322182</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:57:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322183</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3522" sha1="86vxwl8tq38j7nnhjdt4v8yzlnzzg48" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:معيشت]]</text>
      <sha1>86vxwl8tq38j7nnhjdt4v8yzlnzzg48</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322184</id>
      <parentid>322183</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322184</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3524" sha1="c8wthd2p7kvpbix99m0o7k7ivi69bdp" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:صنعتون]]</text>
      <sha1>c8wthd2p7kvpbix99m0o7k7ivi69bdp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322185</id>
      <parentid>322184</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322185</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3471" sha1="ajgle12bmoi2bzo5kqbx9oa05lheus6" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:مصنوعات]]</text>
      <sha1>ajgle12bmoi2bzo5kqbx9oa05lheus6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322188</id>
      <parentid>322185</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:05:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322188</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3443" sha1="qjoxv6aw1fat6ddx0v0rz8r4k93eaxd" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>qjoxv6aw1fat6ddx0v0rz8r4k93eaxd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322233</id>
      <parentid>322188</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T22:35:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:نباتاتيات]]، [[زمرو:فن مواد]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322233</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3502" sha1="rvl022lghyit74au10k1lpmdhaxjgsl" xml:space="preserve">[[فائل:Birnbaum01.jpg|thumb|کاٻو|200px|ڪاٺ جي سطح، جنھن ۾ ڪاٺ جا ڪيترائي نقش آشڪار آھن]]
'''ڪاٺ''' ھڪ [[نامياتي ڪيميا|ھائڊروڪاربان|ڪارباني]] مادو آھي، جنھن جي پيداوار [[وڻ|وڻن]] جي [[ٿڙ|ٿڙن]] ۾ وقت سان گڏ سخت ٿيندڙ [[ڪيميا|نامياتي]] مادي جي طور تي ٿيندي آھي. ھڪ جيهري وڻ ۾ ھي مادو [[پن|پنن]] ۽ ٻين وڌندڙ حصن تائين غذائي جزا ۽ [[پاڻي]] جي پھچ ڪندو آھي ۽ گڏ ئي ھي وڻ کي سھارو ڏيندو آھي ته جيئن وڻ پاڻ بيھي ڪري آخري اوچائي ۽ ماپ ٺاھي سگھي. ڪاٺ [[وڻ]] جي ان مواد کي به چيو ويندو آھي، جنھن جي ھئيت ٿڙ جي مادي وانگر ھوندي آھي، مثال طور [[ڏار|ڏارون]] ۽ ڪڏھن ڪڏھن [[پاڙ|پاڙون]] به چورائينديون آھن.

انساني تاريخ جي شروعات کان ئي انسان ڪاٺ جو استعمال ڪيترن ئي مقصدن جھڙوڪ [[ٻارڻ]] ۽ اڏاوت ۽ واپار جي طور تي ڪري رھيو آھي. اڏاوت جي طور تي ان جو استعمال خاص طور [[عمارت]]، [[اوزار]]، [[ھٿيار]]، [[فرنيچر]]، پيڪيجنگ، [[ڪاٺ جو ڪم]] ۽ [[ڪاغذ]] وغيره ٺاھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.

== عام خاصيتون ==
: (General Characteristics)
درين ۽ دروازن ۾ استعمال ٿيندڙ ھر قسم جو ڪاٺ پوريءَ طرح اسريل وڻن جي گودي جو، ھڪ جھڙي مادي وارو، سڌين رڳن سان، سٺي گڻ جو، چڱيءَ طرح تيار ٿيل (Properly seasoned) ، ھر ڪنھن قسم جي ننڍين ۽ وڏين ڳنڍين (knots) کان آجو ۽ ڀروسي وارو ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جا استعمال ٿيندڙ سنھا [[ٿاڦا]] (Scantlings) بلڪل صاف ۽ اجرا، سالم ۽ چوڪنڊا ھئڻ گھرجن. ڪاٺ ۾ موجود پاڻيٺ ڏھ سيڪڙو کان وڌيڪ نہ ھئڻ گھرجي. ھر ڪنھن قسم جي ڪاٺ جي تيار ٿيل اسمن کي اڳتي ھلي لڳائڻ کان پھرين [[سرو|سري]] (Fungus)، [[اڏوھي]] (Termite) ۽ ٻين ڪاٺ کي نقصان پھچائڻ وارن جيتن کان بچائڻ واسطي، انھن جي حفاظت لاءِ کين ڪنھن موزون [[جيت مار]] تيل يا ليپ جو چڱيءَ طرح تھھ چاڙھڻ گھرجي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== ڪاٺ جا قسم ==

ڪاٺ جا ٻہ قسم ٿين ٿا، ھڪ سخت ڪاٺ (Hard wood) ۽ ٻيو نرم ڪاٺ (Soft wood).
     
(i) '''سخت ڪاٺ''' :

(Hard wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ساڳ]] (Teak) ، [[ٽالھي]] يعني [[شيشم]](Sisso)، [[ٻٻر]] (Babul)، [[توت]] (Mulberry)، [[اکروٽ]] (Walnut) ۽ [[شاھ بلوط]] (Oak) وغيره اچي وڃن ٿا.

(ii) '''نرم ڪاٺ''' :

(Soft wood) ھن قسم جي ڪاٺ ۾ [[ديال]] (Deodar) ، [[پرتل]] (Spruce) ، [[پين]] (Pine) ۽ [چيل]] (Chir) وغيره اچي وڃن ٿا.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:فن مواد]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:ڪاٺ]]
[[زمرو:نباتاتيات]]</text>
      <sha1>rvl022lghyit74au10k1lpmdhaxjgsl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڪاغذ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37716</id>
    <revision>
      <id>322191</id>
      <parentid>166938</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:11:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322191</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8060" sha1="mx8wvrqr9qt47d3pw1dyn67hnwvmvj6" xml:space="preserve">[[فائل:Various products made from paper.JPG|thumb|upright=1.4|ڪاغذي شيون: ڪتاب، ٽوائليٽ پيپر، پيپر جو ويٽو، ڪاغذي ڊٻو، آنن جو دٻو]]
{{Infobox Chinese
|pic=Paper (Chinese characters).svg
|piccap=&quot;Paper&quot; in Traditional (top) and Simplified (bottom) Chinese characters
|picsize=55px
|s=纸
|t=紙
|p=zhǐ
|mi={{IPAc-cmn|zh|^|3}}
|suz=tsỳ
|j=zi2
|y=jí
|poj=choá
|tl=tsuá
}}
پنو يا ڪاغذ ڪاٺ، اڳڙين ۽ گاھ مان ملندڙ سيليلوز جي گھميل فائبر کي پريس ڪري سنھن تھن ۾ بدلائي ٺاھبو آهي.ان جو استعمال گھڻ رخو آهي جو ان کي لکڻ، ڇاپن، پيڪنگ، صفائي وغيره لاءِ ٿيندو آهي. لڳ ڀڳ ٻين صدي عيسويءَ ۾ ڪاغذ جي ايجاد چين ۾ ٿي.&lt;ref&gt;Hogben, Lancelot. &quot;Printing, Paper and Playing Cards&quot;. Bennett, Paul A. (ed.) ''Books and Printing: A Treasury for Typophiles''. New York: The World Publishing Company, 1951. pp. 15–31. p. 17. &amp; Mann, George. ''Print: A Manual for Librarians and Students Describing in Detail the History, Methods, and Applications of Printing and Paper Making''. London: Grafton &amp; Co., 1952. p. 77&lt;/ref&gt; ان ايجاد کي ھان گھراڻي جي شاھي درٻار جي خواجہ سرا eunoch ڪائي لون سان منصوب ڪيو ويو آهي &lt;ref name=&quot;Tsien1985&quot;&gt;{{harvnb|Tsien|1985|p=38}}&lt;/ref&gt;
ھاڻوڪي دؤر ۾ چين ۽ آمريڪا ڪاغذ جي پيدوار ۾ دنيا ۾ سرفھرست آھن.

== وڌيڪ تفصيل ==

'''ڪاغذ''' [[ڪاٺ]] مان ٺھيل ھڪ سنھو تھ جيڪو عام طور تي لکڻ يا شين کي ويڙھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.
[[فائل:Paper.jpg|thumb|ڪاغذ]]
ڪاغذ کي سنڌي ۾ پنو چوندا آهن.ڪيترن ملڪن ۾ ماڻهو وڻن جي پنن تي لکندا هئا، ۽ اها ساک ڪي لفظ به ڀرين ٿا. مثلاً سنڌي ”پن“ (Leaf) ۽ ”پنو“ (ڪاغذ) ساڳئي سنسڪرت لفظ ”پرڻ“ مان ٺهيا آهن. انگريزي لفظ ”ليف“ (Leaf) جي به هڪڙي معنيٰ آهي ”وڻ جو پن“ ۽ ٻي معنيٰ ”ورق“ (ڪتاب جو). خود عربي لفظ ”ورق“ جو به اهي ٻئي معنائون آهن. هن مان ظاهر آهي ته يورپ، عربستان ۽ هندستان ۾ وڻن جي پنن تي لکڻ جو رواج عام هو، ۽ اهو رواج ڪئين صديون ساندهه هلندو پئي آيو.
هوان شيانگ نالي هڪ چيني مسافر عيسوي ستين صديءَ ۾ هندستان ۾ سير ڪرڻ آيو هو، ۽ سنڌ به گهمي ويو هو. هن صاحب پنهنجي سفرنامي ۾ ڄاڻايو آهي ته هندستان ۾ ڪيترن هنڌ مون ماڻهن کي وڻن جي پنن تي لکندو ڏٺو. سنسڪرت ساهت مان به معلوم ٿئي ٿو ته اڳي ”ڀوڄ وڻ“ (Birch Tree) جا پن عام طرح لکڻ لاءِ ڪم آڻيندا هئا. اڄ تائين شريمد ڀاڳوت، گرڙ پراڻ ۽ بيا ڪيترا ڌرمي پستڪ براهمڻن وٽ ٿها ٿيا رکيا آهن، ۽ جلد ٻڌل ڪين اٿن. هندو ماڻهو جڏهن گهرن ۾ شريمد ڀاڳوت وغيره جو پارائڻ رکائيندا آهن، تڏهن براهمڻ هڪ هڪ پرت پڙهندا، ٿهي جي هيٺان رکندا ويندا آهن. اڳي به ائين ڪندا هئا، پر متان ڪنهن وقت پنن جو ٿهو ڪري پوي، ۽ پن پن کان ڌار ٿي وڃي، تنهن ڪري ڀوڄ وڻ جو ڇوڏو انهن پنن جي ٿهي مٿان رکي، پوءِ ڇوڏي ۽ پنن جي آرپار ٽنگ ڪندا هئا، ۽ انهيءَ ٽنگ مان ڌاڳو لنگهائي، ڳنڍ ٻڌي ڇڏيندا هئا، ته سنئون سولو ڪتاب ٿي پوندو هو. انهيءَ کي سڏيندا هئا گرنٿ، جنهن جي هڪڙي معنيٰ اهي ”پستڪ يا ڪتاب،، ۽ ٻي معنيٰ آهي ”ڳنڍ“. سکن جي گرن جي ٻاڻي جنهن ڪتاب ۾ لکيل آهي، تنهن کي ادب ۽ عزت وچان ”گرنٿ صاحب“ چوندا آهن، نه ته اصل معنيٰ اٿس ”ڪتاب“، ۽ پوءِ خاص طرح معنيٰ ٿيس ”گرن جي ٻاڻيءَ جو ڪتاب“. ساڳيءَ طرح مسلمانن جو پاڪ ڪتاب ”قرآن“ يا ”القران“ سڏجي ٿو، جنهن جي به اکري معنيٰ آهي ”ڪتاب“ (The Book) – (قرء معنيٰ پڙهڻ). ان کي ”مصحف“ يا ”المصحف“ به چوندا آهن. انهيءَ لفظ جي بنيادي معنيٰ اهي ”ڪتاب“ (صحف معنيٰ لکيل پرت، ۽ اهو ”الڪتاب“ به سڏبو آهي. ائين لفظن کي ڪي خاص معنائون ملن ٿيون.
مٿي جيڪي چيو ويو آهي، تنهن مان معلوم ٿيندو ته ويدڪ زماني ۾ بلڪ تنهن کان ڪئين صديون پوءِ به هاڻوڪي وانگر ڪتاب ڪين هئا. ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو هنر اسان جا ماڻهو گهڻو گهڻو پوءِ سکيا، ۽ اها ڄڻ ته ڪلهه ڪلهوڻي ڳالهه آهي. انسئڪلو پيڊيا برٽنيڪا مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو رواج چين ولايت ۾ عيسوي سنه شروع ٿيڻ کان به اڳي هو. سنه 751ع ۾ عربن سمرقند تي ڪاهيو، ته چين جو لشڪر سامهون ٿين. ان وقت عربن ڪي چينائي گرفتار ڪيا، ۽ کين پاڻ وٽ نظربند رکيائون. انهن گرفتار ٿيل چيناين عربن کي چيو ته .جيڪڏهن توهين اسان کي آزاد ڪندا، ته انهيءَ مهربانيءَ جي عيوض اسين اوهان کي هڪ عمدو هنر سيکارينداسين.“ عربن اها ڳالهه قبول ڪئي. انهيءَ تي چيناين کين ڪاغذ جوڙڻ جو هنر سيکاريو. عربن به پنهنجو ٻول پاڙي انهن قيدين کي آزاد ڪيو. اهو هنر پوءِ هندستان بلڪ يورپ جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. انهيءَ کان اڳي حسابي علم ۽ ٻيا ڪي علم عربن کي هندستان جي ماڻهن سيکاريا هئا. عربيءَ ۾ حسابي علم کي چون ئي .علم هندسه“، ڇاڪاڻ ته اهو علم هندستان مان پرايو هئائون. پوءِ پنن جوڙڻ جو هنر هندستان جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. ائين هڪ ٻئي جو ٿورو لاهي ڇڏيائون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url =http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page27.html#_ftnref2}}
&lt;/ref&gt;

== طب ==
نالا: ع. قرطاس، ف. ڪاغذ، هه. وغيره___ ڪاغذ، ڪريتن، ڪوتسيا ۽ سنجا ميفور.

اثر: سرد خشڪ، نقصان: ___-، ميل: ___-، عيوض: ___-، وزن: هڪ کان ٽي ماسا.

سڃاڻپ: هيءَ مشهور شيءِ آهي جا ڪن گاهن ۽ ٻين شين مان ٺاهيندا آهن.

خاصيت: هن کي ساڙي خاڪ ڪري ناس ڪرائجي ته نڪهير ۽ اڌ مٿي جي سور کي مفيد آهي. اها خاڪ زيتون ۾ ملائي، اهو تيل ڏڍ ۽ چٽيءَ جي داغن تي مکجي ته داغ لهندا، ڏندن کي مهٽجي ته ڏندن جي سور ۽ ڏندن مان رت جي اچڻ کي فائدو ڪندو. سرڪي ۾ ملائي کائڻ سان سيني جي سور آنڊن جي ڦٽ کي لاهيندا..&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصنوعات]] 
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:فن مواد]]</text>
      <sha1>mx8wvrqr9qt47d3pw1dyn67hnwvmvj6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322201</id>
      <parentid>322191</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:25:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322201</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8055" sha1="mavzsdxbqqsc13mqiyk1vw7p86h62bd" xml:space="preserve">[[فائل:Various products made from paper.JPG|thumb|upright=1.4|ڪاغذي شيون: ڪتاب، ٽوائليٽ پيپر، پيپر جو ويٽو، ڪاغذي ڊٻو، آنن جو دٻو]]
{{Infobox Chinese
|pic=Paper (Chinese characters).svg
|piccap=&quot;Paper&quot; in Traditional (top) and Simplified (bottom) Chinese characters
|picsize=55px
|s=纸
|t=紙
|p=zhǐ
|mi={{IPAc-cmn|zh|^|3}}
|suz=tsỳ
|j=zi2
|y=jí
|poj=choá
|tl=tsuá
}}
پنو يا ڪاغذ ڪاٺ، اڳڙين ۽ گاھ مان ملندڙ سيليلوز جي گھميل فائبر کي پريس ڪري سنھن تھن ۾ بدلائي ٺاھبو آهي.ان جو استعمال گھڻ رخو آهي جو ان کي لکڻ، ڇاپن، پيڪنگ، صفائي وغيره لاءِ ٿيندو آهي. لڳ ڀڳ ٻين صدي عيسويءَ ۾ ڪاغذ جي ايجاد چين ۾ ٿي.&lt;ref&gt;Hogben, Lancelot. &quot;Printing, Paper and Playing Cards&quot;. Bennett, Paul A. (ed.) ''Books and Printing: A Treasury for Typophiles''. New York: The World Publishing Company, 1951. pp. 15–31. p. 17. &amp; Mann, George. ''Print: A Manual for Librarians and Students Describing in Detail the History, Methods, and Applications of Printing and Paper Making''. London: Grafton &amp; Co., 1952. p. 77&lt;/ref&gt; ان ايجاد کي ھان گھراڻي جي شاھي درٻار جي خواجہ سرا eunoch ڪائي لون سان منصوب ڪيو ويو آهي &lt;ref name=&quot;Tsien1985&quot;&gt;{{harvnb|Tsien|1985|p=38}}&lt;/ref&gt;
ھاڻوڪي دؤر ۾ چين ۽ آمريڪا ڪاغذ جي پيدوار ۾ دنيا ۾ سرفھرست آھن.

== وڌيڪ تفصيل ==

'''ڪاغذ''' [[ڪاٺ]] مان ٺھيل ھڪ سنھو تھ جيڪو عام طور تي لکڻ يا شين کي ويڙھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.
[[فائل:Paper.jpg|thumb|ڪاغذ]]
ڪاغذ کي سنڌي ۾ پنو چوندا آهن.ڪيترن ملڪن ۾ ماڻهو وڻن جي پنن تي لکندا هئا، ۽ اها ساک ڪي لفظ به ڀرين ٿا. مثلاً سنڌي ”پن“ (Leaf) ۽ ”پنو“ (ڪاغذ) ساڳئي سنسڪرت لفظ ”پرڻ“ مان ٺهيا آهن. انگريزي لفظ ”ليف“ (Leaf) جي به هڪڙي معنيٰ آهي ”وڻ جو پن“ ۽ ٻي معنيٰ ”ورق“ (ڪتاب جو). خود عربي لفظ ”ورق“ جو به اهي ٻئي معنائون آهن. هن مان ظاهر آهي ته يورپ، عربستان ۽ هندستان ۾ وڻن جي پنن تي لکڻ جو رواج عام هو، ۽ اهو رواج ڪئين صديون ساندهه هلندو پئي آيو.
هوان شيانگ نالي هڪ چيني مسافر عيسوي ستين صديءَ ۾ هندستان ۾ سير ڪرڻ آيو هو، ۽ سنڌ به گهمي ويو هو. هن صاحب پنهنجي سفرنامي ۾ ڄاڻايو آهي ته هندستان ۾ ڪيترن هنڌ مون ماڻهن کي وڻن جي پنن تي لکندو ڏٺو. سنسڪرت ساهت مان به معلوم ٿئي ٿو ته اڳي ”ڀوڄ وڻ“ (Birch Tree) جا پن عام طرح لکڻ لاءِ ڪم آڻيندا هئا. اڄ تائين شريمد ڀاڳوت، گرڙ پراڻ ۽ بيا ڪيترا ڌرمي پستڪ براهمڻن وٽ ٿها ٿيا رکيا آهن، ۽ جلد ٻڌل ڪين اٿن. هندو ماڻهو جڏهن گهرن ۾ شريمد ڀاڳوت وغيره جو پارائڻ رکائيندا آهن، تڏهن براهمڻ هڪ هڪ پرت پڙهندا، ٿهي جي هيٺان رکندا ويندا آهن. اڳي به ائين ڪندا هئا، پر متان ڪنهن وقت پنن جو ٿهو ڪري پوي، ۽ پن پن کان ڌار ٿي وڃي، تنهن ڪري ڀوڄ وڻ جو ڇوڏو انهن پنن جي ٿهي مٿان رکي، پوءِ ڇوڏي ۽ پنن جي آرپار ٽنگ ڪندا هئا، ۽ انهيءَ ٽنگ مان ڌاڳو لنگهائي، ڳنڍ ٻڌي ڇڏيندا هئا، ته سنئون سولو ڪتاب ٿي پوندو هو. انهيءَ کي سڏيندا هئا گرنٿ، جنهن جي هڪڙي معنيٰ اهي ”پستڪ يا ڪتاب،، ۽ ٻي معنيٰ آهي ”ڳنڍ“. سکن جي گرن جي ٻاڻي جنهن ڪتاب ۾ لکيل آهي، تنهن کي ادب ۽ عزت وچان ”گرنٿ صاحب“ چوندا آهن، نه ته اصل معنيٰ اٿس ”ڪتاب“، ۽ پوءِ خاص طرح معنيٰ ٿيس ”گرن جي ٻاڻيءَ جو ڪتاب“. ساڳيءَ طرح مسلمانن جو پاڪ ڪتاب ”قرآن“ يا ”القران“ سڏجي ٿو، جنهن جي به اکري معنيٰ آهي ”ڪتاب“ (The Book) – (قرء معنيٰ پڙهڻ). ان کي ”مصحف“ يا ”المصحف“ به چوندا آهن. انهيءَ لفظ جي بنيادي معنيٰ اهي ”ڪتاب“ (صحف معنيٰ لکيل پرت، ۽ اهو ”الڪتاب“ به سڏبو آهي. ائين لفظن کي ڪي خاص معنائون ملن ٿيون.
مٿي جيڪي چيو ويو آهي، تنهن مان معلوم ٿيندو ته ويدڪ زماني ۾ بلڪ تنهن کان ڪئين صديون پوءِ به هاڻوڪي وانگر ڪتاب ڪين هئا. ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو هنر اسان جا ماڻهو گهڻو گهڻو پوءِ سکيا، ۽ اها ڄڻ ته ڪلهه ڪلهوڻي ڳالهه آهي. انسئڪلو پيڊيا برٽنيڪا مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو رواج چين ولايت ۾ عيسوي سنه شروع ٿيڻ کان به اڳي هو. سنه 751ع ۾ عربن سمرقند تي ڪاهيو، ته چين جو لشڪر سامهون ٿين. ان وقت عربن ڪي چينائي گرفتار ڪيا، ۽ کين پاڻ وٽ نظربند رکيائون. انهن گرفتار ٿيل چيناين عربن کي چيو ته .جيڪڏهن توهين اسان کي آزاد ڪندا، ته انهيءَ مهربانيءَ جي عيوض اسين اوهان کي هڪ عمدو هنر سيکارينداسين.“ عربن اها ڳالهه قبول ڪئي. انهيءَ تي چيناين کين ڪاغذ جوڙڻ جو هنر سيکاريو. عربن به پنهنجو ٻول پاڙي انهن قيدين کي آزاد ڪيو. اهو هنر پوءِ هندستان بلڪ يورپ جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. انهيءَ کان اڳي حسابي علم ۽ ٻيا ڪي علم عربن کي هندستان جي ماڻهن سيکاريا هئا. عربيءَ ۾ حسابي علم کي چون ئي .علم هندسه“، ڇاڪاڻ ته اهو علم هندستان مان پرايو هئائون. پوءِ پنن جوڙڻ جو هنر هندستان جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. ائين هڪ ٻئي جو ٿورو لاهي ڇڏيائون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url =http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page27.html#_ftnref2}}
&lt;/ref&gt;

== طب ==
نالا: ع. قرطاس، ف. ڪاغذ، هه. وغيره___ ڪاغذ، ڪريتن، ڪوتسيا ۽ سنجا ميفور.

اثر: سرد خشڪ، نقصان: ___-، ميل: ___-، عيوض: ___-، وزن: هڪ کان ٽي ماسا.

سڃاڻپ: هيءَ مشهور شيءِ آهي جا ڪن گاهن ۽ ٻين شين مان ٺاهيندا آهن.

خاصيت: هن کي ساڙي خاڪ ڪري ناس ڪرائجي ته نڪهير ۽ اڌ مٿي جي سور کي مفيد آهي. اها خاڪ زيتون ۾ ملائي، اهو تيل ڏڍ ۽ چٽيءَ جي داغن تي مکجي ته داغ لهندا، ڏندن کي مهٽجي ته ڏندن جي سور ۽ ڏندن مان رت جي اچڻ کي فائدو ڪندو. سرڪي ۾ ملائي کائڻ سان سيني جي سور آنڊن جي ڦٽ کي لاهيندا..&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصنوعات]] 
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:ڪاغذ]]</text>
      <sha1>mavzsdxbqqsc13mqiyk1vw7p86h62bd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322203</id>
      <parentid>322201</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:27:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322203</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8028" sha1="c5g0axfcph8s5e72svdxmhv4gneqnws" xml:space="preserve">[[فائل:Various products made from paper.JPG|thumb|upright=1.4|ڪاغذي شيون: ڪتاب، ٽوائليٽ پيپر، پيپر جو ويٽو، ڪاغذي ڊٻو، آنن جو دٻو]]
{{Infobox Chinese
|pic=Paper (Chinese characters).svg
|piccap=&quot;Paper&quot; in Traditional (top) and Simplified (bottom) Chinese characters
|picsize=55px
|s=纸
|t=紙
|p=zhǐ
|mi={{IPAc-cmn|zh|^|3}}
|suz=tsỳ
|j=zi2
|y=jí
|poj=choá
|tl=tsuá
}}
پنو يا ڪاغذ ڪاٺ، اڳڙين ۽ گاھ مان ملندڙ سيليلوز جي گھميل فائبر کي پريس ڪري سنھن تھن ۾ بدلائي ٺاھبو آهي.ان جو استعمال گھڻ رخو آهي جو ان کي لکڻ، ڇاپن، پيڪنگ، صفائي وغيره لاءِ ٿيندو آهي. لڳ ڀڳ ٻين صدي عيسويءَ ۾ ڪاغذ جي ايجاد چين ۾ ٿي.&lt;ref&gt;Hogben, Lancelot. &quot;Printing, Paper and Playing Cards&quot;. Bennett, Paul A. (ed.) ''Books and Printing: A Treasury for Typophiles''. New York: The World Publishing Company, 1951. pp. 15–31. p. 17. &amp; Mann, George. ''Print: A Manual for Librarians and Students Describing in Detail the History, Methods, and Applications of Printing and Paper Making''. London: Grafton &amp; Co., 1952. p. 77&lt;/ref&gt; ان ايجاد کي ھان گھراڻي جي شاھي درٻار جي خواجہ سرا eunoch ڪائي لون سان منصوب ڪيو ويو آهي &lt;ref name=&quot;Tsien1985&quot;&gt;{{harvnb|Tsien|1985|p=38}}&lt;/ref&gt;
ھاڻوڪي دؤر ۾ چين ۽ آمريڪا ڪاغذ جي پيدوار ۾ دنيا ۾ سرفھرست آھن.

== وڌيڪ تفصيل ==

'''ڪاغذ''' [[ڪاٺ]] مان ٺھيل ھڪ سنھو تھ جيڪو عام طور تي لکڻ يا شين کي ويڙھڻ ۾ ڪم ايندو آھي.
[[فائل:Paper.jpg|thumb|ڪاغذ]]
ڪاغذ کي سنڌي ۾ پنو چوندا آهن.ڪيترن ملڪن ۾ ماڻهو وڻن جي پنن تي لکندا هئا، ۽ اها ساک ڪي لفظ به ڀرين ٿا. مثلاً سنڌي ”پن“ (Leaf) ۽ ”پنو“ (ڪاغذ) ساڳئي سنسڪرت لفظ ”پرڻ“ مان ٺهيا آهن. انگريزي لفظ ”ليف“ (Leaf) جي به هڪڙي معنيٰ آهي ”وڻ جو پن“ ۽ ٻي معنيٰ ”ورق“ (ڪتاب جو). خود عربي لفظ ”ورق“ جو به اهي ٻئي معنائون آهن. هن مان ظاهر آهي ته يورپ، عربستان ۽ هندستان ۾ وڻن جي پنن تي لکڻ جو رواج عام هو، ۽ اهو رواج ڪئين صديون ساندهه هلندو پئي آيو.
هوان شيانگ نالي هڪ چيني مسافر عيسوي ستين صديءَ ۾ هندستان ۾ سير ڪرڻ آيو هو، ۽ سنڌ به گهمي ويو هو. هن صاحب پنهنجي سفرنامي ۾ ڄاڻايو آهي ته هندستان ۾ ڪيترن هنڌ مون ماڻهن کي وڻن جي پنن تي لکندو ڏٺو. سنسڪرت ساهت مان به معلوم ٿئي ٿو ته اڳي ”ڀوڄ وڻ“ (Birch Tree) جا پن عام طرح لکڻ لاءِ ڪم آڻيندا هئا. اڄ تائين شريمد ڀاڳوت، گرڙ پراڻ ۽ بيا ڪيترا ڌرمي پستڪ براهمڻن وٽ ٿها ٿيا رکيا آهن، ۽ جلد ٻڌل ڪين اٿن. هندو ماڻهو جڏهن گهرن ۾ شريمد ڀاڳوت وغيره جو پارائڻ رکائيندا آهن، تڏهن براهمڻ هڪ هڪ پرت پڙهندا، ٿهي جي هيٺان رکندا ويندا آهن. اڳي به ائين ڪندا هئا، پر متان ڪنهن وقت پنن جو ٿهو ڪري پوي، ۽ پن پن کان ڌار ٿي وڃي، تنهن ڪري ڀوڄ وڻ جو ڇوڏو انهن پنن جي ٿهي مٿان رکي، پوءِ ڇوڏي ۽ پنن جي آرپار ٽنگ ڪندا هئا، ۽ انهيءَ ٽنگ مان ڌاڳو لنگهائي، ڳنڍ ٻڌي ڇڏيندا هئا، ته سنئون سولو ڪتاب ٿي پوندو هو. انهيءَ کي سڏيندا هئا گرنٿ، جنهن جي هڪڙي معنيٰ اهي ”پستڪ يا ڪتاب،، ۽ ٻي معنيٰ آهي ”ڳنڍ“. سکن جي گرن جي ٻاڻي جنهن ڪتاب ۾ لکيل آهي، تنهن کي ادب ۽ عزت وچان ”گرنٿ صاحب“ چوندا آهن، نه ته اصل معنيٰ اٿس ”ڪتاب“، ۽ پوءِ خاص طرح معنيٰ ٿيس ”گرن جي ٻاڻيءَ جو ڪتاب“. ساڳيءَ طرح مسلمانن جو پاڪ ڪتاب ”قرآن“ يا ”القران“ سڏجي ٿو، جنهن جي به اکري معنيٰ آهي ”ڪتاب“ (The Book) – (قرء معنيٰ پڙهڻ). ان کي ”مصحف“ يا ”المصحف“ به چوندا آهن. انهيءَ لفظ جي بنيادي معنيٰ اهي ”ڪتاب“ (صحف معنيٰ لکيل پرت، ۽ اهو ”الڪتاب“ به سڏبو آهي. ائين لفظن کي ڪي خاص معنائون ملن ٿيون.
مٿي جيڪي چيو ويو آهي، تنهن مان معلوم ٿيندو ته ويدڪ زماني ۾ بلڪ تنهن کان ڪئين صديون پوءِ به هاڻوڪي وانگر ڪتاب ڪين هئا. ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو هنر اسان جا ماڻهو گهڻو گهڻو پوءِ سکيا، ۽ اها ڄڻ ته ڪلهه ڪلهوڻي ڳالهه آهي. انسئڪلو پيڊيا برٽنيڪا مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪاغذن يا پنن جوڙڻ جو رواج چين ولايت ۾ عيسوي سنه شروع ٿيڻ کان به اڳي هو. سنه 751ع ۾ عربن سمرقند تي ڪاهيو، ته چين جو لشڪر سامهون ٿين. ان وقت عربن ڪي چينائي گرفتار ڪيا، ۽ کين پاڻ وٽ نظربند رکيائون. انهن گرفتار ٿيل چيناين عربن کي چيو ته .جيڪڏهن توهين اسان کي آزاد ڪندا، ته انهيءَ مهربانيءَ جي عيوض اسين اوهان کي هڪ عمدو هنر سيکارينداسين.“ عربن اها ڳالهه قبول ڪئي. انهيءَ تي چيناين کين ڪاغذ جوڙڻ جو هنر سيکاريو. عربن به پنهنجو ٻول پاڙي انهن قيدين کي آزاد ڪيو. اهو هنر پوءِ هندستان بلڪ يورپ جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. انهيءَ کان اڳي حسابي علم ۽ ٻيا ڪي علم عربن کي هندستان جي ماڻهن سيکاريا هئا. عربيءَ ۾ حسابي علم کي چون ئي .علم هندسه“، ڇاڪاڻ ته اهو علم هندستان مان پرايو هئائون. پوءِ پنن جوڙڻ جو هنر هندستان جي ماڻهن کي پاڻ سيکاريائون. ائين هڪ ٻئي جو ٿورو لاهي ڇڏيائون.&lt;ref&gt;{ڪتاب: قديم سنڌ ؛ از: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي ؛ چوٿون ايڊيشن 2004، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url =http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/History/Book46/Book_page27.html#_ftnref2}}
&lt;/ref&gt;

== طب ==
نالا: ع. قرطاس، ف. ڪاغذ، هه. وغيره___ ڪاغذ، ڪريتن، ڪوتسيا ۽ سنجا ميفور.

اثر: سرد خشڪ، نقصان: ___-، ميل: ___-، عيوض: ___-، وزن: هڪ کان ٽي ماسا.

سڃاڻپ: هيءَ مشهور شيءِ آهي جا ڪن گاهن ۽ ٻين شين مان ٺاهيندا آهن.

خاصيت: هن کي ساڙي خاڪ ڪري ناس ڪرائجي ته نڪهير ۽ اڌ مٿي جي سور کي مفيد آهي. اها خاڪ زيتون ۾ ملائي، اهو تيل ڏڍ ۽ چٽيءَ جي داغن تي مکجي ته داغ لهندا، ڏندن کي مهٽجي ته ڏندن جي سور ۽ ڏندن مان رت جي اچڻ کي فائدو ڪندو. سرڪي ۾ ملائي کائڻ سان سيني جي سور آنڊن جي ڦٽ کي لاهيندا..&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصنوعات]] 
[[زمرو:ڪاغذ]]</text>
      <sha1>c5g0axfcph8s5e72svdxmhv4gneqnws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>روشني</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37804</id>
    <revision>
      <id>322077</id>
      <parentid>158420</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:00:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322077</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="528" sha1="bc2yfszn1ev0t6i7q4dro5jhsazwk62" xml:space="preserve">[[فائل:Light.jpg|thumb|روشني]]
'''روشني''' ان شيءِ کي چيو ويندو آھي. جنھن جي ذريعي مادي شين کي ڏسي سگھبو آھي. روشنيءَ جو قدرتي ذريعو [[سج]]، [[چنڊ]] ۽ تارا وغيره آھن. روشني کي ڏسي ناھي سگھبو پر جنھن شيءِ تي پوندي آھي اھا روشن ٿي ويندي آھي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:روشني]]
[[زمرو:سائنسي مضمون]]
[[زمرو:سائنسي اصطلاح]]</text>
      <sha1>bc2yfszn1ev0t6i7q4dro5jhsazwk62</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322079</id>
      <parentid>322077</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:03:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322079</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="621" sha1="qeje3vogc0e6rvpjm95xat0167nr7m5" xml:space="preserve">[[فائل:Light.jpg|thumb|روشني]]
'''روشني''' ان شيءِ کي چيو ويندو آھي. جنھن جي ذريعي مادي شين کي ڏسي سگھبو آھي. روشنيءَ جو قدرتي ذريعو [[سج]]، [[چنڊ]] ۽ تارا وغيره آھن. روشني کي ڏسي ناھي سگھبو پر جنھن شيءِ تي پوندي آھي اھا روشن ٿي ويندي آھي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:روشني]]
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:بصريات]]
[[زمرو:طبيعي خاصيتون]]
[[زمرو:سائنسي مضمون]]
[[زمرو:سائنسي اصطلاح]]</text>
      <sha1>qeje3vogc0e6rvpjm95xat0167nr7m5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322097</id>
      <parentid>322079</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:32:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322097</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="556" sha1="9g4jylb4gw3dsez1y7kx5efdhczv308" xml:space="preserve">[[فائل:Light.jpg|thumb|روشني]]
'''روشني''' ان شيءِ کي چيو ويندو آھي. جنھن جي ذريعي مادي شين کي ڏسي سگھبو آھي. روشنيءَ جو قدرتي ذريعو [[سج]]، [[چنڊ]] ۽ تارا وغيره آھن. روشني کي ڏسي ناھي سگھبو پر جنھن شيءِ تي پوندي آھي اھا روشن ٿي ويندي آھي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:روشني]]
[[زمرو:بصريات]]
[[زمرو:طبيعي خاصيتون]]
[[زمرو:سائنسي اصطلاح]]</text>
      <sha1>9g4jylb4gw3dsez1y7kx5efdhczv308</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شيشو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37818</id>
    <revision>
      <id>322204</id>
      <parentid>196540</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:29:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322204</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1331" sha1="tcnytg08qxdzzym1g399aciwc236zni" xml:space="preserve">[[فائل:Glass window.jpg|thumb|شيشي جي دري]]
'''شيشو''' [[واري|واريءَ]] جي ذرن مان ٺھيل ھڪ شفاف مواد ھوندو آھي. شيشو ڪيترن ڪمن ۾ آندو ويندو آھي جن ۾ ٿانوَ ٺاھڻ، در دريون ٺاھڻ، چادرون ٺاھڻ، گلدان ٺاھڻ وغيره شامل آھن.

== طب ==
شيشو:
نالا: ع. زجاج، ف. آبگينه، هه: وغيره___ ڪانچ، قوارير درسومارس ۽ قيطورس.
اثر: گرم خشڪ 3، نقصان: مٿي جو سور ۽ پيچش پيدا ڪري، ميل: ڪتيرو، عيوض: زبرحد، وزن: هڪ رتي.
سڃاڻپ: مشهور معدني پيدائش آهي.
خاصيت: سرمي سان گڏ پيهائي استعمال ڪرڻ سان نظر کي طاقت ملي ٿي، ڌنڌ، ڦلي ۽ اک جي خارش لاءِ مفيد آهي. ڦلائي کائڻ سان مثاني ۽ گردي جي پٿري ۽ رائي کي دفع ڪري ٿو. هن جو سفوف ڏندن جو سور لاهي ٿو ۽ ڏندن کي صفا ڪري چلڪائي ٿو.&lt;ref&gt;ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:شيشو]]
[[زمرو:اڏاوتي مواد]]</text>
      <sha1>tcnytg08qxdzzym1g399aciwc236zni</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:فهرست متن</title>
    <ns>100</ns>
    <id>42049</id>
    <revision>
      <id>322223</id>
      <parentid>138661</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322223</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1337" sha1="mjw7mqct2h8zoyaq3dcrqyzwdggm8vc" xml:space="preserve">{{Short description|Wikipedia's main contents portal}}
&lt;noinclude&gt;{{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}}&lt;/noinclude&gt;
{{باب:فهرست متن/TOC navbar}}
{| id=portal cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; width=100% style=&quot;border:1px solid #B8C7D9; padding:0px;&quot;
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#CEDFF2; text-align:center; padding:1px; border-bottom:1px #B8C7D9 solid;&quot; |
&lt;div style=&quot;font-size:21px; font-weight:bold; text-align:center; padding-top:7px; padding-bottom:7px;&quot;&gt;وڪيپڊيا ۾ مواد ڳوليو&lt;/div&gt; 
|-

| style=&quot;vertical-align:top;padding:8px 8px 0px 8px; background:#F5FAFF;&quot; &lt;!--H210 S4 V100--&gt; |
{{shortcut|WP:START|WP:EXPLORE}}
{{TOC_right|limit=2}}

'''وڪيپيڊيا ۾ ڪنهن مضمون کي ڳولڻ جا ٻه طريقا آهن، يا ته ڳولا ڪريو يا وري مضمون جي چونڊ ڪيو'''.
* جيڪڏهن اوهان کي مطلوبه مضمون جي عنوان جي خبر آهي ته اوهان [[مدد:وڪيپيڊيا ۾ ڳولها|ڳولا]] ذريعي ڳولا ڪري سگھو ٿا. 
* جيڪڏهن اوهان ڏسڻ چاهيو ٿا ته هن وڪي پيڊيا ۾ ڇا ڇا ميسر آهي ته '''فهرست''' ڏسو.

|}
{{Contents pages (footer box)}}
__NOEDITSECTION__
[[زمرو:مواد|مواد]]
[[زمرو:مواد باب| ]]
[[زمرو:وڪيپيڊيا ڊائريڪٽريز]]</text>
      <sha1>mjw7mqct2h8zoyaq3dcrqyzwdggm8vc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:طرزيات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>42436</id>
    <revision>
      <id>322111</id>
      <parentid>297388</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:54:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322111</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6491" sha1="8zodmct66iky1ngofs4la98z92wyes3" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:'''&lt;br&gt; (نومبر 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#000000; padding:3px;&quot;&gt;
&lt;big&gt;[[File:Noun-technology.svg|x20px|alt=icon]]
باب طرزيات؛
[[File:Noun-technology.svg|x20px|alt=icon]]&lt;/big&gt;
[[File:Ur_chariot.jpg|thumb|upright=1.25|'''[[ڦيٿو]]''' (Wheel)، جيڪا 4هين صدي ق.م. کان ڪجهه وقت اڳ ايجاد ڪيو ويو هو، اها هڪ تمام وسيع ۽ اهم ٽيڪنالاجي آهي. هي تفصيل &quot;ار جو معيار&quot;، 2500 ق.م. جي هڪ سميري رٿ ڏيکاري ٿو]] 
'''طرزيات''' (Technology) عملي مقصدن، خاص طور تي ٻيهر پيداواري طريقي سان حاصل ڪرڻ لاءِ تصوراتي علم جو استعمال آهي. لفظ ٽيڪنالاجيءَ جو مطلب، مصنوعات جيڪي اھڙين ڪوششن مان نڪرنديون آھن، جن ۾ ٻئي ٽئڪسيبل اوزار جھڙوڪ برتن يا مشينون ۽ غير ضروري شيون جھڙوڪ سافٽ ويئر شامل آهن، پڻ ٿي سگھي ٿو. ٽيڪنالاجي سائنس، انجنيئرنگ ۽ روزمره جي زندگي ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي. ٽيڪنالاجي جي ترقي سماج ۾ اهم تبديلين جا سبب بڻيا آهن. قديم ترين سڃاتل ٽيڪنالاجي پٿر جا اوزار آهن، جيڪو قبل از تاريخ جي دور ۾ استعمال ڪيا ويا، جنهن بعد ۾، پکا جي مفروضي مطابق باهه تي ضابطو آندو، جنهن جي نتيجي ۾ انساني دماغ جي ترقي ۽ برفاني دور ۾ ٻولي جي ترقي ۾ مدد ڪئي وئي. برونز ايج ۾ ڦيٿي جي ايجاد وڌيڪ سفر ۽ وڌيڪ پيچيده مشينن جي پيدائش جي اجازت ڏني. تازيون ٽيڪنالاجي ايجادون، بشمول پرنٽنگ پريس، ٽيليفون ۽ انٽرنيٽ رابطي ۾ رڪاوٽون گهٽائي ڇڏيون آهن ۽ علم جي معيشت ۾ داخل ٿيا آهن. ([[ٽيڪنالاجي|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer|[[ٽيڪنالاجي جو خاڪو]]}}

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|
''نئين چونڊ سان ريفريش ڪريو''
}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
''&lt;small&gt;
هتي جون داخلائون سٺيون ۽ نمايان مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. 
&lt;/small&gt;''
&lt;/div&gt;
----
ڄاڻايل مضمون

{{Box-footer|وڌيڪ ڄاڻايل مضمون}}

چونڊيل تصويرون
 
هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٽيڪنالاجي سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.
{{Box-footer}}

Main topics

{{Box-footer}}

|2=&lt;!-- END OF left column --&gt;
General images

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
{{center|&lt;small&gt;'''The following are images from various technology-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;}}
* History of technology
* Invention
* Emerging technologies
{{Box-footer}} 

Did you know
 &lt;small&gt;

&lt;/small&gt;

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
 
recent additions
 [Tt]echnology | months=36 | max=8
{{Box-footer}}

Top 10 WikiProject Technology
 popular articles of the month

 linked excerpts as random slideshow|Wikipedia:WikiProject Technology/Popular pages|section=List|random=no| files=1|limit=10| paragraphs=1
{{Box-footer}}
}}&lt;!-- END OF right column --&gt;

&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%;&quot;&gt;

Categories
[[File:C Puzzle.png|42px|right|Category puzzle]]
{{center|&lt;small&gt;Select [►] to view subcategories&lt;/small&gt;}}
{{div col|colwidth=25em}}
&lt;categorytree depth=&quot;1&quot;&gt;Technology&lt;/categorytree&gt;
{{div col end}}
{{Box-footer}}

News
'''See also
{{CURRENTYEAR}} in science and technology'''

current events

|[Tt]echnology|days=90|dates=mdy
{{Box-footer}}

Related portals
* [[:باب:زراعت]] ● [[:باب:فلڪيات]] ● [[:باب:هوابازي]] ● [[:باب:ڪمپيوٽر پروگرامنگ ● 
[[:باب:اليڪٽرانڪس]] ● [[:باب:توانائي]] ● [[:باب:انجنيئرنگ]] ● [[:باب:فلم]] ● [[:باب:جاگرافي]] ● [[:باب:رياضي]] ● [[:باب:طب]] ● [[:باب:نيوڪليئر ٽيڪنالاجي]] ● [[:باب:ريڊيو]] ● [[:باب:قابل تجديد توانائي]] ● [[:باب:سائنس]] ● [[:باب:خلائي اڏامون]] ● [[:باب:ٽيليڪميونيڪيشن]] ● [[:باب:ٽيليفون]] ● [[:باب:ريلوي]] ● [[:باب:ٽرانسپورٽ]] ● [[:باب:ويڊيو گيمون]]
{{Box-footer}}

WikiProjects
;Parent project
&lt;span style=&quot;float:right;margin-left:0.9em&quot;&gt;[[File:Society.svg|93px|WikiProjects]]&lt;/span&gt;
* [[Wikipedia:WikiProject Technology|'''Technology''']]
;Related projects
{{div col|colwidth=22em}}
* [[Wikipedia:WikiProject Architecture|Architecture]]
* [[Wikipedia:WikiProject Computing|Computing]]
** [[Wikipedia:WikiProject Computer Science|Computer Science]]
* [[Wikipedia:WikiProject Engineering|Engineering]]
* [[Wikipedia:WikiProject Electronics|Electronics]]
* [[Wikipedia:WikiProject Energy development|Energy development]]
* [[Wikipedia:WikiProject Energy|Energy]]
* [[Wikipedia:WikiProject History of Science|History of Science]]
* [[Wikipedia:WikiProject Metalworking|Metalworking]]
* [[Wikipedia:WikiProject Skyscrapers|Skyscrapers]]
* [[Wikipedia:WikiProject Telecommunications|Telecommunications]]
* [[Wikipedia:WikiProject Video games|Video games]]
* [[Wikipedia:WikiProject Woodworking|Woodworking]]
{{div col end}}
{{Box-footer}}

Things you can do
{{FULLPAGENAME}}
Things you can do
{{Box-footer}}

Associated Wikimedia
{{Wikimedia for portals | species=no}}
{{Box-footer}}

{{Portal navbar no header2}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- END OF 100 percent pane --&gt;
&lt;/div&gt;
[[زمرو:طرزيات]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:ٽيڪنيڀياس]]
[[زمرو:اطلاقي سائنس]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>8zodmct66iky1ngofs4la98z92wyes3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>خاص نسبت جو نظريو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43671</id>
    <revision>
      <id>322094</id>
      <parentid>291862</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18460" sha1="8c89oeni92fft50yua04t6n86qtzd77" xml:space="preserve">[[طبيعيات]] ۾، اسپيشل ٿيوري آف ريليٽيوٽي، يا مختصر طور اسپيشل ريليٽيوٽي، خلا ۽ وقت جي وچ ۾ تعلق جو هڪ سائنسي نظريو آهي. [[البرٽ آئنسٽائن]] جي سال 1905ع جي مقالي، &quot;حرکت واري جسم جي اليڪٽرو ڊائنامڪس تي&quot;، ۾ هي نظريو پيش ڪيو ويو، جيڪا صرف ٻن نقطن تي ٻڌل آهي: 
* طبيعيات جا قانون سڀني جمودي فريم آف ريفرنس (يعني بغير ڪنهن [[اسراع]] جي ريفرنس جا فريم) ۾ هڪجهڙا هوندا آهن. اها اصول &quot;نسبت جي اصول&quot; طور سڃاتو وڃي ٿو. 
* خلا ۾ روشنيءَ جي رفتار، روشنيءَ جو ذريعي يا مبصر جي حرڪت کان قطع نظر، سڀني مبصرن لاءِ ساڳي آهي. اهو &quot;روشني جي استحڪام جي اصول&quot; يا روشني جي رفتار جي انورينس جي اصول طور سڃاتو وڃي ٿو. 

سڀ کان پھريون اصول گليلو گيليلي پاران ٺاھيو ويو هو.
[[فائل:World line.svg]]

 &lt;small&gt;'''&quot;ریليٽيوٽي جو نظريو ڪن به ٻن فردن جي وچ ۾ ٿيندڙ مشاهدن جي اختلافن کي وڌيڪ درستگي ۽ واضح نموني سان بيان ڪري ٿو. اهو هڪ عجيب دعويٰ ڪري ٿو جنهن جي مطابق هڪ ٻئي جي ڀيٽ ۾ [[حرڪت (فزڪس)|حرڪت]] ڪندڙ فردن جي مشاهدن ۾ [[ڊگھائي (فزڪس)|مفاصلي]] ۽ [[وقت (فزڪس)|وقت]] جا تصور مختلف ٿين ٿا&quot;'''&lt;/small&gt;

==اصل ۽ اهميت==

جون 1905ع ۾ 26 سالن جي [[البرٽ آئنسٽائن|آئن اسٽائن]] ”فزڪس جي تاريخ“ نالي جرنل ۾ هڪ مقالو پيش ڪيو جنهن ۾ ان ڪجهه سال پهرين پنهجي نوجواني ۾ پريشان ڪندڙ روشني جي خاصيتن کي ظاهري طور تي حل ڪيو هو. ان مضمون کي پڙهڻ کانپوءِ جرنل جي ايڊيٽر [[ميڪس پلانڪ]] کي اهو احساس ٿيو ته هن مضمون سائنس جي پهرين کان رائج تصورن کي ٿُڏي ڇڏيو آهي. [[برن]]، [[سوئيزرلينڊ|سوئٽرزلينڊ]] جي هڪ پيٽنٽ ڪلارڪ مڪمل طور تي پولار ۽ وقت جي رائج روايتي تصورن کي بلڪل نون تصورن سان بدلائي ڇڏيو. هڪ ڏهاڪي تائين آئن سٽائن جي لاءِ منجھائيندڙ مسئلو اهو هو ته 1800ع جي وچ ڌاري [[اسڪاٽلينڊ]] جي فزڪس جي ماهر [[ڪلارڪ ميڪسويل|جيمس ڪلارڪ ميڪسويل]] هڪ انگريز فزڪس جي ماهر [[مائيڪل فراڊي|مائيڪل فئراڊي]] جي ٿيل تجرباتي ڪم جي مطالعي کانپوءِ [[برقييات|بجلي]] ۽ [[مقناطيست]] کي ملائڻ ۾ ڪامياب ٿيو. جيڪڏهن توهان جو ڪنهن طوفان اچڻ کان پهرين ڪنهن جبل تي چڙهڻ  يا ڪنهن &quot;وان ديگراف جنريٽر&quot; جي ويجھو بيهڻ جو تجربو ٿيو هجي ته توهان هن حالت ۾ برقي مقناطيسي ميدان کي محسوس ڪيو هوندو جيڪڏهن نه ته پوءِ اسين چئي سگھون ٿا ته هڪ طرح سان هڪ قسم جي برقي يا مقناطيسي قوت جون نظر نه ايندڙ قوتي قطارون آهن جيڪي پولار ۾ موجود ڪنهن به شيءِ مان پار ڪري سگھن ٿيون. ننڍن ننڍن لوهي ٽُڪڙن کي ڪنهن به چقمق جي ويجھو رکڻ سان هڪ نظر نه ايندڙ مُنظم  قطارن جي نموني جو توهان هڪ خاڪو ٺاهي سگھو ٿا. ڪنهن به خشڪ ڏينهن تي اُون جي سوئيٽر کي هٿ لائڻ سان توهان هڪ چڙڳ جو آواز ٻڌڻ سان گڏوگڏ هڪ تمام هلڪو ڪرنٽ به محسوس ڪيو هوندو. اهو توهان جي سوئيٽر ۾ موجود ڌاڳن جي چرپُر سان پيدا ٿيندڙ برقي چارج جي ڪري جنم وٺندڙ برقي قوت جي پيدا ٿيندڙ قطارن جو ثبوت آهي. هن ۽ ٻين سمورن برقي ۽ مقناطيسي رمزن کي هڪ ئي ڍانچي ۾ ملائڻ سان گڏوگڏ ميڪسويل جي نظريي  بُنيادي طور تي اهو به ڏيکاريو ته برقي لهرون هڪ مستقل رفتار سان سفر ڪنديون آهن ۽ اها رفتار روشني جي رفتار جي برابر هوندي آهي. اُن کانپوءِ ميڪسويل اُهو نتيجو اخذ ڪيو ته روشني به هڪ طرح سان برقي لهرن جوهڪ خاص قسم آهي جنهن کي اهو سمجھيو وڃي ٿو ته اها اک جي ريٽينا ۾ موجود ڪيميائي موادن سان لھ وچڙ جي ڪري ڏسڻ جو هڪ احساس پيدا ڪري ٿي. اُنکانسواءِ اهو به تمام اهم آهي ته ميڪسويل جو نظريو سمورين برقي مقناطيسي لهرن جنهن ۾ روشني به شامل آهي انهن جو خلاصو هي آهي ته اهي لهرون ڪڏهن به نٿيون رُڪجن، ڪڏهن به انهن جي رفتار ۾ گھٽتائي نٿي ٿئي ۽ اُهي سڀئي روشني جي رفتار سان سفر ڪن ٿيون.

پر هڪ سوال جيڪو 16 سالن جي آئن سٽائين به ڪيو هو ته جيڪڏهن اسان روشني جي ڪنهن شُعاع جو پيڇو ڪنداسين ته پوءِ ڇا ٿيندو؟ بُنيادي طور تي نيوٽن جي حرڪت وارن قانونن جي مطابق اسان ان شعاع کي پڪڙي سگھون ٿا ۽ ان وقت اهو ساڪن نظر ايندو پر ميڪسويل جي نظريي يا سمورن قابل اعتماد مشاهدن پٽاندڙ بيٺل روشني نالي ڪا به شيءِ وجود نٿي رکي. ڪو به شخص ڪڏهن به پهنجي هٿ ۾ روشني جي جهرمٽ کي ساڪن حالت ۾ نٿو رکي سگھي ۽ اهو هڪ اهم مسئلو آهي. خوش قسمتي سان آئن سٽائين کي اهو معلوم نه هو ته دنيا جي مختلف ملڪن جا مشهور فزڪس جا ماهر هن سوال جو جواب تلاش ڪرڻ ۾ رڌل هئا ۽ انهن موجب ميڪسويل ۽ نيوٽن جو مسئلو هڪ خاص حد تائين الڳ الڳ خيالن جو نتيجو آهي. 

آئن سٽائين اسپيشل رلئٽيوٽي جي نظريي جي مدد سان هن مسئلي کي حل ڪرڻ سان گڏوگڏ پولر ۽ وقت جي باري ۾ اسان جي تصورن کي هميشه جي لاءِ تبديل ڪري ڇڏيو. حقيقت ۾ اسپيشل رليٽيوٽي حيرت انگيز طور تي الڳ الڳ فردن جن کي مشاهدو ڪندڙ سڏجي ٿو کي نظر ايندڙ دنيا کي نهايت صحيح نموني سان سمجھائي ٿو. شروعات ۾ اهو فقط هڪ دانشور جو خواب محسوس ٿئي ٿو پر ان جي اُبتڙ آئن سٽائن مطابق الڳ الڳ مشاهدو ڪندڙ فردن تي جيڪي مڪمل طور تي هڪ ٻئي جي ڀيٽ ۾ حرڪت ۾ هجن روشني جي شعاع جو پيچو ڪرڻ کانپوءِ انهن تي ڪافي گھرا اثر ٿي سگھن ٿا. 
 
عام تجربو انهن الڳ الڳ فردن جي طرفان ڪيل مشاهدن تي روشني وجھي ٿو. مثال طور هڪ هائي ويز جي پاسن تي لڳل وڻ ڪنهن ڊرائيور جي لحاظ کان حرڪت ۾ آهن پر ڪنهن رستي تي بيٺل مسافر جي لحاظ کان ساڳيا وڻ ساڪن حالت ۾ آهن. ساڳئي ريت گاڏي جو اڳيون حصو ٻين حصن جيان حرڪت ۾ نه آهي پر ساڳئي مسافر جي لحاظ کان اها حصا حرڪت ۾ آهن. اهي بنيادي خاصيتون اهو ظاهر ڪن ٿيون ته دنيا ڪهڙي ريت ڪم ڪري ٿي ۽ اسان تمام مشڪل سان اهي نوٽ ڪندا آهيون. ریليٽيوٽي جو نظريو ڪن به ٻن فردن جي وچ ۾ ٿيندڙ مشاهدن جي اختلافن کي وڌيڪ درستگي ۽ واضح نموني سان بيان ڪري ٿو. اهو هڪ عجيب دعويٰ ڪري ٿو جنهن جي مطابق هڪ ٻئي جي ڀيٽ ۾ حرڪت ڪندڙ فردن جي مشاهدن ۾ مفاصلي ۽ وقت جا تصور مختلف ٿين ٿا. اُن جو مطلب هڪ ٻئي جي ڀيٽ ۾ حرڪت ڪندڙ ٻه مشاهدو ڪندڙن جي ٻانهن ۾ پاتل هڪ جهڙيون واچون مختلف ريٽس سان ٽڪ ڪنديون اهڙي طرح سان اهي ٻئي فرد ڪنهن واقعي جي دوران گذرندڙ وقت جي لمحن تي اتفاق نه ڪندا. ریليٽئوٽي جي نظريي مطابق هي بيان ٻن واچن جي خرابي جي ڪري نه پر هي هڪ پنهجو پاڻ ۾ هڪ سچ آهي. ساڳئي طرح سان، هڪ جهڙي اسڪيل رکندڙ ٻه مشاهدو ڪندڙ جيڪي هڪ ٻئي جي لحاظ کان حرڪت ۾ هجن اهي پيمائش ڪيل مفاصلي تي اتفاق نه ڪندا آهن. اهو ڪنهن به طرح سان ماپ ڪرڻ وارن اوزارن يا استعمال ڪرڻ وارن طريقن ۾ غلطين جو نتيجو نه آهي. دنيا جي سڀ کان وڌيڪ درست پيمائش ڪندڙ اوزارن به ان ڳالھ کي ثابت ڪيو آهي ته ڪڏهن به ٻن مشاهدو ڪندڙن کي فاصلي يا وقفن جي پيمائش ۾ هڪ جهڙائي نظر نه ايندي. آئن سٽائين جي طرفان ڏنل اضافيت جو نظريو حرڪت ۽ مادي جي خاصيتن جي وچ ۾ اسان جي سمجھ جي ڪري پيدا ٿيل مسئلي کي حل ڪري ٿو پر ان جي اسان کي هڪ قيمت به ادا ڪرڻي پوي ٿي ته اهي هڪ ٻئي جي لحاظ سان حرڪت ڪندڙ زمان ۽ مڪان جي باري ۾ ڪيل مشاهدن تي متفق نه ٿيندا آهن.

آئن سٽائين جي طرفان ڏنل هن اهم دريافت جي هڪ سو سالن کانپوءِ به اسان مان اڪثر پولار ۽ وقت کي هڪ الڳ الڳ تصور جي طور تي ڏسون ٿا. اضافيت جو نظريو اسان جي هڏن ۾ رچيل نه آهي تنهن ڪري اسان ان کي محسوس نٿا ڪريون ان جو اثر اسان جي سوچ جو مرڪزي حصو نه آهي ۽ ان جو سبب تمام سادو آهي جو اضافيت جي اثرن جو دار و مدار ان ڳالھ تي آهي ته ڪو جسم ڪيتري تيز رفتار سان حرڪت ڪري رهيو آهي ڪنهن ڪار، هوائي جهاز يا خلائي شٽل جي رفتار تي به انهن اثرن کي محسوس نٿو ڪري سگھجي. زمين تي موجود ساڪن حالت ۾ بيٺل فرد يا ڪارن، هوائي جهازن ۽ خلائي شٽل ۾ سفر ڪندڙن جي وچ ۾ فرق ضرور ٿيندو آهي پر اهو فرق ايترو ته ٿورڙو هوندو آهي جو ان کي نظر انداز ڪري سگھجي ٿو. پر جيڪڏهن ڪو ماڻهو ڪنهن مستقبل جي خلائي جهاز ۾ روشني جي رفتار جي ويجھڙائي واري رفتار سان سفر ڪري ته پوءِ ریليٽيوٽي جا اثرات مڪمل طور تي واضح ٿي ويندا. اهواڃان تائين ڪنهن سائنس فڪشن کان گھٽ نه آهي تنهن هوندي به مستقبل ۾ ٿيندڙ اهم تجربا آئن سٽائين جي نظريي ۾ ڪيل هڪٻئي جي لحاظ کان حرڪت ڪندڙ مشاهدو ڪندڙن جي وچ ۾ ٿيندڙ پولار ۽ وقت جي باري ۾ فرق جي اڳڪٿين کي بلڪل واضح نموني سان ثابت ڪندا. 

هن فرق کا سمجهڻ لاءِ تصور ڪيو ته 1970ع جو هڪ سال آهي جنهن ۾ تيز رفتار گاڏيون آهن. علي پنهجي سموري آمدني هڪ نئين ڪار جي خريداري تي خرچ ڪري ٿو. علي پنهجي ڀاءُ عرفان سان گڏجي ڪري ان ڪار جي چڪاس ڪرڻ لاءِ هڪ ويجهڙائي واري رستي تي وڃي ٿو. جتي علي ڪار کي 120 ميل في ڪلاڪ جي رفتار سان هلائي ٿو جڏهن ته عرفان رستي جي پاسي تي بيهي ڪري وقت کي نوٽ ڪري ٿو. علي وڌيڪ تصديق جي لاءِ هڪ اسٽاپ واچ استعمال ڪري ٿو ته جنئين چڪر مڪمل ڪرڻ جي دوران گذرندڙ وقت جي پيمائش ڪري سگھي. آئن اسٽائن کان پهرين ڪنهن جي ذهن ۾ اُن سوال جنم نه ورتو ته جيڪڏهن علي ۽ عرفان وٽ هڪ جهڙيون اسٽاپ واچون هجن ته پوءِ اهي ٻئي گذرندڙ وقت جون پيمائشون ساڳيون ڪندا پر اضافيت جي نظريي مطابق جيڪڏهن عرفان گذرندڙ جي پيمائش 30 سيڪنڊ ڪندو ته علي جي اسٽاپ واچ 29.99999999999952 سيڪنڊن جي پيمائش ڪندي (نه هئڻ جي برابر فرق).

جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته اهو فرق ايترو ته ننڍو آهي جو ان جي پيمائش ڪري سگھجي جنهن جي صلاحيت ڪنهن آڱر، اولمپڪ جي معياري وقتي نظام يا خاص طور تي ائٽمي ڪلاڪ سان هلايل اسٽاپ واچ کان به وڌيڪ هجي. هن ۾ ڪو عجب نه آهي ته اسان جي روزاني واري زندگي جا تجربا به هن حقيقت کي محسوس نٿا ڪن ته گذندڙ وقت اسان جي حرڪت واري حالت تي دارومدار رکن ٿا.

ڊيگھ جي پيمائش تي به ساڳيوئي اختلاف آهي. مثال طور عرفان هڪ ٻئي ٽيسٽ ۾ نئين گاڏي جي ڊيگھ جي پيمائش ڪرڻ لاءِ هڪ طريقو اختيار ڪري ٿو جو جڏهن گاڏي جو اڳيون حصو ان جي سامهون گذري ٿو ته هو پنهجي اسٽاپ واچ کي اسٽارٽ ڪري ٿو ۽ جڏهن ڪار جو پويون حصو گذري ٿو ته پوءِ اسٽاپ واچ کي بند ڪري ٿو. جئين ته عرفان کي خبر آهي ته علي 120 ميل في ڪلاڪ جي رفتار سان گذري رهيو آهي ته هو 120 کي اسٽاپ واچ تي ايندڙ وقت سان ضرب ڪري ڪار جي ڊيگھ معلوم ڪري سگھي ٿو. هڪ ڀيرو ٻيهر آئن سٽائين کان پهرين ڊيگھ جي پيمائش تي ڪو به اعتراض نه هو. علي تمام درست انداز ۾ شوروم ۾ بيٺل ڪار جي ڊيگھ روايتي طريقي سان معلوم ڪري ٿو. اهڙي طرح سان عرفان ۽ علي ٻئي پنهجي پنهجي ماپيل ڊيگھ تي متفق هوندا پر اضافيت نظريو دعويٰ ڪري ٿو ته جيڪڏهن علي ۽ عرفان ٺيڪ درست نموني سان پيمائش ڪن ته علي جي پيمائش ڪيل ڪار جي ڊيگھ جيڪا اٽڪل 16 فٽ آهي ته پوءِ عرفان جي ورتل ڊيگھ اٽڪل 15.9999 فٽ هوندي...تمام ننڍو فرق...اهڙو ئي فرق جئين وقت جي پيمائش ۾ فرق جنهن کي عام رواجي اُوزان سان معلوم نٿو ڪري سگھجي.
جيتوڻيڪ اهي فرق نه هئڻ جي برابر آهن ان جي باوجود اهي ڪائنات جي تصور۽ پولار ۽ وقت جي متعلق رائج هڪ اڻوڻندڙ خطرناڪ نقص کي ظاهر ڪري ٿو. جهڙي طرح سان ڪنهن جي ڀيٽي رفتار جنئين علي ۽ عرفان جي رفتار ۽ جنيئن جنيئن اها رفتار وڌندي ويندي تئين اهو فرق تمام تيزي سان واضح ٿيندو ويندو. هڪ نظر ايندڙ فرق کي مشاهدو ڪرڻ لاءِ ضروري آهي ته ممڪن طور تي رفتار روشني جي رفتار جي ويجهو هجي جيڪا ميڪسويل جي نظريي ۽ تجرباتي پيمائش جي لحاظ کان اٽڪل 186000 ميل في ڪلاڪ يا اٽڪل 670 ملين ميل في ڪلاڪ آهي. هي اُها رفتار آهي جنهن ۾ زمين جي چوڌاري ست چڪر لڳائي سگھجن ٿا. جيڪڏهن علي 120 ميل في ڪلاڪ جي بدران 580 ملين ميل في ڪلاڪ (لڳ ڀڳ روشني جي رفتار جو 87 سيڪڙو) جي رفتار سان سفر ڪري ته اضافيت جي نظريي جي حسابي طريقي موجب عرفان جي ڪيل ڪار جي ڊيگھ اٽڪل 8 فٽ ٿيندي جيڪا علي جي ڪيل پيمائش کان مڪمل طور تي مختلف هوندي. ساڳئي ريت هڪ چڪر جي دوران عرفان  جي ڪيل وقت جي پيمائش علي جي ڪيل پيمائش کان ٻيڻي هوندي. 

هاڻوڪي وقت ۾ ايترين وڌيڪ رفتارن تائين پهچڻ تمام مشڪل آهي تهنڪري فني طور سڏجندڙ ٽائيم ڊائليشن (Time dilation) ۽ لورانز ڪونٽراڪشن (Lorentz contraction) وارا مظاهر عام رواجي زندگي ۾ تمام ننڍا هوندا آهن. جيڪڏهن اسان هڪ اهڙي دنيا ۾ هجون جنهن ۾ عام طور تي شيون روشني جي ويجهڙائي واري رفتار تي سفر ڪن ته پوءِ پولار ۽ وقت جون اهڙيون خاصيتون مڪمل طور تي نظر اينديون ۽ جنئن ته اسان هميشه جي لاءِ محسوس ڪنداسين ته رستي جي ڪناري تي موجود وڻن جي نظر ايندڙ حرڪت جي باري ۾ وڌيڪ بحث ڪرڻ جي ضرورت نه پوندي. پر جنئين ته اسان  هن قسم جي دنيا ۾ نٿا رهون تنهڪري هن قسم جي خاصيتن کان اڻواقف آهيون. انهن خاصيتن کي سمجهڻ ۽ قبول ڪرڻ جي لاءِ ضروري طور تي  اسان  کي هن وقت موجود پنهجن روايتي اُصولن کي بدلايڻو پوندو.

ڊاڪٽر يوسف سومرو انسٽيتوٽ آف فزڪس، يونيورسٽي آف سنڌ، ڄامشورو سنڌ، پاڪستان

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:نسبتي نظريو]]
[[زمرو:سائنسي مضمون]]</text>
      <sha1>8c89oeni92fft50yua04t6n86qtzd77</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43974</id>
    <revision>
      <id>322173</id>
      <parentid>124002</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:34:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:زمرا بلحاظ شاخ]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322173</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="136" sha1="7emnpzc1z8u077fi8hnv3medhsewyd1" xml:space="preserve">{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:زمرا بلحاظ شاخ]]
[[زمرو:زمرا بلحاظ موضوع]]
[[زمرو:درسي علم]]</text>
      <sha1>7emnpzc1z8u077fi8hnv3medhsewyd1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبيعيات جون ذيلي شاخون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43975</id>
    <revision>
      <id>322082</id>
      <parentid>320092</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322082</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="551" sha1="0pfc4aj2gvjs925oopvdiy9z9s250q9" xml:space="preserve">اصل مضمون لاء ڏسو: [[طبيعيات جون شاخون]]
{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع]]
** [[طبيعي ڪيميا]]
** [[اوشيانوگرافي]] 
* [[ايٽمي، ماليڪيولر ۽ بصري فزڪس]]  
* [[ڪمپيوٽيشنل فزڪس]]  
* [[تجرباتي فزڪس]]  
* [[پارٽيڪل فزڪس]] 
* [[پلازما فزڪس]] 
* [[شمارياتي ميڪانيات]] 
* [[نظرياتي فزڪس]] 
* [[اضافيت جو نظريو]] 

[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>0pfc4aj2gvjs925oopvdiy9z9s250q9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322083</id>
      <parentid>322082</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:10:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322083</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="430" sha1="6hxh7dntonoe4xq95udso1nkptunldu" xml:space="preserve">اصل مضمون لاء ڏسو: [[طبيعيات جون شاخون]]
{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع]]
** [[طبيعي ڪيميا]]
** [[اوشيانوگرافي]]   
* [[ڪمپيوٽيشنل فزڪس]]  
* [[تجرباتي فزڪس]]   
* [[شمارياتي ميڪانيات]] 
* [[نظرياتي فزڪس]] 

[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبعي سائنس]]</text>
      <sha1>6hxh7dntonoe4xq95udso1nkptunldu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322084</id>
      <parentid>322083</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:11:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322084</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="437" sha1="1nore4zu0n1d82e3wng0tkwjd2y1k6q" xml:space="preserve">اصل مضمون لاء ڏسو: [[طبيعيات جون شاخون]]
{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع]]
** [[طبيعي ڪيميا]]
** [[اوشيانوگرافي]]   
* [[ڪمپيوٽيشنل فزڪس]]  
* [[تجرباتي فزڪس]]   
* [[شمارياتي ميڪانيات]] 
* [[نظرياتي فزڪس]] 

[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]</text>
      <sha1>1nore4zu0n1d82e3wng0tkwjd2y1k6q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:تحقيق</title>
    <ns>14</ns>
    <id>44460</id>
    <revision>
      <id>322100</id>
      <parentid>321963</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:34:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322100</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="414" sha1="t4dkj6ktlqodlidkcze3tz0t1wapqvl" xml:space="preserve">{{اصل مضمون}}
{{زمرو ڪامنز}}

{{Commonscat}}
{{Cat main|Research}}
{{CatRel|Science}}
{{Category diffuse}}
[[زمرو:تدريس]]
[[زمرو:ڄاڻ]]
[[زمرو:معرفت]]
[[زمرو:جانچ پڙتال]]
[[زمرو:متفرق سائنس]]
[[زمرو:انساني سرگرميون]]

[[Category:Academia]]
[[Category:Knowledge]]
[[Category:Inquiry]]
[[Category:Human activities]]
{{CatAutoTOC}}</text>
      <sha1>t4dkj6ktlqodlidkcze3tz0t1wapqvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ٽوالو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45893</id>
    <revision>
      <id>322165</id>
      <parentid>314284</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:14:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>200.24.154.85</ip>
      </contributor>
      <origin>322165</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8605" sha1="b3qv09y4oajdqh9ynim8ld7rkg446eb" xml:space="preserve">{{Infobox country
| conventional_long_name =ٽوالو
| common_name = Tuvalu
| image_flag = Flag of Tuvalu.svg
| image_coat = Coat of arms of Tuvalu.svg
| image_map = Tuvalu on the globe (Polynesia centered).svg
| national_motto = {{lang|tvl|&quot;Tuvalu mo te Atua&quot;}} {{smaller|([[Tuvaluan language|Tuvaluan]])&lt;br/&gt;&quot;Tuvalu for the Almighty&quot;}}
| national_anthem = {{lang|tvl|[[Tuvalu mo te Atua]]}} {{smaller|(Tuvaluan)&lt;br/&gt;''Tuvalu for the Almighty''}}
| royal_anthem = ''[[God Save the Queen]]''
| official_languages = {{hlist |[[انگريزي]] |[[ٽوالوئن ٻولي|ٽوالوئن]]}}
| religion = [[چرچ آف ٽوالو]]
| demonym = ٽوالوئن
| ethnic_groups = {{unbulleted list | 96% [[پولينيشيائي]] | 4% [[مائيڪرونيشيا|مائيڪرونيشيائي]]}}
| capital = [[فونافوٽي]]
| coordinates = {{Coord|8|31|S|179|12|E|type:city}}
| largest_city =فونافوٽي  
| government_type = [[وحداني رياست|وحداني]] [[غير جماعتي جمھوريت]] [[پارلياماني نظام|پارلياماني]] [[آئيني بادشاهت]]
| leader_title1 =[[ٽوالو جي بادشاھت]]
| leader_name1 = [[ايلزبيٿ II]]
| leader_title2 = [[ٽوالو جا گورنر جنرل|گورنر جنرل]]
| leader_name2 = [[آئڪوبا اٽاليلي]]
| leader_title3 = [[ٽوالو جا وزيراعظم|وزيراعظم]] 
| leader_name3 = [[انيل سوپوئاگا]]
| legislature = [[ٽوالو جي پارليامينٽ|پارليامينٽ]]
| sovereignty_type =آزادي 
| established_event1 =برطانيا کان 
| established_date1 = 1  آڪٽوبر 
1978
| area_rank = 192nd &lt;!-- Should match [[List of countries and dependencies by area]] --&gt;
| area_km2 = 26
| area_sq_mi = 10 &lt;!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--&gt;
| percent_water =  نہ جي برابر
| population_estimate = 
| population_estimate_rank = 
| population_estimate_year = 
| population_census = 11,192
| population_census_year = 2017
| population_census_rank = 196th
| population_density_km2 = 475.88
| population_density_sq_mi = 1,142 &lt;!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--&gt;
| population_density_rank = 27th
| GDP_PPP = $39 ملين ڊالر &lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_PPP_rank = 226th &lt;!--cia.gov--&gt;
| GDP_PPP_year = 2016
| GDP_PPP_per_capita = $3,566&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = 156th &lt;!--cia.gov--&gt;
| GDP_nominal_year = 2016
| GDP_nominal = $32 
ملين ڊالر &lt;ref name=imf2&gt;{{cite web |title=Tuvalu |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=70&amp;pr.y=8&amp;sy=2016&amp;ey=2021&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=869&amp;s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,LP&amp;grp=0&amp;a= |publisher=International Monetary Fund}}&lt;/ref&gt;
| GDP_nominal_rank = 194th
| GDP_nominal_per_capita = $2,970&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_nominal_per_capita_rank = 118th
| Gini_year = 
| Gini_change = &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| Gini = &lt;!--number only--&gt;
| Gini_ref = 
| Gini_rank = 
| HDI_year = 
| HDI_change = &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| HDI = &lt;!--number only--&gt;
| HDI_ref = 
| HDI_rank = 
| currency = {{plainlist|
*[[ٽوالوئن ڊالر]]
*آسٽريلين ڊالر}}
| currency_code = AUD
| time_zone = 
| utc_offset = +12
| time_zone_DST = 
| utc_offset_DST = 
| drives_on =  کاٻو پاسو
| calling_code = [[+688]]
| cctld = [[.tv]]
}}

'''ٽوالو''' {{ٻيا نالا|انگريزي= Tuvalu}} {{IPAc-en|audio=en-us-Tuvalu.ogg|t|u:|ˈ|v|ɑ:|l|u:}} {{respell|too|VAH|loo}}يا {{IPAc-en|ˈ|t|u:|v|ə|l|u:}}  {{respell|TOO|və-loo}} جنھن جو پراڻو نالو '''ايلس جا ٻيٽ''' ھيو [[پولينيشيا]] جو ھڪ ٻيٽن وارو ملڪ آهي جيڪو [[اوشنيا]] کنڊ ۾ ھوائي ۽ آسٽريليا جي وچ ۾ پيسفڪ وڏي سمنڊ ۾ واقع آهي. ھي ملڪ ٽن ساحلي ٽڪرين وارن ٻيٽن ۽ ڇھ [[ڇلي نما ٻيٽ|ڇلي نما ٻيٽن]]{{ٻيا نالا|انگريزي=atoll}} تي مشتمل آهي.

== تاريخ ==

ايلس ٻيٽ پھرين [[گلبرٽ ٻيٽ|گلبرٽ ٻيٽن]] جي برطانوي ڪالوني جي  [[مائڪرونيشيا]] جي [[پولينيشيا]] ھيو پر 1974 ۾  نسلي ثڪرائن جي ڪري ھنن ٻيٽن جي ماڻھن گلبرٽ ٻيٽن جي مائڪرونيشيا کان علحدگي لاءِ ووٽ ڏنو ۽ ٻئي سال ايلس وارا ٻيٽ برطانيا جي الڳ ڪالوني ٿي ويا جن جو نالو ٽوالو رکيو ويو. 1978 ۾ ھي ملڪ برطانيا کان آزاد ٿي ويو.

== جاگرافي ==

[[فائل:Tuvalu - Location Map (2013) - TUV - UNOCHA.svg|thumb|right|upright=1.35|ٽوالو جا ٻيٽ]]
ھن ملڪ جي جاگرافيائي بيهڪ 8 00 S, 178 00 E آھي ۽ نقشي ۾ اھو اوشيانا ۾ ڏيکاريل آھي. ملڪ جي پکيڙ 26 چورس ڪلوميٽر آهي جيڪا سموري خشڪي آھي.دنيا ۾ پکيڙ ۾ ھن ملڪ جو نمبر 239 آهي. ملڪ جي بحري سرحد 24 ڪلوميٽر آهي، سامونڊي حد سان علائقي جي دعویٰ 12 ناٽيڪل ميل ۽ ان سان گڏوگڏ علائقو 24 ناٽيڪل ميل ۽ خاص معاشي زون 200 ناٽيڪل ميل آھي. سراسري بلندي 2 ميٽر ۽ سڀ کان اوچو مقام 5 ميٽر اٿس. قدرتي وسيلن ۾ مڇي ۽ ناريل شامل اٿس&lt;ref name = &quot;  سي آء اي&quot;/&gt;.

== آبهوا ==
ھتان جي آبهوا وچولي اھي مارچ کان نومبر تائين اوڀر گھلندو آھي ۽ ڊسمبر کان فبروري تائين اولھ جون طوفاني ھوائون ۽ برسات پوندي آھي&lt;ref name = &quot;سي آء اي  &quot;/&gt;.

[[فائل:Ocean side Funafuti.jpg|thumb|right|فونافوٽي وٽ طوفان جي آمد ظاهر ڪندڙ سامونڊي منظر]]

== زراعت ==

ھتان جي 60 سيڪڙو زمين زرعي آھي جيڪا پوک جي لائق ناھي. ھتي چراگاھ ڪانہ آھي باقي 33 سيڪڙو زمين تي ٻيلا آهن&lt;ref name = &quot;  سي آء اي&quot;/&gt;.

== ٽوالوئي ماڻھو ==

[[فائل:Dancer, Tuvalu stage, 2011 Pasifika festival.jpg|thumb|upright|ٽوالوئن رقاصہ]]
جولاءِ 2017 ۾ ھن ملڪ جي آبادي 11,052 ھئي ۽ آبادي ۾  دنيا جو 223 ملڪ ھيو. ماڻھن کي ٽوالوئن چوندا آھن ۽ سنڌي ۾ ٽوالوئي ماڻھو چوندا آهن. ماڻھن ۾ 86.8 سيڪڙو ماڻهو ٽوالوئن آھن. 5.6 سيڪڙو ڪربتي  آھن.  ملڪ جي سرڪاري ٻولي [[ٽوالوئن ٻولي]] ۽ [[انگريزي]] آھي. سامائوئن ۽ ڪربتي ٻوليون بہ ڳالھائيون وينديون آھن . ماڻھن جو 92.4 سيڪڙو پروٽسٽنٽ مذھب سان تعلق رکندڙ آهي&lt;ref name = &quot; سي آء اي &quot;/&gt;.

== نالو ==
ملڪ جو نالو ٽوالو آھي جنھن جي معنیٰ قطار ۾  اٺن جو گروپ. ملڪ جي اٺن ٻيٽن تي ماڻھو آباد آھن جنھن ڪري اھو نالو ملڪ تي پيو&lt;ref name = &quot; سي آء اي &quot;/&gt;.

== سياسي نظام ==
[[فائل:Government office building.jpg|thumb|سرڪار جي آفيس جي عمارت]]
ملڪ ۾ سياسي نظام آئيني بادشاھت تحت پارلياماني جمهوريت آھي جيڪا ڪامن ويلٿ ريلم ۾ شامل آھي. حڪومتي گادي فونافوٽي شھر ۾ آھي جيڪو ھڪ [[ڇلي نما ٻيٽ]] ۾ واقع آهي
[[فائل:Tv-map.png|thumb|upright=1.15|ٽوالو جو نقشو]]
ملڪ جي تقسيم ھڪ شھر ۽ ستن ڪائونسلن ۾ ٿيل آهي. شھر جو نالو فونافوٽي ۽ ڪائونسلون : نئنوميگا، نئنوميا، نيئوتائو، نوئي، نوڪوفيتائو، نوڪولائيلائي ۽  وائيتوپو.&lt;br&gt;

موجوده آئين پھرين آڪٽوبر 1986 ۾ لاڳو ٿيو. ملڪ جي رياستي سربراھ ملڪہ ايلزبيٿ II جنھن جو نمائندو گورنر جنرل آھي ۽ حڪومتي سربراهه وزيراعظم آھي.&lt;ref name =&quot;سي آء اي&quot;&gt;[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tv.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160701194651/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tv.html |date=2016-07-01 }}سي آء اي فيڪٽس بڪ&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:اوشينيا]]
[[زمرو:اوشينيا جا ملڪ]]
[[زمرو:عيسائي رياستون]]
[[زمرو:گڏيل قومن جا ڀاتي ملڪ]]
[[زمرو:ملڪ]]
[[زمرو:دولت مشترڪه جون رڪن قومون]]</text>
      <sha1>b3qv09y4oajdqh9ynim8ld7rkg446eb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:طبعيات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>47375</id>
    <revision>
      <id>322118</id>
      <parentid>316317</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:07:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322118</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18975" sha1="gfvrsqponrj3zfd6hemggo53ubnobzk" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان پھريائين اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{portal description}}
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;''باب:طبيعيات''&lt;/big&gt;
[[File:Stylised atom with three Bohr model orbits and stylised nucleus.svg|left|107px]]
[[File:CMB Timeline300 no WMAP.jpg|upright=1.5|thumb|
فزڪس ۾ بگ بينگ نظريي مطابق ڪائنات جي توسيع]]
'''طبيعيات''' (Physics) مادي جو سائنسي مطالعو آهي، ان جا بنيادي جزا، ان جي حرڪت ۽ رويي جي ذريعي خلا ۽ وقت ۽ توانائي ۽ قوت جي لاڳاپيل ادارا آهن.
فزڪس سڀ کان بنيادي سائنسي مضمونن مان هڪ آهي. هڪ سائنسدان جيڪو فزڪس جي شعبي ۾ ماهر آهي، هڪ فزيڪسسٽ سڏيو ويندو آهي. فزڪس قديم ترين علمي مضمونن مان هڪ آهي. گذريل ٻن هزارن سالن کان گهڻو وقت، فزڪس، ڪيمسٽري، حياتيات ۽ رياضي جون ڪجهه شاخون قدرتي فلسفي جو حصو هيون، پر 17هين صديءَ ۾ سائنسي انقلاب دوران، اهي قدرتي سائنس الڳ الڳ تحقيقي ڪوششن ۾ شامل ٿي ويا. فزڪس تحقيق جي ڪيترن ئي بين الاقوامي شعبن سان ٽڪراءُ ڪري ٿو، جهڙوڪ بائيو فزڪس ۽ ڪوانٽم ڪيمسٽري، ۽ فزڪس جون حدون سختيءَ سان بيان ٿيل نه آهن. فزڪس ۾ نوان خيال اڪثر ڪري ٻين سائنسن پاران اڀياس ڪيل بنيادي ميکانيزم جي وضاحت ڪن ٿا ۽ انهن ۽ ٻين علمي شعبن جهڙوڪ رياضي ۽ فلسفو ۾ تحقيق جا نوان رستا تجويز ڪن ٿا. 

فزڪس ۾ ترقيون اڪثر ڪري نئين ٽيڪنالاجي کي فعال ڪن ٿيون. مثال طور، اليڪٽرومگنيٽزم، سولڊ اسٽيٽ فزڪس ۽ ايٽمي فزڪس جي سمجھه ۾ اڳڀرائي سڌي طرح ٽيڪنالاجيز جي ترقيءَ جو سبب بڻيون جن جديد سماج کي تبديل ڪري ڇڏيو آهي، جهڙوڪ ٽيليويزن، ڪمپيوٽر، گهريلو سامان ۽ ايٽمي هٿيار؛ ٿرموڊائنامڪس ۾ ترقي، صنعتي ترقيءَ جو سبب بڻيو ۽ ميڪانيات ۾ پيش رفت ڪيلولس جي ترقي کي متاثر ڪيو. ([[فزڪس|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
 
'''چونڊيل مضمون'''
[[File:AtmosphericModelSchematic.png|thumb|300px|right|موسم جا ماڊل، &quot;تفريقي مساوات&quot; (Differential Equation) جا نظام، فزڪس جي قانونن جي بنياد تي، استعمال ڪن ٿا. جيڪي تفصيل سان سيال جي حرڪت، ٿرموڊائنامڪس، تابڪاري جي منتقلي ۽ ڪيمسٽري تي ٻڌل آهن ۽ ڪوآرڊينيٽ سسٽم، جيڪو ڌرتيءَ کي 3D گرڊ ۾ ورهائي ٿو، استعمال ڪن ٿا. هر گرڊ سيل ۾ واء، 
گرميءَ جي منتقلي، سج جي تابڪاري، نسبتي رطوبت، پاڻيءَ جي مرحليوار تبديلين ۽ مٿاڇري جو هائڊرولوجي جي حساب سان حساب ڪيو ويندو آهي ۽ پاڙيسري سيلن سان رابطي کي، مستقبل ۾ ماحول جي خاصيتن جي حساب لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.]] 
'''عددي موسم جي اڳڪٿي''' (NWP) موجوده موسمي حالتن جي بنياد تي موسم جي اڳڪٿي ڪرڻ لاءِ ماحول ۽ سمنڊ جا رياضياتي ماڊل استعمال ڪري ٿي. جيتوڻيڪ 1920ع جي ڏهاڪي ۾ پهرين ڪوشش ڪئي وئي، 1950ع جي ڏهاڪي ۾ ڪمپيوٽر جي تخليق جي اچڻ تائين اهو نه هو ته عددي موسم جي اڳڪٿيون حقيقي نتيجا پيدا ڪيون. ڪيترن ئي عالمي ۽ علائقائي اڳڪٿين جا ماڊل دنيا جي مختلف ملڪن ۾ هلايا وڃن ٿا، موجود موسمي مشاهدن کي استعمال ڪندي ريڊيوساونڊز، موسمي سيٽلائيٽس ۽ ٻين مشاهدي واري نظام کي انپٽ طور استعمال ڪيو وڃي ٿو. ساڳئي طبيعي اصولن تي ٻڌل رياضياتي ماڊل استعمال ڪري سگهجن ٿا يا ته مختصر مدت جي موسم جي اڳڪٿيون يا ڊگهي مدت جي موسمي اڳڪٿيون؛ بعد ۾ وڏي پيماني تي موسمياتي تبديلي کي سمجهڻ ۽ پروجيڪٽ ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويو آهن. علائقائي ماڊلز ۾ ڪيل سڌارن کي اڀرندڙ طوفان جي رستي ۽ هوا جي معيار جي اڳڪٿين ۾ اهم سڌارن جي اجازت ڏني وئي آهي. جڏهن ته، ماحوليات جا ماڊل ان عمل کي سنڀالڻ ۾ خراب ڪارڪردگي ڪن ٿا جيڪي نسبتاً محدود علائقي، جهڙوڪ جهنگ جي باهه، ۾ ٿين ٿا. (مڪمل مضمون...)
{{Box-footer}}

'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
* ... ته، سون جا ورق اٽڪل 500 ايٽم ٿلها هوندا آهن؟ 
* ... ته، لارج هيڊرون ڪولائڊر ۾، پروٽان روشنيءَ جي رفتار جي 99.9999991 سيڪڙو جي برابر هلن ٿا جڏهن 7 ٽيٽرا اليڪٽرون وولٽ جي توانائي سان تيز ٿين ٿا؟ 
* ... ته، 29,97,92,458 ميٽر في سيڪنڊ جي رفتار سان، روشني ڌرتيءَ کان چنڊ ​​تائين 1.2 سيڪنڊن ۾ پهتي وڃي ٿي؟
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}

'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:The Feynman Lectures on Physics.jpg|thumb|فزڪس تي فينمين ليڪچرز بشمول فزڪس تي فينمين جا ٽوٽڪا: دي ڊيفينيٽو اينڊ ايڪسٽينڊ ايڊيشن (ٻيو ايڊيشن، 2005ع)]]
&lt;small&gt;
'''فزڪس تي فينمين جا ليڪچرز''' هڪ 1964ع جي فزڪس جي درسي ڪتاب آهي جيڪو رچرڊ پي. فائينمين، رابرٽ بي. ليٿن ۽ ميٿيو سينڊز جو لکيل آهي، جيڪو 1961-1963ع ۾ ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (ڪالٽيڪ) ۾ انڊر گريجوئيٽ شاگردن کي فينمين پاران ڏنل ليڪچرن تي ٻڌل آهي. ان ۾ رياضي، برقناطيست، نيوٽونئين فزڪس، ڪوانٽم فزڪس ۽ فزڪس جو تعلق ٻين سائنسن سان جي موضوعن تي ليڪچر شامل آهن. ڇهه آساني سان پهچندڙ باب بعد ۾ هڪ ڪتاب ۾ مرتب ڪيا ويا جنهن جو عنوان آهي ڇهو آسان ٽڪرا: فزڪس جي ضروريات ان جي سڀ کان شاندار استاد طرفان وضاحت ڪئي وئي آهي ۽ ڇھ وڌيڪ &quot;سِڪس ناٽ سو ايزي پيسز&quot; ۾: آئن اسٽائن جو نسبت جو نظريو، سميٽري ۽ خلائي وقت جا موضوع شامل آهن.
{{color|darkblue|''show another''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}

'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:فلڪيات]] 
* [[:باب:ڪيميا]] 
* [[:باب:توانائي]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:سائنس جي تاريخ]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:ڌرتي سائنس]]
{{Box-footer}}

[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''سٺا مضمون'''
&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;اها سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا. 
&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
'''شمسي نظام ۾ زندگي جا اُڃاڻ'''

[[ڊاڪٽر يوسف سومرو]]

سائنسدانن هميشه هن سوال جي جواب کي تلاش ڪرڻ ۾ رُڌل آهن ته ٻين دنيائن ۾ زندگي ڪهڙي شڪل ۾هوندي؟ اُنهن دنيائن ۾ جن جي ڪيمسٽري ۽ تاريخ ڌرتي تي موجود انسانن کان مڙئي مختلف هوندي. ڌرتي کان ڏور اسان جي پنهنجي ڪهڪشان ۾ موجود هڪ الڳ دنيا آهي پر امڪان آهي ته اُتي زندگي ٿي سگھي ٿي ۽ جيڪڏهن زندگي هوندي ته به ڪنهن به لحاظ کان اهڙي نه هوندي جنهن کي اسان اڄ تائين ڏسي چڪا آهيون. 
زحل گرھ جي سڀ کان وڏي چنڊ ٽائيٽن (Titan) جو مٿاڇرو مڪمل طور تي ڪڪرن ۽ ڌنڌ سان ڍڪيل رهندو آهي. ٽائيٽن ڪنهن حد تائين اسان کي ڌرتي جيان ئي لڳي ٿو. ڌرتي جيان هن گرھ تي به وايومنڊل آهي جنهن ۾ گھڻي ڀاڳئي نائٽروجن آهي پر اُها ڌرتي تي موجود نائٽروجن کان لڳ ڀڳ 4 ڀيرا وڌيڪ گھاٽي آهي.  ٽائيٽن جي هوا ۾ آڪسيجن نه آهي ۽ اُهو ڌرتي کان تمام گھڻو ٿڌو پڻ آهي. ڌنڌ جي ڪجھ سو ڪلوميٽر ٿُلهي چادر کي پار ڪرڻ کانپوءِ ڏسڻ جي لاءِ جيڪو نظارو ملي ٿو اُهو ائين لڳي ٿو ته ڄڻ اها ڌرتي جو ئي حصو هجي. ڌرتي کانسواءِ شمسي نظام ۾ فقط ٽائيٽن تي برسات وسي ٿي. ٽائيٽن تي نديون، سامونڊي ڪنارن سان گڏوگڏ سوين ڍنڍون پڻ موجود آهن اُنهن مان هڪ ڍنڍ پکيڙ ۾ اُتر آمريڪا جي سُپريئر ڍنڍ کان به وڏي آهي. ڌرتي جيان ٽائيٽن جي ندين مان ٻاڦ مٿي اُٿي ٿي ۽ گھاٽي ٿي ڪري ٻيهر برسات جي شڪل ۾ وسندي آهي. برسات سان نديون وهن ٿيون جيڪي ڌرتي جي سطح جيان تراشي ڪري ماٿرين جي شڪل ڏين ٿيون. پر هڪ وڏو فرق پڻ آهي. ٽائيٽن جا سمنڊ ۽ وسندڙ برسات عام پاڻي مان ٺهيل نه آهن پر اها مئٿين  (methane) ۽ ائيٿين (ethane) جا ٺهيل آهن. ڌرتي تي اُهي ماليڪيول ملي ڪري قدرتي گئس کي ٺاهين ٿا. ٽائيٽن تي اُها پٽڙي جي شڪل ۾ آهن. ٽائيٽن تي پاڻي جو هڪ وڏو مقدار آهي پر اُهو پاڻي ڄمي ڪري پٿر جيان سخت ٿي ويو آهي. حقيقت ۾ ٽائيٽن تي جيڪا به فطري منظرن سان ڀريل خشڪي يا جبل آهن اُهي سڀ انهيءِ برف جي پاڻي مان ئي ٺهيا آهن. ٽائيٽن جو گرمي پد ڌرتي جي گرمي پد کان سوين درجا ڪاٽو آهي تنهنڪري هتي پاڻي پٽڙي شڪل ۾ نٿو ٿي سگھي.
 
ڪارل سيگان اهو پهريون فلڪياتي حياتيات جو ماهر (Astrobiologists) هو جنهن ٽائيٽن تي زندگي هئڻ جي باري ۾ کوجنا ڪئي هئي. هاڻ به ماهرن کي اها اميد آهي ته ٽائيٽن جي هائيڊروڪاربان (hydrocarbon) ڍنڍن ۾ زندگي جا آثار ٿي سگھن ٿا پر ان قسم جي زندگي جي بنيادي ڪيمسٽري اڃان تائين اسان کي معلوم زندگي جي بناوت کان مڪمل طور تي مختلف هوندي. ڌرتي تي موجود سموري زندگي جو دارومدار پاڻي تي هوندو آهي. ٽائيٽن جي سطح تي پاڻي موجود ئي نه آهي. تنهن هوندي به اسان هڪ ٻئي قسم جي زندگي جو تصور ڪري سگھون ٿا. اهو به ٿي سگھي ٿو ته ٽائيٽن تي اهڙي قسم جا جاندار هجن جيڪي ساھ کڻڻ ۾ آڪسيجن نه پر هائيڊروجن کي استعمال ڪندا هجن ۽ ڪاربان ڊائي آڪسائيڊ جي بدران مئٿين کي ٻاهر خارج ڪندا هجن ۽ توانائي جي ذريعي جي لاءِ کنڊ جي بدران ايسٽلين (acetylene) کي استعمال ڪندا هجن. 
اسان اهو ڪهڙي ريت معلوم ڪري سگھون ٿا ته تيل جي ڪاري رنگ وارين لهرن جي هيٺيان هن قسم جا جاندار موجود آهن يا نه؟ جيڪڏهن ٽائيٽن جي Kraken جي نالي سان سڏجندڙ سمنڊ ۾ ٽٻي لڳائي وڃي تڏهن به اُتي ايتري ته اُونداهي آهي جو ڪجھ به نظر نٿو اچي سگھي. جيڪڏهن ڌرتي تي موجود سمورو تيل ۽ قدرتي گئس کي ملايو وڃي ته به اُنهن جي حيثيت ٽائيٽن تي موجود خزانن جي اڳيان ڪجھ به نه آهي.
{{Box-footer}}

'''ڊسمبر جي سالگرهون'''
* 1610ع - گليلو گليلي وينس جي مرحلن جو مشاهدو ڪيو. 
* 1942ع - اينريڪو فرمي جي نگراني هيٺ شڪاگو يونيورسٽي ۾، آمريڪي فزڪس سوسائٽي  پهريون خودمختار ايٽمي زنجير رد عمل (Chain Reaction) عمل ۾ آيو. 
* 1968ع - اپولو 8 لانچ ڪيو ويو. 
* 1995ع - [[هبل خلائي دوربين]] ڊيپ فيلڊ تصويرون ورتيون.
 
'''پيدائشون'''
* 1852ع - هينري بيڪيوريل 
* 1900ع - جارج يوگين اوهلن بيڪ 
* 25 ڊسمبر، 1642ع – آئزڪ نيوٽن 
* 5 ڊسمبر، 1901ع - ورنر هيسنبرگ 
* 18 ڊسمبر، 1856ع - جي. جي. ٿامسن
{{Box-footer}}

'''عام تصويرون''' 
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون وڪيپيڊيا تي مختلف فزڪس سان لاڳاپيل مضمونن مان تصويرون آهن.
'''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt; 
 [[File:Newtons cradle animation book 2.gif|thumb|upright=1.35|3-D rendering of the cradle in [[Motion (physics)|motion]]]]
[[File:Black body.svg|thumb|right|upright=1.15|Planck's law accurately describes black-body radiation. Shown here are a family of curves for different temperatures. The classical (black) curve diverges from observed intensity at high frequencies (short wavelengths).]]
[[File:Replica-of-first-transistor.jpg|thumb|A stylized replica of the point-contact transistor invented at Bell Labs on December 23, 1947]]

* فزڪس جي تاريخ 
* جديد فزڪس 
* ڪنسنسڊ مادو فزڪس
{{Box-footer}} 

'''زمرا'''
* [[:زمرو:برقناطيسيت]]
* [[:زمرو:بصريات]]
* [[:زمرو:ٿرموڊائنامڪس]] 
* [[:زمرو:جديد طبیعیات]]
* [[:زمرو:سالڊ اسٽيٽ فزڪس]] 
* [[:زمرو:طبعي نظام]]
* [[:زمرو:طبيعي مقدارون]] 
* [[:زمرو:طبيعيات جون ذيلي شاخون]]
* [[:زمرو:طبیعیات دان]]
* [[:زمرو:عناصر]]
* [[:زمرو:ڪلاسيڪل فزڪس]]
* [[:زمرو:ڪوانٽم میڪینڪس]] 
* [[:زمرو:مقناطيسيت]]
* [[:زمرو:ميڪانيات]]
* [[:زمرو:نيوڪليئر فزڪس]]
{{Box-footer}}

&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''فزڪس جا موضوع'''
* [[آب پيما]]
* [[البرٽ آئنسٽائن]]
* [[ائٽم]]
* [[ائٽم بم]]
* [[اسراع]]
* [[اڪائين جو بين الاقوامي نظام]]
* [[اليڪٽرڪ چارج]]
* [[برقيو|اليڪٽرون]]
* [[برقييات|اليڪٽريسيٽي]]
* [[انجڻ]]
* [[انفرا ريڊ]]
* [[ايٽمي نيوڪليس]]
* [[برف]]
* [[برقناطيسيت]]
* [[بصريات]]
* [[بوائل جو گيس جو قانون]]
* [[بگ بينگ]]
* [[پروٽان]]
* [[پلازما (فزڪس)]]
* [[پولي ھيڊران]]
* [[ٿرموڊائنامڪس]]
* [[جديد طبيعيات]]
* [[جيو فزڪس]]
* [[حرڪت (فزڪس)]]
* [[خاص نسبت جو نظريو]]
* [[دٻاءُ (فزڪس)]]
* [[ڊگھائي (فزڪس)]]
* [[رد عمل (فزڪس)]]
* [[سولڊ اسٽيٽ فزڪس]]
* [[مايع|سيال]]
* [[شمارياتي ميڪانڪس]]
* [[طبعي مقدارن جي فهرست]]
* [[طبيعي مقدار]]
* [[طبيعيات]]
* [[طبيعيات جو خاڪو]]
* [[طبيعيات جون شاخون]]
* [[فزڪس جي تاريخ]]
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست]]
* [[فوٽان]]
* [[ڦوٽو اليڪٽرڪ اثر]]
* [[قوت (فزڪس)]]
* [[ڪارو مادو]]
* [[ڪامل حرارت]]
* [[ڪتاب المناظر]]
* [[ڪرسٽلوگرافي]]
* [[ڪشش ثقل]]
* [[ڪنڊينسڊ مادي جي فزڪس]]
* [[ڪلاسيڪل ميڪانيات]]
* [[ڪم (طبعيات)]]
* [[ڪوانٽم مڪينڪس]]
* [[ڪيميائي بانڊ]]
* [[گرمي پد (فزڪس)]]
* [[گهاٽاڻ]]
* [[گيس]]
* [[مادو]]
* [[ماليڪيول]]
* [[ماليڪيولي قيدخانو]]
* [[مشهور طبيعيات دانن جي فهرست]]
* [[مقناطيسيت]]
* [[مول]]
* [[ميڪانيات]]
* [[نيوڪليئر فزڪس]]
* [[نسبت جو نظريو]]
* [[نوري سال]]
* [[نيوٽران]]
* [[نيوٽن جا حرڪت جا قانون]]
* [[هبل خلائي دوربين]]
* [[وقت (فزڪس)]]
* [[ويلاسٽي]]
{{Box-footer}}

More recognized content
{{cot|bg=lightblue}}
{{Box-footer}}

'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا:
* [[Commons]]: مفت ميڊيا مخزن 
* [[Wikibooks]]: مفت درسي ڪتاب
* [[Wikidata]]: مفت علم جو بنياد
* [[Wikinews]]: مفت مواد خبرون
* [[Wikiquote]]: اقتباسن جو مجموعو
* [[Wikisource]]: مفت مواد جي لائبريري
* [[Wikiversity]]: مفت سکيا جا اوزار 
* [[Wikivoyage]]: مفت سفر گائيڊ
* [[Wiktionary]]: ڊڪشنري ۽ ٿيسارس
{{Box-footer}}

'''{{PAGENAME}} خبرن ۾'''
{{Box-footer}}
 
'''وڪيپيڊيا تي پورٽل'''

وڪيپيڊيا کي  پورٽل استعمال ڪندي ڳوليو.
* [[:باب:باب جي فهرست]] 
* [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:موجوده واقعا]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:معاشرو]] 
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:وڪي پروجيڪٽ]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:طبيعيات جا باب]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>gfvrsqponrj3zfd6hemggo53ubnobzk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پٿر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49223</id>
    <revision>
      <id>322168</id>
      <parentid>260412</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:21:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322168</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1361" sha1="k00h1kawo0uj65xvc8qrkf2mv4licw7" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}
* {{Wiktionary-inline|rock}}
{{Weathering}}
{{Rock type}}
{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[Category:Petrology]]
[[Category:Rocks| ]]
[[Category:Stone (material)| ]]
[[Category:Materials]]
 
==حوالا==
{{حوالا}}
{{ڪومنز|Rocks}}

[[زمرو:پٿر|پٿر]]
[[زمرو:پٿريات]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:مواد]]
[[زمرو:ٽڪريات]]</text>
      <sha1>k00h1kawo0uj65xvc8qrkf2mv4licw7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322169</id>
      <parentid>322168</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:22:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322169</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1211" sha1="4a2bh5kr8zmgda694cyz6vmkegczeao" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}
* {{Wiktionary-inline|rock}}
{{Weathering}}
{{Rock type}}
{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[Category:Petrology]]
[[Category:Rocks| ]]
[[Category:Stone (material)| ]]
[[Category:Materials]]
 
==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>4a2bh5kr8zmgda694cyz6vmkegczeao</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322170</id>
      <parentid>322169</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:24:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322170</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1310" sha1="egxg042gn8l62iu6pxu4f5sun8orc0g" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}
* {{Wiktionary-inline|rock}}
{{Weathering}}
{{Rock type}}
{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:پٿر]]
[[زمرو:پٿريات]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:ٽڪريات]]

[[Category:Petrology]]
[[Category:Rocks| ]]
[[Category:Stone (material)| ]]
[[Category:Materials]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>egxg042gn8l62iu6pxu4f5sun8orc0g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322171</id>
      <parentid>322170</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:26:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322171</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1205" sha1="l2ai7en5dkl1ikbw7j0c7dxqlwkwe7k" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}

{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:پٿر]]
[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:پٿر (خام مال)]]
[[زمرو:خام مال]]


[[Category:Petrology]]
[[Category:Rocks| ]]
[[Category:Stone (material)| ]]
[[Category:Materials]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>l2ai7en5dkl1ikbw7j0c7dxqlwkwe7k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322212</id>
      <parentid>322171</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:52:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322212</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1110" sha1="s9dkt20bog77mldq21vyb9ujbfc90i5" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}

{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:پٿر]]
[[زمرو:پٿر (خام مال)]]
[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:پيٽرولاجي]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>s9dkt20bog77mldq21vyb9ujbfc90i5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322215</id>
      <parentid>322212</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:54:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322215</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1116" sha1="q6w38aguphrhi2ja00ac5zattjfkphs" xml:space="preserve">[[فائل:Balanced Rock.jpg|کاٻو|thumb|''متوازن پٿر'' [[خدائن جو باغ|خدائن جي باغ]]، [[ڪولاريڊو سپرنگس، ڪولاريڊو]] ۾ ٻيٺل آھي.]]
'''پٿر''' ارضيات ۾ ان شيءِ کي چوندا آھن جيڪو فطري طور معدنيات جو ھڪ [[نھرو]] مرڪب ھجي. سڄي دنيا ۾ فطري طور تي پٿر ملن ٿا. زمين جي متاھين سطح پٿر سان ٺھيل رھي ٿي. عام طور تي پتر ٽن قسم جا آھن 1. اگنيس، 2. سيڊيمينٽري، 3. ميٽامورفڪ. علمي طور تي پٿرن جي علمن کي انگريزي ۾ “پيٽرولاجي“ ۽ سنڌي ۾ پٿريات چئبو آھي.
[[فائل:Rocks.jpg|thumb|پٿر]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
* {{Wikibooks-inline|Historical Geology|Rocks}}
* {{Commons category-inline|Rocks|lcfirst=yes}}

{{Authority control}}
{{portal bar|Geology}}

{{DEFAULTSORT:Rock (Geology)}}

[[زمرو:پٿر]]
[[زمرو:پٿر (خام مال)]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:پيٽرولاجي]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>q6w38aguphrhi2ja00ac5zattjfkphs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فرزانه پنهور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56603</id>
    <revision>
      <id>322238</id>
      <parentid>251416</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Veritasphere صفحي [[فرزانہ پنهور]] کي [[فرزانه پنهور]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>251416</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6971" sha1="i9z3fj26018eoetyjf3mpgod71qej9b" xml:space="preserve">'''فرزانه پنهور''' سنڌ جي هڪ ناري سائنسدان هُئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://www.independenturdu.com/node/29026/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86/%E2%80%99%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%86-%D8%B3%DB%92-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D9%BE%DA%BE%D9%88%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D9%86%DB%92-%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%98-%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3-%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%81-%D9%BE%DB%81%D9%86%D9%88%D8%B1-%D9%86%DB%81-%D8%B1%DB%81%DB%8C%DA%BA|title=’چار درجن سے زائد پھول ایجاد کرنے والی‘ سائنس دان فرزانہ پہنور نہ رہیں|date=2020-02-13|website=Independent Urdu|language=ur|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt; جنهن سائنسي دنيا ۾ پاڻ ملهايو. کان اڳ فرزانه پنهور پڻ سنڌ جي پٺتي پيل عورتن کي اڳتي آڻڻ لاءِ جهجهو ڪم ڪري چڪي آهي ۽ هن جو شمار سنڌ جي تحقيقدان ۽ سائنسدان عورتن منجهه ٿئي ٿو، جنهن خاص طور تي زرعي شعبي ۾ پنهنجي سائنسي صلاحيتن سان انقلاب آڻي ڏيکاريو.  فرزانه پنهور هڪ طرف پنهنجي سائنسي ڪمن جي ڪري ته سڃاڻپ رکي ٿي پر ٻيو وري هوءَ مقبول ترين تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي پڻ رهي آهي. فرزانه پنهور سنڌ سان تعلق رکندڙ اها واحد سائنسدان عورت آهي جنهن کي امريڪا پاران پنهنجي ٿنڪ ٽينڪ جو حصو بڻائڻ جي آڇ پڻ ڪئي وئي هئي{{حوالو گھربل}}, پر هن ”نه مهرباني“ چئي ان کان انڪار ڪري ڇڏيو هو.  {{حوالو گھربل}}جڏهن ته هن جنهن شعبي يعني زراعت ۾ تمام گهڻي تحقيق ڪئي آهي. فرزانه پنهور به زراعت جي شعبي ۾ ڪيتريون ئي زرعي جنسون متعارف ته ڪرائي چڪي آهي پر هوءَ پنهنجي زرعي فارم جي مالڪي پڻ ڪندي رهي آهي. 
==شروعاتي زندگي ۽ تعليم==
فرزانا پنهور [[15 سيپٽمبر]] [[1957ع]] تي [[ڪراچي]] ۾ فضل الاهي چوڌري جي گهر ڪراچي ۾ ڄائي،&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 1981ع ۾ [[ڪراچي يونيورسٽي]] مان بايو ڪيمسٽري ۾ ماسٽرز جي ڊگري حاصل ڪيائين.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/51003/|title=سائنسدان، باصلاحيت ۽ لائق خاتون فرزانہ پنهور|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt; فرزانا پنهور تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي آهي.

&lt;br /&gt;

== ڪيريئر ۽ ڪم ==
فرزانه پنهور ڪيترن ئي مختلف موضوعن تي تحقيق ڪئي آهي ۽ ايگريڪلچرل سئائل ٽيسٽنگ ليباريٽري جي مئنيجنگ ڊائريڪٽر طور خدمتون سرانجام ڏنيون. هوءَ جن شعبي ۾ ڪم ڪري چڪي آهي انهن ۾ آرگينڪ ايگريڪلچر، بائيو ٽيڪنالاجي، جينيٽڪ انجنيئرنگ، پوسٽ هارويسٽ ٽيڪنالاجي، انوائرمينٽ، پالوشن، هارٽيڪلچر، فلوري ڪلچر، فاريسٽري، ايجوڪيشن، هيلٿ، فارم ڪيميڪل، اينينمل هسبنڊري، جينڊر ۽ ٻيا شعبا شامل آهن. هيرايل (گھريلو ڪيل) جانورن لاءِ کاڄ ۽ پاڻي راهِپَ (Aqua Culture)، جھينگي پالنا، ڪُڪڙ پالنا، سَهي پالنا- سَهي کاڄ، زرعي ڦوڳ مان جِيا-گئس (Bio-Gas) (ٺاهڻ)،ڍور ڍڳي ۽ رڍ لاءِ کاڄ، جوجُوبا تيل جي ڪيميائي بناوت ۽ ان جو واهپو،وڻجارڪ (ڪمرشل) ۽ صنعتي حساب ڪتاب رکڻ،گلاب ۽ (ٻين) گلن جو سُڪي وڃڻ، جوجُوبا جو اڀياس ۽ ان جو تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ واهپو،ڄام ڦل ۽ بَنگَنپالِي ۽ لنگڙي انب جو لاب کان پوءِ ڪيميائي دوائن وسيلي (مختلف بيمارين کان) بچاءُ،تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ هڪ نئون ذخيرو/وسيلو،مختلف زرعي فصل اپائڻ لاءِ لوڻياٺي زميني پاڻيءَ جو واهپو، اسرندڙ ڏيهن لاءِ جِيا-گئس ڪارخانا، پاڪستان (جي رهواسين) لاءِ پاڻي راهپ جو ڪتابڙو،ٿر ۽ ڪوهستان جا جانور وغيرا، ان کان علاوه هن سان ساٿ سان ايم ايڇ پنهور پنهنجي فارم ۾ نوان فروٽ پوکي سنڌ ۾ متعارف ڪرايا جڏهن ته ايم ايڇ پنهور پنهنجي ڪتاب سومرا ڪنگڊم جي ارپنا به فرزانه پنهور جي نالي ڪري چڪو آهي.1987ع ۾ ڪراچي يونيورسٽي مان بائيو ڪيميسٽري ۾ ايم اي ڪندڙ فرزانه پنهور کي امريڪا پاران گولڊ ميڊل ”ميڊل آف آنر“ سان نوازيو ويو هو جڏهن ته سوئٽزرلينڊ کيس ”دا رورل ڪريئيٽوٽي ايوارڊ“ سان نوازيو هو ان کان علاوه گڏيل قومن پاران کيس ”دا بيسٽ پريڪٽس ايواڊ“ ڏنو ويو هو، هوءَ ٻيا ننڍا ننڍا اعزاز ۽ سرٽيفڪيٽ پڻ ماڻي چڪي آهي جڏهن ته هوءَ پنهنجو فارم به قائم ڪري چڪي آهي جنهن جو مقصد تحقيقي ڪم ۽ نت نيون شيون سامهون آڻڻ هو. فرزانه پنهور جي ذاتي لائبريري ۾ 17000 کان وڌيڪ ڪتابن جو ذخيرو ٻڌايو پيو وڃي، هو مسلسل تحقيقي ڪم جي سلسلي ۾ ٻاهرين ملڪن جي يونيورسٽين جا دوران ڪندي رهي ۽ اتان جي تحقيدانن سان ملاقاتن کان علاوه تحقيقي ڪتاب جو مطالعو ڪندي رهي.

فرزانه پنهور جي زندگي تحقيقي ميدان ۾ وڏي روشن روهي آهي. 

==وفات==
فرزانا 12 فيبروري 2020 تي ڪراچي  جي هڪ نجي اسپتال ۾ لاڏاڻو ڪري وئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://samachar.pk/sd/%da%86%d8%a7%d8%b1-%d8%af%d8%b1%d8%ac%d9%86-%da%a9%d8%a7%d9%86-%d9%88%da%8c%d9%8a%da%aa-%da%af%d9%84-%d8%a7%d9%8a%d8%ac%d8%a7%d8%af-%da%aa%d9%86%d8%af%da%99-%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%86%d8%b3%d8%af%d8%a7/|title=چار درجن کان وڌيڪ گل ايجاد ڪندڙ سائنسدان فرزانہ پنھور انتقال ڪري وئي|last=Editor|website=سماچار نيوز|language=sd|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا|2}}</text>
      <sha1>i9z3fj26018eoetyjf3mpgod71qej9b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322242</id>
      <parentid>322238</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:24:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <origin>322242</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7125" sha1="begxgiiq5ktslspy8zgvymjtu6b3wy0" xml:space="preserve">'''فرزانه پنهور''' (1957ع – 2020ع) سنڌ جي هڪ ناري سائنسدان هُئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://www.independenturdu.com/node/29026/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86/%E2%80%99%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%86-%D8%B3%DB%92-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D9%BE%DA%BE%D9%88%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D9%86%DB%92-%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%98-%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3-%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%81-%D9%BE%DB%81%D9%86%D9%88%D8%B1-%D9%86%DB%81-%D8%B1%DB%81%DB%8C%DA%BA|title=’چار درجن سے زائد پھول ایجاد کرنے والی‘ سائنس دان فرزانہ پہنور نہ رہیں|date=2020-02-13|website=Independent Urdu|language=ur|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%20%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D9%BE%D9%86%D9%87%D9%88%D8%B1&lt;/ref&gt; جنهن سائنسي دنيا ۾ پاڻ ملهايو. کان اڳ فرزانه پنهور پڻ سنڌ جي پٺتي پيل عورتن کي اڳتي آڻڻ لاءِ جهجهو ڪم ڪري چڪي آهي ۽ هن جو شمار سنڌ جي تحقيقدان ۽ سائنسدان عورتن منجهه ٿئي ٿو، جنهن خاص طور تي زرعي شعبي ۾ پنهنجي سائنسي صلاحيتن سان انقلاب آڻي ڏيکاريو.  فرزانه پنهور هڪ طرف پنهنجي سائنسي ڪمن جي ڪري ته سڃاڻپ رکي ٿي پر ٻيو وري هوءَ مقبول ترين تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي پڻ رهي آهي. فرزانه پنهور سنڌ سان تعلق رکندڙ اها واحد سائنسدان عورت آهي جنهن کي امريڪا پاران پنهنجي ٿنڪ ٽينڪ جو حصو بڻائڻ جي آڇ پڻ ڪئي وئي هئي{{حوالو گھربل}}, پر هن ”نه مهرباني“ چئي ان کان انڪار ڪري ڇڏيو هو.  {{حوالو گھربل}}جڏهن ته هن جنهن شعبي يعني زراعت ۾ تمام گهڻي تحقيق ڪئي آهي. فرزانه پنهور به زراعت جي شعبي ۾ ڪيتريون ئي زرعي جنسون متعارف ته ڪرائي چڪي آهي پر هوءَ پنهنجي زرعي فارم جي مالڪي پڻ ڪندي رهي آهي.

==شروعاتي زندگي ۽ تعليم==
فرزانا پنهور [[15 سيپٽمبر]] [[1957ع]] تي [[ڪراچي]] ۾ فضل الاهي چوڌري جي گهر ڪراچي ۾ ڄائي،&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 1981ع ۾ [[ڪراچي يونيورسٽي]] مان بايو ڪيمسٽري ۾ ماسٽرز جي ڊگري حاصل ڪيائين.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/51003/|title=سائنسدان، باصلاحيت ۽ لائق خاتون فرزانہ پنهور|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt; فرزانا پنهور تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي آهي.

&lt;br /&gt;

== ڪيريئر ۽ ڪم ==
فرزانه پنهور ڪيترن ئي مختلف موضوعن تي تحقيق ڪئي آهي ۽ ايگريڪلچرل سئائل ٽيسٽنگ ليباريٽري جي مئنيجنگ ڊائريڪٽر طور خدمتون سرانجام ڏنيون. هوءَ جن شعبي ۾ ڪم ڪري چڪي آهي انهن ۾ آرگينڪ ايگريڪلچر، بائيو ٽيڪنالاجي، جينيٽڪ انجنيئرنگ، پوسٽ هارويسٽ ٽيڪنالاجي، انوائرمينٽ، پالوشن، هارٽيڪلچر، فلوري ڪلچر، فاريسٽري، ايجوڪيشن، هيلٿ، فارم ڪيميڪل، اينينمل هسبنڊري، جينڊر ۽ ٻيا شعبا شامل آهن. هيرايل (گھريلو ڪيل) جانورن لاءِ کاڄ ۽ پاڻي راهِپَ (Aqua Culture)، جھينگي پالنا، ڪُڪڙ پالنا، سَهي پالنا- سَهي کاڄ، زرعي ڦوڳ مان جِيا-گئس (Bio-Gas) (ٺاهڻ)،ڍور ڍڳي ۽ رڍ لاءِ کاڄ، جوجُوبا تيل جي ڪيميائي بناوت ۽ ان جو واهپو،وڻجارڪ (ڪمرشل) ۽ صنعتي حساب ڪتاب رکڻ،گلاب ۽ (ٻين) گلن جو سُڪي وڃڻ، جوجُوبا جو اڀياس ۽ ان جو تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ واهپو،ڄام ڦل ۽ بَنگَنپالِي ۽ لنگڙي انب جو لاب کان پوءِ ڪيميائي دوائن وسيلي (مختلف بيمارين کان) بچاءُ،تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ هڪ نئون ذخيرو/وسيلو،مختلف زرعي فصل اپائڻ لاءِ لوڻياٺي زميني پاڻيءَ جو واهپو، اسرندڙ ڏيهن لاءِ جِيا-گئس ڪارخانا، پاڪستان (جي رهواسين) لاءِ پاڻي راهپ جو ڪتابڙو،ٿر ۽ ڪوهستان جا جانور وغيرا، ان کان علاوه هن سان ساٿ سان ايم ايڇ پنهور پنهنجي فارم ۾ نوان فروٽ پوکي سنڌ ۾ متعارف ڪرايا جڏهن ته ايم ايڇ پنهور پنهنجي ڪتاب سومرا ڪنگڊم جي ارپنا به فرزانه پنهور جي نالي ڪري چڪو آهي.1987ع ۾ ڪراچي يونيورسٽي مان بائيو ڪيميسٽري ۾ ايم اي ڪندڙ فرزانه پنهور کي امريڪا پاران گولڊ ميڊل ”ميڊل آف آنر“ سان نوازيو ويو هو جڏهن ته سوئٽزرلينڊ کيس ”دا رورل ڪريئيٽوٽي ايوارڊ“ سان نوازيو هو ان کان علاوه گڏيل قومن پاران کيس ”دا بيسٽ پريڪٽس ايواڊ“ ڏنو ويو هو، هوءَ ٻيا ننڍا ننڍا اعزاز ۽ سرٽيفڪيٽ پڻ ماڻي چڪي آهي جڏهن ته هوءَ پنهنجو فارم به قائم ڪري چڪي آهي جنهن جو مقصد تحقيقي ڪم ۽ نت نيون شيون سامهون آڻڻ هو. فرزانه پنهور جي ذاتي لائبريري ۾ 17000 کان وڌيڪ ڪتابن جو ذخيرو ٻڌايو پيو وڃي، هو مسلسل تحقيقي ڪم جي سلسلي ۾ ٻاهرين ملڪن جي يونيورسٽين جا دوران ڪندي رهي ۽ اتان جي تحقيدانن سان ملاقاتن کان علاوه تحقيقي ڪتاب جو مطالعو ڪندي رهي.

فرزانه پنهور جي زندگي تحقيقي ميدان ۾ وڏي روشن روهي آهي. 

==وفات==
فرزانا 12 فيبروري 2020 تي ڪراچي  جي هڪ نجي اسپتال ۾ لاڏاڻو ڪري وئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://samachar.pk/sd/%da%86%d8%a7%d8%b1-%d8%af%d8%b1%d8%ac%d9%86-%da%a9%d8%a7%d9%86-%d9%88%da%8c%d9%8a%da%aa-%da%af%d9%84-%d8%a7%d9%8a%d8%ac%d8%a7%d8%af-%da%aa%d9%86%d8%af%da%99-%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%86%d8%b3%d8%af%d8%a7/|title=چار درجن کان وڌيڪ گل ايجاد ڪندڙ سائنسدان فرزانہ پنھور انتقال ڪري وئي|last=Editor|website=سماچار نيوز|language=sd|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا|2}}</text>
      <sha1>begxgiiq5ktslspy8zgvymjtu6b3wy0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322271</id>
      <parentid>322242</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <comment>Filled in 1 bare reference(s) with reFill 2</comment>
      <origin>322271</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7241" sha1="n1gowws52nhzxsi9n4oe8x9bg2zf9d4" xml:space="preserve">'''فرزانه پنهور''' (1957ع – 2020ع) سنڌ جي هڪ ناري سائنسدان هُئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://www.independenturdu.com/node/29026/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86/%E2%80%99%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%86-%D8%B3%DB%92-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D9%BE%DA%BE%D9%88%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D9%86%DB%92-%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%98-%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3-%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%81-%D9%BE%DB%81%D9%86%D9%88%D8%B1-%D9%86%DB%81-%D8%B1%DB%81%DB%8C%DA%BA|title=’چار درجن سے زائد پھول ایجاد کرنے والی‘ سائنس دان فرزانہ پہنور نہ رہیں|date=2020-02-13|website=Independent Urdu|language=ur|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%20%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D9%BE%D9%86%D9%87%D9%88%D8%B1|title=فرزانه پنهور : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org}}&lt;/ref&gt; جنهن سائنسي دنيا ۾ پاڻ ملهايو. کان اڳ فرزانه پنهور پڻ سنڌ جي پٺتي پيل عورتن کي اڳتي آڻڻ لاءِ جهجهو ڪم ڪري چڪي آهي ۽ هن جو شمار سنڌ جي تحقيقدان ۽ سائنسدان عورتن منجهه ٿئي ٿو، جنهن خاص طور تي زرعي شعبي ۾ پنهنجي سائنسي صلاحيتن سان انقلاب آڻي ڏيکاريو.  فرزانه پنهور هڪ طرف پنهنجي سائنسي ڪمن جي ڪري ته سڃاڻپ رکي ٿي پر ٻيو وري هوءَ مقبول ترين تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي پڻ رهي آهي. فرزانه پنهور سنڌ سان تعلق رکندڙ اها واحد سائنسدان عورت آهي جنهن کي امريڪا پاران پنهنجي ٿنڪ ٽينڪ جو حصو بڻائڻ جي آڇ پڻ ڪئي وئي هئي{{حوالو گھربل}}, پر هن ”نه مهرباني“ چئي ان کان انڪار ڪري ڇڏيو هو.  {{حوالو گھربل}}جڏهن ته هن جنهن شعبي يعني زراعت ۾ تمام گهڻي تحقيق ڪئي آهي. فرزانه پنهور به زراعت جي شعبي ۾ ڪيتريون ئي زرعي جنسون متعارف ته ڪرائي چڪي آهي پر هوءَ پنهنجي زرعي فارم جي مالڪي پڻ ڪندي رهي آهي.

==شروعاتي زندگي ۽ تعليم==
فرزانا پنهور [[15 سيپٽمبر]] [[1957ع]] تي [[ڪراچي]] ۾ فضل الاهي چوڌري جي گهر ڪراچي ۾ ڄائي،&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 1981ع ۾ [[ڪراچي يونيورسٽي]] مان بايو ڪيمسٽري ۾ ماسٽرز جي ڊگري حاصل ڪيائين.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://sindhsalamat.com/threads/51003/|title=سائنسدان، باصلاحيت ۽ لائق خاتون فرزانہ پنهور|website=SindhSalamat|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt; فرزانا پنهور تحقيقدان ايم ايڇ پنهور جي جيون ساٿياڻي آهي.

&lt;br /&gt;

== ڪيريئر ۽ ڪم ==
فرزانه پنهور ڪيترن ئي مختلف موضوعن تي تحقيق ڪئي آهي ۽ ايگريڪلچرل سئائل ٽيسٽنگ ليباريٽري جي مئنيجنگ ڊائريڪٽر طور خدمتون سرانجام ڏنيون. هوءَ جن شعبي ۾ ڪم ڪري چڪي آهي انهن ۾ آرگينڪ ايگريڪلچر، بائيو ٽيڪنالاجي، جينيٽڪ انجنيئرنگ، پوسٽ هارويسٽ ٽيڪنالاجي، انوائرمينٽ، پالوشن، هارٽيڪلچر، فلوري ڪلچر، فاريسٽري، ايجوڪيشن، هيلٿ، فارم ڪيميڪل، اينينمل هسبنڊري، جينڊر ۽ ٻيا شعبا شامل آهن. هيرايل (گھريلو ڪيل) جانورن لاءِ کاڄ ۽ پاڻي راهِپَ (Aqua Culture)، جھينگي پالنا، ڪُڪڙ پالنا، سَهي پالنا- سَهي کاڄ، زرعي ڦوڳ مان جِيا-گئس (Bio-Gas) (ٺاهڻ)،ڍور ڍڳي ۽ رڍ لاءِ کاڄ، جوجُوبا تيل جي ڪيميائي بناوت ۽ ان جو واهپو،وڻجارڪ (ڪمرشل) ۽ صنعتي حساب ڪتاب رکڻ،گلاب ۽ (ٻين) گلن جو سُڪي وڃڻ، جوجُوبا جو اڀياس ۽ ان جو تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ واهپو،ڄام ڦل ۽ بَنگَنپالِي ۽ لنگڙي انب جو لاب کان پوءِ ڪيميائي دوائن وسيلي (مختلف بيمارين کان) بچاءُ،تيلي-ڪيميائي ۽ زرعي-ڪيميائي صنعت لاءِ هڪ نئون ذخيرو/وسيلو،مختلف زرعي فصل اپائڻ لاءِ لوڻياٺي زميني پاڻيءَ جو واهپو، اسرندڙ ڏيهن لاءِ جِيا-گئس ڪارخانا، پاڪستان (جي رهواسين) لاءِ پاڻي راهپ جو ڪتابڙو،ٿر ۽ ڪوهستان جا جانور وغيرا، ان کان علاوه هن سان ساٿ سان ايم ايڇ پنهور پنهنجي فارم ۾ نوان فروٽ پوکي سنڌ ۾ متعارف ڪرايا جڏهن ته ايم ايڇ پنهور پنهنجي ڪتاب سومرا ڪنگڊم جي ارپنا به فرزانه پنهور جي نالي ڪري چڪو آهي.1987ع ۾ ڪراچي يونيورسٽي مان بائيو ڪيميسٽري ۾ ايم اي ڪندڙ فرزانه پنهور کي امريڪا پاران گولڊ ميڊل ”ميڊل آف آنر“ سان نوازيو ويو هو جڏهن ته سوئٽزرلينڊ کيس ”دا رورل ڪريئيٽوٽي ايوارڊ“ سان نوازيو هو ان کان علاوه گڏيل قومن پاران کيس ”دا بيسٽ پريڪٽس ايواڊ“ ڏنو ويو هو، هوءَ ٻيا ننڍا ننڍا اعزاز ۽ سرٽيفڪيٽ پڻ ماڻي چڪي آهي جڏهن ته هوءَ پنهنجو فارم به قائم ڪري چڪي آهي جنهن جو مقصد تحقيقي ڪم ۽ نت نيون شيون سامهون آڻڻ هو. فرزانه پنهور جي ذاتي لائبريري ۾ 17000 کان وڌيڪ ڪتابن جو ذخيرو ٻڌايو پيو وڃي، هو مسلسل تحقيقي ڪم جي سلسلي ۾ ٻاهرين ملڪن جي يونيورسٽين جا دوران ڪندي رهي ۽ اتان جي تحقيدانن سان ملاقاتن کان علاوه تحقيقي ڪتاب جو مطالعو ڪندي رهي.

فرزانه پنهور جي زندگي تحقيقي ميدان ۾ وڏي روشن روهي آهي. 

==وفات==
فرزانا 12 فيبروري 2020 تي ڪراچي  جي هڪ نجي اسپتال ۾ لاڏاڻو ڪري وئي.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{حوالو_ويب|url=https://samachar.pk/sd/%da%86%d8%a7%d8%b1-%d8%af%d8%b1%d8%ac%d9%86-%da%a9%d8%a7%d9%86-%d9%88%da%8c%d9%8a%da%aa-%da%af%d9%84-%d8%a7%d9%8a%d8%ac%d8%a7%d8%af-%da%aa%d9%86%d8%af%da%99-%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%86%d8%b3%d8%af%d8%a7/|title=چار درجن کان وڌيڪ گل ايجاد ڪندڙ سائنسدان فرزانہ پنھور انتقال ڪري وئي|last=Editor|website=سماچار نيوز|language=sd|access-date=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا|2}}</text>
      <sha1>n1gowws52nhzxsi9n4oe8x9bg2zf9d4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بحث:فرزانه پنهور</title>
    <ns>1</ns>
    <id>56604</id>
    <revision>
      <id>322240</id>
      <parentid>184852</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T05:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Veritasphere صفحي [[بحث:فرزانہ پنهور]] کي [[بحث:فرزانه پنهور]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>184852</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1880" sha1="ivqmy4n7rc6jtixcufagcxr5q1thk2q" xml:space="preserve">{{وڪي محبوب ناريون، ڏکڻ ايشيا 2020}}

== مضمون کي وڪيپيڊيا طرز تي آڻي حوالا سُڌاريو ==

{{Ping|مومن خان ڏاهري}} سلام، محترم، سنڌي وڪيپيڊيا تي توھان جي ڀاڱيداري لاءِ مھربانيون، ھي مضمون بايوگرافي طرز تي ناھي لکيل ۽ نڪي وڪيپيڊيا طرز تي مھرباني ڪري توھان ان کي وڪيپيڊيا سنواحي (بايوگرافي) مضمون طرز تي آڻيو، ۽ مضمون ۾ حوالا شامل ڪريو. ڪُجھ بايوگرافي مضمون ھي ڏسو '''[[اينيو]]'''، '''[[سوڌا مورتي]]''' ڪيئن لکيل آھن اھڙي طرز تي لکڻو آھي، ھينئر جيڪو مواد اوھان ھن مضمون ۾ لکيو آھي سو ايئن لکيل آھي ڄڻ ڪنھن اخبار ۾ ايڊيٽوريل ارٽيڪل يا انٽرويو  آھي پر ھي ڪنھن بہ ريت بايوگرافي مضمون جو ڏيک نٿو ڏئي. ھتي سنڌي وڪيپيڊيا تي '''[[وڪيپيڊيا:سبق]]''','''[[وڪيپيڊيا:جيئري ماڻهن جي سوانح حيات]]''' پڻ ڏسو.
وڌيڪ ڏسو '''[[مدد:توھان جو پھريون مضمون]]''', '''[[وڪيپيڊيا:مضمون ڇا آهي؟]]''', '''[[وڪيپيڊيا:مضمون جو عنوان]], '''[[وڪيپيڊيا:ڪَثِرَتاً پُڇيا وِيندَڙ سُوالَ (ڪَپُوس)]]''', '''[[وڪيپيڊيا:هدايتون ۽ حڪمت عمليون]]''', 

ڪوئي بہ سوال ھجي تہ پڇا ڪريو. مھربانيون [[يوزر: JogiAsad|&lt;span style=&quot;color:Maroon;font:italic bold 1em Candara;text-shadow:#AAF 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;جوڳي اسد راڄپر &lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[User talk:JogiAsad|&lt;sup style=&quot;font-family:Candara; color:Skyblue;&quot;&gt;ڳالھ&lt;/sup&gt;]]  18:29, 13 مارچ 2020 (UTC)</text>
      <sha1>ivqmy4n7rc6jtixcufagcxr5q1thk2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سائنس جون شاخون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75866</id>
    <revision>
      <id>322303</id>
      <parentid>322066</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:48:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322303</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15474" sha1="cydizv0sdk1xrzlwroqeu0xa07sipvz" xml:space="preserve">{{وڌيڪ ڏسو|سائنس جي مختصر تاريخ}}

اسان جا ریسرچ جا اوزار، OpenAlex ۽ Scholia سائنسي شعبن ۽ تحقيقي عنوانن کي ڏسڻ ۽ ڳولڻ لاءِ استعمال ڪري سگھجن ٿا.

{{multiple image
| footer            = 
| direction         = horizontal
| align             = center
| image1            = Locations of papers in a map of science and locations of the key papers for Nobel prizes.tif
| alt1              = Locations of papers in a map of science and locations of the key papers for Nobel prizes
| caption1          = Cluster network of scientific publications in relation to Nobel prizes&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ioannidis |first1=John P. A. |last2=Cristea |first2=Ioana-Alina |last3=Boyack |first3=Kevin W. |title=Work honored by Nobel prizes clusters heavily in a few scientific fields |journal=PLOS ONE |date=29 July 2020 |volume=15 |issue=7 |pages=e0234612 |doi=10.1371/journal.pone.0234612 |pmid=32726312 |pmc=7390258 |bibcode=2020PLoSO..1534612I |language=en |issn=1932-6203|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
| image2            = Academic papers by discipline (visualization of 2012–2021 OpenAlex data; v2).png
| width2            = 300
| alt2              = Academic papers by discipline (visualization of 2012–2021 OpenAlex data; v2)
| caption2          = A visualization of scientific outputs by field in OpenAlex.&lt;ref name=&quot;openalexvis&quot;&gt;{{cite web |title=Open Alex Data Evolution |url=https://observablehq.com/@napsternxg/open-alex-data-evolution |website=observablehq.com |date=8 February 2022 |access-date=20 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;A study can be part of multiple fields and lower numbers of papers is not necessarily detrimental for fields.
| image3            = Change of number of scientific papers by field (visualization of 2012–2021 OpenAlex data).png
| alt3              = Change of number of scientific papers by field (visualization of 2012–2021 OpenAlex data)
| caption3          = Graph illustrating the recent development or history of scientific outputs based on data in OpenAlex.org&lt;ref name=&quot;openalexvis&quot;/&gt;
}}
'''سائنس جون شاخون'''، جن کي [[سائنس]]، سائنسي شعبو يا سائنسي مضمون به چيو ويندو آهي، عام طور تي ٽن وڏن گروهن ۾ ورهايل آهن:

* فارمل سائنسز: رسمي نظامن جو مطالعو، جيئن ته [[منطق]] ۽ [[رياضي]] جي شاخن جي تحت، جيڪي تجرباتي، طريقي جي برخلاف، هڪ ''ترجيح'' استعمال ڪن ٿا. اهي [[رسمي سائنس|رسمي سسٽم]] پاران بيان ڪيل تجريدي جوڙجڪ جو مطالعو ڪن ٿا.
* [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]]: قدرتي واقعن جو مطالعو (جنهن ۾ [[سرشٽي|ڪائنات]] جي [[ڪائنات جو علم|سائنس]]، ارضياتي، [[فزڪس|طبیعیاتي]]، [[علم ڪيميا|ڪيميائي]] ۽ [[حياتيات|حياتياتي]] عنصر شامل آهن). قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: 

* طبیعي سائنس ۽ لائف سائنس ([[حياتيات]]).
* [[سماجي سائنس]] ۽ [[بشريات|انسانيات]]: [[روين جو علم|انساني رويو]] جو مطالعو ان جي سماجي ۽ ثقافتي پهلوئن ۾.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.britannica.com/topic/social-science|title=social science {{!}} History, Disciplines, &amp; Facts|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-08-18}}&lt;/ref&gt;

[[سائنس|سائنسي]] علم لازمي طور تي مشاهدي واري رجحان تي ٻڌل هجڻ گهرجي ۽ ساڳئي حالتن ۾ ڪم ڪندڙ ٻين محققن طرفان تصديق ڪرڻ جي قابل هجڻ گهرجي.{{Sfn|Popper|2002}} اها تصديق، سائنسي نظم جي ''اندر'' شايد مختلف ٿي سگهي ٿي.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.scientificamerican.com/article/is-string-theory-science/|title=Is String Theory science?|last=Davide Castelvecchi, Nature Magazine|date=2015-12-23|publisher=Scientific American|access-date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Editorial Staff|date=2016-03-03|title=Psychology's reproducibility problem|url=https://www.nature.com/news/psychology-s-reproducibility-problem-is-exaggerated-say-psychologists-1.19498|journal=Nature|doi=10.1038/nature.2016.19498|access-date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;

قدرتي، سماجي ۽ رسمي سائنس بنيادي سائنسن کي ٺاهيندا آهن، جيڪي بين العلمي تقسيم ۽ [[اطلاقي سائنس|اپلائيڊ سائنس]]، [[انجنيئرڱ|انجنيئرنگ]] ۽ [[طب]] جو بنياد ٺاهيندا آهن. خاص سائنسي مضمون جيڪي ڪيترن ئي ڀاڱن ۾ موجود هوندا آهن انهن ۾ ٻين سائنسي مضمونن جا حصا شامل هوندا آهن پر اڪثر انهن جا پنهنجا اصطلاح ۽ ماهر هوندا آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.seedmagazine.com/news/2007/03/scientific_method_relationship.php|title=Scientific Method: Relationships among Scientific Paradigms|last=Editorial Staff|date=March 7, 2008|publisher=Seed magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20070310222459/http://www.seedmagazine.com/news/2007/03/scientific_method_relationship.php|archive-date=March 10, 2007|access-date=2007-09-12}}&lt;/ref&gt;

==رسمي سائنس==
اصل مضمون: [[رسمي سائنس]]

رسمي سائنس سائنس جون شاخون آھن جن جو تعلق رسمي نظامن سان آھي، جھڙوڪ منطق، رياضي، نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس، انفارميشن ٿيوري، سسٽم ٿيوري، شماريات وغیرہ. ٻين شاخن جي برعڪس، رسمي سائنسن جو تعلق حقيقي دنيا ۾ مشاهدن (تجرباتي علم) جي بنياد تي نظرين جي جانچ سان نه آهي، بلڪه وصفن ۽ قاعدن جي بنياد تي رسمي نظامن جي خاصيتن سان آھی. ان ڪري ان ڳالهه تي اختلاف آهي ته ڇا رسمي علوم اصل ۾ هڪ سائنس جي حيثيت رکن ٿا یا نہ. باضابطه سائنس جا طريقا، جيتوڻيڪ، سائنسي ماڊلز جي تعمير ۽ جانچ لاءِ ضروري آهن، جيڪي مشاهدي واري حقيقت سان واسطو رکن ٿا، ۽ رسمي سائنسن ۾ وڏيون ترقيون اڪثر ڪري تجرباتي سائنسن ۾ وڏيون ترقيون ڪيون آهن. 
===منطق===
اصل مضمون: [[منطق]] 

منطق (يوناني:logiki:λογική کان؛ یعنی استدلال، عقل، جدلياتي، استدلال جو قبضو) صحيح قاعدن جو منظم مطالعو آهي، يعني اهي لاڳاپا جيڪي هڪ تجويز (نتيجو) جي بنياد تي، ٻين تجويزن جو هڪ سيٽ (مقام) کی قبول ڪن ٿا. وڌيڪ وسيع طور تي، منطق دليلن جو تجزيو ۽ جائزو آهي. اهو روايتي طور تي دليلن جي درجه بندي م شامل آهي؛ منطقي شڪلن جي منظم نموني؛ ڪٽائي واري دليل جي جانچ ۽ استحڪام؛ استدلال جي طاقت؛ باضابطه ثبوتن ۽ انفرنس جو مطالعو (بشمول تضاد ۽ فڪر)؛ ۽ نحو ۽ اصطلاح جو مطالعو. تاريخي طور تي، منطق فلسفو (قديم دور کان وٺي) ۽ رياضي (19ھین صدي جي وچ کان وٺي) ۾ اڀياس ڪئي وئي آهي. اڃا تازو، منطق جو اڀياس ڪيو ويو آهي سنجيدگي واري سائنس ۾، جيڪو ڪمپيوٽر سائنس، لسانيات، فلسفو ۽ نفسيات تي ڌيان ڏئي ٿو، ٻين مضمونن جي وچ ۾.

===ڊيٽا سائنس===
اصل مضمون: [[ڊيٽا سائنس]]

===انفارميشن سائنس=== 
اصل مضمون: [[اطلاع (اطلاعي نظريو)|انفارميشن سائنس]]

انفارميشن سائنس هڪ تعليمي ميدان آهي جيڪو بنيادي طور تي معلومات جي تجزيي، گڏ ڪرڻ، درجه بندي، هٿرادو، اسٽوريج، حاصل ڪرڻ، حرڪت، ورهائڻ ۽ تحفظ سان لاڳاپيل آهي. فيلڊ جي اندر ۽ ٻاهران عمل ڪندڙ ماڻهن، تنظيمن ۽ ڪنهن به موجود معلوماتي سسٽم جي وچ ۾ رابطي کان علاوه ادارن ۾ ايپليڪيشن ۽ علم جي استعمال جو مطالعو ڪن ٿا، انفارميشن سسٽم ٺاهڻ، تبديل ڪرڻ، بهتر ڪرڻ، يا سمجهڻ جي مقصد سان. 

پڻ ڏسو: معلوماتي بصري ۽ DIKW پیرامڊ
===رياضي=== 
اصل مضمون: [[رياضي]] 

رياضي، وسيع معنيٰ ۾، صرف رسمي سائنس جو مترادف آهي؛ پر روايتي طور تي رياضي جو مطلب آهي وڌيڪ خاص طور تي چئن علائقن جو مطالعو: رياضي، الجبرا، جاميٽري ۽ تجزيو، جيڪي ڪنهن حد تائين، مقدار، ساخت، خلا ۽ تبديليءَ جو اڀياس ڪن ٿا. 
===شماريات=== 
اصل مضمون: [[شماريات]] 

شماريات ڊيٽا جي گڏ ڪرڻ، تنظيم، ۽ تشريح جو مطالعو آهي. اهو هن جي سڀني پهلوئن سان تعلق رکي ٿو، بشمول سروي ۽ تجربن جي ڊيزائن جي لحاظ کان ڊيٽا گڏ ڪرڻ جي منصوبابندي. شماريات دان اهو آهي جيڪو خاص طور تي شمارياتي تجزيي جي ڪامياب ايپليڪيشن لاءِ ضروري سوچڻ جي طريقن سان واقف هجي. اهڙن ماڻهن گهڻو ڪري اهو تجربو ڪنهن وڏي شعبي ۾ ڪم ڪرڻ ذريعي حاصل ڪيو آهي. اتي پڻ ھڪڙو نظم آھي جنھن کي رياضياتي شماريات سڏيو ويندو آھي، جيڪو موضوع جي نظرياتي بنياد سان تعلق رکي ٿو. لفظ انگ اکر، جڏهن سائنسي نظم جو حوالو ڏئي ٿو، اڪيلو آهي، جيئن ته &quot;انگريزي هڪ فن آهي.&quot; هن کي انگن اکرن جي لفظ سان پريشان نه ٿيڻ گهرجي، هڪ مقدار جي حوالي سان (جهڙوڪ مطلب يا وچين) ڊيٽا جي هڪ سيٽ مان ڳڻيو ويو آهي، جنهن جي جمع انگ اکر آهي (&quot;هي انگ اکر غلط لڳي ٿو&quot; يا &quot;اهي انگ اکر گمراهه ڪندڙ آهن&quot;). 
===نظام جو نظريو===
اصل مضمون: [[نظام جو نظريو]] 
===فيصلي جو نظريو===
اصل مضمون: [[فيصلي جو نظريو]]. 
===نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس=== 
اصل مضمون: [[نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس]]

==قدرتي سائنس== 
اصل مضمون: [[فطرتي سائنس]] 

قدرتي سائنس سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا قدرتي رجحان جي وضاحت، پيش گوئي ۽ سمجھڻ سان لاڳاپيل آهي، مشاهدي ۽ تجربن مان تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي. ميکانيزم جهڙوڪ پير صاحب جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي قابليت کي سائنسي پيش رفت جي صحيحيت کي يقيني بڻائڻ جي ڪوشش ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: حياتياتي سائنس ۽ جسماني سائنس. حياتياتي سائنس کي متبادل طور تي حياتيات جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، ۽ جسماني سائنس شاخن ۾ ورهايل آهي: [[فزڪس]]، [[ڪيمسٽري]]، [[فلڪيات]] ۽ ڌرتي سائنس. قدرتي سائنس جي انهن شاخن کي وڌيڪ خاص شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو (جنهن کي فيلڊ پڻ سڏيو ويندو آهي). 
===طبعي سائنس===
اصل مضمون: [[طبعي سائنس]]

فزيڪل سائنس قدرتي سائنس جي شاخن لاءِ هڪ جامع اصطلاح آهي، جيڪي زندگيءَ جي سائنسن جي ابتڙ، غير جاندار نظامن جو مطالعو ڪن ٿا. تنهن هوندي به، اصطلاح &quot;طبعي&quot; هڪ غير ارادي، ڪنهن حد تائين تفاوت پيدا ڪري ٿو، ڇاڪاڻ ته فزيڪل سائنس جون ڪيتريون ئي شاخون پڻ حياتياتي رجحان جو مطالعو ڪن ٿيون. فزيڪل سائنس ۽ فزڪس ۾ فرق آهي. 
====فزڪس==== 
مکيه مضمون: [[فزڪس]] 

====ڪيمسٽري====
اصل مضمون: [[ڪيمسٽري]] 
====ڌرتي سائنس==== 
اصل مضمون: [[ڌرتي سائنس]] 
====ارضيات==== 
اصل مضمون: [[ارضيات]]
====سامونڊي سائنس يا بحري سائنس==== 
اصل مضمون: [[سامونڊي سائنس]]

====موسميات==== 
اصل مضمون: [[موسمياتيات]]

====فلڪيات====
مکيه مضمون: [[فلڪيات]]

===حياتياتي سائنس=== 
اصل مضمون: [[حياتيات]] 

حياتياتي سائنس، جنهن کي حياتيات جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، هڪ قدرتي سائنس آهي جيڪا حياتيات جو مطالعو ڪري ٿي جهڙوڪ خوردبيني، ٻوٽن ۽ جانورن سميت انسانن، جن ۾ انهن جي جسماني ساخت، ڪيميائي عمل، ماليڪيولر رابطي، جسماني ميڪانيزم، ترقي، ۽ ارتقا شامل آهن. سائنس جي پيچيدگي جي باوجود، ڪجهه متحد تصورات ان کي هڪ واحد، مربوط فيلڊ ۾ مضبوط ڪن ٿا. حياتيات سيل کي زندگيءَ جي بنيادي يونٽ طور، جين کي وراثت جي بنيادي يونٽ طور، ۽ ارتقاءَ کي انجڻ جي طور تي تسليم ڪري ٿو جيڪو نسلن جي تخليق ۽ ختم ٿيڻ کي اڳتي وڌائي ٿو. زنده جاندار کليل نظام آهن جيڪي توانائي کي تبديل ڪندي ۽ انهن جي مقامي اينٽراپي کي گهٽائي هڪ مستحڪم ۽ اهم حالت برقرار رکڻ لاءِ زنده رهن ٿا جنهن کي هوموسٽاسيس چيو وڃي ٿو. 
====حياتياتي ڪيميا==== 
اصل مضمون: [[حياتياتي ڪيميا]]  
====مائڪرو بائيولاجي==== 
اصل مضمون: [[مائڪرو بائيولاجي]] 
====نباتیات==== 
اصل مضمون: [[نباتاتيات|نباتاتیات]]

====حیوانیات====
اصل مضمون: [[حيوانيات|حیوانیات]]

====ماحوليات====
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

==سماجي سائنس==
اصل مضمون: [[سماجي سائنس]]
==اطلاقي سائنس==
اصل مضمون: [[اطلاقي سائنس]]

==شاخن جي وچ ۾ لاڳاپا== 
==تخيلیات ۽ ميٽاسائنس==
اصل مضمون: [[تخيلیات]] ۽ [[ميٽاسائنس]]

ميٽا سائنس يا تخيلیات، سائنس جو حوالو ڏئي ٿو يا سائنس جي هڪ شعبي ۾ شامل آهي جيڪو خود سائنس بابت آهي.

==پڻ ڏسو==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:سائنس جون شاخون]]
[[زمرو:CS1 maint: unfit URL]]</text>
      <sha1>cydizv0sdk1xrzlwroqeu0xa07sipvz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322307</id>
      <parentid>322303</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T08:56:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15512" sha1="8i4g8whl8n4d9ovx3qarialqtkikh04" xml:space="preserve">{{وڌيڪ ڏسو|سائنس جي مختصر تاريخ}}

اسان جا ریسرچ جا اوزار، OpenAlex ۽ Scholia سائنسي شعبن ۽ تحقيقي عنوانن کي ڏسڻ ۽ ڳولڻ لاءِ استعمال ڪري سگھجن ٿا.

{{multiple image
| footer            = 
| direction         = horizontal
| align             = center
| image1            = Locations of papers in a map of science and locations of the key papers for Nobel prizes.tif
| alt1              = Locations of papers in a map of science and locations of the key papers for Nobel prizes
| caption1          = Cluster network of scientific publications in relation to Nobel prizes&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Ioannidis |first1=John P. A. |last2=Cristea |first2=Ioana-Alina |last3=Boyack |first3=Kevin W. |title=Work honored by Nobel prizes clusters heavily in a few scientific fields |journal=PLOS ONE |date=29 July 2020 |volume=15 |issue=7 |pages=e0234612 |doi=10.1371/journal.pone.0234612 |pmid=32726312 |pmc=7390258 |bibcode=2020PLoSO..1534612I |language=en |issn=1932-6203|doi-access=free }}&lt;/ref&gt;
| image2            = Academic papers by discipline (visualization of 2012–2021 OpenAlex data; v2).png
| width2            = 300
| alt2              = Academic papers by discipline (visualization of 2012–2021 OpenAlex data; v2)
| caption2          = A visualization of scientific outputs by field in OpenAlex.&lt;ref name=&quot;openalexvis&quot;&gt;{{cite web |title=Open Alex Data Evolution |url=https://observablehq.com/@napsternxg/open-alex-data-evolution |website=observablehq.com |date=8 February 2022 |access-date=20 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;A study can be part of multiple fields and lower numbers of papers is not necessarily detrimental for fields.
| image3            = Change of number of scientific papers by field (visualization of 2012–2021 OpenAlex data).png
| alt3              = Change of number of scientific papers by field (visualization of 2012–2021 OpenAlex data)
| caption3          = Graph illustrating the recent development or history of scientific outputs based on data in OpenAlex.org&lt;ref name=&quot;openalexvis&quot;/&gt;
}}
'''سائنس جون شاخون'''، جن کي [[سائنس]]، سائنسي شعبو يا سائنسي مضمون به چيو ويندو آهي، عام طور تي ٽن وڏن گروهن ۾ ورهايل آهن:

* فارمل سائنسز: رسمي نظامن جو مطالعو، جيئن ته [[منطق]] ۽ [[رياضي]] جي شاخن جي تحت، جيڪي تجرباتي، طريقي جي برخلاف، هڪ ''ترجيح'' استعمال ڪن ٿا. اهي [[رسمي سائنس|رسمي سسٽم]] پاران بيان ڪيل تجريدي جوڙجڪ جو مطالعو ڪن ٿا.
* [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]]: قدرتي واقعن جو مطالعو (جنهن ۾ [[سرشٽي|ڪائنات]] جي [[ڪائنات جو علم|سائنس]]، ارضياتي، [[فزڪس|طبیعیاتي]]، [[علم ڪيميا|ڪيميائي]] ۽ [[حياتيات|حياتياتي]] عنصر شامل آهن). قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: 

* طبیعي سائنس ۽ لائف سائنس ([[حياتيات]]).
* [[سماجي سائنس]] ۽ [[بشريات|انسانيات]]: [[روين جو علم|انساني رويو]] جو مطالعو ان جي سماجي ۽ ثقافتي پهلوئن ۾.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.britannica.com/topic/social-science|title=social science {{!}} History, Disciplines, &amp; Facts|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-08-18}}&lt;/ref&gt;

[[سائنس|سائنسي]] علم لازمي طور تي مشاهدي واري رجحان تي ٻڌل هجڻ گهرجي ۽ ساڳئي حالتن ۾ ڪم ڪندڙ ٻين محققن طرفان تصديق ڪرڻ جي قابل هجڻ گهرجي.{{Sfn|Popper|2002}} اها تصديق، سائنسي نظم جي ''اندر'' شايد مختلف ٿي سگهي ٿي.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.scientificamerican.com/article/is-string-theory-science/|title=Is String Theory science?|last=Davide Castelvecchi, Nature Magazine|date=2015-12-23|publisher=Scientific American|access-date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Editorial Staff|date=2016-03-03|title=Psychology's reproducibility problem|url=https://www.nature.com/news/psychology-s-reproducibility-problem-is-exaggerated-say-psychologists-1.19498|journal=Nature|doi=10.1038/nature.2016.19498|access-date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;

قدرتي، سماجي ۽ رسمي سائنس بنيادي سائنسن کي ٺاهيندا آهن، جيڪي بين العلمي تقسيم ۽ [[اطلاقي سائنس|اپلائيڊ سائنس]]، [[انجنيئرڱ|انجنيئرنگ]] ۽ [[طب]] جو بنياد ٺاهيندا آهن. خاص سائنسي مضمون جيڪي ڪيترن ئي ڀاڱن ۾ موجود هوندا آهن انهن ۾ ٻين سائنسي مضمونن جا حصا شامل هوندا آهن پر اڪثر انهن جا پنهنجا اصطلاح ۽ ماهر هوندا آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.seedmagazine.com/news/2007/03/scientific_method_relationship.php|title=Scientific Method: Relationships among Scientific Paradigms|last=Editorial Staff|date=March 7, 2008|publisher=Seed magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20070310222459/http://www.seedmagazine.com/news/2007/03/scientific_method_relationship.php|archive-date=March 10, 2007|access-date=2007-09-12}}&lt;/ref&gt;

==رسمي سائنس==
اصل مضمون: [[رسمي سائنس]]

رسمي سائنس سائنس جون شاخون آھن جن جو تعلق رسمي نظامن سان آھي، جھڙوڪ منطق، رياضي، نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس، انفارميشن ٿيوري، سسٽم ٿيوري، شماريات وغیرہ. ٻين شاخن جي برعڪس، رسمي سائنسن جو تعلق حقيقي دنيا ۾ مشاهدن (تجرباتي علم) جي بنياد تي نظرين جي جانچ سان نه آهي، بلڪه وصفن ۽ قاعدن جي بنياد تي رسمي نظامن جي خاصيتن سان آھی. ان ڪري ان ڳالهه تي اختلاف آهي ته ڇا رسمي علوم اصل ۾ هڪ سائنس جي حيثيت رکن ٿا یا نہ. باضابطه سائنس جا طريقا، جيتوڻيڪ، سائنسي ماڊلز جي تعمير ۽ جانچ لاءِ ضروري آهن، جيڪي مشاهدي واري حقيقت سان واسطو رکن ٿا، ۽ رسمي سائنسن ۾ وڏيون ترقيون اڪثر ڪري تجرباتي سائنسن ۾ وڏيون ترقيون ڪيون آهن. 
===منطق===
اصل مضمون: [[منطق]] 

منطق (يوناني:logiki:λογική کان؛ یعنی استدلال، عقل، جدلياتي، استدلال جو قبضو) صحيح قاعدن جو منظم مطالعو آهي، يعني اهي لاڳاپا جيڪي هڪ تجويز (نتيجو) جي بنياد تي، ٻين تجويزن جو هڪ سيٽ (مقام) کی قبول ڪن ٿا. وڌيڪ وسيع طور تي، منطق دليلن جو تجزيو ۽ جائزو آهي. اهو روايتي طور تي دليلن جي درجه بندي م شامل آهي؛ منطقي شڪلن جي منظم نموني؛ ڪٽائي واري دليل جي جانچ ۽ استحڪام؛ استدلال جي طاقت؛ باضابطه ثبوتن ۽ انفرنس جو مطالعو (بشمول تضاد ۽ فڪر)؛ ۽ نحو ۽ اصطلاح جو مطالعو. تاريخي طور تي، منطق فلسفو (قديم دور کان وٺي) ۽ رياضي (19ھین صدي جي وچ کان وٺي) ۾ اڀياس ڪئي وئي آهي. اڃا تازو، منطق جو اڀياس ڪيو ويو آهي سنجيدگي واري سائنس ۾، جيڪو ڪمپيوٽر سائنس، لسانيات، فلسفو ۽ نفسيات تي ڌيان ڏئي ٿو، ٻين مضمونن جي وچ ۾.

===ڊيٽا سائنس===
اصل مضمون: [[ڊيٽا سائنس]]

===انفارميشن سائنس=== 
اصل مضمون: [[اطلاع (اطلاعي نظريو)|انفارميشن سائنس]]

انفارميشن سائنس هڪ تعليمي ميدان آهي جيڪو بنيادي طور تي معلومات جي تجزيي، گڏ ڪرڻ، درجه بندي، هٿرادو، اسٽوريج، حاصل ڪرڻ، حرڪت، ورهائڻ ۽ تحفظ سان لاڳاپيل آهي. فيلڊ جي اندر ۽ ٻاهران عمل ڪندڙ ماڻهن، تنظيمن ۽ ڪنهن به موجود معلوماتي سسٽم جي وچ ۾ رابطي کان علاوه ادارن ۾ ايپليڪيشن ۽ علم جي استعمال جو مطالعو ڪن ٿا، انفارميشن سسٽم ٺاهڻ، تبديل ڪرڻ، بهتر ڪرڻ، يا سمجهڻ جي مقصد سان. 

پڻ ڏسو: معلوماتي بصري ۽ DIKW پیرامڊ
===رياضي=== 
اصل مضمون: [[رياضي]] 

رياضي، وسيع معنيٰ ۾، صرف رسمي سائنس جو مترادف آهي؛ پر روايتي طور تي رياضي جو مطلب آهي وڌيڪ خاص طور تي چئن علائقن جو مطالعو: رياضي، الجبرا، جاميٽري ۽ تجزيو، جيڪي ڪنهن حد تائين، مقدار، ساخت، خلا ۽ تبديليءَ جو اڀياس ڪن ٿا. 
===شماريات=== 
اصل مضمون: [[شماريات]] 

شماريات ڊيٽا جي گڏ ڪرڻ، تنظيم، ۽ تشريح جو مطالعو آهي. اهو هن جي سڀني پهلوئن سان تعلق رکي ٿو، بشمول سروي ۽ تجربن جي ڊيزائن جي لحاظ کان ڊيٽا گڏ ڪرڻ جي منصوبابندي. شماريات دان اهو آهي جيڪو خاص طور تي شمارياتي تجزيي جي ڪامياب ايپليڪيشن لاءِ ضروري سوچڻ جي طريقن سان واقف هجي. اهڙن ماڻهن گهڻو ڪري اهو تجربو ڪنهن وڏي شعبي ۾ ڪم ڪرڻ ذريعي حاصل ڪيو آهي. اتي پڻ ھڪڙو نظم آھي جنھن کي رياضياتي شماريات سڏيو ويندو آھي، جيڪو موضوع جي نظرياتي بنياد سان تعلق رکي ٿو. لفظ انگ اکر، جڏهن سائنسي نظم جو حوالو ڏئي ٿو، اڪيلو آهي، جيئن ته &quot;انگريزي هڪ فن آهي.&quot; هن کي انگن اکرن جي لفظ سان پريشان نه ٿيڻ گهرجي، هڪ مقدار جي حوالي سان (جهڙوڪ مطلب يا وچين) ڊيٽا جي هڪ سيٽ مان ڳڻيو ويو آهي، جنهن جي جمع انگ اکر آهي (&quot;هي انگ اکر غلط لڳي ٿو&quot; يا &quot;اهي انگ اکر گمراهه ڪندڙ آهن&quot;). 
===نظام جو نظريو===
اصل مضمون: [[نظام جو نظريو]] 
===فيصلي جو نظريو===
اصل مضمون: [[فيصلي جو نظريو]]. 
===نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس=== 
اصل مضمون: [[نظرياتي ڪمپيوٽر سائنس]]

==قدرتي سائنس== 
اصل مضمون: [[فطرتي سائنس]] 

قدرتي سائنس سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا قدرتي رجحان جي وضاحت، پيش گوئي ۽ سمجھڻ سان لاڳاپيل آهي، مشاهدي ۽ تجربن مان تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي. ميکانيزم جهڙوڪ پير صاحب جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي قابليت کي سائنسي پيش رفت جي صحيحيت کي يقيني بڻائڻ جي ڪوشش ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: حياتياتي سائنس ۽ جسماني سائنس. حياتياتي سائنس کي متبادل طور تي حياتيات جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، ۽ جسماني سائنس شاخن ۾ ورهايل آهي: [[فزڪس]]، [[ڪيمسٽري]]، [[فلڪيات]] ۽ ڌرتي سائنس. قدرتي سائنس جي انهن شاخن کي وڌيڪ خاص شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو (جنهن کي فيلڊ پڻ سڏيو ويندو آهي). 
===طبعي سائنس===
اصل مضمون: [[طبعي سائنس]]

فزيڪل سائنس قدرتي سائنس جي شاخن لاءِ هڪ جامع اصطلاح آهي، جيڪي زندگيءَ جي سائنسن جي ابتڙ، غير جاندار نظامن جو مطالعو ڪن ٿا. تنهن هوندي به، اصطلاح &quot;طبعي&quot; هڪ غير ارادي، ڪنهن حد تائين تفاوت پيدا ڪري ٿو، ڇاڪاڻ ته فزيڪل سائنس جون ڪيتريون ئي شاخون پڻ حياتياتي رجحان جو مطالعو ڪن ٿيون. فزيڪل سائنس ۽ فزڪس ۾ فرق آهي. 
====فزڪس==== 
مکيه مضمون: [[فزڪس]] 

====ڪيمسٽري====
اصل مضمون: [[ڪيمسٽري]] 
====ڌرتي سائنس==== 
اصل مضمون: [[ڌرتي سائنس]] 
====ارضيات==== 
اصل مضمون: [[ارضيات]]
====سامونڊي سائنس يا بحري سائنس==== 
اصل مضمون: [[سامونڊي سائنس]]

====موسميات==== 
اصل مضمون: [[موسمياتيات]]

====فلڪيات====
مکيه مضمون: [[فلڪيات]]

===حياتياتي سائنس=== 
اصل مضمون: [[حياتيات]] 

حياتياتي سائنس، جنهن کي حياتيات جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، هڪ قدرتي سائنس آهي جيڪا حياتيات جو مطالعو ڪري ٿي جهڙوڪ خوردبيني، ٻوٽن ۽ جانورن سميت انسانن، جن ۾ انهن جي جسماني ساخت، ڪيميائي عمل، ماليڪيولر رابطي، جسماني ميڪانيزم، ترقي، ۽ ارتقا شامل آهن. سائنس جي پيچيدگي جي باوجود، ڪجهه متحد تصورات ان کي هڪ واحد، مربوط فيلڊ ۾ مضبوط ڪن ٿا. حياتيات سيل کي زندگيءَ جي بنيادي يونٽ طور، جين کي وراثت جي بنيادي يونٽ طور، ۽ ارتقاءَ کي انجڻ جي طور تي تسليم ڪري ٿو جيڪو نسلن جي تخليق ۽ ختم ٿيڻ کي اڳتي وڌائي ٿو. زنده جاندار کليل نظام آهن جيڪي توانائي کي تبديل ڪندي ۽ انهن جي مقامي اينٽراپي کي گهٽائي هڪ مستحڪم ۽ اهم حالت برقرار رکڻ لاءِ زنده رهن ٿا جنهن کي هوموسٽاسيس چيو وڃي ٿو. 
====حياتياتي ڪيميا==== 
اصل مضمون: [[حياتياتي ڪيميا]]  
====مائڪرو بائيولاجي==== 
اصل مضمون: [[مائڪرو بائيولاجي]] 
====نباتیات==== 
اصل مضمون: [[نباتاتيات|نباتاتیات]]

====حیوانیات====
اصل مضمون: [[حيوانيات|حیوانیات]]

====ماحوليات====
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

==سماجي سائنس==
اصل مضمون: [[سماجي سائنس]]
==اطلاقي سائنس==
اصل مضمون: [[اطلاقي سائنس]]

==شاخن جي وچ ۾ لاڳاپا== 
==تخيلیات ۽ ميٽاسائنس==
اصل مضمون: [[تخيلیات]] ۽ [[ميٽاسائنس]]

ميٽا سائنس يا تخيلیات، سائنس جو حوالو ڏئي ٿو يا سائنس جي هڪ شعبي ۾ شامل آهي جيڪو خود سائنس بابت آهي.

==پڻ ڏسو==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنس جون شاخون]]
[[زمرو:CS1 maint: unfit URL]]</text>
      <sha1>8i4g8whl8n4d9ovx3qarialqtkikh04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هوائي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>76419</id>
    <revision>
      <id>322193</id>
      <parentid>295592</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:16:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>103</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Hawaiʻi_Ponoʻī_(1894-1898).ogg|Hawaiʻi_Ponoʻī_(1894-1898).ogg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:The Squirrel Conspiracy|The Squirrel Conspiracy]] because: [[:c:COM:PCP|]] - every audio file from this user that I've checke</comment>
      <origin>322193</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8298" sha1="eyjt88wte998waubb0v6fdes5vx2jd5" xml:space="preserve">{{short description|U.S. state}}
{{about|the U.S. state|the archipelago|Hawaiian Islands|the largest island in the archipelago|Hawaii (island)|other uses}}
{{distinguish|Hawai (disambiguation){{!}}Hawai|Kawaii}}
{{Infobox U.S. state
| name = Hawaii
| official_name = State of Hawaii&lt;br /&gt;&lt;div style=&quot;padding-top:0.25em;&quot;&gt;{{nobold|{{native name|haw|Moku{{okina}}āina o Hawai{{okina}}i}}}}&lt;/div&gt;
| native_name = &lt;div style=&quot;padding-top:0.25em;&quot;&gt;{{nobold|{{native name|haw|Hawai{{okina}}i}}}}&lt;/div&gt;
| image_flag = Flag of Hawaii.svg
| flag_link = Flag of Hawaii
| image_seal = Seal of the State of Hawaii.svg
| seal_link = Seal of Hawaii
| Former = [[Territory of Hawaii]]
| image_map = File:Hawaii in United States (US50) (+grid) (zoom) (W3).svg
| nickname = The [[Aloha]] State (official), Paradise of the Pacific,&lt;ref name=&quot;The Bookmark Book&quot;&gt;{{cite book |url={{google books|tYMxBX7jlkkC|plainurl=yes|page=81}} |title=The Bookmark Book |first1=Carolyn S |last1=Brodie |first2=Debra |last2=Goodrich |first3=Paula Kay |last3=Montgomery |location=Englewood, CO |publisher=Libraries Unlimited |year=1996 |oclc=34164045 |isbn=9781563083006 |access-date=August 5, 2015}}&lt;/ref&gt; The Islands of Aloha, The 808 State&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.mlb.com/news/play-ball-holds-memorable-1st-event-in-hawaii-c300211446|title=Play Ball holds unforgettable 1st event in Hawaii|website=MLB.com|access-date=April 6, 2020|archive-date=November 19, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191119102424/https://www.mlb.com/news/play-ball-holds-memorable-1st-event-in-hawaii-c300211446|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| motto = {{lang|haw|[[Ua Mau ke Ea o ka ʻĀina i ka Pono]]}}{{break}}(&quot;The Life of the Land Is Perpetuated in Righteousness&quot;)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Haw. Rev. Stat. § 5–9 (State motto)|author=Hawaii State Legislature|url=http://www.capitol.hawaii.gov/hrscurrent/Vol01_Ch0001-0042F/HRS0005/HRS_0005-0009.htm|access-date=December 9, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015232149/http://www.capitol.hawaii.gov/hrscurrent/Vol01_Ch0001-0042F/HRS0005/HRS_0005-0009.htm|archive-date=October 15, 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| anthem = {{lang|haw|[[Hawaiʻi Ponoʻī|Hawai{{okina}}i Pono{{okina}}ī]]}}{{break}}(Hawai{{okina}}i's Own True Sons)&lt;ref name=&quot;State Song&quot;&gt;{{cite web|title=Haw. Rev. Stat. § 5–10 (State song) |author=Hawaii State Legislature |url=http://www.capitol.hawaii.gov/hrscurrent/Vol01_Ch0001-0042F/HRS0005/HRS_0005-0010.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20030116122656/http://www.capitol.hawaii.gov/hrscurrent/Vol01_Ch0001-0042F/hrs0005/HRS_0005-0010.htm |url-status=dead |archive-date=January 16, 2003 |access-date=December 9, 2013 }}&lt;/ref&gt; 
| seat = [[Honolulu]]
| LargestCity = capital
| LargestMetro = [[Honolulu County, Hawaii|Honolulu]]
| OfficialLangs = {{hlist|[[English language|English]]|[[Hawaiian language|Hawaiian]]}}
| population_demonym = Hawaii resident,&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.govinfo.gov/content/pkg/GPO-STYLEMANUAL-2016/pdf/GPO-STYLEMANUAL-2016.pdf|title=Style Manual; An official guide to the form and style of Federal Government publishing|author=&lt;!--Not stated--&gt;|access-date=April 27, 2020|date=2016|publisher=United States Government Publishing Office|archive-date=July 29, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180729022842/https://www.govinfo.gov/content/pkg/GPO-STYLEMANUAL-2016/pdf/GPO-STYLEMANUAL-2016.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Hawaiian{{efn|Local usage generally reserves ''Hawaiian'' as an [[ethnonym]] referring to [[Native Hawaiians]]. ''Hawaii resident'' or ''from Hawaii'' is the preferred local form to refer to state residents in general regardless of ethnicity. ''Hawaii'' may also be used adjectivally. The ''[[AP Stylebook]]'', 42nd ed. (2007), also prescribes this usage (p. 112).}}
| Governor = {{nowrap|[[Josh Green (politician)|Josh Green]] ([[Democratic Party (United States)|D]])}}
| Lieutenant Governor = {{nowrap|[[Sylvia Luke]] (D)}}
| Legislature = [[Hawaii State Legislature|State Legislature]]
| Upperhouse = [[Hawaii Senate|Senate]]
| Lowerhouse = [[Hawaii House of Representatives|House of Representatives]]
| Judiciary = [[Supreme Court of Hawaii]]
| Senators = {{plainlist|
* {{nowrap|[[Brian Schatz]] (D)}}
* {{nowrap|[[Mazie Hirono]] (D)}}}}
| Representative = [[Hawaii's 1st congressional district|1]]: [[Ed Case]] (D){{break}}[[Hawaii's 2nd congressional district|2]]: [[Jill Tokuda]] (D)
| postal_code = HI
| TradAbbreviation = H.I.
| area_rank = {{ordinal|43}}
| area_total_sq_mi = 10,931
| area_total_km2 = 28,311
| area_land_sq_mi = 6,423
| area_land_km2 = 16,638
| area_water_sq_mi = 4,507
| area_water_km2 = 11,672
| area_water_percent = 41.2
| population_as_of = 2020
| population_rank = 40th
| 2010Pop = 1,455,271
| population_density_rank = {{ordinal|13}}
| 2000Density = 82.6
| 2000DensityUS = 221
| MedianHouseholdIncome = ${{round|83173|-2}}&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/HI/INC110220|website=US Census Bureau|title=US Census Bureau QuickFacts: Hawaii|access-date=May 9, 2022}}&lt;/ref&gt;
| IncomeRank = [[List of U.S. states and territories by income#States and territories ranked by median household income|6th]]
| AdmittanceOrder = {{ordinal|50}}
| AdmittanceDate = {{start date and age|1959|08|21|mf=y}}
| timezone1 = [[Hawaii–Aleutian Time Zone|Hawaii]]
| utc_offset1 = −10:00
| Longitude = 154° 48′ W to 178° 22′ W
| Latitude = 18° 55′ N to 28° 27′ N
| length_mi = 1,522
| width_mi = n/a
| width_km = n/a
| length_km = 2,450
| elevation_max_point = [[Mauna Kea]]&lt;ref&gt;{{cite ngs|id=TU2314|designation=Summit USGS 1977|access-date=October 20, 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=USGS&gt;{{cite web|url=http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |title=Elevations and Distances in the United States |publisher=[[United States Geological Survey]] |year=2001 |access-date=October 21, 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111015012701/http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |archive-date=October 15, 2011 }}&lt;/ref&gt;{{efn|Elevation adjusted to [[North American Vertical Datum of 1988]].}}{{efn|The summit of [[Mauna Kea]] is the highest point in Oceania. Mauna Kea is also the tallest mountain on Earth when measured from base to summit. The [[shield volcano]] sits on the floor of the Pacific Ocean at a depth of {{convert|5998|m|ft|0|sp=us}} for a total height of {{convert|10205.3|m|ft|0|sp=us}}}}
| elevation_max_ft = 13,796
| elevation_max_m = 4205.0
| elevation_ft = 3,030
| elevation_m = 920
| elevation_min_point = Pacific Ocean&lt;ref name=USGS/&gt;
| elevation_min_ft = 0
| elevation_min_m = 0
| iso_code = US-HI
| website = hawaii.gov
| Capital = Honolulu
| Representatives = 
}}

{{Infobox region symbols|country=United States
|state = Hawaii
|image_flag = Flag of Hawaii.svg
|image_seal = Seal of Hawaii.svg
|bird = {{lang|haw|[[Nene (bird)|Nene]]}}
|fish = {{lang|haw|[[Reef triggerfish|Humuhumunukunukuāpuaʻa]]}}
|flower = {{lang|haw|[[Hawaiian hibiscus|Pua aloalo]]}}
|insect = {{lang|haw|[[Kamehameha butterfly|Pulelehua]]}}
|tree = [[Aleurites moluccanus|{{lang|haw|Kukui|nocat=y}} tree]]
|dance = [[Hula]]
|food = [[Taro|{{lang|haw|Kalo|nocat=y}} (taro)]]
|gemstone = [[Black coral|{{lang|haw|ʻĒkaha kū moana|nocat=y}} (black coral)]]
|sport = [[Surfing|{{lang|haw|Heʻe nalu|nocat=y}} (surfing)]]
|image_route = HI-11.svg
|image_quarter = 2008 HI Proof.png
|quarter_release_date = 2008
}}
'''هوائي (Hawaii)''' [[آمريڪا جون گڏيل رياستون|آمريڪا]] جي 50 هين رياست آهي ۽ آمريڪا جي ٻين رياستن کان پري [[پيسفڪ سمنڊ|پئسفڪ سمنڊ]] جي وچ ۾ واقع آهي. ٻيٽن جو ھي سلسلو [[آتش فشان|آتش فشانن]] جي نتيجي ۾ ٺھيو، جن مان فقط ھڪڙو، ماونا لاوا، اڄ به سرگرم آھي. ٻيٽ جا اصل رهواسي پولينیشيائي آهن، پر پرڏيهين جي مسلسل آمد سبب، اهي هاڻي ڪل آبادي جو فقط 2 سيڪڙو آهن.


==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:گڏيل رياستون]]
[[زمرو:گڏيل آمريڪي رياستون]]
[[زمرو:آمريڪا جون گڏيل رياستون]]
[[زمرو:گڏيل آمريڪي رياستن جون رياستون]]</text>
      <sha1>eyjt88wte998waubb0v6fdes5vx2jd5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:موسميات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>76530</id>
    <revision>
      <id>322096</id>
      <parentid>322069</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:30:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" sha1="oncc6w7hlps8vg1qedxrw88zkh73zvi" xml:space="preserve">[[زمرو:اطلاقي سائنس]]
[[زمرو:ماحولياتي سائنس]]</text>
      <sha1>oncc6w7hlps8vg1qedxrw88zkh73zvi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:زرعي معلومات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>76780</id>
    <revision>
      <id>322284</id>
      <parentid>298143</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:05:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322284</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14791" sha1="jvstppt8ybz1uxx4pwfxo0is9yhgqrt" xml:space="preserve">'''زراعت، علم زراعت ۽ زرعي معلومات'''

'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
{{Portals browsebar}}
&lt;big&gt;باب:زرعي انسائيڪلوپيڊيا&lt;/big&gt;
[[فائل:Kerbau Jawa.jpg|200px|border|left|thumb|[[انڊونيشيا]] ۾، مڃ سان چانورن جي ٻج پوکيندي]]
'''زراعت''' (Agriculture) ۾ فصلن ۽ جانورن جي پيداوار، آبي زراعت ۽ ٻيلن جي ذريعي کاڌ خوراڪ ۽ غير کاڌي جي شين جي پيداوار شامل آهي. زراعت ابتدائي انساني تمدن جي اڀار ۾ ھڪ اھم عنصر ھو، جنھن ۾ گھريلو اناج جي پوکائي خوراڪ جي اضافي کي پيدا ڪيو جيڪو ماڻھن کي شهرن ۾ رھڻ جي قابل بڻايو. جڏهن کي انسانن گهٽ ۾ گهٽ 1,05,000 سال اڳ اناج گڏ ڪرڻ شروع ڪيو، پر باقاعده هارين صرف 11,500 سال اڳ پوکڻ شروع ڪيو. رڍ، ٻڪريون ۽ ڍور 10,000 سال اڳ پاليا ويا. دنيا جي گهٽ ۾ گهٽ 11 علائقن ۾ ٻوٽا پوکيا ويا. 20هين صدي ۾، صنعتي زراعت وڏي پيماني تي هڪ قسم تي ٻڌل زرعي پيداوار تي غالب ٿي. 
سال 2021ع تائين، ننڍڙا فارم دنيا جي خوراڪ جو اٽڪل ٽيون حصو پيدا ڪيا، پر وڏا فارم زراعت تي غالب آهن. دنيا ۾ سڀ کان وڏا هڪ سيڪڙو فارم جيڪا 50 هيڪٽرن (120 ايڪڙن) کان وڌيڪ ايراضي تي مشتمل آهن، دنيا جي 70 سيڪڙو کان وڌيڪ زرعي ايراضي تي ڪم ڪن ٿا. تقريبن 40 سيڪڙو زرعي زمين 1,000 هيڪٽرن (2,500 ايڪڙ) کان وڏي فارمن تي ملي ٿي. بهرحال، دنيا ۾ هر ڇهن مان پنج فارم 2 هيڪٽرن (4.9 ايڪڙ) کان به گهٽ آهن ۽ سڄي زرعي زمين جو فقط 12 سيڪڙو حصو وٺن ٿا. فارم ۽ فارمنگ ڳوٺاڻن جي اقتصاديات تي تمام گهڻو اثر انداز ڪن ٿا ۽ ڳوٺاڻن سماج کي تمام گهڻو متاثر ڪن ٿا، ٻنهي سڌو زرعي افرادي قوت ۽ وسيع ڪاروبار کي متاثر ڪن ٿا جيڪي فارمن ۽ زرعي آبادي جي مدد ڪن ٿا.

وڏين زرعي شين کي خوراڪ، ريشن، اينڌن ۽ خام مال (جهڙوڪ ربر) ۾ ورهائي سگهجي ٿو. کاڌي جي شيئن ۾ اناج، ڀاڄيون، ميوا، پچائڻ جو تيل، گوشت، کير ۽ انڊا شامل آهن. عالمي زرعي پيداوار تقريبن 11 ارب ٽن کاڌي، 32 ملين ٽن قدرتي ريشي ۽ چار ارب ڪعبي ميٽر ڪاٺ جي مقدار جي برابر آهي. جڏهن ته، دنيا جي خوراڪ جو تقريبا %14 پرچون سطح تي پهچڻ کان اڳ پيداوار جي دوران وڃائي ويندو آهي.

جديد زرعي سائنس، ٻوٽن جي نسل، زرعي ڪيميڪل جهڙوڪ جراثيم ڪش ۽ ڀاڻ ۽ ٽيڪنالاجي ترقيات تيزي سان فصلن جي پيداوار کي وڌايو آهي، پر ماحولياتي نقصان ۾ پڻ مدد ڪئي آهي. جانورن جي پالڻ واري عمل ۾ چونڊيل نسل ۽ جديد طريقن سان گوشت جي پيداوار ۾ اضافو ٿيو آهي، پر جانورن جي ڀلائي ۽ ماحولياتي نقصان بابت خدشات پيدا ڪيا آهن. ماحولياتي مسئلن ۾ آبهوا جي تبديلي، آبي ذخيرن جو خاتمو، ٻيلن جي کوٽائي، اينٽي بايوٽڪ مزاحمت ۽ ٻيون زرعي آلودگيون شامل آهن. زراعت ماحولياتي تباهي جو هڪ سبب ۽ حساس موضوع آهي، جهڙوڪ جيو تنوع نقصان، مٽي جي تباهي ۽ موسمياتي تبديلي، اهي سڀئي فصلن جي پيداوار ۾ گهٽتائي جو سبب بڻجي سگهن ٿيون. جينياتي طور تي تبديل ٿيل جاندارن کي وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي، جيتوڻيڪ ڪجهه ملڪن ۾ انهن تي پابنديون آهن. ([[زراعت|مڪمل مضمون...]])
 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Fruit Orchard in Ethiopia.jpg|thumb|هڪ ايٿوپيائي خاندان پنهنجي پٺئين يارڊ ميوي جي باغ ۾ ڪم ڪري رهيو آهي]]
[[ايٿوپيا]] ۾ زراعت ملڪ جي معيشت جو بنياد آهي، مجموعي گھربل پيداوار (GDP) جو اڌ، برآمدات جو 83.9 سيڪڙو ۽ مجموعي روزگار جو %80 آهي.

ايٿوپيا جي زراعت وقتي ڏڪار، مٽيءَ جي تباهيءَ، ٻيلن جي کوٽائي، آباديءَ جي کثافت، اعليٰ سطح تي ٽيڪس ۽ ناقص انفراسٽرڪچر (سامان کي مارڪيٽ تائين پهچڻ ڏکيو ۽ مهانگو بڻائيندو آهي) کان متاثر ٿيندي آهي. پر اڃان تائين زراعت ملڪ جو سڀ کان وڌيڪ ترقي يافته وسيلو آهي. اناج ۾ خود کفالت ۽ اناج، ڀاڄين ۽ ميون جي برآمدات جي ترقي لاءِ هڪ وڏو امڪان موجود آهي. هر سال 46 لک ماڻهن کي خوراڪ جي مدد جي ضرورت پوندي آهي. 

زراعت جي ڊي پي جو %46.3، برآمدات جو %83.9، ۽ مزدور قوت جو %80 آهي. ڪيتريون ئي ٻيون معاشي سرگرميون، بشمول مارڪيٽنگ، پروسيسنگ ۽ زرعي شين جي برآمد، زراعت تي منحصر آهن. پيداوار تمام گهڻو هڪ بقا جي نوعيت جو آهي ۽ برآمدات جو هڪ وڏو حصو ننڍن زرعي نقد فصل جي شعبي طرفان مهيا ڪيل آهي. مکيه فصلن ۾ ڪافي، دالون، تيل جا ٻج، اناج، آلو، ڪمند ۽ ڀاڄيون شامل آهن. برآمدات لڳ ڀڳ مڪمل طور تي زرعي شيون آهن ۽ ڪافي سڀ کان وڏو پرڏيهي مٽاسٽا ڪمائڻ وارو فصل آهي. ايٿوپيا آفريڪا جو ٻيو وڏو مڪئي پيدا ڪندڙ ملڪ آهي. ايٿوپيا جي جانورن جي آبادي کي آفريڪا ۾ سڀ کان وڏو مڃيو وڃي ٿو ۽ 2006-2007ع ۾ ايٿوپيا جي ايڪسپورٽ آمدني جو 10.6 سيڪڙو مال مويشي هئا، جنهن ۾ چمڙي ۽ چمڙي جون شيون 7.5 سيڪڙو ۽ زنده جانور 3.1 سيڪڙو هئا. 

ايٿوپيا جي مکيه فصلن ۾ مختلف قسم جا اناج، دال، تيل جا ٻج ۽ ڪافي شامل آهن. اناج سڀ کان اهم فصل آهن ۽ اڪثر ايٿوپين جي غذا ۾ اهم عنصر آهن. مکيه اناج، ٽيف، ڪڻڪ، جو، اناج، سورگم ۽ ٻاجهرو آهن پهرين ٽي بنيادي طور تي ٿڌي موسم وارا فصل آهن جيڪي عام طور تي 1,500 ميٽرن کان مٿي اوچائي تي پوکيا ويندا آهن. ٽيف، ايٿوپيا جو اصل، اينجيرا، هڪ ڳاڙهي پينڪيڪ جهڙي ماني لاءِ اٽو تيار ڪري ٿو جيڪا بنيادي شڪل آهي جنهن ۾ اناج سڄي ملڪ جي اوائلي علائقن ۽ شهري مرڪزن ۾ استعمال ڪيو ويندو آهي. جَوَ گهڻو ڪري 2,000 ۽ 3,500 ميٽرن جي وچ ۾ پوکي ويندو آهي. هڪ اهم روزيدار فصل، جَو کاڌ خوراڪ طور استعمال ڪيو ويندو آهي ۽ ٽيلا جي پيداوار ۾، مقامي طور تي پيدا ٿيندڙ بيئر.

سورگم، جوار ۽ ٻاجهرو گهڻو ڪري گرم علائقن ۾ پوکيا ويندا آهن، جيڪي ملڪ جي اولهندي، ڏکڻ اولهه ۽ اڀرندي پردي جي هيٺان اوچائي تي آهن. سورگم ۽ باجرو، جيڪا خشڪيءَ جا مزاحمتي هوندا آهن، گهٽ اونچائي تي چڱيءَ طرح وڌندا آهن، جتي برسات گهٽ پوندي آهي. مڪئي جن جي سٺي فصل کي يقيني بڻائڻ لاءِ وڏي مقدار ۾ برسات جي ضرورت هوندي آهي، خاص طور تي 1,500 ۽ 2,200 ميٽرن جي اوچائي جي وچ ۾ پوکي ويندي آهي. اهي ٽي اناج آبادي جي هڪ سٺي حصي جي بنيادي خوراڪ آهن ۽ خانه بدوش جي غذا ۾ اهم شيون آهن. 

دال قومي غذا ۾ ٻيو اهم عنصر ۽ پروٽين جو هڪ اهم ذريعو آهي. اُهي اُبالي وينديون آهن، روسٽ ڪيو وينديون آهن، يا هڪ اسٽو جهڙو ڊش، جنهن کي وات سڏيو ويندو آهي، جيڪو ڪڏهن هڪ مکيه ڊش هوندو آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن هڪ اضافي کاڌو ۾ شامل ڪي وينديون آهن. دال، سمنڊ جي سطح کان اٽڪل 3,000 ميٽرن تائين سڀني اوچائي تي وڏي پيماني تي پوکي ويندي آهي، اتر ۽ مرڪزي هاءِلينڊز ۾ وڌيڪ پکڙيل آهن. انقلاب کان اڳ دال خاص طور تي اهم برآمداتي شيون هيون. 

'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Maissipelto Rantasalmi.jpg|thumb|فن لينڊ ۾ مڪئي جي فصل]]
'''وڌيڪ چونڊيل تصويرون''' 
[[File:Ötlingen - Panoramaansicht klein.jpg|thumb|ڏکڻ اوڀر کان اُٽلنجين (Ötlingen) جو خوبصورت نظارو؛ ٽڪريءَ جو نظارو مارڪگريفرلينڊ جي علائقي لاءِ عام آهي]]

'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟
* ... ته بگ ميڪس ڪدو واقعي ڪدو نه آهن؟
* ... ته ڪجهه قسم جا خام لوبيا، خاص ڪري ڳاڙهي لوبين ۾ هڪ نقصانڪار زهر (lectin phytohaemagglutinin) هوندو آهي، جنهن کي پچائڻ سان تباهه ٿيڻ گهرجي. ھڪڙو سفارش ٿيل طريقو اهو آھي ته لوبين کي گھٽ ۾ گھٽ ڏھن منٽن لاء ابالڻ گهرجي؛ اڻ پکايا لوبيا خام لوبين کان وڌيڪ زهريلا ٿي سگهن ٿا. 

ٻيون ”ڇا توهان کي خبر آهي“ حقيقتون... وڌيڪ پڙهو...
* ... ته تمدن جي شروعات ۾ ڪڻڪ شهر جي بنيادن تي سماجن جي اڀرڻ کي چالو ڪرڻ جو هڪ اهم عنصر هو، ڇاڪاڻ ته اها پهرين فصلن مان هڪ هئي جيڪا آساني سان وڏي پيماني تي پوکي سگهجي ٿي ۽ ان کي پيدا ڪرڻ جو اضافي فائدو اهو هو ته خوراڪ جي ڊگهي مدت جي اسٽوريج فراهم ڪري ٿو. 

'''عام تصويرون'''

هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي زراعت سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن. 
[[File:Hama-3 norias.jpg|thumb|The [[norias of Hama]] on the [[Orontes River]] in [[Syria]] ([[:File:Noria_in_hama.ogv|video]]).]]
[[File:Stier_Charolais_Linnenbach.JPG|thumb|A [[Charolais cattle|Charolais]] bull grazing]]
 شام ۾ اورونٽس نديءَ تي هاما جو نورياس. چرو ڪلاس دانڌ  چرڻ. 

{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
* زرعي حفاظت ۽ صحت
* ٻوٽن جا نسل 

'''لاڳاپيل مضمون''' 
* زرعي ڪيمسٽري 
* زرعي اقتصاديات 
* [[زرعي انجنيئرنگ]] 
* زرعي فلسفو 
* زرعي پاليسي 
* [[زرعي سائنس]] 
* زرعي مٽي سائنس 
* [[زرعي علم]] 
* جانور پالڻ 
* [[فارم]] 
* [[زراعت جي تاريخ]]
* [[زراعت جو خاڪو]]
 
زراعت: 
* پيشو 
* [[زراعت جو ماهر]] 
* [[زرعي انجنيئر]] 
* [[هاري]] 
* هاري ڪم ڪندڙ 
* هاريندڙ 

عام زرعي ڪاروبار: 
* زرعي ڪوآپريٽو 
* [[زرعي سامان]] 
* [[زرعي سائنس]] 
* [[زرعي انجنيئرنگ]] 
* [[زرعي ٽيڪنالاجي]] 
* ڊجيٽل بايو ٽيڪنالاجي 
* زرعي ٻيلن 
* زرعي علم 
* جانور پالڻ 
* جانورن کان پاڪ زراعت 
* نقد فصل سيلولر زراعت 
* ثقافتي طريقا 
* ڪانٽريڪٽ فارمنگ 
* وسيع زراعت فارم: 
* فارم هائوس فيڊ تناسب 
* مفت رينج 
* [[باغباني]] 
* گھڻي زراعت 
* مشيني زراعت 
* نامياتي زراعت 
* [[چانورن جي پوک]] 
* [[پائيدار زراعت]] 
* پائيدار کاڌي جو نظام 
* [[يونيورسٽيون ۽ ڪاليج]] 

شهري زراعت تاريخ: 
* قديم مصر 
* قديم يونان 
* قديم روم 
* آسٽرونيشيا 
 
زرعي تاريخ جائزو: 
* عرب زرعي انقلاب 
* ارجنٽينا 
* ڪينيڊا 
* چين 
* مصر 
* ڪولمبيا جي بدلي 
* [[سائو انقلاب]] 
* برصغير ​​هندي 
* ميسوامريڪا 
* وچين دور 
* نوبلائيٿڪ انقلاب
 
نامياتي زراعت: 
* فلسطين
* پاڪستان 
* برطانيه 
* آمريڪا 
زراعت جا قسم: 
* Agrivoltaic 
* آبي زراعت 
* ڍور 
* کير جو ڪاروبار 
* ڀَر پوکڻ 
* ٻڪريون پالڻ 
* چرڻ مٽائڻ وارو پالڻ 
* گھمڻ ڦرڻ 
* Hydroponics Insect فارمنگ 
* مال چارڻ 
* ملايو 
* مونو ڪلچر 
* پوک جو پوک 
* پادري بوڪج 
* [[پولٽري فارمنگ]] 
* [[ٻج]] 
* باغات
* معيشت جي زراعت 
* رڍن جي پوک 

'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا''' 

'''وڪي پروجيڪٽس''' 

'''موضوعاتي جرنل'''
 
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:جانور]] 
* [[:باب:پکي]]
* [[:باب:ڪافي]]
* [[:باب:ماحوليات]] 
* [[:باب ماحول]] 
* [[:باب:کاڌا ۽ مشروبات]]  
* [[:باب:باغباني]] 
* [[:باب:ٻوٽا]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:وڻ]]
* [[:باب:پاڻي]]
&lt;/div&gt;
[[Category:Agriculture and agronomy portal| ]]
[[Category:Science portals]]
[[Category:Agriculture|π]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:زراعت]]
[[زمرو:علم زراعت]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>jvstppt8ybz1uxx4pwfxo0is9yhgqrt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322285</id>
      <parentid>322284</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:07:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322285</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14825" sha1="buro6e4zfb70rmn0opor5k7umuo7t7y" xml:space="preserve">'''زراعت، علم زراعت ۽ زرعي معلومات'''

'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
{{Portals browsebar}}
&lt;big&gt;باب:زرعي انسائيڪلوپيڊيا&lt;/big&gt;
[[فائل:Kerbau Jawa.jpg|200px|border|left|thumb|[[انڊونيشيا]] ۾، مڃ سان چانورن جي ٻج پوکيندي]]
'''زراعت''' (Agriculture) ۾ فصلن ۽ جانورن جي پيداوار، آبي زراعت ۽ ٻيلن جي ذريعي کاڌ خوراڪ ۽ غير کاڌي جي شين جي پيداوار شامل آهي. زراعت ابتدائي انساني تمدن جي اڀار ۾ ھڪ اھم عنصر ھو، جنھن ۾ گھريلو اناج جي پوکائي خوراڪ جي اضافي کي پيدا ڪيو جيڪو ماڻھن کي شهرن ۾ رھڻ جي قابل بڻايو. جڏهن کي انسانن گهٽ ۾ گهٽ 1,05,000 سال اڳ اناج گڏ ڪرڻ شروع ڪيو، پر باقاعده هارين صرف 11,500 سال اڳ پوکڻ شروع ڪيو. رڍ، ٻڪريون ۽ ڍور 10,000 سال اڳ پاليا ويا. دنيا جي گهٽ ۾ گهٽ 11 علائقن ۾ ٻوٽا پوکيا ويا. 20هين صدي ۾، صنعتي زراعت وڏي پيماني تي هڪ قسم تي ٻڌل زرعي پيداوار تي غالب ٿي. 
سال 2021ع تائين، ننڍڙا فارم دنيا جي خوراڪ جو اٽڪل ٽيون حصو پيدا ڪيا، پر وڏا فارم زراعت تي غالب آهن. دنيا ۾ سڀ کان وڏا هڪ سيڪڙو فارم جيڪا 50 هيڪٽرن (120 ايڪڙن) کان وڌيڪ ايراضي تي مشتمل آهن، دنيا جي 70 سيڪڙو کان وڌيڪ زرعي ايراضي تي ڪم ڪن ٿا. تقريبن 40 سيڪڙو زرعي زمين 1,000 هيڪٽرن (2,500 ايڪڙ) کان وڏي فارمن تي ملي ٿي. بهرحال، دنيا ۾ هر ڇهن مان پنج فارم 2 هيڪٽرن (4.9 ايڪڙ) کان به گهٽ آهن ۽ سڄي زرعي زمين جو فقط 12 سيڪڙو حصو وٺن ٿا. فارم ۽ فارمنگ ڳوٺاڻن جي اقتصاديات تي تمام گهڻو اثر انداز ڪن ٿا ۽ ڳوٺاڻن سماج کي تمام گهڻو متاثر ڪن ٿا، ٻنهي سڌو زرعي افرادي قوت ۽ وسيع ڪاروبار کي متاثر ڪن ٿا جيڪي فارمن ۽ زرعي آبادي جي مدد ڪن ٿا.

وڏين زرعي شين کي خوراڪ، ريشن، اينڌن ۽ خام مال (جهڙوڪ ربر) ۾ ورهائي سگهجي ٿو. کاڌي جي شيئن ۾ اناج، ڀاڄيون، ميوا، پچائڻ جو تيل، گوشت، کير ۽ انڊا شامل آهن. عالمي زرعي پيداوار تقريبن 11 ارب ٽن کاڌي، 32 ملين ٽن قدرتي ريشي ۽ چار ارب ڪعبي ميٽر ڪاٺ جي مقدار جي برابر آهي. جڏهن ته، دنيا جي خوراڪ جو تقريبا %14 پرچون سطح تي پهچڻ کان اڳ پيداوار جي دوران وڃائي ويندو آهي.

جديد زرعي سائنس، ٻوٽن جي نسل، زرعي ڪيميڪل جهڙوڪ جراثيم ڪش ۽ ڀاڻ ۽ ٽيڪنالاجي ترقيات تيزي سان فصلن جي پيداوار کي وڌايو آهي، پر ماحولياتي نقصان ۾ پڻ مدد ڪئي آهي. جانورن جي پالڻ واري عمل ۾ چونڊيل نسل ۽ جديد طريقن سان گوشت جي پيداوار ۾ اضافو ٿيو آهي، پر جانورن جي ڀلائي ۽ ماحولياتي نقصان بابت خدشات پيدا ڪيا آهن. ماحولياتي مسئلن ۾ آبهوا جي تبديلي، آبي ذخيرن جو خاتمو، ٻيلن جي کوٽائي، اينٽي بايوٽڪ مزاحمت ۽ ٻيون زرعي آلودگيون شامل آهن. زراعت ماحولياتي تباهي جو هڪ سبب ۽ حساس موضوع آهي، جهڙوڪ جيو تنوع نقصان، مٽي جي تباهي ۽ موسمياتي تبديلي، اهي سڀئي فصلن جي پيداوار ۾ گهٽتائي جو سبب بڻجي سگهن ٿيون. جينياتي طور تي تبديل ٿيل جاندارن کي وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويندو آهي، جيتوڻيڪ ڪجهه ملڪن ۾ انهن تي پابنديون آهن. ([[زراعت|مڪمل مضمون...]])
 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Fruit Orchard in Ethiopia.jpg|thumb|هڪ ايٿوپيائي خاندان پنهنجي پٺئين يارڊ ميوي جي باغ ۾ ڪم ڪري رهيو آهي]]
[[ايٿوپيا]] ۾ زراعت ملڪ جي معيشت جو بنياد آهي، مجموعي گھربل پيداوار (GDP) جو اڌ، برآمدات جو 83.9 سيڪڙو ۽ مجموعي روزگار جو %80 آهي.

ايٿوپيا جي زراعت وقتي ڏڪار، مٽيءَ جي تباهيءَ، ٻيلن جي کوٽائي، آباديءَ جي کثافت، اعليٰ سطح تي ٽيڪس ۽ ناقص انفراسٽرڪچر (سامان کي مارڪيٽ تائين پهچڻ ڏکيو ۽ مهانگو بڻائيندو آهي) کان متاثر ٿيندي آهي. پر اڃان تائين زراعت ملڪ جو سڀ کان وڌيڪ ترقي يافته وسيلو آهي. اناج ۾ خود کفالت ۽ اناج، ڀاڄين ۽ ميون جي برآمدات جي ترقي لاءِ هڪ وڏو امڪان موجود آهي. هر سال 46 لک ماڻهن کي خوراڪ جي مدد جي ضرورت پوندي آهي. 

زراعت جي ڊي پي جو %46.3، برآمدات جو %83.9، ۽ مزدور قوت جو %80 آهي. ڪيتريون ئي ٻيون معاشي سرگرميون، بشمول مارڪيٽنگ، پروسيسنگ ۽ زرعي شين جي برآمد، زراعت تي منحصر آهن. پيداوار تمام گهڻو هڪ بقا جي نوعيت جو آهي ۽ برآمدات جو هڪ وڏو حصو ننڍن زرعي نقد فصل جي شعبي طرفان مهيا ڪيل آهي. مکيه فصلن ۾ ڪافي، دالون، تيل جا ٻج، اناج، آلو، ڪمند ۽ ڀاڄيون شامل آهن. برآمدات لڳ ڀڳ مڪمل طور تي زرعي شيون آهن ۽ ڪافي سڀ کان وڏو پرڏيهي مٽاسٽا ڪمائڻ وارو فصل آهي. ايٿوپيا آفريڪا جو ٻيو وڏو مڪئي پيدا ڪندڙ ملڪ آهي. ايٿوپيا جي جانورن جي آبادي کي آفريڪا ۾ سڀ کان وڏو مڃيو وڃي ٿو ۽ 2006-2007ع ۾ ايٿوپيا جي ايڪسپورٽ آمدني جو 10.6 سيڪڙو مال مويشي هئا، جنهن ۾ چمڙي ۽ چمڙي جون شيون 7.5 سيڪڙو ۽ زنده جانور 3.1 سيڪڙو هئا. 

ايٿوپيا جي مکيه فصلن ۾ مختلف قسم جا اناج، دال، تيل جا ٻج ۽ ڪافي شامل آهن. اناج سڀ کان اهم فصل آهن ۽ اڪثر ايٿوپين جي غذا ۾ اهم عنصر آهن. مکيه اناج، ٽيف، ڪڻڪ، جو، اناج، سورگم ۽ ٻاجهرو آهن پهرين ٽي بنيادي طور تي ٿڌي موسم وارا فصل آهن جيڪي عام طور تي 1,500 ميٽرن کان مٿي اوچائي تي پوکيا ويندا آهن. ٽيف، ايٿوپيا جو اصل، اينجيرا، هڪ ڳاڙهي پينڪيڪ جهڙي ماني لاءِ اٽو تيار ڪري ٿو جيڪا بنيادي شڪل آهي جنهن ۾ اناج سڄي ملڪ جي اوائلي علائقن ۽ شهري مرڪزن ۾ استعمال ڪيو ويندو آهي. جَوَ گهڻو ڪري 2,000 ۽ 3,500 ميٽرن جي وچ ۾ پوکي ويندو آهي. هڪ اهم روزيدار فصل، جَو کاڌ خوراڪ طور استعمال ڪيو ويندو آهي ۽ ٽيلا جي پيداوار ۾، مقامي طور تي پيدا ٿيندڙ بيئر.

سورگم، جوار ۽ ٻاجهرو گهڻو ڪري گرم علائقن ۾ پوکيا ويندا آهن، جيڪي ملڪ جي اولهندي، ڏکڻ اولهه ۽ اڀرندي پردي جي هيٺان اوچائي تي آهن. سورگم ۽ باجرو، جيڪا خشڪيءَ جا مزاحمتي هوندا آهن، گهٽ اونچائي تي چڱيءَ طرح وڌندا آهن، جتي برسات گهٽ پوندي آهي. مڪئي جن جي سٺي فصل کي يقيني بڻائڻ لاءِ وڏي مقدار ۾ برسات جي ضرورت هوندي آهي، خاص طور تي 1,500 ۽ 2,200 ميٽرن جي اوچائي جي وچ ۾ پوکي ويندي آهي. اهي ٽي اناج آبادي جي هڪ سٺي حصي جي بنيادي خوراڪ آهن ۽ خانه بدوش جي غذا ۾ اهم شيون آهن. 

دال قومي غذا ۾ ٻيو اهم عنصر ۽ پروٽين جو هڪ اهم ذريعو آهي. اُهي اُبالي وينديون آهن، روسٽ ڪيو وينديون آهن، يا هڪ اسٽو جهڙو ڊش، جنهن کي وات سڏيو ويندو آهي، جيڪو ڪڏهن هڪ مکيه ڊش هوندو آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن هڪ اضافي کاڌو ۾ شامل ڪي وينديون آهن. دال، سمنڊ جي سطح کان اٽڪل 3,000 ميٽرن تائين سڀني اوچائي تي وڏي پيماني تي پوکي ويندي آهي، اتر ۽ مرڪزي هاءِلينڊز ۾ وڌيڪ پکڙيل آهن. انقلاب کان اڳ دال خاص طور تي اهم برآمداتي شيون هيون. 

'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Maissipelto Rantasalmi.jpg|thumb|فن لينڊ ۾ مڪئي جي فصل]]
'''وڌيڪ چونڊيل تصويرون''' 
[[File:Ötlingen - Panoramaansicht klein.jpg|thumb|ڏکڻ اوڀر کان اُٽلنجين (Ötlingen) جو خوبصورت نظارو؛ ٽڪريءَ جو نظارو مارڪگريفرلينڊ جي علائقي لاءِ عام آهي]]

'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟
* ... ته بگ ميڪس ڪدو واقعي ڪدو نه آهن؟
* ... ته ڪجهه قسم جا خام لوبيا، خاص ڪري ڳاڙهي لوبين ۾ هڪ نقصانڪار زهر (lectin phytohaemagglutinin) هوندو آهي، جنهن کي پچائڻ سان تباهه ٿيڻ گهرجي. ھڪڙو سفارش ٿيل طريقو اهو آھي ته لوبين کي گھٽ ۾ گھٽ ڏھن منٽن لاء ابالڻ گهرجي؛ اڻ پکايا لوبيا خام لوبين کان وڌيڪ زهريلا ٿي سگهن ٿا. 

ٻيون ”ڇا توهان کي خبر آهي“ حقيقتون... وڌيڪ پڙهو...
* ... ته تمدن جي شروعات ۾ ڪڻڪ شهر جي بنيادن تي سماجن جي اڀرڻ کي چالو ڪرڻ جو هڪ اهم عنصر هو، ڇاڪاڻ ته اها پهرين فصلن مان هڪ هئي جيڪا آساني سان وڏي پيماني تي پوکي سگهجي ٿي ۽ ان کي پيدا ڪرڻ جو اضافي فائدو اهو هو ته خوراڪ جي ڊگهي مدت جي اسٽوريج فراهم ڪري ٿو. 

'''عام تصويرون'''

هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي زراعت سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن. 
[[File:Hama-3 norias.jpg|thumb|The [[norias of Hama]] on the [[Orontes River]] in [[Syria]] ([[:File:Noria_in_hama.ogv|video]]).]]
[[File:Stier_Charolais_Linnenbach.JPG|thumb|A [[Charolais cattle|Charolais]] bull grazing]]
 شام ۾ اورونٽس نديءَ تي هاما جو نورياس. چرو ڪلاس دانڌ  چرڻ. 

{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
* زرعي حفاظت ۽ صحت
* ٻوٽن جا نسل 

'''لاڳاپيل مضمون''' 
* زرعي ڪيمسٽري 
* زرعي اقتصاديات 
* [[زرعي انجنيئرنگ]] 
* زرعي فلسفو 
* زرعي پاليسي 
* [[زرعي سائنس]] 
* زرعي مٽي سائنس 
* [[زرعي علم]] 
* جانور پالڻ 
* [[فارم]] 
* [[زراعت جي تاريخ]]
* [[زراعت جو خاڪو]]
 
زراعت: 
* پيشو 
* [[زراعت جو ماهر]] 
* [[زرعي انجنيئر]] 
* [[هاري]] 
* هاري ڪم ڪندڙ 
* هاريندڙ 

عام زرعي ڪاروبار: 
* زرعي ڪوآپريٽو 
* [[زرعي سامان]] 
* [[زرعي سائنس]] 
* [[زرعي انجنيئرنگ]] 
* [[زرعي ٽيڪنالاجي]] 
* ڊجيٽل بايو ٽيڪنالاجي 
* زرعي ٻيلن 
* زرعي علم 
* جانور پالڻ 
* جانورن کان پاڪ زراعت 
* نقد فصل سيلولر زراعت 
* ثقافتي طريقا 
* ڪانٽريڪٽ فارمنگ 
* وسيع زراعت فارم: 
* فارم هائوس فيڊ تناسب 
* مفت رينج 
* [[باغباني]] 
* گھڻي زراعت 
* مشيني زراعت 
* نامياتي زراعت 
* [[چانورن جي پوک]] 
* [[پائيدار زراعت]] 
* پائيدار کاڌي جو نظام 
* [[يونيورسٽيون ۽ ڪاليج]] 

شهري زراعت تاريخ: 
* قديم مصر 
* قديم يونان 
* قديم روم 
* آسٽرونيشيا 
 
زرعي تاريخ جائزو: 
* عرب زرعي انقلاب 
* ارجنٽينا 
* ڪينيڊا 
* چين 
* مصر 
* ڪولمبيا جي بدلي 
* [[سائو انقلاب]] 
* برصغير ​​هندي 
* ميسوامريڪا 
* وچين دور 
* نوبلائيٿڪ انقلاب
 
نامياتي زراعت: 
* فلسطين
* پاڪستان 
* برطانيه 
* آمريڪا 
زراعت جا قسم: 
* Agrivoltaic 
* آبي زراعت 
* ڍور 
* کير جو ڪاروبار 
* ڀَر پوکڻ 
* ٻڪريون پالڻ 
* چرڻ مٽائڻ وارو پالڻ 
* گھمڻ ڦرڻ 
* Hydroponics Insect فارمنگ 
* مال چارڻ 
* ملايو 
* مونو ڪلچر 
* پوک جو پوک 
* پادري بوڪج 
* [[پولٽري فارمنگ]] 
* [[ٻج]] 
* باغات
* معيشت جي زراعت 
* رڍن جي پوک 

'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا''' 

'''وڪي پروجيڪٽس''' 

'''موضوعاتي جرنل'''
 
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:جانور]] 
* [[:باب:پکي]]
* [[:باب:ڪافي]]
* [[:باب:ماحوليات]] 
* [[:باب ماحول]] 
* [[:باب:کاڌا ۽ مشروبات]]  
* [[:باب:باغباني]] 
* [[:باب:ٻوٽا]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:وڻ]]
* [[:باب:پاڻي]]
&lt;/div&gt;
[[Category:Agriculture and agronomy portal| ]]
[[Category:Science portals]]
[[Category:Agriculture|π]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]

[[زمرو:علم زراعت]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]
[[زمرو:زراعت ۽ علم زراعت جا باب]]</text>
      <sha1>buro6e4zfb70rmn0opor5k7umuo7t7y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:حياتيات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>77090</id>
    <revision>
      <id>322106</id>
      <parentid>316316</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:43:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322106</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8684" sha1="os5u340j1yi90tkgas9v9vtrv8miffg" xml:space="preserve">{{Portal description}}&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:2px; border-color:#90db90; padding:4px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:125%; text-align: center&quot;&gt;'''باب:حياتيات'''&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;padding-bottom:12px; padding-top:2px&quot;&gt;&lt;div id=&quot;sports browsebar&quot; style=&quot;margin-top:1px; margin-bottom:0.2em; text-align:center; font-size:91%;&quot;&gt;
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps kalzium.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:سائنس|سائنس]]:}}
{{nowrap|[[Image:Astrolabe-Persian-18C.jpg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:سائنس جي تاريخ|سائنس جي تاريخ]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps edu mathematics-p.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:رياضيات|رياضي]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps edu science.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:ڪيميا|ڪيميا]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Stylised atom with three Bohr model orbits and stylised nucleus.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:طبيعات|فزڪس]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Gnome-globe.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:ڌرتي سائنس|ڌرتي سائنس]] &amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
[[File:View from a ridge between Segla and Hesten, Senja, Norway, 2014 August.jpg|&lt;small&gt;A panoramic view from a ridge located between Segla and Hesten mountain summits in the island of [[Senja]], [[Troms]], Norway in 2014&lt;/small&gt;]]
'''تعارف'''
[[Image:Darlingtonia californica.jpg|135px|left|]]
[[Image:Harvestman opilio canestrinii male.jpg|270px|right|]]
حياتيات زندگيءَ جو سائنسي مطالعو آهي. اها هڪ قدرتي سائنس آهي جنهن جو وسيع دائرو آهي پر ان ۾ ڪيترائي متحد موضوع آهن جيڪي ان کي هڪ واحد مربوط فيلڊ جي حيثيت سان ڳنڍيندا آهن. مثال طور، سڀئي جاندار جيو گھرڙن مان ٺهيل آهن جيڪا موروثي معلومات کي جينز ۾ انڪوڊ ڪرن ٿا، جيڪي مستقبل جي نسلن ڏانهن منتقل ٿي سگهن ٿيون. ٻيو اهم موضوع ارتقا آهي، جيڪو زندگيءَ جي وحدت ۽ تنوع جي وضاحت ڪري ٿو. توانائي جي پروسيسنگ زندگي لاء پڻ اهم آهي جيئن ته اهو جاندارن کي حرڪت ڏيڻ، منتقل ڪرڻ، وڌڻ ۽ ٻيهر پيدا ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿو. آخرڪار، سڀئي جاندار پنهنجي اندروني ماحول کي منظم ڪرڻ جي قابل آهن. 

حياتيات جا ماهر تنظيم جي ڪيترن ئي سطحن تي زندگي جو مطالعو ڪرڻ جي قابل آهن، جيو گھرڙن جي سالماتي حياتيات کان وٺي ٻوٽن ۽ جانورن جي اناتومي، فزيولوجي ۽ آبادي جي ارتقاء تائين. انهيءَ ڪري، حياتيات ۾ ڪيترائي ذيلي ماخذ آهن، جن مان هر هڪ پنهنجي تحقيقي سوالن جي نوعيت ۽ انهن اوزارن جي وضاحت ڪري ٿو جيڪي اهي استعمال ڪن ٿا. ٻين سائنسدانن وانگر، حياتيات وارا سائنسي طريقا استعمال ڪن ٿا مشاهدو ڪرڻ، سوال پيدا ڪرڻ، مفروضا پيدا ڪرڻ، تجربا انجام ڏيڻ ۽ انهن جي چوڌاري دنيا بابت نتيجن کي ترتيب ڏيڻ. 

ڌرتيءَ تي زندگي، جيڪا 3.7 بلين سال اڳ پيدا ٿي هئي، بيحد متنوع آهي. حياتيات جي ماهرن زندگيءَ جي مختلف شڪلين جو مطالعو ۽ درجه بندي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، پراڪاريوٽڪ جاندارن جهڙوڪ آرڪيا ۽ بيڪٽيريا کان وٺي يوڪريوٽڪ جاندارن جهڙوڪ پروٽسٽ، فنگس، ٻوٽن ۽ جانورن تائين. اهي مختلف جاندار هڪ ماحولياتي نظام جي حياتياتي تنوع ۾ حصو وٺندا آهن، جتي اهي پنهنجي حياتياتي ماحول ذريعي غذائي اجزاء ۽ توانائي جي سائيڪل ۾ خاص ڪردار ادا ڪن ٿا.
 
'''مضمون'''
# [[بئڪٽيريا]]
# [[ٻوٽا]]
# [[گلن وارا ٻوٽا]]
# [[پروڪئريوٽ|پروڪئريوٽا]] 
# [[يوڪيريئوٽا]]
# [[ڪرنگهي وارا جانور|ڪرنگھيدار جانور]]
# [[غير ڪرنگھيدار جانور]]
# [[مولسڪا]]
# [[سيٽئشي|سامونڊي مماليا]]
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[اسٽيم سيل]]
# [[ارتقا]]
# [[قدرتي چونڊ]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[انساني جينوم]]
# [[حياتيات جي تاريخ]] 
# [[وائرس]] 
# [[ماحوليات]] 
# [[سينور]] 
# [[جينياتي ڪوڊ]] 
# [[نباتاتيات]] 
# [[پيلينٽولوجي]] 
# [[هائبرڊ (حياتيات)]]
# [[انساني جينوم پروجيڪٽ]] 
# [[جينيات]]
# [[بحري حياتيات]]
# [[حيوانيات]] 
# [[طيوريات]]
# [[اناتومي]] 
# [[ماليڪيولر حياتيات]] 
# [[جل ٿيليا]]
# [[مماليا]]
# [[ڊي اين اي جا ماليڪيولر ماڊل]] 
# [[اينٽامولوجي]]
# [[ڪنگڊم (حياتيات)]]
# [[فائلم|فائلم (حياتيات)]]
# [[درجو (حياتيات)]]
# [[ترتيب (حياتيات)]] 
# [[خاندان (حياتيات)]]
# [[نسل (حياتيات)]]
# [[نوع (حياتيات)]]
# [[ڦوٽوسنٿيسس]]
# [[جيو گھرڙو]]

'''حياتيات جا ماهر'''
# [[ٿيوڦراسٽس]]
# [[ابن بيطار]]
# [[الجاحظ]]
# [[يعقوب الڪندي]]
# [[ابوالقاسم الزهراوي]]
# [[ابو حنيفه دينوري]]
# [[ابوبڪر محمد بن ذڪريا الرازي]]
# [[ابن نفيس]] 
# [[گريگور مينڊل]]
# [[لوئي پاسچر]]
# [[ڪارل لينئي]]
# [[انتوني وان ليونھوئڪ]]
# [[جين گوڊال]] 
# [[چارلس ڊارون]] 
# [[وليم هاروي]]
# [[رابرٽ هڪ]] 
# [[اليگزينڊر وون هومبولٽ]]
# [[وينڪٽ راماڪرشنن]]
# [[جگديش چندر بوس]] 
# [[رانا دجاني]] 
# [[توفيق ڪنعان]] 
# نارمن بورلاگ 
# الفريڊ رسل والس 
# روزلند فرينڪلن 
# اسٽيفن جي گولڊ
# باربي ميڪ ڪلينٽڪ 
# رابرٽ ڪوچ 
# جي. ليڊيارڊ اسٽيبنس 
# ارنسٽ هيڪل 
# لين مارگوليس 
# ٿامس هينري هڪسلي 
# اين بشپ 
# مارشل ميڪڊونلڊ 
# ديزي ين وو  
# نينا ڊيم 
# ٽريور ڪنڪيڊ 
# جارج ڪوويئر 
# جيمس واٽسسن 
# لينس پالنگ 
# سي ڊي ڊارلنگٽن 
# جانڪي امل 
# ٿامس هنٽ مورگن 
# ايلس رابرٽس 
# شارلين سانتانا 
# جيرڊ هيرن 
# فرانسس آرنلڊ 
# فلپ هينري گوس 
# جان ري 
# فرانسس ڪريڪ
{{Box-footer}} 
'''عام تصويرون'''

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;
'''The following are images from various biology-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;
# History of biology
# History of genetics
# History of model organisms
# History of biotechnology
# Conservation biology
{{Box-footer}} 
Did you know 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;

Things you can do
{{Box-footer}}
Related portals
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
Biology portals
{{Box-footer}}
Categories
{{Box-footer}}
More topics
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>os5u340j1yi90tkgas9v9vtrv8miffg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322296</id>
      <parentid>322106</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322296</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8696" sha1="4pkwx9pv22gz0yltmml27lgo1lj53jl" xml:space="preserve">{{Portal description}}&lt;!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Science|  --&gt;
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:2px; border-color:#90db90; padding:4px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:125%; text-align: center&quot;&gt;'''باب:حياتيات'''&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;padding-bottom:12px; padding-top:2px&quot;&gt;&lt;div id=&quot;sports browsebar&quot; style=&quot;margin-top:1px; margin-bottom:0.2em; text-align:center; font-size:91%;&quot;&gt;
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps kalzium.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:سائنس|سائنس]]:}}
{{nowrap|[[Image:Astrolabe-Persian-18C.jpg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:سائنس جي تاريخ|سائنس جي تاريخ]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps edu mathematics-p.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:رياضيات|رياضي]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Nuvola apps edu science.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:ڪيميا|ڪيميا]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Stylised atom with three Bohr model orbits and stylised nucleus.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:طبيعات|فزڪس]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
{{nowrap|[[Image:Gnome-globe.svg|20px]]&amp;nbsp;[[باب:ڌرتي سائنس|ڌرتي سائنس]] &amp;nbsp;&amp;nbsp;}}
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
[[File:View from a ridge between Segla and Hesten, Senja, Norway, 2014 August.jpg|&lt;small&gt;A panoramic view from a ridge located between Segla and Hesten mountain summits in the island of [[Senja]], [[Troms]], Norway in 2014&lt;/small&gt;]]
'''تعارف'''
[[Image:Darlingtonia californica.jpg|135px|left|]]
[[Image:Harvestman opilio canestrinii male.jpg|270px|right|]]
حياتيات زندگيءَ جو سائنسي مطالعو آهي. اها هڪ قدرتي سائنس آهي جنهن جو وسيع دائرو آهي پر ان ۾ ڪيترائي متحد موضوع آهن جيڪي ان کي هڪ واحد مربوط فيلڊ جي حيثيت سان ڳنڍيندا آهن. مثال طور، سڀئي جاندار جيو گھرڙن مان ٺهيل آهن جيڪا موروثي معلومات کي جينز ۾ انڪوڊ ڪرن ٿا، جيڪي مستقبل جي نسلن ڏانهن منتقل ٿي سگهن ٿيون. ٻيو اهم موضوع ارتقا آهي، جيڪو زندگيءَ جي وحدت ۽ تنوع جي وضاحت ڪري ٿو. توانائي جي پروسيسنگ زندگي لاء پڻ اهم آهي جيئن ته اهو جاندارن کي حرڪت ڏيڻ، منتقل ڪرڻ، وڌڻ ۽ ٻيهر پيدا ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿو. آخرڪار، سڀئي جاندار پنهنجي اندروني ماحول کي منظم ڪرڻ جي قابل آهن. 

حياتيات جا ماهر تنظيم جي ڪيترن ئي سطحن تي زندگي جو مطالعو ڪرڻ جي قابل آهن، جيو گھرڙن جي سالماتي حياتيات کان وٺي ٻوٽن ۽ جانورن جي اناتومي، فزيولوجي ۽ آبادي جي ارتقاء تائين. انهيءَ ڪري، حياتيات ۾ ڪيترائي ذيلي ماخذ آهن، جن مان هر هڪ پنهنجي تحقيقي سوالن جي نوعيت ۽ انهن اوزارن جي وضاحت ڪري ٿو جيڪي اهي استعمال ڪن ٿا. ٻين سائنسدانن وانگر، حياتيات وارا سائنسي طريقا استعمال ڪن ٿا مشاهدو ڪرڻ، سوال پيدا ڪرڻ، مفروضا پيدا ڪرڻ، تجربا انجام ڏيڻ ۽ انهن جي چوڌاري دنيا بابت نتيجن کي ترتيب ڏيڻ. 

ڌرتيءَ تي زندگي، جيڪا 3.7 بلين سال اڳ پيدا ٿي هئي، بيحد متنوع آهي. حياتيات جي ماهرن زندگيءَ جي مختلف شڪلين جو مطالعو ۽ درجه بندي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، پراڪاريوٽڪ جاندارن جهڙوڪ آرڪيا ۽ بيڪٽيريا کان وٺي يوڪريوٽڪ جاندارن جهڙوڪ پروٽسٽ، فنگس، ٻوٽن ۽ جانورن تائين. اهي مختلف جاندار هڪ ماحولياتي نظام جي حياتياتي تنوع ۾ حصو وٺندا آهن، جتي اهي پنهنجي حياتياتي ماحول ذريعي غذائي اجزاء ۽ توانائي جي سائيڪل ۾ خاص ڪردار ادا ڪن ٿا.
 
'''مضمون'''
# [[بئڪٽيريا]]
# [[ٻوٽا]]
# [[گلن وارا ٻوٽا]]
# [[پروڪئريوٽ|پروڪئريوٽا]] 
# [[يوڪيريئوٽا]]
# [[ڪرنگهي وارا جانور|ڪرنگھيدار جانور]]
# [[غير ڪرنگھيدار جانور]]
# [[مولسڪا]]
# [[سيٽئشي|سامونڊي مماليا]]
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[اسٽيم سيل]]
# [[ارتقا]]
# [[قدرتي چونڊ]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[انساني جينوم]]
# [[حياتيات جي تاريخ]] 
# [[وائرس]] 
# [[ماحوليات]] 
# [[سينور]] 
# [[جينياتي ڪوڊ]] 
# [[نباتاتيات]] 
# [[پيلينٽولوجي]] 
# [[هائبرڊ (حياتيات)]]
# [[انساني جينوم پروجيڪٽ]] 
# [[جينيات]]
# [[بحري حياتيات]]
# [[حيوانيات]] 
# [[طيوريات]]
# [[اناتومي]] 
# [[ماليڪيولر حياتيات]] 
# [[جل ٿيليا]]
# [[مماليا]]
# [[ڊي اين اي جا ماليڪيولر ماڊل]] 
# [[اينٽامولوجي]]
# [[ڪنگڊم (حياتيات)]]
# [[فائلم|فائلم (حياتيات)]]
# [[درجو (حياتيات)]]
# [[ترتيب (حياتيات)]] 
# [[خاندان (حياتيات)]]
# [[نسل (حياتيات)]]
# [[نوع (حياتيات)]]
# [[ڦوٽوسنٿيسس]]
# [[جيو گھرڙو]]

'''حياتيات جا ماهر'''
# [[ٿيوڦراسٽس]]
# [[ابن بيطار]]
# [[الجاحظ]]
# [[يعقوب الڪندي]]
# [[ابوالقاسم الزهراوي]]
# [[ابو حنيفه دينوري]]
# [[ابوبڪر محمد بن ذڪريا الرازي]]
# [[ابن نفيس]] 
# [[گريگور مينڊل]]
# [[لوئي پاسچر]]
# [[ڪارل لينئي]]
# [[انتوني وان ليونھوئڪ]]
# [[جين گوڊال]] 
# [[چارلس ڊارون]] 
# [[وليم هاروي]]
# [[رابرٽ هڪ]] 
# [[اليگزينڊر وون هومبولٽ]]
# [[وينڪٽ راماڪرشنن]]
# [[جگديش چندر بوس]] 
# [[رانا دجاني]] 
# [[توفيق ڪنعان]] 
# نارمن بورلاگ 
# الفريڊ رسل والس 
# روزلند فرينڪلن 
# اسٽيفن جي گولڊ
# باربي ميڪ ڪلينٽڪ 
# رابرٽ ڪوچ 
# جي. ليڊيارڊ اسٽيبنس 
# ارنسٽ هيڪل 
# لين مارگوليس 
# ٿامس هينري هڪسلي 
# اين بشپ 
# مارشل ميڪڊونلڊ 
# ديزي ين وو  
# نينا ڊيم 
# ٽريور ڪنڪيڊ 
# جارج ڪوويئر 
# جيمس واٽسسن 
# لينس پالنگ 
# سي ڊي ڊارلنگٽن 
# جانڪي امل 
# ٿامس هنٽ مورگن 
# ايلس رابرٽس 
# شارلين سانتانا 
# جيرڊ هيرن 
# فرانسس آرنلڊ 
# فلپ هينري گوس 
# جان ري 
# فرانسس ڪريڪ
{{Box-footer}} 
'''عام تصويرون'''

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''load new batch''}}
&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;
'''The following are images from various biology-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;
# History of biology
# History of genetics
# History of model organisms
# History of biotechnology
# Conservation biology
{{Box-footer}} 
Did you know 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;

Things you can do
{{Box-footer}}
Related portals
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
Biology portals
{{Box-footer}}
Categories
{{Box-footer}}
More topics
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>4pkwx9pv22gz0yltmml27lgo1lj53jl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:زمرا بلحاظ شاخ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>78113</id>
    <revision>
      <id>322234</id>
      <parentid>281640</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T23:36:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:زمرا بلحاظ موضوع]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322234</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="146" sha1="rvt9s04ypij39qixl80fxdrgdem692n" xml:space="preserve">{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:زمرا بلحاظ پيراميٽر]]
[[زمرو:زمرا بلحاظ موضوع]]
[[زمرو:درسي علم]]</text>
      <sha1>rvt9s04ypij39qixl80fxdrgdem692n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ٻاڦ واري ريلوي انجڻ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78847</id>
    <revision>
      <id>322230</id>
      <parentid>297093</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:58:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322230</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9080" sha1="npc66lqy9o6felieyggq3c813vpbc5o" xml:space="preserve">{{short description|Railway locomotive that produces its pulling power through a steam engine}}
[[File:Number 4468 Mallard in York.jpg|thumb|&lt;small&gt;'''مالارڊ''' ([[LNER Class A4 4468 Mallard|LNER Class A4 4468 ''Mallard'']]) سرڪاري طور تي تيز ترين ٻاڦ وارو لوڪوموٽیو هيو جيڪا 3 جولاء 1938ع تي 126 ميل في ڪلاڪ جي رفتار تائين پهتو.&lt;/small&gt;]]
[[File:Flying Scotsman in Doncaster.JPG|thumb|&lt;small&gt;'''فلائنگ اسڪاٽسمين''' ([[LNER Class A3 4472 Flying Scotsman|LNER Class A3 4472 ''Flying Scotsman'']]) آفیشیلي پهريون ٻاڦ وارو لوڪوموٽیو ھو جيڪو 30 نومبر، 1934ع تي 100 ميل في ڪلاڪ جي رفتار تي پهتو.&lt;/small&gt; ]]
[[File:41018 Schiefe Ebene Nov 2016.webm|thumb|41 018 شيف ايبيني تي چڙهڻ 01 1066 سان پشر لوڪوموٽو (وڊيو).]]
'''ٻاڦ وارو ريلوي انجڻ''' (Steam Locomotive) هڪ لوڪوموٽیو آهي جيڪو ٻاڦ جي توسيع جي ذريعي پاڻ کي ۽ ٻين گاڏين کي ھلائڻ جي قوت فراهم ڪري ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/bub_gb_jCJMAAAAMAAJ|title=Locomotive dictionary; an illustrated vocabulary of terms which designate American Railroad locomotives, their parts, attachments and details of construction, with definitions and illustrations of typical British locomotive practice; five thousand one hundred and forty-eight illustrations|last=Fowler|first=George Little|date=1906|publisher=[[Railroad Gazette]]|isbn=978-0-912318-20-2|location=New York}}&lt;/ref&gt; {{rp|80}} ان کي جلائيندڙ مواد (عام طور تي ڪوئلي، تيل يا ڪاٺ) کي ٻارڻ ذريعي انجڻ جي بوائلر ۾ پاڻيءَ کي ان جاءِ تي گرم ڪيو ويندو آهي جتي اهو گيس بڻجي ويندو آهي ۽ ان جو حجم 1,700 ڀيرا وڌي ويندو آهي. فنڪشنل طور تي، اهو ڦيڻن تي هڪ ٻاڦ وارو انجڻ آهي. &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.british-history.ac.uk/vch/ches/vol5/pt2/pp91-94|title=Railways|website=British History Online}}&lt;/ref&gt;

اڪثر انجڻين ۾، ٻاڦ کي سلندر جی ٻن طرفن ۾ متبادل طور تي داخل ڪيو ويندو آهي، جنهن ۾ پسٽن ميڪانياتي طور تي لوڪوموٽیو جي مکيه ڦيڻن سان ڳنڍيل هوندا آهن. ٻارڻ ۽ پاڻي جي فراهمي عام طور تي يا ته خود انجڻ تي يا ان سان ملندڙ ٽريلر سان کڻي ويندي آهي. ھن عام ڊيزائن ۾ برقي طور تي ھلندڙ بوائلر، پسٽن جي جاءِ تي ٽربائن ۽ ٻاھران ٻاھر پيدا ٿيل ٻاڦ استعمال ڪندي، تبديليون شامل آھن. 

ٻاڦ وارا ريلوي انجن پهريون ڀيرو برطانيه ۾ 19ھین صدي جي شروعات ۾ ترقي ڪيا ويا ۽ 20ھین صدي جي وچ تائين ريلوي ٽرانسپورٽ لاء استعمال ڪيا ويا. رچرڊ ٽريویٿڪ پهريون ٻاڦ وارو ريلوي انجڻ ٺاهيو جيڪو 1804ع ۾ پین۔یو۔دارین (Pen-y-darren) تي لوڊ کی هڪ فاصلي تائين ھلائڻ لاءِ مشهور هو، جيتوڻيڪ هن 1802ع ۾ ڪولبروڪڊيل ۾ آزمائشي لاءِ اڳوڻو لوڪوموٽیو تيار ڪيو ھو.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Richard Trevithick; Giant of Steam|author=Anthony Burton|publisher=[[Aurum Press]]|year=2000|isbn=1-85410-878-6|pages=85–94}}&lt;/ref&gt; سلامانڪا، 1812ع ۾ ميٿيو مري پاران مڊلٽن ريلوي لاءِ ٺاهيو ويو، پهريون تجارتي طور تي ڪامياب ٻاڦ وارو ريلوي انجن هو.&lt;ref name=&quot;Hamilton Ellis 1968 202&quot;&gt;{{cite book|title=The Pictorial Encyclopedia of Railways|author=Hamilton Ellis|publisher=[[Hamlyn (publisher)|Hamlyn Publishing Group]]|year=1968|page=20}}&lt;/ref&gt; &quot;لوڪوموشن نمبر 1&quot;، جارج اسٽيفنسن ۽ سندس پٽ رابرٽ جي ڪمپني رابرٽ اسٽيفنسن اينڊ ڪمپني پاران ٺاهيو ويو، 1825ع ۾ عوامي ريلوي، اسٽاڪٽن ۽ ڊارلنگٽن ريلوي تي مسافرن کي کڻڻ لاءِ پهريون ٻاڦ وارو ريلوي انجن هو. 1830ع ۾ جارج اسٽيفنسن پهرين عوامي انٽر سٽي ريلوي، ليورپول ۽ مانچسٽر ريلوي کي کوليو، 1829ع ۾ رين هل ٽرائلز ۾ &quot;راڪٽ&quot; (ٻاڦ وارو ريلوي انجن) جي ڪاميابيءَ کان پوءِ اهو ثابت ڪيو ويو ته ٻاڦ وارا ريلوي انجن اهڙا فرض سرانجام ڏئي سگهن ٿا. رابرٽ اسٽيفنسن اينڊ ڪمپني پهرين ڏهاڪن ۾ اسٽيم انجڻين جو اڳوڻو بلڊر هو، جيڪو اسٽيم جي پهرين ڏهاڪن ۾ برطانيه، آمريڪا ۽ يورپ جي اڪثر ملڪن ۾ ريلوي لاءِ اسٽيم ٺاهيو ويو.&lt;ref&gt;Ellis, Hamilton (1968). The Pictorial Encyclopedia of Railways. pp. 24–30. Hamlyn Publishing Group.&lt;/ref&gt;

ٻاڦ واري دور جي پڄاڻيءَ تي، هڪ ڊگھي عرصي کان انگريزن جو رفتار تي زور هڪ رڪارڊ ۾ پڄاڻيءَ تي پهتو، جيڪو اڃا تائين اڻ ٽٽل، مالارد (LNER Class A4 4468 Mallard) پاران، 126 ميل في ڪلاڪ (203 ڪلوميٽر في ڪلاڪ)، &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/av/uk-23158002/magnificent-mallard-world-s-fastest-steam-locomotive|title=Magnificent Mallard: World's fastest steam locomotive|date=17 February 2018}}&lt;/ref&gt; جيتوڻيڪ اتي ڊگهي عرصي کان دعوائون آهن ته &quot;پنسلوانيا ريلوي ڪلاس S1&quot; پھریون 150 ميل في ڪلاڪ جي رفتار حاصل ڪئي، جيتوڻيڪ اهو ڪڏهن به سرڪاري طور تي ثابت نه ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Reed|first=Brian|date=1972|title=Loco Profile 24: Pennsylvania Duplexii |publisher=Profile Publications Ltd.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Pennypacker|first=Bert|date=1962|title=Pennsy Power: Steam and Electric Locomotives of the Pennsylvania Railroad, 1900-1957|publisher=Alvin Staufer}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|date=24 June 1939|title=&quot;High-Capacity Locomotive for Fast Service&quot; Railway Age Vol. 106, No. 25 |publisher=Simmons-Boardman Publishing Corporation}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=M. Grant|first=Roderick|date=December 1941|title=&quot;Riding the Gargantua of the Rails&quot;|publisher=Popular Mechanics}}&lt;/ref&gt; آمريڪا ۾، وڏين لوڊنگ گيجز تمام وڏا، ڳري لوڪوموٽیو جهڙوڪ يونين پئسفڪ بگ بوائي، جنهن جو وزن 540 ڊگھو ٽن هو ۽ ڇڪڻ جي طاقت 1,35,375 ارگ۔پائونڊ (6,02,180 نيوٽن) هئي، جي ترقيءَ جي اجازت ڏني.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Big Boy|last1=Kratville|first1=William|date=1972|publisher=Kratville Publications}}&lt;/ref&gt;   

سال1900ع جي شروعات ۾، ٻاڦ واري انجڻ کي آهستي آهستي اليڪٽرڪ ۽ ڊيزل انجڻين جي ڀيٽ ۾ تبديل ڪيو ويو، سال 1930ع جي آخر ۾ ريل گاڏيون مڪمل طور تي برقي ۽ ڊيزل پاور ۾ تبديل ٿي ويون. ٻاڦ واري لوڪوموٽیو جي اڪثريت 1980ع جي ڏهاڪي تائين باقاعده سروس تان رٽائر ٿي ويا، جيتوڻيڪ ڪيترائي سياحتي ۽ ورثي واري لائين تي هلندا رهيا.&lt;ref&gt;{{cite ODNB|title=Blenkinsop, John|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-2637|doi=10.1093/ref:odnb/2637}}&lt;/ref&gt;

== تاريخ ==
==اجزاء==
==فٽنگ ۽ آلات==
==تبديليون== 
==درجه بندي==
==ڪارڪردگي== 
==ٺاهيندڙ== 
==عام استعمال ۾ ٻاڦ جو خاتمو==
==بحالي==
==موسمي تبديليون== 
==مشهور ڪلچر ۾== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Steam locomotives}}
{{Library resources box}}
* [https://www.bbc.co.uk/archive/steamtrains/index.shtml TV and Radio programmes from the BBC archives celebrating steam trains]
* [http://www.steamlocomotive.com/ Database of surviving steam locomotives in North America]
* [http://www.heritagerailways.com/ UK heritage railways and preserved locomotives database]
* [http://www.advanced-steam.org/ Advanced Steam Traction Trust]
* [https://www.railwayphotography.co.uk/mainline-steam-trains/ UK Steam Train Photos]{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Locomotive running gear}}
{{Whyte types}}
{{Early steam locomotives}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Steam Locomotive}}
[[Category:Steam locomotives|*]]
[[Category:British inventions]]
[[Category:Articles containing video clips]]
[[Category:Steam vehicles|Locomotive]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انجڻ]]
[[زمرو:انجن]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:اطلاقي سائنس]]</text>
      <sha1>npc66lqy9o6felieyggq3c813vpbc5o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322231</id>
      <parentid>322230</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322231</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9058" sha1="h1fgl4j2l3qkq6zotlg62j49942yzqh" xml:space="preserve">{{short description|Railway locomotive that produces its pulling power through a steam engine}}
[[File:Number 4468 Mallard in York.jpg|thumb|&lt;small&gt;'''مالارڊ''' ([[LNER Class A4 4468 Mallard|LNER Class A4 4468 ''Mallard'']]) سرڪاري طور تي تيز ترين ٻاڦ وارو لوڪوموٽیو هيو جيڪا 3 جولاء 1938ع تي 126 ميل في ڪلاڪ جي رفتار تائين پهتو.&lt;/small&gt;]]
[[File:Flying Scotsman in Doncaster.JPG|thumb|&lt;small&gt;'''فلائنگ اسڪاٽسمين''' ([[LNER Class A3 4472 Flying Scotsman|LNER Class A3 4472 ''Flying Scotsman'']]) آفیشیلي پهريون ٻاڦ وارو لوڪوموٽیو ھو جيڪو 30 نومبر، 1934ع تي 100 ميل في ڪلاڪ جي رفتار تي پهتو.&lt;/small&gt; ]]
[[File:41018 Schiefe Ebene Nov 2016.webm|thumb|41 018 شيف ايبيني تي چڙهڻ 01 1066 سان پشر لوڪوموٽو (وڊيو).]]
'''ٻاڦ وارو ريلوي انجڻ''' (Steam Locomotive) هڪ لوڪوموٽیو آهي جيڪو ٻاڦ جي توسيع جي ذريعي پاڻ کي ۽ ٻين گاڏين کي ھلائڻ جي قوت فراهم ڪري ٿو.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/bub_gb_jCJMAAAAMAAJ|title=Locomotive dictionary; an illustrated vocabulary of terms which designate American Railroad locomotives, their parts, attachments and details of construction, with definitions and illustrations of typical British locomotive practice; five thousand one hundred and forty-eight illustrations|last=Fowler|first=George Little|date=1906|publisher=[[Railroad Gazette]]|isbn=978-0-912318-20-2|location=New York}}&lt;/ref&gt; {{rp|80}} ان کي جلائيندڙ مواد (عام طور تي ڪوئلي، تيل يا ڪاٺ) کي ٻارڻ ذريعي انجڻ جي بوائلر ۾ پاڻيءَ کي ان جاءِ تي گرم ڪيو ويندو آهي جتي اهو گيس بڻجي ويندو آهي ۽ ان جو حجم 1,700 ڀيرا وڌي ويندو آهي. فنڪشنل طور تي، اهو ڦيڻن تي هڪ ٻاڦ وارو انجڻ آهي. &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.british-history.ac.uk/vch/ches/vol5/pt2/pp91-94|title=Railways|website=British History Online}}&lt;/ref&gt;

اڪثر انجڻين ۾، ٻاڦ کي سلندر جی ٻن طرفن ۾ متبادل طور تي داخل ڪيو ويندو آهي، جنهن ۾ پسٽن ميڪانياتي طور تي لوڪوموٽیو جي مکيه ڦيڻن سان ڳنڍيل هوندا آهن. ٻارڻ ۽ پاڻي جي فراهمي عام طور تي يا ته خود انجڻ تي يا ان سان ملندڙ ٽريلر سان کڻي ويندي آهي. ھن عام ڊيزائن ۾ برقي طور تي ھلندڙ بوائلر، پسٽن جي جاءِ تي ٽربائن ۽ ٻاھران ٻاھر پيدا ٿيل ٻاڦ استعمال ڪندي، تبديليون شامل آھن. 

ٻاڦ وارا ريلوي انجن پهريون ڀيرو برطانيه ۾ 19ھین صدي جي شروعات ۾ ترقي ڪيا ويا ۽ 20ھین صدي جي وچ تائين ريلوي ٽرانسپورٽ لاء استعمال ڪيا ويا. رچرڊ ٽريویٿڪ پهريون ٻاڦ وارو ريلوي انجڻ ٺاهيو جيڪو 1804ع ۾ پین۔یو۔دارین (Pen-y-darren) تي لوڊ کی هڪ فاصلي تائين ھلائڻ لاءِ مشهور هو، جيتوڻيڪ هن 1802ع ۾ ڪولبروڪڊيل ۾ آزمائشي لاءِ اڳوڻو لوڪوموٽیو تيار ڪيو ھو.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Richard Trevithick; Giant of Steam|author=Anthony Burton|publisher=[[Aurum Press]]|year=2000|isbn=1-85410-878-6|pages=85–94}}&lt;/ref&gt; سلامانڪا، 1812ع ۾ ميٿيو مري پاران مڊلٽن ريلوي لاءِ ٺاهيو ويو، پهريون تجارتي طور تي ڪامياب ٻاڦ وارو ريلوي انجن هو.&lt;ref name=&quot;Hamilton Ellis 1968 202&quot;&gt;{{cite book|title=The Pictorial Encyclopedia of Railways|author=Hamilton Ellis|publisher=[[Hamlyn (publisher)|Hamlyn Publishing Group]]|year=1968|page=20}}&lt;/ref&gt; &quot;لوڪوموشن نمبر 1&quot;، جارج اسٽيفنسن ۽ سندس پٽ رابرٽ جي ڪمپني رابرٽ اسٽيفنسن اينڊ ڪمپني پاران ٺاهيو ويو، 1825ع ۾ عوامي ريلوي، اسٽاڪٽن ۽ ڊارلنگٽن ريلوي تي مسافرن کي کڻڻ لاءِ پهريون ٻاڦ وارو ريلوي انجن هو. 1830ع ۾ جارج اسٽيفنسن پهرين عوامي انٽر سٽي ريلوي، ليورپول ۽ مانچسٽر ريلوي کي کوليو، 1829ع ۾ رين هل ٽرائلز ۾ &quot;راڪٽ&quot; (ٻاڦ وارو ريلوي انجن) جي ڪاميابيءَ کان پوءِ اهو ثابت ڪيو ويو ته ٻاڦ وارا ريلوي انجن اهڙا فرض سرانجام ڏئي سگهن ٿا. رابرٽ اسٽيفنسن اينڊ ڪمپني پهرين ڏهاڪن ۾ اسٽيم انجڻين جو اڳوڻو بلڊر هو، جيڪو اسٽيم جي پهرين ڏهاڪن ۾ برطانيه، آمريڪا ۽ يورپ جي اڪثر ملڪن ۾ ريلوي لاءِ اسٽيم ٺاهيو ويو.&lt;ref&gt;Ellis, Hamilton (1968). The Pictorial Encyclopedia of Railways. pp. 24–30. Hamlyn Publishing Group.&lt;/ref&gt;

ٻاڦ واري دور جي پڄاڻيءَ تي، هڪ ڊگھي عرصي کان انگريزن جو رفتار تي زور هڪ رڪارڊ ۾ پڄاڻيءَ تي پهتو، جيڪو اڃا تائين اڻ ٽٽل، مالارد (LNER Class A4 4468 Mallard) پاران، 126 ميل في ڪلاڪ (203 ڪلوميٽر في ڪلاڪ)، &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/av/uk-23158002/magnificent-mallard-world-s-fastest-steam-locomotive|title=Magnificent Mallard: World's fastest steam locomotive|date=17 February 2018}}&lt;/ref&gt; جيتوڻيڪ اتي ڊگهي عرصي کان دعوائون آهن ته &quot;پنسلوانيا ريلوي ڪلاس S1&quot; پھریون 150 ميل في ڪلاڪ جي رفتار حاصل ڪئي، جيتوڻيڪ اهو ڪڏهن به سرڪاري طور تي ثابت نه ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Reed|first=Brian|date=1972|title=Loco Profile 24: Pennsylvania Duplexii |publisher=Profile Publications Ltd.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Pennypacker|first=Bert|date=1962|title=Pennsy Power: Steam and Electric Locomotives of the Pennsylvania Railroad, 1900-1957|publisher=Alvin Staufer}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|date=24 June 1939|title=&quot;High-Capacity Locomotive for Fast Service&quot; Railway Age Vol. 106, No. 25 |publisher=Simmons-Boardman Publishing Corporation}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=M. Grant|first=Roderick|date=December 1941|title=&quot;Riding the Gargantua of the Rails&quot;|publisher=Popular Mechanics}}&lt;/ref&gt; آمريڪا ۾، وڏين لوڊنگ گيجز تمام وڏا، ڳري لوڪوموٽیو جهڙوڪ يونين پئسفڪ بگ بوائي، جنهن جو وزن 540 ڊگھو ٽن هو ۽ ڇڪڻ جي طاقت 1,35,375 ارگ۔پائونڊ (6,02,180 نيوٽن) هئي، جي ترقيءَ جي اجازت ڏني.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Big Boy|last1=Kratville|first1=William|date=1972|publisher=Kratville Publications}}&lt;/ref&gt;   

سال1900ع جي شروعات ۾، ٻاڦ واري انجڻ کي آهستي آهستي اليڪٽرڪ ۽ ڊيزل انجڻين جي ڀيٽ ۾ تبديل ڪيو ويو، سال 1930ع جي آخر ۾ ريل گاڏيون مڪمل طور تي برقي ۽ ڊيزل پاور ۾ تبديل ٿي ويون. ٻاڦ واري لوڪوموٽیو جي اڪثريت 1980ع جي ڏهاڪي تائين باقاعده سروس تان رٽائر ٿي ويا، جيتوڻيڪ ڪيترائي سياحتي ۽ ورثي واري لائين تي هلندا رهيا.&lt;ref&gt;{{cite ODNB|title=Blenkinsop, John|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-2637|doi=10.1093/ref:odnb/2637}}&lt;/ref&gt;

== تاريخ ==
==اجزاء==
==فٽنگ ۽ آلات==
==تبديليون== 
==درجه بندي==
==ڪارڪردگي== 
==ٺاهيندڙ== 
==عام استعمال ۾ ٻاڦ جو خاتمو==
==بحالي==
==موسمي تبديليون== 
==مشهور ڪلچر ۾== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Steam locomotives}}
{{Library resources box}}
* [https://www.bbc.co.uk/archive/steamtrains/index.shtml TV and Radio programmes from the BBC archives celebrating steam trains]
* [http://www.steamlocomotive.com/ Database of surviving steam locomotives in North America]
* [http://www.heritagerailways.com/ UK heritage railways and preserved locomotives database]
* [http://www.advanced-steam.org/ Advanced Steam Traction Trust]
* [https://www.railwayphotography.co.uk/mainline-steam-trains/ UK Steam Train Photos]{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Locomotive running gear}}
{{Whyte types}}
{{Early steam locomotives}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Steam Locomotive}}
[[Category:Steam locomotives|*]]
[[Category:British inventions]]
[[Category:Articles containing video clips]]
[[Category:Steam vehicles|Locomotive]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:انجن]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:اطلاقي سائنس]]</text>
      <sha1>h1fgl4j2l3qkq6zotlg62j49942yzqh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:زندگي جي سائنس</title>
    <ns>14</ns>
    <id>79423</id>
    <revision>
      <id>322086</id>
      <parentid>321755</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:18:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322086</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="159" sha1="cwhyb0gwo41iewrydst84bhvf9rdfzv" xml:space="preserve">{{portal|حياتيات}}
{{Commons}}
{{Cat main|زندگي جي سائنسن جي فهرست}}
[[زمرو:زندگي]]
[[زمرو:علم فطري سائنس]]</text>
      <sha1>cwhyb0gwo41iewrydst84bhvf9rdfzv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ابلاغيات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>79444</id>
    <revision>
      <id>322161</id>
      <parentid>287060</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:05:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322161</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21" sha1="j45mxg3yy40sd8i7o77tkllvisxvprp" xml:space="preserve">[[زمرو:تصور]]</text>
      <sha1>j45mxg3yy40sd8i7o77tkllvisxvprp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هارپ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79527</id>
    <revision>
      <id>322199</id>
      <parentid>292695</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322199</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5097" sha1="9rzdkh8dv7pchvf35s48opqzg4h520f" xml:space="preserve">{{short description|Plucked string instrument}}
{{Infobox instrument
| name           = هارپ&lt;br&gt;Harp
| image          = Harp.png
| image_capt     = وچئين دور جو هڪ هارپ (کاٻي) ۽ هڪ واحد-ايڪشن پيڊل هارپ (ساڄي)
| background     = string
| hornbostel_sachs = 322–5
| hornbostel_sachs_desc = ڪمپوزت ڪورڊوفون، جيڪو ننگي آڱرين سان کيڏيو ويندو آهي
| range          = [[File:Range of harp.JPG|150px|center]]&lt;div align=center&gt;(جديد پيڊل هارپ)&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Black |first1=Dave |title=Essential Dictionary of Orchestration |last2=Gerou |first2=Tom |publisher=Alfred Publishing Co. |year=1998 |isbn=0-7390-0021-7}}&lt;/ref&gt;&lt;/div&gt;
| related        = * زاويائي هارپ
* آرڪيڊ هارپ
* ڪلاوي هارپ
* ڪانگهو (چيني/ڪورين)
* پيڊل هارپ 
* ٽرپل هارپ (باروق دور)
* سيلٽڪ هارپ (وچين دور) 
* ايپيگونيون
* ليري
* ياز
* زيٿر
* چنگ
}}
'''هارپ''' (Harp)، جنڪ، بربط ۽ چنگ پر سڏبو ويندو آهي، هڪ تار وارو موسيقي جو آلو آهي، جنهن ۾ انفرادي تار پنهنجي آواز جي تختي تي هڪ زاويه تي هلندا آهن. تارون آڱرين سان ڪٽيل آهن. هارپ مختلف طريقن، بيٺل يا ويٺي، سان ٺاهي سگهجي ٿو ۽ مختلف طريقن، آرڪسٽرا يا ڪنسرٽ ۾ پرفارم ڪري سگهجي ٿو. ان جو سڀ کان عام روپ ٽڪنڊي شڪل ۾ ۽ ڪاٺ مان ٺهيل آهي. ڪجھ ۾ گھڻن تارن جون قطارون ۽ پيڊل منسلڪ هوندا آھن.

هارپ جا قديم نقشا [[ميسوپوٽيميا]] (هاڻي [[عراق]])، [[فارس]] (هاڻي [[ايران]]) ۽ [[مصر]] ۾ ۽ بعد ۾ [[هندستان]] ۽ [[چين]] ۾ رڪارڊ ڪيا ويا. وچين دور تائين هارپ [[يورپ]] ۾ پکڙيل هئا. هارپ [[آمريڪا]] ۾ مليا هئا جتي ڪجهه علائقن ۾ اها مشهور لوڪ روايات جا حصا هئا. آفريڪي کنڊ مان الڳ الڳ نمونا پڻ نڪرندا آهن. هارپ وٽ علامتي سياسي روايتون آهن ۽ اڪثر ڪري علامتن ۾ استعمال ٿيندا آهن. 

تاريخي طور تي، تار جانورن جي پٺن (Sinew) مان ٺهيل هئا.&lt;ref name=&quot;Lawergrenharp&quot;&gt;{{Cite encyclopedia |title=Harp |encyclopedia=[[Encyclopædia Iranica]] |url=http://www.iranica.com/articles/harp |last=Lawergren |first=Bo |date=12 December 2003 |access-date=21 July 2011 |archive-date=15 August 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110815034237/http://www.iranica.com/articles/harp |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;xiejin&quot;&gt;{{Cite web |last=Xie Jin |title=Reflection upon Chinese Recently Unearthed Konghous in Xin Jiang Autonomous Region |url=https://musicology.cn/news/news_299.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304083704/https://musicology.cn/news/news_299.html |archive-date=4 March 2016 |publisher=Musicology Department, Shanghai Conservatory of Music, China |quote=The [[konghou]]s in Xinjiang ...skin cover...one string has been found. It is made of ox tendon...}}&lt;/ref&gt; ٻين مواد ۾ گٽ (جانورن جي آنڊون)، ٻوٽن جا ريشا، برائيڊڊ هيمپ، ڪپهه جي ڪنڊ، ريشم، نائلون ۽ تار شامل آهن.&lt;ref name=&quot;gutplantfiber&quot;&gt;
{{Cite web |title=Ngombi (arched Harp) Fang/Kele people 19th century |url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/502965 |website=Metropolitan Museum of Art}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;gutplantfiber&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=lyre; harp |url=https://www.britishmuseum.org/collection/object/E_Af-4416 |website=The British Museum |quote=It has four (Hemp) strings and two hide thongs}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Saùng-Gauk Burmese 19th century |url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/502040 |website=Metropolitan Museum of Art}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;si&quot;&gt;{{Cite book |last=Williamson |first=Robert M. |url=https://archive.org/details/sciencestringins00ross |title=The Science of String Instruments |date=2010 |publisher=Springer |isbn=9781441971104 |editor-last=Thomas D. Rossing |pages=[https://archive.org/details/sciencestringins00ross/page/n176 167]–170 |url-access=limited}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Ngombi Tsogo mid-20th century |url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/504481 |website=Metropolitan Museum of Art}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ARCHED HARP OR BOW HARP |url=https://collections.ed.ac.uk/mimed/record/49737 |website=The University of Edinburgh, Musical Instruments Museums Edinburgh |quote=5 wire strings attached to lateral pegs in neck and attached at lower end to perforated wooden plaque anchored into the belly}}&lt;/ref&gt;

پيڊل هارپ اسڪور ۾، جڏهن به ممڪن هجي، ڊبل فليٽ ۽ ڊبل شارپس کان بچڻ گهرجي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:موسيقي]]
[[زمرو:فن مواد]]
[[زمرو:موسيقي جا اوزار]]</text>
      <sha1>9rzdkh8dv7pchvf35s48opqzg4h520f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:طب ۽ صحت</title>
    <ns>100</ns>
    <id>79598</id>
    <revision>
      <id>322114</id>
      <parentid>304838</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:58:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322114</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11539" sha1="4w0r8cpfsb8fvjf1d77e8sj59yvab4w" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:gray; padding:8px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''{{FULLPAGENAME}}'''
[[File:Pellegrinaio Santa Maria della Scala n5.jpg|thumb|240px| ڊومنيڪو دي بارٽولو، 1441-1442ع جو رنگين فريسڪو ''ڪيئر آف دي سِڪ''(مريضن جي سنڀال)، [[اٽلي]] جي شهر سينا ​​۾ سانتا ماريا ڊيلا اسڪالا اسپتال جي تصوير ڏيکاريندي.]]
'''طب'''  سائنس ۽ مشق آهي مريضن جي سنڀال، تشخيص جو انتظام ڪرڻ، پروگنوسس، روڪٿام، علاج، انهن جي زخم يا بيماري جي خاتمي، ۽ انهن جي صحت کي فروغ ڏيڻ. دوائون مختلف قسم جي صحت جي سار سنڀال جي طريقن تي مشتمل آهي جيڪي بيمارين جي روڪٿام ۽ علاج ذريعي صحت کي برقرار رکڻ ۽ بحال ڪرڻ لاءِ ٺاهيا ويا آهن. معاصر طب لاڳو ٿئي ٿو بايوميڊيڪل سائنسز، بايوميڊيڪل ريسرچ، جينيٽڪس، ۽ طبي ٽيڪنالاجي زخمن ۽ مرض جي تشخيص، علاج ۽ روڪڻ لاءِ، خاص طور تي دواسازي يا سرجري ذريعي، پر ان سان گڏ علاج جي ذريعي، جيئن مختلف نفسياتي علاج، خارجي اسپلنٽ ۽ ڪشش، طبي آلات، حياتيات، ۽ ionizing تاب، ٻين جي وچ ۾. دوائون پراگاڻيڪ دور کان وٺي مشق ڪئي وئي آهي، ۽ گهڻو ڪري هن وقت تائين اهو هڪ فن هو (تخليق ۽ مهارت جو هڪ علائقو)، اڪثر ڪري مقامي ثقافت جي مذهبي ۽ فلسفياتي عقيدن سان تعلق رکي ٿو. مثال طور، هڪ دوا وارو ماڻهو جڙي ٻوٽي لڳائيندو ۽ شفا لاءِ دعائون چوندو، يا ڪو قديم فيلسوف ۽ طبيب طنزيه نظريات مطابق خونريزي کي لاڳو ڪندو. تازن صدين ۾، جديد سائنس جي اچڻ کان وٺي، اڪثر دوائون فن ۽ سائنس جو مجموعو بڻجي چڪيون آهن (ٻئي بنيادي ۽ لاڳو، طبي سائنس جي ڇت هيٺ). مثال طور، جڏهن سيون جي سلائي ڪرڻ جي ٽيڪنڪ مشق جي ذريعي سکيو ويو هڪ فن آهي، اهو علم سائنس جي ذريعي پيدا ٿئي ٿو جيڪو سيلولر ۽ ماليڪيولر سطح تي ٽشوز ۾ ٿئي ٿو. دوائن جا Prescientific فارم، جيڪي هاڻي روايتي دوائون يا لوڪ طب جي نالي سان سڃاتل آهن، عام طور تي سائنسي دوائن جي غير موجودگيءَ ۾ استعمال ٿينديون رهن ٿيون ۽ اهڙيءَ طرح ان کي متبادل دوائون سڏيو وڃي ٿو. سائنسي دوائن کان ٻاهر اخلاقي، حفاظت ۽ افاديت جي خدشن سان گڏ متبادل علاج کي ڪوڙو چئبو آهي.
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.svg|23px]] 
'''نمايان مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|ivory|''load new batch''
}}&lt;/small&gt;
{{center|''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي انگريزي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا.&lt;/small&gt;''}}
[[File:Arsenic trioxide.jpg|thumb|آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ]]
1858ع ۾ انگلينڊ جي شهر برادفورڊ ۾ مٺائي جي هڪ بيچ حادثي سان زهريلي آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ سان ملاوٽ ڪئي وئي. اٽڪل پنج پائونڊ (ٻه ڪلو گرام) مٺائيون عوام کي وڪڻيون ويون، جنهن جي نتيجي ۾ 20 ڄڻا مارجي ويا ۽ 200 کان وڌيڪ ماڻهو آرسنڪ جي زهر جي اثر ۾ مبتلا ٿيا. برطانيه ۾ کاڌي ۾ ملاوٽ جو رواج وچين دور کان اڳي ئي هوندو هو، پر 1800ع کان پوءِ شهري آباديءَ ۽ دڪانن مان خريد ڪيل کاڌي جي واڌ سان، ملاوٽ هڪ وڌندڙ مسئلو بڻجي وئي. کنڊ جي وڌندڙ قيمت سان، ان کي متبادل سان تبديل ڪرڻ عام هو. بريڊفورڊ ۾ تيار ڪيل مٺائي لاءِ، ڪنفيڪشنر کي پائوڊر جپسم خريد ڪرڻ هو، پر هول سيل ڪيمسٽ جي غلطي جو مطلب اهو ٿيو ته ان جي بدران آرسنڪ خريد ڪيو ويو.
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Dandelion_(Taraxacum)_Clock_-_Tennessee,_USA_-_May_31,_2014.jpg | thumb | left |[[دوڌي ٻوٽي]] (Dandelion)، سائنسي نالو ٽيرئڪزيڪم اوفيشينالي (Taraxacum officinale)، ھڪ قسم جو ٻوٽو آھي. ھي ٻوٽي جگر ۽ پيٽ (معدي) جي بيمارين جي علاج لاءِ ڪتابن ۾ اچي ٿي. ان جون ڪينسر سان بچاء جي خاصيتون ليبارٽري تجربن مان گذري ڪلينيڪل مرحلي ۾ داخل ٿي ڇڪيون آهن. هن ۾ وٽامن بي ڪامپليڪس، وٽامن سي، وٽامن اِي، ڪيلشيم، ميگنيز، فاسفورس ۽ زنڪ سٺي مقدار ۾ موجود آهن. تحقيق مطابق دوڌي ٻوٽيءَ جي پاڙ ڪينسر جي لاءِ فائديمند آهي.]]

&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''وڪي پروجيڪٽ'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''سٺا مضمون''' 

اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
'''سڃاتل مواد'''
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''

&lt;small&gt;
{{color|white|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
[[File:Koeh-149.jpg|thumb|Illustration from ''[[Köhler's Medicinal Plants]]'' (1887–1898)]]
[[File:Ballet Star Kathryn Lee advertises Camel cigarettes, 1948.jpg|thumb|''&quot;More Doctors Smoke Camels than Any Other Cigarette&quot;'' advertisement for [[Camel (cigarette)|Camel]] cigarettes in the 1940s]]
&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''
&lt;/small&gt;
center|&lt;small&gt;'''The following
 are images from various Medicine-related articles on Wikipedia.
'''&lt;/small&gt;
*
History of Medicine
* 
Traditional medicine
* 
Health care
*
Health insurance
*
Medical ethics
*
Timeline of medicine and medical
 technology
* Medical billing
{{Box-footer}} 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Did you know &lt;small&gt;(auto generated)&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[طب]]
# [[آنگڪولاجي (طب)|آنڪولاجي]]
# [[آيرويد]]
# [[ايپيڊيميولوجي]]
# [[عضون جي تشريح جو علم]]
# [[نفسيات]]

'''طبي ادارا'''
# [[ڪاليج آف فزيشنز اينڊ سرجنز پاڪستان]]
# [[ڪراچي انسٽيٽيوٽ آف هارٽ ڊيزيز]]
# [[لياقت نيشنل اسپتال]]
# [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف ڪارڊيو ويسڪيولر ڊيزيز]]

'''انساني جسم'''
# [[انساني هاضمي جو سرشتو]]
# [[جسم جو ڪنٽرول سسٽم]]
# [[جسم مان بيڪار مادن خارج ٿيڻ جو عمل]]
# [[پاڻمرادا ردعمل]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[ٽيِ گهرڙا]]
# [[گليمفيٽڪ سسٽم]]
# [[چرٻي]] 
# [[هارمون]]
# [[ڦڦڙ]]
# [[وار]]

'''طبي موضوع'''
# [[اوٻاسي]] 
# [[اوڳرائي]]   
# [[بک]]
# [[ريح]]
# [[نبض]]
# [[ڌيءَ يا پٽ]]
# [[موت]] 
# [[ڪووڊ-١٩ ويڪسين]]
# [[ماءُ کان سواءِ ٻار جي پيدائش]]
# [[نينوٽيڪ ٽيٽو]]

'''بيماريون'''
# [[آڪسيڊينٽ اِسٽريس]]
# [[الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري)|الزائمر]]
# [[پيرن هيٺيان ڪٻ]]
# [[دونهيڙو]]
# [[رت پوڻائي]]
# [[سسندڙ دماغ]]
# [[مٺا پيشاب]]
# [[ڪونگر]] 
# [[ڪڪر مئل]] 
# [[کونگهرا]]

'''نفسيات'''
# [[احساس گهٽتائي]]
# [[ادراڪي اڀياس]]
# [[الائيس الزائمر]]
# [[جرنل ٿراپي]]
# [[خواب]]
# [[سلوڪ]]
# [[شعور]]
# [[شيزوفرينيا]]
# [[نفسيات]]
# [[نفسيات جو علم]]
# [[هٿراڌو عادتون]]
# [[ڊپريشن (موڊ)]]

'''صحت'''
# [[صحت]]
# [[دٻاءُ (حياتياتي)]]
# [[سمارٽ بيلٽ]]
# [[کير اُٻارڻ]]
# [[مشڪون]] 
# [[ڪوليسٽرول]]
# [[ڪاربوهائيڊريٽ]] 

'''طبي غذايون'''
# [[آمڻ سير]]  
# [[ٽماٽن جو جوس]]
# [[پينوس]]
# [[چانهہ]]
# [[سَنڌَ]]
# [[شورو]] 
# [[ماکي]]  
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
* [[:زمرو:طب]]
** [[:زمرو:اناٽومي]]
** [[:زمرو:انساني جسم]]
** [[:زمرو:ايپيڊميولوجي]]
** [[:زمرو:بيماريون]]
** [[:زمرو:طب بلحاظ ملڪ]]
** [[:زمرو:طب ۽ صحت جا ادارا]]
** [[:زمرو:طبي ٻوٽا]]
** [[:زمرو:ماھر طب]]
* [[:زمرو:نفسيات]]
* [[:زمرو:صحت]]
** [[:زمرو:صحت بلحاظ جڳھہ]]
** [[:زمرو:صحت جا متعينات]]
** [[:زمرو:صحت جو علم]]
** [[:زمرو:مردانہ صحت]]
** [[:زمرو:نگھداشت صحت]]
* [[:زمرو:مذهب ۽ سگھڀرائي]]
{{Box-footer}}
'''سڃاتل مواد'''
{{cot|bg=lightblue}}
{{cob}}
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[Category:Medicine|π{{FULLPAGENAME}}]]
[[Category:Medicine portal|*]]
[[Category:WikiProject Medicine]]
[[زمرو:طب|طب ۽ صحت]]
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:طب جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>4w0r8cpfsb8fvjf1d77e8sj59yvab4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322115</id>
      <parentid>322114</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:01:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322115</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11537" sha1="qhih6p53z7bjb4zay3i4ifg7z5kvqs1" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:gray; padding:8px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''{{FULLPAGENAME}}'''
[[File:Pellegrinaio Santa Maria della Scala n5.jpg|thumb|240px| ڊومنيڪو دي بارٽولو، 1441-1442ع جو رنگين فريسڪو ''ڪيئر آف دي سِڪ''(مريضن جي سنڀال)، [[اٽلي]] جي شهر سينا ​​۾ سانتا ماريا ڊيلا اسڪالا اسپتال جي تصوير ڏيکاريندي.]]
'''طب'''  سائنس ۽ مشق آهي مريضن جي سنڀال، تشخيص جو انتظام ڪرڻ، پروگنوسس، روڪٿام، علاج، انهن جي زخم يا بيماري جي خاتمي، ۽ انهن جي صحت کي فروغ ڏيڻ. دوائون مختلف قسم جي صحت جي سار سنڀال جي طريقن تي مشتمل آهي جيڪي بيمارين جي روڪٿام ۽ علاج ذريعي صحت کي برقرار رکڻ ۽ بحال ڪرڻ لاءِ ٺاهيا ويا آهن. معاصر طب لاڳو ٿئي ٿو بايوميڊيڪل سائنسز، بايوميڊيڪل ريسرچ، جينيٽڪس، ۽ طبي ٽيڪنالاجي زخمن ۽ مرض جي تشخيص، علاج ۽ روڪڻ لاءِ، خاص طور تي دواسازي يا سرجري ذريعي، پر ان سان گڏ علاج جي ذريعي، جيئن مختلف نفسياتي علاج، خارجي اسپلنٽ ۽ ڪشش، طبي آلات، حياتيات، ۽ ionizing تاب، ٻين جي وچ ۾. دوائون پراگاڻيڪ دور کان وٺي مشق ڪئي وئي آهي، ۽ گهڻو ڪري هن وقت تائين اهو هڪ فن هو (تخليق ۽ مهارت جو هڪ علائقو)، اڪثر ڪري مقامي ثقافت جي مذهبي ۽ فلسفياتي عقيدن سان تعلق رکي ٿو. مثال طور، هڪ دوا وارو ماڻهو جڙي ٻوٽي لڳائيندو ۽ شفا لاءِ دعائون چوندو، يا ڪو قديم فيلسوف ۽ طبيب طنزيه نظريات مطابق خونريزي کي لاڳو ڪندو. تازن صدين ۾، جديد سائنس جي اچڻ کان وٺي، اڪثر دوائون فن ۽ سائنس جو مجموعو بڻجي چڪيون آهن (ٻئي بنيادي ۽ لاڳو، طبي سائنس جي ڇت هيٺ). مثال طور، جڏهن سيون جي سلائي ڪرڻ جي ٽيڪنڪ مشق جي ذريعي سکيو ويو هڪ فن آهي، اهو علم سائنس جي ذريعي پيدا ٿئي ٿو جيڪو سيلولر ۽ ماليڪيولر سطح تي ٽشوز ۾ ٿئي ٿو. دوائن جا Prescientific فارم، جيڪي هاڻي روايتي دوائون يا لوڪ طب جي نالي سان سڃاتل آهن، عام طور تي سائنسي دوائن جي غير موجودگيءَ ۾ استعمال ٿينديون رهن ٿيون ۽ اهڙيءَ طرح ان کي متبادل دوائون سڏيو وڃي ٿو. سائنسي دوائن کان ٻاهر اخلاقي، حفاظت ۽ افاديت جي خدشن سان گڏ متبادل علاج کي ڪوڙو چئبو آهي.
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.svg|23px]] 
'''نمايان مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|ivory|''load new batch''
}}&lt;/small&gt;
{{center|''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي انگريزي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا.&lt;/small&gt;''}}
[[File:Arsenic trioxide.jpg|thumb|آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ]]
1858ع ۾ انگلينڊ جي شهر برادفورڊ ۾ مٺائي جي هڪ بيچ حادثي سان زهريلي آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ سان ملاوٽ ڪئي وئي. اٽڪل پنج پائونڊ (ٻه ڪلو گرام) مٺائيون عوام کي وڪڻيون ويون، جنهن جي نتيجي ۾ 20 ڄڻا مارجي ويا ۽ 200 کان وڌيڪ ماڻهو آرسنڪ جي زهر جي اثر ۾ مبتلا ٿيا. برطانيه ۾ کاڌي ۾ ملاوٽ جو رواج وچين دور کان اڳي ئي هوندو هو، پر 1800ع کان پوءِ شهري آباديءَ ۽ دڪانن مان خريد ڪيل کاڌي جي واڌ سان، ملاوٽ هڪ وڌندڙ مسئلو بڻجي وئي. کنڊ جي وڌندڙ قيمت سان، ان کي متبادل سان تبديل ڪرڻ عام هو. بريڊفورڊ ۾ تيار ڪيل مٺائي لاءِ، ڪنفيڪشنر کي پائوڊر جپسم خريد ڪرڻ هو، پر هول سيل ڪيمسٽ جي غلطي جو مطلب اهو ٿيو ته ان جي بدران آرسنڪ خريد ڪيو ويو.
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Dandelion_(Taraxacum)_Clock_-_Tennessee,_USA_-_May_31,_2014.jpg | thumb | left |[[دوڌي ٻوٽي]] (Dandelion)، سائنسي نالو ٽيرئڪزيڪم اوفيشينالي (Taraxacum officinale)، ھڪ قسم جو ٻوٽو آھي. ھي ٻوٽي جگر ۽ پيٽ (معدي) جي بيمارين جي علاج لاءِ ڪتابن ۾ اچي ٿي. ان جون ڪينسر سان بچاء جي خاصيتون ليبارٽري تجربن مان گذري ڪلينيڪل مرحلي ۾ داخل ٿي ڇڪيون آهن. هن ۾ وٽامن بي ڪامپليڪس، وٽامن سي، وٽامن اِي، ڪيلشيم، ميگنيز، فاسفورس ۽ زنڪ سٺي مقدار ۾ موجود آهن. تحقيق مطابق دوڌي ٻوٽيءَ جي پاڙ ڪينسر جي لاءِ فائديمند آهي.]]

&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''وڪي پروجيڪٽ'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''سٺا مضمون''' 

اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
'''سڃاتل مواد'''
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''

&lt;small&gt;
{{color|white|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
[[File:Koeh-149.jpg|thumb|Illustration from ''[[Köhler's Medicinal Plants]]'' (1887–1898)]]
[[File:Ballet Star Kathryn Lee advertises Camel cigarettes, 1948.jpg|thumb|''&quot;More Doctors Smoke Camels than Any Other Cigarette&quot;'' advertisement for [[Camel (cigarette)|Camel]] cigarettes in the 1940s]]
&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''
&lt;/small&gt;
center|&lt;small&gt;'''The following
 are images from various Medicine-related articles on Wikipedia.
'''&lt;/small&gt;
*
History of Medicine
* 
Traditional medicine
* 
Health care
*
Health insurance
*
Medical ethics
*
Timeline of medicine and medical
 technology
* Medical billing
{{Box-footer}} 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Did you know &lt;small&gt;(auto generated)&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[طب]]
# [[آنگڪولاجي (طب)|آنڪولاجي]]
# [[آيرويد]]
# [[ايپيڊيميولوجي]]
# [[عضون جي تشريح جو علم]]
# [[نفسيات]]

'''طبي ادارا'''
# [[ڪاليج آف فزيشنز اينڊ سرجنز پاڪستان]]
# [[ڪراچي انسٽيٽيوٽ آف هارٽ ڊيزيز]]
# [[لياقت نيشنل اسپتال]]
# [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف ڪارڊيو ويسڪيولر ڊيزيز]]

'''انساني جسم'''
# [[انساني هاضمي جو سرشتو]]
# [[جسم جو ڪنٽرول سسٽم]]
# [[جسم مان بيڪار مادن خارج ٿيڻ جو عمل]]
# [[پاڻمرادا ردعمل]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[ٽيِ گهرڙا]]
# [[گليمفيٽڪ سسٽم]]
# [[چرٻي]] 
# [[هارمون]]
# [[ڦڦڙ]]
# [[وار]]

'''طبي موضوع'''
# [[اوٻاسي]] 
# [[اوڳرائي]]   
# [[بک]]
# [[ريح]]
# [[نبض]]
# [[ڌيءَ يا پٽ]]
# [[موت]] 
# [[ڪووڊ-١٩ ويڪسين]]
# [[ماءُ کان سواءِ ٻار جي پيدائش]]
# [[نينوٽيڪ ٽيٽو]]

'''بيماريون'''
# [[آڪسيڊينٽ اِسٽريس]]
# [[الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري)|الزائمر]]
# [[پيرن هيٺيان ڪٻ]]
# [[دونهيڙو]]
# [[رت پوڻائي]]
# [[سسندڙ دماغ]]
# [[مٺا پيشاب]]
# [[ڪونگر]] 
# [[ڪڪر مئل]] 
# [[کونگهرا]]

'''نفسيات'''
# [[احساس گهٽتائي]]
# [[ادراڪي اڀياس]]
# [[الائيس الزائمر]]
# [[جرنل ٿراپي]]
# [[خواب]]
# [[سلوڪ]]
# [[شعور]]
# [[شيزوفرينيا]]
# [[نفسيات]]
# [[نفسيات جو علم]]
# [[هٿراڌو عادتون]]
# [[ڊپريشن (موڊ)]]

'''صحت'''
# [[صحت]]
# [[دٻاءُ (حياتياتي)]]
# [[سمارٽ بيلٽ]]
# [[کير اُٻارڻ]]
# [[مشڪون]] 
# [[ڪوليسٽرول]]
# [[ڪاربوهائيڊريٽ]] 

'''طبي غذايون'''
# [[آمڻ سير]]  
# [[ٽماٽن جو جوس]]
# [[پينوس]]
# [[چانهہ]]
# [[سَنڌَ]]
# [[شورو]] 
# [[ماکي]]  
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
* [[:زمرو:طب]]
** [[:زمرو:اناٽومي]]
** [[:زمرو:انساني جسم]]
** [[:زمرو:ايپيڊميولوجي]]
** [[:زمرو:بيماريون]]
** [[:زمرو:طب بلحاظ ملڪ]]
** [[:زمرو:طب ۽ صحت جا ادارا]]
** [[:زمرو:طبي ٻوٽا]]
** [[:زمرو:ماھر طب]]
* [[:زمرو:نفسيات]]
* [[:زمرو:صحت]]
** [[:زمرو:صحت بلحاظ جڳھہ]]
** [[:زمرو:صحت جا متعينات]]
** [[:زمرو:صحت جو علم]]
** [[:زمرو:مردانہ صحت]]
** [[:زمرو:نگھداشت صحت]]
* [[:زمرو:مذهب ۽ سگھڀرائي]]
{{Box-footer}}
'''سڃاتل مواد'''
{{cot|bg=lightblue}}
{{cob}}
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:طب|π{{طب ۽ صحت}}]]
[[Category:Medicine portal|*]]
[[Category:WikiProject Medicine]]
[[زمرو:طب|طب ۽ صحت]]
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:طب جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>qhih6p53z7bjb4zay3i4ifg7z5kvqs1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322116</id>
      <parentid>322115</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:02:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322116</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11535" sha1="dv1xggasokycte7g6n1lwsg1k1d4aiy" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:gray; padding:8px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''{{FULLPAGENAME}}'''
[[File:Pellegrinaio Santa Maria della Scala n5.jpg|thumb|240px| ڊومنيڪو دي بارٽولو، 1441-1442ع جو رنگين فريسڪو ''ڪيئر آف دي سِڪ''(مريضن جي سنڀال)، [[اٽلي]] جي شهر سينا ​​۾ سانتا ماريا ڊيلا اسڪالا اسپتال جي تصوير ڏيکاريندي.]]
'''طب'''  سائنس ۽ مشق آهي مريضن جي سنڀال، تشخيص جو انتظام ڪرڻ، پروگنوسس، روڪٿام، علاج، انهن جي زخم يا بيماري جي خاتمي، ۽ انهن جي صحت کي فروغ ڏيڻ. دوائون مختلف قسم جي صحت جي سار سنڀال جي طريقن تي مشتمل آهي جيڪي بيمارين جي روڪٿام ۽ علاج ذريعي صحت کي برقرار رکڻ ۽ بحال ڪرڻ لاءِ ٺاهيا ويا آهن. معاصر طب لاڳو ٿئي ٿو بايوميڊيڪل سائنسز، بايوميڊيڪل ريسرچ، جينيٽڪس، ۽ طبي ٽيڪنالاجي زخمن ۽ مرض جي تشخيص، علاج ۽ روڪڻ لاءِ، خاص طور تي دواسازي يا سرجري ذريعي، پر ان سان گڏ علاج جي ذريعي، جيئن مختلف نفسياتي علاج، خارجي اسپلنٽ ۽ ڪشش، طبي آلات، حياتيات، ۽ ionizing تاب، ٻين جي وچ ۾. دوائون پراگاڻيڪ دور کان وٺي مشق ڪئي وئي آهي، ۽ گهڻو ڪري هن وقت تائين اهو هڪ فن هو (تخليق ۽ مهارت جو هڪ علائقو)، اڪثر ڪري مقامي ثقافت جي مذهبي ۽ فلسفياتي عقيدن سان تعلق رکي ٿو. مثال طور، هڪ دوا وارو ماڻهو جڙي ٻوٽي لڳائيندو ۽ شفا لاءِ دعائون چوندو، يا ڪو قديم فيلسوف ۽ طبيب طنزيه نظريات مطابق خونريزي کي لاڳو ڪندو. تازن صدين ۾، جديد سائنس جي اچڻ کان وٺي، اڪثر دوائون فن ۽ سائنس جو مجموعو بڻجي چڪيون آهن (ٻئي بنيادي ۽ لاڳو، طبي سائنس جي ڇت هيٺ). مثال طور، جڏهن سيون جي سلائي ڪرڻ جي ٽيڪنڪ مشق جي ذريعي سکيو ويو هڪ فن آهي، اهو علم سائنس جي ذريعي پيدا ٿئي ٿو جيڪو سيلولر ۽ ماليڪيولر سطح تي ٽشوز ۾ ٿئي ٿو. دوائن جا Prescientific فارم، جيڪي هاڻي روايتي دوائون يا لوڪ طب جي نالي سان سڃاتل آهن، عام طور تي سائنسي دوائن جي غير موجودگيءَ ۾ استعمال ٿينديون رهن ٿيون ۽ اهڙيءَ طرح ان کي متبادل دوائون سڏيو وڃي ٿو. سائنسي دوائن کان ٻاهر اخلاقي، حفاظت ۽ افاديت جي خدشن سان گڏ متبادل علاج کي ڪوڙو چئبو آهي.
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.svg|23px]] 
'''نمايان مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|ivory|''load new batch''
}}&lt;/small&gt;
{{center|''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي انگريزي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا.&lt;/small&gt;''}}
[[File:Arsenic trioxide.jpg|thumb|آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ]]
1858ع ۾ انگلينڊ جي شهر برادفورڊ ۾ مٺائي جي هڪ بيچ حادثي سان زهريلي آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ سان ملاوٽ ڪئي وئي. اٽڪل پنج پائونڊ (ٻه ڪلو گرام) مٺائيون عوام کي وڪڻيون ويون، جنهن جي نتيجي ۾ 20 ڄڻا مارجي ويا ۽ 200 کان وڌيڪ ماڻهو آرسنڪ جي زهر جي اثر ۾ مبتلا ٿيا. برطانيه ۾ کاڌي ۾ ملاوٽ جو رواج وچين دور کان اڳي ئي هوندو هو، پر 1800ع کان پوءِ شهري آباديءَ ۽ دڪانن مان خريد ڪيل کاڌي جي واڌ سان، ملاوٽ هڪ وڌندڙ مسئلو بڻجي وئي. کنڊ جي وڌندڙ قيمت سان، ان کي متبادل سان تبديل ڪرڻ عام هو. بريڊفورڊ ۾ تيار ڪيل مٺائي لاءِ، ڪنفيڪشنر کي پائوڊر جپسم خريد ڪرڻ هو، پر هول سيل ڪيمسٽ جي غلطي جو مطلب اهو ٿيو ته ان جي بدران آرسنڪ خريد ڪيو ويو.
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Dandelion_(Taraxacum)_Clock_-_Tennessee,_USA_-_May_31,_2014.jpg | thumb | left |[[دوڌي ٻوٽي]] (Dandelion)، سائنسي نالو ٽيرئڪزيڪم اوفيشينالي (Taraxacum officinale)، ھڪ قسم جو ٻوٽو آھي. ھي ٻوٽي جگر ۽ پيٽ (معدي) جي بيمارين جي علاج لاءِ ڪتابن ۾ اچي ٿي. ان جون ڪينسر سان بچاء جي خاصيتون ليبارٽري تجربن مان گذري ڪلينيڪل مرحلي ۾ داخل ٿي ڇڪيون آهن. هن ۾ وٽامن بي ڪامپليڪس، وٽامن سي، وٽامن اِي، ڪيلشيم، ميگنيز، فاسفورس ۽ زنڪ سٺي مقدار ۾ موجود آهن. تحقيق مطابق دوڌي ٻوٽيءَ جي پاڙ ڪينسر جي لاءِ فائديمند آهي.]]

&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''وڪي پروجيڪٽ'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''سٺا مضمون''' 

اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
'''سڃاتل مواد'''
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''

&lt;small&gt;
{{color|white|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
[[File:Koeh-149.jpg|thumb|Illustration from ''[[Köhler's Medicinal Plants]]'' (1887–1898)]]
[[File:Ballet Star Kathryn Lee advertises Camel cigarettes, 1948.jpg|thumb|''&quot;More Doctors Smoke Camels than Any Other Cigarette&quot;'' advertisement for [[Camel (cigarette)|Camel]] cigarettes in the 1940s]]
&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''
&lt;/small&gt;
center|&lt;small&gt;'''The following
 are images from various Medicine-related articles on Wikipedia.
'''&lt;/small&gt;
*
History of Medicine
* 
Traditional medicine
* 
Health care
*
Health insurance
*
Medical ethics
*
Timeline of medicine and medical
 technology
* Medical billing
{{Box-footer}} 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Did you know &lt;small&gt;(auto generated)&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[طب]]
# [[آنگڪولاجي (طب)|آنڪولاجي]]
# [[آيرويد]]
# [[ايپيڊيميولوجي]]
# [[عضون جي تشريح جو علم]]
# [[نفسيات]]

'''طبي ادارا'''
# [[ڪاليج آف فزيشنز اينڊ سرجنز پاڪستان]]
# [[ڪراچي انسٽيٽيوٽ آف هارٽ ڊيزيز]]
# [[لياقت نيشنل اسپتال]]
# [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف ڪارڊيو ويسڪيولر ڊيزيز]]

'''انساني جسم'''
# [[انساني هاضمي جو سرشتو]]
# [[جسم جو ڪنٽرول سسٽم]]
# [[جسم مان بيڪار مادن خارج ٿيڻ جو عمل]]
# [[پاڻمرادا ردعمل]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[ٽيِ گهرڙا]]
# [[گليمفيٽڪ سسٽم]]
# [[چرٻي]] 
# [[هارمون]]
# [[ڦڦڙ]]
# [[وار]]

'''طبي موضوع'''
# [[اوٻاسي]] 
# [[اوڳرائي]]   
# [[بک]]
# [[ريح]]
# [[نبض]]
# [[ڌيءَ يا پٽ]]
# [[موت]] 
# [[ڪووڊ-١٩ ويڪسين]]
# [[ماءُ کان سواءِ ٻار جي پيدائش]]
# [[نينوٽيڪ ٽيٽو]]

'''بيماريون'''
# [[آڪسيڊينٽ اِسٽريس]]
# [[الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري)|الزائمر]]
# [[پيرن هيٺيان ڪٻ]]
# [[دونهيڙو]]
# [[رت پوڻائي]]
# [[سسندڙ دماغ]]
# [[مٺا پيشاب]]
# [[ڪونگر]] 
# [[ڪڪر مئل]] 
# [[کونگهرا]]

'''نفسيات'''
# [[احساس گهٽتائي]]
# [[ادراڪي اڀياس]]
# [[الائيس الزائمر]]
# [[جرنل ٿراپي]]
# [[خواب]]
# [[سلوڪ]]
# [[شعور]]
# [[شيزوفرينيا]]
# [[نفسيات]]
# [[نفسيات جو علم]]
# [[هٿراڌو عادتون]]
# [[ڊپريشن (موڊ)]]

'''صحت'''
# [[صحت]]
# [[دٻاءُ (حياتياتي)]]
# [[سمارٽ بيلٽ]]
# [[کير اُٻارڻ]]
# [[مشڪون]] 
# [[ڪوليسٽرول]]
# [[ڪاربوهائيڊريٽ]] 

'''طبي غذايون'''
# [[آمڻ سير]]  
# [[ٽماٽن جو جوس]]
# [[پينوس]]
# [[چانهہ]]
# [[سَنڌَ]]
# [[شورو]] 
# [[ماکي]]  
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
* [[:زمرو:طب]]
** [[:زمرو:اناٽومي]]
** [[:زمرو:انساني جسم]]
** [[:زمرو:ايپيڊميولوجي]]
** [[:زمرو:بيماريون]]
** [[:زمرو:طب بلحاظ ملڪ]]
** [[:زمرو:طب ۽ صحت جا ادارا]]
** [[:زمرو:طبي ٻوٽا]]
** [[:زمرو:ماھر طب]]
* [[:زمرو:نفسيات]]
* [[:زمرو:صحت]]
** [[:زمرو:صحت بلحاظ جڳھہ]]
** [[:زمرو:صحت جا متعينات]]
** [[:زمرو:صحت جو علم]]
** [[:زمرو:مردانہ صحت]]
** [[:زمرو:نگھداشت صحت]]
* [[:زمرو:مذهب ۽ سگھڀرائي]]
{{Box-footer}}
'''سڃاتل مواد'''
{{cot|bg=lightblue}}
{{cob}}
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:طب|π{{FULLPAGENAME}}]]
[[Category:Medicine portal|*]]
[[Category:WikiProject Medicine]]
[[زمرو:طب|طب ۽ صحت]]
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:طب جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>dv1xggasokycte7g6n1lwsg1k1d4aiy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322297</id>
      <parentid>322116</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:30:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322297</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11551" sha1="jzch7fz64wour0avz4qsjsntq57r1wj" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:gray; padding:8px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''{{FULLPAGENAME}}'''
[[File:Pellegrinaio Santa Maria della Scala n5.jpg|thumb|240px| ڊومنيڪو دي بارٽولو، 1441-1442ع جو رنگين فريسڪو ''ڪيئر آف دي سِڪ''(مريضن جي سنڀال)، [[اٽلي]] جي شهر سينا ​​۾ سانتا ماريا ڊيلا اسڪالا اسپتال جي تصوير ڏيکاريندي.]]
'''طب'''  سائنس ۽ مشق آهي مريضن جي سنڀال، تشخيص جو انتظام ڪرڻ، پروگنوسس، روڪٿام، علاج، انهن جي زخم يا بيماري جي خاتمي، ۽ انهن جي صحت کي فروغ ڏيڻ. دوائون مختلف قسم جي صحت جي سار سنڀال جي طريقن تي مشتمل آهي جيڪي بيمارين جي روڪٿام ۽ علاج ذريعي صحت کي برقرار رکڻ ۽ بحال ڪرڻ لاءِ ٺاهيا ويا آهن. معاصر طب لاڳو ٿئي ٿو بايوميڊيڪل سائنسز، بايوميڊيڪل ريسرچ، جينيٽڪس، ۽ طبي ٽيڪنالاجي زخمن ۽ مرض جي تشخيص، علاج ۽ روڪڻ لاءِ، خاص طور تي دواسازي يا سرجري ذريعي، پر ان سان گڏ علاج جي ذريعي، جيئن مختلف نفسياتي علاج، خارجي اسپلنٽ ۽ ڪشش، طبي آلات، حياتيات، ۽ ionizing تاب، ٻين جي وچ ۾. دوائون پراگاڻيڪ دور کان وٺي مشق ڪئي وئي آهي، ۽ گهڻو ڪري هن وقت تائين اهو هڪ فن هو (تخليق ۽ مهارت جو هڪ علائقو)، اڪثر ڪري مقامي ثقافت جي مذهبي ۽ فلسفياتي عقيدن سان تعلق رکي ٿو. مثال طور، هڪ دوا وارو ماڻهو جڙي ٻوٽي لڳائيندو ۽ شفا لاءِ دعائون چوندو، يا ڪو قديم فيلسوف ۽ طبيب طنزيه نظريات مطابق خونريزي کي لاڳو ڪندو. تازن صدين ۾، جديد سائنس جي اچڻ کان وٺي، اڪثر دوائون فن ۽ سائنس جو مجموعو بڻجي چڪيون آهن (ٻئي بنيادي ۽ لاڳو، طبي سائنس جي ڇت هيٺ). مثال طور، جڏهن سيون جي سلائي ڪرڻ جي ٽيڪنڪ مشق جي ذريعي سکيو ويو هڪ فن آهي، اهو علم سائنس جي ذريعي پيدا ٿئي ٿو جيڪو سيلولر ۽ ماليڪيولر سطح تي ٽشوز ۾ ٿئي ٿو. دوائن جا Prescientific فارم، جيڪي هاڻي روايتي دوائون يا لوڪ طب جي نالي سان سڃاتل آهن، عام طور تي سائنسي دوائن جي غير موجودگيءَ ۾ استعمال ٿينديون رهن ٿيون ۽ اهڙيءَ طرح ان کي متبادل دوائون سڏيو وڃي ٿو. سائنسي دوائن کان ٻاهر اخلاقي، حفاظت ۽ افاديت جي خدشن سان گڏ متبادل علاج کي ڪوڙو چئبو آهي.
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.svg|23px]] 
'''نمايان مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|ivory|''load new batch''
}}&lt;/small&gt;
{{center|''&lt;small&gt;خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي انگريزي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا.&lt;/small&gt;''}}
[[File:Arsenic trioxide.jpg|thumb|آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ]]
1858ع ۾ انگلينڊ جي شهر برادفورڊ ۾ مٺائي جي هڪ بيچ حادثي سان زهريلي آرسنڪ ٽرائي آڪسائيڊ سان ملاوٽ ڪئي وئي. اٽڪل پنج پائونڊ (ٻه ڪلو گرام) مٺائيون عوام کي وڪڻيون ويون، جنهن جي نتيجي ۾ 20 ڄڻا مارجي ويا ۽ 200 کان وڌيڪ ماڻهو آرسنڪ جي زهر جي اثر ۾ مبتلا ٿيا. برطانيه ۾ کاڌي ۾ ملاوٽ جو رواج وچين دور کان اڳي ئي هوندو هو، پر 1800ع کان پوءِ شهري آباديءَ ۽ دڪانن مان خريد ڪيل کاڌي جي واڌ سان، ملاوٽ هڪ وڌندڙ مسئلو بڻجي وئي. کنڊ جي وڌندڙ قيمت سان، ان کي متبادل سان تبديل ڪرڻ عام هو. بريڊفورڊ ۾ تيار ڪيل مٺائي لاءِ، ڪنفيڪشنر کي پائوڊر جپسم خريد ڪرڻ هو، پر هول سيل ڪيمسٽ جي غلطي جو مطلب اهو ٿيو ته ان جي بدران آرسنڪ خريد ڪيو ويو.
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير'''
[[File:Dandelion_(Taraxacum)_Clock_-_Tennessee,_USA_-_May_31,_2014.jpg | thumb | left |[[دوڌي ٻوٽي]] (Dandelion)، سائنسي نالو ٽيرئڪزيڪم اوفيشينالي (Taraxacum officinale)، ھڪ قسم جو ٻوٽو آھي. ھي ٻوٽي جگر ۽ پيٽ (معدي) جي بيمارين جي علاج لاءِ ڪتابن ۾ اچي ٿي. ان جون ڪينسر سان بچاء جي خاصيتون ليبارٽري تجربن مان گذري ڪلينيڪل مرحلي ۾ داخل ٿي ڇڪيون آهن. هن ۾ وٽامن بي ڪامپليڪس، وٽامن سي، وٽامن اِي، ڪيلشيم، ميگنيز، فاسفورس ۽ زنڪ سٺي مقدار ۾ موجود آهن. تحقيق مطابق دوڌي ٻوٽيءَ جي پاڙ ڪينسر جي لاءِ فائديمند آهي.]]

&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''وڪي پروجيڪٽ'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''سٺا مضمون''' 

اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
'''سڃاتل مواد'''
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''

&lt;small&gt;
{{color|white|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
[[File:Koeh-149.jpg|thumb|Illustration from ''[[Köhler's Medicinal Plants]]'' (1887–1898)]]
[[File:Ballet Star Kathryn Lee advertises Camel cigarettes, 1948.jpg|thumb|''&quot;More Doctors Smoke Camels than Any Other Cigarette&quot;'' advertisement for [[Camel (cigarette)|Camel]] cigarettes in the 1940s]]
&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''
&lt;/small&gt;
center|&lt;small&gt;'''The following
 are images from various Medicine-related articles on Wikipedia.
'''&lt;/small&gt;
*
History of Medicine
* 
Traditional medicine
* 
Health care
*
Health insurance
*
Medical ethics
*
Timeline of medicine and medical
 technology
* Medical billing
{{Box-footer}} 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Did you know &lt;small&gt;(auto generated)&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[طب]]
# [[آنگڪولاجي (طب)|آنڪولاجي]]
# [[آيرويد]]
# [[ايپيڊيميولوجي]]
# [[عضون جي تشريح جو علم]]
# [[نفسيات]]

'''طبي ادارا'''
# [[ڪاليج آف فزيشنز اينڊ سرجنز پاڪستان]]
# [[ڪراچي انسٽيٽيوٽ آف هارٽ ڊيزيز]]
# [[لياقت نيشنل اسپتال]]
# [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف ڪارڊيو ويسڪيولر ڊيزيز]]

'''انساني جسم'''
# [[انساني هاضمي جو سرشتو]]
# [[جسم جو ڪنٽرول سسٽم]]
# [[جسم مان بيڪار مادن خارج ٿيڻ جو عمل]]
# [[پاڻمرادا ردعمل]]
# [[ڊي اين اي]]
# [[ٽيِ گهرڙا]]
# [[گليمفيٽڪ سسٽم]]
# [[چرٻي]] 
# [[هارمون]]
# [[ڦڦڙ]]
# [[وار]]

'''طبي موضوع'''
# [[اوٻاسي]] 
# [[اوڳرائي]]   
# [[بک]]
# [[ريح]]
# [[نبض]]
# [[ڌيءَ يا پٽ]]
# [[موت]] 
# [[ڪووڊ-١٩ ويڪسين]]
# [[ماءُ کان سواءِ ٻار جي پيدائش]]
# [[نينوٽيڪ ٽيٽو]]

'''بيماريون'''
# [[آڪسيڊينٽ اِسٽريس]]
# [[الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري)|الزائمر]]
# [[پيرن هيٺيان ڪٻ]]
# [[دونهيڙو]]
# [[رت پوڻائي]]
# [[سسندڙ دماغ]]
# [[مٺا پيشاب]]
# [[ڪونگر]] 
# [[ڪڪر مئل]] 
# [[کونگهرا]]

'''نفسيات'''
# [[احساس گهٽتائي]]
# [[ادراڪي اڀياس]]
# [[الائيس الزائمر]]
# [[جرنل ٿراپي]]
# [[خواب]]
# [[سلوڪ]]
# [[شعور]]
# [[شيزوفرينيا]]
# [[نفسيات]]
# [[نفسيات جو علم]]
# [[هٿراڌو عادتون]]
# [[ڊپريشن (موڊ)]]

'''صحت'''
# [[صحت]]
# [[دٻاءُ (حياتياتي)]]
# [[سمارٽ بيلٽ]]
# [[کير اُٻارڻ]]
# [[مشڪون]] 
# [[ڪوليسٽرول]]
# [[ڪاربوهائيڊريٽ]] 

'''طبي غذايون'''
# [[آمڻ سير]]  
# [[ٽماٽن جو جوس]]
# [[پينوس]]
# [[چانهہ]]
# [[سَنڌَ]]
# [[شورو]] 
# [[ماکي]]  
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
* [[:زمرو:طب]]
** [[:زمرو:اناٽومي]]
** [[:زمرو:انساني جسم]]
** [[:زمرو:ايپيڊميولوجي]]
** [[:زمرو:بيماريون]]
** [[:زمرو:طب بلحاظ ملڪ]]
** [[:زمرو:طب ۽ صحت جا ادارا]]
** [[:زمرو:طبي ٻوٽا]]
** [[:زمرو:ماھر طب]]
* [[:زمرو:نفسيات]]
* [[:زمرو:صحت]]
** [[:زمرو:صحت بلحاظ جڳھہ]]
** [[:زمرو:صحت جا متعينات]]
** [[:زمرو:صحت جو علم]]
** [[:زمرو:مردانہ صحت]]
** [[:زمرو:نگھداشت صحت]]
* [[:زمرو:مذهب ۽ سگھڀرائي]]
{{Box-footer}}
'''سڃاتل مواد'''
{{cot|bg=lightblue}}
{{cob}}
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:طب|π{{FULLPAGENAME}}]]
[[Category:Medicine portal|*]]
[[Category:WikiProject Medicine]]
[[زمرو:طب|طب ۽ صحت]]
[[زمرو:طب]]
[[زمرو:طب جا باب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>jzch7fz64wour0avz4qsjsntq57r1wj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ميڪس پلانڪ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79855</id>
    <revision>
      <id>322312</id>
      <parentid>314250</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:11:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322312</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5856" sha1="70bixtgm21j0b7ixydw95j0wfvvr902" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]

[[زمرو:سائنس جا شعبا]]</text>
      <sha1>70bixtgm21j0b7ixydw95j0wfvvr902</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322313</id>
      <parentid>322312</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:15:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322313</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5967" sha1="0ky9i5tf94lo5yx7ekgo6xvy3k3acdl" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]

[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست شعبا]]</text>
      <sha1>0ky9i5tf94lo5yx7ekgo6xvy3k3acdl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322314</id>
      <parentid>322313</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:16:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322314</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6023" sha1="1ia7okz3se2jhqe270hi2cn4dmybmwj" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]

[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست شعبا]]
زمرو:سائنس جي تاريخ بلحاظ شعبا</text>
      <sha1>1ia7okz3se2jhqe270hi2cn4dmybmwj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322315</id>
      <parentid>322314</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:19:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322315</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5868" sha1="gbzidl87ix1u9g9smgvmzogmf8emjgd" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:جديد طبیعیات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>gbzidl87ix1u9g9smgvmzogmf8emjgd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322329</id>
      <parentid>322315</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:05:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322329</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5905" sha1="6h1kn3vob7v3t8m4xqeyq2qbtgz2l8s" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبیعیات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>6h1kn3vob7v3t8m4xqeyq2qbtgz2l8s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322330</id>
      <parentid>322329</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322330</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5631" sha1="8x2op2fedhqymb2qenxak7vbncq4a8o" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>8x2op2fedhqymb2qenxak7vbncq4a8o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322331</id>
      <parentid>322330</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:08:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* خارجي لنڪس */</comment>
      <origin>322331</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5913" sha1="h7welhlhzg6cygd8a2gzotehzby65p1" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==


[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>h7welhlhzg6cygd8a2gzotehzby65p1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322332</id>
      <parentid>322331</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:13:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322332</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9192" sha1="r6h3tec412q506h44qhj0y916lzcsjs" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
== External links ==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
* {{Gutenberg author |id=35343| name=Max Planck}}
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* {{Internet Archive author |sname=Max Planck}}
* {{Librivox author |id=9626}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture, 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death
* {{PM20|FID=pe/013674}}

{{Copley Medallists 1901-1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}}
{{1918 Nobel Prize winners}}
{{Scientists whose names are used in physical constants}}
{{Portal bar|Biography|Physics}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}


[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:Nobel laureates]]
[[Category:Max Planck]]
[[Category:1858 births]]
[[Category:1947 deaths]]
[[Category:19th-century German physicists]]
[[Category:20th-century German physicists]]
[[Category:Scientists from Kiel]]
[[Category:People from the Duchy of Holstein]]
[[Category:German deists]]
[[Category:Former Lutherans]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Members of the Pontifical Academy of Sciences]]
[[Category:Members of the Prussian Academy of Sciences]]
[[Category:Members of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Corresponding members of the Saint Petersburg Academy of Sciences]]
[[Category:Corresponding Members of the Russian Academy of Sciences (1917–1925)]]
[[Category:Honorary members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:German quantum physicists]]
[[Category:German optical physicists]]
[[Category:Recipients of the Pour le Mérite (civil class)]]
[[Category:Lorentz Medal winners]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:German People's Party politicians]]
[[Category:Ludwig Maximilian University of Munich alumni]]
[[Category:Academic staff of the Ludwig Maximilian University of Munich]]
[[Category:Humboldt University of Berlin alumni]]
[[Category:Academic staff of the Humboldt University of Berlin]]
[[Category:Academic staff of the University of Kiel]]
[[Category:German theoretical physicists]]
[[Category:Max Planck Society people]]
[[Category:Winners of the Max Planck Medal]]
[[Category:Members of the Bavarian Academy of Sciences]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]
[[Category:Recipients of Franklin Medal]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>r6h3tec412q506h44qhj0y916lzcsjs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322333</id>
      <parentid>322332</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:32:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322333</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7871" sha1="0uv4kpdsmh9c195gthdg7siofr9lptm" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
== External links ==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
* {{Gutenberg author |id=35343| name=Max Planck}}
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* {{Internet Archive author |sname=Max Planck}}
* {{Librivox author |id=9626}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture, 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death
* {{PM20|FID=pe/013674}}

{{Copley Medallists 1901-1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}}
{{1918 Nobel Prize winners}}
{{Scientists whose names are used in physical constants}}
{{Portal bar|Biography|Physics}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>0uv4kpdsmh9c195gthdg7siofr9lptm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322334</id>
      <parentid>322333</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:32:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322334</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7851" sha1="p59wvshk1ilfdduzs6g5svwyoa0338a" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==

{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
* {{Gutenberg author |id=35343| name=Max Planck}}
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* {{Internet Archive author |sname=Max Planck}}
* {{Librivox author |id=9626}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* {{Nobelprize}} including the Nobel Lecture, 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death
* {{PM20|FID=pe/013674}}

{{Copley Medallists 1901-1950}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}}
{{1918 Nobel Prize winners}}
{{Scientists whose names are used in physical constants}}
{{Portal bar|Biography|Physics}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>p59wvshk1ilfdduzs6g5svwyoa0338a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322338</id>
      <parentid>322334</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:41:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322338</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7569" sha1="2w1jj0t7fmv7s8diq10kpjlajv34l2u" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
*
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* {{Internet Archive author |sname=Max Planck}}
* {{Librivox author |id=9626}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* , 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death

{{Portal bar|Biography|Physics}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>2w1jj0t7fmv7s8diq10kpjlajv34l2u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322341</id>
      <parentid>322338</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:43:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322341</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7579" sha1="ka6ecploijq8228r8oqcnd4ersw69w0" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
*
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* {{Internet Archive author |sname=Max Planck}}
* {{Librivox author |id=9626}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* , 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death

{{Portal bar|طبیعیات|Biographies }}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>ka6ecploijq8228r8oqcnd4ersw69w0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322342</id>
      <parentid>322341</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:44:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322342</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7500" sha1="mcn91pwhesofeeno37korxgcsnvu4we" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
*
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* , 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death

{{Portal bar|طبیعیات|Biographies }}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>mcn91pwhesofeeno37korxgcsnvu4we</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322343</id>
      <parentid>322342</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:45:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322343</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7499" sha1="8vruvff2qviqdw8d1uc9g48siw92syt" xml:space="preserve">{{short description|German theoretical physicist (1858–1947)}}
{{Infobox scientist
| name              = ميڪس پلانڪ&lt;br&gt;Max Planck
| honorific_suffix  = {{post-nominals|country=GBR|size=100%|ForMemRS}}
| image             = Max Planck by Hugo Erfurth 1938cr.jpg
| caption           = پلانڪ سال 1938ع ۾
| birth_name        = ميڪس ڪارل ارنسٽ لڊوگ پلانڪ
| birth_date        = {{birth date|df=yes|1858|4|23}}
| birth_place       = ڪئل، ڊچي آف هولسٽين، جرمن ڪنفيڊريشن
| death_date        = {{death date and age|df=yes|1947|10|4|1858|4|23}}
| death_place       = گوٽينگن، لوئر سيڪسوني، بيزون، اتحادي قبضو ڪيل جرمني
| education         = ميونخ يونيورسٽي (پي ايڇ ڊي، 1879ع)
| thesis_title      = Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie 
(ميڪانياتي گرمي جي نظريي جي ٻئي اصولن تي)
| thesis_url        = https://edoc.hu-berlin.de/handle/18452/734
| thesis_year       = 1879
| doctoral_advisor  = {{plainlist|
* اليگزينڊر وون بريل
* گستاو ڪرچوف
* هرمان وون هيلمهولز}}
| doctoral_students = * ايرخ ڪريشمان
* گستاو لڊوگ هرٽز
* جوليس ايڊگر
* ليلين فيلڊ 
* ميڪس ابراهيم 
* ميڪس وون لاؤ 
* مورتز شيلخ
* والٽر شوٽڪي
* والٿر بوٿ
* والٿر ميسنر
* رچرڊ بيڪر

{{Plainlist|
&lt;!--
* {{nowrap|Fritz Reichel}}
* {{nowrap|Hilde Heinicke}}
* {{nowrap|Isidor Malkin}}
* {{nowrap|Karl Körner}}
* {{nowrap|Wilhelm Wenzel}}
--&gt;
}}
| notable_students  = {{plainlist|
* وولف گينگ ڪوهلر
* ليز ميٽنر}}
| known_for         = ڪوانٽم نظريو
| author_abbrev_bot = 
| author_abbrev_zoo = 
| influences        = 
| influenced        = 
| awards            = {{plainlist|
* [[فزڪس ۾ نوبل انعام]]، سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] لاءِ {{small|(1918)}} 
* نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز جو پرڏيهي ايسوسيئيٽ  {{small|(1926)}}
* لورينز ميڊل {{small|(1927)}}
* ڪوپلي ميڊل {{small|(1929)}}
* ميڪس پلانڪ ميڊل {{small|(1929)}}
*  گوئٽي انعام {{small|(1945)}}
}}
| signature         = Max Planck signature.svg
| spouse            = {{plainlist|
* ماري مرڪ (شادي:1887ع؛ وفات:1909ع)
* مارگا وون هوسلين (شادي: 1911ع)}}
| children          = 5
| field             = [[فزڪس|طبیعیات]]
| work_institutions = {{plainlist|
* ڪئل يونيورسٽي
* گوٽنگن يونيورسٽي
* قيصر ولهيلم سوسائٽي
}}
}}
'''ميڪس ڪارل ارنست لُڊوگ پلانڪ''' ForMemRS &lt;ref name=&quot;frs2&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Born|first1=M.|author-link=Max Born|year=1948|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck. 1858–1947|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=6|issue=17|pages=161–188|doi=10.1098/rsbm.1948.0024|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; (جرمن: maks plaŋk؛&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/planck &quot;Planck&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141226061525/http://dictionary.reference.com/browse/planck|date=26 December 2014}}. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; 23 اپريل 1858ع - 4 آڪٽوبر 1947ع) هڪ جرمن نظرياتي طبيعيات دان هو جنهن جي توانائي جي ڪوانٽا جي دريافت کيس سال 1918ع ۾ [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] ڏياريو.&lt;ref&gt;[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/ The Nobel Prize in Physics 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905113018/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/|date=5 September 2015}}. Nobelprize.org. Retrieved on 5 July 2011.&lt;/ref&gt;

پلانڪ نظرياتي فزڪس ۾ ڪيتريون ئي اهم خدمتون سرانجام ڏنيون، پر هڪ طبيعيات دان جي حيثيت سان سندس شهرت بنيادي طور تي سندس [[ڪوانٽم ٿيوري]] جي شروعات ڪندڙ طور آهي ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] جي باني مان هڪ آهي،&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Recollections of a Jewish Mathematician in Germany|last=Fraenkel|first=Abraham|publisher=Birkhäuser|year=2016|isbn=978-3-319-30845-6|location=Basel, Switzerland|page=96}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://historydata.com/biographies/physicists/max-planck/|title=Max Planck: Unveiling the Father of Quantum Theory|date=13 February 2024}}&lt;/ref&gt; جنهن ايٽمي ۽ ذيلي ائٽمي عملن جي سمجھه ۾ انقلاب آندو. هو پلانڪ ڪانسٽنٽ لاءِ سڃاتل آهي، جيڪا ڪوانٽم فزڪس لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿو ۽ جنهن کي هو اڪائين جو هڪ سيٽ ڏنو، جنهن کي اڄڪلهه پلانڪ اڪائيون سڏيو وڃي ٿو، جيڪا بنيادي طبيعياتي مستقلن جي حوالي سان بيان ڪيل آهي. 

پلانڪ ٻه ڀيرا جرمن سائنسي اداري ڪيزر ولهيلم سوسائٽي جو صدر رهيو. سال 1948ع ۾، ان کي ميڪس پلانڪ سوسائٽي (Max-Planck-Gesellschaft) جو نالو ڏنو ويو، جن ۾ اڄڪلهه 83 ادارا شامل آهن جيڪي سائنسي هدايتن جي وسيع رينج جي نمائندگي ڪن ٿا. 

==ابتدائي زندگي ۽ تعليم==
==ڪيريئر==
==ذاتي زندگي ۽ موت==
==مذهبي نظريا==
==پبليڪيشن==
==پڻ ڏسو==

==خارجي لنڪس==
{{commons|Max Planck}}
{{wikiquote}}
*
* {{FadedPage|id=Planck, Max|name=Max Planck|author=yes}}
* [https://web.archive.org/web/20060828134833/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FPlanck%2C+Max Annotated bibliography for Max Planck] from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
* [https://www.britannica.com/eb/article-9108525/Max-Planck Max Planck] – Encyclopædia Britannica article
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/max_karl_ernst_ludwig_planck.html Max Planck Biography] – www.nobel-prize-winners.com
* [http://www.mpg.de/english/ Max Planck Institutes of Natural Science and Astrophysics]
* [https://www.youtube.com/watch?time_continue=175&amp;v=5mwHXBn6mcM Max Planck – Selbstdarstellung im Filmportrait (1942)], [Cinematic self-portrait of Max Planck], Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 1942
* , 2 June 1920 ''The Genesis and Present State of Development of the Quantum Theory''
* [http://www.max-planck.mpg.de Life–Work–Personality] – Exhibition on the 50th anniversary of Planck's death

{{Portal bar|طبیعیات|Biographies }}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Planck, Max}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:ميڪس پلانڪ]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1858ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1947ع جون فوتگيون]]
[[Category:theoretical physicists]]
[[Category:quantum physics]]
[[Category:optical physics]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Foreign associates of the National Academy of Sciences]]
[[Category:Foreign members of the Royal Society]]
[[Category:Recipients of the Copley Medal]]
[[Category:Creators of temperature scales]]
[[Category:Members of the American Philosophical Society]]

==حوالا==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>8vruvff2qviqdw8d1uc9g48siw92syt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فزڪس جي تاريخ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79878</id>
    <revision>
      <id>322308</id>
      <parentid>322053</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:00:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* خارجي لنڪس */</comment>
      <origin>322308</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26816" sha1="io53109gj3foi9emoppssw63hubkker" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

===يوناني تصور===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.
[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]
يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن، جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل، جي وضاحت چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو &quot;ايٿر&quot; يا چئن عنصرن؛ مٽي، پاڻي، هوا ۽ باهه جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. ارسطو جي مطابق، اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر ڌرتي جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو پر شعلا مٿي طرف اڀرن ٿا. آخرڪار، ارسطو جي فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿي. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ لاء، اهو يورپ ۾  [[گئليليو گئليلي|گليلو گليلي]] ۽ [[آئزڪ نيوٽن]] جي دور تائين، مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. 

قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي، عام هئي. تقريبن 240 ق.م. ۾، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾، [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] (276-194 ق.م.) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو. ارسطو جي جيو سينٽرڪ نظريي (تي ڌرتي ڪائنات جو مرڪز آهي) جي ابتڙ آرسٽارڪس آف ساموس (يوناني ٻولي: Ἀρίσταρχος؛ 310 - 230 ق.م.) شمسي نظام جي هيليو سينٽرڪ ماڊل (تي سج هن نظام جو مرڪز آهي) لاءِ واضح دليل پيش ڪيو. يعني ان جي مرڪز ۾ ڌرتيءَ کي نه،  سج کي رکڻ لاءِ،  واضح دليل پيش ڪيو. سيليوسيا جو سيليوڪس، آرسٽارڪس جي هيليو سينٽرڪ  نظريي جو پيروڪار، چيو ته ڌرتي پنهنجي محور جي چوڌاري گردش ڪري ٿي، جيڪو بدلي ۾  سج جي چوڌاري گردش ڪندي آهي. جيتوڻيڪ هن جيڪي دليل استعمال ڪيا اها گم ٿي ويا آهن،  [[پلو ٽارڪ|پلوٽارڪ]] جو چوڻ آهي ته سيليوڪس پهريون شخص هو جنهن استدلال ذريعي هيليو سينٽرڪ نظام کي ثابت ڪيو.
[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|&lt;small&gt;'''قديم يوناني سائنسدان، [[ارشميدس|آرشميدس]]، انهن تصورن کي ترقي ڏنو، جيڪا سيال جي ميڪانيات ۽ اڀار جي طاقت جي بابت هئا.'''&lt;/small&gt;]]

ٽين صدي قبل مسيح ۾ يوناني رياضي دان، سائراڪيوز جو [[ارشميدس]] (يوناني:Ἀρχιμήδης؛ 287–212 ق.م.) عام طور تي ھن کي قديم زماني جو سڀني کان سٺو رياضي دان مڃيو ويندو آهي. هن هائيڊرو اسٽيٽڪس ۽ اسٽيٽڪس جو بنياد رکيو ۽ ليور جي بنيادي رياضي جو حساب لڳايو. آرڪيميڊيز چرخي جا تفصيلي نظام پڻ تيار ڪيا. آرڪيميڊيز ارسطو ۽ سندس مابعدالطبعيات جي دليلن کي به ٽوڙي ڇڏيو. وڌيڪ، ترڻ واري جسمن تي هن جي ڪم ۾، آرڪيميڊيز &quot;اُڀار جو قانون&quot; تيار ڪيو (جنهن کي هاڻ &quot;آرڪيميڊيز جو اصول&quot; پڻ سڏيو ويندو آهي). هن توازن جي حالتن ۽ ڪشش ثقل جي مرڪزن جا اصول پڻ تيار ڪيا، خيال جيڪي مستقبل جي عالمن جهڙوڪ گليليو ۽ نيوٽن تي اثر انداز ٿيا. 

هپارڪس (190-120 ق.م.)، فلڪيات ۽ رياضي تي ڌيان ڏيندي، تارن ۽ سيارن جي حرڪت جو نقشو ٺاهڻ لاءِ جديد جاميٽري ٽيڪنڪ استعمال ڪيو، ايستائين ته سج گرهڻ جي وقت جي اڳڪٿي به ڪئي. هن سج ۽ چنڊ جي زمين کان فاصلي جي حسابن کي، ان وقت استعمال ٿيندڙ مشاهداتي اوزارن ۾ سندس بهتري جي بنياد تي، شامل ڪيو.

شروعاتي طبيعيات دانن مان هڪ ٻيو بطليموس (90-168 عيسوي) هو، جيڪا ڪيترن ئي سائنسي مقالن، جيڪا فلڪيات ۽ جاگرافي جي موضوعن تي هئا، جو مصنف هو. جاگرافي جو مقالو گريڪو-رومن دنيا جي جاگرافيائي ڄاڻ جي هڪ مڪمل بحث آهي. 

قديم دنيا جي جمع ٿيل ڄاڻ جو گهڻو حصو گم ٿي ويو. ڪيترن ئي معزز مفڪرن جي ڪمن مان به، صرف ڪجھ ٽڪرا بچيا. ارسطو جي 150 مشھور ڪمن مان، صرف 30 موجود آهن ۽ اها به &quot;ليڪچر نوٽس کان وڌيڪ ناهن.

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092, employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

==اسلامي سونهري دور==
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Alhazen (122459248).jpg|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

==يورپ ۾ وچين دور==
{{further|Theory of impetus}}
قديم ڪمن جي آگاهي مغرب ۾ ٻيهر داخل ٿي. عربي کان لاطيني ۾ انهن ڪمن جي ترجمن ذريعي. انهن جي ٻيهر تعارف جو وچين دور جي فلسفي تي وڏو اثر پيو، جهڙوڪ ٿامس اڪيناس (اسڪالسٽڪ يورپي عالم) جيڪي قديم ڪلاسيڪل فلسفين جي فلسفي کي عيسائي الهاميات سان ملائڻ جي ڪوشش ڪندا هئا. هن ارسطو کي قديم دنيا جو عظيم ترين مفڪر قرار ڏنو. ارسطو جي فزڪس يورپي گرجا گهرن جي جسماني وضاحتن جو بنياد بڻجي وئي (انهن حالتن ۾ جتي اهي سڌو سنئون بائيبل جي مخالفت نه ڪندا هئا). قدرن جو تعين، وچين دور جي طبيعيات ۾ هڪ بنيادي جزو بڻجي ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Crombie|first=A. C.|date=1961|title=Quantification in Medieval Physics|url=https://www.jstor.org/stable/228677|journal=Isis|volume=52|issue=2|pages=143–160|doi=10.1086/349467|issn=0021-1753|jstor=228677}}&lt;/ref&gt;  

وقت جي  علمي طبيعيات، شين کي، انهن جي ضروري نوعيت جي مطابق، حرڪت ڪندڙ طور بيان ڪيو. آسماني جسمن کي، آسماني دائرن جي غير خراب دائري ۾ موجود جسمن جي بنيادي خاصيت قرار ڏيندي، دائرن ۾ حرڪت ڪندڙ طور بيان ڪيو ويو. 

تحرڪ جو نظريو (حرڪت ۾ روڪ ۽ طاقت جي تصورن جو اڳواڻ) وچئين دور جي فلسفين، جهڙوڪ جان فلپونس ۽ جين بريڊن، پاران ترقي ڏنو ويو. چنڊ جي دائري جي هيٺان حرڪتون نامڪمل طور ڏٺيون ويون ۽ ان ڪري مسلسل حرڪت جي اميد نه ٿي سگهي. 17هين صدي کان اڳ، ڪيترائي مصنوعي تجربن کي قدرتي دنيا بابت سکڻ جي صحيح ذريعن طور نه ڏسندا هئا. ذيلي چنڊ جي دائري ۾ جسماني وضاحتون رجحانن جي چوڌاري گهمي رهيون هيون ۽ زميني شيون زمين جي مرڪز ڏانهن سڌي لڪير ۾ هلڻ جو رجحان رکن ٿيون (ارسطو جي ڪائنات جي جيو سينٽرڪ نظريي سان مطابقت رکندي)، جيستائين ٻي صورت ۾ ائين ڪرڻ کان روڪيو نه وڃي.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Beginnings of Western Science|last=Lindberg|first=David C.|date=1992|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-48231-6|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جي تاريخ]]
[[[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنس جي تاريخ بلحاظ شعبا]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جي تاريخ]]</text>
      <sha1>io53109gj3foi9emoppssw63hubkker</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322310</id>
      <parentid>322308</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* خارجي لنڪس */</comment>
      <origin>322310</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26776" sha1="2sbg0tno98f2mwwjl32t9m5nxqnkqkz" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

===يوناني تصور===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.
[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]
يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن، جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل، جي وضاحت چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو &quot;ايٿر&quot; يا چئن عنصرن؛ مٽي، پاڻي، هوا ۽ باهه جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. ارسطو جي مطابق، اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر ڌرتي جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو پر شعلا مٿي طرف اڀرن ٿا. آخرڪار، ارسطو جي فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿي. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ لاء، اهو يورپ ۾  [[گئليليو گئليلي|گليلو گليلي]] ۽ [[آئزڪ نيوٽن]] جي دور تائين، مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. 

قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي، عام هئي. تقريبن 240 ق.م. ۾، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾، [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] (276-194 ق.م.) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو. ارسطو جي جيو سينٽرڪ نظريي (تي ڌرتي ڪائنات جو مرڪز آهي) جي ابتڙ آرسٽارڪس آف ساموس (يوناني ٻولي: Ἀρίσταρχος؛ 310 - 230 ق.م.) شمسي نظام جي هيليو سينٽرڪ ماڊل (تي سج هن نظام جو مرڪز آهي) لاءِ واضح دليل پيش ڪيو. يعني ان جي مرڪز ۾ ڌرتيءَ کي نه،  سج کي رکڻ لاءِ،  واضح دليل پيش ڪيو. سيليوسيا جو سيليوڪس، آرسٽارڪس جي هيليو سينٽرڪ  نظريي جو پيروڪار، چيو ته ڌرتي پنهنجي محور جي چوڌاري گردش ڪري ٿي، جيڪو بدلي ۾  سج جي چوڌاري گردش ڪندي آهي. جيتوڻيڪ هن جيڪي دليل استعمال ڪيا اها گم ٿي ويا آهن،  [[پلو ٽارڪ|پلوٽارڪ]] جو چوڻ آهي ته سيليوڪس پهريون شخص هو جنهن استدلال ذريعي هيليو سينٽرڪ نظام کي ثابت ڪيو.
[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|&lt;small&gt;'''قديم يوناني سائنسدان، [[ارشميدس|آرشميدس]]، انهن تصورن کي ترقي ڏنو، جيڪا سيال جي ميڪانيات ۽ اڀار جي طاقت جي بابت هئا.'''&lt;/small&gt;]]

ٽين صدي قبل مسيح ۾ يوناني رياضي دان، سائراڪيوز جو [[ارشميدس]] (يوناني:Ἀρχιμήδης؛ 287–212 ق.م.) عام طور تي ھن کي قديم زماني جو سڀني کان سٺو رياضي دان مڃيو ويندو آهي. هن هائيڊرو اسٽيٽڪس ۽ اسٽيٽڪس جو بنياد رکيو ۽ ليور جي بنيادي رياضي جو حساب لڳايو. آرڪيميڊيز چرخي جا تفصيلي نظام پڻ تيار ڪيا. آرڪيميڊيز ارسطو ۽ سندس مابعدالطبعيات جي دليلن کي به ٽوڙي ڇڏيو. وڌيڪ، ترڻ واري جسمن تي هن جي ڪم ۾، آرڪيميڊيز &quot;اُڀار جو قانون&quot; تيار ڪيو (جنهن کي هاڻ &quot;آرڪيميڊيز جو اصول&quot; پڻ سڏيو ويندو آهي). هن توازن جي حالتن ۽ ڪشش ثقل جي مرڪزن جا اصول پڻ تيار ڪيا، خيال جيڪي مستقبل جي عالمن جهڙوڪ گليليو ۽ نيوٽن تي اثر انداز ٿيا. 

هپارڪس (190-120 ق.م.)، فلڪيات ۽ رياضي تي ڌيان ڏيندي، تارن ۽ سيارن جي حرڪت جو نقشو ٺاهڻ لاءِ جديد جاميٽري ٽيڪنڪ استعمال ڪيو، ايستائين ته سج گرهڻ جي وقت جي اڳڪٿي به ڪئي. هن سج ۽ چنڊ جي زمين کان فاصلي جي حسابن کي، ان وقت استعمال ٿيندڙ مشاهداتي اوزارن ۾ سندس بهتري جي بنياد تي، شامل ڪيو.

شروعاتي طبيعيات دانن مان هڪ ٻيو بطليموس (90-168 عيسوي) هو، جيڪا ڪيترن ئي سائنسي مقالن، جيڪا فلڪيات ۽ جاگرافي جي موضوعن تي هئا، جو مصنف هو. جاگرافي جو مقالو گريڪو-رومن دنيا جي جاگرافيائي ڄاڻ جي هڪ مڪمل بحث آهي. 

قديم دنيا جي جمع ٿيل ڄاڻ جو گهڻو حصو گم ٿي ويو. ڪيترن ئي معزز مفڪرن جي ڪمن مان به، صرف ڪجھ ٽڪرا بچيا. ارسطو جي 150 مشھور ڪمن مان، صرف 30 موجود آهن ۽ اها به &quot;ليڪچر نوٽس کان وڌيڪ ناهن.

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092, employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

==اسلامي سونهري دور==
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Alhazen (122459248).jpg|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

==يورپ ۾ وچين دور==
{{further|Theory of impetus}}
قديم ڪمن جي آگاهي مغرب ۾ ٻيهر داخل ٿي. عربي کان لاطيني ۾ انهن ڪمن جي ترجمن ذريعي. انهن جي ٻيهر تعارف جو وچين دور جي فلسفي تي وڏو اثر پيو، جهڙوڪ ٿامس اڪيناس (اسڪالسٽڪ يورپي عالم) جيڪي قديم ڪلاسيڪل فلسفين جي فلسفي کي عيسائي الهاميات سان ملائڻ جي ڪوشش ڪندا هئا. هن ارسطو کي قديم دنيا جو عظيم ترين مفڪر قرار ڏنو. ارسطو جي فزڪس يورپي گرجا گهرن جي جسماني وضاحتن جو بنياد بڻجي وئي (انهن حالتن ۾ جتي اهي سڌو سنئون بائيبل جي مخالفت نه ڪندا هئا). قدرن جو تعين، وچين دور جي طبيعيات ۾ هڪ بنيادي جزو بڻجي ويو.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Crombie|first=A. C.|date=1961|title=Quantification in Medieval Physics|url=https://www.jstor.org/stable/228677|journal=Isis|volume=52|issue=2|pages=143–160|doi=10.1086/349467|issn=0021-1753|jstor=228677}}&lt;/ref&gt;  

وقت جي  علمي طبيعيات، شين کي، انهن جي ضروري نوعيت جي مطابق، حرڪت ڪندڙ طور بيان ڪيو. آسماني جسمن کي، آسماني دائرن جي غير خراب دائري ۾ موجود جسمن جي بنيادي خاصيت قرار ڏيندي، دائرن ۾ حرڪت ڪندڙ طور بيان ڪيو ويو. 

تحرڪ جو نظريو (حرڪت ۾ روڪ ۽ طاقت جي تصورن جو اڳواڻ) وچئين دور جي فلسفين، جهڙوڪ جان فلپونس ۽ جين بريڊن، پاران ترقي ڏنو ويو. چنڊ جي دائري جي هيٺان حرڪتون نامڪمل طور ڏٺيون ويون ۽ ان ڪري مسلسل حرڪت جي اميد نه ٿي سگهي. 17هين صدي کان اڳ، ڪيترائي مصنوعي تجربن کي قدرتي دنيا بابت سکڻ جي صحيح ذريعن طور نه ڏسندا هئا. ذيلي چنڊ جي دائري ۾ جسماني وضاحتون رجحانن جي چوڌاري گهمي رهيون هيون ۽ زميني شيون زمين جي مرڪز ڏانهن سڌي لڪير ۾ هلڻ جو رجحان رکن ٿيون (ارسطو جي ڪائنات جي جيو سينٽرڪ نظريي سان مطابقت رکندي)، جيستائين ٻي صورت ۾ ائين ڪرڻ کان روڪيو نه وڃي.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Beginnings of Western Science|last=Lindberg|first=David C.|date=1992|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-48231-6|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001}}&lt;/ref&gt;

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جي تاريخ]]
[[زمرو:سائنس جي تاريخ بلحاظ شعبا]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبيعيات جي تاريخ]]</text>
      <sha1>2sbg0tno98f2mwwjl32t9m5nxqnkqkz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سرود</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80021</id>
    <revision>
      <id>322196</id>
      <parentid>292652</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:20:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322196</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1769" sha1="jxy36tgxiws1qz6xrxefp4xdqlvx0hj" xml:space="preserve">[[File:Sarod_MET_DP-14177-002.jpg|thumb|19 صدي جو سرود، ميٽروپوليٽن ميوزيم آف آرٽ ۾.]]
'''سرود''' (Sarod) هڪ تار وارو ساز آهي، جيڪو [[ننڍو کنڊ|هندستاني ننڍي کنڊ]] ۾ [[مشرقي ڪلاسيڪي موسيقي|هندستاني موسيقي]] ۾ استعمال ٿيندو آهي. [[ستار]] سان گڏ، اهو سڀ کان مشهور ۽ ممتاز سازن مان آهي. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://omeka1.grinnell.edu/MusicalInstruments/items/show/19|title=sarod · Grinnell College Musical Instrument Collection|website=omeka1.grinnell.edu|access-date=2019-10-13}}&lt;/ref&gt; اها، ستار جي مٺي، اونڌي رچائي سان ڀرپور بناوت، همراهيءَ جي تارن سان، جيڪا اُن کي گونجندڙ ڪيفيت ڏئي ٿي، جي ابتڙ هڪ اونھي، وزني، خود شناسي آواز لاءِ سڃاتو وڃي ٿو.  هڪ گٽار وانگر اوزار، اهو نوٽس جي وچ ۾ مسلسل سلائڊ پيدا ڪري سگهي ٿو جنهن ''کي مينڊ'' (گليسندي) طور سڃاتو وڃي ٿو، جيڪي هندستاني موسيقي ۾ اهم آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.umass.edu/newsoffice/article/classical-indian-musician-amjad-ali-khan|title=Classical Indian Musician Amjad Ali Khan to Perform March 1 at FAC|publisher=Office of News &amp; Media Relations|access-date=2019-10-13}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;- {{حوالو ويب|url=https://www.itcsra.org/meend|title=ITC Sangeet Research Academy|website=www.itcsra.org|access-date=2019-10-13}}&lt;/ref&gt;
==پڻ ڏسو==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:موسيقي]]
[[زمرو:موسيقي جا اوزار]]
[[زمرو:فني مواد]]</text>
      <sha1>jxy36tgxiws1qz6xrxefp4xdqlvx0hj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322197</id>
      <parentid>322196</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322197</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1767" sha1="2og8dqgyhhmw2alr2j139al2j5m5xop" xml:space="preserve">[[File:Sarod_MET_DP-14177-002.jpg|thumb|19 صدي جو سرود، ميٽروپوليٽن ميوزيم آف آرٽ ۾.]]
'''سرود''' (Sarod) هڪ تار وارو ساز آهي، جيڪو [[ننڍو کنڊ|هندستاني ننڍي کنڊ]] ۾ [[مشرقي ڪلاسيڪي موسيقي|هندستاني موسيقي]] ۾ استعمال ٿيندو آهي. [[ستار]] سان گڏ، اهو سڀ کان مشهور ۽ ممتاز سازن مان آهي. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://omeka1.grinnell.edu/MusicalInstruments/items/show/19|title=sarod · Grinnell College Musical Instrument Collection|website=omeka1.grinnell.edu|access-date=2019-10-13}}&lt;/ref&gt; اها، ستار جي مٺي، اونڌي رچائي سان ڀرپور بناوت، همراهيءَ جي تارن سان، جيڪا اُن کي گونجندڙ ڪيفيت ڏئي ٿي، جي ابتڙ هڪ اونھي، وزني، خود شناسي آواز لاءِ سڃاتو وڃي ٿو.  هڪ گٽار وانگر اوزار، اهو نوٽس جي وچ ۾ مسلسل سلائڊ پيدا ڪري سگهي ٿو جنهن ''کي مينڊ'' (گليسندي) طور سڃاتو وڃي ٿو، جيڪي هندستاني موسيقي ۾ اهم آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.umass.edu/newsoffice/article/classical-indian-musician-amjad-ali-khan|title=Classical Indian Musician Amjad Ali Khan to Perform March 1 at FAC|publisher=Office of News &amp; Media Relations|access-date=2019-10-13}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;- {{حوالو ويب|url=https://www.itcsra.org/meend|title=ITC Sangeet Research Academy|website=www.itcsra.org|access-date=2019-10-13}}&lt;/ref&gt;
==پڻ ڏسو==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:فن]]
[[زمرو:موسيقي]]
[[زمرو:موسيقي جا اوزار]]
[[زمرو:فن مواد]]</text>
      <sha1>2og8dqgyhhmw2alr2j139al2j5m5xop</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:موسيقي جا اوزار</title>
    <ns>14</ns>
    <id>80023</id>
    <revision>
      <id>322198</id>
      <parentid>292641</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:21:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322198</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="qsvn0alx2keldvkzcid68wwh4pfcu2g" xml:space="preserve">[[زمرو:موسيقي]]
[[زمرو:فن مواد]]</text>
      <sha1>qsvn0alx2keldvkzcid68wwh4pfcu2g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ماحوليات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80325</id>
    <revision>
      <id>322108</id>
      <parentid>303952</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:48:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322108</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8637" sha1="orge2b79owj6ov0tpa3324rcjrml9t9" xml:space="preserve">''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
&lt;big&gt;'''باب:ماحوليات'''&lt;/big&gt;

'''[[ماحوليات]]''' (Ecology)، قديم يوناني لفظن، &quot;οἶκος&quot; (اوئڪوس يعني گهر) ۽ &quot;λογία&quot; 
(لوجيا يعني مطالعو) مان نڪتل آهي. اها جاندارن ۽ انهن جي ماحول جي وچ ۾ لاڳاپن جي قدرتي سائنس آهي. ماحوليات انفرادي، آبادي، ڪميونٽي، ماحولياتي نظام ۽ بايوسفير جي سطح تي جاندارن کي سمجهي ٿي. ماحوليات بايو جيوگرافي، ارتقائي حياتيات، جينيات، اخلاقيات ۽ قدرتي تاريخ جي ويجھي لاڳاپيل سائنسن سان اوورليپ ڪري ٿي. 

ماحوليات [[حياتيات]] جي هڪ شاخ آهي ۽ [[ماحول]] جي حوالي سان حياتيات جي گهڻائي، بايوماس ۽ ورهائڻ جو مطالعو آهي. اهو زندگي جي عملن، ڳالهين ۽ موافقتن؛ زندگين برادرين ذريعي مواد ۽ توانائي جي حرڪت؛ ماحولياتي نظام جي مسلسل ترقي؛ تعاون، مقابلو ۽ اڳڪٿي جي اندر ۽ نسلن جي وچ ۾؛ ۽ جيو تنوع جا نمونا ۽ ماحولياتي نظام جي عملن تي ان جو اثر تي مشتمل آهي. ماحوليات ۾ عملي ايپليڪيشنون، ڪنزرويشن بائيولاجي، ويٽ لينڊ مئنيجمينٽ، قدرتي وسيلن جي انتظام (زراعت، ٻيلن، زرعي جنگلات، ماهيگيري، کان کني، سياحت)، شهري رٿابندي (شهري ماحوليات)، ڪميونٽي جي صحت، اقتصاديات، بنيادي ۽ اطلاقي سائنس ۽ انساني سماجي رابطي (انساني ماحوليات) آهن. 

ماحوليات جو لفظ (جرمن: Ökologie) 1866ع ۾ جرمن سائنسدان ارنسٽ هيڪل (Ernst Haeckel) ٺاهيو هو. ماحوليات جي سائنس جيئن ته اسان ڄاڻون ٿا ته اها اڄ 1890ع ۾ آمريڪي نباتات جي ماهرن جي هڪ گروهه سان شروع ٿي. موافقت ۽ قدرتي چونڊ سان لاڳاپيل ارتقائي تصور جديد ماحولياتي نظريي جا بنياد آهن. ايڪو سسٽم متحرڪ طور تي جاندارن جو نظام، اهي ڪميونٽي جيڪي ٺاهيندا آهن ۽ انهن جي ماحول جا غير جاندار (ابائيوٽڪ) اجزاء آهن. ([[ماحوليات|مڪمل مضمون...]])

'''چونڊيل مضمون''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;
# [[ماحولياتي نظام]]
# [[ماحوليات جي تاريخ]] 
# [[ماحولياتي اقتصاديات]]
# [[درياهه جو ماحولياتي نظام]] 
# [[انساني ماحوليات]]
# [[ٻيلن جي ماحوليات]] 
# [[آبستان]]
# [[قدرتي ماحول]] 
# [[پراڻو ترقي يافته ٻيلو]] 
# [[بايوپلاسٽڪ]] 
# [[ڌرتيءَ جو ماحول]] 
# [[تحفظ حياتيات]] 
# [[حياتياتي اينڌن]]
# [[آبي ماحولي نظام]] 
# [[بائيوم]] 
# [[هائيڊرولوجي]] 
# [[حياتيات]] 
# [[زندگي]] 
# [[مائڪولوجي]] 
# [[ارتقا]] 
# [[مرجان جي چٽان]] 
# [[نسلن جو ٻيهر تعارف]] 
# [[نظرياتي ماحوليات]] 
# [[سنڌ جي ماحوليات]]
# [[پاڪستان جو حياتياتي تنوع]] 
# [[ريگستان جي ماحوليات]] 
# [[خرابي (ماحوليات)]]
# [[ٻوٽن جي ماحوليات]] 
# [[ڪاربان چڪر]] 
# [[نائٽروجن چڪر]] 
# [[بحالي ماحوليات]] 
# [[عربي سمنڊ جي ماحوليات]] 
# [[ٿر جي ماحوليات]] 
# [[ٻيٽن جي بحالي]] 
# [[منڇر ڍنڍ جي ماحوليات]]
# [[وٿي]]
{{Box-footer}} 
'''چونڊيل تصوير'''

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''

&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺ ڏنل تصويرون وڪيپيڊيا تي ماحوليات سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن.'''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt; 
* ماحولياتي نظام 
* آبادي 
* ڪميونٽي (ماحوليات)
{{Box-footer}} 
'''لاڳاپيل وڪي منصوبا'''
{{Box-footer}}
'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
'''تسليم ٿيل مواد''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show another''}}
&lt;/small&gt; 
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
# [[نباتاتيات]]
# [[علم نباتات]] 
# [[آبهوا]]
# [[ماحولياتي استحڪام]]
# [[فطرت]] 
# [[ماحوليات جي ڇنڊڇاڻ]] 
# [[خاص نسلون]] 
# [[آبادي]] 
# [[ميزبان (حياتيات)]]  
# [[قدرتي چونڊ]] 
# Automimicry
# Apex predator
# Batesian mimicry
# Aposematism
# Aggressive mimicry
# Countershading
# Albany Pine Bush
# Ambush predator
# Camouflage
# Disruptive coloration
# Host (biology)
# Keystone species
# Mimicry
# Natural selection
# Underwater camouflage
# Predation
# Parasitoid
# Parasitism
# Geography and ecology of the Everglades
{{Box-footer}} 
'''چونڊيل سوانح عمريون''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show another''}}
&lt;/small&gt; 
* [[ارنسٽ هيڪل]] 
* [[چارلس ڊارون]] 
* [[عزيز ابرار]] 
* [[سرجي وينوگرادسڪي]] 
* [[ليونتي رامينسڪي]] 
* [[لن پن ڪوه]] 
* [[اپراجيتا دتا]] 
* [[هانا ڪوڪو]] 
* [[ڪارل لينئي]]
{{Box-footer}} 
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟ 

&lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Box-footer}}
'''چونڊيل اقتباس''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''ماحوليات جي خبر'''
{{Box-footer}}
وڌيڪ ماحوليات جون خبرون Wikinews تي.
[[wikinews:{{FULLPAGENAME}}|More ecology news]] on [http://www.wikinews.org Wikinews]
'''چونڊيل اشاعتون''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%;&quot;&gt;
'''وڌيڪ توهان کي خبر آهي؟''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''زمرا''' 
* [[ماحوليات]]
* [[:زمرو:فطرت]]
** [[:زمرو:ارتقا]]
** [[:زمرو:زندگي]]
** [[:زمرو:فطري ماحول]]
* [[:زمرو:حياتيات]]
* [[:زمرو:ماحولياتي سائنس]] 
* [[:زمرو:ڌرتي]]  
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}
'''ويب وسيلا'''
{{Box-footer}}

[[Category:Ecology portal]]
[[Category:Ecology|*]]
[[Category:WikiProject Ecology]]
[[Category:Ecologists| ]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]
[[زمرو:ماحوليات]]
[[زمرو:ماحوليات جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>orge2b79owj6ov0tpa3324rcjrml9t9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:وڻ</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80327</id>
    <revision>
      <id>322273</id>
      <parentid>304280</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322273</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13492" sha1="ot2lr74nhyvbjq3u9iwwzspt0owrk3g" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (فيبروري،  2025ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;border:1px solid #000000; {{Round corners}};background-color:#AD9; margin: 5px; padding: 1em;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;'''
باب:وڻ'''&lt;/big&gt;
[[File:Fraxinus excelsior 'Pendula'.JPG|thumb|عام رک جو ون، ھڪڙو گلن وارو وڻ]]
[[نباتاتيات]] ۾، وڻ هڪ ڊگهو ٻوٽو آهي، جنهن ۾ ڊگھو تنو، يا ٽڪنڊو، عام طور تي شاخن ۽ پنن کي سهارو ڏئي ٿو. ڪجھ استعمالن ۾ وڻ جي وصف تنگ ٿي سگھي ٿي، جنھن ۾ صرف ڪاٺيءَ وارا ٻوٽا شامل آھن جن ۾ ثانوي واڌارو ٿئي ٿو، يا ٻوٽا جيڪي لمبر (ڪاٺ) طور استعمال لائق آھن يا مخصوص اونچائي کان مٿي ٻوٽا. وڏين وصفن ۾، ڊگهي کجيون، وڻن جي فرن، ڪيلا ۽ بانس پڻ وڻ آهن. 

وڻ هڪ مونوفائليٽڪ درجا بندي وارو گروپ نه آهن پر مختلف قسم جي ٻوٽن جي نسلن تي مشتمل آهن جن آزاديءَ سان هڪ ٽڪنڊي ۽ شاخن کي ترقي ڪئي آهي جيئن سج جي روشنيءَ جو مقابلو ڪرڻ لاءِ ٻين ٻوٽن جي مٿان ڇتري ٽاور ڪرڻ جو طريقو. وڻن جي اڪثريت گلن وارا يا سخت ڪاٺ وارا آهن؛ باقي، ڪيترائي جمنوسپرم (بغير گلن جي) يا نرم ڪاٺ وارا آهن. وڻ ڊگھي ڄمار لاء رھندا آھن، ڪجھ ھزارن سالن جي عمر تائين پھچندا آھن. 

وڻ اٽڪل 370 ملين سال اڳ ترقي ڪيا ۽ اندازو لڳايو ويو آهي ته هن وقت دنيا ۾ ٽي ٽريلين بالغ وڻ آهن. هڪ وڻ ۾ عام طور تي ڪيتريون ئي ثانوي شاخون هونديون آهن جن کي ٿنڀي ذريعي زمين کي صاف ڪرڻ ۾ مدد ملندي آهي، جنهن ۾ عام طور تي مضبوطيءَ لاءِ ڪاٺيءَ جو ٽشو هوندو آهي ۽ وڻ جي هڪ حصي کان ٻئي حصي تائين مواد کڻڻ لاءِ ويسڪولر ٽشو هوندا آهن. اڪثر وڻن لاءِ ٿڙ کي ڇل جي پرت سان گھرايو ويندو آهي جيڪو حفاظتي رڪاوٽ جي طور تي ڪم ڪندو آهي. زمين جي هيٺان، پاڙون شاخون ۽ وڏي پيماني تي پکڙيل آهن؛ اهي وڻ کي لنگر ڏيڻ ۽ مٽي مان نمي ۽ غذائي مواد ڪڍڻ جي خدمت ڪن ٿا. زمين جي مٿان، شاخون ننڍين شاخن ۽ ڦاٽن ۾ ورهائجن ٿيون. ڦڙا عام طور تي پنن کي کڻن ٿا، جيڪي روشنيءَ واري توانائي کي قبضو ڪن ٿا ۽ ڦوٽو سنٿيسس ذريعي ان کي شگر ۾ تبديل ڪن ٿا، وڻ جي واڌ ويجهه لاءِ کاڌو مهيا ڪن ٿا. ([[وڻ|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''ڄاڻاتل مواد'''

&lt;small&gt;{{color|purple|''ٻيون ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;

[[File:Cscr-featured.png|23px]]
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
''&lt;small&gt; هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون.&lt;/small&gt;''
# [[سدابهار|سدابهار وڻ]]
# [[ڊيسيڊيئس|کرڻ وارا وڻ]]
# [[گلن وارا ٻوٽا|گلن وارا وڻ]]
# [[آبنوس]]
# [[انب جو وڻ]]
# [[بيد مشڪ]]
# [[ٽالهي]]
# [[چيل]]
# [[ڪانڪھ]]
# [[ڪاٺ]]
# [[ڪرڙ]]
# [[ڪمرنگو]]
# [[ڪونوڪارپس]]
# [[کبڙ]]
# [[کجي|کجور جو وڻ]]
# [[کرني جو وڻ]]
# [[وڻن جو عاشق]]
# [[کجي|کجور جو وڻ]]
# [[ڪمرنگو]]
# [[گدامڙي|گدامڙي جو وڻ]]
# [[گل مور|گل مور جو وڻ]]
# [[گگرال جو وڻ]]
# [[آڙو|آڙو جو وڻ]]
# [[زيتون|زيتون جو وڻ]]
# [[صوف|صوف جو وڻ]]
# [[نارنگي|نارنگي جو وڻ]]
# [[ناريل|ناريل جو وڻ]]
# [[پپيتو|پپيتي جو وڻ]]
# [[گوندي|گوندي جو وڻ]]
# [[ديودار]]
# [[قيدي وڻ]]
# [[برازيل جا ٻيلا]]
# [[جرمني جا ٻيلا]]
# [[منگو اوڪ]]  
# [[وڻ جيڪو پاڻ جو مالڪ آهي]]
# [[اسپرس پيداوار ڊويزن]]  
# [[ميپل شربت]] 
# [[بينڪسيا ڊينٽٽا]]
# [[صنوبر جو وڻ]]  
{{Box-footer}} 
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟''' 

&lt;small&gt;
{{color|purple|''مختلف داخلائون ڏيکاريو
''}}
&lt;/small&gt;

&lt;small&gt;
{{color|purple|*... ته 2012 ۾ سيلفيلڊ، ٿيورنگيا ۾ ايسٽر انڊس جو وڻ 10,000 ايسٽر انڊس سان سجايو ويو؟ 
* ... ته ليونگ ولو ٿيٽر، هڪ اوپن ايئر ٿيٽر، جيڪو زنده بيد جي وڻن مان ٺهيل آهي، للانورٿول جي ڳوٺ جي ويجهو واقع آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن شيڪسپيئر جي ٻاهرين پرفارمنس منعقد ڪندو آهي؟ * ... ته ويلومي اسٽرنگي بارڪ (Wollemi Stringybark)، سڊني جي اتر اولهه ۾ ھڪڙو وڻ جيڪو 45 ميٽر (148 فوٽ) اونچائي تائين وڌندو آھي، سرڪاري طور تي اڻ ڄاڻايل آھي؟ 
* ... ته انگلينڊ جي ڪينٽ ۾ لنٽن پارڪ ۾ سال 1864ع ۾ وشال سيڪويا وڻن جو هڪ رستو آهي؟ * ... ته ايڊوارڊو ايواروآ انڊيز فانا نيشنل ريزرو (Eduardo Avaroa Andean Fauna National Reserve) ۾ ”پٿر جو وڻ“ موجود آهي؟ 
* ... ته ڳاڙهي رنگ جي ماکيءَ جي ميرٽل، هڪ آرائشي باغ جو جھاز، پنڪ وڻ جي ساڳي نسل مان آهي؟ 
* ... ته معمار ترونوبو فوجيموري جي لامون اونسن جي ٽاورن جي ڇت جي چوٽي تي صنوبر جا وڻ پوکيا ويا آهن؟''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خبرن ۾'''
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''

&lt;small&gt;
{{color|purple|''ٻيو ڏيکاريو
''}}&lt;/small&gt;
# [[انب جو وڻ]]
# [[شيشم]] 
# [[نم|نيم جو وڻ]] 
# [[کاڄا|ڪاجو جو وڻ]]
# [[ڪونوڪارپس]]
# [[کبڙ]]
# [[ڪونگر|ڪونگر جو وڻ]]
# [[ٻيلو]] 
# [[کجي|کجور جو وڻ]] 
# [[کرني جو وڻ]]
# [[ناريل|ناريل جو وڻ]]
# [[زقوم]]
# [[اوڪ]] 
# [[يوڪلپٽس]] 
# [[بونسائي وڻ]]
# [[حنظل]] 
# [[ڏند ڪٿا ۾ وڻ]]  
# [[پائن]]
# [[اسپرس]] 
# [[بيد]] 
# [[لاگنگ]] 
# [[زيتون|زيتون جو وڻ]] 
# [[انجير جو وڻ]]
# [[بيري جو وڻ]]
# [[بادام جو وڻ]] 
# [[کاڄا|ڪاجو جو وڻ]]
# [[آريڙو|جونيپر]] 
# [[رٻڙ جو وڻ]] 
# [[صنوبر]] 
# [[شاهه بلوط]]
# [[برگد]] 
# [[ميپل]]
# [[صوف|صوف جو وڻ]] 
# [[ناشپاتي]] 
# [[خوباني]] 
# [[انب|انب جو وڻ]]
# [[جينڪو بلوبا]] 
# [[مڊگاسڪر ۾ وڻ جي غير قانوني ڪٽائي]] 
# [[جينياتي طور تبديل ٿيل وڻ]] 
# [[پولارڊنگ]] 
# [[وڻ جي قطار]]
# [[ٻيلي جو انگ]] 
# [[ٿيوڊور لوڪنس]] 
# [[ماهوگني]]
# [[ديودار]]
# [[سيڊرس]] 
# [[ڪاٺ جي معيشت]] 
# [[کجين جي فهرست]] 
# [[ٽري هائوس ماسٽر]] 
# [[قديم ترين وڻن جي فهرست]]
# [[برازيل نٽ]]  
# Krummholz
# Arecaceae
# Laricoideae
# Axel Erlandson
# Logging
# Ficus
# Sequoioideae
# Alnus rubra
# Fraxinus
# Fraxinus americana
# Eucalyptus fraxinoides
# Beech
# Populus tremuloides
# Tree-kangaroo
# Adansonia
# Vachellia erioloba
# Dracaena cinnabari
# Pando (tree)
# Arborist
# Theodore Lukens
# Paubrasilia
# Larch
# Stone pine
# Scots pine
List of palms native to the #  Caribbean
# Taxus baccata
# Fab Tree Hab
# Sequoia sempervirens
# Sequoiadendron giganteum
# Pinus albicaulis
# Crataegus laevigata
# Branch collar
{{Box-footer}} 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي  وڻن سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن. 
'''&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
* [[ٻيلا]] 
* [[وڻ]] 
* [[پاڪستان جا وڻ]]
* [[ايران جي وڻن جي فهرست]] 
* [[ڪيريبين جي وڻن جي فهرست]]
* [[برطانيه ۽ آئرلينڊ جي وڻن جي فهرست]] 
* [[لٿوانيا جي مقامي وڻن جي فهرست]]
{{Box-footer}} 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''چونڊيل فهرستون'''
* [[قديم ترين وڻن جي فهرست]]
* [[انفرادي وڻن جي فهرست]]
* [[وڏي وڻن جي فهرست]]
* [[وڻ جي نسلن جي فهرست]]
* [[پاڪستان جي وڻ جي فهرست]] 
* [[سنڌ جي وڻ جي فهرست]] 
* [[ٽئڪسونومڪ خاندان جي فهرست]]
{{Box-footer}}
'''ذيلي زمرا'''
* [[:زمرو:وڻ]]
** [[:زمرو:گلن وارا وڻ]]
** [[:زمرو:ميوي وارا وڻ]]
** [[:زمرو:آفريڪا جا وڻ]]
** [[:زمرو:اوشينيا جا وڻ]]
** [[:زمرو:اتر آمريڪا جا وڻ]]
** [[:زمرو:ڏکڻ آمريڪا جا وڻ]]
** [[:زمرو:ايشيا جا وڻ]]
*** [[:زمرو:ڀارت جا وڻ]]
*** [[:زمرو:پاڪستان جا وڻ]]
**** [[:زمرو:سنڌ جا وڻ]]
**** [[:زمرو:آزاد ڪشمير جا وڻ]]
** [[:زمرو:ڏکڻ آمريڪا جا وڻ]]
** [[:زمرو:يورپ جا وڻ]]
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[آبنوس]] (ڪاٺ)
# [[آرِيٺو]]
# [[آسرِي لئو]]
# [[آمري (وڻ)|آمري]]
# [[انب|انب جو وڻ]]
# [[اڪول]]
# [[بيد مشڪ]] (ڪاٺ)
# [[جھومڪا (وڻ)|جھومڪا]]
# [[ٽالهي]] (ڪاٺ)
# [[ڄارجو وڻ|ڄارجو]]
# [[چيل]] (ڪاٺ)
# [[سرنھن(وڻ)|سرنھن]]
# [[سرو (وڻ)|سرو]]
# [[سنا مڪي]]
# [[سوانجھڙو]]
# [[عناب]]
# [[ليار]]
# [[مينديءَ جو وڻ]]
# [[نم|نيم جو وڻ]]
# [[وڻن جو عاشق]]
# [[کبڙ]]
# [[کاڄا|ڪاجو جو وڻ]]
# [[کجي|کجور جو وڻ]]
# [[کرني جو وڻ]]
# [[کٻڙ]]
# [[ڪانڪھ]]
# [[ڪاٺ]]
# [[ڪرڙ]]
# [[ڪمرنگو]]
# [[ڪونوڪارپس]]
# [[ڪونگر|ڪونگر جو وڻ]]
# [[گدامڙي|گدامڙي جو وڻ]]
# [[گل مور|گل مور جو وڻ]]
# [[گگرال جو وڻ]]
# [[آرڪڊ]] (گل)
# [[قرنو]] (گل)
# [[آلو بخارو|آلو بخاري جو وڻ]]
# [[آڙو|آڙو جو وڻ]] (ميوو)
# [[انب|انب جو وڻ]]
# [[انناس|انناس جو وڻ]]
# [[ترنج|ترنج جو وڻ]]
# [[رام ڦل|رام ڦل جو وڻ]]
# [[زيتون|زيتون جو وڻ]]
# [[سنگتڙو|سنگتڙي جو وڻ]]
# [[سيتا ڦل|سيتا ڦل جو وڻ]]
# [[صوف|صوف جو وڻ]]
# [[لوڪٽ|لوڪاٽ جو وڻ]]
# [[موسمبي|موسمبي جو وڻ]]
# [[نارنگي|نارنگي جو وڻ]]
# [[ناريل|ناريل جو وڻ]]
# [[پنيالو|پنيالي جو وڻ]]
# [[پينوس|پينوس جو وڻ]]
# [[پپيتو|پپيتي جو وڻ]]
# [[چڪوترو|چڪوتري جو وڻ]]
# [[ڏاڙهون|ڏاڙهون جو وڻ]]
# [[ڦڻس|ڦڻس جو وڻ]]
# [[کٽونبڙو|کٽونبڙي جو وڻ]]
# [[کڏوتري|کڏوتري جو وڻ]]
# [[گوندي|گوندي جو وڻ]]
# [[سدابهار|سدابهار وڻ]]
# [[ڊيسيڊيئس|کرڻ وارا وڻ]]
# [[گلن وارا ٻوٽا|گلن وارا وڻ]]
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:ٻوٽا]]
* [[:باب:ماهول|باب:ماحول]]
* [[:باب:ماحوليات]]
* [[:باب:باغباني]]
* [[:باب:زراعت]]
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:نباتات]]
* [[:باب:الجي]]
* [[:باب:ڍنڍون]]
* [[:باب:فنگس]]
* [[:باب:آبستان]]
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[Category:Trees|ρ]]
[[Category:Biology portals|Trees]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]
[[زمرو:وڻ]]
[[زمرو:نباتات جا باب]]</text>
      <sha1>ot2lr74nhyvbjq3u9iwwzspt0owrk3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:حيوانات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80340</id>
    <revision>
      <id>322270</id>
      <parentid>305172</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:40:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322270</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15563" sha1="9vn7zyf8vnpnltoz4t9usvpalju98hg" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (فيبروري، 2025ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
{| width=&quot;200%&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;10&quot; style=&quot;background:#B0C4DE; border-style:solid; border-width:2px; border-color: #5278A5&quot;
| style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; |
{{automatic taxobox
 | name = &lt;big&gt;'''باب: حيوانات'''
&lt;/big&gt;&lt;br&gt;ڪنگڊم: اينيماليا 
 | display_parents = 5
 | taxon = اينيميليا
 | authority = [[ڪارل لينئي]]
 | image = 
&lt;imagemap&gt;فائل:Animal diversity.png |300px
rect 0 0 118 86 [[تارا مڇي]]
rect 0 86 118 172 [[نائڊريا]]
rect 0 172 118 258 [[بوالو]]
rect 0 258 118 344 [[ٽارڊي گريڊ]]
rect 0 344 118 430 [[ميلاڪوسٽراڪا]]
rect 0 430 118 516 [[اراڪنڊ]]
rect 118 0 236 86 [[اسپنج]]
rect 118 86 236 172 [[آرٿروپاڊ]]
rect 118 172 236 258 [[مئمل]]
rect 118 258 236 344 [[بريوزوئا]]
rect 118 344 236 430 [[ايڪنٿوسيفالا]]
rect 118 430 236 620 [[فليٽ ورم]]
rect 236 0 354 86 [[سيفالوپاڊ]]
rect 236 86 354 172 [[اناليڊا]]
rect 236 172 354 258 [[ٽيوني ڪيٽ]]
rect 236 258 354 344 [[مڇي]]
rect 236 344 354 430 [[پکي]]
rect 236 430 354 620 [[فورونيڊا]]&lt;/imagemap&gt;
 | image_upright = 1.4
}}
'''حيوانات''' (Animals) [[ڪنگڊم|حياتياتي سلطنت]]، &quot;انيماليا&quot; (Animalia) ۾ گھڻ-گھرڙن وارا، [[يوڪيريئوٽا|يوڪريوٽڪ جاندار]] آهن. ڪجھ استثنا سان، سڀني جانور نامياتي مواد استعمال ڪن ٿا، آڪسيجن سانس ۾ وٺن ٿا، مايو سائيٽس آھن ۽ ھلڻ جي قابل آھن، جنسي طور تي نسل وڌائڻ ٿا ۽ جنين جي ترقي دوران گھرڙن جي خالي ڪري، بلاسٽولا، مان وڌندا آھن. جانور هڪ ڪلئڊ ٺاهيندا آهن، مطلب ته اهي هڪ واحد عام ابن ڏاڏن مان پيدا ٿيا. 15 لک کان وڌيڪ موجود جانورن جون [[نوع (حياتيات)|نوعون]] بيان ڪيون ويون آهن، جن مان اٽڪل 10 لک 50 هزار [[جيت]]، 8,5000 کان وڌيڪ [[مولسڪا]] ۽ 65،000 [[ڪرنگهي وارا جانور]] آهن. هڪ اندازي موجب ڌرتيءَ تي 77 لک 70 هزار جانورن جون نوعون آهن. جانورن جي جسم جي ڊيگهه 8.5 مائڪروميٽر (0.00033 انچ) کان 33.6 ميٽر (110 فوٽ) تائين هوندي آهي. اها هڪ ٻئي ۽ سندن ماحول سان پيچيده ماحوليات رکن ٿا ۽ تعامل ڪرڻ ٿا ۽ پيچيده کاڌي جا ڄار (web) ٺاهڻ ٿا. جانورن جي سائنسي مطالعي کي [[حيوانيات]] (Zoology) سڏيو ويندو آهي ۽ جانورن جي رويي جي مطالعي کي اخلاقيات (Ethology) سڏيو ويندو آهي. 

جانورن جي سلطنت پنج انفراڪنگڊم/سپرفائلم؛ پوريفيرا (Porifera)، ٽنوڦورا (Ctenophora)، پليڪوزوئا (Placozoa)، [[نائديريا|نڊئريا]] (Cnidaria) ۽ بلئٽيريا (Bilateria)، ۾ ورهايل آهي. موجود جانورن جي اڪثريت جو تعلق انفراڪنگڊم، بلئٽيريا، هڪ انتهائي پکڙيل ڪلئڊ، جن جا ممبر ٻه-طرفي طور تي سميٽرڪ ۽ خاص طور تي سيفالائزد (cephalised) جسماني پلان وارا هوندا آهن، سان هوندو آهي ۽ [[بلئٽيريا]] جي وڏي اڪثريت جو تعلق ٻن وڏن سپرفائلا؛ [[پروٽوسٽومز]]، جنهن ۾ جاندار، جهڙوڪ [[آرٿروپوڊ|آرٿروپاڊز]] ([[جيت]])، [[مولسڪا|مولسڪس]]، [[چپٽا ڪيڙا]]، [[انيليڊا|اينيلڊز]] ۽ [[نيماٽوڊا|نيماٽوڊز]] شامل آهن ۽ [[ڊيوٽيروسٽومز]]، جن ۾ [[ڪئنوڊرمز]]، هيمي ڪورڊيٽس ۽ ڪورڊيٽس  شامل آهن، سان هوندو آهي، جن ۾ [[ڪورڊيٽا|ڪورڊيٽس]] ۾ سڀ [[ڪرنگهي وارا جانور]] شامل آهن. جڏهن ته تمام ننڍو بسال فائلم، زيناڪوئلومارفا، سپر فائلم بلئٽيريا ۾ هڪ غير يقيني پوزيشن رکي ٿو. ([[حيوانات|مڪمل مضمون...]])

* [[حيوانات|حيوانات جي باري مزيد معلومات]]
* [[حيوانيات|حيوانيات جي باري مزيد معلومات]]
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
'''چونڊيل جانور'''

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;

[[File:Cscr-featured.png|23px]]
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون.&lt;/small&gt;''
&lt;/div&gt;
# [[اٺ]]
# [[ببر شينهن]]
# [[بُجر پُڇ وارو ناسي ڪُوئو]]
# [[بگھڙ]]
# [[ڀورو رڇ]]
# [[پانڊا]]
# [[ٿوھي واري ڊالفن]]
# [[چڪور]]
# [[ڇليرو]]
# [[ڇڇوندر]]
# [[چراخ]]
# [[چيتو]]
# [[زرافہ]]
# [[زيبرا]]
# [[سامونڊي گھوگھيتو]]
# [[ڪرنگھيدار ڊاگ فش]]
# [[ڪوبرا]]
# [[گهوڙو]]
# [[گدڙ]]
# [[ڳورپٽ]]
# [[لومڙ (ڪاري پُڇ وارو)]]
# [[لڌڙو]]
# [[مارخور]]
# [[نور]]
# [[نوريئڙو]]
# [[هاٿي]]
# [[چچڙ]]
# [[ککر]]
# [[گهريتڙي]]
# [[ڳاڙھي ٽنڊڻي]]
# [[ماڪوڙي]]
# [[وڇون]]
# [[شارڪ]]
# [[چمڙو]] 
# [[ڳيرو]]
# [[آمريڪي فلمنڱگو]]
# [[آڙي]]
# [[آکيرو]]
# [[ابابيل]]
# [[ابو شھري]]
# [[بحري باز]]
# [[اسٽارم وارو لق لق پکي]]
# [[جابلو ڀوري]]
# [[جابلو ڪانگ]]
# [[جهنگ ڪڪڙ]]
# [[روھاڪي]]
# [[سارس]]
# [[سرمائي-ڪنڌ ڀوري]]
# [[سرڻ]]
# [[سنڌ جھرڪي]]
# [[سيمرغ]]
# [[سگري]]
# [[صحرائي ٻولير]]
# [[مالھاري]]
# [[مور]]
# [[ميداني روسي عقاب]]
# [[ننڍو کرو]]
# [[نيرڳ]]
# [[هيڙهو ( پکي)]]
# [[يورپي رابن]]
# [[ٻاٻيهو (پکي)]]
# [[ٻٽيرو]]
# [[ٽيٽيهر]]
# [[پليو]]
# [[پٽ تتر]]
# [[چنڊول]]
# [[چونر کرو]]
# [[چيھو]]
# [[چٻ]]
# [[چٻرو]]
# [[ڇاپاڪو يوريشيائي]]
# [[ڇاپاڪو پکي]]
# [[ڍولر]]
# [[ڏوئيرو]]
# [[ڦاڙھائو بدڪ]]
# [[ڪٻر]]
# [[ڪڪڙ]]
# [[ڪاٺ ڪٺو]]
# [[گھگھ]]
# [[ڳاڙهہ-پُٺي ڦوسڻي]]
# [[ڳجھ]]
# [[جھوڙ نانگ]]
# [[لڌڙو]]
# [[نانگ]]
# [[واسينگ نانگ]]
# [[ڇليرو]]
# [[ڪرڙي]]
# [[ڪوبرا]]
# [[ڳوهه]]
# [[اسپنج]]
# Jaguar
# Platypus
# Javan rhinoceros
# Tasmanian devil
# Emu
# Cougar
# Raccoon
# Sea otter
# Bluebuck
# Sea mink
# Guinea pig
# Springbok
# Sei whale
# Elk
# European hare
# Giant anteater
# Impala
# Koala
# Golden jackal
# Dire wolf
# Beagle
# Bobcat
# Grasshopper
# Horse-fly
# Galápagos tortoise
# Hawksbill sea turtle
# Common toad
# Noronha skink
# Eastern green mamba
# Golden-crowned sifaka
# False potto
# Flocke
# Cutthroat trout
# Ocean sunfish
# Manta ray
# Goblin shark
# Pallid sturgeon
# Megalodon
# Silky shark
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''چونڊيل اقتباس'''
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]
'''چونڊيل مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt; 
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;هتي داخلائون سٺيون ۽ نمايان مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون.&lt;/small&gt;''
&lt;/div&gt; 
# [[ڪارل لينئي]] 
# [[آرٿروپوڊ]]
# [[پکي]]
# [[جل ٿيليا]]
# [[جيت]]
# [[حيوانات]]
# [[ڊائنوسارز]]
# [[ريپٽائل|ريڙهيون پائيندڙ جانور]]
# [[سامونڊي مماليا]]
# [[غير ڪرنگھيدار جانور]]
# [[مماليا]]
# [[ڪرنگهي وارا جانور]]
# [[سامونڊي گھوگھيتو]]
# [[غير ڪرنگھيدار جانور]]
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[ڪئنوڊرمز]]
# [[جيت]]
# [[ماکي جو مانارو]]
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[آبي پکي]]
# [[اٺ پکي]]
# [[تتر (پکي)]]
# [[پئسريفورمز]]
# [[پکي]]
# [[پاڪستان جا جانور]] 
# [[جانورن ۾ موافقت وارو رنگ]]
# [[جانورن جي تاريخ]] 
# [[مماليا|ٿن وارا جانور]] 
# [[جانورن جو انساني استعمال]] 
# [[پرائميٽ]] 
# [[جل ٿيليا]]  
# [[ڊائناسور]] 
# [[چمڙا]]
# [[جونڪ]]
# [[پکي]]
# [[سامونڊي پکي]]
# [[مماليا]]
# [[سامونڊي مماليا]]
# [[سوئر]]
# [[ٿوھي واري ڊالفن]]
# [[ڀورو رڇ]]
# [[لائيو اسٽاڪ ڪنزروينسي]]
# [[سامونڊي مماليا جي فهرست]]
# [[ميوي واري چامڙن جي فهرست]]
# [[سنڌ جي مامرن جي فهرست]] 
# [[پاڪستان جي مامرن جي فهرست]] 
# [[25 سڀ کان وڌيڪ خطري جي زد ۾ پرائميٽ]]
# [[پکين جي اصطلاحن جي لغت]]
# [[ڊائناسور جي نسلن جي فهرست]]
# Marcus Ward Lyon Jr.
# Icelandic Phallological Museum
# Meerkat Manor
# Love dart
# Edward Drinker Cope
# Cooperative pulling paradigm
# Gigantorhynchus
# Apororhynchus
# Fauna of Puerto Rico
# List of camouflage methods
# Hugh B. Cott
# The Colours of Animals
# Counter-illumination
# Disruptive eye mask
# Brachiopod
# Bryozoa
# Nemertea
# Animal navigation
# Destruction of ivory
# Dazzled and Deceived
# Deimatic behaviour
# Evolution of lemurs
# Dermotherium
# Bharattherium
# Hare coursing
# Crocodilia
# George Went Hensley
# Brown Dog affair
# Conservation of slow lorises
# Orangutan
# Belle Vue Zoological Gardens
# Horses in World War I
# Thoroughbred
# The Livestock Conservancy
# Jersey Shore shark attacks of 1916
# Flight feather
# List of canids
# List of felids
# List of mephitids
# List of procyonids
# List of mustelids
# List of ursids
# List of mammals of Florida
# List of mammals of Korea
# Chief Mouser to the Cabinet Office
# Dickin Medal
# List of U.S. state dogs
# List of lemur species
# List of parrots
# List of birds of Egypt
# List of ant subfamilies
# List of Odonata species of Great Britain
# Industrial melanism
# Millipede
# Isopoda
# Megarachne
# Onychopterella
# List of U.S. state reptiles
# List of Testudines families
# [[ماڪوڙي]]
# [[ماڪڙ (ٽڊا)]]
# [[چچڙ]]
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟'''

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''مختلف داخلائون ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي جانورن سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن.'''&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
* [[جانورن جو رنگ]] 
* [[حيوانات]] 
* [[حيوانيات]]
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
'''لاڳاپيل پورٽل''' 
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:مماليا]]
* [[:باب:مڇيون]]
* [[:باب:پکي]]
* [[:باب:جيت]]
* [[:باب:جل ٿيليا]]
* [[:باب:سامونڊي مماليا]]
* [[:باب:ريڙهيون پائيندڙ جانور]]
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
# [[آرٿروپوڊ]]
# [[اٺ]]
# [[پکي]]
# [[جل ٿيليا]]
# [[جيت]]
# [[حيوانات]]
# [[ڊائنوسارز]]
# [[ريپٽائل|ريڙهيون پائيندڙ جانور]]
# [[سامونڊي مماليا]]
# [[سامونڊي گھوگھيتو]]
# [[غير ڪرنگھيدار جانور]]
# [[مارخور]]
# [[مماليا]]
# [[ڪرنگهي وارا جانور]]
# [[ڪوبرا]]
# [[ببر شينهن]]
# [[جل ٿيليا]]
# [[خچر]]
# [[ريپٽائل]]
# [[سامونڊي مماليا]]
# [[شارڪ]]
# [[مماليا]]
# [[مڇي]]
# [[پکي]]
# [[ٿوھي واري ڊالفن]]
# [[ڀورو رڇ]]
# [[چمڙا]]
# [[چڪور]]
# [[ڇليرو]]
# [[ڪرنگھيدار ڊاگ فش]]
# [[گهوڙو]]
# [[جيت]]
# [[ماکي جو مانارو]]
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[آبي پکي]]
# [[اٺ پکي]]
# [[تتر (پکي)]]
# [[پئسريفورمز]]
# [[پکي]]
# [[بدڪ]]
# [[ببر شينهن]]
# [[لومڙي]]
# [[ٻڪري]]
# [[گهوڙو]]
# [[ڳئون]]
# [[رڍ]]
# [[ماڪڙ (ٽڊا)]]
# [[آرون]]
# [[ماکيءَ جي مک]]
# [[الي (جيت)]]
# [[گدڙ]]
# [[زيبرا]]
# [[بربلو]]
# [[بلبل]]
# [[تلور]]
# [[جھرڪي]]
# [[باز]]
# [[طوطو]]
# [[عام ڪٻر]]
# [[عقاب]]
# [[قمري]]
# [[ننڍڙو جنتي پکي]]
# [[چڪور]]
# [[کرو]]
# [[کرو (ڪيناء چھنب)]]
# [[ڪانگ]]
# [[ڪبوتر]]
# [[ڪونج]]
# [[ڪُڪُڙ]]
# [[گهريلو ڪانءُ]]
# [[ڪتو]] 
# [[بگھڙ]]
# [[مرجان]] 
# [[چامڙو]]
# [[وهيل]] 
# [[سائو ڪچو]]
# [[ڳاڙهي پيٽ وارو ڪارو نانگ]]
# [[ٽروٽ]] 
# [[گوبلن شارڪ]]
# [[اسٽرجن]] 
# [[ريڊ بیڪ اسپيڊر]]
# [[ميگالوڊون]] 
# [[گينڊو]]
# [[جيلي فش]]
# [[آرٿروپوڊ]]
# [[ڪرنگهي وارا جانور]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
[[Image:C Puzzle.png|42px|right|ڪيٽيگري پزل]] 
{{center|&lt;small&gt;ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ [►] چونڊيو&lt;/small&gt;}}
* [[:زمرو:حيوانات]]
** [[:زمرو:يوڪريوٽا]]
** [[:زمرو:ڪرنگھيدار جانور]]
*** [[:زمرو:مماليا]]
**** [[:زمرو:ساموندي حيات]]
*** [[:زمرو:مڇيون]]
*** [[:زمرو:جل ٿيليا]]
*** [[:زمرو:پکي]]
*** [[:زمرو:ريڙهيون پائيندڙ جانور]]
*** [[:زمرو:ڊائناسورز]]
** [[:زمرو:غير ڪرنگھيدار جانور]]
*** [[:زمرو:جيت]]
*** [[:زمرو:مولسڪس]]
{{Box-footer}}
'''وڪيپيڊيا منصوبا'''
{{Box-footer}}
'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:حيوانات]]
[[زمرو:حيوانيات جا باب]]</text>
      <sha1>9vn7zyf8vnpnltoz4t9usvpalju98hg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ڌرتي سائنس</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80366</id>
    <revision>
      <id>322246</id>
      <parentid>304461</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:05:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322246</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3411" sha1="6ae03wue6to8hmhy67si7tk5o0e2evc" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
'''باب:ڌرتي سائنس'''
[[File:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg | Earth seen from Moon]]
'''ڌرتيءَ سائنس''' يا ارضي سائنس ۾ ڌرتيءَ سان لاڳاپيل قدرتي سائنس جا سڀئي شعبا شامل آهن. هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن شعبن جي همہ وقت سازي سان تعلق رکي ٿي: 
# حياتي جو دائرو، بايوسفير
# پاڻي جو دائرو، هائيڊرو اسفيئر يا ڪرايوسفيئر 
# فضا جو دائرو ماحول ۽ 
# ڌرتي جو دائرو، جيوسفيئر يا ليٿوسفيئر 

ڌرتيءَ جي سائنس کي ارضيات جي هڪ شاخ سمجهي سگهجي ٿو (پر تمام پراڻي تاريخ سان). ([[ڌرتي سائنس|مڪمل مضمون]])
{{Box-footer}}
Selected articles
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
Did you know
&lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt;

[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
# Earth science
# Earth sciences
# Geology
# geologist
# atmosphere
{{Box-footer}}
More did you know? 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show different entries''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
Related portals
* bab
Geology
* Geography
* Global warming
* History of science
* Minerals
* Oceans
* Physics
* Science
* Systems science
* Tornadoes
* Tropical cyclone
* Tsunamis
* Volcanoes
* World
{{Box-footer}}
Selected images
{{Box-footer}}
In the news
{{Box-footer}}
Subcategories

[[File:Geodynamo Between Reversals.gif |36px|right|Category puzzle]]
:&lt;small&gt;Select [►] to view subcategories&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
Related topics
{{Box-footer}}
Quality content
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
Things you can do
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:ارضيات جا باب]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]</text>
      <sha1>6ae03wue6to8hmhy67si7tk5o0e2evc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322248</id>
      <parentid>322246</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:07:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322248</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3373" sha1="rh8g9370lvoipodbsb1squdqxsq1v9m" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
'''باب:ڌرتي سائنس'''
[[File:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg | Earth seen from Moon]]
'''ڌرتيءَ سائنس''' يا ارضي سائنس ۾ ڌرتيءَ سان لاڳاپيل قدرتي سائنس جا سڀئي شعبا شامل آهن. هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن شعبن جي همہ وقت سازي سان تعلق رکي ٿي: 
# حياتي جو دائرو، بايوسفير
# پاڻي جو دائرو، هائيڊرو اسفيئر يا ڪرايوسفيئر 
# فضا جو دائرو ماحول ۽ 
# ڌرتي جو دائرو، جيوسفيئر يا ليٿوسفيئر 

ڌرتيءَ جي سائنس کي ارضيات جي هڪ شاخ سمجهي سگهجي ٿو (پر تمام پراڻي تاريخ سان). ([[ڌرتي سائنس|مڪمل مضمون]])
{{Box-footer}}
Selected articles
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
Did you know
&lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt;

[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
selected recent additions
# Earth science
# Earth sciences
# Geology
# geologist
# atmosphere
{{Box-footer}}
More did you know? 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show different entries''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
Related portals
* bab
Geology
* Geography
* Global warming
* History of science
* Minerals
* Oceans
* Physics
* Science
* Systems science
* Tornadoes
* Tropical cyclone
* Tsunamis
* Volcanoes
* World
{{Box-footer}}
Selected images
{{Box-footer}}
In the news
{{Box-footer}}
Subcategories

[[File:Geodynamo Between Reversals.gif |36px|right|Category puzzle]]
:&lt;small&gt;Select [►] to view subcategories&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
Related topics
{{Box-footer}}
Quality content
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
Things you can do
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]</text>
      <sha1>rh8g9370lvoipodbsb1squdqxsq1v9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڌرتي سائنس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80368</id>
    <revision>
      <id>322149</id>
      <parentid>313717</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:14:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322149</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7047" sha1="grpt58c9c5wsxq2u2sv6y02r6g3kf9l" xml:space="preserve">[[File:DirkvdM_rocks.jpg|thumb|[[ڪوسٽا ريڪا]] ۾ هڪ جبل جي ڪريڪ جو چٽاني پاسو]]

'''ڌرتيءَ جي سائنس (Earth Sciences)''' يا '''ارضي سائنس''' ۾ [[ڌرتي|ڌرتيءَ]] سان لاڳاپيل [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] جا سڀئي شعبا شامل آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|quote=2023-08-19}}&lt;/ref&gt; هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن دائرن: [[حياتي جو دائرو]]، هائڊروسفيئر، [[وايومنڊل|فضائي دائرو]] ۽ جيوسفيئر، جي همه وقت رابطن سان تعلق رکي ٿي. ڌرتي سائنس کي سيارن جي سائنس (Planetary Science) جو هڪ شعبو به سمجھي سگھبو آهي، پر وڌيڪ اڳوڻي وقت کان.
==ارضيات==
[[File:Layers of sedimentary rock in Makhtesh Ramon (50754).jpg|thumb|&lt;small&gt;وادي الرمان، اسرائيل ۾ سيڊيمينٽري جبل جا پرت&lt;/small&gt;]]

&lt;small&gt;ارضيات وسيع طور تي ڌرتيء جي ساخت، مادي ۽ عملن جو مطالعو آهي. ارضيات گهڻو ڪري ليٿوسفيئر، يا ڌرتيءَ جي مٿاڇري جو مطالعو آهي، جنهن ۾ ڪرسٽ ۽ چٽانون شامل آهن. ان ۾ طبيعي خاصيتون ۽ عمل شامل آهن جيڪي ليٿوسفيئر ۾ ٿين ٿا ۽ انهي سان گڏ اهي جيوتھرمل توانائي کان ڪيئن متاثر ٿين ٿا. اها، ارضيات جي عنصرن جي وچ ۾   ڪيميا، فزڪس ۽ حياتيات جا حصا شامل ڪري ٿو. تاريخي ارضيات، ڌرتيءَ جي تاريخ جي تشريح ڪرڻ ۽ وقت سان گڏ ان ۾ تبديلي ڪيئن آئيون، جو استعمال آهي. جيو ڪيمسٽري ڌرتيءَ جي ڪيميائي جزن ۽ عملن جو مطالعو ڪري ٿي. ارضياتي طبيعيات ڌرتيءَ جي طبيعي خاصيتن جو مطالعو ڪري ٿي. پيلينٽولوجي، لٿوسفيئر ۾ فوسل ٿيل حياتياتي مواد جو اڀياس ڪري ٿي. پلانيٽري ارضيات ارضياتي سائنس، جنهن جو تعلق ماورائي زمينن سان آهي، جو مطالعو ڪري ٿي. جيومارفالوجي منظرن جي اصليت جو مطالعو ڪري ٿي. اڏاوتي ارضيات جبلن ۽ هيٺاهين زمينن کي پيدا ڪرڻ لاءِ پٿر جي خرابيءَ جو مطالعو ڪري ٿي. ريسورس جيولوجي اڀياس ڪري ٿو ته توانائي جا وسيلا معدنيات مان ڪيئن حاصل ڪري سگھجن ٿا. ماحولياتي ارضيات جو مطالعو ڪيئن آلودگي مٽي ۽ پٿر کي متاثر ڪرڻ ٿا.{{Sfn|Smith|Pun|2006|pp=14–16}} علم معدنيات معدنيات جو مطالعو آهي ۽ ان ۾ معدنيات جي ٺهڻ، ڪرسٽل جي جوڙجڪ، معدنيات سان لاڳاپيل خطرات ۽ معدنيات جي طبيعي ۽ ڪيميائي خاصيتن جو مطالعو شامل آهي. {{Sfn|Haldar|2020|p=109}} پيٽرولوجي (Peterology) چٽانن جو مطالعو آهي، جنهن ۾ چٽانن جي ٺهڻ به شامل آهي. پيٽروگرافي پيٽرولوجي جي هڪ شاخ آهي جيڪا چٽانن جي ٽائپولوجي ۽ درجي بندي جو مطالعو ڪري ٿي.{{Sfn|Haldar|2020|p=145|pp=}}&lt;/small&gt;

==زمين جو اندريون==
==ماحولياتي سائنس==
==ڌرتيءَ جو مقناطيسي ميدان== 
==هائيڊرولوجي==
==ماحوليات== 
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

ماحوليات حياتيات جو مطالعو آهي. هن ۾ فطرت ۽ ڪيئن جاندار شيون ڌرتيءَ ۽ هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ اچن ٿيون ۽ ان جي نتيجن جو مطالعو شامل آهي. اهو غور ڪري ٿو ته جاندار شيون ڪيئن وسيلن جهڙوڪ آڪسيجن، پاڻي ۽ ڌرتيء مان غذائي مواد پاڻ کي برقرار رکڻ لاء استعمال ڪن ٿيون. اهو پڻ غور ڪري ٿو ته ڪيئن انسان ۽ ٻيا جاندار فطرت ۾ تبديلين جو سبب بڻجن ٿا. 
==فزيڪل جاگرافي==
اصل مضمون: [[فزيڪل جاگرافي]]

فزيڪل جاگرافي ڌرتيءَ جي نظامن ۽ ڪيئن اهي هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ هڪ واحد خودمختاري نظام جي حصي طور تي تعمل ڪن ٿيون، جو مطالعو آهي. ان ۾ فلڪيات، رياضياتي جاگرافي، موسميات، ارضيات، جيومورفولوجي، حياتيات، جاگرافي، پيڊولوجي ۽ مٽي جي جاگرافي شامل آهن. فزيڪل جاگرافي انساني جاگرافي، جيڪا ڌرتيء تي انساني آبادي جو مطالعو ڪري ٿي، کان مختلف آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ماحول تي انساني اثرات شامل آهن. 
==ميٿڊولوجي==
طريقا مختلف هوندا آهن ان تي منحصر آهي ته مضمونن جي نوعيت جو مطالعو ڪيو پيو وڃي. اڀياس عام طور تي ٽن ڀاڱن: مشاهدي، تجرباتي يا نظرياتي، مان هڪ ۾ اچي وڃن ٿا. ڌرتيءَ جا سائنسدان اڪثر ڪري نفيس ڪمپيوٽر تجزيا ڪندا آهن يا زميني واقعن جو مطالعو ڪرڻ لاءِ هڪ دلچسپ هنڌ (مثال طور انٽارڪٽيڪا يا گرم هنڌ واري ٻيٽن جي زنجير) جو دورو ڪندا آهن. ڌرتيءَ جي سائنس ۾ هڪ بنيادي خيال هڪجهڙائي پسنديءَ جو تصور آهي، جنهن ۾ چيو ويو آهي ته ”قديم جيولوجيڪل خصوصيتن جي تشريح فعال عملن کي سمجھڻ سان ڪئي ويندي آهي، جن کي آسانيءَ سان ڏٺو ويندو آهي.&quot; ٻين لفظن ۾، موجوده وقت ۾ ڪم تي ڪنهن به جاگرافيائي عمل ساڳئي طريقي سان جيولوجيڪ وقت ۾ ڪم ڪيو آهي. 
==ڌرتيءَ جي گولا== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Earth sciences}}
* [http://epod.usra.edu/ Earth Science Picture of the Day], a service of [[Universities Space Research Association]], sponsored by [[Goddard Space Flight Center|NASA Goddard Space Flight Center]].
* [http://tierra.rediris.es/Geoethics_Planetary_Protection/ Geoethics in Planetary and Space Exploration].
* [https://geology.buzz/earth-science/ Geology Buzz: Earth Science] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211104092725/https://geology.buzz/earth-science/ |date=2021-11-04 }}
{{Authority control}}

[[Category:Planetary science]]
[[Category:Science-related lists]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>grpt58c9c5wsxq2u2sv6y02r6g3kf9l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322150</id>
      <parentid>322149</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:19:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ارضيات */</comment>
      <origin>322150</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7055" sha1="lmz5sc8dbnz27mm4a3p5zkmmlr1mxj5" xml:space="preserve">[[File:DirkvdM_rocks.jpg|thumb|[[ڪوسٽا ريڪا]] ۾ هڪ جبل جي ڪريڪ جو چٽاني پاسو]]

'''ڌرتيءَ جي سائنس (Earth Sciences)''' يا '''ارضي سائنس''' ۾ [[ڌرتي|ڌرتيءَ]] سان لاڳاپيل [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] جا سڀئي شعبا شامل آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|quote=2023-08-19}}&lt;/ref&gt; هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن دائرن: [[حياتي جو دائرو]]، هائڊروسفيئر، [[وايومنڊل|فضائي دائرو]] ۽ جيوسفيئر، جي همه وقت رابطن سان تعلق رکي ٿي. ڌرتي سائنس کي سيارن جي سائنس (Planetary Science) جو هڪ شعبو به سمجھي سگھبو آهي، پر وڌيڪ اڳوڻي وقت کان.
==ارضيات==
[[File:Layers of sedimentary rock in Makhtesh Ramon (50754).jpg|thumb|&lt;small&gt;وادي الرمان، اسرائيل ۾ سيڊيمينٽري جبل جا پرت&lt;/small&gt;]]

'''[[ارضيات]]''' وسيع طور تي ڌرتيء جي ساخت، مادي ۽ عملن جو مطالعو آهي. ارضيات گهڻو ڪري ليٿوسفيئر، يا ڌرتيءَ جي مٿاڇري جو مطالعو آهي، جنهن ۾ ڪرسٽ ۽ چٽانون شامل آهن. ان ۾ طبيعي خاصيتون ۽ عمل شامل آهن جيڪي [[سنگ منڊل|ليٿوسفيئر]] ۾ ٿين ٿا ۽ انهي سان گڏ اهي ڌرتيء جي حرارتي توانائي کان ڪيئن متاثر ٿين ٿا. اها، ارضيات جي عنصرن جي وچ ۾ ڪيميا، فزڪس ۽ حياتيات جا حصا شامل ڪري ٿو. تاريخي ارضيات، ڌرتيءَ جي تاريخ جي تشريح ڪرڻ ۽ وقت سان گڏ ان ۾ تبديلي ڪيئن آئيون، جو استعمال آهي. جيو ڪيمسٽري ڌرتيءَ جي ڪيميائي جزن ۽ عملن جو مطالعو ڪري ٿي. ارضياتي طبيعيات ڌرتيءَ جي طبيعي خاصيتن جو مطالعو ڪري ٿي. پيلينٽولوجي، لٿوسفيئر ۾ فوسل ٿيل حياتياتي مواد جو اڀياس ڪري ٿي. سياروي ارضياتي سائنس، جنهن جو تعلق ماورائي زمينن سان آهي، جو مطالعو ڪري ٿي. جيومارفالوجي منظرن جي اصليت جو مطالعو ڪري ٿي. اڏاوتي ارضيات جبلن ۽ هيٺاهين زمينن کي پيدا ڪرڻ لاءِ پٿر جي خرابيءَ جو مطالعو ڪري ٿي. ريسورس جيولوجي اڀياس ڪري ٿو ته توانائي جا وسيلا معدنيات مان ڪيئن حاصل ڪري سگھجن ٿا. ماحولياتي ارضيات جو مطالعو ڪيئن آلودگي مٽي ۽ پٿر کي متاثر ڪرڻ ٿا.{{Sfn|Smith|Pun|2006|pp=14–16}} علم معدنيات معدنيات جو مطالعو آهي ۽ ان ۾ معدنيات جي ٺهڻ، ڪرسٽل جي جوڙجڪ، معدنيات سان لاڳاپيل خطرات ۽ معدنيات جي طبيعي ۽ ڪيميائي خاصيتن جو مطالعو شامل آهي. {{Sfn|Haldar|2020|p=109}} پيٽرولوجي (Peterology) چٽانن جو مطالعو آهي، جنهن ۾ چٽانن جي ٺهڻ به شامل آهي. پيٽروگرافي پيٽرولوجي جي هڪ شاخ آهي جيڪا چٽانن جي ٽائپولوجي ۽ درجي بندي جو مطالعو ڪري ٿي.{{Sfn|Haldar|2020|p=145|pp=}}

==زمين جو اندريون==
==ماحولياتي سائنس==
==ڌرتيءَ جو مقناطيسي ميدان== 
==هائيڊرولوجي==
==ماحوليات== 
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

ماحوليات حياتيات جو مطالعو آهي. هن ۾ فطرت ۽ ڪيئن جاندار شيون ڌرتيءَ ۽ هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ اچن ٿيون ۽ ان جي نتيجن جو مطالعو شامل آهي. اهو غور ڪري ٿو ته جاندار شيون ڪيئن وسيلن جهڙوڪ آڪسيجن، پاڻي ۽ ڌرتيء مان غذائي مواد پاڻ کي برقرار رکڻ لاء استعمال ڪن ٿيون. اهو پڻ غور ڪري ٿو ته ڪيئن انسان ۽ ٻيا جاندار فطرت ۾ تبديلين جو سبب بڻجن ٿا. 
==فزيڪل جاگرافي==
اصل مضمون: [[فزيڪل جاگرافي]]

فزيڪل جاگرافي ڌرتيءَ جي نظامن ۽ ڪيئن اهي هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ هڪ واحد خودمختاري نظام جي حصي طور تي تعمل ڪن ٿيون، جو مطالعو آهي. ان ۾ فلڪيات، رياضياتي جاگرافي، موسميات، ارضيات، جيومورفولوجي، حياتيات، جاگرافي، پيڊولوجي ۽ مٽي جي جاگرافي شامل آهن. فزيڪل جاگرافي انساني جاگرافي، جيڪا ڌرتيء تي انساني آبادي جو مطالعو ڪري ٿي، کان مختلف آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ماحول تي انساني اثرات شامل آهن. 
==ميٿڊولوجي==
طريقا مختلف هوندا آهن ان تي منحصر آهي ته مضمونن جي نوعيت جو مطالعو ڪيو پيو وڃي. اڀياس عام طور تي ٽن ڀاڱن: مشاهدي، تجرباتي يا نظرياتي، مان هڪ ۾ اچي وڃن ٿا. ڌرتيءَ جا سائنسدان اڪثر ڪري نفيس ڪمپيوٽر تجزيا ڪندا آهن يا زميني واقعن جو مطالعو ڪرڻ لاءِ هڪ دلچسپ هنڌ (مثال طور انٽارڪٽيڪا يا گرم هنڌ واري ٻيٽن جي زنجير) جو دورو ڪندا آهن. ڌرتيءَ جي سائنس ۾ هڪ بنيادي خيال هڪجهڙائي پسنديءَ جو تصور آهي، جنهن ۾ چيو ويو آهي ته ”قديم جيولوجيڪل خصوصيتن جي تشريح فعال عملن کي سمجھڻ سان ڪئي ويندي آهي، جن کي آسانيءَ سان ڏٺو ويندو آهي.&quot; ٻين لفظن ۾، موجوده وقت ۾ ڪم تي ڪنهن به جاگرافيائي عمل ساڳئي طريقي سان جيولوجيڪ وقت ۾ ڪم ڪيو آهي. 
==ڌرتيءَ جي گولا== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Earth sciences}}
* [http://epod.usra.edu/ Earth Science Picture of the Day], a service of [[Universities Space Research Association]], sponsored by [[Goddard Space Flight Center|NASA Goddard Space Flight Center]].
* [http://tierra.rediris.es/Geoethics_Planetary_Protection/ Geoethics in Planetary and Space Exploration].
* [https://geology.buzz/earth-science/ Geology Buzz: Earth Science] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211104092725/https://geology.buzz/earth-science/ |date=2021-11-04 }}
{{Authority control}}

[[Category:Planetary science]]
[[Category:Science-related lists]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>lmz5sc8dbnz27mm4a3p5zkmmlr1mxj5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322151</id>
      <parentid>322150</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:20:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322151</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7060" sha1="t5s2eex6h9qb1xmv0wp3wbgom56yx0k" xml:space="preserve">[[File:DirkvdM_rocks.jpg|thumb|[[ڪوسٽا ريڪا]] ۾ هڪ جبل جي ڪريڪ جو چٽاني پاسو]]

'''ڌرتيءَ جي سائنس (Earth Sciences)''' يا '''ارضي سائنس''' ۾ [[ڌرتي|ڌرتيءَ]] سان لاڳاپيل [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] جا سڀئي شعبا شامل آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|quote=2023-08-19}}&lt;/ref&gt; هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن دائرن: [[حياتي جو دائرو]]، هائڊروسفيئر، [[وايومنڊل|فضائي دائرو]] ۽ جيوسفيئر، جي همه وقت رابطن سان تعلق رکي ٿي. ڌرتي سائنس کي سيارن جي سائنس (Planetary Science) جو هڪ شعبو به سمجھي سگھبو آهي، پر وڌيڪ اڳوڻي وقت کان.
==ارضيات==
[[File:Layers of sedimentary rock in Makhtesh Ramon (50754).jpg|thumb|&lt;small&gt;وادي الرمان، اسرائيل ۾ سيڊيمينٽري جبل جا پرت&lt;/small&gt;]]

'''[[ارضيات]]''' وسيع طور تي ڌرتيء جي ساخت، مادي ۽ عملن جو مطالعو آهي. ارضيات گهڻو ڪري ليٿوسفيئر، يا ڌرتيءَ جي مٿاڇري جو مطالعو آهي، جنهن ۾ ڪرسٽ ۽ چٽانون شامل آهن. ان ۾ طبيعي خاصيتون ۽ عمل شامل آهن جيڪي [[سنگمنڊل|ليٿوسفيئر]] ۾ ٿين ٿا ۽ انهي سان گڏ اهي ڌرتيء جي حرارتي توانائي کان ڪيئن متاثر ٿين ٿا. اها، ارضيات جي عنصرن جي وچ ۾ ڪيميا، طبيعيات ۽ حياتيات جا حصا شامل ڪري ٿو. تاريخي ارضيات، ڌرتيءَ جي تاريخ جي تشريح ڪرڻ ۽ وقت سان گڏ ان ۾ تبديلي ڪيئن آئيون، جو استعمال آهي. جيو ڪيمسٽري ڌرتيءَ جي ڪيميائي جزن ۽ عملن جو مطالعو ڪري ٿي. ارضياتي طبيعيات ڌرتيءَ جي طبيعي خاصيتن جو مطالعو ڪري ٿي. پيلينٽولوجي، لٿوسفيئر ۾ فوسل ٿيل حياتياتي مواد جو اڀياس ڪري ٿي. سياروي ارضياتي سائنس، جنهن جو تعلق ماورائي زمينن سان آهي، جو مطالعو ڪري ٿي. جيومارفالوجي منظرن جي اصليت جو مطالعو ڪري ٿي. اڏاوتي ارضيات جبلن ۽ هيٺاهين زمينن کي پيدا ڪرڻ لاءِ پٿر جي خرابيءَ جو مطالعو ڪري ٿي. ريسورس جيولوجي اڀياس ڪري ٿو ته توانائي جا وسيلا معدنيات مان ڪيئن حاصل ڪري سگھجن ٿا. ماحولياتي ارضيات جو مطالعو ڪيئن آلودگي مٽي ۽ پٿر کي متاثر ڪرڻ ٿا.{{Sfn|Smith|Pun|2006|pp=14–16}} علم معدنيات معدنيات جو مطالعو آهي ۽ ان ۾ معدنيات جي ٺهڻ، ڪرسٽل جي جوڙجڪ، معدنيات سان لاڳاپيل خطرات ۽ معدنيات جي طبيعي ۽ ڪيميائي خاصيتن جو مطالعو شامل آهي. {{Sfn|Haldar|2020|p=109}} پيٽرولوجي (Peterology) چٽانن جو مطالعو آهي، جنهن ۾ چٽانن جي ٺهڻ به شامل آهي. پيٽروگرافي پيٽرولوجي جي هڪ شاخ آهي جيڪا چٽانن جي ٽائپولوجي ۽ درجي بندي جو مطالعو ڪري ٿي.{{Sfn|Haldar|2020|p=145|pp=}}

==زمين جو اندريون==
==ماحولياتي سائنس==
==ڌرتيءَ جو مقناطيسي ميدان== 
==هائيڊرولوجي==
==ماحوليات== 
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

ماحوليات حياتيات جو مطالعو آهي. هن ۾ فطرت ۽ ڪيئن جاندار شيون ڌرتيءَ ۽ هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ اچن ٿيون ۽ ان جي نتيجن جو مطالعو شامل آهي. اهو غور ڪري ٿو ته جاندار شيون ڪيئن وسيلن جهڙوڪ آڪسيجن، پاڻي ۽ ڌرتيء مان غذائي مواد پاڻ کي برقرار رکڻ لاء استعمال ڪن ٿيون. اهو پڻ غور ڪري ٿو ته ڪيئن انسان ۽ ٻيا جاندار فطرت ۾ تبديلين جو سبب بڻجن ٿا. 
==فزيڪل جاگرافي==
اصل مضمون: [[فزيڪل جاگرافي]]

فزيڪل جاگرافي ڌرتيءَ جي نظامن ۽ ڪيئن اهي هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ هڪ واحد خودمختاري نظام جي حصي طور تي تعمل ڪن ٿيون، جو مطالعو آهي. ان ۾ فلڪيات، رياضياتي جاگرافي، موسميات، ارضيات، جيومورفولوجي، حياتيات، جاگرافي، پيڊولوجي ۽ مٽي جي جاگرافي شامل آهن. فزيڪل جاگرافي انساني جاگرافي، جيڪا ڌرتيء تي انساني آبادي جو مطالعو ڪري ٿي، کان مختلف آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ماحول تي انساني اثرات شامل آهن. 
==ميٿڊولوجي==
طريقا مختلف هوندا آهن ان تي منحصر آهي ته مضمونن جي نوعيت جو مطالعو ڪيو پيو وڃي. اڀياس عام طور تي ٽن ڀاڱن: مشاهدي، تجرباتي يا نظرياتي، مان هڪ ۾ اچي وڃن ٿا. ڌرتيءَ جا سائنسدان اڪثر ڪري نفيس ڪمپيوٽر تجزيا ڪندا آهن يا زميني واقعن جو مطالعو ڪرڻ لاءِ هڪ دلچسپ هنڌ (مثال طور انٽارڪٽيڪا يا گرم هنڌ واري ٻيٽن جي زنجير) جو دورو ڪندا آهن. ڌرتيءَ جي سائنس ۾ هڪ بنيادي خيال هڪجهڙائي پسنديءَ جو تصور آهي، جنهن ۾ چيو ويو آهي ته ”قديم جيولوجيڪل خصوصيتن جي تشريح فعال عملن کي سمجھڻ سان ڪئي ويندي آهي، جن کي آسانيءَ سان ڏٺو ويندو آهي.&quot; ٻين لفظن ۾، موجوده وقت ۾ ڪم تي ڪنهن به جاگرافيائي عمل ساڳئي طريقي سان جيولوجيڪ وقت ۾ ڪم ڪيو آهي. 
==ڌرتيءَ جي گولا== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Earth sciences}}
* [http://epod.usra.edu/ Earth Science Picture of the Day], a service of [[Universities Space Research Association]], sponsored by [[Goddard Space Flight Center|NASA Goddard Space Flight Center]].
* [http://tierra.rediris.es/Geoethics_Planetary_Protection/ Geoethics in Planetary and Space Exploration].
* [https://geology.buzz/earth-science/ Geology Buzz: Earth Science] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211104092725/https://geology.buzz/earth-science/ |date=2021-11-04 }}
{{Authority control}}

[[Category:Planetary science]]
[[Category:Science-related lists]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>t5s2eex6h9qb1xmv0wp3wbgom56yx0k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322152</id>
      <parentid>322151</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T17:33:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:زميني سائنسون]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322152</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7099" sha1="9bxckr332uhkd6tem5v5x3f2acky74m" xml:space="preserve">[[File:DirkvdM_rocks.jpg|thumb|[[ڪوسٽا ريڪا]] ۾ هڪ جبل جي ڪريڪ جو چٽاني پاسو]]

'''ڌرتيءَ جي سائنس (Earth Sciences)''' يا '''ارضي سائنس''' ۾ [[ڌرتي|ڌرتيءَ]] سان لاڳاپيل [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] جا سڀئي شعبا شامل آهن.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|quote=2023-08-19}}&lt;/ref&gt; هي سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا طبيعي، ڪيميائي ۽ حياتياتي پيچيده آئن (Ions) ۽ ڌرتيءَ جي چئن دائرن: [[حياتي جو دائرو]]، هائڊروسفيئر، [[وايومنڊل|فضائي دائرو]] ۽ جيوسفيئر، جي همه وقت رابطن سان تعلق رکي ٿي. ڌرتي سائنس کي سيارن جي سائنس (Planetary Science) جو هڪ شعبو به سمجھي سگھبو آهي، پر وڌيڪ اڳوڻي وقت کان.
==ارضيات==
[[File:Layers of sedimentary rock in Makhtesh Ramon (50754).jpg|thumb|&lt;small&gt;وادي الرمان، اسرائيل ۾ سيڊيمينٽري جبل جا پرت&lt;/small&gt;]]

'''[[ارضيات]]''' وسيع طور تي ڌرتيء جي ساخت، مادي ۽ عملن جو مطالعو آهي. ارضيات گهڻو ڪري ليٿوسفيئر، يا ڌرتيءَ جي مٿاڇري جو مطالعو آهي، جنهن ۾ ڪرسٽ ۽ چٽانون شامل آهن. ان ۾ طبيعي خاصيتون ۽ عمل شامل آهن جيڪي [[سنگمنڊل|ليٿوسفيئر]] ۾ ٿين ٿا ۽ انهي سان گڏ اهي ڌرتيء جي حرارتي توانائي کان ڪيئن متاثر ٿين ٿا. اها، ارضيات جي عنصرن جي وچ ۾ ڪيميا، طبيعيات ۽ حياتيات جا حصا شامل ڪري ٿو. تاريخي ارضيات، ڌرتيءَ جي تاريخ جي تشريح ڪرڻ ۽ وقت سان گڏ ان ۾ تبديلي ڪيئن آئيون، جو استعمال آهي. جيو ڪيمسٽري ڌرتيءَ جي ڪيميائي جزن ۽ عملن جو مطالعو ڪري ٿي. ارضياتي طبيعيات ڌرتيءَ جي طبيعي خاصيتن جو مطالعو ڪري ٿي. پيلينٽولوجي، لٿوسفيئر ۾ فوسل ٿيل حياتياتي مواد جو اڀياس ڪري ٿي. سياروي ارضياتي سائنس، جنهن جو تعلق ماورائي زمينن سان آهي، جو مطالعو ڪري ٿي. جيومارفالوجي منظرن جي اصليت جو مطالعو ڪري ٿي. اڏاوتي ارضيات جبلن ۽ هيٺاهين زمينن کي پيدا ڪرڻ لاءِ پٿر جي خرابيءَ جو مطالعو ڪري ٿي. ريسورس جيولوجي اڀياس ڪري ٿو ته توانائي جا وسيلا معدنيات مان ڪيئن حاصل ڪري سگھجن ٿا. ماحولياتي ارضيات جو مطالعو ڪيئن آلودگي مٽي ۽ پٿر کي متاثر ڪرڻ ٿا.{{Sfn|Smith|Pun|2006|pp=14–16}} علم معدنيات معدنيات جو مطالعو آهي ۽ ان ۾ معدنيات جي ٺهڻ، ڪرسٽل جي جوڙجڪ، معدنيات سان لاڳاپيل خطرات ۽ معدنيات جي طبيعي ۽ ڪيميائي خاصيتن جو مطالعو شامل آهي. {{Sfn|Haldar|2020|p=109}} پيٽرولوجي (Peterology) چٽانن جو مطالعو آهي، جنهن ۾ چٽانن جي ٺهڻ به شامل آهي. پيٽروگرافي پيٽرولوجي جي هڪ شاخ آهي جيڪا چٽانن جي ٽائپولوجي ۽ درجي بندي جو مطالعو ڪري ٿي.{{Sfn|Haldar|2020|p=145|pp=}}

==زمين جو اندريون==
==ماحولياتي سائنس==
==ڌرتيءَ جو مقناطيسي ميدان== 
==هائيڊرولوجي==
==ماحوليات== 
اصل مضمون: [[ماحوليات]]

ماحوليات حياتيات جو مطالعو آهي. هن ۾ فطرت ۽ ڪيئن جاندار شيون ڌرتيءَ ۽ هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ اچن ٿيون ۽ ان جي نتيجن جو مطالعو شامل آهي. اهو غور ڪري ٿو ته جاندار شيون ڪيئن وسيلن جهڙوڪ آڪسيجن، پاڻي ۽ ڌرتيء مان غذائي مواد پاڻ کي برقرار رکڻ لاء استعمال ڪن ٿيون. اهو پڻ غور ڪري ٿو ته ڪيئن انسان ۽ ٻيا جاندار فطرت ۾ تبديلين جو سبب بڻجن ٿا. 
==فزيڪل جاگرافي==
اصل مضمون: [[فزيڪل جاگرافي]]

فزيڪل جاگرافي ڌرتيءَ جي نظامن ۽ ڪيئن اهي هڪ ٻئي سان لهه وچڙ ۾ هڪ واحد خودمختاري نظام جي حصي طور تي تعمل ڪن ٿيون، جو مطالعو آهي. ان ۾ فلڪيات، رياضياتي جاگرافي، موسميات، ارضيات، جيومورفولوجي، حياتيات، جاگرافي، پيڊولوجي ۽ مٽي جي جاگرافي شامل آهن. فزيڪل جاگرافي انساني جاگرافي، جيڪا ڌرتيء تي انساني آبادي جو مطالعو ڪري ٿي، کان مختلف آهي، جيتوڻيڪ ان ۾ ماحول تي انساني اثرات شامل آهن. 
==ميٿڊولوجي==
طريقا مختلف هوندا آهن ان تي منحصر آهي ته مضمونن جي نوعيت جو مطالعو ڪيو پيو وڃي. اڀياس عام طور تي ٽن ڀاڱن: مشاهدي، تجرباتي يا نظرياتي، مان هڪ ۾ اچي وڃن ٿا. ڌرتيءَ جا سائنسدان اڪثر ڪري نفيس ڪمپيوٽر تجزيا ڪندا آهن يا زميني واقعن جو مطالعو ڪرڻ لاءِ هڪ دلچسپ هنڌ (مثال طور انٽارڪٽيڪا يا گرم هنڌ واري ٻيٽن جي زنجير) جو دورو ڪندا آهن. ڌرتيءَ جي سائنس ۾ هڪ بنيادي خيال هڪجهڙائي پسنديءَ جو تصور آهي، جنهن ۾ چيو ويو آهي ته ”قديم جيولوجيڪل خصوصيتن جي تشريح فعال عملن کي سمجھڻ سان ڪئي ويندي آهي، جن کي آسانيءَ سان ڏٺو ويندو آهي.&quot; ٻين لفظن ۾، موجوده وقت ۾ ڪم تي ڪنهن به جاگرافيائي عمل ساڳئي طريقي سان جيولوجيڪ وقت ۾ ڪم ڪيو آهي. 
==ڌرتيءَ جي گولا== 
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category|Earth sciences}}
* [http://epod.usra.edu/ Earth Science Picture of the Day], a service of [[Universities Space Research Association]], sponsored by [[Goddard Space Flight Center|NASA Goddard Space Flight Center]].
* [http://tierra.rediris.es/Geoethics_Planetary_Protection/ Geoethics in Planetary and Space Exploration].
* [https://geology.buzz/earth-science/ Geology Buzz: Earth Science] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211104092725/https://geology.buzz/earth-science/ |date=2021-11-04 }}
{{Authority control}}

[[Category:Planetary science]]
[[Category:Science-related lists]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:زميني سائنسون]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]</text>
      <sha1>9bxckr332uhkd6tem5v5x3f2acky74m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:جل ٿيليا</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80450</id>
    <revision>
      <id>322272</id>
      <parentid>304388</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:45:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322272</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9476" sha1="9lhez2bdjio7jswfmbx38bxn2kixu7l" xml:space="preserve">پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر 2024ع)
 
هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
  مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص طور تي جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.

&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;

'''باب:جل ٿيليا'''

'''{{PAGENAME}}'''

Amphibians are ectothermic, anamniotic, four-limbed vertebrate animals that constitute the class Amphibia. In its broadest sense, it is a paraphyletic group encompassing all tetrapods excluding the amniotes (tetrapods with an amniotic membrane, such as modern reptiles, birds and mammals). All extant (living) amphibians belong to the monophyletic subclass Lissamphibia, with three living orders: Anura (frogs and toads), Urodela (salamanders), and Gymnophiona (caecilians). Evolved to be mostly semiaquatic, amphibians have adapted to inhabit a wide variety of habitats, with most species living in freshwater, wetland or terrestrial ecosystems (such as riparian woodland, fossorial and even arboreal habitats). Their life cycle typically starts out as aquatic larvae with gills known as tadpoles, but some species have developed behavioural adaptations to bypass this.

Young amphibians generally undergo metamorphosis from an aquatic larval form with gills to an air-breathing adult form with lungs. Amphibians use their skin as a secondary respiratory interface and some small terrestrial salamanders and frogs lack lungs and rely entirely on their skin. They are superficially similar to reptiles like lizards, but unlike reptiles and other amniotes, require access to water bodies to breed. With their complex reproductive needs and permeable skins, amphibians are often ecological indicators to habitat conditions; in recent decades there has been a dramatic decline in amphibian populations for many species around the globe.

The earliest amphibians evolved in the Devonian period from tetrapodomorph sarcopterygians (lobe-finned fish with articulated limb-like fins) that evolved primitive lungs, which were helpful in adapting to dry land. They diversified and became ecologically dominant during the Carboniferous and Permian periods, but were later displaced in terrestrial environments by early reptiles and basal synapsids (predecessors of mammals). The origin of modern lissamphibians, which first appeared during the Early Triassic, around 250 million years ago, has long been contentious. The most popular hypothesis is that they likely originated from temnospondyls, the most diverse group of prehistoric amphibians, during the Permian period. Another hypothesis is that they emerged from lepospondyls. A fourth group of lissamphibians, the Albanerpetontidae, became extinct around 2 million years ago. (Full article...)

{{Box-footer}}

{{Purge link portals}}

&lt;div class=&quot;portal-column-left&quot;&gt;&lt;!-- Switch to one column on narrow screens --&gt;

{{Box-header colour|Selected frog article}}
{{Transclude random excerpt| paragraphs=1-3 | files=1 | more= | list=List of selected frog articles
 | &lt;!-- List an article title after each pipe (|) below: --&gt;
 | Archaeobatrachia
 | Mesobatrachia
 | Neobatrachia
 | Alsodidae
 | Alytidae
 | Amietia
 | Amphignathodontidae
 | Aromobatidae
 | Arthroleptidae
 | Ascaphidae
 | Batrachylidae
 | Bombinatoridae
 | Brevicipitidae
 | Bufonidae
 | Bufonoidea
 | Calyptocephalellidae
 | Ceratobatrachidae
 | Ceratophryidae
 | Conrauidae
 | Craugastoridae
 | Dicroglossidae
 | Gardiner's Seychelles frog
 | Ghost frog
 | Glass frog
 | Hemiphractidae
 | Hylidae
 | Hylodidae
 | Hyloidea
 | Hyperoliidae
 | Leptodactylidae
 | Mantellidae
 | Megophryidae
 | Microhylidae
 | Myobatrachidae
 | Nyctibatrachidae
 | Odontophrynidae
 | Parsley frog
 | Pelobatoidea
 | Petropedetidae
 | Pipidae
 | Pipimorpha
 | Pipoidea
 | Poison dart frog
 | Poyntonia
 | Ptychadenidae
 | Pyxicephalidae
 | Pyxicephalinae
 | Ranixalidae
 | Ranoidea
 | Rhacophoridae
 | Rhinodermatidae
 | Rhinophrynidae
 | Saddleback toad
 | Scaphiopodidae
 | Seychelles frog
 | Seychelles palm frog
 | Shovelnose frog
 | Sooglossidae
 | Tailed frog
 | True frog
 | True toad
 | Tukeit Hill frog
}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Selected salamander article}}
{{Transclude random excerpt| paragraphs=1-3 | files=1 | list=List of selected salamander articles
 | &lt;!-- List an article title after each pipe (|) below: --&gt;
 | Caudata
 | Ambystomatidae
 | Cryptobranchoidea
 | Greater siren
 | Salamanders in folklore
 | Salamandroidea
 | Sexual selection in amphibians
 | Sirenidae
 | Urodela
}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Did you know? {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show different entries''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
{{Transclude random subpage|max=32|seed=48|footer=More DYKs...|subpage=DYK}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Selected amphibian type}}
{{Transclude random excerpt| paragraphs=1-3 | files=1 | list=List of selected amphibian type articles
 | &lt;!-- List an article title after each pipe (|) below: --&gt;
 | Frog
 | Toad
 | Salamander
 | Caecilian 
 }}
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;

&lt;div class=&quot;portal-column-right&quot;&gt; &lt;!-- Switch to one column on narrow screens --&gt;

{{Box-header colour|Selected images}}
{{/Selected picture}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Selected toad article}}
{{Transclude random excerpt| paragraphs=1-3 | files=1 | list=List of selected toad articles
 | &lt;!-- List an article title after each pipe (|) below: --&gt;
 | True toad
 | Bufonidae
 | Adenomus
 | Amietophrynus
 | Amietophrynus regularis
 | Anaxyrus
 | Anaxyrus debilis
 | Ansonia (frog)
 | Ansonia inthanon
 | Arroyo toad
 | Atelopus
 | Atelopus varius
 | Bidder's organ
 | Bleeding toad
 | Blythophryne beryet
 | Bufo
 | Cane toad
 | Cane Toads: An Unnatural History
 | Capensibufo
 | Colorado River toad
 | Couch's spadefoot toad
 | Dendrophryniscus
 | European green toad
 | Frostius
 | Golden toad
 | Gulf Coast toad
 | Ingerophrynus
 | Kihansi spray toad
 | Korean water toad
 | Large-crested toad
 | Leptophryne
 | Melanophryniscus
 | Mertensophryne
 | Mertensophryne micranotis
 | Mongolian toad
 | Natterjack toad
 | Nectophryne
 | Nectophrynoides
 | Nectophrynoides wendyae
 | Nimbaphrynoides
 | Oreophrynella
 | Osornophryne
 | Osornophryne puruanta
 | Pedostibes
 | Poyntonophrynus
 | Carchi Andes toad
 | Rhinella
 | Rhinella schneideri
 | Scaphiopus
 | Scaphiopus holbrookii
 | Spea
 | Toad doctors
 | Toadstone
 | Truebella
 | Vandijkophrynus
 | Vision in toads
 | Werneria
 | Wolterstorffina
}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Selected caecilian article}}
{{Transclude random excerpt| paragraphs=1-3 | files=1 | list=List of selected caecilian articles
 | &lt;!-- List an article title after each pipe (|) below: --&gt;
 | Stegokrotaphia
 | Atretochoana
 | Battersby's caecilian
 | Caecilians of the Western Ghats
 | Caeciliidae
 | Chikila
 | Chikilidae
 | Chthonerpeton
 | Dermophiidae
 | Dermophis
 | Forest caecilian
 | Fuller's caecilian
 | Ichthyophiidae
 | Indotyphlidae
 | Indotyphlus
 | Indotyphlus maharashtraensis
 | Luetkenotyphlus
 | Nectocaecilia
 | Oscaecilia
 | Potomotyphlus
 | Rhinatrema
 | Rhinatrematidae
 | Schistometopum
 | Scolecomorphidae
 | Siphonopidae
 | Siphonops
 | Typhlonectes
 | Typhlonectidae
}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Need help?}}
Do you have a question about {{PAGENAME}} that you can't find the answer to?

Consider asking it at the [[Wikipedia:Reference desk|Wikipedia reference desk]].
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
{{Box-header colour|Topics}}
{{Plain navboxes|content= {{Template:{{PAGENAME}}|state=expanded}} }}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Subcategories}}
[[File:C Puzzle.png|42px|right|Category puzzle]]
{{Center|&lt;small&gt;Select [►] to view subcategories&lt;/small&gt;}}
{{div col|colwidth=25em}}
&lt;categorytree depth=&quot;1&quot;&gt;Amphibians&lt;/categorytree&gt;
{{div col end}}
{{Box-footer}}

{{Box-header colour|Related portals}}
{{Related portals| Frogs and toads | Paleontology |Reptiles | Snakes | Birds |Mammals}}
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[Category:Amphibians|¤]]
[[Category:Animal portals]]
[[Category:Portals with multiple selected content sections]]
[[Category:Unredirected portals with existing subpages]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]

[[زمرو:جل ٿيليا]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]</text>
      <sha1>9lhez2bdjio7jswfmbx38bxn2kixu7l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:مماليا</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80455</id>
    <revision>
      <id>322267</id>
      <parentid>304397</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322267</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19456" sha1="tofxnk46gpwwq29nqehg3973mbbcgrg" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
{| width=&quot;100%&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;5&quot; style=&quot;background:#F2F7FF;&lt;!--H50S20V95--&gt; border-style:ridge; border-width:2px; border-color: #ccf&quot;&lt;!--H50S50V95--&gt;
| width=&quot;55%&quot; style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; |
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;

&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;باب:مماليا&lt;/big&gt;
&lt;imagemap&gt;
File:Mammal collage.png|300px

rect 0 0 400 300 [[Monotreme]]
rect 400 0 800 300 [[Opossum]]
rect 800 0 1200 300 [[Kangaroo]]
rect 0 300 400 600 [[Proboscidea]]
rect 400 300 800 600 [[Armadillo]]
rect 800 300 1200 600 [[Sloth]]
rect 0 600 400 900 [[Bat]]
rect 400 600 800 900 [[Cetacea]]
rect 800 600 1200 900 [[Deer]]
rect 0 900 400 1200 [[Rhinoceros]]
rect 400 900 800 1200 [[Hedgehog]]
rect 800 900 1200 1200 [[Pinniped]]
rect 0 1200 400 1500 [[Raccoon]]
rect 400 1200 800 1500 [[Rodent]]
rect 800 1200 1200 1500 [[Primate]]
&lt;/imagemap&gt; 
'''مماليا'''، '''کير پيارڻ وارا جانور''' (لاطيني &quot;mammalo&quot; معني سينو مان) جانورن جي [[درجو (حياتيات)|طبقي]]، &quot;مئمليا&quot; (Mammalia) جا ڪرنگھيدار (vertebrate) جانور آهن. مماليا کي کير پيدا ڪندڙ، مئماري غدود (mammary glands)، جيڪي انهن جي ٻارن کي کير پيارن لاءِ هوندا آهن؛ دماغ جو هڪ وسيع نيوڪورٽيڪس (neocortex) علائقو؛ فر يا وار ۽ ٽن وچين ڪنن جي هڏن جي موجودگيءَ سان خاص ڪيو ويندو آهي. اهي خاصيتون انهن کي [[ريپٽائل|ريڙهيون پائيندڙ جانورن]] ۽ پکين کان ڌار ڪن ٿيون، جن مان سندن ابن ڏاڏن 30 ڪروڙ سال اڳ ڪاربونيفرس دور ۾ ڌار ٿي ويا هئا. تقريبن 6,400 موجود ٿلهي جانورن جي [[نوع (حياتيات)|قسمن]] کي بيان ڪيو ويو آهي ۽ 27 [[ترتيب (حياتيات)|آرڊرن]] ۾ ورهايو ويو آهي. 

مماليا جو سڀ کان وڏو آرڊر، نسلن جي تعداد جي لحاظ کان، ڪُونڊا، چمگادڙ ۽ يوليپوٽيفلا (جنهن ۾ هيج هاگ، مولز ۽ شروو شامل آهن) آهن. ايندڙ ٽي آرڊر پرائيميٽ آهن (جن ۾ انسان، بندر ۽ ليمر شامل آهن)، برابر پيرن وارا اڻڄاڻ (جنهن ۾ ڳئون، اٺ ۽ وهيل مڇي شامل آهن) ۽ ڪارنيوروا (جنهن ۾ شينهن، ڪتا ۽ سيل مڇي شامل آهن). 

مماليا ڪليڊ، سائناپسيڊا (Synapsida) جا واحد باقي رهندڙ جاندار آهن؛ هي ڪليڊ، ساروپسيڊا  (Sauropsida) (ريڙهيون پائيندڙ ۽ پکين) سان گڏ، وڏو امنائيوٽا (Amniota) ڪليڊ ٺاهيندا آهن. ابتدائي سائناپسيڊ کي &quot;پيليڪوسارز&quot; سڏيو ويندو آهي. وڌيڪ ترقي يافته علاج گادالوپين دور جي دوران غالب ٿي ويا. ٿلها جانور، آخري ٽراسيسڪ دور کان ابتدائي جوراسڪ دور جي دوران، سائنوڊونٽس (cynodonts)، ٿراپيڊس جو هڪ ترقي يافته گروهه، مان پيدا ٿيا. مماليا پنهنجو جديد تنوع، غير پکي ڊائنوسارن جي ختم ٿيڻ کان پوءِ، سينوزوئڪ دور جي پيليوجين ۽ نيوجين دورن ۾ حاصل ڪيو ۽ 6 ڪروڙ 60 لک سال اڳ کان وٺي اڄ تائين غالب زميني جانورن جو گروهه رهيو آهي. 

مماليا بنيادي طور تي چوپايا (quadrupedal) آهن، اڪثر مماليا زميني حرڪت لاءِ چار عضوا استعمال ڪندا آهن؛ پر ڪن ۾، هي عضوا، سمنڊ ۾، هوا ۾، وڻن ۾ يا زير زمين زندگيءَ لاءِ ٺاهيا ويا آهن. ٻن پيرن تي هلڻ وارا (bipeds) صرف ٻن ھيٺين عضون کي استعمال ڪندي ھلڻ لاءِ موافقت اختيار ڪيا آھن، جڏھن ته سامونڊي ڍڳين ۽ سامونڊي مماليا (Cetacean) جا پويون عضوا رڳو اندروني ويس آھن. مماليا جي ماپ 30-40 ملي ميٽر (1.2-1.6 انچ) بمبل بي چمگادڙ کان وٺي 30 ميٽر (98 فوٽ) بليو وهيل مڇي تائين آهي جيڪا ممڪن آهي ته اج تائين جو سڀ کان وڏو جانور هجي. وڌ ۾ وڌ ڄمار شريوو لاء ٻن سالن کان بو-هيڊ وهيل مڇي لاءِ 211 سالن تائين، مختلف ٿئي ٿي. 

سڀ جديد مماليا ٻار کي جنم ڏين ٿا، سواءِ مونوٽريمز جي پنجن قسمن جي، جيڪي آنا ڏين ٿا. سڀ کان وڌيڪ نسلن سان مالا مال گروپ وويپئرس پلئسينٽل مماليا آهن، تنهن ڪري اهو نالو عارضي عضوو (پلاسينٽا) لاءِ رکيو ويو آهي جيڪو اولاد پاران حمل دوران ماءُ کان غذائي حاصل ڪرڻ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. 

اڪثر مماليا ذهانت وارا هوندا آهن، جن ۾ ڪي وڏي دماغ، ادراڪ ۽ اوزار جي استعمال سان هوندا آهن. مماليا ڪيترن ئي طريقن سان ڳالهه ٻولهه ڪئي ۽ آواز ڏئي سگھن ٿا، جن ۾ الٽراسائونڊ جي پيداوار، خوشبو، الارم سگنلز، ڳائڻ، ايڪولوڪيشن؛ ۽ انسانن جي صورت ۾، پيچيده ٻوليون شامل آهن. مماليا پاڻ کي فشن-فيوزن سماج، خاندان ۽ درجه بندين ۾ منظم ڪري سگهن ٿا؛ پر اڪيلائي ۽ علائقائي به ٿي سگهن ٿا. گهڻا ٿلهي جانور پولي گائنس هوندا آهن، پر ڪجهه هڪجهڙائي وارا يا پولي ائنڊرس ٿي سگهن ٿا. 

انسانن پاران ڪيترن ئي قسمن جي مماليا جي گھربل نيو پاولٿڪ انقلاب ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو ۽ ان جي نتيجي ۾ شڪار ۽ گڏ ڪرڻ جي جاءِ تي زراعت کي انسانن لاءِ خوراڪ جو بنيادي ذريعو بڻايو ويو، جيڪا انساني سماجن جي، خانه بدوشي کان مستقل رهائش تائين، وڏين ۽ وڏين گروهن جي وچ ۾ وڌيڪ تعاون ۽ آخرڪار پهرين تهذيب جي ترقي سان، هڪ وڏي بحاليءَ جو سبب بڻجي ويو. ٽرانسپورٽ ۽ زراعت لاء گھربل طاقت، گڏوگڏ کاڌا (گوشت ۽ کير جون شيون)، فر ۽ چمڙو، ٿلهي جانور مهيا ڪيا ۽ مهيا ڪرڻ جاري رکندا. مماليا پڻ، راندين لاءِ شڪار ڪيا ويندا ۽ ڊوڙندا آهن. گهريلو ٿلهي جانور ٽرانسپورٽ ۽ زراعت لاءِ طاقت فراهم ڪري ٿو. اهي کاڌو مهيا ڪن ٿا (گوشت ۽ کير جون شيون)، فر ۽ چمڙي. مامرن جو به شڪار ڪيو وڃي ٿو. ۽ راندين لاءِ ڊوڙڻ لڳا. انهن کي مختلف قسمن جا پالتو جانور ۽ ڪم ڪندڙ جانورن وانگر رکيو ويو. اهي سائنس ۾ ماڊل آرگنزم طور استعمال ڪيا ويا آهن. ٿلهي جانورن کي پيليولٿڪ زماني کان وٺي فن ۾ ڏيکاريو ويو آهي. اهي ادب، فلم، افسانه ۽ مذهب ۾ نظر اچن ٿا. انگن ۾ گهٽتائي ۽ ڪيترن ئي ٿلهي جانورن جي ختم ٿيڻ جو سبب بنيادي طور تي انساني شڪار ۽ رهائش جي تباهي جي ڪري آهي. بنيادي طور تي ٻيلن جي کوٽائي. ([[مماليا|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt;
☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆
&lt;big&gt;عربي گھوڙو&lt;/big&gt;
[[File:Trottingarabiancolttwo.jpg|thumb|upright|عربي گھوڙا پنهنجي ذهانت ۽ پر جوش مزاج، ٻنهي  لاءِ مشهور آهن]]

'''عربي گھوڙو''' (Arabian Horse)، گھوڙن جو ھڪڙو نسل آھي جنھن ۾ ذھنيت، روح ۽ طاقت جي شهرت آھي. هڪ مخصوص سر جي شڪل ۽ اعلي دم گاڏي سان، عرب دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ آساني سان سڃاڻي سگهڻ واري گهوڙي نسل مان هڪ آهي. اهو هڪ قديم ترين گهوڙي نسل مان آهي، جنهن ۾ گهوڙن جا آثار قديمه جا ثبوت آهن جيڪي 4,500 سال اڳ جي جديد عربن سان ملندڙ جلندڙ آهن. سڄي تاريخ ۾، وچ اوڀر جا عرب گھوڙا جنگ ۽ واپار ٻنهي ذريعي سڄي دنيا ۾ پکڙجي ويا، رفتار، بهتري، برداشت ۽ سٺي هڏن کي شامل ڪري ٻين نسلن کي بهتر بنائڻ لاءِ استعمال ڪيا ويا. اڄڪلهه، عربن جي رت جا نشان لڳ ڀڳ هر جديد نسل جي گهوڙي سواري ۾ مليا آهن. عربن هڪ ريگستاني آبهوا ۾ ترقي ڪئي ۽ خانه بدوش بدوين ماڻهن طرفان انعام حاصل ڪيو ويو، اڪثر ڪري پناهه ۽ تحفظ لاءِ خانداني خيمه ۾ آندو ويندو هو. انسانن سان هن ويجهي رشتي هڪ گهوڙي نسل پيدا ڪيو آهي جيڪو سٺو طبيعت، سکڻ ۾ جلدي، ۽ خوش ڪرڻ لاء تيار آهي. پر عربن به گهوڙي ۾ جيڪو اعليٰ جذبو ۽ هوشياريءَ جي ضرورت هئي، اُها گهوڙي حملي ۽ جنگ لاءِ استعمال ڪئي. رضامندي ۽ حساسيت جو هي ميلاپ جديد عربن گھوڙن جي مالڪن جي ضرورت آهي ته هو پنهنجي گهوڙن کي قابليت ۽ احترام سان سنڀال ڪن. ”دي ورسٽائل عربن“ نسل جو نعرو آهي. عربن برداشت جي سواري جي نظم و ضبط تي غلبہ حاصل ڪيو، ۽ اڄ گھڙي سواري جي سرگرمين جي ٻين ڪيترن ئي شعبن ۾ مقابلو ڪيو. اهي دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ مشهور گهوڙي نسلن مان هڪ آهن. عربن گھوڙا ھاڻي سڄي دنيا ۾ مليا آھن، جن ۾ آمريڪا ۽ ڪئناڊا، برطانيه، آسٽريليا، براعظم يورپ، ڏکڻ آمريڪا (خاص ڪري برازيل) ۽ ان جي اصلي زمين، وچ اوڀر شامل آھن. 

وڌيڪ چونڊيل مضمون پڙهو ☆☆☆ '''همپبيڪ وهيل'''
[[File:Humpback Whale underwater shot.jpg|right|190px]]
'''همپبيڪ وهيل''' (Megaptera novaeangliae) هڪ بيلين وهيل آهي. هڪ وڏي رورڪوئل نسلن مان، بالغن جي ڊيگهه 12-16 ميٽر (40-50 فوٽ) ۽ وزن لڳ ڀڳ 36,000 ڪلوگرام (79,000 پائونڊ) آهي. همپبڪ هڪ مخصوص جسم جي شڪل رکي ٿو، غير معمولي طور تي ڊگھو پيڪٽرل پنن سان ۽ هڪ ڪنوبل مٿو. هي هڪ ايروبيٽڪ جانور آهي، جيڪو اڪثر ڪري پاڻي کي ٽوڙيندو ۽ ڦاسندو آهي. نر هڪ پيچيده وهيل گيت ٺاهي ٿو، جيڪو 10 کان 20 منٽن تائين رهي ٿو ۽ هڪ وقت ۾ ڪلاڪن تائين بار بار ڪيو وڃي ٿو. گيت جو مقصد اڃا تائين واضح نه آهي، جيتوڻيڪ اهو ظاهر ٿئي ٿو ته ملن ۾ هڪ ڪردار آهي. دنيا جي ساگرن ۽ سمنڊن ۾ مليا آهن، همپبڪ وهيل هر سال عام طور تي 25,000 ڪلوميٽرن تائين لڏپلاڻ ڪن ٿا. همپبڪس صرف اونهاري ۾، قطبي پاڻي ۾ کارائيندا آهن، ۽ سياري ۾ نسل ۽ جنم ڏيڻ لاء اڀرندڙ اڀرندڙ يا زير زميني پاڻيءَ ڏانهن لڏپلاڻ ڪندا آهن. سياري دوران، humpbacks روزو رکڻ تي آهن. ۽ صرف پنهنجي ٿلهي ذخيرن تي رهن ٿا. نسلن جي غذا اڪثر ڪريل ۽ ننڍي مڇين تي مشتمل آهي. Humpbacks وٽ کاڌ خوراڪ جي طريقن جو ھڪڙو متنوع ذخيرو آھي، بشمول شاندار بلبل نيٽ فيڊنگ ٽيڪنڪ.
[[لڌڙو|وڌيڪ چونڊيل مضمون]]
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟''' 
* ... ته پولي ڊيڪٽائل ٻلي (تصوير ۾) هڪ ٻلي آهي جنهن جي هڪ يا سڀني پنجن تي آڱرين جي معمولي تعداد کان وڌيڪ آهي. 
* ... ته ماسڪو واٽر ڊاگ، جن کي واٽر ريسڪيو ڪتي جي طور تي ترتيب ڏني وئي، ٻوڙي ماڻهن کي بچائڻ بدران انهن کي ڪٽڻ کي ترجيح ڏني. 

وڌيڪ ڇا توھان ڄاڻو ٿا - ھڪڙو نئون مضمون شروع ڪريو ... 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:حيوانات]] 
* [[:باب:حياتيات]]
* [[:باب:ٻليون]]
* [[:باب:سامونڊي مماليا]]
* [[:باب:ڪتا]] 
* [[:باب:گھوڙا]] 
* [[:باب:پرائميٽ]] 
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل تصويرون'''
[[File:A364, Lone Pine Koala Sanctuary, Queensland, Australia, koala, 2007.png|thumb|center|upright|Scent gland on the chest of an adult male. Lone Pine Koala Sanctuary]]
'''وڌيڪ چونڊيل تصويرون'''

* مماليا، درجه بندي جي لحاظ کان
* مماليا، رسمي بيان جي سال جي لحاظ کان  
* مماليا، هنڌ جي لحاظ کان
* ناپيد مماليا 
* انفرادي مماليا 
* مماليا جي فهرست 
* مماليا جي اناتومي 
* مماليا جو رويو 
* مماليا جا عام نالا 
* مماليا جو تحفظ 
* مماليا جي ماحوليات 
* مماليا جو ارتقا 
* مماليا جي جينيات 
* مماليا جي صحت 
* مماليئن هارمون  
* مماليا ۽ انسان 
* مماليا جون تصويرون 
* مماليا - کير  
* مماليا جو پيسٽ ڪنٽرول 
* مماليا ۾ پيدائش 
* مماليا بابت گيت 
* مماليا جو ٽيڪسا، انگولئٽيس 

'''مماليا جون پاڙون معيار جو مواد''' 

هي سڃاتل مواد جي هڪ فهرست آهي. 

'''خاص مضمون'''
* [[الڪئٿوئي چمڙو]]
* [[الپائن آئي بيڪس]]
* [[امبوندرو مهابو]]
* [[امبيولوسئٽس]]
* [[بالين وهيل]] 
* [[چمڙا]]
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''موجوده [[مماليا]] جا [[ترتيب (حياتيات)|آرڊر]]''' 

'''سائنسي درجه بندي'''

* [[ڪنگڊم]] 》 اينيماليا 
** [[فائلم]] 》 ڪورڊئٽا
*** ذيلي [[فائلم]] 》 ورٽيبرئٽا
**** [[درجو (حياتيات)|سپر ڪلاس]] 》 

'''غير درجه بندي''' 
* امنيوٽا 
** ڪلاس 》 مماليا 
*** ذيلي ڪلاس ۽ انفرا ڪلاس  》
{{Box-footer}}
'''خاص مضمون'''
* امنيوٽا
* ينٿيريا 
* آسٽريلوسفينيڊا 
* مونوٽريماٽا: پلاٽيپس 
* ڊيپروٽوڊونٽيا: ڪنگرو، ڪوالا ۽ مائٽ 
* يوٿيريا: گولڊن مولز ۽ اوٽر شريو
* پيلوسا: انٽ ايٽر ۽ سلوٿ 
* مئڪروسيليڊيا: هاٿي جي ڪڪڙ
* ٽيوبيوليڊينٽاٽا: آرڊوارڪ
* هائراڪوائڊيا: هائريڪس
* پروبوسائڊيا: [[هاٿي]]
* سرينيا: ڊگونگس ۽ مينٽيز
* بوريويوٿيريا:
* لوراسياٿيريا:
* يوليپوٽائيفلا: هيج هاگس، شرو، مول 
* ڪائروپيٽرا: [[چمڙا]]
* ڦليڊوٽا: پينگولين
* ڪارنيوورس: [[ڪتا]]، ٻليون
* پئريسوڊڪٽائلا: [[گھوڙا]]، [[زيبرا]]، گدا، گينڊا ۽ ٽپر
* آرٽيوڊيڪٽيلا: [[سوئر]]، [[اُٺ]]، هپپو، [[هرڻ]]، مڃ، گزيل، [[زرافہ]]، [[وهيل]]،  [[ڊولفن]] 
* يوارڪونٽوگلائريس:
* روڊينيا: [[ڪوئو]]، چوٿون، گني پگ، اسڪائرل، بيور، پورڪيوپائن 
* لئگومارفا: سسلو ۽ پکي
* اسڪينڊيا: وڻن جا ٽڪر
* ڊرموپيٽرا: ڪولوگوس
* پرائميٽس: لوئرس، ليمر، [[بندر]]، ٻن مانس (انسان سميت)
 {{Box-footer}}
'''ذيلي زمرا'''

'''ڪيٽيگري پزل'''

منتخب ڪريو [►] مماليا جا ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ  
* موافقت جي ذريعي مماليا معيار جو مواد: 

هي سڃاتل مواد جي هڪ فهرست آهي. 

Scientific classification
{{Box-footer}}
Scientific classification
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
Topics
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
# [[بگھڙ]]
# [[ڀورو رڇ]]
# [[پانڊا]]
# [[چمڙو]]
# [[زرافہ]]
# [[سامونڊي مماليا]]
# [[ببر شينهن|شينهن]]
# [[گدڙ]]
# [[ڳورپٽ]]
# [[لڌڙو]]
# [[نور]]
# [[نوريئڙو]]
# [[زيبرا]]
# [[سوئر]]
# [[لومڙي]]
# [[لومڙ (ڪاري پُڇ وارو)]]
# [[بُجر پُڇ وارو ناسي ڪُوئو]]
# [[ٻڪري]]
# [[چراخ]]
# [[چيتو]]
# [[گهوڙو]]
# [[ڳئون]]
{{Box-footer}}
'''ذيلي زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيپيڊيا منصوبا'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''ٽاسڪ'''
{{Box-footer}}
'''ٻاھرين ميڊيا'''
* [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/ Wilson &amp; Reeders Mammal Species of the World] – from Bucknell University
* [https://www.gbif.org/dataset/672aca30-f1b5-43d3-8a2b-c1606125fa1b Mammal Species of the World] – from [[National Museum of Natural History]], [[Smithsonian Institution]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:مماليا]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]</text>
      <sha1>tofxnk46gpwwq29nqehg3973mbbcgrg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:انجنيئرنگ</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80464</id>
    <revision>
      <id>322288</id>
      <parentid>303961</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:17:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322288</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6017" sha1="axgrp9v1pzpg1kagcf08l620dflqe20" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
 مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص طور تي جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
{| cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;10&quot; style=&quot;width: 100%; background: white; border-style:solid; border-width:2px; border-color: navy; &quot;
| style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; | 
__NOTOC__
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;انجنيئرڱ جو باب&lt;/big&gt;
[[File:52 8134 Hoentrop 2012-09-16.jpg|thumb|[[ٻاڦ وارا انجڻ]]، صنعتي انقلاب جي اڳ وڌڻ ۾ اهم ڪردار، جديد تاريخ ۾ انجنيئرنگ جي اهميت کي اجاگر ڪري ٿو. هي لوڪوموٽيو ٻاڦ وارو انجڻ 1942ع کان 1955ع تائين [[جرمني|اوڀر جرمني]]ءَ ۾ ٺاهيا ويا ۽ 1988ع تائين استعمال ۾ رهيا.]]
 
'''انجنيئرنگ''' (Engineering) [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]]، [[رياضي]] ۽ انجنيئرڱ ڊيزائن جي عمل کي استعمال ڪرڻ، [[ٽيڪنالاجي]] مسئلن کي حل ڪرڻ، ڪارڪردگي ۽ پيداوار وڌائڻ ۽ نظام کي بهتر ڪرڻ جي مشق آهي. جديد انجنيئرنگ ڪيترن ئي ذيلي شعبن تي مشتمل آهي جنهن ۾ بنيادي ڍانچي، مشينري، گاڏيون، اليڪٽرانڪس، مواد ۽ توانائي سسٽم کي ڊيزائن ڪرڻ ۽ بهتر ڪرڻ شامل آهن. انجنيئرنگ جو نظم و ضبط انجنيئرنگ جي وڌيڪ خاص شعبن، هر هڪ لاڳو ڪيل رياضي، لاڳو ٿيل سائنس ۽ ايپليڪيشن جي قسمن جي خاص علائقن تي وڌيڪ خاص زور سان، وسيع رينج تي مشتمل آهي (انجنيئرنگ جي لغت ڏسو). انجنيئرنگ جو اصطلاح لاطيني انجينيم مان ورتل آهي، جنهن جي معنيٰ آهي ”شڪار“. [[انجنيئرڱ|مڪمل مضمون...]]

'''انجنيئر''' (Engineer) انجنيئرنگ جي عملي جي طور تي، پروفيسر آهن جيڪا مشينن، پيچيده نظامن ساختن، گيجٽن ۽ مواد فنڪشنل مقصدن ۽ ضرورتن کي پورو ڪرڻ لاءِ ايجاد، ڊيزائن، تجزيو، تعمير ۽ جانچ ڪن ٿا. جڏهن ته عمليت، ضابطي، حفاظت ۽ قيمت پاران لاڳو ڪيل حدن تي غور ڪندي آهي. لفظ انجنيئر (لاطيني انجينيئر، بيلجيم ۽ هالينڊ جهڙن ملڪن ۾ انجنيئر جي عنوان ۾ Ir جو اصل) لاطيني لفظن ingeniare (&quot;to contrive, devise&quot;) ۽ ingenium (&quot;cleverness&quot;) مان ورتل آهي. لائسنس يافته پروفيسر انجنيئر جي بنيادي قابليت ۾ عام طور تي هڪ انجنيئرنگ نظم و ضبط ۾ چار سالن جي بيچلر جي ڊگري شامل آهي، يا ڪجهه دائري اختيار ۾، هڪ انجنيئرنگ نظم ۾ ماسٽر جي ڊگري ۽ چار کان ڇهه سالن جي پير جي نظرثاني ٿيل پيشه ورانه مشق (هڪ منصوبي جي رپورٽ ۾ ختم ٿيڻ) يا مقالي) ۽ انجنيئرنگ بورڊ جا امتحان پاس ڪرڻ.
{{Box-footer}}
Featured article

&lt;small&gt;{{color|ivory|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
{{center|[[File:Cscr-featured.svg|23px]]&amp;nbsp; ''&lt;small&gt;[[WP:FA|Featured articles]] are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''}}
----
Selected article
{{Box-footer}}
Did you know...?

&lt;small&gt;{{color|ivory|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
More did you know facts

Selected image

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
Good articles

&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
More good articles

General images
{{center|&lt;small&gt;'''The following are images from various Engineering-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;}}
* Engineer
* Engineering
{{Box-footer}} 
Articles
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Topics
{{Box-footer}}
Subcategories
{{Box-footer}}
Related portals
{{box-footer}}
Things you can do
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[Category:Engineering portal| ]]
[[Category:Technology portals|Engineering]]
[[Category:Engineering| ]]
[[زمرو:انجنيئرنگ]]
[[زمرو:انجنيئرنگ جا باب]]
[[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</text>
      <sha1>axgrp9v1pzpg1kagcf08l620dflqe20</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322293</id>
      <parentid>322288</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:22:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322293</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5951" sha1="0dyef5w8tjj90lirfk55mgionherj4v" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
 مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص طور تي جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
{| cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;10&quot; style=&quot;width: 100%; background: white; border-style:solid; border-width:2px; border-color: navy; &quot;
| style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; | 
__NOTOC__
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;انجنيئرڱ جو باب&lt;/big&gt;
[[File:52 8134 Hoentrop 2012-09-16.jpg|thumb|[[ٻاڦ وارا انجڻ]]، صنعتي انقلاب جي اڳ وڌڻ ۾ اهم ڪردار، جديد تاريخ ۾ انجنيئرنگ جي اهميت کي اجاگر ڪري ٿو. هي لوڪوموٽيو ٻاڦ وارو انجڻ 1942ع کان 1955ع تائين [[جرمني|اوڀر جرمني]]ءَ ۾ ٺاهيا ويا ۽ 1988ع تائين استعمال ۾ رهيا.]]
 
'''انجنيئرنگ''' (Engineering) [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]]، [[رياضي]] ۽ انجنيئرڱ ڊيزائن جي عمل کي استعمال ڪرڻ، [[ٽيڪنالاجي]] مسئلن کي حل ڪرڻ، ڪارڪردگي ۽ پيداوار وڌائڻ ۽ نظام کي بهتر ڪرڻ جي مشق آهي. جديد انجنيئرنگ ڪيترن ئي ذيلي شعبن تي مشتمل آهي جنهن ۾ بنيادي ڍانچي، مشينري، گاڏيون، اليڪٽرانڪس، مواد ۽ توانائي سسٽم کي ڊيزائن ڪرڻ ۽ بهتر ڪرڻ شامل آهن. انجنيئرنگ جو نظم و ضبط انجنيئرنگ جي وڌيڪ خاص شعبن، هر هڪ لاڳو ڪيل رياضي، لاڳو ٿيل سائنس ۽ ايپليڪيشن جي قسمن جي خاص علائقن تي وڌيڪ خاص زور سان، وسيع رينج تي مشتمل آهي (انجنيئرنگ جي لغت ڏسو). انجنيئرنگ جو اصطلاح لاطيني انجينيم مان ورتل آهي، جنهن جي معنيٰ آهي ”شڪار“. [[انجنيئرڱ|مڪمل مضمون...]]

'''انجنيئر''' (Engineer) انجنيئرنگ جي عملي جي طور تي، پروفيسر آهن جيڪا مشينن، پيچيده نظامن ساختن، گيجٽن ۽ مواد فنڪشنل مقصدن ۽ ضرورتن کي پورو ڪرڻ لاءِ ايجاد، ڊيزائن، تجزيو، تعمير ۽ جانچ ڪن ٿا. جڏهن ته عمليت، ضابطي، حفاظت ۽ قيمت پاران لاڳو ڪيل حدن تي غور ڪندي آهي. لفظ انجنيئر (لاطيني انجينيئر، بيلجيم ۽ هالينڊ جهڙن ملڪن ۾ انجنيئر جي عنوان ۾ Ir جو اصل) لاطيني لفظن ingeniare (&quot;to contrive, devise&quot;) ۽ ingenium (&quot;cleverness&quot;) مان ورتل آهي. لائسنس يافته پروفيسر انجنيئر جي بنيادي قابليت ۾ عام طور تي هڪ انجنيئرنگ نظم و ضبط ۾ چار سالن جي بيچلر جي ڊگري شامل آهي، يا ڪجهه دائري اختيار ۾، هڪ انجنيئرنگ نظم ۾ ماسٽر جي ڊگري ۽ چار کان ڇهه سالن جي پير جي نظرثاني ٿيل پيشه ورانه مشق (هڪ منصوبي جي رپورٽ ۾ ختم ٿيڻ) يا مقالي) ۽ انجنيئرنگ بورڊ جا امتحان پاس ڪرڻ.
{{Box-footer}}
Featured article

&lt;small&gt;{{color|ivory|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
{{center|[[File:Cscr-featured.svg|23px]]&amp;nbsp; ''&lt;small&gt;[[WP:FA|Featured articles]] are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''}}
----
Selected article
{{Box-footer}}
Did you know...?

&lt;small&gt;{{color|ivory|''show different entries''}}
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
More did you know facts

Selected image

&lt;small&gt;
{{color|ivory|''show another''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
Good articles

&lt;small&gt;{{color|white|''load new batch''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
More good articles

General images
{{center|&lt;small&gt;'''The following are images from various Engineering-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;}}
* Engineer
* Engineering
{{Box-footer}} 
Articles
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Topics
{{Box-footer}}
Subcategories
{{Box-footer}}
Related portals
{{box-footer}}
Things you can do
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[Category:Engineering portal| ]]
[[Category:Technology portals|Engineering]]
[[Category:Engineering| ]]
[[زمرو:انجنيئرنگ]]
[[زمرو:انجنيئرنگ جا باب]]</text>
      <sha1>0dyef5w8tjj90lirfk55mgionherj4v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طرزيات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>80466</id>
    <revision>
      <id>322232</id>
      <parentid>296382</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T22:01:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322232</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120" sha1="1d1p594fo43hffwxlxvbj08fbobjzdr" xml:space="preserve">[[زمرو:فن]]
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:اصل مقالو جماعت بندي]]</text>
      <sha1>1d1p594fo43hffwxlxvbj08fbobjzdr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ستارا</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80587</id>
    <revision>
      <id>322245</id>
      <parentid>304529</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:04:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322245</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10408" sha1="mr0czqs0z87ogxni28iv924rn9vvf16" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
 مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{portal description|Stars}}
&lt;div style=&quot;font-size: 200%; text-align: center; padding: 0.1em; font-variant: small-caps; color:#513&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:70%;&quot;&gt;باب&lt;/span&gt; ستارا &lt;span style=&quot;font-size:70%;&quot;&gt;
☆&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
{{Portals browsebar}}
{| width=&quot;100%&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;6&quot; style=&quot;background:#FEEDEF; text-align: justify;  border-style:ridge; border-width:4px; border-color:black&quot;
|&lt;big&gt;تعارف&lt;/big&gt;
'''{{PAGENAME}}'''
[[File:Starsinthesky.jpg|thumb|A Star formation]]
هڪ '''ستارو''' [[پلازما]] جو هڪ چمڪندڙ گولو آهي جيڪو پاڻ کي پنهنجي [[ڪشش ثقل]] سان گڏ رکيل آهي. [[ڌرتي]]ءَ جي ويجھو تارو [[سج]] آهي. ٻيا ڪيترائي تارا رات جي وقت ننگي اک سان نظر اچن ٿا. ڌرتيءَ کان انهن جا وڏا فاصلا انهن کي روشنيءَ جي مقرر نقطن وانگر ظاهر ڪن ٿا. سڀ کان وڌيڪ نمايان تارن کي تارن جي جهرمٽ (Constellation) ۽ ستارن (Asterims) ۾ ورهايو ويو آهي ۽ ڪيترن ئي روشن تارن جا مناسب نالا آهن. ماهر [[فلڪيات]] ستارن جي فهرستن کي گڏ ڪيو آهي جيڪي سڃاتل ستارن جي سڃاڻپ ڪن ٿا ۽ معياري تارن جي نامزدگي مهيا ڪن ٿا. مشاهدي واري ڪائنات هڪ اندازي مطابق 22^10 کان 24^10 تارن تي مشتمل آهي. انهن تارن مان فقط 4,000 تارن کي ننگي اک سان ڏسجي سگهجي ٿو، جيڪا سڀ ملڪي واٽ ڪهڪشان ۾ واقع آهن. 

هڪ ستاري جي زندگيءَ جي شروعات ڪشش ثقل جي تباهيءَ سان ۽ مادي جي هڪ گيسي نيبولا جنهن ۾ گهڻو ڪري [[هائيڊروجن]]، [[هيليئم]] ۽ ان کان وڌيڪ وزني عنصر شامل آهن، ٿئي ٿي. ان جي ڪل [[ڪميت (فزڪس)|ڪميت]] (Mass) بنيادي طور تي ان جي ارتقا ۽ حتمي قسمت جو تعين ڪري ٿي. هڪ تارو پنهنجي زندگيءَ جي اڪثر حصي لاءِ، ان جي بنيادي حصي ۾ هائيڊروجن جي هيليم طور ٿرمو نيوڪليئر فيوزن جي ڪري چمڪندو آهي. اهو عمل توانائي جاري ڪري ٿو جيڪو ستاري جي اندرين کي پار ڪري ٿو ۽ ٻاهرئين خلا ۾ روشني جي شعائون (radiation) نڪرنديون آهن. هڪ تاري جي زندگيءَ جي آخر ۾، ان جو مرڪز هڪ بچيل تاري جي حيثيت ۾، هڪ تارو؛ هڪ اڇو بونو، هڪ نيوٽران تارو، يا جيڪڏهن اهو ڪميت جي لحاظ کان ڪافي وڏو آهي، هڪ [[بليڪ هول]] جي طور باقي رهي ٿو. 

[[ليٿيئم]] کان وڌيڪ ڳري، تقريبن سڀئي قدرتي طور تي موجود [[ڪيميائي عنصر|ڪيميائي عنصرن]] جي پيدائش تارن يا انهن جي باقيات ۾ اسٽيلر نيوڪليوسنٿيسس جي ڪارڻ ٿي آهي. تارن جي ڪميت ۾ ڪمي (steller mass loss) يا سپرنووا ڌماڪا ڪيميائي طور تي افزائش ٿيل مواد کي انٽر اسٽيلر وچولي ڏانهن موٽائي ٿو. اهي عناصر وري نئين تارن ۾ ٻيهر استعمال ڪيا ويندا آهن. ([[ستارا|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;text-align:center; margin:0.25em auto 0.75em&quot;&gt;
&lt;small&gt;'''''نئين چونڊ ڏيکاريو'''''&lt;/small&gt;
&lt;div class=&quot;portal-column-left&quot;&gt; 
&lt;!-- Switch to one column on narrow screens --&gt;
'''چونڊيل ستارا'''
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصوير'''
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
* ...ته، ميسيئر-10 (Messier 10 يا M10؛ پڻ نامزد ٿيل NGC 6254) اوفيوچس جي برج ۾ هڪ گلوبلر ڪلستر آهي. اهو چارلس ميسيئر طرفان دريافت ڪيو ويو. 
* ...ته، اپگرهه، مشتري (Jupiter) تي عظيم ڳاڙهو ڌٻو (Great Red Spot)؛ جيڪو 300 سالن کان هلي رهيو طوفان آهي، ايترو وڏو آهي ته اسان جي ڌرتي (Earth) جھڙيون درجنين اپگرهون ان ۾ سمائجي وڃن؟ 
* ...ته، ڌرتي واحد اپگرهه آهي جنهن جو نالو ڪنهن رومي يا يوناني ديوتا جي نالي تي نه رکيو ويو آهي؟&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''ذيلي زمرا'''
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''چونڊيل سوانح عمري'''
[[فائل:E pur si muove.jpg|380px|thumb|[[گئليليو گئليلي]] جو پورٽريٽ جنھن ۾ هو جيل جي اندر ديوار کي تڪي رهيو آهي]]
'''گئليليو گئليلي''' (Galileo Galilei؛ 15 فيبروري 1564ع - 8 جنوري 1642ع) هڪ اطالوي طبيعيات دان، رياضي دان، فلڪيات دان ۽ فلسفي هو، جنهن سائنسي انقلاب ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ڪاميابين ۾ دوربين ۾ بهتري ۽ ان جي نتيجي ۾ فلڪياتي مشاهدو ۽ [[ڪوپرنيڪس|ڪوپرنيڪنزم]] جي حمايت شامل آهن. گليلو کي &quot;جديد مشاهداتي فلڪيات جو پيءُ&quot;، &quot;جديد طبيعيات جو پيءُ&quot;، &quot;سائنس جو پيءُ&quot; ۽ &quot;جديد سائنس جو پيءُ&quot; سڏيو ويندو آهي. [[اسٽيفن هاڪنگ]] جو چوڻ آهي ته:
 &quot;گليليو، شايد ڪنهن ٻئي فرد کان وڌيڪ، جديد سائنس جي پيدائش جو ذميوار آهي.&quot; 

هڪجهڙائي سان تيز ٿيندڙ شين جي حرڪت، تقريبن سڀني هاءِ اسڪول ۽ تعارفي ڪالجن ۾ [[طبيعيات]] جي نصابن ۾ سيکاري ويندي آھي، گيليليو پاران ڪيلي ميٽڪس جي مضمون طور اڀياس ڪيو ويو هو. مشاهداتي فلڪيات ۾ سندس تعاون ۾، وينس جي مرحلن جي دوربيني تصديق، مشتري جي چئن وڏن سيٽلائيٽن جي دريافت (جنهن کي هن جي اعزاز ۾ گليلي چنڊ جو نالو ڏنو ويو آهي) ۽ سج جي جڳهن جو مشاهدو ۽ تجزيو شامل آهن. گليلو اطلاقي سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ۾ پڻ ڪم ڪيو ۽ هڪ بهتر فوجي قطب نما (compass) ۽ ٻيا اوزار ايجاد ڪيا.

گليلو جي ڪوپرنيڪنزم جي چيمپيئننگ سندس حياتيءَ ۾ ئي تڪراري هئي، جڏهن فيلسوفن ۽ فلڪياتدانن جي هڪ وڏي اڪثريت اڃا تائين (گهٽ ۾ گهٽ ٻاهرئين طور) جيو سينٽرڪ (زمين بطور ڪائنات جو مرڪز) نظريي کي مڃيندي هئي ته ڌرتي ڪائنات جي مرڪز ۾ آهي. سال 1610ع کان پوءِ، جڏهن هن عوامي طور تي هيليو سينٽرڪ نظريي جي حمايت ڪرڻ شروع ڪئي، جنهن سج کي ڪائنات جي مرڪز ۾ رکيو، ته هن کي ڪجهه فلسفين ۽ مذهبي اڳواڻن جي سخت مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو ۽ ٻن مسيحي عالمن هن نظرئي کي سال 1615ع جي شروعات ۾ &quot;مسيحي احتساب جي عدالت&quot; (رومن انڪويزيشن) ۾ رد ڪري ڇڏيو.

فيبروري 1616ع ۾، جيتوڻيڪ هن کي ڪنهن به ڏوهه کان آزاد ڪيو ويو هو، تنهن هوندي به ڪيٿولڪ چرچ &quot;هيليو سينٽرزم&quot;، سج جي ڪائنات جي مرڪز ٿين جي نظريي، کي &quot;غلط ۽ مقدس ڪتاب جي خلاف&quot; قرار ڏنو ۽ گليلو کي خبردار ڪيو ويو ته هو ان جي حمايت کان پاسو ڪري. هن واعدو ڪيو ته هو هن تي عمل ڪندو. جڏهن هن بعد ۾ 1632ع ۾ شايع ٿيل پنهنجي سڀ کان مشهور ڪم، &quot;ڊائلاگ ڪنسرننگ دي ٽو چيف ورلڊ سسٽم&quot; ۾ پنهنجي خيالن جو دفاع ڪيو، هن کي &quot;گمراهي جي سخت شڪ&quot; سان ڏوھي قرار ڏنو ويو ۽ کيس مجبور ڪيو ته هو ان نظريي کان انڪار ڪري ۽ کيس سزا ڏني وئي ته هو پنهنجي باقي زندگي گهر ۾ نظربنديءَ ۾ گذاري. ([[گئليليو گئليلي|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
'''موضوع'''
{{Box-footer}}
&lt;div class=&quot;portal-column-left&quot;&gt;
'''وڪيپيڊيا پروجيڪٽ'''
{{Box-footer}}
&lt;div class=&quot;portal-column-right&quot;&gt;
'''ڪرڻ جون شيون'''
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''لاڳاپيل پورٽل''' 
* [[:باب:فلڪيات]]
* [[:باب:شمسي نظام]] 
* [[:باب:ٻاهرين خلا]]
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:ستارا]]
[[زمرو:فلڪيات]]
[[زمرو:فلڪيات جا باب]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>mr0czqs0z87ogxni28iv924rn9vvf16</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:فلڪيات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80591</id>
    <revision>
      <id>322110</id>
      <parentid>297133</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:51:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322110</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9223" sha1="lr9go8y9d1hpxnskwfo4bqzwrl0y152" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2019) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي.
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان پھريائين اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇
{{Portal description}} 
'''باب: فلڪيات'''&lt;br&gt;'''تعارف'''
[[File:Percival_Lowell_observing_Venus_from_the_Lowell_Observatory_in_1914.jpg|thumb|left|ھڪڙو ماڻھو ھلندڙ پليٽ فارم تي رکيل ڪرسي تي ويٺو، هڪ وڏي دوربين ذريعي آسمان ڏانهن ڏسي رهيو آهي.]] 
'''فلڪيات''' (Astronomy) هڪ قدرتي سائنس آهي جيڪا آسماني شين ۽ ڪائنات ۾ واقع ٿيندڙ واقعن جو مطالعو ڪري ٿي. اهو رياضيات، فزڪس ۽ ڪيمسٽري استعمال ڪري ٿو انهن جي اصليت ۽ انهن جي مجموعي ارتقا کي بيان ڪرڻ لاءِ. دلچسپي جي شين ۾ سيارو، چنڊ، تارا، نيبولا، ڪهڪشان، ميٽيورائڊس، اسٽرائڊس ۽ ڪميٽ شامل آهن. لاڳاپيل واقعن ۾ شامل آهن سپرنووا ڌماڪا، گاما شعاع جا ڦڙا، ڪواسار، بلزار، پلسر، ۽ ڪائناتي مائڪرو ويڪرو پس منظر جي تابڪاري. عام طور تي، فلڪيات هر شيء جو مطالعو ڪري ٿو جيڪو ڌرتيء جي ماحول کان ٻاهر نڪرندو آهي. ڪائنات علم فلڪيات جي هڪ شاخ آهي جيڪا پوري ڪائنات جو مطالعو ڪري ٿي. فلڪيات قديم ترين قدرتي سائنسن مان هڪ آهي. رڪارڊ ٿيل تاريخ ۾ شروعاتي تمدن رات جي آسمان جو طريقي سان مشاهدو ڪيو. انهن ۾ مصري، بابلي، يوناني، هندستاني، چيني، مايا، ۽ آمريڪا جا ڪيترائي قديم مقامي ماڻهو شامل آهن. ماضيءَ ۾، فلڪيات ۾ مختلف شعبا شامل هئا جيئن فلڪيات، آسماني نيويگيشن، مشاهداتي فلڪيات، ۽ ڪئلينڊر ٺاهڻ. پروفيشنل فلڪيات کي مشاهدي ۽ نظرياتي شاخن ۾ ورهايو ويو آهي. مشاهداتي فلڪيات  فلڪياتي شين جي مشاهدي مان ڊيٽا حاصل ڪرڻ تي مرکوز آهي. ھن ڊيٽا کي پوءِ فزڪس جي بنيادي اصولن کي استعمال ڪندي تجزيو ڪيو ويندو آھي. نظرياتي فلڪيات ڪمپيوٽر يا تجزياتي ماڊل جي ترقي جي طرف مبني آهي فلڪياتي شين ۽ رجحان کي بيان ڪرڻ لاء. اهي ٻه شعبا هڪ ٻئي کي پورو ڪن ٿا. نظرياتي فلڪيات مشاهدي جي نتيجن کي بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي ۽ مشاهدو نظرياتي نتيجن جي تصديق ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.

فلڪيات انهن چند سائنسن مان هڪ آهي جنهن ۾ شوقين هڪ سرگرم ڪردار ادا ڪن ٿا. اهو خاص طور تي حقيقي واقعن جي دريافت ۽ مشاهدي لاء صحيح آهي. شوقين فلڪياتدان ڪيترن ئي اهم دريافتن سان مدد ڪئي آهي، جهڙوڪ نوان ڪاميٽ ڳولڻ. ([[فلڪيات|مڪمل مضمون...]]) 
◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇◇
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون'''
&lt;small&gt;
{{color|darkblue|
&lt;/small&gt;}}
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;
'''هيٺيون وڪيپيڊيا تي فلڪيات سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان تصويرون آهن.''' 
&lt;/small&gt;
[[File:Chichen Itza Observatory 2 1.jpg|thumb|&quot;ايل ڪاراڪول&quot; آبزرويٽري، چيچن اٽيزا، [[ميڪسيڪو]]]]
[[File:Hubble 01 Cropped.jpg|thumb|[[هبل خلائي دوربين]]]]
وڪيپيڊيا کي پورٽل استعمال ڪندي دريافت ڪريو:
  
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:جاگرافي]]  
* [[:باب:تاريخ]]   
* [[:باب:رياضي]]  
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:معاشرو]] 
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]

* History of astronomy
* Astronomer
* Observational astronomy
* Theoretical astronomy
* Physical cosmology
* Amateur astronomy
{{Box-footer}} 
}}&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 

{{Purge link portals}}

&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
{{Flex columns
|1 = 
{{/box-header|[[File:Cscr-featured.svg|23px]] Featured article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;''&lt;small&gt;This is a [[WP:FA|Featured article]], which represents some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
{{Transclude random excerpt 
|1=Vega
|2=GRB 970508
|3=Titan (moon)
|4=Definition of planet
|5=Ariel (moon)
|6=Umbriel (moon)
|7=Triton (moon)
|8=Big Bang
|9=Transit of Venus
|10=Cat's Eye Nebula
|11=Apollo 8
|12=Kreutz sungrazer
|13=Astrophysics Data System
|14=Comet Shoemaker–Levy 9
|15=Sun
|16=Mercury (planet)
|17=Io (moon)
|18=Comet Hale–Bopp
|19=Hubble Deep Field
|20=H II region
|21=Barnard's Star
|22=Globular cluster
|23=Solar System
|24=Mars
|25=Hubble Space Telescope
|26=Galaxy
|27=Johannes Kepler
|28=Kuiper belt
|29=Herbig–Haro object
|30=Enceladus
|31=Callisto (moon)
|32=Scattered disc
|33=Venus
|34=IK Pegasi
|35=Tau Ceti
|36=White dwarf
|37=General relativity
|38=Redshift
|39=Atmosphere of Jupiter
|40=Zhang Heng
|41=Supernova
|42=Rings of Uranus
|43=Gamma-ray burst
|44=Saturn
|45=Nebular hypothesis
|46=243 Ida
|47=Eris (dwarf planet)
|48=Main sequence
|49=Star
|50=Andromeda (constellation)
|51=Proxima Centauri
|52=
|53=
|54=
|55=
|56=
|57=
|58=
|59=
|60=
|61=
|62=
|63=
|64=
|65=
|66=
|67=
|68=
|69=
|70=
| paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of featured articles}}
{{Box-footer}} 

{{Random portal component|max=13|header=Did you know {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show different entries''}}&lt;/small&gt;}}}}|footer=More Did you know facts|subpage=Did you know}}

{{/box-header|More Did you know &lt;small&gt;(auto generated)&lt;/small&gt;}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Transclude selected recent additions|1=planet|2=nebula|3=galaxy|4=solar system}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|WikiProjects|Portal:Astronomy/Projects|}}
{{/Projects}}
{{Box-footer}}

&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
|2 =
{{Random portal component|max=69|header=Selected image {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}|subpage=Picture}}

{{/box-header|Astronomy News|}}
{{ {{CURRENTYEAR}} in space}}
{{See also|{{CURRENTYEAR}} in science}}
{{Transclude selected current events|[Aa]stronom|days=180|dates=dmy}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|{{CURRENTMONTHNAME}} anniversaries|Portal:Astronomy/Anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}|}}
{{/Anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}}
{{Box-footer|[[Portal:Astronomy/Anniversaries|More anniversaries]]}}

{{/box-header|Space-related Portals|Portal:Astronomy/Portals|}}
{{/Portals}}
{{Box-footer}}
}}&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 

&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
{{/box-header|Astronomical events|Portal:Astronomy/Events/{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}|}}
''All times [[Universal Time|UT]] unless otherwise specified.''
{{/Events/{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}}}
{{Celestial events by month links}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|Topics|Portal:Astronomy/Basics|state=collapsed}}
{{/Basics|state=collapsed}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|Subcategories|Portal:Astronomy/Subcategories|}}
{{center|&lt;small&gt;Select [►] to view subcategories&lt;/small&gt;}}
{{div col|colwidth=25em}}
&lt;categorytree depth=&quot;1&quot;&gt;Astronomy&lt;/categorytree&gt;
{{Box-footer}}&lt;/div&gt;

&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
{{Flex columns
|1 = 
{{/box-header|Things you can do|Portal:Astronomy/Things you can do|}}
{{/Things you can do}}
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt;
|2 =
{{/box-header|Wikibooks|Portal:Astronomy/Wikibooks|}}
{{/Wikibooks}}
{{Box-footer}}
}}&lt;!-- END COLUMNS --&gt;

{{/box-header|Associated Wikimedia|noedit=yes|}}
{{Wikimedia for portals | species=no | voy=no | v=Portal:Astronomy}}
{{Box-footer}}

&lt;div style=&quot;text-align: center; margin-top: 1em;&quot;&gt;
{{Portal navbar no header2}}
[[Wikipedia:Shortcut|Shortcuts]] to this page: [[Astronomy portal]] • [[P:ASTRO]]
{{purgepage}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
|}

[[Category:Astronomy portals|{{PAGENAME}}]]
[[Category:Astronomy|*Portal]]
[[Category:WikiProject Astronomy]]
[[Category:Unredirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:فلڪيات]]
[[زمرو:فلڪيات جا باب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>lr9go8y9d1hpxnskwfo4bqzwrl0y152</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ٻاهرين خلا</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80597</id>
    <revision>
      <id>322129</id>
      <parentid>300265</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:16:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322129</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14161" sha1="lbkb8lwq9x249b4qwy8jabc1wa46fx3" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
[[File:STSCPanel.jpg|thumb|right|ائٽلانٽس&quot; پهرين خلائي شٽل هئي جيڪا خلائي مشن، STS-101 تي، شيشي جي ڪاڪپٽ سان گڏ اڏامي]]
'''خلائي شٽل''' (Space Shuttle)، جزوي طور تي ٻيهر استعمال جي قابل لو اربيٽل خلائي جهاز جو نظام آهي جيڪا سال 1981ع کان 2011ع تائين آمريڪي خلائي تحقيق جي اداري، نيشنل ايروناٽڪس اينڊ اسپيس ايڊمنسٽريشن (NASA) پاران خلائي شٽل پروگرام جي حصي طور ڪم ڪيو ويو. ان جي سرڪاري پروگرام جو نالو، اسپيس ٽرانسپورٽيشن سسٽم (STS) هو، جيڪا سال 1969ع واري منصوبي مان ورتو ويو، جنهن جي اڳواڻي آمريڪي نائب صدر، اسپيرو اگنيو جي اڳواڻي ۾ ٻيهر استعمال لائق خلائي جهاز جي نظام لاءِ ڪئي وئي، جتي اها ترقي لاءِ فنڊ ڪيل واحد شيون هئي. ([[خلائي شٽل|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}

'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:شمسي نظام]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سائنس]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
{{Wide image|missoula spirit.jpg|800px|Missoula Crater (Sol 105, April 19, 2004)}}
{{Wide Image|Spirit Lookout L256t-A413R1 br2.jpg|800px|Color panorama taken from &quot;Larry's Lookout&quot;. On the far left is &quot;Tennessee Valley&quot; and on the right, rover tracks.}}
{{Wide image|Main Apollo Hills.jpg|800px|Annotated Apollo Hills panorama from the ''Spirit'' landing site}}
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
# [[خلائي شٽل]]
{{Box-footer}}
'''زمرا''' 
* [[:زمرو:پزل]]
 
ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ [►] چونڊيو. 

* [[:زمرو: ٻاهرين خلا]] 
** [[:زمرو:ٻاهرين خلا جي فهرست]] 
** [[:زمرو:صدي جي لحاظ کان ٻاهرين خلا]] 
** [[:زمرو:ڏهاڪي جي ذريعي ٻاهرين خلا]] 
** [[:زمرو:سال جي لحاظ کان ٻاهرين خلا]] 
** [[:زمرو:ٻاهرين خلا جي باري ۾ ڪم]] 
** [[:زمرو:خلائي فنون]] 
** [[:زمرو:فلڪياتي شيون]] 
** [[:زمرو:فلڪياتي تصويرون]] 
** [[:زمرو:ڪائناتي مٽي]]
** [[:زمرو:خلائي جستجو]]
** [[:زمرو:خلا ۾ صنعت]] 
** [[:زمرو:ڪهڪشائن جي درميان وچولا]] 
** [[:زمرو:انٽر اسٽيلر وچولا]]
** [[:زمرو:ٻاهرين خلا ۾ زندگي]]
** [[:زمرو:خلائي پيغام جا آثار]] 
** [[:زمرو:خلا ۾ موسيقي]]
** [[:زمرو:ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل ماڻهو]]  
** [[:زمرو:سيٽلائيٽ]]
** [[:زمرو:خلائي ايپليڪيشنون]]
** [[:زمرو:خلائي صنعت]]
** [[:زمرو:خلائي قانون]]
** [[:زمرو:خلائي فوٽوگرافي ۽ وڊيو گرافي]]
** [[:زمرو:خلائي فزڪس]]
** [[:زمرو:خلائي روبوٽس]]
** [[:زمرو:خلائي اڏامون]]
** [[:زمرو:ٻاهرين خلا جا ٽڪرا]]
** [[:زمرو:خلائي ٽيڪنالاجي]] 
 

'''وڪيپيڊيا کي ڳوليو پورٽل استعمال ڪندي''' 
* [[:باب:باب/مواد]] 
* [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:موجوده واقعا]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:رياضي]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:وڪي پروجيڪٽ]]
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''

هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا مخزن 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتاب ۽ دستورالعمل * Wikidata: مفت ڄاڻ جو بنياد
* Wikinews: مفت مواد جون خبرون 
* Wikiquote: اقتباسن جو مجموعو  
* Wikisource: مفت-موضوعن جي لائبريري 
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار 
* Wiktionary: ڊڪشنري ۽ ٿيسارس 
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[زمرو:ٻاهرين خلا]]
[[زمرو:فلڪيات جا باب]]
[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]</text>
      <sha1>lbkb8lwq9x249b4qwy8jabc1wa46fx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ڌرتي جو مشاهدو ڪندڙ سيٽيلائٽ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>80611</id>
    <revision>
      <id>322229</id>
      <parentid>297089</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T21:56:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322229</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="155" sha1="btp8jpg4qtux2827ks86wzvo196nupl" xml:space="preserve">
[[زمرو:ڌرتي]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]
[[زمرو:خلائي سائنس]]</text>
      <sha1>btp8jpg4qtux2827ks86wzvo196nupl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ڊائنوسارز</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80780</id>
    <revision>
      <id>322277</id>
      <parentid>304458</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:53:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322277</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10254" sha1="hkuv7j6plyhbgvxdj8y2xiwm19xx11b" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{| width=&quot;110%&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;10&quot; style=&quot;background: white; border: solid 1px silver; &quot;
| style=&quot;vertical-align:top;padding: 0; margin:0;&quot; | 
{{Portals browsebar}}
&lt;div align=&quot;right&quot;&gt;
'''باب:ڊائنوسارز'''
[[File:Louisae.jpg|thumb|right|اپاٽوسارز لوئيسائي؛ هڪ ساروپاڊ]]
'''ڊائنوسار''' (Dinosaurs) ڪليڊ ڊائنوساريا جي ريپٽائلز جو هڪ متنوع گروپ آهي. اهي پهريون ڀيرو ٽرياسڪ دور ۾ ظاهر ٿيا، 243 ۽ 233.23 ملين سال اڳ (ميا) جي وچ ۾، جيتوڻيڪ ڊائناسور جي ارتقاء جي صحيح اصليت ۽ وقت هڪ سرگرم تحقيق جو موضوع آهي. اهي ٽراسڪ-جراسڪ ختم ٿيڻ واري واقعي 201.3 ميا کان پوءِ غالب زميني فقرا بڻجي ويا ۽ انهن جو تسلط پوري جراسڪ ۽ ڪريٽيسيئس دورن ۾ جاري رهيو. فوسل رڪارڊ ڏيکاري ٿو ته پکي پکن وارا ڊائناسور آهن، جن جي ارتقا اڳئين ٿروپوڊز کان ٿي گذريو جراسڪ دور ۾، ۽ اهو واحد ڊائنوسار نسب آهي، جنهن جي باري ۾ ڄاڻايل آهي ته ڪيريٽيسيئس-پيليوجين ختم ٿيڻ واري واقعي ۾ تقريباً 66 ميا بچيا آهن. تنهن ڪري ڊائناسورن کي ورهائي سگهجي ٿو ايويئن ڊائنوسار؛ پکي ۽ ناپيد-ٿيل-غير-ايويئن ڊائناسور، جيڪي پکين کانسواءِ ٻيا سڀ ڊائناسور آهن. 

ڊائناسور ٽئڪسونومڪ، مورفولوجيڪل ۽ ماحولياتي نقطه نظر کان مختلف آهن. پکي، 11,000 کان وڌيڪ جاندار نسلن ۾، ڪرنگھيدار جانورن جي سڀ کان وڌيڪ متنوع گروپن مان آهن. فوسل ثبوتن کي استعمال ڪندي، پيٽرن جا ماهرن 900 کان وڌيڪ مختلف نسلن جي سڃاڻپ ڪئي آهي ۽ 1,000 کان وڌيڪ مختلف نسلن جي غير ايويئن ڊاهناسور جي سڃاڻپ ڪئي آهي. ڊائناسور هر براعظم تي موجود نسلن (پکن) ۽ فوسل باقيات جي نمائندگي ڪن ٿا. 20هين صديءَ جي پهرئين اڌ تائين، پکين کي ڊائناسور طور تسليم ڪرڻ کان اڳ، سائنسي برادريءَ جي اڪثريت جو خيال هو ته ڊائناسور سست ۽ سرد رت وارا هئا. جيتوڻيڪ 1970ع جي ڏهاڪي کان وٺي ڪيل اڪثر تحقيقن مان اهو ظاهر ڪيو ويو آهي ته ڊائناسور فعال جانور هئا جن سان اعلي ميٽابولزم ۽ سماجي رابطي لاءِ ڪيتريون ئي موافقتون هيون. ڪي ڀاڄيون خور هئا، ۽ ٻيا گوشت خور هئا. ثبوتن مان معلوم ٿئي ٿو ته سڀئي ڊائناسور آنڊا ڏيڻ وارا هئا ۽ اهو گھونسلو بڻائڻ جي طرز ڪيترن ئي ڊائناسورن، ٻنهي ايونين ۽ غير ايونين جي گڏيل خاصيت هئي. ([[ڊائنوسارز|مڪمل مضمون...]]) 

'''منتخب مضمون'''

اڪروڪنٿوسارز؛ ايٽوڪئنسس
 
اڪروڪينٿوسارز (Acrocanthosaurus، معنيٰ، اچي ڪمر واري رڙڪي) الوساروائڊ ٿئروپاڊ ڊائنوسارن جي ھڪ نسل ھئي، جيڪو وچ ڪرٽيسيئس دور ۾، لڳ ڀڳ 125 کان 100 ملين سال اڳ ان جاء تي موجود ھو، جيڪا ھاڻي اتر آمريڪا آھي. اڪثر ڊائناسور جي نسل وانگر، اڪروڪينٿوسارز ۾ صرف هڪ نسل ائ ايٽوڪئنسس آهي، ان جا فوسل باقيات خاص طور تي اوڪلاهوما ۽ ٽيڪساس جي آمريڪي رياستن ۾ مليا آهن، جيتوڻيڪ اڪروڪانٿوسورس سان منسوب ڏند ميري لينڊ جي اوڀر ۾ مليا آهن. Acrocanthosaurus هڪ bipedal predator هو. جيئن ته نالو مشورو ڏئي ٿو، اهو بهترين طور تي مشهور آهي اعلي اعصابي اسپائنس جي ڪيترن ئي vertebrae تي، جيڪو گهڻو ڪري جانور جي ڳچيء، پوئتي ۽ هپس مٿان عضلات جي هڪ ريج جي حمايت ڪري ٿو. Acrocanthosaurus سڀ کان وڏي ٿراپوڊز مان ھڪڙو ھو، جيڪو 12 ميٽر (40 فٽ) ڊگھي ۾، ۽ اٽڪل 2.40 ميٽرڪ ٽين (2.65 ننڍو ٽين) تائين ھو. ٽيڪساس ۾ دريافت ڪيل وڏن ٿراپوڊ پيرن جا نشان شايد Acrocanthosaurus پاران ٺاهيا ويا آهن، جيتوڻيڪ کنڊ جي باقيات سان ڪو به سڌو تعلق ناهي. تازي دريافتن ان جي اناتومي جي ڪيترن ئي تفصيلن کي واضح ڪيو آهي، خاص مطالعي جي اجازت ڏني وئي آهي ان جي دماغ جي جوڙجڪ ۽ اڳوڻي ڪم تي ڌيان ڏيڻ. بهرحال، اڃا تائين ان جي ارتقائي رشتن تي بحث جاري آهي، ڪجهه سائنسدانن ان کي آلوساورڊ، ۽ ٻيا ڪارڪروڊونٽوسورڊ جي طور تي درجه بندي ڪن ٿا. Acrocanthosaurus ان جي ماحولياتي نظام ۾ سڀ کان وڏو ٿروپوڊ هو ۽ ممڪن آهي ته هڪ اعليٰ شڪاري هجي جنهن ممڪن طور تي وڏن سورپوڊس ۽ آرنيٿپوڊس جو شڪار ڪيو هجي. (وڌيڪ ڏسو ...)

Acrocanthosaurus atokensis.
Acrocanthosaurus (meaning 'high-spined lizard') was a genus of allosauroid theropod dinosaur that existed in what is now North America during the mid-Cretaceous Period, approximately 125 to 100 million years ago. Like most dinosaur genera, Acrocanthosaurus contains only a single species, A. atokensis. Its fossil remains are found mainly in the U.S. states of Oklahoma and Texas, although teeth attributed to Acrocanthosaurus have been found as far east as Maryland.
Acrocanthosaurus was a bipedal predator. As the name suggests, it is best known for the high neural spines on many of its vertebrae, which most likely supported a ridge of muscle over the animal's neck, back and hips. Acrocanthosaurus was one of the largest theropods, approaching 12 meters (40 ft) in length, and weighing up to about 2.40 metric tons (2.65 short tons). Large theropod footprints discovered in Texas may have been made by Acrocanthosaurus, although there is no direct association with skeletal remains.

Recent discoveries have elucidated many details of its anatomy, allowing for specialized studies focusing on its brain structure and forelimb function. However, there is still debate over its evolutionary relationships, with some scientists classifying it as an allosaurid, and others as a carcharodontosaurid. Acrocanthosaurus was the largest theropod in its ecosystem and likely an apex predator which possibly preyed on large sauropods and ornithopods. (see more...)

'''Topics'''
*
Archosauromorpha
*
Kingdom: Animalia
*
Phylum: Chordata
*
Class: Sauropsida
*
Clade: Diapsida
*
Clade: Sauria
*
Clade: Archelosauria
*
Archosauromorpha
*
Archosauriformes

'''Related topics'''

''' Category'''

'''Subcategories'''
* Dinosaurs
* Dinosaurs by geologic time unit
* Dinosaur-related lists
* Dinosaurs by location
* Dinosaur paleontology
* Dinosaurs in popular culture
* Dinosaur taxonomy
* Ornithischians
* Saurischians
* Dinosaur stubs

'''Selected image'''

Velociraptor mongoliensis

Life restoration of Velociraptor mongoliensis with extensive feathering

Photo credit: User:Fred Wierum

'''Did you know...'''
*
...that fossil remains of the dinosaur species Aralosaurus were found in Kazakhstan after the Aral Sea started shrinking significantly?
*
...that the dinosaur Lufengosaurus, whose remains were found in China, was the first dinosaur to appear on a commemorative postage stamp, in 1958?

'''Things you can do'''

Here are some tasks awaiting attention:

Expand : Abelisaur - Allosauridae - Archaeodontosaurus - Archaeornithomimus - Asiatosaurus - Avemetatarsalia - Bagaraatan - Becklespinax - Cerapoda - Ceratosauria - Club (zoology) - Deinonychosauria - Fukuiraptor - Gastonia (dinosaur) - Heterodontosauriformes - Iguanodont - Jiangshanosaurus - Kaijiangosaurus - Koparion - Lexovisaurus - Lukousaurus - Megalosaurid - Mussaurus - Ornithomimoides - Pantydraco - Plateosauridae - Pyroraptor - Quaesitosaurus - Santanaraptor - Shanag - Siamotyrannus - Stegosaurides - Stenopelix - Urbacodon - Velocipes - Vulcanodontidae - Wellnhoferia - Xinjiangovenator - Zalmoxes
Stubs : Dinosaur stubs

Other :

'''Requested images'''
*
Requests for cladograms

'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:ڊائناسورز]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]</text>
      <sha1>hkuv7j6plyhbgvxdj8y2xiwm19xx11b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:مڇيون</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80789</id>
    <revision>
      <id>322268</id>
      <parentid>304398</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:36:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322268</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7278" sha1="cyt24qt9uo6mn0mkoal8l8td0kvqobc" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;big&gt;'''باب:مڇيون'''&lt;/big&gt;
[[File:Amphiprion ocellaris (Clown anemonefish) by Nick Hobgood.jpg|thumb|290px|[[Ocellaris clownfish]] ''(Amphiprion ocellaris)'' in Papua New Guinea]]
'''مڇي''' (Fish) هڪ پاڻيءجو، انامنيٽڪ، گل کڻندڙ ڪرنگھيدار جانور آهي، جنهن ۾ ترڻ جي پر (Fin) ۽ سخت کوپڙي هوندي آهي، پر لمبس (هٿ پڳ) نه هوندا آهن. مڇيءَ کي وڌيڪ بغير جبرن واري مڇي ۽ وڌيڪ عام جبرن واري مڇيءَ ۾ ورهائي سگهجي ٿو، جنهن ۾ سڀ جاندار ڪارٽيلاگينس ۽ بوني مڇيون، گڏوگڏ ناپيد ٿيل پلاڪوڊرم ۽ ايڪانٿوڊين شامل آهن. 

گهڻيون مڇيون ٿڌي رت جون هونديون آهن، انهن جي جسم جو گرمي پد ڀرپاسي جي پاڻيءَ سان مختلف هوندو آهي، جيتوڻيڪ ڪي وڏا سرگرم ترڻ وارا جهڙوڪ اڇي شارڪ ۽ ٽونا وڌيڪ بنيادي درجه حرارت رکي سگهن ٿا. ڪيتريون ئي مڇيون هڪ ٻئي سان صوتي طور تي رابطو ڪري سگهن ٿيون، جهڙوڪ عدالتي نمائش دوران. مڇي انسانن لاءِ قديم زماني کان وٺي هڪ اهم قدرتي وسيلو رهي آهي، خاص ڪري کاڌي جي طور تي. تجارتي ۽ روزيدار ماهيگير مڇيءَ کي جهنگلي ماهيگيري ۾ پوکيندا آهن يا انهن کي تلاءَ ۾ پوکيندا آهن يا سمنڊ ۾ نسلن جي پنجرن ۾. مڇيون تفريح لاءِ پڪڙيون وينديون آهن، يا مڇي پالڻ وارن طرفان زيورن جي طور تي خانگي ۽ سرڪاري نمائش لاءِ ايڪريا ۽ باغيچن جي تلاءَ ۾ پاليا ويندا آهن. مڇيء کي انساني ثقافت ۾ عمر جي ذريعي ڪردار ادا ڪيو آهي، ديوتا، مذهبي علامتن، ۽ آرٽ، ڪتابن ۽ فلمن جي مضمونن جي حيثيت ۾. ([[مڇي|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون''' 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''نئون بيچ لوڊ ڪريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مڇيون'''

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
# [[آبنوس (مڇي)]]
# [[آونگ|آونگ مڇي]]
# [[پلو|پلا مڇي]]
# [[دٻلي مڇي]]
# [[زيبرا مڇي]]
# [[شارڪ]]
# [[ڪرنگھيدار ڊاگ فش]]
# [[سالمون مڇي]] 
# [[لمپري مڇي]]
# [[ڪوئلاڪانٿ]]
# [[سامونڊي گھوڙو]] 
# [[رنگيل مڇي]] 
# [[فوگو مڇي]]
# [[ٽراوٽ مڇي]] 
# [[ميگالوڊون]] 
# [[آمريڪي پيڊل مڇي]] 
# [[منتا ري مڇي]]
# [[سامونڊي اڇو ٽِپ شارڪ]] 
# [[گوبلن شارڪ]]  
# [[اسٽرجن مڇي]] 
# [[بوفن مڇي]]
# [[عظيم اتر ٽائل فش]]  
# [[بند ٿيل آرچر مڇي]] 
# [[ائٽلانٽڪ نيري مارلن]] 
# [[موري ڪوڊ]] 
# [[عام اسٽرنگ-ري مڇي]] 
# [[گروپر مڇي]]
# [[ٽونا مڇي]]
# [[هيرنگ مڇي]]
# [[شارڪ]]
# [[وهيل شارڪ]] 
# [[ڪوڊ مڇي]]
# [[ائٽلانٽڪ جي سالمون]] 
# Asian arowana
# Takifugu
# Paddlefish
# Tiktaalik
# Ocean sunfish
# Megalodon
# Teleost
# American paddlefish
# Cretoxyrhina
# Oceanic whitetip shark
# Rainbow trout
# Porbeagle
# Pallid sturgeon
# Smooth toadfish
# Pacific blue-eye 
# Alligator gar
# Acanthopagrus butcheri
# Cape Fear shiner
# Devils Hole pupfish
# Giant freshwater stingray
# Sand whiting
# Kuhl's maskray
# Atlanticopristis
# Sawfish
# Stephanolepis cirrhifer
# Tasselled wobbegong
# Pelvicachromis pulcher
# European perch
# Pollock
# Swordfish
# Billfish
# Bar jack
# American shad
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟'''
&lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt;

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''نئون بيچ لوڊ ڪريو''}}&lt;/small&gt;

[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
# مڇي  
# شارڪ 
# مٺي پاڻيءَ جي مڇي 
# گلڦڙا 
# شارڪناڊو 
# نينسي مڇي 
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون''' 

&lt;small&gt;{{color|darkblue|''نئون بيچ لوڊ ڪريو''}}&lt;/small&gt;

{{center|&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مڇي سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان آهن.'''&lt;/small&gt;}}
* مرجان ريف جي مڇيون 
* اونهي سمنڊ جي مڇيون 
* پيلاجڪ مڇيون 
* ڊيمرسل مڇيون 
* ساحلي مڇيون
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون''' 
{{Box-footer}}
'''چونڊيل اقتباس'''
{{Box-footer}}
'''فهرست وارا مضمون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''موضوع'''
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt;
''''''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
'''باب: مڇيون، مني ايڊيشن'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt;
'''وڪيپيڊيا منصوبا'''  
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
پڻ ڏسو
 [[File:Symbol support vote.svg|19px]]
سامونڊي زندگيءَ سان لاڳاپيل مضمونن ۽ چڱن مضمونن جي اضافي لسٽن لاءِ ڏسو: 
* وڪيپيڊيا منصوبو سامونڊي مماليا/خاص ۽ سٺو مواد 
* باب:سامونڊي حيات/سڃاتل مواد 
* باب: شارڪ/چونڊيل مضمون
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''فش ڪوئز'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:مڇيون]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]
[[Category:Fish portal| ]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]</text>
      <sha1>cyt24qt9uo6mn0mkoal8l8td0kvqobc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:موسم</title>
    <ns>100</ns>
    <id>81020</id>
    <revision>
      <id>322299</id>
      <parentid>300938</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:32:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322299</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6383" sha1="0tx3ys5acd501jy9knt4ka66t2e8063" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان پھريائين اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;باب:موسم&lt;/big&gt;

'''موسم''' (Weather) ماحول جي درجي جي حالت بيان ڪري ٿو ته اهو گرم آهي يا ٿڌو، گھم وارو آهي يا خشڪ، پرسڪون آهي يا طوفان وارو، صاف آهي يا بادل وارو. ڌرتيءَ تي، سڀ کان وڌيڪ موسمي واقعا، ٽروپوسفير، اسٽريٽاسفير جي رڳو هيٺان، ڌرتيءَ جي ماحول جي هيٺئين پرت ۾ ٿين ٿا. موسم جو مطلب آهي، ڏينهن جي گرميء پد، ورهاڱي ۽ ٻين ماحوليات جي حالتون، جڏهن ته آبهوا اصطلاح، گهڻي عرصي دوران ماحول جي حالتن جي اوسط لاءِ آهي. جڏهن ٻئي ڪنهن حوالي کان سواءِ استعمال ڪيو وڃي، &quot;موسم&quot; کان مراد &quot;ڌرتيءَ جو موسم&quot; آهي.

موسم جو فرق هڪ جڳهه ۽ ٻئي جي وچ ۾ هوا جي دٻاء، گرمي ۽ نمي جي ڪارڻ مختلف هوندو آهي. اها فرق ڪنهن خاص جاءِ تي سج جي زاويه جي ڪري پڻ ٿي سگهندو آهي، جيڪو ويڪرائي ڦاڪ سان مختلف ٿئي ٿو. قطبي ۽ استوائي (Tropical) هوا جي وچ ۾ مضبوط درجه حرارت جو تضاد وڏي پيماني تي هوا جي گردش جي نظامن، هيڊلي سيل، فيرل سيل، پولر سيل ۽ جيٽ وهڪري کي جنم ڏئي ٿو. وچولي ويڪرائي ڦاڪن ۾ موسمي نظام، جهڙوڪ ٽراپيڪل طوفان، جيٽ وهڪري جي عدم استحڪام جي ڪري ٿين ٿا. ڇاڪاڻ ته ڌرتيءَ جو محور ان جي مدار واري مستوي جي نسبت سان ٿوڙو زاويو رکي ٿو (جنهن کي ايڪليپيٽڪ سڏيو ويندو آهي)، سج جي روشني سال جي مختلف وقتن تي مختلف زاوين تي واقع ٿيندي آهي. ڌرتيءَ جي مٿاڇري تي، گرمي پد جي ڦيرڦار عام طور تي ±40 ڊگري سينٽي گريڊ (−40 کان 104 ڊگري فارنهائيٽ) ساليانو آهي. هزارين سالن کان، ڌرتيء جي مدار ۾ تبديليون ڌرتيء جي حاصل ڪيل شمسي توانائي جي مقدار ۽ ورڇ تي اثر انداز ٿي سگهن ٿيون ۽ اهڙيء طرح اها ڊگهي مدت جي موسميات ۽ عالمي موسمياتي تبديلي کي متاثر ڪرڻ ٿيون.

مٿاڇري جي درجه حرارت جو فرق، موسمي دٻاء جي فرق جو سبب بڻجي ٿو. اچي جايون هيٺئين جاين کان ٿڌي هونديون آهن، ڇاڪاڻ ته اڪثر فضائي گرمائش ڌرتيءَ جي مٿاڇري سان رابطي جي ڪري ٿيندي آهي، جڏهن ته فضا ۾ تابڪاري جو اثر گهڻو ڪري مستقل هوندو آهي. موسم جي اڳڪٿي، مستقبل جي وقت ۽ ڏنل هنڌ لاءِ ماحول جي حالت جي اڳڪٿي ڪرڻ لاءِ سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جو استعمال آهي. ڌرتيءَ جو موسمي نظام هڪ افراتفري وارو نظام آهي؛ نتيجي طور، نظام جي هڪ حصي ۾ ننڍيون تبديليون، مجموعي طور تي نظام تي وڏو اثر پيدا ڪئي سگھن ٿيون. موسم کي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ ڪوششون سڄي انساني تاريخ ۾ ٿينديون رهيون آهن ۽ اها ان ڳالهه جو ثبوت آهي ته انساني سرگرمين جهڙوڪ زراعت ۽ صنعت موسم جي نمونن کي تبديل ڪيو آهن.

ٻين سيارن تي موسم ڪيئن ڪم ڪرڻ ٿا، هن جو مطالعو ڪرڻ اهو سمجهڻ ۾ مددگار ثابت ٿيندو آهي ته ڌرتيءَ تي موسم ڪيئن ڪم ڪري ٿو. شمسي نظام ۾ هڪ مشهور نشان، اپگرهه جوپيتر تي عظيم ڳاڙهو نشان، هڪ انٽي سائيڪلون طوفان آهي، جيڪو گهٽ ۾ گهٽ 300 سالن کان موجود آهي. تنهن هوندي به موسم اپگرهن تائين محدود ناهي. هڪ تاري جو ڪرونا جيڪو مسلسل خلا ۾ گم ٿيندو آهي، بنيادي طور تي سڄي نظام شمسي ۾ هڪ هلڪي موسمي اثر جي پرت پيدا ڪري ٿو. سج مان نڪرندڙ ماس جي حرڪت کي شمسي واء چيو ويندو آهي.
([[موسم|مڪمل مضمون]])
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
Selected article
{{Box-footer}}
More selected articles

Did you know &lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt; 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''show different entries''}}&lt;/small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]

{{Box-footer}}
Selected image
{{Box-footer}}
More selected pictures

More did you know...
{{Box-footer}}
Recent and ongoing weather
{{Box-footer}}
This week in weather history...

Selected Biographies

Related portals
* Bab: 
Earth sciences
* Tropical cyclones
*
Oceans
* Tornadoes
* Tsunamis
* Water
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Quality content
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
Subcategories
{{Box-footer}}
Wikipedia Projects
{{Box-footer}}
Associated Wikimedia
{{Box-footer}}

Other Portals
{{
|noedit=yes
|border=#000099
|titleforeground=black
|titlebackground=#84d3f4
|background=#F0F0FF
|foreground=black}}
&lt;/div&gt;
What you can do
{{Box-footer}}


__NOTOC__ __NOEDITSECTION__&lt;noinclude&gt;
[[Category:Physical science portals|{{PAGENAME}}]]
[[Category:Weather| {{FULLPAGENAME}}]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]
[[Category:WikiProject Weather|Portal]]
[[زمرو:موسميات]]
[[زمرو:ماحوليات]]
[[زمرو:موسميات]]
[[زمرو:ماحوليات]]</text>
      <sha1>0tx3ys5acd501jy9knt4ka66t2e8063</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:خاڪا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81130</id>
    <revision>
      <id>322162</id>
      <parentid>300793</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:12:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322162</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="kqd2k1c2jacl1ysefl6ptsppv4hm0m9" xml:space="preserve">[[زمرو:وڪيپيڊيا مندرجات]]</text>
      <sha1>kqd2k1c2jacl1ysefl6ptsppv4hm0m9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322163</id>
      <parentid>322162</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:13:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322163</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" sha1="f6xwmp04kah46omkfe4fzkgwnqm7d1q" xml:space="preserve">
[[وڪيپيڊيا مندرجات]]</text>
      <sha1>f6xwmp04kah46omkfe4fzkgwnqm7d1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322164</id>
      <parentid>322163</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:14:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322164</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" sha1="s5fs6refh5zltv6cwn1mos3dlvpkkyt" xml:space="preserve">
[[زمرو:اصل مقالو جماعت بندي]]</text>
      <sha1>s5fs6refh5zltv6cwn1mos3dlvpkkyt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322166</id>
      <parentid>322164</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:16:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322166</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120" sha1="4vxp4w34v4t23l0dklqshwng978pncl" xml:space="preserve">[[Category:Container categories|*]]
{{Commons cat|زمرو:خاڪا}}
[[زمرو:اصل مقالو جماعت بندي]]</text>
      <sha1>4vxp4w34v4t23l0dklqshwng978pncl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322167</id>
      <parentid>322166</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:17:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322167</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91" sha1="68t785779kf8h8zr9lu7334jmfqa8f6" xml:space="preserve">[[Category:Container categories|*]]
{{Commons cat|زمرو:خاڪا}}
[[زمرو:مواد]]</text>
      <sha1>68t785779kf8h8zr9lu7334jmfqa8f6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:جيت</title>
    <ns>100</ns>
    <id>81337</id>
    <revision>
      <id>322269</id>
      <parentid>304396</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:37:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322269</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7975" sha1="jhbiolqkxpj51owgst7ikym7oc9qtkn" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (جنوري، 2025ع) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#c62323; padding:7px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;width:100%&quot;&gt;
&lt;big&gt;باب:جيت&lt;/big&gt;
{{Infobox settlement
| Name = Insects
| image = Insects - Neoptera - Paleoptera - Apterygota.jpg
| image_caption = جيت جو جسم ٽن حصن تي مشتمل هوندو آهي: مٿو وڏين مرڪب اکين ۽ اينٽينا سان گڏ، هڪ ٿلهو (Thorax) جنهن ۾ ٽي جوڙا ٽنگن جا هوند آهن ۽ هڪ ٽڪرا ٿيل پيٽ. ڪيترن ئي گروهن ۾ ٻه جوڙا پرن جا به هوندا آهن.
| taxon = انسيڪٽا
| authority = [[ڪارل لينئي]]، سسٽما نيچورا جو ڏھون ايڊيشن، 1758ع
| subdivision_ranks = Subgroups
| subdivision = * آرڪائيوگناٿا
* ڊائيڪونڊيليا
** زائيجينٽوما
** ٽيريگوٽا
| synonyms = * [[اڪٽوگناٿا]]
* [[اينٽوميڊا]]
}}
'''جيت''' (Insects؛ لاطيني insectum مان) انسيڪٽا (Insecta) ڪلاس جا ڇهه پوڊن (Hexapods) غير ڪرنگھيدار جانور (Invertebrates) آهن، جيڪي آرٿراپاڊ فائلم جي ھڪ وڏي گروہ ۾ شامل آهن. جيت ۾ هڪ ٻاهريون چٽ وارو خول (chitinous exoskeleton) ۽ باقي جسم جا ٽي ڀاڱا ھوندا آھن: مٿو، ٿوريڪس ۽ پيٽ. کين جسم ۾ پاڻ ۾ ڳنڍيل ٽنگن جا ٽي جوڙا ۽ ھڪ جوڙو اينٽينا جو ھوندو آھي. جيت جانورن جو سڀ کان وڌيڪ متنوع گروهه آهن، جن ۾ هڪ لک کان وڌيڪ بيان ڪيل نسل آهن؛ اهي سڀني جانورن جي نسلن جي اڌ کان وڌيڪ نمائندگي ڪن ٿا. ([[جيت|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Apis mellifera (queen and workers).jpg|thumb|right|upright|alt=Larger, solid-brown queen with striped workers|Queen bee with workers]]
'''ماکيءَ جي مک''' (Honey Bee) [[مک]] جي [[خاندان]] جو ھيٺيون ميڙ آھي، جيڪو ماکيءَ جي پيداوار ۽ ذخيرو ڪرڻ، سالياني ميڻ جا مانارا ٺاھڻ جي ڪري ممتاز آھي. ماکيءَ جي مک هڪ غير معمولي اڏامندڙ جيت آهي، جيڪو ماکيءَ جي ڪليڊ، ايپس جينس (Apis genus) ۾ آهي، جنهن جو تعلق سڄي [[آفرو-يوروشيا]] جي سرزمين سان آهي. ماکيءَ جي مک، هن کان پوءِ قدرتي طور سڄي [[آفريڪا]] ۽ [[يوريشيا]] ۾ پکڙجي وئي ۽ انسان ماکي جي مک جي موجوده ڪائناتي تقسيم جا ذميوار بڻجي ويا، [[ڏکڻ آمريڪا]] (16هين صدي جي شروعات)، [[اتر آمريڪا]] (17هين صدي جي شروعات) ۽ [[آسٽريليا]] (19هين صدي جي شروعات) ۾ ڪيترن ئي ذيلي جنسن کي متعارف ڪرايو ويو. ([[ماکيءَ جي مک|مڪمل مضمون...]])

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''ٻيو ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
# [[آرون]]
# [[الي (جيت)]]
# [[ماڪڙ (ٽڊا)|ٽڊا]]
# [[جيت جا پن]] 
# [[جيت جي ذيلي خاندانن جي فهرست]] 
# [[جان ايس ڪلارڪ]] 
# [[جيت سان انساني رابطو]] 
# [[چپٽا ڪيڙا]]
# [[چچڙ]]
# [[ککر]]
# [[گهريتڙي]]
# [[ڳاڙھي ٽنڊڻي]]
# [[ماکي جو مانارو]]
# [[ماکيءَ جي مک]]
# [[ماڪوڙي]]
# [[وڇون]]
# [[هينري ايڊوارڊز (اينٽولوجسٽ)]] 
# [[مکيون ۽ زهريلا ڪيميڪل]]
# [[مڇرن مان پيدا ٿيندڙ بيماريون]] 
# [[مليريا]] 
# [[ويسٽ نيل بخار]] 
# [[ڊينگي وائرس]] 
# [[زيڪا وائرس]] 
# [[ڪتابي ڪيڙو (جيت)]] 
# [[ماکيءَ جو ڏنگ]] 
{{Box-footer}} 
'''ڇا توهان کي خبر آهي...؟''' 
* ... ته معدوم ٿيل روو بيٽل نسل، اڪٽاٽوٽريڪا، [[ميانمار]] مان ڪريٽيسيئش امبر ۾ ڦاٿل 15 بيٽلز مان معلوم ٿي؟ 
* ... ته ”شيريڊن جي گرين هيئر اسٽريڪ“، ڪالوفريس شيريڊاني، آمريڪي رياست، [[وايومنگ]] جي رياستي تتل فلائي آهي؟ 
* ... ته ناپيد ٿلهي جي هڪ نسل، پئلايوويسپا پنهنجي لاروا کي ڪيٽرپلر کارائندو هو؟ 
* ... ته وڙهڻ واري ڪرڪٽ (جيت) کي وڙهڻ کان اڳ مادين جي ڪمپني سان مهيا ڪيو وڃي ٿو، جنگ دوران ٽڪ ٽڪ سان متحرڪ ٿي ۽ ان کان پوءِ چانديءَ جي تابوت ۾ دفن ڪيو وڃي ٿو؟ 
* ... ته شڪاري جيت، اوريئس انسيڊيوسس کي وڏي پئماني تي پاليو ويندو آهي، جنهن کي ٿرپس جي حياتياتي ڪنٽرول ۾ استعمال ڪيو وڃي ٿو؟
&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''نئون بيچ لوڊ ڪريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
وڌيڪ ڇا توھان ڄاڻو ٿا حقيقتون
 
''' فهرستون''' 
[[File:List-Icon.svg|right|42px]]
* [[سڀ کان وڏي جيت جي فهرست]] 
* [[ڊيٽا جي گھٽتائي واري جيت جي فهرست]]
* [[گھٽ ۾ گھٽ پريشان ڪندڙ جيت جي فهرست]] 
* [[ويجھي خطري جي جيت جي فهرست]]  
* [[خطري کان دوچار جيت جي فهرست]]
* [[انتهائي خطري ۾ جيت جي فهرست]] 
&lt;div style=&quot;float:right;&quot;&gt;'''وڌيڪ مضمونن جي فهرست'''&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
{{Box-footer}}
'''عام تصويرون''' 

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''نئون بيچ لوڊ ڪريو''}}&lt;/small&gt;
{{center|&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف جيت سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''&lt;/small&gt;}}
* جيت جي پرواز 
* جيت جو ارتقا 
* جيت جو حياتياتي تنوع 
* جيت جي مورفولوجي 
* جيت جو پيدائش واري نظام 
* جيت جو نظام تنفس
{{Box-footer}} 
'''چونڊيل تصوير'''

&lt;small&gt;
{{color|darkblue|''ٻيون ڏيکاريو''}}&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''موضوع''' 
{{Box-footer}} 
'''ذيلي زمرا''' 
{{Box-footer}}
'''وڪيپيڊيا منصوبا'''
{{Box-footer}}
'''شيون جيڪي توهان ڪري سگهو ٿا''' 
{{Box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:جيت]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]</text>
      <sha1>jhbiolqkxpj51owgst7ikym7oc9qtkn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:آبستان</title>
    <ns>100</ns>
    <id>81580</id>
    <revision>
      <id>322127</id>
      <parentid>304383</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:03:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322127</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9257" sha1="dh2ok7284z0qagbpbpkmbmey62k95t5" xml:space="preserve">{{Portal description}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (فيبروري، 2025ع)
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#000000; padding:4px;&quot;&gt;
&lt;big&gt;'''باب:آبستان'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
{{multiple image |perrow=2 |total_width=320 |image1=USGS_image_cropped.jpg |alt1=Upland vs. wetland vs. lacustrine zones |image2=Freshwater swamp forest in Gowainghat Sylhet Bangladesh photo taken in July 2016.jpg |alt2=Freshwater [[swamp]] forest in [[Bangladesh]] |image3=Tourbière 03 - Parc de Frontenac - Juillet 2008.jpg |alt3= [[Peat bogs]] are freshwater wetlands that develop in areas with [[standing water]] and low [[soil fertility]]. |image4= Remediated wetlands at the Mount Polley mine.jpg |alt4 = Mount Polley wetlands in [[British Columbia]], Canada |footer= مختلف قسم جا آبستان}}
'''آبستان''' (Wetland) هڪ الڳ نيم آبي ماحولي نظام آهي جنهن جا زميني ڍڪ پاڻيءَ ۾ يا ته مستقل طور تي يا سالن يا ڏهاڪن تائين يا رڳو موسمي طور تي، ٻوڏ جي نتيجي ۾، خاص ڪري مٽيءَ ۾ آڪسيجن جي ڪمي واري (Anoxic) عملن جي ڪارڻ ڀرجي ويا آهن. آبي زمينون پاڻيءَ جي ذخيرن ۽ خشڪ زمينن جي وچ ۾ هڪ عبوري زون ٺاهينديون آهن ۽ ٻين زميني يا آبي ماحولياتي نظامن کان مختلف هونديون آهن ڇاڪاڻ ته انهن جي ٻوٽن جون پاڙون آڪسيجن جي ڪمي واري پاڻيءَ واري مٽيءَ سان ٺهڪندڙ هونديون آهن. اها سڀني ماحولياتي نظامن مان سڀ کان وڌيڪ حياتياتي طور تي متنوع سمجهيا وڃن ٿا ۽ آبي ۽ نيم آبي ٻوٽن ۽ جانورن جي وسيع رينج جي رهائش جي طور تي، اڪثر ڪري پاڻي جي معيار کي بهتر بنائڻ جي ڪري ٻوٽن جي اضافي غذائيت جهڙوڪ نائٽريٽس ۽ فاسفورس کي ختم ڪرڻ جي ڪري، خدمت ڪري رهيا آهن.

آبستان مختلف سائزن ۽ قسمن ۾ اچن ٿا. مٿئين جي تصوير ۾ '''اپلينڊ''' بمقابله '''ويٽ لينڊ''' بمقابله '''لاکسٽرائن زون'''؛ [[بنگلاديش]] ۾ هڪ تازي پاڻيءَ جي دلدل جو ٻيلو؛ '''پيٽ بوگ'''؛ مٺي پاڻيءَ جو آبستان، جيڪي بيٺل پاڻي ۽ زمين جي گهٽ زرخيز علائقن ۾ ترقي ڪئي ٿو ۽ هڪ تازي پاڻيءَ جي '''ڪئٽيل''' (ٽائيفا دلدل) جيڪا بيٺل پاڻي ۽ اعليٰ زمين جي زرخيزيءَ سان پيدا ٿئي ٿي، ڏيکاريا ويا آهن.
آبستان هر کنڊ تي، سواء [[انٽارڪٽيڪا]] جي، موجود آهن. آبي زمينن ۾ پاڻي يا ته تازو پاڻي آهي يا لوڻ وارو پاڻي اهي. آبي زمينن جا مکيه قسم غالب ٻوٽن ۽ پاڻي جي ذريعن جي بنياد تي بيان ڪيا ويا آهن. مثال طور، مارش آبي زمينون آهن جن تي اڀرندڙ جڙي ٻوٽين، جهڙوڪ سرڪندو، ڪئٽيل ۽ سيجز، جو غلبو آهي. دلدلن تي ڪاٺ جي ڀاڄين جو غلبو آهي جهڙوڪ وڻن ۽ جھنڊن (جيتوڻيڪ يورپ ۾ ريڊ (سرڪندي) جي دلدلن تي سرڪندي جو غلبو آهي، وڻن جو نه). &quot;مينگروو جو ٻيلو&quot; مينگروز، هالوفيٽڪ ڪاٺي ٻوٽا جيڪي لوڻ واري پاڻي کي برداشت ڪرڻ لاءِ ترقي ڪيا آهن، سان گڏ ويٽ لينڊ آهن.

پاڻيءَ جي ذريعن طرفان درجه بندي ڪيل آبي زمينن جي مثالن ۾ شامل آهن ٽائڊل ويٽ لينڊ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو سامونڊي لھرون آهن؛ &quot;کاڙيون&quot;، جنهن ۾ پاڻيءَ جي سرچشمي، سامونڊي ۽ درياهه جي پاڻي، ٻين جي ملاوٽ آهي؛ &quot;ٻوڏ جا ميدان&quot;، جتي پاڻيءَ جو سرچشمو دريائن يا ڍنڍن جو اضافي پاڻي آهي ۽ حوض ۽ تلاءُ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو برسات يا ڳري پاڻي آهي. دنيا جي سڀ کان وڏي آبستان ۾ [[ايمازون درياھہ]] جو نيڪال جو طاس، اولهه سائبيريئن ميدان، [[ڏکڻ آمريڪا]] ۾ پينٽانائل ۽ گنگا-برهمپترا ڊيلٽا ۾ سندربن جا ٻيلا شامل آهن.

آبستان ڪيتريون ئي ماحولياتي نظامن جون خدمتون سرانجام ڏين ٿا جيڪي ماڻهن کي فائدو ڏين ٿيون. انهن ۾، پاڻي کي صاف ڪرڻ، ساحلن جو استحڪام، طوفان کان بچاء ۽ ٻوڏ جو ڪنٽرول شامل آهن. ان کان علاوه، آبي زمينون ڪاربن کي به پروسيس ۽ ڪنڊينس ڪن ٿيون (جنهن کي ڪاربونيفيڪسيشن ۽ سيڪويسٽريشن چئجي ٿو) ۽ ٻيا غذائي مواد ۽ پاڻي جي آلودگين کي پراسس ڪري ختم ڪن ٿيون. آبستان هڪ نيڪاس يا ڪاربان جي ذريعي طور ڪم ڪري سگهن ٿا، اها مخصوص آبستان تي منحصر آهي. جيڪڏهن اهي ڪاربن نيڪاس جي طور تي ڪم ڪن، اهي موسمياتي تبديلي جي گھٽتائي ۾ مدد ڪري سگهن ٿا. تنهن هوندي به، آبستان، لڪل فضلي (ڊيٽريٽس) جي بغير آڪسيجن واري سڙن جي ڪارڻ، ميٿين گئس جي اخراج جو هڪ اهم ذريعو به ٿي سگهن ٿا ۽ ڪجهه نائٽرس آڪسائيڊ جا خارج ڪندڙ پڻ آهن.

انسان ڪيترن ئي طريقن سان آبي زمينن کي خراب ۽ نقصان پهچائي رهيا آهن، جن ۾ تيل ۽ گيس ڪڍڻ، تعميراتي ڍانچن جي تعمير، چوپائي مال جي حد کان چرائڻ، ماهيگيري، آبي زمينن جي ڦيرڦار سميت ڊريجنگ ۽ ڊريننگ، غذائي آلودگي ۽ پاڻي جي آلودگي شامل آهن. سال 2005ع کان ملينيئم ايڪو سسٽم اسيسمينٽ موجب، آبي زمينن کي ڌرتيءَ تي ڪنهن ٻئي ماحولياتي نظام جي ڀيٽ ۾ ماحولياتي تباهيءَ کان وڌيڪ خطرو آهي. آبي زمينن جي ماحولياتي صحت جو اندازو لڳائڻ لاءِ طريقا موجود آهن. انهن طريقن جي مدد سان آبي زمينن جي تحفظ لاء عوام جي شعور کي وڌائڻ ۽ انهن ڪمن جي باري ۾ معلومات فراهم ڪئن، جيڪي آبي زمينون مهيا ڪري سگهن ٿيون، مدد ملي آهي. سال 1971ع کان وٺي، بين الاقوامي معاهدي تحت &quot;بين الاقوامي اهميت جي آبي زمينن&quot; جي سڃاڻپ ۽ حفاظت ڪرڻ جي ڪوششون شروع ڪئي ويو آهن. ([[آبستان|مڪمل مضمون]]) 
{{box-footer}}
Selected article
{{Box-footer}} 
General images
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''The following are images from various wetland-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* Swamp
* Marsh
* Bog
* Fen
* Wetland
{{Box-footer}} 
Wetlands Law
{{box-footer}}
Selected picture
{{box-footer}}
Did you know...
{{box-footer}}
Categories
{{box-footer}}
Related portals
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Organisations
{{box-footer}}
Topics
{{box-footer}}
Things you can do
{{box-footer}}
WikiProjects
{{box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:آبستان]]
[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:آبي ماحوليات]]
[[زمرو:ارضيات جا باب]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]</text>
      <sha1>dh2ok7284z0qagbpbpkmbmey62k95t5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322128</id>
      <parentid>322127</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T15:05:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322128</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9299" sha1="nlmbs4puoz4ezq5hmvuvp87g8ji3z0j" xml:space="preserve">{{Portal description}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (فيبروري، 2025ع)
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:#FFFFFF; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#000000; padding:4px;&quot;&gt;
&lt;big&gt;'''باب:آبستان'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
{{multiple image |perrow=2 |total_width=320 |image1=USGS_image_cropped.jpg |alt1=Upland vs. wetland vs. lacustrine zones |image2=Freshwater swamp forest in Gowainghat Sylhet Bangladesh photo taken in July 2016.jpg |alt2=Freshwater [[swamp]] forest in [[Bangladesh]] |image3=Tourbière 03 - Parc de Frontenac - Juillet 2008.jpg |alt3= [[Peat bogs]] are freshwater wetlands that develop in areas with [[standing water]] and low [[soil fertility]]. |image4= Remediated wetlands at the Mount Polley mine.jpg |alt4 = Mount Polley wetlands in [[British Columbia]], Canada |footer= مختلف قسم جا آبستان}}
'''آبستان''' (Wetland) هڪ الڳ نيم آبي ماحولي نظام آهي جنهن جا زميني ڍڪ پاڻيءَ ۾ يا ته مستقل طور تي يا سالن يا ڏهاڪن تائين يا رڳو موسمي طور تي، ٻوڏ جي نتيجي ۾، خاص ڪري مٽيءَ ۾ آڪسيجن جي ڪمي واري (Anoxic) عملن جي ڪارڻ ڀرجي ويا آهن. آبي زمينون پاڻيءَ جي ذخيرن ۽ خشڪ زمينن جي وچ ۾ هڪ عبوري زون ٺاهينديون آهن ۽ ٻين زميني يا آبي ماحولياتي نظامن کان مختلف هونديون آهن ڇاڪاڻ ته انهن جي ٻوٽن جون پاڙون آڪسيجن جي ڪمي واري پاڻيءَ واري مٽيءَ سان ٺهڪندڙ هونديون آهن. اها سڀني ماحولياتي نظامن مان سڀ کان وڌيڪ حياتياتي طور تي متنوع سمجهيا وڃن ٿا ۽ آبي ۽ نيم آبي ٻوٽن ۽ جانورن جي وسيع رينج جي رهائش جي طور تي، اڪثر ڪري پاڻي جي معيار کي بهتر بنائڻ جي ڪري ٻوٽن جي اضافي غذائيت جهڙوڪ نائٽريٽس ۽ فاسفورس کي ختم ڪرڻ جي ڪري، خدمت ڪري رهيا آهن.

آبستان مختلف سائزن ۽ قسمن ۾ اچن ٿا. مٿئين جي تصوير ۾ '''اپلينڊ''' بمقابله '''ويٽ لينڊ''' بمقابله '''لاکسٽرائن زون'''؛ [[بنگلاديش]] ۾ هڪ تازي پاڻيءَ جي دلدل جو ٻيلو؛ '''پيٽ بوگ'''؛ مٺي پاڻيءَ جو آبستان، جيڪي بيٺل پاڻي ۽ زمين جي گهٽ زرخيز علائقن ۾ ترقي ڪئي ٿو ۽ هڪ تازي پاڻيءَ جي '''ڪئٽيل''' (ٽائيفا دلدل) جيڪا بيٺل پاڻي ۽ اعليٰ زمين جي زرخيزيءَ سان پيدا ٿئي ٿي، ڏيکاريا ويا آهن.
آبستان هر کنڊ تي، سواء [[انٽارڪٽيڪا]] جي، موجود آهن. آبي زمينن ۾ پاڻي يا ته تازو پاڻي آهي يا لوڻ وارو پاڻي اهي. آبي زمينن جا مکيه قسم غالب ٻوٽن ۽ پاڻي جي ذريعن جي بنياد تي بيان ڪيا ويا آهن. مثال طور، مارش آبي زمينون آهن جن تي اڀرندڙ جڙي ٻوٽين، جهڙوڪ سرڪندو، ڪئٽيل ۽ سيجز، جو غلبو آهي. دلدلن تي ڪاٺ جي ڀاڄين جو غلبو آهي جهڙوڪ وڻن ۽ جھنڊن (جيتوڻيڪ يورپ ۾ ريڊ (سرڪندي) جي دلدلن تي سرڪندي جو غلبو آهي، وڻن جو نه). &quot;مينگروو جو ٻيلو&quot; مينگروز، هالوفيٽڪ ڪاٺي ٻوٽا جيڪي لوڻ واري پاڻي کي برداشت ڪرڻ لاءِ ترقي ڪيا آهن، سان گڏ ويٽ لينڊ آهن.

پاڻيءَ جي ذريعن طرفان درجه بندي ڪيل آبي زمينن جي مثالن ۾ شامل آهن ٽائڊل ويٽ لينڊ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو سامونڊي لھرون آهن؛ &quot;کاڙيون&quot;، جنهن ۾ پاڻيءَ جي سرچشمي، سامونڊي ۽ درياهه جي پاڻي، ٻين جي ملاوٽ آهي؛ &quot;ٻوڏ جا ميدان&quot;، جتي پاڻيءَ جو سرچشمو دريائن يا ڍنڍن جو اضافي پاڻي آهي ۽ حوض ۽ تلاءُ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو برسات يا ڳري پاڻي آهي. دنيا جي سڀ کان وڏي آبستان ۾ [[ايمازون درياھہ]] جو نيڪال جو طاس، اولهه سائبيريئن ميدان، [[ڏکڻ آمريڪا]] ۾ پينٽانائل ۽ گنگا-برهمپترا ڊيلٽا ۾ سندربن جا ٻيلا شامل آهن.

آبستان ڪيتريون ئي ماحولياتي نظامن جون خدمتون سرانجام ڏين ٿا جيڪي ماڻهن کي فائدو ڏين ٿيون. انهن ۾، پاڻي کي صاف ڪرڻ، ساحلن جو استحڪام، طوفان کان بچاء ۽ ٻوڏ جو ڪنٽرول شامل آهن. ان کان علاوه، آبي زمينون ڪاربن کي به پروسيس ۽ ڪنڊينس ڪن ٿيون (جنهن کي ڪاربونيفيڪسيشن ۽ سيڪويسٽريشن چئجي ٿو) ۽ ٻيا غذائي مواد ۽ پاڻي جي آلودگين کي پراسس ڪري ختم ڪن ٿيون. آبستان هڪ نيڪاس يا ڪاربان جي ذريعي طور ڪم ڪري سگهن ٿا، اها مخصوص آبستان تي منحصر آهي. جيڪڏهن اهي ڪاربن نيڪاس جي طور تي ڪم ڪن، اهي موسمياتي تبديلي جي گھٽتائي ۾ مدد ڪري سگهن ٿا. تنهن هوندي به، آبستان، لڪل فضلي (ڊيٽريٽس) جي بغير آڪسيجن واري سڙن جي ڪارڻ، ميٿين گئس جي اخراج جو هڪ اهم ذريعو به ٿي سگهن ٿا ۽ ڪجهه نائٽرس آڪسائيڊ جا خارج ڪندڙ پڻ آهن.

انسان ڪيترن ئي طريقن سان آبي زمينن کي خراب ۽ نقصان پهچائي رهيا آهن، جن ۾ تيل ۽ گيس ڪڍڻ، تعميراتي ڍانچن جي تعمير، چوپائي مال جي حد کان چرائڻ، ماهيگيري، آبي زمينن جي ڦيرڦار سميت ڊريجنگ ۽ ڊريننگ، غذائي آلودگي ۽ پاڻي جي آلودگي شامل آهن. سال 2005ع کان ملينيئم ايڪو سسٽم اسيسمينٽ موجب، آبي زمينن کي ڌرتيءَ تي ڪنهن ٻئي ماحولياتي نظام جي ڀيٽ ۾ ماحولياتي تباهيءَ کان وڌيڪ خطرو آهي. آبي زمينن جي ماحولياتي صحت جو اندازو لڳائڻ لاءِ طريقا موجود آهن. انهن طريقن جي مدد سان آبي زمينن جي تحفظ لاء عوام جي شعور کي وڌائڻ ۽ انهن ڪمن جي باري ۾ معلومات فراهم ڪئن، جيڪي آبي زمينون مهيا ڪري سگهن ٿيون، مدد ملي آهي. سال 1971ع کان وٺي، بين الاقوامي معاهدي تحت &quot;بين الاقوامي اهميت جي آبي زمينن&quot; جي سڃاڻپ ۽ حفاظت ڪرڻ جي ڪوششون شروع ڪئي ويو آهن. ([[آبستان|مڪمل مضمون]]) 
{{box-footer}}
Selected article
{{Box-footer}} 
General images
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''The following are images from various wetland-related articles on Wikipedia.'''&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* Swamp
* Marsh
* Bog
* Fen
* Wetland
{{Box-footer}} 
Wetlands Law
{{box-footer}}
Selected picture
{{box-footer}}
Did you know...
{{box-footer}}
Categories
{{box-footer}}
Related portals
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;clear:both; width:100%&quot;&gt;
Organisations
{{box-footer}}
Topics
{{box-footer}}
Things you can do
{{box-footer}}
WikiProjects
{{box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪيميڊيا'''

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا جو خزانو 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتابون 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد 
* Wikinews: مفت مواد جي خبرون
* Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
* Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.
* [[:باب:سڀ باب جي فهرست]]
* [[:باب:تاريخ]]
* [[:باب:طرزيات|باب:ٽيڪنالاجي]]
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضيات]] 
* [[:باب:سائنس]]
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:فنون]]
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:هاڻوڪا واقعا]]
{{Box-footer}}

[[زمرو:آبستان]]
[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:آبي ماحوليات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]
[[زمرو:جاگرافي جا باب]]
[[Category:Portals needing placement of incoming links]]</text>
      <sha1>nlmbs4puoz4ezq5hmvuvp87g8ji3z0j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:حياتيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81583</id>
    <revision>
      <id>322107</id>
      <parentid>304378</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322107</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="qx0jm3oh6jyb0jbg8z8qddiunvab5gh" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>qx0jm3oh6jyb0jbg8z8qddiunvab5gh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322256</id>
      <parentid>322107</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:15:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" sha1="pneq6v2ftl0nrz2fhl2f88lvbmnwlef" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:فطري سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>pneq6v2ftl0nrz2fhl2f88lvbmnwlef</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322260</id>
      <parentid>322256</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:23:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322260</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80" sha1="7gwu41rtqp0gnukxujtxqsapnyyor7u" xml:space="preserve">
[[زمرو:حياتيات]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>7gwu41rtqp0gnukxujtxqsapnyyor7u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:حيوانيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81587</id>
    <revision>
      <id>322261</id>
      <parentid>304390</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:24:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322261</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" sha1="taflh1idj7bigd1bbjh3usq4ztnawgv" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]

[[زمرو:حيوانيات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]</text>
      <sha1>taflh1idj7bigd1bbjh3usq4ztnawgv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322280</id>
      <parentid>322261</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:58:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322280</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="gd8w5tqe0az5zmx5k3rskeeoq2i5vrd" xml:space="preserve">[[زمرو:حيوانيات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]</text>
      <sha1>gd8w5tqe0az5zmx5k3rskeeoq2i5vrd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:نباتاتيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81588</id>
    <revision>
      <id>322262</id>
      <parentid>304393</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:25:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322262</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91" sha1="ilpna1aquci0nzoxtqs206bwy10obmj" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:نباتاتيات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]</text>
      <sha1>ilpna1aquci0nzoxtqs206bwy10obmj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322276</id>
      <parentid>322262</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:51:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322276</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" sha1="jxo8iwdkncgwho54xsw6vcbvcfiem4y" xml:space="preserve">
[[زمرو:نباتاتيات]]
[[زمرو:حياتيات جا باب]]</text>
      <sha1>jxo8iwdkncgwho54xsw6vcbvcfiem4y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مماليا جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81589</id>
    <revision>
      <id>322263</id>
      <parentid>304395</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:27:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322263</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" sha1="rgepz4didhi9w7oqnf2xmce01f6m8yg" xml:space="preserve">
[[زمرو:مماليا]]
[[زمرو:حيوانات]]
[[زمرو:حيوانيات]]
[[زمرو:حيوانيات جا باب]]</text>
      <sha1>rgepz4didhi9w7oqnf2xmce01f6m8yg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322264</id>
      <parentid>322263</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:28:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322264</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" sha1="exvt5lprahtre13x97yvcxx04vwvbtq" xml:space="preserve">
[[زمرو:مماليا]]
[[زمرو:حيوانات]]
[[زمرو:حيوانيات جا باب]]</text>
      <sha1>exvt5lprahtre13x97yvcxx04vwvbtq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322265</id>
      <parentid>322264</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:31:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322265</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" sha1="dy90e9prwbnqxpvvakh64vawhcme7ln" xml:space="preserve">[[زمرو:مماليا]]
[[زمرو:حيوانات جا باب]]</text>
      <sha1>dy90e9prwbnqxpvvakh64vawhcme7ln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:فطري سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81597</id>
    <revision>
      <id>322249</id>
      <parentid>304533</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:10:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322249</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" sha1="tv3i1bazyj61di3pw0am3xwca2cd3i0" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:علم فطري سائنس]]</text>
      <sha1>tv3i1bazyj61di3pw0am3xwca2cd3i0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322250</id>
      <parentid>322249</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:10:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ibne maryam صفحي [[زمرو:طبيعي سائنس جا باب]] کي [[زمرو:فطري سائنس جا باب]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322249</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" sha1="tv3i1bazyj61di3pw0am3xwca2cd3i0" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:علم فطري سائنس]]</text>
      <sha1>tv3i1bazyj61di3pw0am3xwca2cd3i0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322255</id>
      <parentid>322250</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:13:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322255</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76" sha1="r1wje155u8n878lrx8homy4ynam2bkf" xml:space="preserve">
[[زمرو:علم فطري سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>r1wje155u8n878lrx8homy4ynam2bkf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:فلڪيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>81598</id>
    <revision>
      <id>322113</id>
      <parentid>304531</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T13:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322113</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="128" sha1="st3wz3469nuej86b234b4xfrn3jkxlm" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:فلڪيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:طبيعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>st3wz3469nuej86b234b4xfrn3jkxlm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322244</id>
      <parentid>322113</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:03:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322244</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" sha1="45mchs4l8ab156iio34p1wghe2503wx" xml:space="preserve">[[زمرو:باب]]
[[زمرو:فلڪيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>45mchs4l8ab156iio34p1wghe2503wx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322257</id>
      <parentid>322244</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322257</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="23x134jpf89w8qmbgpegxmpe1wwx1w4" xml:space="preserve">
[[زمرو:فلڪيات]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>23x134jpf89w8qmbgpegxmpe1wwx1w4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ايڊورڊ ايپلٽن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81610</id>
    <revision>
      <id>322344</id>
      <parentid>313065</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:47:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322344</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6992" sha1="cmbrp13jmqv3y6520hgryehmx2913wk" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|name=سر ايڊورڊ ايپلٽن&lt;br&gt;Sir Edward Appleton|image=Appleton.jpg|caption=ايڊورڊ ايپلٽن سال 1947ع ۾|title=Principal and Vice-Chancellor of the [[University of Edinburgh]]|term_start=1 February 1949|term_end=21 April 1965|chancellor=[[Victor Hope, 2nd Marquess of Linlithgow]]&lt;br&gt;[[Prince Philip, Duke of Edinburgh]]|predecessor=[[John Fraser (surgeon)|Sir John Fraser]]|successor=[[Lord Swann]]|birth_name=ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن&lt;br&gt;
Edward Victor Appleton|birth_date={{birth date|df=y|1892|9|6}}|birth_place=[[بريڊفورڊ]]، [[انگلينڊ]]|death_date={{death date and age|df=y|1965|4|21|1892|9|6}}|death_place=[[ايڊنبرا]]، [[اسڪاٽلينڊ]]|resting_place=[[Morningside Cemetery, Edinburgh|Morningside Cemetery]], Edinburgh
{{Infobox scientist
| embed             = yes
| alma_mater        = [[St John's College, Cambridge]]
| known_for         = Discovering the [[ionosphere]] (1924)
| spouses           = {{marriage|Jessoe Longson|1915|1962|end=d}}&lt;br&gt;{{marriage|Helen Lennie|1965}}
| children          = 2 
| awards            = {{plainlist|
*[[Fellow of the Royal Society|FRS]] (1927)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite journal|last=Ratcliffe|first=J. A.|year=1966|title=Edward Victor Appleton 1892–1965|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=12|pages=1–19|doi=10.1098/rsbm.1966.0001|s2cid=73060633}}&lt;/ref&gt;
*[[Hughes Medal]] (1933)
*[[Faraday Medal]] (1946)
*[[Nobel Prize in Physics]] (1947)
*[[Chree Medal and Prize]] (1947)
*[[Royal Medal]] (1950)
*[[Albert Medal (Royal Society of Arts)|Albert Medal]] (1950)
*[[IRE Medal of Honor]] (1962)
}} 
| honours           = [[File:Order of the Bath UK ribbon.svg|25px]] [[Order of the Bath]] (Knight Commander, 1941)
| fields            = [[Physics]]
| work_institutions = {{plainlist|
*[[King's College London]] (1924–1936)
*[[University of Cambridge]] (1936–1939)
*[[Department of Scientific and Industrial Research (United Kingdom)|Department of Scientific and Industrial Research]] (Secretary, 1939–1949)
*[[University of Edinburgh]] (1949–1965)
}}
| doctoral_advisor  = &lt;!--The PhD had only just started in Cambridge in 1919--&gt;
| academic_advisors = [[Ernest Rutherford]]&lt;br&gt;[[J. J. Thomson]]
| doctoral_students =
| notable_students  = {{ubl|[[Karl George Emeléus]]|[[Charles Oatley]]|[[J. A. Ratcliffe]]}}
{{Infobox officeholder
| embed             = yes
| order2            = 7th
| office2           = Jacksonian Professor of Natural Philosophy
| term_start2       = 1936
| term_end2         = 1939
| predecessor2      = [[C. T. R. Wilson]]
| successor2        = [[John Cockcroft]]
}}
}}}}
'''سر ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن''' (Sir Edward Victor Appleton؛ 6 سيپٽمبر 1892 - 21 اپريل 1965ع) هڪ انگريز طبيعيات دان&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/appleton_edward.shtml|title=BBC – History – Sir Edward Appleton|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|year=1965|title=Sir Edward Appleton|journal=Physics Today|volume=18|issue=9|pages=113|doi=10.1063/1.3047706}}&lt;/ref&gt; ۽ ريڊيو فزڪس ۾ تحقيقات جو هڪ علمبردار هو. سال 1947ع ۾ هن کي، &quot;مٿين ماحول جي فزڪس جي تحقيق لاءِ خاص طور تي ايپلٽن پرت جي دريافت لاءِ&quot;، [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] مليو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1947/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1947|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=2024-04-20}}&lt;/ref&gt; هن سال 1909ع کان 1911ع تائين بريڊفورڊ ڪاليج ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ ليبارٽري ٽيڪنيشن جي حيثيت سان پڻ ملازم هو.

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:طبعيات]]
* [[:باب:برطانيه]]
* [[:باب:نوبل انعام]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
*{{Commons category-inline}}
* {{PM20}}
*[https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/archival_objects/469849 Memoirs of Sir Edward Victor Appleton, 1920 – 1966]
* [http://www.ve3nar.org/meetings_files/Presentations/Appleton.pdf Sir Edward Appleton; The Discovery of the Properties of the Ionosphere]

{{s-start}}
{{s-aca}}
{{s-bef |before=[[Charles Thomson Rees Wilson|C. T. R. Wilson]]}}
{{s-ttl |title=[[Jacksonian Professor of Natural Philosophy]] |years=1936–1939}}
{{s-aft |after=[[John Cockcroft]]}}
{{s-bef |before=[[John Fraser (educator)|Sir John Fraser]]}}
{{s-ttl |title=[[List of Principals of the University of Edinburgh|Principal of the University of Edinburgh]] |years=1948–1965}}
{{s-aft |after=[[Michael Swann]]}}
{{s-end}}

{{Nobel Prize in Physics Laureates 1926–1950}}
{{1947 Nobel Prize winners}}
{{IEEE Medal of Honor Laureates 1951–1975}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Appleton, Edward Victor}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[Category:1892 births]]
[[Category:1965 deaths]]
[[Category:20th-century British physicists]]
[[Category:Academics of King's College London]]
[[Category:Fellows of King's College London]]
[[Category:Academics of the University of London]]
[[Category:Alumni of St John's College, Cambridge]]
[[Category:Alumni of the University of Edinburgh]]
[[Category:Atmospheric physicists]]
[[Category:English physicists]]
[[Category:Fellows of the Royal Society]]
[[Category:IEEE Medal of Honor recipients]]
[[Category:Knights Grand Cross of the Order of the British Empire]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Scientists from Bradford]]
[[Category:Principals of the University of Edinburgh]]
[[Category:Royal Medal winners]]
[[Category:Knights Commander of the Order of the Bath]]
[[Category:Recipients of the King Haakon VII Freedom Cross]]
[[Category:Honorary Fellows of the Royal Society of Edinburgh]]
[[Category:Fellows of the American Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Foreign fellows of the Indian National Science Academy]]
[[Category:English Nobel laureates]]
[[Category:Jacksonian Professors of Natural Philosophy]]
[[Category:Presidents of the British Science Association]]
[[Category:People associated with the nuclear weapons programme of the United Kingdom]]
[[Category:Directors of the National Physical Laboratory (United Kingdom)]]
[[Category:Members of the German Academy of Sciences at Berlin]]
[[Category:English Freemasons]]
[[Category:Members of Isaac Newton University Lodge]]
[[Category:Military personnel from Bradford]]
[[Category:British Army personnel of World War I]]
[[Category:Royal Engineers soldiers]]
[[Category:Duke of Wellington's Regiment soldiers]]

==حوالا== 
{{حوالا}}
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:گڏيل بادشاھت]]
[[زمرو:نوبل انعام]]
[[زمرو:1892ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1965ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>cmbrp13jmqv3y6520hgryehmx2913wk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322345</id>
      <parentid>322344</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:48:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322345</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6801" sha1="92rtqwy5rrx21m4gnv2qqigo5mt81f8" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|name=سر ايڊورڊ ايپلٽن&lt;br&gt;Sir Edward Appleton|image=Appleton.jpg|caption=ايڊورڊ ايپلٽن سال 1947ع ۾|title=Principal and Vice-Chancellor of the [[University of Edinburgh]]|term_start=1 February 1949|term_end=21 April 1965|chancellor=[[Victor Hope, 2nd Marquess of Linlithgow]]&lt;br&gt;[[Prince Philip, Duke of Edinburgh]]|predecessor=[[John Fraser (surgeon)|Sir John Fraser]]|successor=[[Lord Swann]]|birth_name=ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن&lt;br&gt;
Edward Victor Appleton|birth_date={{birth date|df=y|1892|9|6}}|birth_place=[[بريڊفورڊ]]، [[انگلينڊ]]|death_date={{death date and age|df=y|1965|4|21|1892|9|6}}|death_place=[[ايڊنبرا]]، [[اسڪاٽلينڊ]]|resting_place=[[Morningside Cemetery, Edinburgh|Morningside Cemetery]], Edinburgh
{{Infobox scientist
| embed             = yes
| alma_mater        = [[St John's College, Cambridge]]
| known_for         = Discovering the [[ionosphere]] (1924)
| spouses           = {{marriage|Jessoe Longson|1915|1962|end=d}}&lt;br&gt;{{marriage|Helen Lennie|1965}}
| children          = 2 
| awards            = {{plainlist|
*[[Fellow of the Royal Society|FRS]] (1927)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite journal|last=Ratcliffe|first=J. A.|year=1966|title=Edward Victor Appleton 1892–1965|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=12|pages=1–19|doi=10.1098/rsbm.1966.0001|s2cid=73060633}}&lt;/ref&gt;
*[[Hughes Medal]] (1933)
*[[Faraday Medal]] (1946)
*[[Nobel Prize in Physics]] (1947)
*[[Chree Medal and Prize]] (1947)
*[[Royal Medal]] (1950)
*[[Albert Medal (Royal Society of Arts)|Albert Medal]] (1950)
*[[IRE Medal of Honor]] (1962)
}} 
| honours           = [[File:Order of the Bath UK ribbon.svg|25px]] [[Order of the Bath]] (Knight Commander, 1941)
| fields            = [[Physics]]
| work_institutions = {{plainlist|
*[[King's College London]] (1924–1936)
*[[University of Cambridge]] (1936–1939)
*[[Department of Scientific and Industrial Research (United Kingdom)|Department of Scientific and Industrial Research]] (Secretary, 1939–1949)
*[[University of Edinburgh]] (1949–1965)
}}
| doctoral_advisor  = &lt;!--The PhD had only just started in Cambridge in 1919--&gt;
| academic_advisors = [[Ernest Rutherford]]&lt;br&gt;[[J. J. Thomson]]
| doctoral_students =
| notable_students  = {{ubl|[[Karl George Emeléus]]|[[Charles Oatley]]|[[J. A. Ratcliffe]]}}
{{Infobox officeholder
| embed             = yes
| order2            = 7th
| office2           = Jacksonian Professor of Natural Philosophy
| term_start2       = 1936
| term_end2         = 1939
| predecessor2      = [[C. T. R. Wilson]]
| successor2        = [[John Cockcroft]]
}}
}}}}
'''سر ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن''' (Sir Edward Victor Appleton؛ 6 سيپٽمبر 1892 - 21 اپريل 1965ع) هڪ انگريز طبيعيات دان&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/appleton_edward.shtml|title=BBC – History – Sir Edward Appleton|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|year=1965|title=Sir Edward Appleton|journal=Physics Today|volume=18|issue=9|pages=113|doi=10.1063/1.3047706}}&lt;/ref&gt; ۽ ريڊيو فزڪس ۾ تحقيقات جو هڪ علمبردار هو. سال 1947ع ۾ هن کي، &quot;مٿين ماحول جي فزڪس جي تحقيق لاءِ خاص طور تي ايپلٽن پرت جي دريافت لاءِ&quot;، [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] مليو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1947/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1947|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=2024-04-20}}&lt;/ref&gt; هن سال 1909ع کان 1911ع تائين بريڊفورڊ ڪاليج ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ ليبارٽري ٽيڪنيشن جي حيثيت سان پڻ ملازم هو.

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:طبعيات]]
* [[:باب:برطانيه]]
* [[:باب:نوبل انعام]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
*{{Commons category-inline}}
* {{PM20}}
*[https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/archival_objects/469849 Memoirs of Sir Edward Victor Appleton, 1920 – 1966]
* [http://www.ve3nar.org/meetings_files/Presentations/Appleton.pdf Sir Edward Appleton; The Discovery of the Properties of the Ionosphere]

{{s-start}}
{{s-aca}}
{{s-bef |before=[[Charles Thomson Rees Wilson|C. T. R. Wilson]]}}
{{s-ttl |title=[[Jacksonian Professor of Natural Philosophy]] |years=1936–1939}}
{{s-aft |after=[[John Cockcroft]]}}
{{s-bef |before=[[John Fraser (educator)|Sir John Fraser]]}}
{{s-ttl |title=[[List of Principals of the University of Edinburgh|Principal of the University of Edinburgh]] |years=1948–1965}}
{{s-aft |after=[[Michael Swann]]}}
{{s-end}}

{{Nobel Prize in Physics Laureates 1926–1950}}
{{1947 Nobel Prize winners}}
{{IEEE Medal of Honor Laureates 1951–1975}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Appleton, Edward Victor}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[Category:1892 births]]
[[Category:1965 deaths]]
[[Category:20th-century British physicists]]
[[Category:Academics of King's College London]]
[[Category:Fellows of King's College London]]
[[Category:Academics of the University of London]]
[[Category:Alumni of St John's College, Cambridge]]
[[Category:Alumni of the University of Edinburgh]]
[[Category:Atmospheric physicists]]
[[Category:English physicists]]
[[Category:Fellows of the Royal Society]]
[[Category:IEEE Medal of Honor recipients]]
[[Category:Knights Grand Cross of the Order of the British Empire]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Scientists from Bradford]]
[[Category:Principals of the University of Edinburgh]]
[[Category:Royal Medal winners]]
[[Category:Knights Commander of the Order of the Bath]]
[[Category:Recipients of the King Haakon VII Freedom Cross]]
[[Category:Honorary Fellows of the Royal Society of Edinburgh]]
[[Category:Fellows of the American Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Foreign fellows of the Indian National Science Academy]]
[[Category:English Nobel laureates]]
[[Category:Jacksonian Professors of Natural Philosophy]]
[[Category:Presidents of the British Science Association]]
[[Category:People associated with the nuclear weapons programme of the United Kingdom]]
[[Category:Directors of the National Physical Laboratory (United Kingdom)]]
[[Category:Members of the German Academy of Sciences at Berlin]]
[[Category:English Freemasons]]
[[Category:Members of Isaac Newton University Lodge]]
[[Category:Military personnel from Bradford]]
[[Category:British Army personnel of World War I]]
[[Category:Royal Engineers soldiers]]
[[Category:Duke of Wellington's Regiment soldiers]]

==حوالا== 
{{حوالا}}</text>
      <sha1>92rtqwy5rrx21m4gnv2qqigo5mt81f8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322346</id>
      <parentid>322345</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:49:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ٻاهريان ڳنڍڻا */</comment>
      <origin>322346</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6837" sha1="tg0c6zeu9ick9acahtbrdvu0scm4itr" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|name=سر ايڊورڊ ايپلٽن&lt;br&gt;Sir Edward Appleton|image=Appleton.jpg|caption=ايڊورڊ ايپلٽن سال 1947ع ۾|title=Principal and Vice-Chancellor of the [[University of Edinburgh]]|term_start=1 February 1949|term_end=21 April 1965|chancellor=[[Victor Hope, 2nd Marquess of Linlithgow]]&lt;br&gt;[[Prince Philip, Duke of Edinburgh]]|predecessor=[[John Fraser (surgeon)|Sir John Fraser]]|successor=[[Lord Swann]]|birth_name=ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن&lt;br&gt;
Edward Victor Appleton|birth_date={{birth date|df=y|1892|9|6}}|birth_place=[[بريڊفورڊ]]، [[انگلينڊ]]|death_date={{death date and age|df=y|1965|4|21|1892|9|6}}|death_place=[[ايڊنبرا]]، [[اسڪاٽلينڊ]]|resting_place=[[Morningside Cemetery, Edinburgh|Morningside Cemetery]], Edinburgh
{{Infobox scientist
| embed             = yes
| alma_mater        = [[St John's College, Cambridge]]
| known_for         = Discovering the [[ionosphere]] (1924)
| spouses           = {{marriage|Jessoe Longson|1915|1962|end=d}}&lt;br&gt;{{marriage|Helen Lennie|1965}}
| children          = 2 
| awards            = {{plainlist|
*[[Fellow of the Royal Society|FRS]] (1927)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite journal|last=Ratcliffe|first=J. A.|year=1966|title=Edward Victor Appleton 1892–1965|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=12|pages=1–19|doi=10.1098/rsbm.1966.0001|s2cid=73060633}}&lt;/ref&gt;
*[[Hughes Medal]] (1933)
*[[Faraday Medal]] (1946)
*[[Nobel Prize in Physics]] (1947)
*[[Chree Medal and Prize]] (1947)
*[[Royal Medal]] (1950)
*[[Albert Medal (Royal Society of Arts)|Albert Medal]] (1950)
*[[IRE Medal of Honor]] (1962)
}} 
| honours           = [[File:Order of the Bath UK ribbon.svg|25px]] [[Order of the Bath]] (Knight Commander, 1941)
| fields            = [[Physics]]
| work_institutions = {{plainlist|
*[[King's College London]] (1924–1936)
*[[University of Cambridge]] (1936–1939)
*[[Department of Scientific and Industrial Research (United Kingdom)|Department of Scientific and Industrial Research]] (Secretary, 1939–1949)
*[[University of Edinburgh]] (1949–1965)
}}
| doctoral_advisor  = &lt;!--The PhD had only just started in Cambridge in 1919--&gt;
| academic_advisors = [[Ernest Rutherford]]&lt;br&gt;[[J. J. Thomson]]
| doctoral_students =
| notable_students  = {{ubl|[[Karl George Emeléus]]|[[Charles Oatley]]|[[J. A. Ratcliffe]]}}
{{Infobox officeholder
| embed             = yes
| order2            = 7th
| office2           = Jacksonian Professor of Natural Philosophy
| term_start2       = 1936
| term_end2         = 1939
| predecessor2      = [[C. T. R. Wilson]]
| successor2        = [[John Cockcroft]]
}}
}}}}
'''سر ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن''' (Sir Edward Victor Appleton؛ 6 سيپٽمبر 1892 - 21 اپريل 1965ع) هڪ انگريز طبيعيات دان&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/appleton_edward.shtml|title=BBC – History – Sir Edward Appleton|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|year=1965|title=Sir Edward Appleton|journal=Physics Today|volume=18|issue=9|pages=113|doi=10.1063/1.3047706}}&lt;/ref&gt; ۽ ريڊيو فزڪس ۾ تحقيقات جو هڪ علمبردار هو. سال 1947ع ۾ هن کي، &quot;مٿين ماحول جي فزڪس جي تحقيق لاءِ خاص طور تي ايپلٽن پرت جي دريافت لاءِ&quot;، [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] مليو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1947/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1947|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=2024-04-20}}&lt;/ref&gt; هن سال 1909ع کان 1911ع تائين بريڊفورڊ ڪاليج ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ ليبارٽري ٽيڪنيشن جي حيثيت سان پڻ ملازم هو.

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:طبعيات]]
* [[:باب:برطانيه]]
* [[:باب:نوبل انعام]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
*{{Commons category-inline}}
* {{PM20}}
*[https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/archival_objects/469849 Memoirs of Sir Edward Victor Appleton, 1920 – 1966]
* [http://www.ve3nar.org/meetings_files/Presentations/Appleton.pdf Sir Edward Appleton; The Discovery of the Properties of the Ionosphere]

{{s-start}}
{{s-aca}}
{{s-bef |before=[[Charles Thomson Rees Wilson|C. T. R. Wilson]]}}
{{s-ttl |title=[[Jacksonian Professor of Natural Philosophy]] |years=1936–1939}}
{{s-aft |after=[[John Cockcroft]]}}
{{s-bef |before=[[John Fraser (educator)|Sir John Fraser]]}}
{{s-ttl |title=[[List of Principals of the University of Edinburgh|Principal of the University of Edinburgh]] |years=1948–1965}}
{{s-aft |after=[[Michael Swann]]}}
{{s-end}}

{{Nobel Prize in Physics Laureates 1926–1950}}
{{1947 Nobel Prize winners}}
{{IEEE Medal of Honor Laureates 1951–1975}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Appleton, Edward Victor}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1892ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1965ع جون فوتگيون]]
[[Category:20th-century British physicists]]
[[Category:Academics of King's College London]]
[[Category:Fellows of King's College London]]
[[Category:Academics of the University of London]]
[[Category:Alumni of St John's College, Cambridge]]
[[Category:Alumni of the University of Edinburgh]]
[[Category:Atmospheric physicists]]
[[Category:English physicists]]
[[Category:Fellows of the Royal Society]]
[[Category:IEEE Medal of Honor recipients]]
[[Category:Knights Grand Cross of the Order of the British Empire]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Scientists from Bradford]]
[[Category:Principals of the University of Edinburgh]]
[[Category:Royal Medal winners]]
[[Category:Knights Commander of the Order of the Bath]]
[[Category:Recipients of the King Haakon VII Freedom Cross]]
[[Category:Honorary Fellows of the Royal Society of Edinburgh]]
[[Category:Fellows of the American Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Foreign fellows of the Indian National Science Academy]]
[[Category:English Nobel laureates]]
[[Category:Jacksonian Professors of Natural Philosophy]]
[[Category:Presidents of the British Science Association]]
[[Category:People associated with the nuclear weapons programme of the United Kingdom]]
[[Category:Directors of the National Physical Laboratory (United Kingdom)]]
[[Category:Members of the German Academy of Sciences at Berlin]]
[[Category:English Freemasons]]
[[Category:Members of Isaac Newton University Lodge]]
[[Category:Military personnel from Bradford]]
[[Category:British Army personnel of World War I]]
[[Category:Royal Engineers soldiers]]
[[Category:Duke of Wellington's Regiment soldiers]]

==حوالا== 
{{حوالا}}</text>
      <sha1>tg0c6zeu9ick9acahtbrdvu0scm4itr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322356</id>
      <parentid>322346</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T11:17:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322356</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6256" sha1="e73pgcy6iynz3slcyh2vfcwqxkkqwif" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder|name=سر ايڊورڊ ايپلٽن&lt;br&gt;Sir Edward Appleton|image=Appleton.jpg|caption=ايڊورڊ ايپلٽن سال 1947ع ۾|title=Principal and Vice-Chancellor of the [[University of Edinburgh]]|term_start=1 February 1949|term_end=21 April 1965|chancellor=[[Victor Hope, 2nd Marquess of Linlithgow]]&lt;br&gt;[[Prince Philip, Duke of Edinburgh]]|predecessor=[[John Fraser (surgeon)|Sir John Fraser]]|successor=[[Lord Swann]]|birth_name=ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن&lt;br&gt;
Edward Victor Appleton|birth_date={{birth date|df=y|1892|9|6}}|birth_place=[[بريڊفورڊ]]، [[انگلينڊ]]|death_date={{death date and age|df=y|1965|4|21|1892|9|6}}|death_place=[[ايڊنبرا]]، [[اسڪاٽلينڊ]]|resting_place=[[Morningside Cemetery, Edinburgh|Morningside Cemetery]], Edinburgh
{{Infobox scientist
| embed             = yes
| alma_mater        = [[St John's College, Cambridge]]
| known_for         = Discovering the [[ionosphere]] (1924)
| spouses           = {{marriage|Jessoe Longson|1915|1962|end=d}}&lt;br&gt;{{marriage|Helen Lennie|1965}}
| children          = 2 
| awards            = {{plainlist|
*[[Fellow of the Royal Society|FRS]] (1927)&lt;ref name=&quot;frs&quot;&gt;{{cite journal|last=Ratcliffe|first=J. A.|year=1966|title=Edward Victor Appleton 1892–1965|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=12|pages=1–19|doi=10.1098/rsbm.1966.0001|s2cid=73060633}}&lt;/ref&gt;
*[[Hughes Medal]] (1933)
*[[Faraday Medal]] (1946)
*[[Nobel Prize in Physics]] (1947)
*[[Chree Medal and Prize]] (1947)
*[[Royal Medal]] (1950)
*[[Albert Medal (Royal Society of Arts)|Albert Medal]] (1950)
*[[IRE Medal of Honor]] (1962)
}} 
| honours           = [[File:Order of the Bath UK ribbon.svg|25px]] [[Order of the Bath]] (Knight Commander, 1941)
| fields            = [[Physics]]
| work_institutions = {{plainlist|
*[[King's College London]] (1924–1936)
*[[University of Cambridge]] (1936–1939)
*[[Department of Scientific and Industrial Research (United Kingdom)|Department of Scientific and Industrial Research]] (Secretary, 1939–1949)
*[[University of Edinburgh]] (1949–1965)
}}
| doctoral_advisor  = &lt;!--The PhD had only just started in Cambridge in 1919--&gt;
| academic_advisors = [[Ernest Rutherford]]&lt;br&gt;[[J. J. Thomson]]
| doctoral_students =
| notable_students  = {{ubl|[[Karl George Emeléus]]|[[Charles Oatley]]|[[J. A. Ratcliffe]]}}
{{Infobox officeholder
| embed             = yes
| order2            = 7th
| office2           = Jacksonian Professor of Natural Philosophy
| term_start2       = 1936
| term_end2         = 1939
| predecessor2      = [[C. T. R. Wilson]]
| successor2        = [[John Cockcroft]]
}}
}}}}
'''سر ايڊورڊ وڪٽر ايپلٽن''' (Sir Edward Victor Appleton؛ 6 سيپٽمبر 1892 - 21 اپريل 1965ع) هڪ انگريز طبيعيات دان&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/appleton_edward.shtml|title=BBC – History – Sir Edward Appleton|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite journal|year=1965|title=Sir Edward Appleton|journal=Physics Today|volume=18|issue=9|pages=113|doi=10.1063/1.3047706}}&lt;/ref&gt; ۽ ريڊيو فزڪس ۾ تحقيقات جو هڪ علمبردار هو. سال 1947ع ۾ هن کي، &quot;مٿين ماحول جي فزڪس جي تحقيق لاءِ خاص طور تي ايپلٽن پرت جي دريافت لاءِ&quot;، [[فزڪس ۾ نوبل انعام]] مليو.&lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1947/summary/|title=The Nobel Prize in Physics 1947|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=2024-04-20}}&lt;/ref&gt; هن سال 1909ع کان 1911ع تائين بريڊفورڊ ڪاليج ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ ليبارٽري ٽيڪنيشن جي حيثيت سان پڻ ملازم هو.

==پڻ ڏسو==
* [[:باب:طبعيات]]
* [[:باب:برطانيه]]
* [[:باب:نوبل انعام]]

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
*{{Commons category-inline}}
*[https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/archival_objects/469849 Memoirs of Sir Edward Victor Appleton, 1920 – 1966]
* [http://www.ve3nar.org/meetings_files/Presentations/Appleton.pdf Sir Edward Appleton; The Discovery of the Properties of the Ionosphere]
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Appleton, Edward Victor}}
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام يافته]] 
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست]]
[[زمرو:1892ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1965ع جون فوتگيون]]
[[Category:20th-century British physicists]]
[[Category:Academics of King's College London]]
[[Category:Fellows of King's College London]]
[[Category:Academics of the University of London]]
[[Category:Alumni of St John's College, Cambridge]]
[[Category:Alumni of the University of Edinburgh]]
[[Category:Atmospheric physicists]]
[[Category:English physicists]]
[[Category:Fellows of the Royal Society]]
[[Category:IEEE Medal of Honor recipients]]
[[Category:Knights Grand Cross of the Order of the British Empire]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Scientists from Bradford]]
[[Category:Principals of the University of Edinburgh]]
[[Category:Royal Medal winners]]
[[Category:Knights Commander of the Order of the Bath]]
[[Category:Recipients of the King Haakon VII Freedom Cross]]
[[Category:Honorary Fellows of the Royal Society of Edinburgh]]
[[Category:Fellows of the American Academy of Arts and Sciences]]
[[Category:Foreign fellows of the Indian National Science Academy]]
[[Category:English Nobel laureates]]
[[Category:Jacksonian Professors of Natural Philosophy]]
[[Category:Presidents of the British Science Association]]
[[Category:People associated with the nuclear weapons programme of the United Kingdom]]
[[Category:Directors of the National Physical Laboratory (United Kingdom)]]
[[Category:Members of the German Academy of Sciences at Berlin]]
[[Category:English Freemasons]]
[[Category:Members of Isaac Newton University Lodge]]
[[Category:Military personnel from Bradford]]
[[Category:British Army personnel of World War I]]
[[Category:Royal Engineers soldiers]]
[[Category:Duke of Wellington's Regiment soldiers]]

==حوالا== 
{{حوالا}}</text>
      <sha1>e73pgcy6iynz3slcyh2vfcwqxkkqwif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>علم ڪيميا جو خاڪو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82528</id>
    <revision>
      <id>322235</id>
      <parentid>313609</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T01:43:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:سائنس جا خاڪا]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322235</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2253" sha1="q0j671ow5iufuhmspupxmph5hlh9oer" xml:space="preserve">{{Short description|1=Overview of and topical guide to chemistry}}
{{see also|Index of chemistry articles}}
&lt;!--... Attention:  THIS IS AN OUTLINE

        part of the set of 830+ outlines listed at
             [[Wikipedia:Contents/Outlines]].

                 Wikipedia outlines are
              a special type of list article.
              They make up one of Wikipedia's
                content navigation systems

             See [[Wikipedia: Outlines]] and 
    [[Wikipedia:WikiProject Outlines]] for more details.
                   Further improvements
              to this outline are on the way
...--&gt;
هيٺ ڏنل خاڪو علم ڪيميا جي هڪ جائزي ۽ موضوعي رهنمائي طور ڪم ڪري ٿو:

'''[[علم ڪيميا]]''' (&lt;small&gt;Chemistry&lt;/small&gt;) ايٽمي [[مادو|مادن]] (مادا جيڪا [[ڪيميائي عنصر|ڪيميائي عنصرن]] تي مشتمل هوندا آهن) جي [[سائنس]] آهي، خاص طور تي انهن جي [[ڪيميائي عمل|ڪيميائي ردعمل]] جي سائنس آهي، پر مادن جي خاصيتن، جوڙجڪ، بناوٽن، روين ۽ تبديليون جيڪا هنن جي ڪيميائي رد عمل سان لاڳاپيل آهن، پڻ هن ۾ شامل آهن.&lt;ref name=&quot;definition&quot;&gt;{{حوالو ويب|url=http://chemweb.ucc.ie/what_is_chemistry.htm|title=What is Chemistry?|publisher=Chemweb.ucc.ie|archive-url=https://web.archive.org/web/20181003061822/http://chemweb.ucc.ie/what_is_chemistry.htm|archive-date=2018-10-03|access-date=2011-06-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dictionary.reference.com/browse/Chemistry Chemistry]. (n.d.). Merriam-Webster's Medical Dictionary. Retrieved August 19, 2007.&lt;/ref&gt; علم ڪيميا جو تعلق مرڪزي طور تي ايٽمن ۽ ٻين ايٽمن سان انهن جي باهمي عمل ۽ خاص طور تي [[ڪيميائي بانڊ|ڪيميائي بانڊن]] جي خاصيتن سان آهي.

==خلاصو== 

==شاخون== 
==تاريخ== 
==ڪيميڪلز==

==ايٽمي نظريو== 
==حرارتي ڪيميا==

==ڪيميائي ادب== 
==فهرستون== 
==پڻ ڏسو== 
==ٻاهرين لنڪس==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنس جا خاڪا]]
[[زمرو:ڪيميا]]</text>
      <sha1>q0j671ow5iufuhmspupxmph5hlh9oer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جا خاڪا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83074</id>
    <revision>
      <id>322156</id>
      <parentid>319809</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:01:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322156</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="nv8f3620j9ojymjnjfco87us32s3qn2" xml:space="preserve">{{Wikipedia outline subcategory|
science}}


[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:خاڪا|سائنس]]
{{وڪيپيڊيا خاڪي جو ذيلي زمرو|سائنس}}</text>
      <sha1>nv8f3620j9ojymjnjfco87us32s3qn2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322157</id>
      <parentid>322156</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ibne maryam صفحي [[زمرو:سائنس جو خاڪو]] کي [[زمرو:سائنس جا خاڪا]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322156</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="nv8f3620j9ojymjnjfco87us32s3qn2" xml:space="preserve">{{Wikipedia outline subcategory|
science}}


[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:خاڪا|سائنس]]
{{وڪيپيڊيا خاڪي جو ذيلي زمرو|سائنس}}</text>
      <sha1>nv8f3620j9ojymjnjfco87us32s3qn2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322160</id>
      <parentid>322157</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:04:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322160</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" sha1="3h90b5n6g06krno5wqtlfa247i2uuma" xml:space="preserve">{{وڪيپيڊيا خاڪي جو ذيلي زمرو|سائنس}}

[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:خاڪا|سائنس]]</text>
      <sha1>3h90b5n6g06krno5wqtlfa247i2uuma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جون شاخون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83356</id>
    <revision>
      <id>322153</id>
      <parentid>321880</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T18:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>خودڪار: [[زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع]] جو اضافو + ترتيب</comment>
      <origin>322153</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" sha1="ifuq5lq18udj985txyo27zdi0ry805q" xml:space="preserve">
[[زمرو:ذيلي شاخون بلحاظ تدريسي موضوع]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>ifuq5lq18udj985txyo27zdi0ry805q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جا ميدان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83363</id>
    <revision>
      <id>322092</id>
      <parentid>321941</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:26:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322092</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="17uq50dbacj9dj5d4343ow7qqhilldf" xml:space="preserve">
[[زمرو:متفرق سائنس]]</text>
      <sha1>17uq50dbacj9dj5d4343ow7qqhilldf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ميٽا سائنس</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83371</id>
    <revision>
      <id>322088</id>
      <parentid>321950</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T12:21:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322088</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" sha1="jhvrj147x8ae0q5gdqisn0xoww79ilk" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>jhvrj147x8ae0q5gdqisn0xoww79ilk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جي تاريخ بلحاظ شعبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83383</id>
    <revision>
      <id>322309</id>
      <parentid>322040</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:01:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322309</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" sha1="h9htszjqqrrh6somxkbb2rjk2q6zd7a" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جي تاريخ]]
[[زمرو:سائنس جي تاريخ بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>h9htszjqqrrh6somxkbb2rjk2q6zd7a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322311</id>
      <parentid>322309</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:03:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322311</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77" sha1="2p30bcw2wgskq1cvcolw5io92xrabfl" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جي تاريخ]]
[[زمرو:سائنس جا شعبا]]</text>
      <sha1>2p30bcw2wgskq1cvcolw5io92xrabfl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبعي سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83385</id>
    <revision>
      <id>322252</id>
      <parentid>322056</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:12:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322252</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="ocx0y5ts0zxubrqfx0wjtdcv29yw1xh" xml:space="preserve">
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[زمرو:فطري سائنس جا باب]</text>
      <sha1>ocx0y5ts0zxubrqfx0wjtdcv29yw1xh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322253</id>
      <parentid>322252</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:13:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322253</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" sha1="76il2ddp2ejxrf38uzhw0jxpzdtj8db" xml:space="preserve">
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[[زمرو:فطري سائنس جا باب]</text>
      <sha1>76il2ddp2ejxrf38uzhw0jxpzdtj8db</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322254</id>
      <parentid>322253</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:13:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322254</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85" sha1="mavkcvenwrpbu4k1ew0ylwmbjzddk0t" xml:space="preserve">
[[زمرو:علم طبعي سائنس]]
[[زمرو:فطري سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>mavkcvenwrpbu4k1ew0ylwmbjzddk0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:روشني</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83388</id>
    <revision>
      <id>322078</id>
      <timestamp>2025-07-08T12:01:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنسي اصطلاح]]</comment>
      <origin>322078</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="kvmk7qtnnec2tvpo1mkakwfuc9pjf0p" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنسي اصطلاح]]</text>
      <sha1>kvmk7qtnnec2tvpo1mkakwfuc9pjf0p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس سان لاڳاپيل شخصيتون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83389</id>
    <revision>
      <id>322091</id>
      <timestamp>2025-07-08T12:25:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنس]] [[زمرو:شخصيتون]]</comment>
      <origin>322091</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" sha1="nd1m6nmb2nip19x8n2cqn5q356whnr6" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:شخصيتون]]</text>
      <sha1>nd1m6nmb2nip19x8n2cqn5q356whnr6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:نسبتي نظريو</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83390</id>
    <revision>
      <id>322095</id>
      <timestamp>2025-07-08T12:29:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:جديد طبیعیات]]</comment>
      <origin>322095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" sha1="g6uox76arvlexgkcu5mmbuf5p51qswa" xml:space="preserve">[[زمرو:جديد طبیعیات]]</text>
      <sha1>g6uox76arvlexgkcu5mmbuf5p51qswa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ماحوليات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83391</id>
    <revision>
      <id>322109</id>
      <timestamp>2025-07-08T13:49:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322109</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="4uy281bji6z6mxrlg08puiuq8vp71sf" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>4uy281bji6z6mxrlg08puiuq8vp71sf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ٽيڪنالاجي جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83392</id>
    <revision>
      <id>322112</id>
      <timestamp>2025-07-08T13:55:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:ٽيڪنالاجي]] [[زمرو:سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322112</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="melr9fkofu427culrzu66gnhahvkw6m" xml:space="preserve">[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>melr9fkofu427culrzu66gnhahvkw6m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322282</id>
      <parentid>322112</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:02:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322282</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80" sha1="ke1v8a1rzhvaoebj4kg951erwphg6ca" xml:space="preserve">[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:اطلاقي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>ke1v8a1rzhvaoebj4kg951erwphg6ca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322291</id>
      <parentid>322282</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:20:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322291</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="97" sha1="iof6x60kj29kcvex1qdd6c5frdipxss" xml:space="preserve">[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</text>
      <sha1>iof6x60kj29kcvex1qdd6c5frdipxss</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طب جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83393</id>
    <revision>
      <id>322117</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:03:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طب]] [[زمرو:سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322117</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="tp7c4v03jdnjgl1nhrbxplmnz4rcjtk" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>tp7c4v03jdnjgl1nhrbxplmnz4rcjtk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322258</id>
      <parentid>322117</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322258</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="5djghiwrswphj7any657mn2hhljeqwb" xml:space="preserve">[[زمرو:طب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>5djghiwrswphj7any657mn2hhljeqwb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبيعيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83394</id>
    <revision>
      <id>322119</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:07:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طبيعيات]] [[زمرو:سائنس جا باب]] [[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322119</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108" sha1="83lyv1fmzya1gw0qbwcaqakfk2325oa" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>83lyv1fmzya1gw0qbwcaqakfk2325oa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322281</id>
      <parentid>322119</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:00:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322281</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" sha1="qn74ecouzoo76ruqwje9yiv1e7zcmcq" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>qn74ecouzoo76ruqwje9yiv1e7zcmcq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مذهب جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83395</id>
    <revision>
      <id>322121</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:14:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:مذهب]] [[زمرو:باب]]</comment>
      <origin>322121</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" sha1="o2oyaj6f8exups0055pcesbeze1fr2p" xml:space="preserve">[[زمرو:مذهب]]
[[زمرو:باب]]</text>
      <sha1>o2oyaj6f8exups0055pcesbeze1fr2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:اسلام جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83396</id>
    <revision>
      <id>322123</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:18:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:باب]]</comment>
      <origin>322123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" sha1="3npjwfmmg7jw6y0jseulltbvnudxb6b" xml:space="preserve">[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:باب]]</text>
      <sha1>3npjwfmmg7jw6y0jseulltbvnudxb6b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322279</id>
      <parentid>322123</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:57:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322279</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="l9uiqsbz9thvk3pr3f31f03wmxdx77l" xml:space="preserve">[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:مذهب جا باب]]</text>
      <sha1>l9uiqsbz9thvk3pr3f31f03wmxdx77l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>درياء خان لغاري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83397</id>
    <revision>
      <id>322124</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:34:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>معصوم ساحل</username>
        <id>11715</id>
      </contributor>
      <comment>مک صفحي تي موجود مضمون جي تياري</comment>
      <origin>322124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5874" sha1="8q9el2koieyxkq4x2a9ns0wgbx7crl3" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = درياء خان لغاري
| image            =[[File:DaryaKhanLaghari.jpg]] || image_size       =250px 
| image_upright    = 
| alt              = 
| caption          = 
| birth_date      = 3 جنوري، 1993ع
| birth_place      = [[سانگهڙ]]، [[ضلعو سانگهڙ]]، [[سنڌ]]
| death_date       = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| death_place      = 
| resting_place    = 
| occupation       = [[شاعر]]، [[ناول نگار]]
| language         = [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]
| residence        = [[حيدرآباد]]
| nationality      = [[پاڪستان|پاڪستاني]] 
| citizenship      = 
| relatives        =
|honorific suffix=نوجوان ناول نگار|pseudonym=}}

درياءخان لغاري ([[انگريزي ٻولي|انگريزي:]] Darya Khan Laghari) پاڻ [[سنڌي ناول نگار]] طور ڄاتو وڃي ٿو، پاڻ سنڌي ٻوليءَ ۾ ٽرائلاجي لکي رهيو آهي جنهن جا ٻہ حصا مڪمل ٿي چڪا آهن، جنهن ۾ هوءَ ناول پهريون حصو آهي ۽ ناول سندس جي ٽرائلاجي جو ٻيو حصو آهي، سندس جي ٽرائلاجي جو آخري ناول لکڻي هيٺ آهي جيڪو جلد پڙهندڙن سامهون ايندو ۽ سنڌي ادب ۾ درياءخان لغاري جي ٽرائلاجي سراج الحق ميمڻ، آنند کيماڻيءَ ۽ منير چانڊيو جي ٽرائلاجين بعد  سنڌي ٻوليءَ جي چوٿين ٽرائلاجي هوندي. 

''درياءخان لغاري جو  (جنم 3 جنوريءَ 1993ع) [[سانگھڙ|سانگهڙ]] ضلع جي ننڍڙي شهر پيرومل لڳ ڳوٺ حاجي بچل لغاري  ۾ ٿيو.''

پاڻ پرائمري تعليم سال 2006ع ۾ سندس ڳوٺ جي پرائمري اسڪول مان پاس ڪئي، پاڻ ميٽرڪ گورنمنٽ هاءَ اسڪول پيرومل مان 2011ع ۾ پاس ڪئي، پاڻ انٽر [[کپرو تعلقو|کپرو جي ڊگري ڪاليج]] مان انجنيئرنگ 2013ع  ۾ پاس ڪرڻ بعد بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽيءَ]] جي [[جاگرافي|جيوگرافيءَ]] شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع  ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. 

== خاندان ==
سندس والد جو نالو يعقوب لغاري (رٽائيرڊ پرائمري استاد) آهي ۽ ڏاڏي جو نالو حاجي بچل لغاري هو، جيڪو شهر جي معزز ماڻهن ۾ شمار ٿيندو هو ۽ ڳوٺ سندس نالي سان سڏبو آهي.

سندس ڌرم پتنيءَ [[ارم درياء]] آهي، جنهن جو ساٿ جنوريءَ 2021ع کان شروع ٿيو جيڪو جاري ۽ ساري آهي. 

== ننڍپڻ ۽ تعليم ==
درياءخان لغاري جنهن جو (جنم 3 جنوريءَ 1993ع) سانگهڙ ضلع جي ننڍڙي شهر پيرومل لڳ ڳوٺ حاجي بچل لغاري جي پرائمري استاد يعقوب لغاري جي گهر ۾ ٿيو.

پاڻ پرائمري تعليم سال 2006ع ۾ سندس ڳوٺ جي پرائمري اسڪول مان پاس ڪئي، پاڻ ميٽرڪ گورنمنٽ هاءَ اسڪول پيرومل مان 2011ع ۾ پاس ڪئي، پاڻ انٽر کپرو جي ڊگري ڪاليج مان انجنيئرنگ 2013ع  ۾ پاس ڪرڻ بعد بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي جيوگرافيءَ شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع  ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. 

== ادب ==
پاڻ جي ادب لکڻ جي شروعات پهرين ناول هوءَ سان ڪئي جيڪو رومي پبلشر حيدرآباد 2022ع جي مئي مهيني ۾ آندو جيڪو مقبوليت جو ڪارڻ رهيو، سندس جو ٻيو ناول ۽ جي نالي سان ديبل پبلشر حيدرآباد ڊسمبر 2024ع ۾ آندو ۽ گڏي گڏ ديبل پبلشر حيدرآباد هوءَ ناول جو ٻيو ڇاپو پڻ ڊسمبر 2024ع ۾ آندو. 

== جيوگرافي ==
پاڻ بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي جيوگرافيءَ شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. ان دوران آس پاس جي ماحول مان تمام گهڻو متاثر ٿيو ۽ پاڻ 2022ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي پسمنظر ۾ هوءَ جي نالي سان ناول لکي ڇپرايو. سندس ناولز ۾ پڻ جوگرافيءَ جو پسمنظر ۽ جيوگرافيءَ ۾ پڙهايل مضمونن جو اثر پڻ ۾ نظر اچي ٿو.

== تصنيفون ==
پاڻ سنڌي ٻوليءَ ۾ ٽرائلاجي لکي رهيو آهي جنهن جا ٻه حصا مڪمل ٿي چڪا آهن، جنهن ۾ هوءَ ناول پهريون حصو آهي ۽ ناول سندس جي ٽرائلاجي جو ٻيو حصو آهي، سندس جي ٽرائلاجي جو آخري ناول لکڻين هيٺ آهي جيڪو جلد پڙهندڙن سامهون ايندو ۽ سنڌي ادب ۾ درياءخان لغاري جي ٽرائلاجي سراج الحق ميمڻ، آنند کيماڻيءَ ۽ منير چانڊيو جي ٽرائلاجين بعد  سنڌي ٻوليءَ جي چوٿين ٽرائلاجي هوندي. 

هوءَ ناول (مئي 2022ع رومي پبلشر حيدرآباد)

۽ ناول (ڊسمبر 2024ع ديبل پبلشر حيدرآباد)

هوءَ ناول ”ٻيو ڇاپو“ (ڊسمبر 2024ع ديبل پبلشر حيدرآباد)&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://www.facebook.com/photo.php?fbid=439661919203309&amp;id=100094785132587&amp;set=a.109095228926648|title=Facebook|website=www.facebook.com|access-date=2025-07-08}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>8q9el2koieyxkq4x2a9ns0wgbx7crl3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322126</id>
      <parentid>322124</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T14:49:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>معصوم ساحل</username>
        <id>11715</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322126</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5875" sha1="b8ikhnethkwzqgp417oq6ad7ae66lfi" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = درياء خان لغاري
| image            =[[File:DaryaKhanLaghari1.jpg]] || image_size       =250px 
| image_upright    = 
| alt              = 
| caption          = 
| birth_date      = 3 جنوري، 1993ع
| birth_place      = [[سانگهڙ]]، [[ضلعو سانگهڙ]]، [[سنڌ]]
| death_date       = &lt;!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} --&gt;
| death_place      = 
| resting_place    = 
| occupation       = [[شاعر]]، [[ناول نگار]]
| language         = [[سنڌي ٻولي|سنڌي]]
| residence        = [[حيدرآباد]]
| nationality      = [[پاڪستان|پاڪستاني]] 
| citizenship      = 
| relatives        =
|honorific suffix=نوجوان ناول نگار|pseudonym=}}

درياءخان لغاري ([[انگريزي ٻولي|انگريزي:]] Darya Khan Laghari) پاڻ [[سنڌي ناول نگار]] طور ڄاتو وڃي ٿو، پاڻ سنڌي ٻوليءَ ۾ ٽرائلاجي لکي رهيو آهي جنهن جا ٻہ حصا مڪمل ٿي چڪا آهن، جنهن ۾ هوءَ ناول پهريون حصو آهي ۽ ناول سندس جي ٽرائلاجي جو ٻيو حصو آهي، سندس جي ٽرائلاجي جو آخري ناول لکڻي هيٺ آهي جيڪو جلد پڙهندڙن سامهون ايندو ۽ سنڌي ادب ۾ درياءخان لغاري جي ٽرائلاجي سراج الحق ميمڻ، آنند کيماڻيءَ ۽ منير چانڊيو جي ٽرائلاجين بعد  سنڌي ٻوليءَ جي چوٿين ٽرائلاجي هوندي. 

''درياءخان لغاري جو  (جنم 3 جنوريءَ 1993ع) [[سانگھڙ|سانگهڙ]] ضلع جي ننڍڙي شهر پيرومل لڳ ڳوٺ حاجي بچل لغاري  ۾ ٿيو.''

پاڻ پرائمري تعليم سال 2006ع ۾ سندس ڳوٺ جي پرائمري اسڪول مان پاس ڪئي، پاڻ ميٽرڪ گورنمنٽ هاءَ اسڪول پيرومل مان 2011ع ۾ پاس ڪئي، پاڻ انٽر [[کپرو تعلقو|کپرو جي ڊگري ڪاليج]] مان انجنيئرنگ 2013ع  ۾ پاس ڪرڻ بعد بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽيءَ]] جي [[جاگرافي|جيوگرافيءَ]] شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع  ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. 

== خاندان ==
سندس والد جو نالو يعقوب لغاري (رٽائيرڊ پرائمري استاد) آهي ۽ ڏاڏي جو نالو حاجي بچل لغاري هو، جيڪو شهر جي معزز ماڻهن ۾ شمار ٿيندو هو ۽ ڳوٺ سندس نالي سان سڏبو آهي.

سندس ڌرم پتنيءَ [[ارم درياء]] آهي، جنهن جو ساٿ جنوريءَ 2021ع کان شروع ٿيو جيڪو جاري ۽ ساري آهي. 

== ننڍپڻ ۽ تعليم ==
درياءخان لغاري جنهن جو (جنم 3 جنوريءَ 1993ع) سانگهڙ ضلع جي ننڍڙي شهر پيرومل لڳ ڳوٺ حاجي بچل لغاري جي پرائمري استاد يعقوب لغاري جي گهر ۾ ٿيو.

پاڻ پرائمري تعليم سال 2006ع ۾ سندس ڳوٺ جي پرائمري اسڪول مان پاس ڪئي، پاڻ ميٽرڪ گورنمنٽ هاءَ اسڪول پيرومل مان 2011ع ۾ پاس ڪئي، پاڻ انٽر کپرو جي ڊگري ڪاليج مان انجنيئرنگ 2013ع  ۾ پاس ڪرڻ بعد بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي جيوگرافيءَ شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع  ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. 

== ادب ==
پاڻ جي ادب لکڻ جي شروعات پهرين ناول هوءَ سان ڪئي جيڪو رومي پبلشر حيدرآباد 2022ع جي مئي مهيني ۾ آندو جيڪو مقبوليت جو ڪارڻ رهيو، سندس جو ٻيو ناول ۽ جي نالي سان ديبل پبلشر حيدرآباد ڊسمبر 2024ع ۾ آندو ۽ گڏي گڏ ديبل پبلشر حيدرآباد هوءَ ناول جو ٻيو ڇاپو پڻ ڊسمبر 2024ع ۾ آندو. 

== جيوگرافي ==
پاڻ بي ايس جي تعليم لاءِ 2014ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي جيوگرافيءَ شعبي ۾ داخلا ورتي ۽ پاڻ 2017ع ۾ بي ايس جي ڊگري حاصل ڪئي. ان دوران آس پاس جي ماحول مان تمام گهڻو متاثر ٿيو ۽ پاڻ 2022ع ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جي پسمنظر ۾ هوءَ جي نالي سان ناول لکي ڇپرايو. سندس ناولز ۾ پڻ جوگرافيءَ جو پسمنظر ۽ جيوگرافيءَ ۾ پڙهايل مضمونن جو اثر پڻ ۾ نظر اچي ٿو.

== تصنيفون ==
پاڻ سنڌي ٻوليءَ ۾ ٽرائلاجي لکي رهيو آهي جنهن جا ٻه حصا مڪمل ٿي چڪا آهن، جنهن ۾ هوءَ ناول پهريون حصو آهي ۽ ناول سندس جي ٽرائلاجي جو ٻيو حصو آهي، سندس جي ٽرائلاجي جو آخري ناول لکڻين هيٺ آهي جيڪو جلد پڙهندڙن سامهون ايندو ۽ سنڌي ادب ۾ درياءخان لغاري جي ٽرائلاجي سراج الحق ميمڻ، آنند کيماڻيءَ ۽ منير چانڊيو جي ٽرائلاجين بعد  سنڌي ٻوليءَ جي چوٿين ٽرائلاجي هوندي. 

هوءَ ناول (مئي 2022ع رومي پبلشر حيدرآباد)

۽ ناول (ڊسمبر 2024ع ديبل پبلشر حيدرآباد)

هوءَ ناول ”ٻيو ڇاپو“ (ڊسمبر 2024ع ديبل پبلشر حيدرآباد)&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=https://www.facebook.com/photo.php?fbid=439661919203309&amp;id=100094785132587&amp;set=a.109095228926648|title=Facebook|website=www.facebook.com|access-date=2025-07-08}}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>b8ikhnethkwzqgp417oq6ad7ae66lfi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Kiohoka</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83398</id>
    <revision>
      <id>322125</id>
      <timestamp>2025-07-08T14:37:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>322125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4355" sha1="ecs8s9a78qukky0wws6i78y94zsl7zz" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 14:37, 8 جُولاءِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>ecs8s9a78qukky0wws6i78y94zsl7zz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فطري سائنس جو خاڪو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83399</id>
    <revision>
      <id>322154</id>
      <timestamp>2025-07-08T18:52:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>صفحي &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1290753868|Outline of natural science]]&quot; جي شروعاتي ڀاڱي جو ترجمو ڪندي سرجيو ويو</comment>
      <origin>322154</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1175" sha1="sxln6fuqoz0v6557atoewckixbl6c7s" xml:space="preserve">هيٺ ڏنل خاڪو فطري سائنس جي هڪ جائزي ۽ موضوعي رهنمائي جي طور تي ڏنو ويو آهي:

'''[[فطري سائنس]]''' &amp;#x2013; [[سائنس]] جي هڪ وڏي شاخ جيڪا تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي فطرت جي مظاهرن جي وضاحت ۽ اڳڪٿي ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿي. فطريي سائنس ۾، هڪ [[مفروضو|مفروضي]] کي هڪ سائنسي نظريي طور تسليم ڪرڻ لاء، هن جي سائنسي طور تي تصديق ضروري آهي. صحيح تسليم ٿيڻ، درستگي ۽ سماجي طريقا ڪار جيڪي معيار جي ڪنٽرول کي يقيني بڻائين ٿا، جهڙوڪ ماهر جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي، هن مقصد لاءِ استعمال ٿيندڙ معيار ۽ طريقا آهن. قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: 

* [[زندگي جي سائنسن جي فهرست|زندگي جي سائنس]] 
* [[طبعي سائنس]]انهن مان هر هڪ شاخ ۽ انهن جي سڀني ذيلي شاخن کي، فطري سائنس سڏيو ويندو آهي.</text>
      <sha1>sxln6fuqoz0v6557atoewckixbl6c7s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322155</id>
      <parentid>322154</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T18:54:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322155</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1302" sha1="6vgvvl04qtj32lvn20jfn1vjin0rv1s" xml:space="preserve">هيٺ ڏنل خاڪو فطري سائنس جي هڪ جائزي ۽ موضوعي رهنمائي جي طور تي ڏنو ويو آهي:

'''[[فطري سائنس]]''' &amp;#x2013; [[سائنس]] جي هڪ وڏي شاخ جيڪا تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي فطرت جي مظاهرن جي وضاحت ۽ اڳڪٿي ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿي. فطريي سائنس ۾، هڪ [[مفروضو|مفروضي]] کي هڪ سائنسي نظريي طور تسليم ڪرڻ لاء، هن جي سائنسي طور تي تصديق ضروري آهي. صحيح تسليم ٿيڻ، درستگي ۽ سماجي طريقا ڪار جيڪي معيار جي ڪنٽرول کي يقيني بڻائين ٿا، جهڙوڪ ماهر جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي، هن مقصد لاءِ استعمال ٿيندڙ معيار ۽ طريقا آهن. قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: 

* [[زندگي جي سائنسن جي فهرست|زندگي جي سائنس]] 
* [[طبعي سائنس]]

انهن مان هر هڪ شاخ ۽ انهن جي سڀني ذيلي شاخن کي، فطري سائنس سڏيو ويندو آهي.

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:علم فطري سائنس]]
[[زمرو:سائنس]]</text>
      <sha1>6vgvvl04qtj32lvn20jfn1vjin0rv1s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322159</id>
      <parentid>322155</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T19:03:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>322159</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1316" sha1="7m7f99zhnxuxl0dlwhgmswj0ho7ims6" xml:space="preserve">هيٺ ڏنل خاڪو فطري سائنس جي هڪ جائزي ۽ موضوعي رهنمائي جي طور تي ڏنو ويو آهي:

'''[[فطري سائنس]]''' &amp;#x2013; [[سائنس]] جي هڪ وڏي شاخ جيڪا تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي فطرت جي مظاهرن جي وضاحت ۽ اڳڪٿي ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿي. فطريي سائنس ۾، هڪ [[مفروضو|مفروضي]] کي هڪ سائنسي نظريي طور تسليم ڪرڻ لاء، هن جي سائنسي طور تي تصديق ضروري آهي. صحيح تسليم ٿيڻ، درستگي ۽ سماجي طريقا ڪار جيڪي معيار جي ڪنٽرول کي يقيني بڻائين ٿا، جهڙوڪ ماهر جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي، هن مقصد لاءِ استعمال ٿيندڙ معيار ۽ طريقا آهن. قدرتي سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: 

* [[زندگي جي سائنسن جي فهرست|زندگي جي سائنس]] 
* [[طبعي سائنس]]

انهن مان هر هڪ شاخ ۽ انهن جي سڀني ذيلي شاخن کي، فطري سائنس سڏيو ويندو آهي.

==ٻاهريان ڳنڍڻا==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:علم فطري سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا خاڪا]]</text>
      <sha1>7m7f99zhnxuxl0dlwhgmswj0ho7ims6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنس جو خاڪو</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83400</id>
    <revision>
      <id>322158</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>Ibne maryam صفحي [[زمرو:سائنس جو خاڪو]] کي [[زمرو:سائنس جا خاڪا]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322158</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" sha1="qepmnre5l4bjmsrc4onk6lv04gs8v5z" xml:space="preserve">{{واپس منتقل زمرو|زمرو:سائنس جا خاڪا}}</text>
      <sha1>qepmnre5l4bjmsrc4onk6lv04gs8v5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:پٿر (خام مال)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83401</id>
    <revision>
      <id>322172</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:34:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322172</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" sha1="dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0" xml:space="preserve">[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322216</id>
      <parentid>322172</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:56:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322216</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="6r9rnf1h38f67f2406y9ek3plt6gx75" xml:space="preserve">[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:تعميراتي مواد]]</text>
      <sha1>6r9rnf1h38f67f2406y9ek3plt6gx75</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:قدرتي مواد</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83402</id>
    <revision>
      <id>322177</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322177</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" sha1="dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0" xml:space="preserve">[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:اڏاوتي مواد</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83403</id>
    <revision>
      <id>322178</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322178</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" sha1="dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0" xml:space="preserve">[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>dcdiceky05sw6vp8olkw5b664qzhth0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ڪاٺ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83404</id>
    <revision>
      <id>322179</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:47:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:قدرتي مواد]]</comment>
      <origin>322179</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="b4vsiuwfr5aexcsz7t0hx232zr811ko" xml:space="preserve">[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>b4vsiuwfr5aexcsz7t0hx232zr811ko</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مصنوعات</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83405</id>
    <revision>
      <id>322186</id>
      <timestamp>2025-07-08T19:59:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:خام مال]] [[زمرو:صنعتون]]</comment>
      <origin>322186</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="95395c421daz2sifscdyu6qelhbq8lp" xml:space="preserve">[[زمرو:خام مال]]
[[زمرو:صنعتون]]</text>
      <sha1>95395c421daz2sifscdyu6qelhbq8lp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مادو</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83406</id>
    <revision>
      <id>322190</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:09:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:ڪيميائي اصطلاحون]]</comment>
      <origin>322190</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="sjwenwe6214g8wimznh6yvhs63lufpz" xml:space="preserve">[[زمرو:ڪيميائي اصطلاحون]]</text>
      <sha1>sjwenwe6214g8wimznh6yvhs63lufpz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ڪاغذ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83407</id>
    <revision>
      <id>322202</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:26:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:مصنوعات]]  [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322202</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" sha1="evizt4y8c53g3fep5hszr03iktn16q2" xml:space="preserve">[[زمرو:مصنوعات]] 
[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>evizt4y8c53g3fep5hszr03iktn16q2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:شيشو</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83408</id>
    <revision>
      <id>322205</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:30:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:مصنوعات]] [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322205</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="atddwgpfm1btkvvc22b1nxju2ptt4nr" xml:space="preserve">[[زمرو:مصنوعات]]
[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>atddwgpfm1btkvvc22b1nxju2ptt4nr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:پٿر</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83409</id>
    <revision>
      <id>322210</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:ارضيات]] [[زمرو:خام مال]]</comment>
      <origin>322210</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="nrm2b4fs1fe3bdjekspwvbbic4d625r" xml:space="preserve">[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:خام مال]]</text>
      <sha1>nrm2b4fs1fe3bdjekspwvbbic4d625r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322214</id>
      <parentid>322210</parentid>
      <timestamp>2025-07-08T20:53:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322214</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" sha1="glwlficwov2ohi3ow8jodi8fj59apze" xml:space="preserve">[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]</text>
      <sha1>glwlficwov2ohi3ow8jodi8fj59apze</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:پيٽرولاجي</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83410</id>
    <revision>
      <id>322213</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:52:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:ارضيات]] [[زمرو:ڌرتي سائنس]]</comment>
      <origin>322213</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" sha1="980yetl0xpog8ud357isfkmhr1b79c0" xml:space="preserve">[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:ڌرتي سائنس]]</text>
      <sha1>980yetl0xpog8ud357isfkmhr1b79c0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:تعميراتي مواد</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83411</id>
    <revision>
      <id>322217</id>
      <timestamp>2025-07-08T20:57:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:تعميرات]] [[زمرو:قدرتي مواد]] [[زمرو:مصنوعات]]</comment>
      <origin>322217</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88" sha1="4k83hvji6qhu5mcai3h1dwabnaxz62w" xml:space="preserve">[[زمرو:تعميرات]]
[[زمرو:قدرتي مواد]]
[[زمرو:مصنوعات]]</text>
      <sha1>4k83hvji6qhu5mcai3h1dwabnaxz62w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فرزانہ پنهور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83412</id>
    <redirect title="فرزانه پنهور" />
    <revision>
      <id>322239</id>
      <timestamp>2025-07-09T05:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <comment>Veritasphere صفحي [[فرزانہ پنهور]] کي [[فرزانه پنهور]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322239</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" sha1="tc3obcxcdmiv8cqju05skw6fs9yenjo" xml:space="preserve">#چوريو [[فرزانه پنهور]]</text>
      <sha1>tc3obcxcdmiv8cqju05skw6fs9yenjo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بحث:فرزانہ پنهور</title>
    <ns>1</ns>
    <id>83413</id>
    <redirect title="بحث:فرزانه پنهور" />
    <revision>
      <id>322241</id>
      <timestamp>2025-07-09T05:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veritasphere</username>
        <id>6683</id>
      </contributor>
      <comment>Veritasphere صفحي [[بحث:فرزانہ پنهور]] کي [[بحث:فرزانه پنهور]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322241</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" sha1="cys55uohkxshtcga849ks8enbxx1qg7" xml:space="preserve">#چوريو [[بحث:فرزانه پنهور]]</text>
      <sha1>cys55uohkxshtcga849ks8enbxx1qg7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ارضيات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83414</id>
    <revision>
      <id>322247</id>
      <timestamp>2025-07-09T06:06:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:ارضيات]] [[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322247</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" sha1="gg58fir6jdc2fwqe07d5dpsd3kw5wds" xml:space="preserve">[[زمرو:ارضيات]]
[[زمرو:طبعي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>gg58fir6jdc2fwqe07d5dpsd3kw5wds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبيعي سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83415</id>
    <revision>
      <id>322251</id>
      <timestamp>2025-07-09T06:10:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>Ibne maryam صفحي [[زمرو:طبيعي سائنس جا باب]] کي [[زمرو:فطري سائنس جا باب]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322251</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73" sha1="c8a6psou4jf6ylka9qelheuw1zt27gs" xml:space="preserve">{{واپس منتقل زمرو|زمرو:فطري سائنس جا باب}}</text>
      <sha1>c8a6psou4jf6ylka9qelheuw1zt27gs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:زندگي جي سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83416</id>
    <revision>
      <id>322259</id>
      <timestamp>2025-07-09T06:21:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:زندگي جي سائنس]] [[زمرو:فطري سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322259</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" sha1="4sn0lbdx8yal3y3c73st12ddwdu670w" xml:space="preserve">[[زمرو:زندگي جي سائنس]]
[[زمرو:فطري سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>4sn0lbdx8yal3y3c73st12ddwdu670w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:حيوانات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83417</id>
    <revision>
      <id>322266</id>
      <timestamp>2025-07-09T06:32:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:حيوانات]] [[زمرو:حيوانيات جا باب]]</comment>
      <origin>322266</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="0fti3t80hqpnuc00eyw5cyzykjwd6pj" xml:space="preserve">[[زمرو:حيوانات]]
[[زمرو:حيوانيات جا باب]]</text>
      <sha1>0fti3t80hqpnuc00eyw5cyzykjwd6pj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:نباتات جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83418</id>
    <revision>
      <id>322274</id>
      <timestamp>2025-07-09T06:48:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:نباتات]] [[زمرو:نباتاتيات جا باب]]</comment>
      <origin>322274</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="i20fhgaei4ul19yvc8auzaec85x2h8c" xml:space="preserve">[[زمرو:نباتات]]
[[زمرو:نباتاتيات جا باب]]</text>
      <sha1>i20fhgaei4ul19yvc8auzaec85x2h8c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322275</id>
      <parentid>322274</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T06:49:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322275</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="57doi43v73cp2es3wrx9c0i18koog3g" xml:space="preserve">[[زمرو:نباتيات]]
[[زمرو:نباتاتيات جا باب]]</text>
      <sha1>57doi43v73cp2es3wrx9c0i18koog3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:اطلاقي سائنس جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83419</id>
    <revision>
      <id>322283</id>
      <timestamp>2025-07-09T07:02:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:اطلاقي سائنس]] [[زمرو:سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322283</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" sha1="l7v5g2ja5l138t5m9fbm3ewi1o8e1z5" xml:space="preserve">[[زمرو:اطلاقي سائنس]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>l7v5g2ja5l138t5m9fbm3ewi1o8e1z5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:زراعت ۽ علم زراعت جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83420</id>
    <revision>
      <id>322286</id>
      <timestamp>2025-07-09T07:09:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:زراعت]] [[زمرو:علم زراعت]] [[زمرو:سائنس جا باب]]</comment>
      <origin>322286</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" sha1="42vs3265brk131psnljiuurylxppz9g" xml:space="preserve">[[زمرو:زراعت]]
[[زمرو:علم زراعت]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>42vs3265brk131psnljiuurylxppz9g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322298</id>
      <parentid>322286</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:31:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322298</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142" sha1="k4q0400m0dkw2utoymvlgf7p1iklftz" xml:space="preserve">[[زمرو:زراعت]]
[[زمرو:علم زراعت]]
[[زمرو:سائنس جا باب]]
[[زمرو:زندگي جي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>k4q0400m0dkw2utoymvlgf7p1iklftz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83421</id>
    <revision>
      <id>322289</id>
      <timestamp>2025-07-09T07:18:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:انجنيئرنگ]] [[زمرو:ٽيڪنالاجي]] [[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</comment>
      <origin>322289</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129" sha1="izvgl6woxvzraoipcb4wel0cch7ucqe" xml:space="preserve">[[زمرو:انجنيئرنگ]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</text>
      <sha1>izvgl6woxvzraoipcb4wel0cch7ucqe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322290</id>
      <parentid>322289</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T07:19:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322290</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="112" sha1="1yczws528chb8skf59fczmrzmim3jqh" xml:space="preserve">[[زمرو:انجنيئرنگ]]
[[زمرو:ٽيڪنالاجي]]
[[زمرو:اطلاقي سائنس جا باب]]</text>
      <sha1>1yczws528chb8skf59fczmrzmim3jqh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:انجنيئرنگ جا باب</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83422</id>
    <revision>
      <id>322292</id>
      <timestamp>2025-07-09T07:22:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:انجنيئرنگ]] [[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</comment>
      <origin>322292</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="97" sha1="blyc8a93dps8b6sg6ect8xokyg9o1qu" xml:space="preserve">[[زمرو:انجنيئرنگ]]
[[زمرو:انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنالاجي جا باب]]</text>
      <sha1>blyc8a93dps8b6sg6ect8xokyg9o1qu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنسي موضوع</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83423</id>
    <revision>
      <id>322306</id>
      <timestamp>2025-07-09T08:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>Abdullah1601 صفحي [[زمرو:سائنسي موضوع]] کي [[زمرو:سائنس جا شعبا]] ڏانھن چوريو</comment>
      <origin>322306</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" sha1="rxvnegkn8vswmzuyz8k57njpysg2t6x" xml:space="preserve">{{واپس منتقل زمرو|زمرو:سائنس جا شعبا}}</text>
      <sha1>rxvnegkn8vswmzuyz8k57njpysg2t6x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبيعيات دان جي فهرست</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83424</id>
    <revision>
      <id>322316</id>
      <timestamp>2025-07-09T09:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنس جا شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست]] [[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</comment>
      <origin>322316</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="220" sha1="dxaubiz2ania11t3soruk9hvgyk1rxx" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>dxaubiz2ania11t3soruk9hvgyk1rxx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322323</id>
      <parentid>322316</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:52:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322323</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="151" sha1="jp085ukqtu23ah16l12f3y887vc03zw" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>jp085ukqtu23ah16l12f3y887vc03zw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322324</id>
      <parentid>322323</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322324</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" sha1="4asjxwuu63vsgkyhjz3xr6r5tpscuo7" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>4asjxwuu63vsgkyhjz3xr6r5tpscuo7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83425</id>
    <revision>
      <id>322317</id>
      <timestamp>2025-07-09T09:26:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنسدان]] [[زمرو:سائنس جا شعبا]]</comment>
      <origin>322317</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="aw1fphkcn5s6oq9mvlcgxvs6egrpya1" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:سائنس جا شعبا]]</text>
      <sha1>aw1fphkcn5s6oq9mvlcgxvs6egrpya1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنسدان جي فهرست</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83426</id>
    <revision>
      <id>322318</id>
      <timestamp>2025-07-09T09:26:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]     [[زمرو:سائنس جا شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست]] [[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</comment>
      <origin>322318</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="361" sha1="n4ym2tro0jidj6h9c7kbhxbtoqtatpk" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]


[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>n4ym2tro0jidj6h9c7kbhxbtoqtatpk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322319</id>
      <parentid>322318</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322319</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="420" sha1="83d0z2ka2182v3t5izf0fuhifcd3uvg" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]


[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:فهرستون]]</text>
      <sha1>83d0z2ka2182v3t5izf0fuhifcd3uvg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322321</id>
      <parentid>322319</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:36:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322321</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="449" sha1="43mrc245f8k1f2dpc1ilr6og0vo7e6x" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>43mrc245f8k1f2dpc1ilr6og0vo7e6x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322322</id>
      <parentid>322321</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:45:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322322</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" sha1="9pdhtjx1qmkcf8uijsyig57f16jhayu" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>9pdhtjx1qmkcf8uijsyig57f16jhayu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83427</id>
    <revision>
      <id>322320</id>
      <timestamp>2025-07-09T09:34:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طبيعيات]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست]] [[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]  [[زمرو:سائنسدان]] [[زمرو:فهرستون]]</comment>
      <origin>322320</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="269" sha1="qa2kkntj66duhu5bcjr3uleexbe6t5g" xml:space="preserve">[[زمرو:طبيعيات]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]

[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:فهرستون]]</text>
      <sha1>qa2kkntj66duhu5bcjr3uleexbe6t5g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنسدان جون فهرستون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83428</id>
    <revision>
      <id>322325</id>
      <timestamp>2025-07-09T09:57:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:فهرستون]] [زمرو:سائنس جا شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست]] [[زمرو:سائنسدان جون فهرستون]] [[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</comment>
      <origin>322325</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="299" sha1="agpwj8zl8i12ytglqe4cx057r3g8zb9" xml:space="preserve">[[زمرو:فهرستون]]
[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>agpwj8zl8i12ytglqe4cx057r3g8zb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322326</id>
      <parentid>322325</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T09:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322326</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="300" sha1="8avf6ck7h0jfjr4dpt2qcfbsgvdz8k9" xml:space="preserve">[[زمرو:فهرستون]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]

[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جون فهرستون]]
[[زمرو:طبيعيات دان جي فهرست بلحاظ شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست بلحاظ شعبا]]</text>
      <sha1>8avf6ck7h0jfjr4dpt2qcfbsgvdz8k9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322327</id>
      <parentid>322326</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322327</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="3x1eq3c0dq8tldn3cpeleqjrwx5fr8u" xml:space="preserve">[[زمرو:فهرستون]]
[[زمرو:سائنسدان]]</text>
      <sha1>3x1eq3c0dq8tldn3cpeleqjrwx5fr8u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:سائنسدان جون فهرستون بلحاظ شعبا</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83429</id>
    <revision>
      <id>322328</id>
      <timestamp>2025-07-09T10:02:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:سائنس جا شعبا]] [[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]</comment>
      <origin>322328</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="a658erua8ty96dw8ap7mf7dlhxx72h9" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]</text>
      <sha1>a658erua8ty96dw8ap7mf7dlhxx72h9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322337</id>
      <parentid>322328</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T10:36:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>322337</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="144" sha1="51txjnfqsukctmbcy4b9glw1n1dqrw6" xml:space="preserve">[[زمرو:سائنس جا شعبا]]
[[زمرو:سائنسدان جي فهرست]]
[[زمرو:سائنس-سان لاڳاپيل فهرستون]]</text>
      <sha1>51txjnfqsukctmbcy4b9glw1n1dqrw6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:ميڪس پلانڪ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83430</id>
    <revision>
      <id>322335</id>
      <timestamp>2025-07-09T10:33:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طبیعیات دان]]</comment>
      <origin>322335</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" sha1="4axhqf0p1u8ecg5ihm7zdqn6gkybl30" xml:space="preserve">[[زمرو:طبیعیات دان]]</text>
      <sha1>4axhqf0p1u8ecg5ihm7zdqn6gkybl30</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:نوبل انعام يافته</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83431</id>
    <revision>
      <id>322336</id>
      <timestamp>2025-07-09T10:34:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: [[زمرو:طبیعیات دان]] [[زمرو:نوبل انعام]]  [[Category:theoretical physicists]]</comment>
      <origin>322336</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="104" sha1="jsx1f4lkeu7vaj17mi0y83xrpuvth3d" xml:space="preserve">[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:نوبل انعام]] 
[[Category:theoretical physicists]]</text>
      <sha1>jsx1f4lkeu7vaj17mi0y83xrpuvth3d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Shahzaib.shafqat</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83432</id>
    <revision>
      <id>322339</id>
      <timestamp>2025-07-09T10:42:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>322339</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4355" sha1="rlp28x5emwv8atlk02zsrudrbem8r8a" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:42, 9 جُولاءِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>rlp28x5emwv8atlk02zsrudrbem8r8a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Tomaskakq</title>
    <ns>3</ns>
    <id>83433</id>
    <revision>
      <id>322340</id>
      <timestamp>2025-07-09T10:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>322340</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4355" sha1="rlp28x5emwv8atlk02zsrudrbem8r8a" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:42, 9 جُولاءِ 2025 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>rlp28x5emwv8atlk02zsrudrbem8r8a</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>